เล่มที่ 10ภูมิปัญหาท้องถิ่น

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201

ส านกงานสงเสรมคมแหงการเรยนรและคณภาพเยาวชน (สสค.)

ภมปญญาในทองถน

บทน า การศกษาประวตศาสตรทองถนโดยนกเรยนโรงเรยนโนนเจรญพทยาคมครงน เปนการรวบรวมขอมลจากการสมภาษณแลวน าขอมลมาเรยบเรยงเปนหนงสออานเพมเตมเพอสะดวกในการน าไปศกษาไดดวยตนเองวตถประสงคเพอสรางความตระหนกใหผเรยนรกษทองถน เกดความภาคภมใจ เปนการเรยนรประวตศาสตรชาตเทากบเปนการท าความรจกสงคมของตน ซงจะชวยปลกฝงความรกมาตภม ความมงมนในปณธานแหงชาตและความเขาใจวฒนธรรมประจ าชาตรสกเปนเจาของทองถนของตน วธการทางประวตศาสตร หมายถง กระบวนการสบคนเรองราวในอดตของสงคมมนษย เรมตนทความอยากรอยากเหนของผตองการศกษาและตองการสอบสวนคนควาหาค าตอบดวยตนเองจากรองรอยทคนในอดตไดท าไวและตกทอดเหลอมาถงปจจบน โดยไมหลงเชอค าพดของใครคนใดคนหนงหรออานหนงสอเพยงเลมใดเลมหนงแลวเชอวาเปนจรง สงทตองท าเปนอนดบแรกของการสบคนอดต เมอมประเดนทตองการสบคนแลว คอการเกบรวบรวมขอมลจากหลกฐานทางประวตศาสตรอยางกวางขวางและละเอยดลออ ดวยวธการตางๆ เชน สอบถามผร ศกษาเอกสาร เรยนรจากแหลงเรยนรดวยตนเอง ตรวจสอบขอมลจากหลกฐานทกชนดวยจตส านกวา หลกฐานไมไดบอกความจรงทงหมด หรอบอกความจรงเสมอไป แลวรวบรวมขอเทจจรงทได จากนนน าเสนอผลทศกษาไดพรอมอางองหลกฐานใหชดเจนเพอใหผอนตรวจสอบ หรอศกษาคนควาตอไปได ขนตอนของวธการทางประวตศาสตรประกอบดวย 1. การก าหนดหวขอเรองทตองการศกษาใหชดเจน (เรองอะไรชวงเวลาใดทไหน) 2. รวบรวมขอมลจากหลกฐานทางประวตศาสตรใหครบถวน ครอบคลม 3. ตรวจสอบความจรงจากหลกฐาน ทเรยกวา การวพากษวธทางประวตศาสตร 4. วเคราะหขอมลและตความเพอคนหาขอเทจจรง 5. น าเสนอผลงานความรทคนพบ โดยปราศจากอคตและความล าเอยง

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 2

ส ำนกงำนสงเสรมคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ขนตอนท 1

การก าหนดหวเรอง การก าหนดหวขอเรองทตองการศกษา ชวงเวลาใด ทไหนใหชดเจนในหนงสอเลมน สมาชกในกลมชวยกนตงชอไวหลายชอใหคดเหลอเพยงเรองเดยว ดงน 1.ภมปญญาในทองถน

2.ภมปญญาไทยในทองถน 3.ภมปญญาทองถนไทย 4.ภมปญญาในบานโนนเจรญ 5.ภมปญญาทองถนของเรา 6.การศกษาภมปญญาทองถน

เรองอะไร ในทประชมกลมลงมตเลอกขอท 1 เรอง ภมปญญาในทองถน โดยให

เหตผลวา เปนชอทสน ชดเจน เปนการศกษาภมปญญาในทองถนภมปญญาในทองถน

โดยเฉพาะเรองราวในหมบานโนนเจรญจ านวน 5 หมบาน จาก 11 หมบาน

ทไหน หมบานในการปกครองของเทศบาลต าบลโนนเจรญ มจ านวน 11หมบานแตในหนงสอเลมนจะกลาวถง 5 หมบาน ดงน โนนเจรญ หมท 1 โนนเจรญ หมท 2 โนนเจรญ หมท 3 โนนเจรญ หมท 4 โนนเจรญ หมท 5 ชวงเวลาใด ประมาณป พ.ศ. 2493-2554



ขนตอนท 2 การรวบรวมขอมล

หลกฐานทเปนลายลกษณอกษร

1. http://www.tkagri.doae.go.th

2. http://www.panyathai.or.th

3. http://www.thaigoodvieww.com

4. http://www.ipthailand.go.th

5. http://www.th.wikipedia.org

หลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษร

1. นายทา ทาทอง อาย 74 ป

2. นายพด สมพนธ อาย 73 ป

3. นายณรงค จนทรแกว อาย 66 ป

4. นายโชต เขงนอก อาย 65ป

5. นางสงวาล เรยบรอย อาย 65 ป

6. นางจนทรศร คเมอง อาย 59ป

7. นางจนทร เศษสวรรณ อาย 63 ป

8. นางกองแกว หกประโคน อาย 52ป

9. นายจนทร บตรกล อาย 68 ป

10. นายสรพงษ พลาวธ อาย 65 ป




ประเมนคณคาของหลกฐาน จากหลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษร จากการสมภาษณ นายทา ทาทอง อาย 74 ป

นายพด สมพนธ อาย 73 ป นายณรงค จนทรแกว อาย 66 ป นายโชต เขงนอก อาย 65 ป

นางสงวาล เรยบรอย อาย 65 ป นางจนทรศร คเมอง อาย 59 ป นางจนทร เศษสวรรณ

อาย 63 ป นางกองแกว หกประโคน อาย 52 ป นายถนอม เหลาทอง อาย 64 ป นายเพยบ

ปากประโคน อาย 57 ป นายจนทร บตรกลอาย 68 ป นายสรพงษ พลาวธอาย 65 ป

สรปไดวา ภมปญญาทองถนในหมบานโนนเจรญเปนภมปญญาทเกยวกบงาน

ศลปหตถกรรม งานประดษฐเครองใชภายในบานหากมคนสนใจกขาย

จากหลกฐานทเปนลายลกษณอกษร สรปไดวา ภมปญญาทองถนเปนองคความร ในดานตาง ๆ ของการด ารงชวตของคนไทยทเกดจากการสงสมประสบการณทงทางตรงและทางออมทประกอบดวยแนวคดในการแกปญหาของตนเองจนเกดการหลอมรวมเปนแนวความคดส าหรบแกปญหาทมลกษณะเฉพาะของตนเอง ซงสามารถพฒนาความรดงกลาวแลวน ามาประยกตใชในการแกปญหาและการด ารงชวตไดอยางเหมาะสมตามกาลเวลา




วเคราะหและสงเคราะหขอมล ภมปญญาทองถนเปนองคความรในดานตางๆ ของการด ารงชวตของคนไทยทเกดจากการสงสมประสบการณทงทางตรงและทางออมทประกอบดวยแนวคดในการแกปญหาของตนเองจนเกดการหลอมรวมเปนแนวความคดส าหรบแกปญหาทมลกษณะเฉพาะของตนเองซงจะมความสามารถโดดเดน จากการสมภาษณภมปญญาทองถนในหมบานโนนเจรญพบวาภมปญญาทองถนใน 1ทานมความสามารถหลายอยาง ดงน 1. ภมปญญาทเกยวกบความเชอและศาสนา 2 คน 2. ภมปญญาทองถนทเกยวกบประเพณและพธกรรม 2 คน

3. ภมปญญาทองถนทเกยวกบศลปะพนบาน 1 คน

4. ภมปญญาทองถนทเกยวกบอาหารและผก 1 คน

5. ภมปญญาทองถนทเกยวกบการละเลน 2 คน

6. ภมปญญาทองถนทเกยวกบศลปวฒนธรรม 1 คน 7. ภมปญญาทองถนทเกยวกบเพลงพนบาน 3 คน 8. ภมปญญาทองถนทเกยวกบสมนไพรและต ารายาพนบาน 1 คน 9. ภมปญญาทองถนทเกยวกบการประดษฐกรรม 5 คน 10. ภมปญญาทองถนทเกยวกบการด ารงชวตตามสภาพแวดลอมทางธรรมชาต 5 คน




การตความหลกฐาน

จากการสมภาษณภมปญญาทองถนในหมบานโนนเจรญพบวาภมปญญาทองถน

ใน 1 ทานมความสามารถหลายอยางสวนใหญเปนภมปญญาทเกยวกบการประดษฐ การเกษตร

ศาสนาและความเชอ มการซอขายบางแตกเปนเพยงรายไดเสรมท าเพราะเกดจากความชอบสวนบคคล



องคความรทไดจากการศกษาทองถนของเรา

โดยใชวธการทางประวตศาสตร .................................................................................

ความหมายของภมปญญา

ความหมายของภมปญญามนกวชาการและหนวยงานทเกยวของใหความหมายของภมปญญาไวหลากหลาย ดงน ภมปญญา (องกฤษ: wisdom) แปลตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไดวา พนความรความสามารถ ความหมายของภมปญญา (Wisdom) หมายถง ความรความสามารถ ความเชอ ทางพฤตกรรมและความสามารถในการแกไขปญหาของมนษย ปญญา หมายถง พนฐานความรความสามารถ ความคด ความเชอความสามารถทางพฤตกรรม ความสามารถในการแกไขปญหาโดยใชประสบการณทสงสมไวในการปรบตวและด ารงชพในสภาพแวดลอมทางธรรมชาตโดยใชประสบการณทสงสมไวในการปรบตวและด ารงชพในสภาพแวดลอมทางธรรมชาตและสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมทไดมการพฒนาสบสานกนมาอนเปนผลของการใชสตปญญาปรบตวใหเขากบสภาพตาง ๆ ในพนททกลมชนเหลานนตงถนฐานอยรวมทงไดมการแลกเปลยนวฒนธรรมกบกลมอนดงนนภมปญญาไทย จงหมายถง องคความรในดานตาง ๆของการด ารงชวตของคนไทยทเกดจากการสงสมประสบการณทงทางตรงและทางออมทประกอบดวยแนวคดในการแกปญหาของตนเองจนเกดการหลอมรวมเปนแนวความคดส าหรบแกปญหาทมลกษณะเฉพาะของตนเอง ซงสามารถพฒนาความรดงกลาวแลวน ามาประยกตใชในการแกปญหาและการด ารงชวตไดอยางเหมาะสมตามกาลเวลา ภมปญญาเปนเรองทสงสมกนมาตงแตอดตและเปนเรองของการจดการความสมพนธระหวางคนกบคนคนกบธรรมชาตคนกบสงเหนอธรรมชาต โดยผานกระบวนการทางจารตประเพณ วถชวตการท ามาหากนและพธกรรมตาง ๆเพอใหเกดความสมดลระหวางความสมพนธเหลาน ภมปญญา หมายถง ประสบการณใน

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%A4%E0%B8%A9

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%88%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B8%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%89%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%93%E0%B8%91%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%A2%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99



การประกอบอาชพในการศกษาเลาเรยน การทชาวนารจกวธท านา การไถนาการเอาควายมาใชในการไถนา การรจกนวดขาวโดยใชควาย รจกสานกระบง ตะกราเอาไมไผมาท าเครองใชไมสอยในชวตประจ าวน เรยกวาภมปญญาทงสนปญญาเปนผลกขององคความรทมกระบวนการสงสม สบทอดกลนกรองกบมายาวนานมทมาหลากหลายแตไดประสบประสานกนจนเปนเหลยมกรณทจรสแสงคงทนและทาทายตลอดกาลเวลา ความรอาจจะไมไดเปนเอกภาพแตภมปญญาจดวาเปนเอกลกษณ (http://tkagri.doae.go.th, สบคนเมอวนท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2554) ความหมายของภมปญญาโดยเวบคลงปญญา ไดใหความหมายของภมปญญาชาวบานวา หมายถง ความรของชาวบาน ซงเรยนรมาจากป ยา ตา ยาย ญาตพนอง และความเฉลยวฉลาดของแตละคน หรอผมความรในหมบานในทองถนตาง ๆ ภมปญญาชาวบานเปนเรองการท ามาหากน เชน การจบปลา การจบสตว การปลกพช การเลยงสตว การทอผา การท าเครองมอการเกษตรภมปญญาเหลานเปนความรความสามารถทบรรพบรษไดสรางสรรคและถายทอดมาใหเรา มวธการหลายอยางทท าใหความรเหลานเกดประโยชนแกสงคมปจจบน (http: www. panyathai.or.th/wiki/index.php, สบคนเมอวนท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2554) การอนรกษ คอ การบ ารงรกษาสงทดงามไวเชน ประเพณตาง ๆ หตถกรรม และคณคาหรอการปฏบตตนเพอความสมพนธอนดกบคนและสงแวดลอม การฟนฟ คอ การรอฟนสงทดงามทหายไป เลกไป หรอก าลงจะเลก ใหกลบมาเปนประโยชน เชนการรอฟนดนตรไทย การประยกต คอ การปรบหรอการผสมผสานความรเกากบความรใหมเขาดวยกน ใหเหมาะสมกบสมยใหม เชน การใชยาสมนไพรในโรงพยาบาล ประสานกบการรกษาสมยใหม การท าพธบวชตนไม เพอใหเกดส านกการอนรกษธรรมชาต รกษาปามากยงขน การประยกตประเพณการท าบญขาวเปลอกทวดมาเปนการสรางธนาคารขาว เพอชวยเหลอผทขาดแคลน การสรางใหม คอ การคนคดใหมทสมพนธกบความรดงเดม เชน การประดษฐโปงลาง การคดโครงการพฒนาเพอแกไขปญหาของชมชน โดยอาศยคณคาความเอออาทรทชาวบานเคยมตอกนมาหารปแบบใหม เชน การสรางธนาคารขาว ธนาคารโคกระบอการรวมกลมแมบาน เยาวชน เพอท ากจกรรมกนอยางมระบบมากยงขน

http://tkagri.doae.go.th/

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php?title=%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99&action=edit

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B2

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php?title=%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%A7%E0%B9%8C&action=edit

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B8%8A

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%93%E0%B8%B5

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%A9%E0%B8%90%E0%B9%8C

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%A9%E0%B8%90%E0%B9%8C

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php?title=%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B8%87%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%87&action=edit

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php?title=%E0%B8%98%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%A7&action=edit



ภมปญญาเปนความรทประกอบไปดวยคณธรรม ซงสอดคลองกบวถชวตดงเดมนน ชวตของชาวบานไมไดแบงแยกเปนสวน ๆ หากแตทกอยางมความสมพนธกนท ามาหากน การรวมกนในชมชน การปฏบตศาสนา พธกรรมและประเพณ ความรเปนคณธรรม เมอผคนใชความรนนเพอสรางความสมพนธทดระหวาง คนกบคน คนกบธรรมชาต และคนกบสงเหนอธรรมชาต ความรเหลานเกยวของกบการด าเนนชวต เปนแนวทาง หลกเกณฑ วธปฏบตทเกยวกบความสมพนธระหวางสมาชกของครอบครว ความสมพนธกบคนอน ความสมพนธกบผลวงลบไปแลว กบสงศกดสทธ และกบธรรมชาต ความรเรองท ามาหากนมอยมาก เชนการท าไรท านา การปลกพช การเลยงสตว การจบปลา จบสตว การทอผา ทงผาฝายและผาไหม ซงมลวดลายทสะทอนใหเหนถงความเชอและความคดของชาวบาน การท าเครองปนดนเผา การแกะสลกไมและหน ซงจะพบไดจากโบราณสถานในพพธภณฑตาง ๆ ดงนน อาจสรปไดวา ภมปญญา หมายถง องคความร ความเชอ ความสามารถของคนในทองถนทไดจากการสงสมประสบการณและการเรยนรมาเปนระยะเวลายาวนาน มลกษณะเปนองครวม และมคณคาทางวฒนธรรม ความหมายของภมปญญาไทยโดยเวบโทรทศนคร ไดใหความหมายของภมปญญาวาหมายถงพนฐานความรความสามารถ ความคด ความเชอ ความสามารถทางพฤตกรรมความสามารถในการแกไขปญหาโดยใชประสบการณทสงสมไวในการปรบตวและด ารงชพในสภาพแวดลอมทางธรรมชาตโดยใชประสบการณทสงสมไวในการปรบตวและด ารงชพในสภาพแวดลอมทางธรรมชาตและสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมทไดมการพฒนาสบสานกนมาอนเปนผลของการใชสตปญญาปรบตวใหเขากบสภาพตางๆในพนททกลมชนเหลานนตงถนฐานอยรวมทงไดมการแลกเปลยนวฒนธรรมกบกลมอนดงนนภมปญญาไทยจงหมายถงองคความรในดานตางๆของการด ารงชวตของคนไทยทเกดจากการสงสม ประสบการณทงทางตรงและทางออมทประกอบดวยแนวคดในการแกปญหาของตนเองจนเกดการหลอมรวมเปนแนวความคดส าหรบแกปญหาทมลกษณะเฉพาะของตนเองซงสามารถพฒนาความรดงกลาวแลวน ามาประยกตใชในการแกปญหาและการด ารงชวตไดอยางเหมาะสมตามกาลเวลา (http://www.thaigoodview.com,สบคนเมอวนท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2554)

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php?title=%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%B5%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1&action=edit

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%93%E0%B8%B5

http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php?title=%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%9C%E0%B8%B2&action=edit

http://www.thaigoodview.com/



ประเภทของภมปญญา ประเภทของภมปญญานนมนกวชาการและหนวยงานทเกยวของกลาวถงประเภทของภมปญญาไวหลายประการ ดงน ประเภทของภมปญญา โดยกรมทรพยสนปญญา (http://www.ipthailand.go.th, สบคนเมอวนท 3 มกราคม พ.ศ. 2555) กลาวถง ภมปญญาทองถนไทย คอ องคความรของกลมบคคลทองถน และรวมถงงานศลปวฒนธรรมพนบานทมอยในประเทศไทย แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน 1. ภมปญญาฯ ประเภทองคความรของกลมบคคลทองถน เชน การผลตอาหารและเครองดม การผลตผลตภณฑจากสมนไพร การผลตผลตภณฑจากวสดเหลอใช และการผลตผลตภณฑจากไม หน โลหะ แกว เซรามค ดนเผา เครองหนงและอนๆ 2. ภมปญญาฯ ประเภทงานศลปวฒนธรรมพนบาน เชน เรองเลาพนบาน กวนพนธพนบาน ปรศนา พนบาน เพลงพนบาน ดนตรพนบาน การฟอนร าพนบาน ละครพนบาน จตรกรรมพนบาน ประตมากรรมพนบาน หตถกรรมพนบาน เครองแตงกายพนบาน และสงทอพนบาน ขอมลภมปญญาทองถนไทยทไดรบการจดแจงแลว จะถกรวบรวมไวเปนฐานขอมลส าหรบใหประชาชนผสนใจไดคนหาขอมล หรอตดตอกบผแจงขอมล เพอประโยชนในทางธรกจ อนเปนการอนรกษและสงเสรมภมปญญาฯ ใหมการน าไปใชอยางเกดประโยชนสงสดในเชงพาณชย นอกจากนผแจงขอมลภมปญญาฯ อาจน าหนงสอรบรองททางกรมทรพยสนทางปญญาออกใหไปแสดงตอธนาคารหรอสถาบนการเงนตางๆ ทเขารวมโครงการแปลงทรพยสนทางปญญาใหเปนทนกบกรมทรพยสนทางปญญา เพอเปนหลกประกนในการขอสนเชอหรอหลกประกนในการช าระหนกบธนาคารหรอสถาบนการเงนนน ประเภทของภมปญญาโดยเวบส านกพฒนาเกษตรกร (http://tkagri.doae.go.th , สบคนเมอวนท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2555) แบงประเภทของภมปญญาไว 4 ประเภท ดงน 1. ภมปญญาพนบานเปนองคความรความสามารถและประสบการณทสงสมและสบทอดกนมาเปนความสามารถและศกยภาพในเชงการแกปญหาการปรบตวเรยนรและสบทอดไปส

http://tkagri.doae.go.th/



คนรนตอไปเพอการด ารงอยของเผาพนธจงเปนมรดกทางวฒนธรรมชาตของเผาพนธหรอเปนวถชวตของชาวบาน 2. ภมปญญาชาวบาน เปนวธการปฏบตของชาวบานซงไดมาจากประสบการณ แนวทางแกปญหาแตละเรอง แตละประสบการณ แตละสภาพแวดลอม ซงจะมเงอนไขปจจยเฉพาะแตกตางกนไปน ามาใชแกไขปญหาโดยอาศยศกยภาพทมอยโดยชาวบานคดเองเปนความรทสรางสรรคและมสวนเสรมสรางการผลตหรอเปนความรของชาวบานทผานการปฏบตมาแลวอยางโชกโชน เปนสวนหนงของมรดกทางวฒนธรรมเปนความรทปฏบตไดมพลงและส าคญยงชวยใหชาวบานมชวตอยรอดสรางสรรคการผลตและชวยในดานการท างาน เปนโครงสรางความรทมหลกการ มเหต มผลในตวเอง 3. ภมปญญาทองถน เปนความรทเกดจากประสบการณในชวตของคนผานกระบวนการศกษา สงเกตคดวเคราะหจนเกดปญญาและตกผลกเปนองคความรทประกอบกนขนมาจากความรเฉพาะหลายๆ เรองจดวาเปนพนฐานขององคความรสมยใหมทจะชวยในการเรยนรการแกปญหาจดการและการปรบตวในการด าเนนชวตของคนเราภมปญญาทองถนเปนความรทมอยทวไปในสงคมชมชนและในตวผรเอง จงควรมการสบคนรวบรวม ศกษา ถายทอด พฒนาและน าไปใชประโยชนไดอยางกวางขวาง 4. ภมปญญาไทย หมายถง องคความร ความสามารถทกษะของคนไทยทเกดจาก การสงเสรมประสบการณทผานกระบวนการการเลอกสรรเรยนรปรงแตงและถายทอดสบตอ กนมาเพอใชแกปญหาและพฒนาวถชวตของคนไทยใหสมดลกบสภาพแวดลอมและเหมาะสม กบยคสมย ลกษณะของภมปญญาทองถน ลกษณะส าคญของภมปญญาทองถนพอสรปไดดงน 1. ภมปญญาทองถนดานการใชความร ทกษะ ความเชอและพฤตกรรม 2. ภมปญญาทองถนดานความสมพนธระหวางคนกบคนกบธรรมชาตและสงเหนอธรรมชาต 3. ภมปญญาทองถนดานองครวมหรอกจกรรมทกอยางในวถชวต



4. ภมปญญาทองถนดานการแกไขปญหา การจดการ การปรบตว การเรยนรเพอความอยรอดของบคคลชมชนและสงคม 5. ภมปญญาทองถนดานการเปนแกนหลกหรอกระบวนทศนในการมองชวตเปนพนความร 6. ภมปญญาทองถนมลกษณะเฉพาะหรอมเอกลกษณในตวเอง 7. ภมปญญาทองถนดานการเปลยนแปลงเพอการปรบสมดลในพฒนาการทางสงคมตลอดเวลา 8. ภมปญญาทองถนดานวฒนธรรมเปนฐานไมใชวทยาศาสตร 9. ภมปญญาทองถนดานการบรณาการ 10. ภมปญญาทองถนมความเชอมโยงไปสนามธรรมทลกซง 11. ภมปญญาทองถนเนนความส าคญของจรยธรรม ประเภทของภมปญญาไทยโดยเวบกรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (http://www.baanmaha.com, สบคนเมอวนท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2554) ไดแบงประเภทของภมปญญาไทยไว 4ประเภท ดงน 1. ภมปญญาดานคตธรรม ความคด ความเชอ หลกการทเปนพนฐานขององคความรทเกดจากการสงถายทอดกนมา 2. ภมปญญาดานศลปวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณทเปนแบบแผนการด าเนนชวตทปฏบตสบทอดกนมา 3. ภมปญญาดานการประกอบอาชพในทองถน ทยดหลกการพงตนเองและไดรบการพฒนาใหเหมาะสมกบกาลสมย 4. ภมปญญาดานแนวความคด หลกปฏบต และเทคโนโลยสมยใหมทชาวบานน ามาดดแปลงใชในชมชนอยางเหมาะสมกบสภาพแวดลอมและความเปนอย นอกจากนยงมการก าหนดสาขาภมปญญาไทย เพอน าภมปญญาไทยมาใชในการเรยนรและสงเสรมโดยแบงภมปญญาออกเปน 10 สาขา ดงน 1. สาขาเกษตรกรรม หมายถง ความสามารถในการผสมผสานองคความร ทกษะและ

http://www.baanmaha.com/



เทคนคดานการเกษตรกบเทคโนโลย โดยการพฒนาบนพนฐานคณคาดงเดมสามารถพงพาตนเอง ในสภาวการณตาง ๆ ได เชน การท าการเกษตรแบบผสมผสานการแกปญหาการเกษตร การแกปญหาดานการผลต ดานการตลาด เชน การแกไขโรคและแมลง การรจกปรบใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบการเกษตร เปนตน 2. สาขาอตสาหกรรมและหตถกรรม (ดานการผลตและการบรโภค) หมายถงการรจกประยกตใชเทคโนโลยสมยใหมในการแปรรปผลผลตเพอชะลอการน าเขาตลาดเพอแกปญหา ดานการบรโภคอยางปลอดภย ประหยดและเปนธรรมอนเปนขบวนการใชชมชนทองถนสามารถพงตนเองทางเศรษฐกจได ตลอดทงการผลตและการจ าหนายผลผลตทางหตถกรรม เชน การรวมกลมของกลมโรงงานยางพารากลมโรงส กลมหตถกรรม เปนตน 3. สาขาการแพทยแผนไทยหมายถง ความสามารถในการจดการปองกนและรกษาสขภาพของคนในชมชน โดยเนนใหชมชนสามารถพงตนเองทางสขภาพและอนามยได 4. สาขาการจดการทรพยากรธรรมชาตละสงแวดลอมหมายถงความสามารถเกยวกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทงการอนรกษ พฒนาและใชประโยชนจากคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน 5. สาขากองทนและธรกจชมชนหมายถง ความสามารถในการบรหารจดการดาน การสะสมและบรหารกองทนและธรกจชมชน ทงทเปนเงนตราและโภคทรพย เพอเสรมสรางชวตความเปนอยทดของสมาชกในชมชน 6. สาขาสวสดการหมายถง ความสามารถในการจดการสวสดการในการประกนคณภาพชวตของคนใหเกดความมนคงทางเศรษฐกจสงคม และวฒนธรรม 7. สาขาศลปกรรมหมายถง ความสามารถในการผลตผลงานทางศลปะสาขาตาง ๆ เชนจตรกรรม ประตมากรรม วรรณกรรม ทศนศลป คตศลป เปนตน 8. สาขาการจดการหมายถง ความสามารถในการบรหารการจดการด าเนนงานดานตาง ๆทงองคกรชมชน องคทางศาสนา องคกรทางการศกษา ตลอดทงองคกรทางสงคมอนๆในสงคมไทย เชน การจดการองคกรของกลมแมบาน ระบบผเฒาผแกในชมชน การจดศาสนสถาน การจดการศกษา ตลอดทงการจดการเรยนการสอน เปนตน กรณการจดการศกษาเรยนรนบได



วาเปนภมปญญาสาขาการจดการทมความส าคญ เพราะการจดการศกษาเรยนรทด หมายถง กระบวนการเรยนร พฒนาและถายทอดความรทางภมปญญาไทยทมประสทธผล 9. สาขาภาษาและวรรณกรรมหมายถง ความสามารถสรางผลงานทางดานภาษา ทงภาษาโบราณ ภาษาไทยและการใชภาษา ตลอดทงดานวรรณกรรมทกประเภท 10. สาขาศาสนาและประเพณหมายถง ความสามารถประยกตและปรบใชหลกธรรมค าสอนทางศาสนา ความเชอ และประเพณดงเดมทมคาใหความเหมะสมตอการประพฤตปฏบต ประเภทของภมปญญาทองถนโดยเวบวกพเดย (http://th.wikipedia.org , สบคนเมอ

วนท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2554) ไดแบงประเภทของภมปญญาไทยไว10 ประเภท ดงน

1. ภมปญญาทเกยวกบความเชอและศาสนา -ภมปญญาประเภทนจะมลกษณะทแตกตางกนไปในแตละทองถนเนองจากมพนฐานทางความเชอในศาสนาทแตกตางกนส าหรบภมปญญาทองถนของไทยซงเกยวกบความเชอในทางพระพทธศาสนาเปนหลกนนไดมสวนสรางสรรคสงคมโดยการผสมผสานกบความเชอดงเดมจนกลายเปนลกษณะเฉพาะของแตละทองถน 2. ภมปญญาทองถนทเกยวกบประเพณและพธกรรม -เนองจากประเพณและพธกรรมเปนสงทดงามทคนในทองถนสรางขนมาโดยเฉพาะเปนการเพมขวญและก าลงใจคนในสงคมภมปญญาประเภทนจงมความส าคญตอการด าเนนชวตในสงคมเปนอยางมากดงจะเหนไดจากประเพณและพธกรรมทส าคญในประเทศไทยลวนเกยวของกบการด าเนนชวตของคนในสงคมแทบทงสน 3. ภมปญญาทองถนทเกยวกบศลปะพนบาน –เปนการสรางสรรคงานศลปตางๆโดยการน าทรพยากรทมอยมาประยกตใชในชวตประจ าวนหลงจากนนไดสบทอดโดยการพฒนาอยางไมขาดสายกลายเปนศลปะทมคณคาเฉพาะถน 4. ภมปญญาทองถนทเกยวกบอาหารและผกพนบาน -นอกจากมนษยจะน าอาหารมาบรโภคเพอการอยรอดแลวมนษยยงไดน าเทคนคการถนอมอาหารและการปรงอาหารมาใชเพอใหอาหารทมมากเกนความตองการสามารถเกบไวบรโภคไดเปนเวลานานซงถอวาเปนภมปญญาอกประเภทหนงทส าคญตอการด ารงชวตนอกจากนยงน าผกพนบานชนดตางๆมาบรโภคอกดวย

http://th.wikipedia.org/



5. ภมปญญาทองถนทเกยวกบการละเลนพนบาน–การละเลนถอวาเปนการผอนคลายโดยเฉพาะในวยเดกซงชอบความสนกสนานเพลดเพลนภมปญญาทองถนของไทยสวนใหญจะใชอปกรณในการละเลนทประดษฐมาจากธรรมชาตซงแสดงใหเหนวถชวตกบธรรมชาตและรจกปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมอยางกลมกลน 6. ภมปญญาทองถนทเกยวกบศลปวฒนธรรม -ประเทศไทยมวฒนธรรมทหลากหลายซงเกดจากการสรางสรรคของแตละภาคเราสามารถพบหลกฐานจากรองรอยของศลปวฒนธรรมทปรากฏกระจายอยทวไป เชน สถาปตยกรรม ประตมากรรม จตรกรรมเปนตน ซงแสดงใหเหนถงเทคนค ความคดความเชอของบรรพบรษเปนอยางด 7. ภมปญญาทองถนทเกยวกบเพลงพนบาน -ภมปญญาประเภทนสวนมากแสดงออกถงความสนกสนานและยงเปนคตสอนใจส าหรบคนในสงคมซงมสวนแตกตางกนออกไปตามโลกทศนของคนในภาคตางๆ 8. ภมปญญาทองถนทเกยวกบสมนไพรและต ารายาพนบาน -ภมปญญาประเภทนเกดจากการสงสมประสบการณของคนในอดตและถายทอดใหกบคนรนหลงถอวามความส าคญเปนอยางมาก เพราะถอวาเปนปจจยสซงมความจ าเปนส าหรบมนษยหากไดรบการพฒนาหรอสงเสรมจะเปนประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมในอนาคตได 9. ภมปญญาทองถนทเกยวกบการประดษฐกรรม -เทคโนโลยและสงของเครองใชตางๆทเกดจากภมปญญาของคนไทยในแตละภาคนนถอเปนการประดษฐกรรม และหตถกรรมชนเยยมซงปจจบนไมไดรบความสนใจในการพฒนาและสงเสรมภมปญญาประเภทนเทาทควรหากมการเรยนรและสบทอดความคดเกยวกบการประดษฐกรรมและหตถกรรมใหแกเยาวชน จะเปนการรกษาภมปญญาของบรรพชนไดอกทางหนง 10. ภมปญญาทองถนทเกยวกบการด ารงชวตตามสภาพแวดลอมทางธรรมชาต -เนองจากคนไทยมอาชพทเกยวกบเกษตรกรรมโดยเฉพาะการท านาท าไรจงท าใหเกดภมปญญาทเกยวกบความเชอและพธกรรมในการด ารงชวตเพอแกปญหาหรอออนวอนเพอใหเกดความอดมสมบรณในการเพาะปลกและเพอเพมผลตผลทางการเกษตรดงจะเหนไดจากพธกรรมทเกยวกบการเกษตรทวทกภมภาคของไทย



ตวอยางภมปญญาในทองถน

ชอวทยากรทองถน นายทา ทาทอง

ชอเลน ปทา

อาย 74 ป

ทอย บานเลขท 114 หม 2บานโนนเจรญ ต าบลโนนเจรญ

อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย รหสไปรษณย 31180

งานทถนด แกะสลก

ภมปญญาทองถนประเภท ศลปะพนบาน

ประวตสวนตว นายทา ทาทอง เรมงานแกะสลกมาได 24 ปแลว เรมตงแตอาย 50 ป

จนถงปจจบนอายทาน อาย 74 ป (2554) งานแกะสลกทท าสามารถท ารายไดใหกบคณตาบาง

เลกนอย งานแกะสลกสวนใหญเปนรปสตวนานาชนด อาทเชน นก ลง กระตาย กระรอก ฯลฯ

โดยสตวแตละตวราคาประมาณตวละ 100 บาท คณตาเคยแกะสลกหนเปนรปพระขาย แตเมอร

วางานทท าเปนงานผดกฎหมายจงเลกท า คณตาใชความชอบสวนตวในการศกษาและไดฝกฝน

งานแกะสลกโดยตลอดจนถงปจจบน



ความรทได

อปกรณทใชท างานแกะสลก

1. มะพราว

2. ไมเนอออน

อปกรณทใชแกะสลก

1. มดแกะสลก

2. คอน

3. สว

ภาพแสดง : อปกรณทใชท างานแกะสลก

ภาพแสดง : บานของวทยากรทมงานประดษฐ



ลกคาสวนใหญจะมาจากตางจงหวดและในกรงเทพฯ คนในชมชนเปนบางสวนทซอไป

จ าหนายหารายได บางสวนคณตาไดน าไปท าบญโดยน าไปประดบตกแตงไวทวดสภทรบรพาราม

(วดใหญ)

นอกจากนยงมงานแกะสลกชนพเศษทเมอใครไดพบเหนแลวเกดความชอบมาก มคนมา

ใหราคาถง 10,000 บาท คณตากไมขายเพราะคณตาชอบงานชนนมากเปนงานแกะสลกรวมสตว

ในวรรณคด เชน พญานาค มงกร หงส สงโต ลง หนมาน นางมจฉาจระเข เปนตน

ชอภาพ: ผลงานทภาคภมใจของปทา



ชอวทยากรทองถน นายพด สมพนธ

ชอเลน ตาพด

อาย 74 ป

ทอย 221 หมท 2 บานโนนเจรญ ต าบลโนนเจรญ

อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย 31180

งานทถนด สานตะกรา

ภมปญญาทองถนประเภท ศลปะพนบาน

ประวตสวนตว คณตาท างานจกสานมาได 23 ป โดยไดเรมท างานนมาตงแตอาย 50

ป ในขณะนกอายได 73ปแลว งานทท าคณตาจะขายในราคาใบละ 50 บาท (ของ) สานตะกรา

นนจะอยทราคาใบละ 150 บาท แตในชวงนคณตากไมคอยไดท าแลวเนองจากวาอายกมากขน

และมอาการปวดหลงจงไดเลกท า ตอนนคณตาเปลยนจากงานสานมาเขาวดฟงธรรมเพอทจะท า

จตใจของตนใหสงบในชวงนนคณตาไดท ามาโดยตลอดนบวาเปนรายไดอยางหนงของคณตา ม

รายไดเสรมประมาณ900 บาท/เดอน


วสดทน ามาท าเครองจกสานไดดคอไมไผน ามาท าเครองใชในครวเรอนไดเกอบทกชนด

เชนกระดง กระเชอ กระชอนสานเปนเครองดกจบสตวน าเชน ไซ ของ เปนตน



ชอวทยากรทองถน นายณรงค จนทรแกว

ชอเลน พอดม อาย 66 ป

ทอย บานเลขท 119 หมท 2 บานโนนเจรญ ต าบลโนนเจรญ

อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย 31180

งานทถนด บายศรสขวญ

ภมปญญาทองถนประเภท ประเพณและพธกรรม

ความรทได คณตาไดรบต าแหนงปราชญชาวบานตงแตอาย 55 ป ท างานเกยวกบพช

สมนไพร บายสสขวญ เศรษฐกจพอเพยง หมออาสาประจ าต าบล เรมท าปยชวภาพตงแตอาย

48ป นอกจากนคณตายงเปนหมอล าเกา กอนนนคณตาอาย 16ปไดเดนทางไปกบคณะหมอล า

ล าเรองตอกลอนคณะสออนตาศลป ปจจบนเวลามงานศพหรองานมงคลตาง ๆ เจาภาพจะมา

เชญใหคณตาไปเปนวทยาการในงาน เมออาย 14ปไดเขาบวชเรยนเพอศกษาพระธรรมวนยได

นกธรรมตร พอลาสกขาบทจงสมครไปกบคณะหมอล าทวประเทศคณตามาอยบานโนนเจรญ

ตงแต พ.ศ. 2511 จากนนคณตาไดรบเลอกใหเปนสารวตรก านนและเปนหมอดนอาสาประจ า

ต าบลเมอป พ.ศ. 2538



ชอวทยากร นายตาโชต เขงนอก

ชอเลน ตาโชต

อาย 65 ป


อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย

มความรความสามารถ หมอล ากลอน

ประเภทของภมปญญา การละเลนพนบาน

ความรทไดจากทาน

ทานเปนคนรองหมอล ากลอนมาแตหนมทานมวงของทานและรวมกบเพอนอกหลายคน

เรมเลนตงแตอาย 20 ป เลกรองหมอล ากลอนตงแตอาย 35 ป ทานคดวาการรองหมอล ากลอน

มนนาเบอจงหนมาเปาแคนแทน อกอยางเมออายมากแลวทานคดวานาจะอยเบองหลงมากวา

ปจจบนคณตามอาชพใหม เปนชางตดผมใหกบเพอนบานและนกเรยนโดยเฉพาะเดกทตดผมครง

แรกและเดกเลกระดบประถม

ตวอยางผลงาน

คณตาไปประกวดตามงานวดไดรางวลเปนเงนสดจงไมมหลกฐาน



ชอวทยากรทองถน นางสงวาล เรยบรอย

ชอเลน คณยายนาง อาย 65 ป



มความรความสามารถเรอง หมอล ากลอน

ประเภทของภมปญญา การละเลนพนบาน

ความรทไดจากทาน หมอล ากลอนเปนศลปะพนบานทใหความสนกสนานแกประชาชน

ทกคน คณยายนางเรมเรยนและเลนหมอล าดวยใจรก เรมเรยนจากการอานต าราหมอล าและ

ฝกรองตามจนทานรองได จากนนกไปสมครเลนในวงหมอล าวงอ านวยศลปกลอนล าททานถนด

และถอเปนแบบอยางเปนส าเนยงท านองขอนแกนมจงหวะทชา เศราไพเราะชวนฟง เมอยางส

วยสาวเตมตวทานกแตงงานเมออาย 22 ปทานจงเลกเลนเพอมาประกอบอาชพเกษตรกรรมกบ

ครอบครวตวอยางผลงานในคณะหมอล าวงอ านวยศลป คณยายเลนในต าแหนง นางเอก

เลนงานประจ าปลอยกระทงชอคณะชอพานเพลนโนนเจรญพามวนกลอนล าทยงใชรองอยใน

ปจจบน คอ กลอนสอนเดก หมอล าสมพร



ชอวทยากร นางจนทรศร คเมอง

ชอเลน แมด า

อาย 59 ป

ทอย บานเลขท 50 หมท 4 บานโนนเจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย

งานทถนด ทอผา

ประเภทของภมปญญาทองถน เกยวกบประดษฐกรรมและหตถกรรมพนบาน

ประวตสวนตว

คณแมจนทรศร คเมอง อาย 59ป(2555)ในครอบครวมสมาชก7คนเรมท างานทอผามา

ได 44ป โดยเรมท าตงแตอาย15 ปจนมาถงปจจบนทานมอาย 59 ป งานทอผาสามารถสราง

รายไดใหกบคณยายเลกนอย งานทอผาของคณยายสวนใหญเปนการทอดายโดยจะขายผาดาย

อยในราคาผนละ 250 บาทสวนผาไหมจะตกอยทผนละ1,300 บาท คณยายมความ

ภาคภมใจในการท าอาชพนมากเพราะเปนอาชพทบรรพบรษถายทอดใหแกคณยาย


คณยายบอกวาในปจจบนนการทอผาเรมทจะหายสาบสญไปดงนนการทคณยายรกการ

ทอผากเปนอกสวนหนงในการอนรกษการทอผาเอาไว



อปกรณทใชในการทอผา

1. หลอดดาย

2. กระสวย

3. เครอผาซน

4. กทอผา

5. ฝมทอผา

6. ไมก าจบ

7. หมฯลฯ

ลกคาของคณยายสวนใหญจะเปนลกคาคนในทองถนเองนาน ๆ ครงถงจะมลกคา

ตางถนมาซอและบางครงคณยายกจะท าผาททอไดไปรวมกลมกบชาวบานเพอไปประกวด

นอกจากนคณยายยงมผลงานทนาภาคภมใจคอคณยายเคยน าผาดายททอเสรจ

สมบรณสวยงามไปประกวดทจงหวดบรรมยมาแลว ประมาณป พ.ศ.2546

ชอภาพ : ผลงานทนาภาคภมใจของแมด า



ชอวทยากร นางทน เหมาะทอง

ชอเลน คณแมอง

อาย 60 ป

ทอย บานเลขท 105 หมท 4 บานโนนเจรญ

ต าบลโนนเจรญ อ าเภอบานกรวดจงหวดบรรมย

งานทถนด สาวไหม,เลยงหมอน

ภมปญญาทองถนประเภท เกยวกบอาหารและผกพนบาน


แมทน เหมาะทองท างานเลยงหมอนและสาวไหมมาได 43 ป โดยเรมท าตงแตอาย

17 ปจนมาถงปจจบนทานมอาย 60 ป(2555) งานเลยงหมอนและสาวไหมสามารถสราง

รายไดใหกบคณยายมากนก โดยคณยายจะน าดกแดทไดจากการสาวไหมไปเปนคาใบหมอน

และบางทอาจจะมคนมาขอซอคณยายกจะขายใหในราคาเปนกนเองคอถงละ 20 บาท ลกคา

ของคณยายสวนใหญเปนคนในทองถนเพราะคณยายไมไดขายเปนประจ าดกแดไหมปจจบนนหา

กนยากมากเพราะคนไมนยมเลยงหมอนและสาวไหมเพราะถอวามนยงยากและตองใชเวลานาน

มากกวาจะไดดกแดมาแตละตว ดงนนการเลยงหมอนและสาวไหมเรมหาดไดยาก

อปกรณทใชสาวไหม

(เปนภาษาทองถน)

1. บกพวงสาว

2. ไมถก

3. หมอ



ชอวทยากร นางจนทร เศษสวรรณ

ชอเลน แมแตว

อาย 63 ป

ทอย บานเลขท 55 ม.4 บานโนนเจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย

งานทถนด ทอเสอ

ประเภทภมปญญาทองถน เกยวกบประดษฐกรรมและหตถกรรมพนบาน


แมจนทร เศษสวรรณ เรมท างานทอเสอมาได 33 ป โดยเรมท าตงแตอาย 30 ป

จนมาถงปจจบนทานมอาย 63 ป(2555) งานทอเสอเปนอาชพทคณแมจนทรท าขนเพอใชเอง

ภาคในครอบครวความรทไดในปจจบนการทอเสอเปนอาชพทไมคอยมใหเหนมกนก เพราะคน

ไทยในตอนนไมคอยใหความสนใจเกยวกบภมปญญาทองถนของตนเองนกเราจงควรอนรกษการ

ทอเสอไวเพอจะมใหการทอเสอสญหายไปจากทองถนของเรา

อปกรณทใชทอเสอ

1. ตนกก

2. ฟมทอเสอ

3. สยอมเสอ



ชอวทยากร นายลด ก าประโคน

ชอเลน ตาลด

อาย 76 ป

ทอย บานเลขท 55 ม. 7 บานโนนเจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย

งานทถนด เลนดนตร ท าซออ ท าซอดวง

ประเภทภมปญญาทองถน ประเภทเกยวกบการละเลนพนบาน


คณตาเรมท างานตงแตอาย 7 ป จบการศกษา ระดบระชน ป.4 และบวชตอนอาย

35 ป เปนเวลา 1 พรรษา คณตาไดเคยเขาประกวดแขงขนการเลนซอระดบอ าเภอและระดบ

จงหวดไดรบรางวลชนะเลศ คณตาไดท าซอขายในราคาเครองละ 500 บาท


ปจจบนการละเลนพนเมองแบบนเรมสญหายขนเรอย ๆ เนองจากคนสมยนนยมเลน

เครองดนตรสากลมากกวา เชน ไวโอลน กตาร เปยโน เปนตน และดวยความทวาคนไทย

เรมน าวฒนธรรมตางชาตเขามามอทธพลในชวตมากขนจนท าใหลมไปวาวฒนธรรมไทยเราไมแพ

ชาตใดในโลกเพราะฉะนนคนไทยเราควรรกษาสงทบรรพบรษสรางขนมาใหอยกบพวกเราสบไป

อปกรณทใชในการท าซอคอ กะลาไมลวด



ชอวทยากร นางกรองแกว หกประโคน

ชอเลน แกว

อาย 52 ป

ทอย บานเลขท 189 ม .7 บานโนนเจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย

งานทถนด รองกนตรม

ประเภทภมปญญาทองถน ประเภทเกยวกบเพลงพนบาน


แมกรองแกว หกประโคน เรมท างานตงแตอาย 11 ป ปจจบนท างานรบจาง

ทวไป การศกษาจบชน ป.4 ปจจบนก าลงศกษา ก.ศ.น ไดประกวดการแสดงกนตรมไดรบรางวล

ชนะเลศ และงานเครองเคลอบของอ าเภอบานกรวดในป 2534 และในป พ.ศ. 2535 ไดรบ

รางวลรองชนะเลศอนดบ 2


ปจจบนการรองเพลงกนตรมหาชมไดยากมากเพราะคนเราสนใจเพลงสตรงมากกวาจน

ท าใหลมไปวามเพลงพนบานทใชภาษาทองถนทสะสลวย และมความหมายด จงท าใหเพลง

กนตรมเรมหายไปจากสงคมไทย เราจงควรอนรกษเพลงพนบานทเรามมายาวนาน ใหมนอยกบ

สงคมไทยตอไป

อปกรณในการแสดง กลอง ฉง ฉาบ



ชอวทยากร นายถนอม เหลาทอง

ชอเลน พอหนอม

อาย 64 ป

ทอย บานเลขท 83 ม.4 บานโนนเจรญ ต าบลโนนเจรญ


งานทถนด สมนไพรเกยวกบบ ารงน านม และรกษาเกยวกบเรองตางๆ

ประเภทภมปญญาทองถน ประเภทเกยวกบต ารายาพนบาน


คณตาเรมท าสมนไพรตงแตอาย 20 ป การศกษาชน ป.6 ปจจบนท านาท าสวนยาง

และรบจางทวไปหลงจากทวางจากการท านา คณตาท าสมนไพรขายในราคาหมอละ 100 บาท

คณตาไดบวชตอนอาย 50 ป


วธการท ายาตางๆ และไดทราบวาสมนไพรตวไหนสามารถน ามาท ายาอะไรไดบาง

และอกอยางสตรยาตางๆกเรมจะหายไปจนนกวจยตองท าการทดลองเพอน าไปใชในทาง

การแพทย

อปกรณ รากไมทเปนสมนไพรตาง ๆ



ชอวทยากร นางทองมวน วรธงชย

ชอเลน แมมวน

อาย 58 ป



งานทถนด รองหมอล าหม

ประเภทภมปญญาทองถน ประเภทเกยวกบศลปะพนบาน


คณยายเรมรองหมอล าหมตงแตอาย 18 ป การศกษา ชน ป.4 และเลกรองหมอ

ล าหมตอนอาย 23 ป ปจจบนคณยายท านา คณยายไดเคยเขารวมประกวดเพลงพนบานท

อ าเภอหนองก จงหวดบรรมยไดรบรางวลรองชนะเลศอนดบ 1


เพลงหมอล าเปนเพลงพนบานของชาวอสาน และปจจบนสามารถหาชมไดยากมาก

เพราะผคนกไมคอยสนใจในเพลงของหมอล าเนองจากเปนภาษาทฟงคอนขางยาก แตเราควรท

จะสบสานศลปะการแสดงเหลานเอาไวเพอใหลกหลานรนตอไปไดชมกน



ชอวทยากร นางจนทร สรยท านา

ชอเลน ออน

อาย 43 ป



งานทถนด ปลกผกพนบาน

ประเภทภมปญญาทองถน ประเภทเกยวกบการด ารงชวตตามสภาพแวดลอม


การปลกผกขายเปนอาชพเสรม หลงการเกบเกยวขาวเสรจแลว ขายผกก าละ5 บาท

การศกษา จบ ป.6 ทคณนาออนปลกนนเปนผกพนบานทมอยในทองถนจากตอนแรกทคดจะ

ปลกเอาไวรบประทานภายในครอบครวเมอปรมาณผกมมากจงน าไปขายเพอหารายไดเสรม

เปนการใชชวตอยางพอเพยงในอกรปแบบหนง


วธการปลกผก โดยใชวธธรรมชาต และแนวทางในการใชชวตอยอยางพอเพยง



ชอวทยากร คณพอเพยบ ปากประโคน

ชอเลน เพยบ

อาย 57 ป



งานทถนด งานเกยวกบหตถกรรม และงานประดษฐ

ประเภทภมปญญาทองถน การประดษฐกรรมและหตถกรรมพนบาน


อดตเคยเปนเปนผใหญบานกอนทจะไดประสบอบตเหตเมอ 3 กนยายน พ.ศ. 2545

จนท าใหดวงตาไมสามารถมองเหนไดมาจนถงปจจบน คณตาเรมท างานประดษฐตงแต

พ.ศ. 2548 การศกษา ชน ป. 4 คณคาท าใบจากขายตบละ 12-13 บาท สวนโตะไมไผและเตยง

ไมไผขายในราคา 1,500 -2,000 บาท ขายกระทอมหลงละ 3500-6000 บาท คณตาได

คดและเรยนรการท างานประดษฐดวยตวเอง


ไดเรยนรถงการใชชวตใหคมคาถงแมวารางกายของเราจะไมสมบรณกตามขอเพยง

แคเราอยากมชวตอยตอไปอยางมประโยชนแคนชวตของเรากมคณคามากเกนพอแลว



ชอวทยากร นายจนทร บตรกล

ชอเลน คณพอจนทร

อาย 68 ป



งานทถนด เกยวกบประเพณและพธกรรม

ประเภทภมปญญาทองถน การประดษฐกรรมและหตถกรรมพนบาน


คณพอจนทรเปนหมอสตรของหมบาน คณพอจนทรไดศกษาจบชน ป.4 เคยบวช

ตอนอาย 20-22 ป คณพอจนทรสอบไดนกธรรมชนตร จงไดความรมาบาง เรมท างานนมา

ตงแตอาย 22ป คณพอจนทรจะรบสวดตามงานบวชงานแตงงานและงานจบการศกษา


ไดเรยนรเรองพธกรรมของทองถนทเรมจะสญหายไปและน าความรทไดมาอนรกษ

พธกรรมเหลานไวเพอไหด ารงสบตอไปมใหสญหาย



ชอวทยากร นายสรพงษ พลาวธ

ชอเลน ศกษา(อ าเภอ)พงษ

อาย 65ป

ความรความสามารถ ผทรงคณวฒส านกงานเขตพนทประถมศกษาบรรมย เขต 2 อดตด ารงต าแหนง ศกษาธการอ าเภอ ประเภทของภมปญญาทองถน ประเพณและพธกรรม


นายสรพงษ พลาวธ เปนวทยากรบรรยาย เรอง ประวตศาสตรทองถน และเปนวทยากรรบเชญ บรรยาย เรอง เตาเผาโบราญเตาสวาย อดตด ารงต าแหนง ศกษาธการอ าเภอปจจบนเปนผทรงคณวฒส านกงานเขตพนทประถมศกษาบรรมย เขต 2 ความรทได การสรางบานแปงเมองบานโนนเจรญนนเกดจากการยายถนฐานมารวมกนของประชาชนจากทวสารทศ โดยมจดประสงคเดยวกนคอ เพอมาบกเบกแผนดนทรกรางวางเปลา เพอท าการเกษตรใชประกอบอาชพเลยงตนเองและครอบครวตงแตป พ.ศ.2493 จนถงปจจบน พ.ศ. 2555 เปนเวลายาวนานถง 62 ป จงท าใหเกดภมปญญาทเกยวกบความเชอและพธกรรมในการด ารงชวตเพอแกปญหา



ส าหรบภมปญญาทองถนของไทยซงเกยวกบความเชอในทางพระพทธศาสนาเปนหลกนนไดมสวนสรางสรรคสงคมโดยการผสมผสานกบความเชอดงเดม จนกลายเปนลกษณะเฉพาะของแตละทองถน ซงเกดจากการสรางสรรคสะสมประสบการณสามารถพบหลกฐานจากรองรอยทปรากฏกระจายอยทวไปซงแสดงใหเหนถงเทคนค ความคดความเชอของบรรพบรษเปนอยางด เตาเผาขอมโบราณเตาสวาย บานโคกใหญ หมท 9 ต าบลโนนเจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย เปนภมปญญาทองถนทผสมผสานอารยธรรม ความเชอและศาสนา ของชาวอ าเภอบานกรวด เราลกหลานควรศกษาประวตความเปนมาและอนรกษสงทดงามไว เหนคณคาและสบสานสรนตอ ๆ ไป แหลงเตาเผาขอมโบราณอ าเภอบานกรวด แหลงเตาเผาขอมโบราณอ าเภอบานกรวดเปนภมปญญาทองถนเกยวกบประตมากรรม และหตถกรรมพนบานทมเอกลกษณเฉพาะซงมลวดลายทสะทอนใหเหนถงความเชอและความคดของชาวบานซงจะพบไดจากโบราณสถานในพพธภณฑตาง ๆอ าเภอบานกรวดจงน าแหลงเตาเผาขอมโบราณอ าเภอบานกรวดมาจดเปนประเพณเพอสงเสรมการทองเทยวเปนการบ ารงรกษสงทดงามไวใหลกหลานเหนคณคาหรอการปฏบตตนเพอความสมพนธอนดกบคนและสงแวดลอมเชอวา “ประเพณเครองเคลอบพนปประเพณบานกรวด” ใหประชาชนทกต าบลในอ าเภอบานกรวดไดมสวนรวมในการจดกจกรรมทกปเราลกหลานควรศกษาประวต ความเปนมาของเตาเผาโบราณ รายละเอยดดงน ราวป พ.ศ. 2465 มชาวตางชาตเขามาศกษาเรองเครองปนดนเผาในจงหวดบรรมย ชอ นายดบพรว เอ เกรแฮม ซงไดเขยนบทความลงตพมพในวารสาร “สยามสมาคม” หลงจากนนกมนกวชาการหลายทานทงคนไทยและตางชาตไดเขยนบทความเกยวกบเตาเผาขอมโบราณบานกรวด อกหลายทาน การส ารวจและการขดคนแหลงเตาเผาของอ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย มขนครง

แรกราวป พ.ศ. 2519 โดยกรมศลปากรเปนเจาภาพ หลงจากนนการขดคนตองหยดชะงกไป

เนองจากเหตการณบานเมองบรเวณนไมสงบเกดการสรบระหวางไทยกบกมพชา กรมศลปากร

เขามาขดคนแหลงโบราณอกครงราวป พ.ศ. 2527 โดยการขดคนแหลงโบราณคดและศกษา



เตาเผาโบราณไปพรอม ๆ กน ซงคนพบทเตาเผาโบราณแหงแรกทโคกลนฟาบานบาระแนะ

อ าเภอละหานทราย ราวป พ.ศ. 2530 ไดขดคนเตาเผาโบราณทเตานายเจยนและเตาสวาย

อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย จากการศกษาของกรมศลปากรสนนฐานวา เครองปนดนเผาโบราณมอาย ระหวาง

พทธศตวรรษท 14-19 และหลงจากนนไมมการผลตโดยไมทราบสาเหตแตมความรใหม

นอกเหนอกรมศลปกรกลาวไวขางตนคอในอ าเภอบานกรวดมแหลงเตาเผาโบราณยคกอน

ประวตศาสตรซงอยในบรเวณ วดปาพระสบาย บานบงนอย ต าบลบงเจรญ มอายระหวาง

2,000 - 2,500 ป มอายรวมสมยกบเตาเผาโบราณทขดพบทจงหวดรอยเอดหรอครองปนดนเผา

ทงกลา

แหลงเตาเผาโบราณพบวามการมการกระจายแทบทวทกต าบลในอ าเภอบานกรวด

ในแตแหงลวนเปนเตาเผาขนาดใหญ มเตาเผาแตละกลมประมาณกลมละ 2-8 เตา การผลต

เครองปนดนเผาจะผลตอย 3 ประเภท คอ ประเภทเครองใชในครวเรอนประเภทเครองใช

ในพธกรรมทางศาสนาและประเภทเครองประกอบอาหาร ศาสนสถาน แบงประเภท

กลมเตาเผาของอ าเภอบานกรวด ไดดงน

1) กลมเตาเผาบานถนนนอย

2) กลมเตาเผาบานขเหลก

3) กลมเตาเผานายเจยน

4) กลมเตาเผาบานสายโท 2

5) กลมเตาเผาโคกยาง

6) กลมเตาเผาบานโนนเจรญ

7) กลมเตาเผาบานโคกใหญ

8) กลมเตาเผาละหอกตะแบง

9) กลมเตาเผาสายตะก



10) กลมเตาเผาหนองไมงาม

เตาเผาโบราณในอ าเภอบานกรวดหรอเตาขอมโบราณเทาทปรากฏใหเหนตามหลกฐาน

การขดคนพบ จะเหนวาทกเตามปากเตาหรอทใสไฟอยทางทศเหนอ หรอตะวนออกเฉยงเหนอ

แสดงใหเหนวาการเผาตองใชลมหนาวพดเขาปากเตา เพอใหไฟมอณภมสงกวาปกตและมการเผา

ในฤดหนาวเทานน

เตาเผาโบราณทมการขดคนในอ าเภอบานกรวด 2 แหง 1. เตานายเจยน เตานถาอยในทนาของนายเจยนราษฏรบานปราสาท อ าเภอบานกรวดเตานแบงเปน 3 สวน คอ ทใสไฟ ทวางภาชนะทเผาและปากปลองระบายไฟออก เตามความยาวประมาณ 12 เมตร ตวเตามการกอทบซอนกนหลายครง ตวเตากวาง 1.5 เมตร เปนเตากอดวยดนเหนยว ตรงกลางเตามเสาตอมอค ายนหลงคาวางหางวนเปนระยะๆหางกนประมาณ 1 เมตร ความเอยงของพนทวางภาชนะ ประมาณ 15 ผลตภณฑ ทเผาเปนภาชนะชนเลกๆเชน ถวยชาม กระปก กระแป ผอบ ฯลฯ สทเคลอบมสน าตาล เขยวใส สแตงกวา เขยวไขกก เตานจดอยในกลมเตาบานถนนนอย 2. เตาสวาย ตงอยกลางทงนามเตาอยใกลเคยงกน 5 เตา (ขดคนพบ 2531) ทนเราจะเหนเตาใน 3 แบบคอเตาทมการขดคนแลวเตาทถกท าลาย เราจะเหนรองรอยการท าลายโดยใชรถไถ ไถลกจนถงชนดน ท าใหไถท าลายเตาเผาโบราณและเครองเคลอบดนเผาโบราณแตกเสยหายเหลอบางสวนคงยงมเตาโบราณทยงไมมการขดคนบางสวน

ชอภาพ : เตาเผาโบราณเตาสวาย



การแบงยคเครองเคลอบดนเผาขอมโบราณ มผเชยวชาญหลายทานไดแบงไวแลว เชน ยอรจ โกรลเยร วลเลยม วลเลทซ เปนตน ไดก าหนดอายตามรปแบบและสของน าเคลอบ โดยแบงตามผลตาง ๆ ตามศลปะขอมโบราณ นกวชาการของไทยตองน ามาพจารณาใหมเพอใหเขากบหลกฐานทขดคนพบใหม แบงเปน 6 แบบ ดงน 1. แบบกเลน อายราว พ.ศ. 1422 เปนเครองถวยสเขยวออน 2. แบบไมเคลอบ เรยกวา ลเดอ แวง มอายระหวาง พ.ศ. 1443-1593 3. แบบบาปวนมอายระหวาง พ.ศ. 1593-16611 เปนเครองเคลอบออกสเคลอบเปน 2 ส คอสน าตาลและสเขยวกบสเขยวมะกอก 4. แบบพระเจาชยวรมนท 6มอายระหวาง พ.ศ. 1611-1653 5. แบบนครวด มอายระหวาง พ.ศ. 1653-1720เปนเครองเคลอบสด าและน าตาลอมเหลอง มลายขดและลายแมพมพ มบางสวนไมเคลอบแตชบดวยสลบสน าตาล เครองเคลอบบางใบม 2 สและยงมเคลอบสเขยวและสเขยวมะกอก 6.แบบบายน มอายระหวาง พ.ศ.1720-1893 เปนเครองเคลอบทมเนอดนปนหยกและ

หนกมขนาดใหสวนมากเคลอบสด าน าเคลอบหนา

ชอภาพ : เครองเคลอบแบบนครวด มอายระหวาง พ.ศ. 1653-1720เปนเครอง

เคลอบสด าและน าตาลอมเหลอง



บรรณานกรม

กรมศลปกร. (2550). รายงานการขดคนวดปาพระสบาย. มปท. (ฉบบโรเนยว)

เทศบาลเมองบรรมย. (2551). ประวตศาสตรเมองบรรมย. มปท. (ฉบบโรเนยว)

ยววจยประวตศาสตรทองถน กลมท 1. (2552). การสรางบานแปงเมองบานโนนเจรญ

บรรมย : อดส าเนา.

ศนยวฒนธรรมบานกรวด. (2548). เครองเคลอบดนเผาอ าเภอบานกรวด. บรรมย : อดส าเนา.

http://www.tkagri.doae.go.th

http://www.panyathai.or.th

http://www.thaigoodvieww.com

http://www.ipthailand.go.th

http://www.th.wikipedia.org

Career

เล่มที่ 10ภูมิปัญหาท้องถิ่น