1Øèíý öàã (¹001)

Òóñãàé äóãààð

¹001 (2010.10 ñàð)

“Õ¯ÍÈÉ ÕªÃÆÈË ÑÀÍ”-ÃÈÉÍ ÌªÍê ÈÐÃÝÄÈÉÍ ÀÌÜÆÈÐÃÀÀÍÄ ÄÝÌ ÁÎËÆ, ÃÀÐÒ ÁÀÐÈÃÄÀÂ

ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÒ

ªÑªËÒ ÃÀÐ× ÝÕÝËËÝÝ

ÓÓÐ ÀÌÜÑÃÀËÛÍ ªªÐ×˪ËÒÈÉÍ ÝÑÐÝà կ×ÈÐÕÝà ÒÎÃËÎÃ× ÍÜ ÌÎÍÃÎË ÁÀÉÕ ÁÎËÒÓÃÀÉ

ÌÎÍÃÎËÛÃ ÒÀÂÀÍÒÎËÃÎÉ, ÎÞÓÒÎËÃÎÉ

ÁÓÑ ÌÎÍÃÎË ÒÎËÃÎÉ ÕªÃƯ¯ËÍÝ

ÄÝËÕÈÉÍ ÒÝÐï¯Í ÑÒÀÍÄÀÐÒ ÁÀ ÌÎÍÃÎË ÓËÑ

2 Øèíý öàã (¹001)

3Øèíý öàã (¹001)

ÈÐÆ ßÂÀÀ ÖÀÃÒÝíý îíû õî¸ðäóãààð ñàðûí øèíýäýýð

Óëààíáààòàð õîòíîî íýýãäñýí “Ýäèéí çàñãèéí ÷óóëãà óóëçàëò” íü õýëýëöñýí àñóóäàë, äýâø¿¿ëñýí øèíý ñàíàëóóä, îðîëöîãñäûí õ¿ðýýãýýðýý Ìîíãîë îðîíä ºìíº íü çîõèîí áàéãóóëàãäàæ áàéãààã¿é ºíäºð à÷ õîëáîãäîëòîé àðãà õýìæýý áàéëàà. Õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí õºãæèë, á¿ðòãýëèéí øèíý÷ëýë, íîãîîí ýäèéí çàñàã, ºðñºëäºõ ÷àäâàð ãýñýí äºðâºí ñàëáàð õóðàëäààíû õ¿ðýýíä ìàíàé óëñûí øèëäýã ýäèéí çàñàã÷èä, ñóäëàà÷èä, áèçíåñèéíõýí, èðãýíèé íèéãìèéíõýí ñàíàëàà ÷ºëººòýé èëýðõèéëýâ. Õàðèí òºð, çàñãèéí àëáàíû õ¿ì¿¿ñ òàíõèìä òºëººëºã÷èéí ñòàòóñòàé ñóóöãààí, ñàíàë ø¿¿ìæëýëä îðîëöñîí þì. Áèçíåñ ýðõëýã÷èä áà îëîí íèéòèéã øèéäâýð ãàðãàã÷èä íü àíõààðàëòàé ñîíñîõ ýíýõ¿¿ àæëûí àðãà õýëáýð ìàíàé íèéãìèéí õºãæèí óðàãøëàõ òýì¿¿ëýëä íýãýí òºðëèéí ñýðãýýø áîëñîí þì.

2010 îíû øèíý÷ëýëèéí áóóõèà Ìîíãîë îðíû òºñâèéí òºëºâëºëòèéã ¿íäñýýð íü ººð÷뺺ä áàéíà. Òºñâèéí òîãòâîðòîé áàéäëûí òóõàé õóóëèéã ÓÈÕ-ààñ áàòàëñàí ¿éë ÿâö íü ýðäñýýð àðâèí Ìîíãîë îðíû õóâüä áàÿëãàà çºâ õóâààðèëàõ , ¿ð ºãººæòýé ìåíåæìåíò õèéõäýý áàðèìòëàõ ¿íäñýí øèíý çàð÷èì ìºí. Óëìààð Òºñâèéí òóõàé õóóëèéã øèíý÷ëýí áàòàëëàà. Áàíêíû òóõàé áîëîí Ìîíãîë áàíêíû òóõàé õóóëüä îðóóëñàí ººð÷ëºëò¿¿ä íü ìàíàé áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåìèéã áýõæ¿¿ëýõýä ò¿¿õýí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ áîëíî.

Çàñãèéí ãàçàð òºñë¿¿ä äýýð íü óéãàã¿é àæèëëàñàí îëîí õóóëü ìàíàé óëñûí ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí øèíý àðâàíä äýâñýõ ñóóðü, ò¿ëõýõ õ¿÷ íü áîëîõ ó÷èðòàé. Ýä¿ãýý Êîíöåññèéí òóõàé õóóëèéí ¿éë÷ëýë äîð óóë óóðõàéí ñàëáàðûí äýä á¿òöèéí õºðºí㺠îðóóëàëòóóä õèéãäýõ þì.

Ýõ îðíû ýðäýñ áàÿëãèéí ºãººæèéã èðãýí áîëãîíäîî õ¿ðãýõ ¿íäñýí çàð÷ìûã Åðºíõèé ñàéä 2010 îíû õî¸ðäóãààð ñàðä ãàðãàñàí øèéäâýðýýðýý áàòàëãààæóóëàâ. “Ìîíãîëûí òºðèéí ìýäëèéí êîìïàíè Òàâàíòîëãîé îðäûã 100 õóâü ýçýìøèõ”

òóõàé Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýð íü ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàã÷äûí õóâüä “òîãëîîìûí øèíý ä¿ðýì” áîëñîí þì. Òàâàíòîëãîé îðäûí àøèãëàëòûã ýõë¿¿ëýõ äîõèî äóóãàðãàí, çàð÷ìàà íýýëòòýé çàðëàñàí òýðõ¿¿ ìýäýãäýë íü Àðâàí îíä àð àðààñàà õºäºëñºí îëîí á¿òýýí áàéãóóëàëò, õºãæëèéí àëõìóóäûã äàãóóëààä áàéíà. Òºðèéí ìýäëèéí “Ýðäýíýñ ÌÃË” ÕÊ ýä¿ãýý Òàâàíòîëãîéä õºðñ õóóëàëòûí àæëûã ýõë¿¿ëæ, îëîí óëñûí êîìïàíèóäûí äóíä íýýëòòýé òåíäåð çàðëàâ. Òóñ êîìïàíè íü îõèí êîìïàíèà áàéãóóëàí, îëîí óëñûí õºðºíãèéí çàõ çýýë äýýð õóâüöàà ãàðãàõ áýëòãýë àæèëäàà îðæýý. Íýã ¿ãýýð, ìîíãîë÷óóä áàÿëãèéí ìåíåæìåíò õèéõ ñàíàà÷ëàãûã ººðñ人, ãàðòàà àâñàí áàéíà. Óëìààð ºìíèéí ãîâüä ýõ îðíû õºãæëèéí øèíý àìüäðàë áóöëàõ çàð÷ìûí øèéäë¿¿ä, áýëòãýë àæëóóä õèéãäñýýð áàéíà. Àæ ¿éëäâýðèéí í¿ñýð öîãöîëáîðûí, øèíý òºìºð çàìûí á¿òýýí áàéãóóëàëòûí ÒÝǯ áýëòãýãäýí, Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààí áîëãîíîîñ ò¿¿õýí øèéäâýð¿¿ä ãàðñààð áàéãààã òýìäýãëýå. Õºãæëèéí áàíê áàéãóóëñàí ÿâäàë íü òýäãýýð áýëòãýë àæëûí íýã õýñýã áèëýý.

Àðâàí îíû øóâòàðãà àðä îëîíä ýýëòýé, íàëãàð íàìðûí øàðãàë íàðàí äîð õ¿í çîí èðýýä¿éäýý èòãýëòýé àëõàõ áîëñíûã îëçóóðõúÿ. Õºãæëèéí øèíý àðâàí àéñóé. Äýëõèé Ìîíãîëä ãàð ñóíãàí, äýýëòýé ìîíãîë õ¿í ººðñäèéí îþóí ÷àäëààðàà àìüäðàõ öàã èðæýý. Ìàíàé ýäèéí çàñãèéí á¿òöýä ººð÷ëºëò îðæ áóé øèíý ìýäýýëëèéã õ¿ëýýí àâíà óó. Ìîíãîë óëñûí ýêñïîðòûí á¿òýö ººð÷ëºãäºâ. Àíõ óäàà çýñèéí ýêñïîðòîîñ í¿¿ðñíèé ýêñïîðò äàâñàí ¿ç¿¿ëýëò ãàðëàà. Ýêñïîðòûí õýìæýý 2009 îíûõîîñîî ºä㺺 õî¸ð äàõèí ºñ÷ýý.

Õºãæëèéí øèíý àðàâíû ãàðààíä óíøèã÷ Òàíàà “Øèíý öàã” ñýòã¿¿ë õ¿ð÷ áàéíà. Èðýýä¿éäýý èòãýëòýé, äýëõèéí àíõààðàëä íýãýíò õ¿ðñýí, èðæ ÿâàà öàãèéí ýðõýì ìîíãîë õ¿í Òàíàà òîëèëóóëàâ.

Ë. Áîëîðìàà

2010 îí áîë Ìîíãîë îðíû ºñºõ èðýýä¿éí çàìûã äýâññýí îíöãîé ÷óõàë æèë þì. Ýíýõ¿¿ æèë íü “Øèíýòãýëèéí” õýìýýõ òîäîòãîëîîð ýõýëñýí áèëýý. Áèçíåñèéí îð÷íû øèíýòãýëèéí æèë áîëãîí 2010 îíûã çàðëàõ øèéäâýðèéã Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíààñ ãàðãàõ ìº÷èä 2009 îíû õóàíëèéí ñ¿¿ëèéí õóóäñóóä ýðãýí, öàñàí øèðõýã ãàöóóðûí ìº÷èðò ãÿëàëçàæ ¿ëäñýýí.

Ýäèéí çàñàã, áèçíåñèéí ñýäâýýð ñîíèðõîí áè÷èã÷èéí õóâüä Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíààñ ãàðãàæ áóé øèéäâýð¿¿ä, òýäãýýðèéí õýðýãæèëò, áèçíåñ ýðõëýã÷èä, îëîí íèéòèéí ñàíàà áîäëûã ÿìàãò àíõààðàí øèíæèëãýý õèéñýýð èðñýí áèëýý. 2010 îí áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õóâüä èðýýä¿éäýý, àæèë õýðýãòýý èòãýõ óðìûí æèë þì.

4 Øèíý öàã (¹001)

Ñ.ÁÀÒÁÎËÄ:

ÈÐÃÝÄÄÝÝ ÕÎÎÑÎÍ ÖÀÀÑ ÁÈШ ¯ÍÝ ÖÝÍÝÒÝÉ ÕÓÂÜÖÀÀ ÝÇÝÌШ¯¯ËÍÝ

Монгол Улсыг хөгжлийн шинэ шатанд хөтлөх Тавантолгойн нүүрсний ордыг ашиглах зарим асуудлын тухай, Төрөөс төмөр замын талаар баримтлах бодлогын баримт бичгийг УИХ-аар батлаад буй. Эдгээр болон бусад сэдвээр Ерөнхий сайд С.Батболдтой ярилцлаа.

-ÓÈÕ-ààр эäèéí çàñàã, íèéãмèéí хөãжëèéí боäëоãыí òомоохоí бàрèмò бè÷ãүүäèéã бàòëàí ãàрãààä бàéíà. Òóхàéëбàë, ñàяхàí Òөмөр çàмыí òàëààр òөрөөñ бàрèмòëàх бàрèмò бè÷èã бàòëàãäëàà. Ýäèéí çàñãèéí хөãжëèéã òүрãэòãэхэä эíэ бàрèмò бè÷èã ямàр үүрэãòэé ãэж Òà үçэж бàéãàà вэ?

-ÓÈÕ-ûí õàâðûí ÷óóëãàí íýëýýí îíöëîãòîé áîëëîî. Ýíý óäààãèéí ÷óóëãàíààð õºãæëèéí òóëãóóð áîëñîí ýäèéí çàñãèéí îëîí ÷óõàë àñóóäëûã øèéäâýðëýæ ÷àäëàà. Ìîíãîë÷óóä òºìºð çàìûí àñóóäëàà𠺺ðñ人 òîì áîäëîãî áîëîâñðóóëæ áàòàëñàí íü ò¿¿õýíäýý àíõ óäààãèéíõ áºãººä èõýýõýí òóðøëàãà õóðèìòëóóëñàí õàðèóöëàãàòàé øèéäâýð áîëëîî ãýæ ¿çýæ áàéíà. Îäîî áèä ¿¿íèéãýý áîäèò àæèë áîëãîõûí òºëºº õè÷ýýæ àæèëëàõ áîëíî. Ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí òºâ¿¿äýý òîäîðõîé ¿å øàòòàéãààð õîëáîõ òºìºð çàìûí ñ¿ëæýý áàéãóóëàõ ýðõ ç¿éí îð÷èí á¿ðäñýíýýð á¿òýýãäýõ¿¿íýý øóóä ýêñïîðòëîõ áîëîìæ ìîíãîë÷óóäûí ºìíº íýýëòòýé áîëæ áàéíà.

-Òàвàíòоëãоé-Ñàéíшàíä-Áà рóóí-Óрò-×оéбàëñàíãèéí ÷èãëэëээр эхíèé үе шàòíы òөмөр çàм òàвèãäàх юм бàéíà. Öàã хóãàцààíы хóвьä эíэ àжëыã хэçээíээñ эхëүүëэх боëомжòоé вэ?

-Ýíý îíä áàãòààæ àæëûã ýõë¿¿ëýõ ¸ñòîé. Õîëáîãäîõ ÿàì, àãåíòëàã áýëòãýëýý õàíãàæ

áàéíà. Òºìºð çàì áàðèõàä èõýýõýí õºðºí㺠øààðäàãäàíà. Ò¿¿íèé ýõëýëèéã Çàñãèéí ãàçàð ñàíàà÷ëààä õºðºí㺠áîñãîõ òàëààð àíõààð÷ áàéíà. Ç¿¿í ÷èãëýëèéí òºìºð çàìûí ìàðøðóò äàëàéí áîîìòîä õ¿ðýõ ó÷ðààñ õºðø îðîí áîëîí ÁÍÑÓ, áóñàä óëñûí òºìºð çàìûí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàõ áîëîëöîîòîé. Õîëáîãäîõ ÿðèà õýëýëöýýð õèéãäýæ áàéíà. Ñòðàòåãèéí îðäóóäààñ èðýýä¿éä îëîõ îðëîãîîð äýä á¿òöýý ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ áîëîìæ á¿ðäýæ áóé. Çàñãèéí ãàçàð Õºãæëèéí áàíê áàéãóóëíà. Ò¿¿ãýýð äàìæóóëæ äýä á¿òöèéí õºãæëèéí ñàëáàðàà ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýýð áàñ òîîöîîëñîí.

-“Ýрäэíэñ-Òàвàíòоëãоé”

компà íèéí 10 хóвèéã èрãэääээ үíэ òөëбөрãүé эçэмшүүëíэ ãэñíèéã àрä èрãэä мàш òààòàéãààр хүëээж àв÷ бàéãàà. ßã хэäèé хэмжээíèé, оéроëцооãоор хэäэí òөãрөãèéí хóвьцààã íэã хүíä өãөх боë ãэñэí хүëээëò бèé?

-Åð íü áîë á¿ãäýýðýý ë ÿàð÷ áàéíà. ¯íý öýíýòýé õóâüöàà òàðààõûã Çàñãèéí ãàçàð õ¿ñýæ áàéíà. ÓÈÕ-ààñ Çàñãèéí ãàçàðò ýðõ ºã÷èõ뺺. Ìýðãýæëèéí óóë óóðõàé, õºíäëºíãèéí õàðààò áóñ áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààð ýäèéí çàñãèéí á¿õ òîîöîî ñóäàëãààã õèéëãýñíèé äàðàà “Ýðäýíýñ-Òàâàíòîëãîé” êîìïàíèéí ¿íýëãýý òîäîðõîé áîëíî. Òýãæ áàéæ ¿íý öýíýòýé õóâüöàà áèé áîëíî. Ýíý òóõàé áèä àðä ò¿ìýíäýý òóõàé á¿ð íü èë òîäîîð ìýäýýëæ áàéõ áîëíî. “Ýðäýíýñ-Òàâàíòîëãîé” êîìïàíèéí á¿õ ¿éë àæèëëàãàà íýýëòòýé, èë òîä áàéõ áîëíî ãýäãèéã Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿íèé õóâüä àìëàõ áàéíà.

-¯íäэñíèé àж àхóéí íэãжүүäэä íэрëэñэí үíээр àрèëжààëàх 10 хóвèéí хóвьцàà хэр шóäàрãà вэ. Ýíэ оëоí

компàíèóäыí äóíä àмàíä ÷ үãүé, хàмàрò ÷ үãүé “юм” боëох юм бèш бèç äээ?

-Èðãýäýä ýçýìø¿¿ëýõ çàð÷èìòàé àäèëõàí. “Ýðäýíýñ-Òàâàíòîëãîé” êîìïàíèéí ¿íýëãýýã òîãòîîñíû äàðàà ¿íäýñíèé àæ àõóéí íýãæ¿¿ääýý äàâóó ýðõýýð, ÿìàð ÷ íºõöºëã¿éãýýð, ìàø òîäîðõîé ìýäýýëëèéí äàãóó àðèëæààëíà. Ýíý îíû çóðãàäóãààð ñàðûí 1-íýýñ ºìíº á¿ðòãýãäñýí, òàòâàð òºëºã÷ àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä õóâüöààã àðèëæààëíà.

-Èрãэäэä оëãох хóвьцàà шèíээр òөрñөí хүүхäэä о÷èх óó?

-Ìîíãîë Óëñûí èðãýí á¿ðò îëãîõ ó÷ðààñ øèíýýð òºðñºí õ¿¿õýä ÷ õóâüöàà ýçýìøèã÷ áîëíî.

-Õóвьцààíы 30 хүрòэëх хóвèéã äоòооä, ãàäààäыí хөрөíãèéí бèржээр àрèëжààëж, хөрөíãө боñãоíо ãэж бàéãàà. Ýíэ íь мөíãө боñãох боëомжòоé хóвèëбàр мөí үү?

-̺í㺠áîñãîõ õî¸ð õýëáýð áàéäàã. Ýõíèéõ íü áàíêíààñ çýýë àâàõ. Õ¿¿ òºëºõ õýðýýð ºðòºã ºíäºð áîëäîã. Òºñ⺺ñ õºðºí㺠îðóóëæ áîëîõ ÷ çàõ çýýëèéí çàð÷ìààð àñóóäàëä õàíäàõ ¸ñòîé ãýæ áèä ¿çýæ áàéãàà. ͺ㺺 õóâèëáàð íü õºðºíãèéí çàõ çýýëýýñ ìºí㺠áîñãîõ. Áèä á¿õ õóâèëáàðààð ìºí㺠áîñãîõûã ýðìýëçýæ áàéíà. Èðãýí, àæ àõóéí íýãæèéíõýý îðîëöîîã õàíãàõ çîðèëãîîð äîòîîäûí õºðºíãèéí çàõ çýýëä õóâüöàà àðèëæààëíà. Ãàäààäûí ¿íýò öààñíû çàõ çýýëýýñ ÷ õºðºí㺠òàòíà. ¯íý õ¿ðãýõ çàð÷ìûã ãîë áîëãîíî.

-Ãàäààäыí хөрөíãèéí бèржээр хóвьцàà àрèëжààëàхàä ямàр íэãэí компàíèéí íөëөө орохãүé юү?

5Øèíý öàã (¹001)

-Õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí òàëààð áèäíèé ìýäëýã òààðóóõàí. Ãàäààäûí òîìîîõîí õºðºíãèéí áèðæ¿¿äýä æèæèã õóâüöàà ýçýìøèã÷ õèéãýýä àëèâàà óëñûí ýðõ àøãèéã õàìãààëñàí çîõèöóóëàëò áàéäàã øèã áàéãàà þì. Òóõàéëáàë, “Ðèî Òèíòî”-ãèéí õóâüöààíû 19 õóâèéã Õÿòàäûí íýã òîì êîìïàíè àâúÿ ãýõýä ò¿¿íýýñ òàòãàëçàæ áàéñàí æóðàì áèé. Íýã êîìïàíèéí õÿíàëòûí áàãöûã íýã êîìïàíèä èéì õýìæýýãýýð ºã÷ áîëäîãã¿é þì áàéíà. Áèä ýíý æóðàì, çîõèöóóëàëòûã íýâòð¿¿ëýõ òàëààð àíõààðíà. Øèëýí õîðãîíä áàéãàà á¿õ ç¿éë èë õàðàãääàã øèã íýýëòòýé, îéëãîìæòîé çàñàãëàëûã áèé áîëãîõûã Çàñãèéí ãàçàð çîðüæ áàéíà. Õàìãèéí ñàéí õÿçãààðëàëò, õÿíàëò, íýýëòòýé õºðºíãèéí áèðæèéí òîãòîëöîîã áèé áîëãîõûí òºëºº áèä õàìòðàí àæèëëàõ ¸ñòîé.

-Òомоохоí òөñëүүä äээр моíãоë÷óóä àжèëëàхàä òóршëàãà äóòäàã íь íóóц бèш. Òà хөãжèëòэé орíóóäыí шèíэ ñòàíäàрòыã íóòàãшóóëàх òóхàé èх ярьäàã. Ýíэ òàëààрàà боäèòоé àжèë хèéх òàëààр юó боäож, òөëөвëөж бàéíà вэ. Òàвàíòоëãоé орäоä оëоí óëñыí жèшèã ñòàíäàрò бàрèмòëàх ёñòоé ãэäэã.

-Ìîíãîë÷óóäûã ¿çýìæýýðýý

àæèëëàæ, àìüäàðäàã ãýñýí ø¿¿ìæèëäýã íü ¿íýíèé îðòîé. Òîãëîîìûí ä¿ðýì íü òîäîðõîé áèø ãýäýã. Æèæèãõýí àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëàõ çºâøººðºë àâàõ ãýõýä ë òºðèéí õ¿íä ñóðòàëòàé ó÷èðäàã. Áààõàí àëáàí òóøààëòíû ãàðûí ¿ñýã öóãëóóëàõ õýðýãòýé áîëäîã. Ýíý á¿õíýýñ áîëæ õ¿íä ñóðòàë, àâëèãûí òóõàé ÿðèà ¿¿ñäýã. Óã íü á¿õ ç¿éë õàð äýýð öàãààíààð áè÷ñýí þì øèã òîäîðõîé áàéõ ¸ñòîé þì. ¯¿íèéã ë ñòàíäàðò ãýíý. Èéì øààðäëàãà õàíãàñàí ë áîë çààâàë îëîí ãàðûí ¿ñýã õýðýãã¿é. Á¿õ ñàëáàðò èë òîä, øóäàðãà òîãòîëöîî áàéõ ¸ñòîé.

Ñòàíäàðòûã áèä ººðñ人 çîõèîõã¿é. Áè Åâðîïûí ñòàíäàðòûã íýâòð¿¿ëýõ òóõàé ÿðüäàã íü ¿íýí. Áèäíèé õóó÷íû àíä íºõºä áîëîõ ÑÝВ-èéí îðíóóä åâðîïûí ñòàíäàðòûã íýâòð¿¿ëñýí íü èõýýõýí ¿ð àøèãòàé áàéãàà àæ. Òýäíèé ñàéí ç¿éëýýñ íü ñóðàëöàõ ¸ñòîé. Ýíý ÷èãëýëýýð Çàñãèéí ãàçàð Åâðîïûí õîëáîîòîé õýëýëöýýð õèéõýýð àæèëëàæ áàéíà.

-Ìàíàéхàí хүíèé хөãжèë ãэхээр бэëэí мөíãө òàрààх òóхàé ярèàä бàéх шèã. Óã íь хóвь хүíèé хөãжèë ãэхээр ÷àíàрòàé, Òàíыхààр боë боëовñроëыí хүëээí çөвшөөрөãäñөí ñòàíäàрò хөãжëèéí íь ñóóрь боëмоор ñàíàãääàã?

-Õºãæëèéí áîäëîãûí òîìîîõîí çîðèëòûã áîäèò àæèë áîëãîõîä ñòàíäàðò ìàø ÷óõàë. Ñòàíäàðòûã õýçýý áîäèò àæèë áîëãîõ âý ãýõýýð áîëîâñðîëòîé, ºðñºëäºõ ÷àäâàðòàé èðãýí áàéæ ë àìæèëòàä õ¿ðíý. Ìîíãîë Óëñûí õºãæëèéí ãàðö þó âý ãýõýýð õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí áîëîâñðîë ãýæ õ¿í á¿ð õýëäýã. Ñèíãàïóðûí õºãæëèéí òóõàé áèä ÿðüäàã. Òýð óëñ Êåìáðèæèéí ñòàíäàðòûã íóòàãøóóëààä ë ºíººäðèéí àìæèëòàä õ¿ðñýí. Ìîíãîë õ¿í á¿ð õ¿¿õäýý Ñèíãàïóðò ñóðãàõ ãýäýã ø¿¿ äýý. Òýãýõýýð áîëîâñðîëûí øèíý÷ëýëèéã äàðóé ýõë¿¿ëýõ õýðýãòýé. Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí 1-12 äóãààð àíãèä Êåìáðèæèéí òîãòîëöîîã íýâòð¿¿ëüå. Èõ, äýýä ñóðãóóëèéí òîîã áàãàñãàæ, ÷àíàðæóóëàõ õýðýãòýé. ªðñºëäºõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëæ, ñóðàëöàõ îð÷íûã ñàéæðóóëàõûí òóëä îþóòíû õîòõîíûã íèéñëýëýýñ çàéäóó ãàðãàõ øèéäâýðèéã Çàñãèéí ãàçàð ãàðãààä áàéíà. èíãýñíýýð îëîí óëñûí æèæèãò íèéöñýí îþóòíû õîòõîí áàéãóóëàõ þì. Íàðèéí ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷íèéã áýëòãýõèéí òóëä Ìýðãýæëèéí ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéí òºâ¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã äýìæèí àæèëëàæ áàéíà.

Õàмòàрñàí Çàñãèéí ãàçрыí òàíхèмыí ãèшүүä

2010.07.14 “ªäðèéí ñîíèí”, “ªíººäºð” ñîíèí

6 Øèíý öàã (¹001)

ÈÐÃÝÄÈÉÍ ÀÌÜÆÈÐÃÀÀÍÄ ÄÝÌ ÁÎËÆ, ÃÀÐÒ ÁÀÐÈÃÄÀÂ

Õ¿÷èðõýã òîãëîã÷” ãýõ ¿ã Ìîíãîëûã ìîîäîíä îðóóëàâ. Õàòàâ÷íààñàà õýòýðäýãã¿é áàéñàí Ìîíãîëûí õºðºíãèéí çàõ çýýë 26 äàõü

Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëäûí ¿åä äýëõèéí òîìîîõîí õºðºí㺠îðóóëàã÷äûí ñîíèðõëûí òºâ áîëñîí Õîíêîíãèéí õºðºíãèéí áèðæèéí øóóãèàíò òàíõèìä “çî÷ëîâ”. “Mongolia In-vestment Summit-2010” äýýä õýìæýýíèé óóëçàëò Õîíêîíãîä áîëæ, ìàíàé îðíû óóë óóðõàéí õºðºí㺠îðóó ëàë òûí òºëºâ, àøèãò ìàëòìàëûí ñàëáàðûí ýäèéí çàñãèéí ÷àäàâõèéã õýðõýí ñàéæðóóëàõ âý ãýñýí ºðãºí õ¿ðýýíèé àñóóä ëûã õºíä뺺. Ýäèéí çàñãèéí “õ¿÷òýé òîãëîã÷” áàéõ îéðûí èðýýä¿éòýé, Ìîíãîëûí ýðäýñ áàÿëãèéí “òýñðýëò”-èéí òàëààð Ìîíãîëûí Çàñãèéí ãàçàð, äýëõèéí òîìîîõîí áàíê, óóë óóðõàéí òºëººëºã÷èä ÷óóëàâ.

“Õºãæèæ áóé îðíóóäàä õºðºíãèéí îãöîì óðñãàë îðæ èðýõýä òóõàéí îðíû ìºíãº, òàâààðûí ¿íýä íºëººëæ, “ãîëëàíä” ºâ÷èíä íýðâýãääýã ãàøóóí òóðøëàãà áèé. ×èëè çýñèéíõýý íººöèéí à÷ààð íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õóâüä àñàð èõ àøèã îëñîí ÷ “ãîëëàíä” ºâ÷íèé õîõèðîã÷ áîëîîã¿é. Ýíý òóðøëàãààñ ñóäëàõ õýðýãòýé”-ã Ñèäíåéí èõ ñóðãóóëèéí Áèçíåñ, ýäèéí çàñãèéí ñóðãóóëèéí àõëàõ áàãø Íàéæë Ôèí÷ ìàíàé Åðºíõèé ñàéäàä çºâëºæ áàéæýý. ×èëèéí ýäèéí çàñãèéí çàãâàðûã ñóäàëæ

áàéíà ãýäãýý ÷ Ñ.Áàòáîëä õýëñýí ¿ã, ºãñºí ÿðèëöëàãàäàà õýäýíòýý äóðäñàí áèé.

Ìîíãîë Óëñ õî¸ð èõ ã¿ðýíä õàâ÷óóëàãäñàí äàëàéä ãàðöã¿é îðîí. Ãýâ÷ êîêñæèõ í¿¿ðñ, çýñèéí àñàð èõ íººöèéíõºº à÷ààð ýíý áàéäëààñ àíãèæðàõ þì. Èéì òààòàé ìýäýýëýë äýëõèéí òîìîîõîí àãåíòëàãóóäûí òîï ìýäýý áîëîí äóóðàéæ áàéãààã ìîíãîë÷óóä àíçààðàõã¿é îðõèæ áîëîìã¿é. Áèä ººðñäèé㺺 äºâèéëãºæ, öààñàí ìàëãàé ºìñãºæ áàéãàà õýðýã áèø. Äýëõèé ìîíãîë÷óóäûã òîîæ ýõýëñýí õýðýã. Áîëîìæîî õàðèí õýðõýí ÷óëóó áîëãîõ âý, àðä ò¿ìýíäýý ýíý áàÿëãààñàà ÿàæ ýí òýíö¿¿ õóâü õ¿ðòýýõ, ýäèéí çàñàã, ñàíõ¿¿, õºðºí㺠îðóóëàëò, óëñ òºðèéí òààòàé, òîãòâîðòîé áàéäëûã áèé áîëãîõ íü ºä㺺 ìîíãîë÷óóäûí äîòîîäûí àñóóäàë áîëîîä áàéíà. Õàìòàðñàí Çàñãèéí ãàçàð Îþóòîëãîé îðäûã àøèãëàõ òóõàé îëîí òýðáóì äîëëàðûí Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ãýðýýã ºíãºðñºí æèë “Àéâåíõîó Ìàéíç”, “Ðèî Òèíòî”-òîé õèéñýí áºãººä ºä㺺 Òàâàíòîëãîéí àøèãëàëòûí çàð÷èì ¿íäñýíäýý òîäîðõîé áîëæ ÓÈÕ-ûí íàìðûí ÷óóëãàíààð ò¿¿íèéã õýëýëöýõýä áýëýí áîëëîî. Ýäãýýð òºñºë íü ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã õóðäàñãàõ, àæëûí áàéðûã íýìýãä¿¿ëýõ, “Õ¿íèé õºãæèë ñàí”-ãààñ õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýýíèé îðëîãûí ãîë ýõ ¿¿ñâýð áîëîõ þì.

“Õ¯ÍÈÉ ÕªÃÆÈË ÑÀÍ”-ÃÈÉÍ ÌªÍê

Хамтарсан Çасгийн газар “Хүний төлөө хөгжил-

хөгжлийн төлөө хүн” гэж бодлогоо тодорхойлсон. Төр

нü иргэндээ ойрхон байхын тулд “гүүр” хэрэгтэйг

Çасгийн газрын тэргүүн тэмдэглэж, иргэний

шинэчилсэн бүртгэлийг орон даяар эхлүүлсэн нü

бүртгэлийн төгөлдөршлийн бодитой алхам болж чадав.

7Øèíý öàã (¹001)

Ìîíãîë÷óóä áèä íººö èõòýé, “òîëãîé” íýðòýé îðäóóäûí òóõàé ÿðèàä áàéäàã. Õàðèí Åðºíõèé ñàéä ìîíãîë òîëãîé ë Ìîíãîëûã àâ÷ ÿâíà ø¿¿ ãýäãèéã áàéíãà ñàíóóëæ, Êåìáäðèæèéí ñòàíäàðòûã Ìîíãîëä íýâòð¿¿ëýõèéí òºëºº ò¿¿íèé òýðã¿¿ëñýí Çàñãèéí ãàçàð çîðüæ ÿâíà. Íàñàí òóðøäàà ñóðàëöàõ ñàíàà÷èëãà Åðºíõèé ñàéäûíõ. Áîëîâñðîëûã òîäîðõîé æèëýýð îëãîõ áóñ èðãýíèéõýý õºðâºõ ÷àäâàðûã ñàéæðóóëàõ, õî¸ð äàõü ìýðãýæèëòýé áîëîõîä íü òºðººñ äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ, àæ ¿éëäâýð, àæèë îëãîã÷èä, àæèë÷èä áîëîí òºð õîîðîíäûí ò¿íøëýëèéí õ¿ðýýíä ò¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëæ, àæèë÷äûí áîëîâñðîë, ñóðãàëòûã òºðèéí áîäëîãûí õýìæýýíä àâàà÷èõ õýðýãòýéã Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿í îéðìîãõîí áîëñîí íýãýí óóëçàëòûí ¿åýð îíöîëæ äóóëãàâ.

Õ¿íýý áèø ìàëàà ìîíãîë÷óóä òóí ÷àäìàã, èäýâõòýé òîîëäîã áàéâ. Õàìòàðñàí Çàñãèéí ãàçàð “Õ¿íèé òºëºº õºãæèë-õºãæëèéí òºëºº õ¿í” ãýæ áîäëîãîî òîäîðõîéëñîí. Òºð íü èðãýíäýý îéðõîí áàéõûí òóëä “ã¿¿ð” õýðýãòýéã Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿í òýìäýãëýæ, èðãýíèé øèíý÷èëñýí á¿ðòãýëèéã îðîí äàÿàð ýõë¿¿ëñýí íü á¿ðòãýëèéí òºãºëäºðøëèéí áîäèòîé àëõàì áîëæ ÷àäàâ. Èðãýíèé øèíý÷èëñýí á¿ðòãýëèéã á¿ðòãýë ìýäýýëëèéí íýãäñýí ñàíãèéí ñóóðü ºãºãäºë áîëãîæ, öààøèä õýðýãëýýíä îðóóëæ àøèãëàõ íü ÷óõëààð òàâèãäàæ áàéãààã, “Õºãæèëòýé óëñ îðîí-Á¿òýýã÷ àðä ò¿ìýí” áîëîõ ¿çýë áàðèìòëàëûí ¿íäýñ ñóóðèéã áýõæ¿¿ëýõýä óëñûí øèíý÷èëñýí á¿ðòãýë ãîëëîõ ¿¿ðýãòýé þì.Àøèãëàëòûí çàð÷èì íü áýëýí áîëîîä áóé Òàâàíòîëãîéí õóâüöààíû 10 õóâèéã èðãýääýý ýçýìø¿¿ëýõýä øèíý÷èëñýí á¿ðòãýë ãîë òóëãóóð íü áîëîõ áèëýý.

Ýð¿¿ë ÷èéðýã, ºðñºëäºõ ÷àäâàðòàé ìîíãîë õ¿íèéã òºëºâø¿¿ëýõèéí òóëä ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí öîãö øèíý÷ëýë Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿ëýõ çîðèëòûí íýã áîëæýý. Îëîí óëñûí ñòàíäàðòàä íèéöñýí îíîøëîãîî, ýì÷èëãýýíèé òºâèéã äîòîîä, ãàäààäûí õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðýýð òºðºëæ¿¿ëýí áàéãóóëæ ýìíýëãèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õ¿ðòýýìæòýé áîëãîõ, á¿õ íèéòýýð áèåèéí òàìèð, ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ îð÷èí íºõöºëèéã òºâ ñóóðèí ãàçðóóäàä á¿ðä¿¿ëýõ, ýì, ýìíýëãèéí õýðýãñýë, òîíîã òºõººðºìæ íèéë¿¿ëýõ, ñîíãîí øàëãàðóóëàëò ÿâóóëàõòàé õîëáîîòîé ýðõ ç¿éí õàðèëöààã áîäèò ø¿¿ìæëýëòýé óÿëäóóëàí áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, ãàäààäûí ýì÷, ýìíýëýã ø¿òñýí áóðóó æèøãèéã äîòîîääîî øèëæ¿¿ëæ, ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãûí ÷àíàð ¿éë÷èëãýý, áîëîâñîí õ¿÷íèé íººö á¿ðä¿¿ëýõýä îíöãîé àíõààðàõàà Õàìòàðñàí Çàñãèéí ãàçàð îíöîëæýý

Ìîíãîë÷óóäûí àìüæèðãààíä ìýäðýãäýæ, ãàðò áàðèãäàæ ýõýëñýí ç¿éë áîë “Õ¿íèé õºãæèë ñàí”-ãèéí áîäèòîé ¿éë àæèëëàãàà ãýäãèéã îëîí ò¿ìýí õýëæ áóé. Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä ýíý òóõàé, “Áèä ÓÈÕ-ûí 2008 îíû ñîíãóóëèéí àìëàëòàà õýðýãæ¿¿ëýõýýð èðãýí á¿ðòýý õèøèã, õóâü õ¿ðòýýõ ñàíã ñàíàà÷ëàí áàéãóóëæ, ýõíèé ýýëæèíä 120 ìÿíãàí òºãðºã îëãîõ øèéäâýð ãàðãàñàí. ¯ëäýãäýë ìºíãèéã õýçýý, ÿìàð õýëáýðýýð ºãºõ òàëààð áàéð ñóóðèà èëýðõèéëüå /ýíý ¿ãèéã àæèë õ¿ëýýæ àâñíààñàà õîéø 155 äàõü õîíîã äýýðýý õýëñýí/. Èðãýí á¿ðò 1.5 ñàÿ òºãðºãèéã ñîíãóóëèéí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöààíä òýòãýâðèéí áîëîí ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí øèìòãýë, ýð¿¿ë ìýíä,

8 Øèíý öàã (¹001)

áîëîâñðîë, îðîí ñóóöíû òºëáºðèéí ýðõ, áýëýí ìºí㺠ºãºõ ãýñýí õýëáýð¿¿äýýð îëãîíî. Áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã õººðºãäºõã¿é áàéõ ¿¿äíýýñ ýõíèé ýýëæèíä èðãýí á¿ðòýý “Õ¿íèé õºãæèë ñàí”-ãààñ äóíäæààð 500 ìÿíãàí òºãðºãèéã ¿å øàòòàéãààð, áýëíýýð îëãîõîîð òºëºâ뺺ä áàéíà. Àç æàðãàë, ñàéõàí àìüäðàë, õºãæèë äýâøèë çºâõºí òóóøòàé ç¿òãýë, õàìòûí õ¿÷èí ÷àðìàéëòààð ë èðäãèéã ºíãºðñºí æèë¿¿äýä áèä õàíãàëòòàé îéëãîæ àâñàí. Çàñãèéí ãàçàð ÿìàð ÷ àñóóäàë òóëãàðñàí àðä èðãýäýýñýý íóóõã¿é, òà á¿õýíä ¿íýíèéã äóóëãàæ, ò¿ìýí îëíûõîî ñàíàà áîäëûã ñîíñîæ àæèëëàõ áîëíî. Ýäèéí çàñãèéã òàðàìäóóëæ, óðàãøëàõ õºãæ뺺ñ õîéø ÷àíãààæ áàéãàà óòãàã¿é óëñòºðæèëò, òàëöàë, õóâààãäàë, õóäàë õóóðìàã öóó ÿðèàíä öýã òàâüæ, áîäèò àæèë, á¿òýýë÷ ñàíàà÷èëãà, á¿òýýí áàéãóóëàëòûí òºëºº íýãäýí àæèëëàöãààÿ. Áèä õàìòäàà ÷àäíà” ãýñýí áàéíà.

Áýëýí ìºí㺠òàðààõààð èíôëÿö õººðºãääºã òàë áèé. Õàðèí áîëîâñðîë, ýð¿¿ë ìýíä, äààòãàë, îðîí ñóóöàíä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõ çàìààð øèéäâýðëýæ áàéãàà íü ýäãýýð ñàëáàðò òîìîîõîí õºãæèë äýâøèë àâ÷ðàõ òºäèéã¿é, íèéãýì, ýäèéí çàñàã, òºñºâ, ñàíõ¿¿ä ¿ç¿¿ëæ áîëçîøã¿é äàðàìòûã õ¿íäðýë áàãàòàé äàâàí ãàðàõ íýã íºõöºë áîëîõûã õýëýõýä èë¿¿äýõã¿é. Òóõàéí òºðºëä øààðäàãäàõ ìºíãèéã òºñâèéí òºñºëä òóñãóóëàí àæèëëàõàà Åðºíõèé ñàéä òîäîòãîñîí áàéäàã.

Ñ.Áàòáîëäûí ºãñºí àìëàëò 2011 îíû òºñâèéí òºñºëä õýðõýí òóñàâ. “Õ¿íèé õºãæèë ñàí”-ãààñ ýíý îíû íàéìäóãààð ñàðûí 1-íýýñ ñàð á¿ð 10 ìÿíãàí òºãðºã èðãýí á¿ð àâ÷ ýõýëñýí. Òýãâýë 2011 îíû íýãä¿ãýýð ñàðààñ èðãýí á¿ðòýý 21 ìÿíãàí îëãîæ áàéõààð Çàñãèéí ãàçðààñ ÓÈÕ-ä ºðãºí áàðüñàí òºñºëä òóñãàæýý. 164 ìÿíãàí îþóòíû ñóðãàëòûí òºëáºðò 82 òýðáóì òºãðºã, ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëä õàìðàãäààã¿é èðãýäèéí äààòãàëä 9.3 ãýõ çýðãýýð èðýõ îíä óã ñàíãààñ 805.2 òýðáóì òºãðºãèéí ñàíõ¿¿æèëò õèéãäýõýýð òºñºë áîëîâñðóóëæýý. Ýäãýýð íü ºìíºõ îíóóäòàéõàðüöóóëàõàä 470.3 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäñýí ¿ç¿¿ëýëò þì ãýæ Ñàíãèéí ñàéä Ñ.Áàÿðöîãò õýâëýëä ºãñºí ÿðèëöëàãàäàà òîäîòãîâ. Óóë óóðõàéí áàÿëãèéí õèøèã, õóâèà èðãýä ÿìàð õýëáýðýýð õ¿ðòýõèéã ñóäàëãààíû ¿íäñýí äýýð òîãòîîõîî ºíãºðñºí õàâàð Ñ.Áàòáîëä õýëæ áàéâ. Ñóäàëãàà ÷ õèéãäæýý. Ò¿¿íèé ä¿íãýýð íèéò õ¿í àìûí 87.3 õóâü íü õèøèã, õóâèà áýëýí áóñ õýëáýðýýð õ¿ðòýõ ñîíèðõîëòîé áàéãàà àæ. Èíãýñíýýð òýòãýâðèéí äààòãàëä õàìðàãäààã¿é 800 ìÿíãà, ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëä õàìðàãäààã¿é 400 ìÿíãà îð÷èì èðãýíèé äààòãàëûí òºëáºðèéã “Õ¿íèé õºãæèë ñàí”-ãààñ òºëºõ þì. Èðãýäèéí ãàð äýýð î÷èõ áýëýí ìºíãºíèé óðñãàë 2011 îíä ýíý æèëèéíõýýñ 30 õóâèàð íýìýãäýíý.

Ýöýñò íü õýëýõýä, íýã ë ç¿éëèéã ìîíãîë÷óóä áèä òýð òóñìàà óëñòºð÷èä ìààíü ñàíàæ ÿâàõ õýðýãòýé áàéíà. Äýëõèé Ìîíãîëûí èðýýä¿éã õ¿÷èðõýã òîãëîã÷îîð õàðæ áàéõàä áèä äîòðîî õ¿÷ýý òàðàìäóóëæ õýðõýâ÷ áîëîõã¿é áèç ýý.

Çàñãèéí ãàçàð ÿìàð ÷ àñóóäàë òóëãàðñàí àðä èðãýäýýñýý íóóõã¿é, òà á¿õýíä ¿íýíèéã äóóëãàæ, ò¿ìýí îëíûõîî ñàíàà áîäëûã ñîíñîæ àæèëëàõ áîëíî. Ýäèéí çàñãèéã òàðàìäóóëæ, óðàãøëàõ õºãæ뺺ñ õîéø ÷àíãààæ áàéãàà óòãàã¿é óëñòºðæèëò, òàëöàë, õóâààãäàë, õóäàë õóóðìàã öóó ÿðèàíä öýã òàâüæ, áîäèò àæèë, á¿òýýë÷ ñàíàà÷èëãà, á¿òýýí áàéãóóëàëòûí òºëºº íýãäýí àæèëëàöãààÿ. Áèä õàìòäàà ÷àäíà”

“

9Øèíý öàã (¹001)

ÌÎÍÃÎË Õ¯Í ÝЯ¯Ë ÁÀÉÕ ЁÑÒÎÉ

Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëäûí Çàñãèéí ãàçðûí õºòºëáºðèéí òîìîîõîí çîðèëòûí íýã íü Ìîíãîë õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíä ð¿¿ õàíäñàí áîäëîãî áàéëàà.

Òèéì ÷ ó÷ðààñ ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðò 2010 îíä 43,3 òýðáóì òºãðºãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí òºñºë, àðãà õýìæýý õýðýãæ¿¿ëýõýýð áàòëàãäñàíààñ 26,2 òýðáóìûã áàðèëãà áàéãóóëàìæ, õºðºí㺠îðóóëàëòûí òºñºëä 7,8 òýðáóìûã èõ çàñâàðò, 9,2 òýðáóì òºãðºãèéã ýìíýëãèéí òîíîã òºõººðºìæèä çàðöóóëæ áàéíà.

2010 îíä Øàñòèíû íýðýìæèò III íýãäñýí ýìíýëýã, Õàëäâàð ñóäëàëûí ¯íäýñíèé òºâ, Ñýòãýöèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òºâ, Íèéñëýëèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òºâ, íýã áîëîí ãóðàâäóãààð àìàðæèõ ãàçðûí ºðãºòãºëèéã øèíýýð áàðüæ ýõýëëýý.

Èðãýíèé ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí õóóëèéí øèíý÷èëñýí íàéðóóëãûã áîëîâñðóóëæ ÓÈÕ-ä ºðãºí áàðüæ õýëýëö¿¿ëæ áàéãàà íü ýíý ñàëáàðò õèéæ áàéãàà òîìîîõîí àæëûí íýã ÿàõ àðãàã¿é ìºí áèëýý. ªíãºðñºí õóãàöààíä ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí ¿ð àøãèéã áóóðóóëæ áàéãàà îëîí àñóóäàëòàé áèä òóëãàð÷ èðñýí. Òóõàéëáàë õîëáîãäîõ ãàçðóóäûí ýðõ ¿¿ðýã õàðèóöëàãà íü òîäîðõîé áóñ, áàéð ñóóðü íü õóâààãäìàë, íýãäñýí áîäëîãîã¿é ÿâæ èðñýí. Ò¿¿í÷ëýí 2004 îíîîñ õîéø áîëîâñðóóëæ ýõýëñýí ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí áîäëîãî, ñòðàòåãè îäîî áîëòîë áàòëàãäààã¿é áàéãààãààñ èðãýíèé ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí õóóëü íü îëîí óäàà ººð÷ëºãäºæ, ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí áîäëîãî çîõèöóóëàëòàä óëñ òºðèéí øèéäâýð äàâàìãàéëæ èðñíèéã õàëàõ öàã áîëñíûã Åðºíõèé ñàéä ýíý ñàëáàðûí àæèëòíóóäòàé óóëçàõ ¿åýðýý òýìäýãëýí õýëæ áàéñàí þì. Ñ¿¿ëèéí 14 æèëèéí õóãàöààíä äààòãàëûí ñàíãóóäûí íýãäñýí óäèðäëàãûí çàðäëûã áóóðóóëæ áàéñàí ñàéí òàëòàé ÷ ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò, ñàíõ¿¿æèëòûí àðãà íü ýìíýëãèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðòàé óÿëäñàí ¿ð ä¿íòýé íýãäñýí áîëæ ÷àäààã¿éä ãîë ó÷èð áàéëàà. Òèéìýýñ ýíý ÷èãëýëä ººð÷ëºëò õèéõ ýõíèé àëõìóóä Ñ.Áàòáîëäûí òýðã¿¿ëñýí Çàñãèéí ãàçàðò õèéãäýæ áàéíà.

2004 îíîîñ õîéø áîëîâñðóóëæ ýõýëñýí ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí áîäëîãî, ñòðàòåãè îäîî áîëòîë áàòëàãäààã¿é áàéãààãààñ Èðãýíèé ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí õóóëü íü îëîí óäàà ººð÷ëºãäºæ, ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí áîäëîãî çîõèöóóëàëòàä óëñ òºðèéí øèéäâýð äàâàìãàéëæ èðñíèéã õàëàõ öàã áîëñíûã Åðºíõèé ñàéä ýíý ñàëáàðûí àæèëòíóóäòàé óóëçàõ ¿åýðýý òýìäýãëýí õýëæ áàéñàí þì.

“

10 Øèíý öàã (¹001)

ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÒ ªÑªËÒ ÃÀÐ× ÝÕÝËËÝÝ

Óëñ òºðæèëòýýñ ýäèéí çàñãèéã ÷ºëººëæ ýíý ñàëáàðò øèíý÷ëýëò õèéñýí íü Ñ¿õáààòàðûí Áàòáîëäûí Åðºíõèé ñàéäààð

òîìèëîãäñîíîîñ õîéøõè 1 æèëèéí õóãàöààí äàõü õàìãèéí òîì ãàâüÿà. ¯íýíäýý îëîí æèë ÿðèãäààä øèéäýæ ÷àäààã¿é òîìîîõîí àñóóäëóóäûã ýõíýýñ íü øèéäâýðëýæ, óëñ îðíûõîî õºãæëèéã ò¿ðãýòãýõ áîäèì àëõàì õèéæ,¿éëäâýðëýë,áèçíåñ õºãæèõ èë¿¿ òààëàìæòàé íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõèéí òºëºº õàìòàðñàí Çàñãèéí ãàçàð ñàíàà÷ëàãàòàé ÷àðìàéëòòàé àæèëëàæ áàéíà.

Ìîíãîë Óëñûí ò¿¿õýí äýõ õàìãèéí òîì óóë óóðõàéí òºñºë áîëîõ Îþóòîëãîé îðäûã àøèãëàõ Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ãýðýý äºðºâä¿ãýýð ñàðûí ýöñýýð áàéãóóëæ, îäîî òýíä èä àæèë ºðíºæ áàéíà.Òàâàíòîëãîéí îðä ãàçðûã àøèãëàõ áîäëîãî,¿çýë áàðèìòëàëûã ÓÈÕ-ààð áàòëóóëæ ÷àäëàà.Èíãýõäýý Ìîíãîëûí òºð Òàâàíòîëãîé òºñëèéã 100 õóâü ãàðòàà àâ÷ “ýçýí íü þìàà ìýäíý” ãýñýí çàð÷ìààð õºðºí㺠îðóóëàã÷òàé õàðèëöàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëñíýýðýý Îþóòîëãîéãîîñ èë¿¿ äàâóó, èë¿¿ àøèãòàé òºñºë áîëñíûã Åðºíõèé ñàéäûí áèçíåñ óõààí, ýäèéí çàñãèéí ìýäëýãòýé õîëáîí òàéëáàðëàõ õ¿í ÷ áàéíà.Яìàð ÷ áàéñàí Òàâàíòîëãîéí îðäûã àøèãëàõ ýðõ ç¿éí îð÷èíã èéíõ¿¿ áèé áîëãîæ, Ìîíãîëûí àðä èðãýä, ¿íäýñíèé êîìïàíèóä äàâóó ýðõèéí õóâüöàà ýçýìøèõ, Ìîíãîë Óëñûí èðãýí á¿ð ººðèéí ãýñýí ºì÷òýé áîëîõ, áàéãàëèéí áàÿëàãòàà ýçýí íü áàéõ ò¿¿õýí àëõàì Ñ.Áàòáîëäûí ñòàíäàðò áóñ

Çàñãèéí ãàçðûí ¿åä õèéãäëýý.Ýíý íü ìàëûã ìàë÷äàä, ãàçðûã èðãýäýä ºì÷ë¿¿ëñýíòýé ä¿éöýõ¿éö à÷ õîëáîãäîëòîé øèéäâýð ãýæ ýäèéí çàñàã÷èä ä¿ãíýæýý.Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíààñ ñ¿¿ëèéí íýã æèëä ãàðãàæ áóé òîãòîîë øèéäâýð¿¿äýýñ õàðàõàä Ìîíãîë îðíû õºãæëèéí íýí ÷óõàë àñóóäëóóäûã õºíäñºí ýäèéí çàñãèéí ÷èãëýëèéí àñóóäëóóä çîíõèëæ áàéíà.

Îéðûí õóãàöààíä ýõë¿¿ëýõýýð òºëºâëºñºí òîìîîõîí òºñºë õºòºëáºðò Òàâàíòîëãîéãîîñ ãàäíà Êîêñ õèìèéí ¿éëäâýð,Ãàçðûí òîñ áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð, Í¿¿ðñ õèìèéí ¿éëäâýð ,”Øèíý òºìºð çàì” òºñºë, ”Ýð÷èì õ¿÷íèé òàâäóãààð ñòàíöè”,”Øèíý Óëààíáààòàð” òºñºë ãýõ÷ëýí 200 ñàÿ äîëëàðààñ áàãàã¿é ºðòºãòýé àâàðãà á¿òýýí áàéãóóëàëòóóä áàãòàæ áàéíà. ªºíòºã÷ íýãýíä ìºðººäëèéí ãýìýýð ýíý æàãñààëò õàðèí õýðýãæèëòèéí øàòàíäàà îðñíûã ¯íäýñíèé õºãæèë øèíýòãýëèéí õîðîîíîîñ ãàðãàñàí òàéëàí õàðóóëæ áàéíà.

Ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðò èéíõ¿¿ øèíý÷ëýëò õèéñíèé ýõíèé íààøòàé ¿ð ä¿í ÷ ãàð÷ ýõýëæýý. ªíãºðñºí 2009 îíû 3 óëèðàë äàðààëàí áóóðàëòòàé ãàð÷ áàéñàí ýäèéí çàñàã 4 óëèðëààñ ýõëýí òîãòâîðæèæ óëìààð ÄÍÁ-èé áîäèò õýìæýý 3.8 ºñºëòòýé ãàðñàí.2010 îí ãàðñààð ÄÍÁ-èé õýìæýý óëèðàë äàðààëàí íýìýãäñýýð ºñºëòèéí õóðä 3 äóãààð óëèðàëä 8.4 õóâüä õ¿ð÷ ºññºí áàéíà.¯¿íä àæ ¿éëäâýð, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðûí ºñºëò ãîëëîí íºëººëñºí áàéíà.

11Øèíý öàã (¹001)

“ÒÀÂÀÍÒÎËÃÎÉ” ҪѪ˓ÒÀÂÀÍÒÎËÃÎÉÍ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÑÒÀÍÖ” ҪѪË,

“ШÈÍÝ ÒªÌªÐ ÇÀÌ” ҪѪË

“ÝÐ×ÈÌ Õ¯×ÍÈÉ ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ ÑÒÀÍÖ” ҪѪË

ÕÀÐ ÌÅÒÀËËÓÐÃÈÉÍ ÖÎÃÖÎËÁÎÐ, ÊÎÊÑ ÕÈÌÈÉÍ ¯ÉËÄÂÝÐ, ÃÀÇÐÛÍ ÒÎÑ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀÕ ¯ÉËÄÂÝÐͯ¯ÐÑ ÕÈÌÈÉÍ ¯ÉËÄÂÝÐ, ÁÀÐÈËÃÛÍ ÌÀÒÅÐÈÀËÛÍ ¯ÉËÄÂÝÐ 200

ÑÀЯ ÀÌ. ÄÎËËÀÐ

“Õ¯Í ÀÌÛà ÎÐÎÍ ÑÓÓÖÀÀÐ ÕÀÍÃÀÕ” ҪѪË

+ ...

Ãрàфèк 1. Óëèрëыí ÄÍÁ-èé өñөëò өмíөх оíы мөí үеèéíхээñ, өñөëòèéã

хàíãàж бóé ñàëбàрóóä /хóвèàр/

2010 îíû ýõíèé 3 óëèðëûí áàéäëààñ õàðàõàä àæ ¿éëäâýð, ¿éë÷èëãýý,áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé öýâýð òàòâàðûí õýìæýý ÄÍÁ-èé ºñºëòºä ýåðãýýð íºëººëæ áàéãàà áîë õàðèí ºíãºðñºí çóäûí ãàìøãààñ áîëîîä ÕÀÀ-í ñàëáàð àìæèëòààñ õîéø òàòæýý.Õýðýâ ÕÀÀ-í ñàëáàð ºñºëòòýé áàéñàí áîë ýäèéí çàñãèéí ºñºëò ýíý 2010 îíä 14 õóâüä õ¿ð÷ ºñºõ áîëîìæòîé áàéëàà ãýæ øèíæýý÷èä ä¿ãíýæ áàéíà.

20.0

15.0

10.0

5.0

0.0

-5.0

-10.0

-15.0

á¿òýýãäýõ¿¿íèé öýâýð òàòâàð àæ ¿éëäâýð

¿éë÷èëãýý ÕÀÀ

ÄÍÁ-èé ºñºëò

I II III IV

15.0

10.0 9.0 4.4

-4.3

-3.9 -4.1

3.8

7.6

3.48.4

2008

I II III IV I II III 2009 2010

12 Øèíý öàã (¹001)

Ãрàфèк 4. Ãàäààä хóäàëäàà /2005-2010 оíы эхíèé 9 ñàр, мяíãàí àм.äоëëàрààр /

2500.0 -900.0

2000.0 4400.0

2500.0 3900.0

1500.0 3400.0

1000.0 2900.0

500.0 2400.0

0.0 1900.0

-500.0 1400.0

ýêñïîðò ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë

èìïîðò íèéò áàðàà ýðãýëò

668.2

826.1

10.8 12.4 10.8 -467 10.8 -223

2005.I-9 2006.I-9 2007.I-9 2008.I-9 2009.I-9 2010.I-9

1080.20

13001067.80

1462

1959

2425

1484

20262248

1294

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÒ ÃÀÄÀÀÄ ÕÓÄÀËÄÀÀ, ÃÀÄÀÀÄ ÕÀÐÈËÖÀÀÍÛ ªÃªªÆ ÝÐÑ ÍÝÌÝÃÄËÝÝ

Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð ãàäààä õóäàëäààíû áàðàà ýðãýëò, ÿëàíãóÿà í¿¿ðñíèé ýêñïîðòûã íýìýãä¿¿ëýõ, õèëýýð íýâòýð÷ áàéãàà àæ àõóé íýãæ, èðãýäèéí ¿éë àæèëëàãààíä òóëãàìäàæ áóé àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîîð “Ãàøóóí ñóõàéò”, “Øèâýý õ¿ðýí”-ãèéí áîîìòûí õ¿÷èí ÷àäëûã íýìýãä¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð 2010 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 8-íû ºäðèéí 6 äóãààð òîãòîîëûã áàòëàí ãàðãàâ. ̄ ¿íèé ¿ð ä¿íä 2010 îíû ýõíèé 9 ñàðûí áàéäëààð 10.9 ñàÿ òîíí í¿¿ðñèéã ýêñïîðòîëæ, ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åýñ 2.2 äàõèí íýìýãäýæ, ìºíãºí ä¿íãýýð àíõ óäàà çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðòûí îðëîãîòîé ä¿éâ. “Îþóòîëãîé” ÕÕÊ-íèé áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí çîðèóëàëòûí èìïîðòûí áàðàà, òîíîã òºõººðºìæ à÷ñàí 50 ãàðóé ìàøèí ºäºð á¿ð óëñûí õèëýýð íýâòðýí ºíãºð÷ áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí, Çàñãèéí ãàçðûí 2010 îíû 22 äóãààð òîãòîîëîîð ¿ðæëèéí ìàë, ìàõ, äàéâàð á¿òýýãäýõ¿¿í ýêñïîðòûã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîîð áîîìòóóäûí òîîã íýìýãä¿¿ëýâ.

Ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñàãò ãàäààä õóäàëäàà, ãàäààä õàðèëöààíû ºãººæèéã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîîð Ìîíãîë Óëñûí ãàäààä õàðèëöààã ýäèéí çàñàãæóóëàõ õºòºëáºðèéã Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí 2009 îíû 324 ä¿ãýýð òîãòîîëûã áàòëàí ãàðãàâ.

Ãàäààä õóäàëäààã õºíãºâ÷ëºõ, ãààëèéí á¿ðä¿¿ëýëòèéí ºðòºã çàðäàë, öàã õóãàöààã áàãàñãàõ çîðèëãîîð “Áèçíåñèéí îð÷íû øèíýòãýëèéí æèë”-èéí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

20.0

15.0

10.0

5.0

0.0

-5.0

-10.0

-15.0

Ãрàфèк 2. ÄÍÁ-èé өñөëò, өñөëòèéã хàíãàж бóé ñàëбàрóóä /óëèрëыí íèéëбэр äүíãээр/

á¿òýýãäýõ¿¿íèé öýâýð òàòâàð àæ ¿éëäâýð

¿éë÷èëãýý ÕÀÀ

ÄÍÁ-èé ºñºëò

I I-II I-III I-IV

15.0

11.9 10.8 8.9

-4.3-3.5 -3.8

-1.6

-7.6

5.06.3

2008

I I-II I-III I-IV I I-II I-III 2009 2010

Ñòàòèñòèê ¿ç¿¿ëýëòýýð ñ¿¿ëèéí 20-èîä æèë óíàëòòàé ãàð÷ áàéñàí àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðûí õóâüä õàðèí ºíãºðñºí 1 æèëä õàìãèéí ºíäºð ºñºëò ãàð÷ òóñ ñàëáàðûí íýìýãäýë ºðòãèéí õýìæýý 2010 îíû 3 äóãààð óëèðëûí áàéäëààð 716.6 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ ºìíºõ îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 12.3 õóâèàð ºññºí áàéíà.Ò¿¿í÷ëýí àëò çýñýýñ õàìààðàëòàé ÿâæ èðñýí ýêñïîðòûí á¿òöýä ººð÷ëºëò ãàð÷ í¿¿ðñíèé îëáîðëîëò õóðäòàé íýìýãäýæ áàéãàà íü óóë óóðõàéí ñàëáàðûí ºñºëòºä ýåðãýýð íºëººëºõ áîëæýý. ¯¿íèéã äàãààä ¿éëäâýðëýë ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð ñýðãýæ ¿éëàæèëëàãàà íü æèãäýðñíýýð ýäãýýð ñàëáàðóóäàä ìºí ºñºëò ãàð÷ áàéãààã ýäèéí çàñàã÷èä îíöîëæ áàéíà.Ãàíöõàí æèøýý äóðüäàõàä Îþó òîëãîé òºñëèéí áàðèëãà á¿òýýí áàéãóóëàëòûí àæèë ýõýëæ áàéãààòàé õîëáîãäîí à÷àà òýýâýðëýëòèéí õýìæýý ýðñ íýìýãäýæ 2010 îíû ýõíèé 9 ñàðûí áàéäëààð òýýâýðëýñýí à÷ààíû õýìæýý ºìíºõ îíû ìºí ¿åýñ 19 õóâèàð íýìýãäñýí áàéíà. Ýäèéí çàñãèéí øèíý÷ëýëòèéã õèéñýí øèã õèéõ çîðèëãî òàâüñàí Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëäûí õ¿÷èí ÷àðìàéëò òàëààð áîëñîíã¿é áîäèò àæèë áîëæ áàéãàà íü Ìîíãîëûí íèéãýì ýäèéí çàñàãò ãàð÷ áàéãàà çàðèì ººð÷ëºëò¿¿äýýñ õàðàãäàæ áàéíà.

2148.0

2761.7

4384.0

4273.9

13Øèíý öàã (¹001)

Ãрàфèк 5. Ãàäààä вàëюòыí цэвэр àëбàí íөөц

1600

1400

1000

800

600

400

200

1200

648

2009.6 2009.12 2010.1 2010.6 2010.9

1145.21122.2

1229.81412.9

2010 îíû 10 äóãààð ñàðä Õîíêîíãîä áîëñîí óóë óóðõàéí õºðºí㺠îðóóëàã÷äûí òîìîîõîí ÷óóëãà óóëçàëòàä Ìîíãîëûí óóë óóðõàéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí òºëºâ, àøèãò ìàëòìàëûí ñàëáàðûí ýäèéí çàñãèéí ÷àäàâõèéã ñàéæðóóëàõ òàëààð õóðëûã Ìîíãîë óëñûí Ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ãàçàð óóë óóðõàéí ÷èãëýëýýð îëîí óëñûí õóðàë ÷óóëãàíûã äàãíàí çîõèîí áàéãóóëäàã “Beacon”, Àíãëèéí “Mining Journal” ñýòã¿¿ëòýé õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëæ íèéò 200 ãàðóé òºëººëºã÷èä îðîëöëîî. Óã ÷óóëãà óóëçàëòòàé çýðýãöýí Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé àæ àõóéí íýãæ àíõ óäàà îëîí óëñûí õºðºíãèéí çàõ çýýë äýýðýýñ àìæèëòòàé õºðºí㺠áîñãîæ Ìîíãîë óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí åðòºíö øèíý øàòàíä ãàðàõ ýõëýëèéã òàâèëàà.

Î.Áèëýãò

ÕªÃÆËÈÉÍ ÁÀÍÊÈÉà ÁÀÉÃÓÓËÀÕ ÀÆËÛà ÝÕ˯¯ËÝÂ

Õºãæëèéí áàíê íü Çàñãèéí ãàçðààñ òîäîðõîéëñîí õºãæëèéí òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýëä áàãòñàí ñàëáàðóóä, òîìîîõîí òºñºë õºòºëáºð¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé õºðºí㺠îðóóëàëòûã õèéõýä ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí àæèë ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ýðõ á¿õèé òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýä áàéíà ãýæ Çàñãèéí ãàçàð ìýäýãäëýý. Õºãæëèéí áàíê íü äýä á¿òýö, àæ ¿éëäâýðæèëòèéã äýìæèæ, Ìîíãîë Óëñàä îëîí óëñûí ñòàíäàðòàä íèéöñýí, áàéãàëü îð÷èíä ýýëòýé îð÷èí ¿åèéí òåõíèê, òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëýõýä ñàíõ¿¿ãèéí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëíýõ çîðèëãîòîé þì.

Õàìòàðñàí Çàñãèéí ãàçðûí ýäèéí çàñãèéí øèíý÷ëýëèéí ÷èãëýëýýð 1 æèëèéí äîòîð õèéñýí á¿òýýñíýýñ îíöëîí äóðüäàõàä èéì áàéíà. Èõ á¿òýýí áàéãóóëàëòûí ýõ ñóóðèéã òàâüñàí 1 æèë óëèðàí îäëîî... Õàðèí öààøäàà Åðºíõèé ñàéäûí ººðèéíõ íü õýëñýí÷ëýí “Õºãæèëòýé óëñ,á¿òýýã÷ àðä ò¿ìýí” áîëîõûí òºëºº õàìòäàà õè÷ýýõ öàã èðëýý.

Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí õÿìðàëààñ ¿¿äñýí ñºðºã ¿ð äàãàâðûã äàâàí òóóëàõ ¿¿äíýýñ Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð ÎÓВÑ-òàé õàìòðàí “Ñòýíä Áàé” õºòºëáºðèéã 2009 îíîîñ ýõýëýí 2010 îíû 10 äóãààð ñàð õ¿ðòýë àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëæ äóóñëàà. “Òîãòâîðæóóëàõ” õºòºëáºðèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëñíýýð óëñûí òºñºâ, ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë òîãòâîðæèæ, òºñâèéí àëäàãäàë áóóðàí òºëáºðèéí òýíöýë ñàéæèð÷ ìàíàé óëñûí ãàäààä âàëþòûí öýâýð àëáàí íººö 2,1 äàõèí ºñ÷ 1412,9 ñàÿ àì.äîëëàðò õ¿ðëýý. Ìîíãîë Óëñ øèëæèëòèéí ¿åýý òóóëæ ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí ãàðààíäàà èðëýý ãýñýí ä¿ãíýëòèéã ÎÓ-ûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ õèéëýý.

“Ìàíàé óëñыí ãàäààä вàëюòыí цэвэр àëбàí íөөц 2,1 äàхèí өñ÷ 1412,9 ñàя àм.äоëëàрò хүрëээ. Ìоíãоë Óëñ шèëжèëòèéí үеээ òóóëж эäèéí çàñãèéí хөãжëèéí ãàрààíäàà èрëээ ãэñэí äүãíэëòèéã ÎÓ-ыí ñàíхүүãèéí бàéãóóëëàãóóäààñ хèéëээ.

14 Øèíý öàã (¹001)

“Áèçíåñèéí îð÷íû øèíýòãýëèéí æèë”-èéí òºëºâëºãººíä íèéò 131 çîðèëò, àðãà õýìæýýã òóñãàí îðóóëñàí áà ¿¿íýýñ áèçíåñ ýðõëýõ îð÷íûã ñàéæðóóëàõàä ÷èãëýñýí 105 àðãà õýìæýý, áèçíåñèéí îð÷íû ìàêðîò¿âøíèé òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí 26 àðãà õýìæýý òóñ òóñ áàãòñàí. Ýäãýýð àðãà õýìæýýã õàðèóöàí õýðýãæ¿¿ëýõýýð á¿õ ÿàìä, àãåíòëàã, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà 6, ìýðãýæëèéí õîëáîîä àæèëëàæ áàéíà.

2010 ÎÍЫÃ

“ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÎÐ×ÍÛ ШÈÍÝÒÃÝËÈÉÍ ÆÈË” ÁÎËÃÎÍ ÇÀÐËÀËÀÀ

• Бизнес эрхлэгчдэд хүндрэл чирэгдэл учруулж, нийгмийн зүгээс ихээхэнø¿¿ìæëýë õ¿ëýýäýã, õÿíàëò øàëãàëòûí äàâõàðäàë ãàðàõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéñàí “Àæëûí áàéðíû ä¿ãíýëò”-èéã õºäºëìºðèéí ýð¿¿ë àõóéí õÿíàëòààñ áóñàä õÿíàëòûí óëñûí áàéöààã÷èä ãàðãàõã¿é áàéõààð øèéäâýðëýí õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëëýý.

• Бизнесэрхлэгчдэд“тусгайзөвшөөрөл”байдлааройлгогддог,тусгазраасолгожáóé çºâøººðºë, ä¿ãíýëò, òýäãýýðòýé òºñòýé áàðèìò áè÷ãèéã îëãîõ ¿éë ÿâöûã ñóäëàí øèíæèëæ, íèéò îëãîæ áàéãàà 67 çºâøººðºë, ä¿ãíýëòýýñ ýðõ ç¿éí ¿íäýñëýë á¿õèé 39 çºâøººðºë, ä¿ãíýëòèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí îëãîõ, õóóëü ç¿éí ¿íäýñëýëã¿é îëãîæ áàéãàà 28 çºâøººðëèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîõîîð øèéäâýðëýýä áàéíà.

• Мэргэжлийнхяналтынбайгууллагатөсөвторлогооруулахүүрэгхүлээжбайсныгçîãñîîñíû çýðýãöýý ëàáîðàòîðèä äýýæ àâàõ çàðäëûã òºð õàðèóöàõààð õóóëüä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëæ, ¿¿íä øààðäàãäàõ õºðºíãèéã óëñûí òºñºâò òóñãàí õýðýãæ¿¿ëýõýýð áîëîâ.

• Импортынхяналтшалгалтыгхөнгөвчлөхөдбаримтлахшалгуурүзүүлэлтүүдийгáàòàëæ, òýäãýýðèéã õàíãàñàí èìïîðòûí á¿òýýãäýõ¿¿í, àæ àõóéí íýãæèéã ñîíãîí øàëãóóðëàõ àæëûí õýñýã áàéãóóëàí àæèëëóóëæ áàéãàà áºãººä øàëãóóðûã õàíãàñàí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèéã èìïîðòëîõ ¿åä õèéñýí óëñûí áàéöààã÷èéí àíõäàã÷ ¿çëýã, áè÷èã áàðèìòûí øàëãàëòààð çºð÷èë èëðýýã¿é íºõöºëä äýýæèéã 6 ñàð òóòàìä 1 óäàà ëàáîðàòîðèéí øèíæèëãýýíä õàìðóóëàõ õºíãºëºëò ¿ç¿¿ëýõýýð øèéäâýðëýâ.

• Мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас хэрэгжүүлдэг хяналтын чиг үүрэгтñóäàëãàà õèéæ, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, ìýðãýæëèéí õîëáîîäîä øèëæ¿¿ëýõ áîëîìæòîé ÷èã ¿¿ðãèéã òîäîðõîéëîõ àæëûã Àçèéí ñàíãèéí ñàíõ¿¿æèëòýýð “Õóóëü ñóäëàëûí òºâ” ÒÁÁ-ààð ã¿éöýòã¿¿ëýõýýð ãýðýý áàéãóóëàí àæèëëóóëæ áàéíà.

Ýäãýýð óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí àðãà õýìæýýíèé ¿ð ä¿íä õÿíàëò øàëãàëòûí äàâõàðäàë, äàâòàìæ òîäîðõîé õóâèàð öººð¿¿ëæ, áèçíåñ ýðõëýã÷äýä ó÷èð÷ áóé õÿíàëòûí çàðäëûã áóóðóóëàõ áîëîìæ áîäèòîé á¿ðäýæ áàéíà.

15Øèíý öàã (¹001)

Ôîòîã Ó.Ãàíáàÿð

16 Øèíý öàã (¹001)

ÓÓÐ ÀÌÜÑÃÀËÛÍ ªªÐ×˪ËÒÈÉÍ ÝÑÐÝÃ

Ýíý 23 òýðáóì äîëëàð áèäýíä õàìààòàé ìºí㺠ãýíý ø¿¿. Ãóðâàí æèëèéí äàðàà ãýõýä Ìîíãîë Óëñûí æèëèéí ¿éëäâýðëýëèéí

õýìæýý ºíººäðèéíõººñ äºðºâ äàõèí íýìýãäýæ, äýýðõ ìºíãºí ä¿íä õ¿ðýõ òóõàé “Ðåíåññàíñ êàïèòàë”-ûí òàéëàíä äóðäæýý. Ýðäýñ áàÿëàã, ýð÷èì õ¿÷íèé ñàéä Ä.Çîðèãò íýã õ¿íä íîãäîõ ÄÍÁ õýìæýý òàâàí æèëèéí äàðàà 5000 äîëëàð, 2021 îíä 12 ìÿíãàí äîëëàðò õ¿ð÷ ºñºõ òóõàé ÿðüñíûã CNN àãåíòëàãèéí öàõèì õóóäñàíä òýìäýãëýæýý. Äýëõèéí á¿õèé ë ñóäëàà÷èä áóóðàé õºãæèëòýé îðíîîñ õàìãèéí áîãèíî õóãàöààíä ºíäºð õºãæèëòýé îðîí áîëîõ áîëîìæ Ìîíãîëä áèé õýìýýí ä¿ãíýæ

áàéíà. ª÷èãäºðõºí ë õºíãºëºëòòýé çýýë, áóöàëòã¿é òóñëàìæààð áîëãîæ áàéñàí ìîíãîë÷óóä îäîî àðèëæààíû çýýë àâäàã áîëëîî õýìýýí äýëõèéí ñàíõ¿¿ãèéí øèíæýý÷èä äóó íýãòýé çàðëàæ áàéõ þì. Ìîíãîëä èíãýæ øèíý öàã èðæ, ñýðýõ õîíõ äóóãàðàâ. Ìîíãîëûã ººð ºíö㺺ñ, äàÿàðøèæ áàéãàà äýëõèé äàõèí íýã õàðæýý. Ýäèéí çàñãààñàà ãàäíà óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí ýñðýã õ¿÷òýé òîãëîã÷ áîëîõûã ýðìýëçñýí íü îëîí óëñûí àíõààðàëä ºðòºæ ýõëýâ. Ìàíàé ãàçàð íóòãèéí 70 õóâü íü öºëæèëòºä ºðòñºí, ºíãºðñºí ºâëèéí çóäààð íèéò ìàëûíõàà 20 õóâèéã àëäñàí.

Õ¯×ÈÐÕÝà ÒÎÃËÎÃ× ÍÜ ÌÎÍÃÎË ÁÀÉÕ ÁÎËÒÓÃÀÉ

17Øèíý öàã (¹001)

“Ýõ ãàçðàà àâàðöãààÿ” ãýñýí áè÷èã á¿õèé ñàðàâ÷òàé õàð íîãîîí ºíãèéí ìàëãàé ºìññºí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿ä Óëààíáààòàðààñ ºìíº ç¿ãò 700-ãààä êì-ò îðøèõ Ãàøóóíû õîîëîé õýìýýõ ãàçàð õóðàëäàâ”. Äýëõèéí ìýäýýëëèéí õ¿÷èðõýã àãåíòëàã “ÀД-ýýñ ýõëýýä Ìîíãîëûí Çàñãèéí ãàçàð ãîâüä õóðàëäñàí òóõàé îëîí óëñûí ìýäýýëëèéí õýðýãñëýëýýð “ñåíñààöëàâ”. Ìîíãîë Óëñ äýëõèéí öàã óóðûí ººð÷ëºëò ºðòºõ áîëñîí íü õýäõýí æèëèéí ºìíº õºì¿¿ë, òààíà õàëèóðàí áàéñàí ýíý ãàçðûã ñîíãîõ øàëòãààí áàéñàí þì. Îäîî òýð ãàçàð øàð ýëñýýðýý “áàÿí”. Ãàøóóíû õîîëîéä áîëñîí Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíä ͯÁ-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Áàí Ãè Ì¿í èëãýýëò èð¿¿ëñýí íü óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí ýñðýã õ¿÷òýé òîãëîã÷ áàéõ Ìîíãîëûí Çàñãèéí ãàçðûí ýõíèé àëõìûí ¿ð ä¿í áîëñîí þì. Äýëõèé íèéòýä õàíäñàí Ãàøóóíû õîîëîéí èëãýýëò ýçíýý ÷èãëýí ºìíèéí ãîâèîñ íèñýæ, 2011-2021 îíä õî¸ð ¿å øàòòàéãààð õýðýãæèõ Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí øèíý÷èëñýí õºòºëáºðèéã Ïàðëàìåíòàä ºðãºí áàðèõ øèéäâýðèéã óã õóðàëäààíààñ ãàðãàñàí. Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéã ñààðóóëàõ, äàñàí çîõèöîõ ¿íäýñíèé ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ, ýðõ ç¿éí îð÷èí, á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò, óäèðäëàãûí òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýí îëîí íèéòèéí

îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ íü õºòºëáºðèéí çîðèëãî þì. Õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ çàðäëûí òîîöîîã õýðýãæ¿¿ëýõýä óðüä÷èëñàí áàéäëààð õî¸ð èõ íàÿä îð÷èì òºãðºã øààðäëàãàòàé àæ. Õºðºíãèéí èõýíõèéã óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýýð Çàñãèéí ãàçàð òîîöîæ áàéãàà þì áèëýý. Òýãýõýýð óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí ýñðýã õ¿÷òýé òîãëîã÷èéí íýã íü Ìîíãîë áàéõ áîëîìæòîé.

Ýäèéí çàñãààðàà öîéëîõ ýðìýëçýë, ºíäºð ìàãàäëàëòàé îðíû óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí ýñðýã òýìöýë õºãæèë äýâøèëòýéãýý õàìòäàà øèéäýãäýõ ¸ñòîé ãýæ Çàñãèéí ãàçàð ¿çýæ áàéíà. “Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò çºâõºí òºð çàñãèéí òºäèéã¿é èðãýí, áàéãóóëëàãà á¿ðèéí ñàíàà çîâîõ àñóóäàë þì” ãýæ Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä õýëëýý. Òýðáýýð öààø íü, “Çàñãèéí ãàçàð îðîí íóòàãò òýð òóñìàà õºäºº õýýð àíõ óäàà õèéæ áàéãàà ýíý óäààãèéí õóðàëäààí óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä çîõèõ õóâü íýìýð îðóóëíà ãýäýãò íàéäàæ áàéíà. Èðãýä ººð÷ëºãäºí õóâüñàæ áàéãàà íºõöºëä çîõèöóóëàí ººðñäèéí ¿éë àæèëëàãàà, àìüäðàëûí õýâøëýý ººð÷ëºõ ¸ñòîé áîëæ áàéíà. Èðãýä ýð÷èì õ¿÷, äóëààíû õýðýãëýýãýý ¿ð àøèãòàé çîõèöóóëàõ, õýìíýõ ºðãºí áîëîëöîîòîé” ãýæ ÿðèâ. Ãàøóóíû õîîëîéãîîñ îëîí óëñûí ñîíîðò

õ¿ðñýí Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí èëãýýëòýä,

“Ìîíãîëä 1940 îíîîñ õîéø àãààðûí äóíäàæ òåìïåðàòóð äàðóé öåëüñèéí 2.10 õýìýýð äóëààð÷, ýíý õóãàöààíä òîõèîëäñîí õàìãèéí õºíººëò 10 ãàí, çóäûí äîëîî íü 2000 îíîîñ õîéø òîõèîëäñîíû äîòîð 2009-2010 îíû çóäààð ìàë ñ¿ðãèéíõýý 23.5 õóâèéã àëäàæ, îëîí ìÿíãàí ìàë÷èí ºðõ àìüæèðãààíû ýõ ¿¿ñâýðã¿é áîëæ ñ¿¿ëèéí õîðèîäõîí æèëèéí äîòîð ãàçàð íóòãèéí 70 ãàðóé õóâü öºëæèæ áýë÷ýýð äîðîéòîí Ç¿¿í Àçèéí ò¿éðýí òèâ äàëàé àëãàñàí í¿¿æ, îëîí ìÿíãàí ãîë ãîðõè, áóëàã øàíä, íóóð öººðºì õàòàæ øèðãýí çàðèì á¿ñ íóòàãò óñíû õîìñäîë áîäèòîéãîîð í¿¿ðëýí, áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäàë èõýýõýí äîðîéòîæ áàéãààã öîõîí òýìäýãëýæ, Ìîíãîë íóòàãò áóé óëàìæëàëò áýë÷ýý-ðèéí ìàë àæ àõóéí ýðõýëñýí í¿¿äëèéí ñî¸ë èðãýíøèëä ýíý çóóíû äóíä ¿åýñ àþóë ó÷ðàõ ìàãàäëàë ºíäºð áàéãààã äýëõèé íèéòèéí àíõààðàëä õ¿ðãýæ,

Ìåêñèê óëñûí Êàíêóíä áîëîõ Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí ͯÁ-ûí ñóóðü Êîíâåíöýä îðîëöîã÷ òàëóóäûí 16 äóãààð Áàãà õóðëààñ óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòºä íýí ýìçýã, ãàí öºëæèëòºä ºðòºæ áàéãàà, äàëàéä ãàðöã¿é, ýõ ãàçðûí òºâ äóíäûí õºãæèæ áàéãàà óëñ îðíóóäûí ýðõ àøèãò íèéöñýí øèéäâýð ãàðãàõûã óðèàëæ,

18 Øèíý öàã (¹001)

Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòºä äàñàí çîõèöîõ, õ¿ëýìæèéí õèéí ÿëãàðëûã áóóðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëýõýä íü óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòºä íýí ýçìýã ýõ ãàçðûí òºâ äóíäûí õºãæèæ áàéãàà îðíóóäàä àâàõ ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ, áàéãàëüä ýýëòýé òýðã¿¿íèé òåõíîëîãè äàìæóóëæ íýâòð¿¿ëýõ, õºðºí㺠ñàíõ¿¿ãèéí áîäèòîé äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, óÿí õàòàí ìåõàíèçì á¿ðä¿¿ëýõèéã õ¿ñ÷, óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòòýé òýìöýõýä ºíäºð õºãæèëòýé îðíóóäûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýõ õàðèóöëàãà óðüäûí àäèë ºíäºð áàéõ ¸ñòîé ãýñýí áàéð ñóóðèà äàõèí íîòîëæ, óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòºä ºðòºõã¿é ãàçàð íóòàã, á¿ñ íóòàã, óëñ îðîí ãýæ áàéõã¿é ãýäãèéã óõàìñàðëàí óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí àñóóäëààðõ îëîí óëñûí õàìòûí íèéãýìëýã, á¿ñ íóòãèéí áàéãóóëëàãà, óëñ îðíóóäûí íààøòàé ñàíàë, ñàíàà÷èëãûã ÿìàãò äýìæèæ àæèëëàõ øèéäâýð òºãñ áàéãààãàà ýíýõ¿¿ èëãýýëòýýð èëýðõèéëæ áàéíà” ãýñýí áàéíà. Õàìòàðñàí Çàñãèéí ãàçàð Ãàøóóíû õîîëîéä õóðàëäàæ áàéõòàé îéðìîãõîí ¿åä ͯÁ-ààñ “Öºë íóòãóóä, öºëæèëòèéí ýñðýã òýìöëèéí àðâàí æèë”-èéã çàðëàñíàà ìýäýãäýæ, ãàí, öºëæèëò, áàéãàëèéí ýðñ òýñ óóð àìüñãàë îëøèð÷ áàéãààä Ìîíãîë Óëñ áîëîí áóñàä îðíóóä äàñàí çîõèöîõîä òóñëàõûí òºëºº ͯÁ ÷àäàõ á¿õíýý õèéõ áîëíî ãýäãèéã äýëõèéí Åðºíõèé ñàéä Áàí Ãè Ì¿í òýìäýãëýí ¿ëäýýæýý.

Ãî.Ýíõòºð

Уур амüсгалын өөрчлөлтийн эсрэг дэлхий

нийтийн тэмцлийн

хүчирхэг тоглогч нü

Монгол Улс байх болтугай.

18 Øèíý öàã (¹001)

19Øèíý öàã (¹001) 19Øèíý öàã (¹001)

20 Øèíý öàã (¹001)

ÌÎÍÃÎË ÓËÑ бà

ßàãààä ÷ þì, ñ¿¿ëèéí àðâàí æèëä Ñ¿.Áàòáîëä Òàâàíòîëãîé õî¸ð íýã çîîñíû õî¸ð òàë øèã õàìò ÿâæýý. Ìîíãîëûí í¿¿ðñèéã

äýëõèé àíõààð÷ ýõýëæ áàéõ òýð ¿åä Òàâàíòîëãîéí ëèöåíçèéã àâñàí õóâü õ¿ì¿¿ñèéí íýã íü Ñ¿.Áàòáîëä áàéëàà. Òºð ýíý îðäîî áóöààæ ìýäýëäýý àâàõàä ëèöåíçýýñýý òàòãàëçñàí õ¿ì¿¿ñèéí íýã íü áàñ ë Ñ.Áàòáîëä áîëîâ. 6.4 òýðáóì òîíí í¿¿ðñíèé íººöòýé Òàâàíòîëãîéí áàÿëãààð õºãæèëòýé Ìîíãîë Óëñûã áàéãóóëàõ ãàëò òýðýã ýíý Çàñãèéí ãàçðûí ¿åä õºäëºâ. Õóâü çàÿàíû ýðõýýð ãàëò òýðýãíèé æîëîîã ìºí ë Ñ¿.Áàòáîëä àòãàæ òààðàâ. Ýíý áîë ÿàõ àðãàã¿é ñîíèí, ñîäîí òîõèîë. Òóñ îðäûí ëèöåíç ìîíãîë÷óóäûí ãàðò áàéñàí íü áèäíèé àç. Õýðâýý ãàäààäûí èðãýäýä î÷÷èõñîí áîë Ìîíãîëûí òºð ºãñºí ëèöåíçýý èíãýæ áóöààí àâàõ áîëîìæã¿é. Ëèöåíç áóöààæ àâàõ íü áèòãèé õýë, áàÿëãàà àøèãëóóëñíû òàòâàðàà ÷ àâ÷ ÷àäàõã¿é îëîí óëñàä ø¿¿õäýëöýýä ÿâæ áóé áýëýí æèøýý ÷ áèé. Ëèöåíç áîë òóõàéí îðäûí áàÿëãèéã çàõèðàí çàðöóóëàõ îíöãîé ýðõ. Çàñãèéí ãàçàð ¿íýíäýý ìîíãîë÷óóäàà ë ãýæ äýýðýëõýæ, äýýðýìäýæ àâñàí áîëîõîîñ îëãîñîí ëèöåíçýý áóöààæ õóðààæ áîëäîãñîí áîë ºíººäºð Îþóòîëãîéí îðäûí 66 õóâèéã “Àéâåíõîó Ìàéíç”

êîìïàíèä ýçýìø¿¿ëýõã¿é ë áàéâ. Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëäûí Çàñãèéí

ãàçàð Òàâàíòîëãîéí îðäûã àøèãëàõ òîãòîîëûã Ïàðëàìåíòààð áàòëóóëæ ýðõç¿éí îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýâ. ÓÈÕ-ûí òîãòîîëîîð áîë òóñ îðäîä äàãíàí àæèëëàõ “Ýðäýíýñ Òàâàíòîëãîé” êîìïàíèéã áàéãóóëíà. “Ýðäýíýñ ÌÃË” êîìïàíèéí ã¿éöýòãýõ çàõèðàë Ë.Ýíýáèøèéí ºíãºðñºí äîëîî õîíîãò ìýäýãäñýíýýð “Ýðäýíýñ Òàâàíòîëãîé” êîìïàíè ¿éë àæèëëàãààãàà ýõëýõýä áýëýí áîëæýý. Ìîíãîë÷óóä Òàâàíòîëãîé äýýð Îþóòîëãîé øèã ãàäíûíõàíòàé õóâüöàà õóâààõã¿é. Õàðèí ýíý îðäîîñ 2.7 ñàÿ ìîíãîë÷óóääàà õóâüöàà òàðààíà. Ñàéõàí õýðýã. Ãàçàð äîîðõè áàéãàëèéí áàÿëàã Ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé ºì÷ ãýñýí ¯íäñýí õóóëèéí çààëò ò¿¿õýíäýý àíõ óäàà áîäèòîîð õýðýãæèõ ãýæ áàéãàà íü ýíý. ªíãºðñºí õóãàöààíä îëîí îðä ãàçàð äýýð ìîíãîë÷óóä áèä áàÿëãèéíõàà ýçýí áàéæ ÷àäààã¿é ó÷ðààñ õîîñîí í¿õòýé ë ¿ëääýã áàéñàí äàà. Õàðèí ýíý óäàà Òàâàíòîëãîéíõîî ýçýí íü áàéõ áàòàëãààã Çàñãèéí ãàçðûí ñàíàëààð ÓÈÕ õóóëü÷èëëàà. Ìîíãîë÷óóä Òàâàíòîëãîéí îðääîî çºâõºí ýçýí áàéõ íü áàñ õàíãàëòã¿é ýý. Ýçíèé ¸ñîîð àæèëëàæ ººðñ人 á¿òýýí áàéãóóëíà. Òàâàíòîëãîéí òºñëèéí ¿çýë áàðèìòëàëä ýíý îðäûí îïåðàòîðò ÷,

ÒÀÂÀÍÒÎËÃÎÉ

20 Øèíý öàã (¹001)

21Øèíý öàã (¹001)

ÌÎÍÃÎË ÓËÑ бà

õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷äýä ÷ Ìîíãîëûí êîìïàíèóä îðîëöîõ çàð÷ìûã Çàñãèéí ãàçàð áàðüæ áàéãàà. Á¿ð òîäðóóëáàë, Ìîíãîëûí 35 ìÿíãà îð÷èì êîìïàíè ýíý îðäûí á¿òýýí áàéãóóëàëòààð àæèëòàé áîëíî. Êîìïàíèóäààð íü äàìæààä àæèë÷èä íü, àæèë÷äàà äàãààä àéë ºðõ¿¿ä Òàâàíòîëãîéãîîñ îðëîãîæèíî. Äýýð íü Õ¿íèé õºãæèë ñàíãààð äàìæóóëæ ãàäààä äîòîîäîä áàéãàà ãýæ ÿëãàëã¿é á¿õ èðãýíäýý õóâüöàà õ¿ðòýýíý. ªºðººð õýëáýë, Òàâàíòîëãîéã òîéðñîí òºðèéí áîäëîãûí ãàäíà íýã ÷ ìîíãîë õ¿í ¿ëäýýõã¿é áàéõûã Çàñãèéí ãàçàð ýðìýëçýæ áàéíà. Ýíý á¿õíèé ýöýñò Òàâàíòîëãîéí îðäîî àøèãëàñíààð Ìîíãîë Óëñ èìïîðòëîã÷îîñ ¿éëäâýðëýã÷ îðîí, ìîíãîë÷óóä áèä áýëýí÷èëäýãã¿é á¿òýýäýã àðä ò¿ìýí áîëíî ãýæ Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä õîëûí çîðèëò, óëñûíõàà õºãæëèéí èðýýä¿éã òîäîðõîéëëîî. Ò¿¿íèé õýëñíýýð “áàÿí óëñ áîëãîí õºãæèëòýé óëñ áèø. Õºãæñºí óëñ áàÿí áàéõûí çýðýãöýý ¿éëäâýðëýã÷, èðãýä íü áýëýí÷ëýõ áóñ á¿òýýã÷ áàéäàã” àæýý.Òýãâýë Ìîíãîë áîë áàÿëãèéíõàà õýìæýýãýýð áàÿí îðîí. Ãýõäýý õºãæèëã¿é íü ¿íýí. Íýã õ¿íä íîãäîõ áàéãàëèéí íººö, ìàëûí òîî, ãàçàð íóòãèéí õýìæýýãýýð ìîíãîë÷óóä áèäýí øèã áàÿí àðä ò¿ìýí äýëõèéä õîâîð . Òýãñýí õýðíýý ÿäóóðàë èõòýé. Àìüäðàëä íààëöàöã¿é, öààñàí äýýðõ èéì ñòàòèñòèêààð áèä õàíãàëòòàé îëîí æèë “áàÿí” àìüäàðñàí áèëýý. Îäîî õàðèí öààñàí ýíýõ¿¿ ñòàòèñòèêèéã ãàçàðò á¿òýýí áàéãóóëàëò, àìüäðàëä áîäèòîé õºãæèë áîëãîõ áîëîìæèéã Òàâàíòîëãîéí òºñºë îëãîíî. ¯¿íèé òóëä Òàâàíòîëãîéí í¿¿ðñèéã ò¿¿õèéãýýð íü 纺õã¿é, áîëîâñðóóëæ ãàðãàíà. Ñààëèíààñàà ºìíº ñàâàà áýëäýæ Ñàéíøàíäàä áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð á¿õèé àæ ¿éëäâýðèéí öîãöîëáîð õîò áàéãóóëíà. Òýíä òºìºð çàì, öàõèëãààí ñòàíö, êîêñûí ¿éëäâýð çýðýã èõ á¿òýýí áàéãóóëàëò ºðíºíº. Ýíý á¿õíèéã ìîíãîë÷óóä ººðñ人 áàéãóóëíà, á¿òýýíý. Åð íü ë ºìíºõ ò¿¿õýíä

àòàð ãàçàð ýçýìøñýí øèã, Ýðäýíýò, Äàðõàí õîò, Øàðûí ãîëûã áàéãóóëñàí øèã èõ àæèë óíäàðñàí õºäºëìºðèéí èõ á¿òýýí áàéãóóëàëò ºìíèéí ãîâüä ºðí¿¿ëýõ ïðîåêòûã ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýð, èðýýä¿éä îëîõ àøèãòàé íü õàìò Òàâàíòîëãîéí îðä øèéäýæ ºã÷ áàéíà.

Åð íü äýëõèé óëñ îðíóóäûí õºãæñºí ò¿¿õèéã õàðàõàä õî¸ð àðãà ò¿ãýýìýë áàéäàã. Íýãä, áàéãàëèéí áàÿëàã. Ýíä Èíäîíåç, Àâñòðàëè, ×èëè, Íîðâåãè ãýýä áàéãàëèéí áàÿëãààðàà õºãæñºí îðíóóäûã áýëýýõýí æèøýýëæ áîëíî. ̄ ¿íýýñ ãàäíà áàÿëàãã¿é àòëàà á¿òýýë÷ èðãýäèéíõýý õºäºëìºðººð õºãæëèéí ºíäºðëºãò õ¿ðñýí Ñîëîíãîñ, Яïîí, Ñèíãàïóð çýðýã óëñ áèé. Òýãâýë Òàâàíòîëãîéí îðäûã àøèãëàñíààð ìîíãîë÷óóä áèä íýã òàëààñ áàéãàëèéí áàÿëàã, íºãºº òàëààñ á¿òýýë÷ èðãýí ãýñýí õºãæëèéí õî¸ð ãàðöòàé áîëæ, ò¿¿íèéãýý çýðýã àøèãëàõ áîëîìæ íýýãäýæ áàéíà. Ýíý áîë Òàâàíòîëãîéãîîð õî¸ð òóóëàé áóóäàæ, õºãæëèéí õî¸ð ãàðö çýðýã îëæ áàéãàà õýðýã. ¯¿ãýýðýý Òàâàíòîëãîéã ýäèéí çàñãèéí ýðãýëòýä õóðäàí îðóóëæ, ýçíèé ¸ñîîð àøèãëàõ íü Ìîíãîëûã õºãæèëä õ¿ðãýõ ìîíãîë÷óóäûí ìºðººäëèéí ãàëò òýðýã ÿàõûí àðãàã¿é ìºí áèëýý.

Ìåêñèêèéí Åðºíõèéëºã÷ººñ íýãýí ñýòã¿¿ë÷ àñóóæýý. Íî¸í Åðºíõèéëºã÷ ºº, àäèëõàí ë öàãàà÷ èðãýä èðñýí ìºðò뺺 Õîéä Àìåðèê õºã溺ä áàéõàä ªìíºä Àìåðèê ÿàãààä îãò õºãæäºãã¿é þì áý ãýæ àñóóæýý. Ìåêñèêèéí Åðºíõèéëºã÷ õàðèóä íü “Øàëòãààí íü èõ òîäîðõîé. Õîéä Àìåðèêò õ¿ì¿¿ñ ìºðººä뺺 áèåë¿¿ëýõ ãýæ î÷ñîí. Õàðèí ªìíºä Àìåðèêèéí õ¿ì¿¿ñ àëò óõàõ ë ãýæ èðñýí” ãýæ õàðèóëæýý. ¯¿íèé àäèëààð Òàâàíòîëãîéã õýäýí ñàÿ òîíí í¿¿ðñ óõàõ òºäèéí õóó÷èí îéëãîëòîîð áóñ, õºãæëèéí ìºðººä뺺 áèåë¿¿ëýõ ãàëò òýðýã ãýæ õàðöãààÿ, á¿òýýöãýýå. Òàâàíòîëãîéã ºíººäºð “õºãæëèéí ãàëò òýðýã” ãîðüäëîãûí õàðöààð ¿äñýí õ¿ì¿¿ñ ìàðãààø öýöýã áàðüæ óãòàã.

Ã.Îòãîíáàÿð

21Øèíý öàã (¹001)

22 Øèíý öàã (¹001)

È.Á¯ÐÝÍÁÀÀÒÀÐ: ̪Íê ÎËÎÕÛÍ ÒªËªª ÑÎËÎÍÃÎÑÛà ÁÈШ ÃÎÂÜ ÍÓÒÃÀÀ

ÇÎÐÈÎÐÎÉ

Оюутолгойн орд газрын босоо аманд өдөр бүр 37-40 хүн ажилладаг. Тэдний нэг болох залуу уурхайчин И.Бүрэнбаатартай 1385 метрийн гүнд хэсэг хором ярилцлаа.

Ñàéí бàéíà óó, эíä ямàр àжèë ãүéцэòãэäэã вэ, Õààíààñ èрж àжèëëàж бàéíà?

Áè óóðõàé÷èí, ªìíºãîâü àéìãèéí Õàíáîãä ñóìûí óóãóóë. Îäîî 27 íàñòàé. 2006 îíû òàâäóãààð ñàðààñ àæèëëàæ ýõýëñýí. Îäîîãîîð áîñîî àìàíä òýñýëñýí øîðîî 纺æ, à÷ààä äýýø íü ãàðãàõ ìàøèíûã æîëîîäîæ áàéíà. Ìèíèé ìàøèí øàíàãàíäàà 17 òîíí øîðîî òýýâýðëýõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé.

ßмàр мэрãэжèëòэé вэ, Îюóòоëãоéä орохоä шàëãóóр хэр өíäөр бàéв?

Áè äýýä ìýðãýæèë ýçýìøýýã¿é, êîëëåæèä ñóð÷ áàéãààä ñóðãóóëèà îðõèîä íóòàãòàà èðòýë Îþóòîëãîé àæèë÷èí øàëãàðóóëæ àâ÷ áàéíà ãýæ ñîíñîîä á¿ðòã¿¿ëñýí. Äàðàà íü ÿðèëöëàãàä îðæ, òýíöýýä àæèëëàæ ýõýëñýí. Ìàíàéä àæèëëàæ áàéñàí ãàäààä ìýðãýæèëòíýýð îäîîãèéí àæëàà çààëãàæ, ñóðàëöñàí.

Ãàçрыí ãүíä àжèëëàх мэäээж хэцүү бèç?

Ìåõàíèê àðãààð àãààðæèæ áàéãàà ó÷ðààñ îð÷íû õóâüä ãàçðûí ãàäàðãààñ ººð ë 人. Ãýõäýý àæèëëàõ íºõöºë ãàéã¿é. Áîëîìæèéí õýìæýýíä õàíãàæ ÷àääàã ø¿¿.

Àмрàëòыí хóвààрь ÷èíь ямàр бàéäàã вэ?

28 õîíîã àæèëëààä 14 õîíîã àìàðäàã. Àæëûí õîíîãóóäàä ýíäýý áàéðëàæ, àìðàõ õóãàöààíä ãýð ð¿¿ãýý ÿâààä èðäýã þì.

Àв÷ бàéãàà цàëèí ÷èíь хэр хàíãàëòòàé вэ?

Õîòîä àæèëëàñíààñ ýíä áàéñàí íü õàìààã¿é äýýð ø¿¿ äýý. Öàëèí ìºíãºíèé ÿëãàà íü ÷ òýð. Ãýð á¿ëýý òýæýýãýýä àâààä ÿâàõàä áîëîìæèéí áàéäàã þì. Õ¿ì¿¿ñèéí ÿðèõ íü ýíä áèäíèé àâ÷ áàéãàà öàëèí Ñîëîíãîñò àæèëëàæ áàéãàà ìîíãîë÷óóäûíõòàé îéðîëöîî áàéäàã ãýñýí.

Ìоíãоë çàëóóñòàà хàíäàж хэëэх үã бèé бàéх?

Ìèíèé õóâüä àæëûí òàëáàð äýýð ãàðààä ìýäýðñýí ç¿éë ãýâýë õ¿í õºäºëìºðëºæ, õèéæ áóé àæèëäàà ñýòãýëýý çîðèóëæ ÷àäàõ ë þì áîë Ìîíãîë îðîíäîî ñàéõàí àìüäðàõ áîëîìæ ä¿¿ðýí áàéíà. Áè ë ãýõýä äýýä ìýðãýæèë ýçýìøýýã¿é ÷ ãýñýí óóðõàéä àæèëëààä äóòàõ ãà÷èõ ç¿éëã¿é ñàéõàí àìüäàð÷ áàéãààäàà áàõàðõäàã. Òýãýõýýð çààâàë Ñîëîíãîñò ë ìºí㺠îëîõ áîëîìæ áàéãàà þì øèã áîäîõ õýðýãã¿é áàéõ. Òýíä àâäàã öàëèí õºëñèéã ýõ îðîíäîî õºäºëìºð뺺ä àâàõ áîëîìæòîé áîë÷èõñîí ø¿¿ äýý. Òèéìýýñ ìºí㺠îëîõûí òºëºº Ñîëîíãîñûã áèø Ìîíãîëûí ãîâèî çîðèîðîé ãýæ çàëóóñòàà õýëìýýð áàéíà.

Ý.Ñàéõàí

23Øèíý öàã (¹001)

“ÝÐÄÝÍÝÑ-ÒÀÂÀÍÒÎËÃÎÉ” ÕÓÂÜÖÀÀÒ ÊÎÌПÀÍÈ ÁÀÉÃÓÓËÀÂ

Êîìïàíèéã “Ýðäýíýñ ÌÃË” êîìïàíèéí îõèí êîìïàíè õýëáýðýýð áàéãóóëæ, ä¿ðìèéí ñàíã á¿ðä¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé õºðºíãèéã “Ýðäýíýñ ÌÃË” ÕÕÊ-èéí õºðºí㺺ñ ãàðãàõ áîëëîî.

“Ýðäýíýñ-Òàâàíòîëãîé” êîìïàíè áàéãóóëñíààð êîìïàíèéí õóâüöààíû 10 õóâèéã Ìîíãîë Óëñûí èðãýäýä ýçýìø¿¿ëýõ, 10 õóâèéã äîòîîäûí ¿íäýñíèé êîìïàíèóäàä íýðëýñýí ¿íýýð àðèëæààëàõ, 30 õ¿ðòýë õóâèéã ãàäààä, äîòîîäûí õºðºíãèéí áèðæýýð àðèëæààëàõ çýðãèéã äýñ äàðààòàé õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýõ þì.

“Ýрäэíэñ-Òàвàíòоëãоé” ÕÊ íь :• Стратегийн ач холбогдол бүхий Тавантолгойн нүүрсний

îðäîä õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó àøèãò ìàëòìàëûí õàéãóóëûí áîëîí àøèãëàëòûí òóñãàé çºâøººðºë ýçýìøèí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ

• Ордыг ашиглах үеийн төрийн оролцоог толгой компаниáîëîí Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíîîñ ýðõ øèëæ¿¿ëñíèé äàãóó õýðýãæ¿¿ëýõ, òºðä íîãäîõ àøãèéã òºâëºð¿¿ëýõ

• Ордыгтүшиглэнуулынолборлох,боловсруулахүйлдвэрáàéãóóëàõ, øààðäëàãàòàé äýä á¿òýö õºãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ õºðºí㺠îðóóëàëòûã á¿ðä¿¿ëýõ

• Уурхайн техник, эдийн засгийн үндэслэл болон төсөлáîëîâñðóóëàõ

• Иргэд, аж ахуйн нэгжид компаний хувьцааг эзэмшүүлэхàæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ

• Төсөл хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгө бүрдүүлэх,îëîí óëñûí çàõ çýýëä êîìïàíèé õóâüöààã àðèëæààëàõ çýðýã ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ þì.

ÒÀÂÀÍÒÎËÃÎÉÍ ÎÐÄÎÄ ÕªÐªÍê ÎÐÓÓËÀÃ×ÈÉà ÝÍÝ ÎÍÄ ÁÀÃÒÀÀÍ ШÀËÃÀÐÓÓËÍÀ

Ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîë á¿õèé Òàâàíòîëãîéí í¿¿ðñíèé îðäûã àøèãëàõ àñóóäëààð ÓÈÕ-ûí òîãòîîë, Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíû 2010 îíû 8 äóãààð ñàðûí 18-íû ºäðèéí õóðàëäààíû øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí Òýðã¿¿í øàäàð ñàéä Í.Àëòàíõóÿãààð àõëóóëñàí Àæëûí õýñãèéí óäèðäàìæèéã áàòàëëàà.

Àæëûí õýñýã Òàâàíòîëãîéí îðäûí òîäîðõîé õýñýãò õàìòðàí àæèëëàõ ãàäààä, äîòîîäûí õºðºí㺠îðóóëàã÷äûí îðîëöîîòîé íýãäñýí êîìïàíèéã /êîíñîðöèóì/ íýýëòòýé õýëáýðýýð ñîíãîí øàëãàðóóëàõ àæëûã òºëºâëºãººíèé äàãóó õýðýãæ¿¿ëíý.

̺í äàìæèí ºíãºðºõ òýýâýð, õºðø îðíóóäûí áîîìò àøèãëàëòûí òàëààð ÿðèà õýëýëöýý õèéõ àñóóäëààð Çàñãèéí ãàçðààñ ºìíº íü áàéãóóëàãäñàí Àæëûí õýñýãòýé õàìòðàí àæèëëàæ, ¿¿íèéã øàëãàðóóëàëòûí íýã íºõöºë áîëãîí àâ÷ ¿çýõýýð áîëîâ.

Àæëûí õýñýã óðüä÷èëãàà òºëáºðèéí õýìæýýíèé òàëààð ñîíãîí øàëãàðóóëàëòûí õýëýëöýýíèé øàòàíä õýëýëöýæ, ò¿¿íèéã øàëãàðóóëàëòûí íýã íºõöºë áîëãîí òàâüæ áàéíà. Õºðºí㺠îðóóëæ õàìòðàí àæèëëàõ ñîíèðõîëòîé ãàäààä îðíû êîìïàíè áîëîí òýäãýýðèéí õàðúÿàëàãäàõ Çàñãèéí ãàçàðò óãòóóëàí òàâèõ íºõöºëèéí òàëààð Çàñãèéí ãàçðààñ ºìíº áàòàëñàí òîãòîîëûí äàãóó õýëýëöýý õèéí, ñîíãîí øàëãàðóóëàëòûã ýíý îíä áàãòààí äóóñãàõ þì.

Àæëûí õýñýã øàëãàðóóëàëòûí ä¿í, õºðºí㺠îðóóëàëòûí ãýðýýíèé òºñëèéã Óëñûí Èõ Õóðëûí íàìðûí ÷óóëãàíä òàíèëöóóëæ õýëýëö¿¿ëýõ, ñîíãîí øàëãàðóóëàõ àæëûí ÿâöûã Çàñãèéí ãàçàðò òàíèëöóóëæ áàéõ ¿¿ðýã õ¿ëýýëýý.

Çасгийн газрын аравдугаар сарын 20-ны өдрийн хуралдаанаар дараахü

асуудлуудыг хэлэлцэн батлав.

24 Øèíý öàã (¹001)

Ҫ̪РÇÀÌ ÝÇÝÍÒÝÉ ÁÎËËÎÎ

Áàéãàëèéí áàÿëãààð íü äàìæóóëæ äýëõèé íèéò Ìîíãîëûã óðüä ºìíº áàéãààã¿éãýýð èõýä ñîíèðõîæ

ýõýëëýý. Яëàíãóÿà, Òàâàíòîëãîéí í¿¿ðñ Ìîíãîëûã äýëõèéí àíõààðëûí òºâä àâàà÷èâ. Í¿¿ðñ áîë õ¿÷èðõýã ýäèéí çàñàãòàé ¿éëäâýðëýã÷ îðíóóäûí õýðýãöýýòýé ãîë ò¿¿õèé ýä ìºí íü ìºí. Òýãýõäýý äàëàéä ãàðöã¿é, äýä á¿òöèéí ñóë õºãæèëòýé ìàíàé óëñûí õóâüä Òàâàíòîëãîéí í¿¿ðñ äàíãààðàà áàÿëàã áîëæ ÷àäàõã¿é. Ò¿¿íèéã òýýâýðëýõ òºìºð çàìã¿é ë áîë í¿¿ðñ í¿¿ðñýýðýý ë ¿ëäýíý. Õàðèí Òàâàíòîëãîéí í¿¿ðñ, òºìºð çàìûí òýýâýð õî¸ð õîðøèæ áàéæ Ìîíãîëä ýäèéí çàñàãò ¿ëýìæ èõ àøèã àâ÷èðíà. Àâòîìàøèí áîë äààöûí õóâüä õÿçãààðëàãäìàë òºäèéã¿é, áàéãàëü îð÷èíä õàìãèéí õîðòîé. Èéìä àøèãò ìàëòìàëûã îëáîðëîõîîñîî òýýâýðëýõ íü èë¿¿ ÷óõàë ãýäýã øèã, í¿¿ðñíèé òýýâýðò àâòîìàøèíààñàà òºìºð çàìûí òýýâýð õàìààã¿é èë¿¿ àøèãòàéã äýëõèé íèéòýýðýý õ¿ëýýí çºâøººðäºã. Ìîíãîë÷óóä áèäýíä áóðõíààñ õèøèã áîëãîæ ºãñºí ãýìýýð çóðãààí òýðáóì òîíí í¿¿ðñ íü õºðñºí äîðîî õ¿íèé ãàð õ¿ðýëã¿é õýâòýæ áàéíà. Õàðèí ò¿¿íèéã õ¿íèé ãàðààð á¿òýýñýí òºìºð çàìààð òýýâýðëýí çàõ çýýëä íü õ¿ðãýæ áàéæ

ýäèéí çàñãèéí ýðãýëòýä îðóóëíà. Òèéì ó÷ðààñ Ñ.Áàòáîëäûí Çàñãèéí ãàçðûí ºíãºí äýýð Ìîíãîëûí òºìºð çàì ÷ 60 ãàðóé æèëèéí ò¿¿õýíäýý àíõ óäàà òºðèéí áàðèìò áè÷èãòýé, áîäëîãûí ýçýíòýé áîëîâ. Ìîíãîëûí òºìºð çàì ºìíº íü ºì÷èéí õóâüä õî¸ð óëñûíõ ÷, òîäîðõîé ýçýíã¿é þì øèã, òºðèéí òîäîðõîé áîäëîãîã¿é ÿâæ èðýâ. Õàðèí õàìòàðñàí Çàñãèéí ãàçðûí áîëîâñðóóëñàí òºñëèéã, Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä áîëîí Çàì òýýâýð, áàðèëãà õîò áàéãóóëàëòûí ñàéä Õ.Áàòòóëãà íàðûí óéãàã¿é ç¿òãýëèéã ÓÈÕ ºíãºðñºí çóðãàäóãààð ñàðä òºðèéí áîäëîãî áîëãîí õóóëü÷èëëàà. Èíãýñíýýð Ìîíãîëûí òºð òºìºð çàìûí òàëààð òîäîðõîé áîäëîãîòîé, òºìºð çàì íü òºðººñ òîãòîîñîí íýãäñýí ñòàíäàðòòàé áîëîâ.

Íэã. Òөмөр çàм боë ñòрàòеãè. Ìîíãîë Óëñ äàëàéä ãàðöã¿é. Äýëõèéí çàõ çýýëä õàìãèéí äºò çàìààð ãàðàõ ãàíö ãàðö íü òºìºð çàì. Òºìºð çàìààð Åâðîï, Àçè ðóó ÷ ãàðíà. Òýãýõýýð äàëàéä ãàðöã¿é ìàíàé óëñûí õóâüä òºìºð çàì áîë ñòðàòåãèéí ÷óõàë ñàëáàð. Òºìºð çàì çàõ çýýëä õ¿ðýõ, ýäèéí çàñàã áèçíåñèéí àøèã àâ÷ðàõ ãîë õºòº÷ ìºí íü ìºí. Ãýõäýý äàëàéä ãàðöã¿é ìàíàé óëñûí õóâüä òºìºð çàìûí òýýâðýýð îëîõ àøãàà õî¸ð, òºìºð çàìûí òýýâðýýð õàäãàëæ

Уул уурхайдаа түшиглэн эдийн засгийн гурав дахü тулгуур, бас зах зээлийн гуравдагч гарцыг байгуулах бололцоог төрөөс бодлогыг нü тодорхойлсон төмөр зам олгоно.

“

24 Øèíý öàã (¹001)

25Øèíý öàã (¹001)

áîëîõ ýäèéí çàñãèéí àþóëã¿é áàéäëàà íýãä¿ãýýðò ýðýìáýëýõ áîëîâ. Õóâèéí õýâøèëä áèçíåñèéí àøèã ÷óõàë áîë, óëñ îðîí, ò¿¿íèéã óäèðäàæ áàéãàà òºðä áèçíåñèéí àøãààð ¿ë õýìæèãäýõ ýäèéí çàñãèéí áèå äààñàí áàéäàë, ýäèéí çàñãèéí àþóëã¿é áàéäàë õàìãààñ ÷óõàë. Èéìä àøèãò ìàëòìàëûí îðäóóä äàãàñàí äýä á¿òöèéã òºðèéí íýãäñýí áîäëîãûí õ¿ðýýíä öîãöîîð øèéäýõ áîäëîãûí áàðèìò áè÷ãèéã ÓÈÕ áàòàëñàí þì. ªºðººð õýëáýë, äàëàéä ãàðöã¿é Ìîíãîë Óëñûí õóâüä òºìºð çàì ñòðàòåãèéí ÷óõàë ñàëáàð áîëîõûã Ìîíãîëûí òºð áîäëîãîîð òîäîðõîéëîâ.

Õоёр. Ñóóрь бүòэц òөрèéí өм÷èéíх. Òºìºð çàìûí ñóóðü á¿òýö òºðèéí ºì÷ áàéõààð ÓÈÕ õóóëü÷èëëàà. Íýãýíò òºìºð çàì ñòðàòåãèéí ÷óõàë ñàëáàð þì áîë ò¿¿íèé ñóóðü á¿òýö íü òºðèéí ºì÷èä áàéäàã. Èíãýñíýýð ò¿¿ãýýð îðæ ãàðàõ óðñãàëûã òºð ººðºº õÿíàõ áîëîìæòîé ãýæ ÓÈÕ ¿çñýí õýðýã. Äàëàéä ãàðöã¿éä íü áàéòóãàé äàëàéä ãàðöòàé îðíóóäàä ÷, ÿëàíãóÿà õèëèéí äàãóóõü òºìºð çàì íü ñòðàòåãè áàéäàã àæýý. Àìåðèê, Ãåðìàíä òèéì, õàìãèéí èõ í¿¿ðñ ýêñïîðòîëäîã Àâñòðàëèä ãýõýä õóâèéí ºì÷èéí òºìºð çàìóóäàà á¿ãäèéã íü áóöààæ òºðèéí ºì÷èíä àâààä áóé.

Ãóрàв. Öàрèãèéí хэмжээã òөрөөñ òоãòооíо. Äýëõèé íèéòýä òºìºð çàìûí õî¸ð òºðëèéí öàðèã õýðýãëýäýã. Íýã íü îäîî ìàíàé óëñàä àøèãëàäàã, õîéä õèëýýñ Çàìûí-¯¿ä õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëñýí 1520 ìì-èéí ºðãºí öàðèã. ¯¿íèéã ÎÕÓ áîëîí õóó÷èí ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íä áàãòàæ áàéñàí îðíóóäàä õýðýãëýäýã. ͺ㺺 íü 1435 ìì-èéí ºðãºíòýé ÁÍÕÀÓ, Яïîí, Ñîëîíãîñ çýðýã óëñàä àøèãëàäàã. ªðãºí öàðèãèéã ÎÕÓ-ûí, íàðèéí öàðèãèéã äýëõèéí ñòàíäàðòûí öàðèã ÷ ãýäýã. Ãýõäýý òºìºð çàìûí òàëààð òºðººñ áàðèìòëàõ áîäëîãîä ýíý õî¸ð òºðëèéí öàðèãèéí àëü íýãèéã ñîíãîæ õàòóó õóóëü÷ëààã¿é. Øèíýýð òàâèõ çàìóóäûí öàðèãèéí õýìæýýã òóõàé á¿ðò íü øèéäýæ áàéõ áîëîâ. Õàðèí îäîî áàéãàà ãîë çàìòàé îãòëîëöñîí çàì á¿õýí 1520 ìì-èéí ºðãºí öàðèãòàé áàéõ þì.

Äөрөв. Áоäëоãыí äàãóóхь бүòээí бàéãóóëàëòыí эхëэë. Íýãýíò òºð áîäëîãîî òîäîðõîéëñîí ó÷ðààñ ýõýëæ øèíýýð áàðèõ òºìºð çàìûí ìàðøðóòàà ÷ òîãòîîâ. Ýõíèé ýýëæèíä Òàâàíòîëãîéã àøèãëàõòàé õîëáîãäîí òóñ îðäûã Ñàéíøàíäòàé õîëáîõ òºìºð çàìûã òàâèíà. Çýðýãöýýä Äîðíîä àéìãèéí Áàÿíò¿ìýíã ìºí Ñàéíøàíäòàé øóóä òºìºð çàìààð õîëáîõ òºðèéí áîäëîãî ãàðñàí. ¯ð ä¿íä íü Òàâàíòîëãîéí í¿¿ðñèéã 纺õ íàéäâàðòàé òýýâýð íü áýëýí áîëîõ òºäèéã¿é ìàíàé óëñ Åâðîïò õî¸ð ãàðöòàé áîëíî. ªºðººð õýëáýë, ºìíº íü ÎÕÓ-ä çºâõºí Íàóøêèãààð ãàðäàã áàéñàí áîë

îäîî Äîðíîäûí Áàÿíò¿ìýí, ×èòà-ýýð äàìæèí Åâðîïûí çàõ çýýëä õ¿ðíý. Èíãýæ çºâõºí äàëàéä ãàðöòàé áîëîîä çîãñîõã¿é Ìîíãîë Óëñ ººðºº Àçè, Åâðîïûã õîëáîñîí òðàíçèò òýýâðèéí òîìîîõîí äàìæèí ºíãºðºõ á¿ñ íóòàã áîëîõ áîëîìæ á¿ðäýæ áàéãàà þì. Ò¿¿í÷èëýí Áàÿíò¿ìýíã Ñàéíøàíäòàé õîëáîñíîîð Ìîíãîëûí òºìºð çàì áèò¿¿ òîéðãèéí õýëáýðòýé áîëæ, Äîðíîä àéìàã Óëààíáààòàðòàé òºìºð çàìààð õîëáîãäîíî. Ýíý á¿òýýí áàéãóóëàëòûí äàðàà õóâèéí õýâøëèéíõýí øóóä óðàãøàà çàõ çýýëòýéãýý õîëáîãäñîí òºìºð çàì áàðèõûã ÷ çºâøººðñºí. Èíãýñíýýð Òàâàíòîëãîéí í¿¿ðñèéã õî¸ð õºðøèéíõºº àëü àëèíûã íü íóòãààð çýðýã òýýâýðëýí äàëàéí áîîìòîä õ¿ð÷ ãóðàâ äàõü çàõ çýýëä ãàðãàõ áîëîìæ á¿ðäýíý. Öààøäàà áàðóóí àéìãóóä, áàéãàëèéí áàÿëàã èõòýé ãàçðóóäûí äàãóó òºìºð çàìûí øèíý ñ¿ëæýý áàéãóóëàõ áîäëîãûã ÷ òºð áàðüæ áóé.

Ìîíãîë Óëñûã õî¸ðõîí òóëãóóðò ýìçýã ýäèéí çàñàãòàé îðîí ãýæ òîäîðõîéëäîã. Äýëõèéí çàõ çýýë äýýð çýñ, õºäºº àæ àõóéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý õýðõýí ñàâëàõààñ ìîíãîë àéë á¿ðèéí àìüäðàëä ºñºëò, áóóðàëò ãàðäàã. Çýñèéí ¿íý õàðüöàíãóé ºññºí, áàñ îãöîì óíàñàí ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äèéí áýëýýõýí æèøýýíýýñ ýíý ºñºëò áóóðàëòûã õàðæ áîëíî. Òýãâýë óóë óóðõàé, òýð äóíäàà Òàâàíòîëãîéí í¿¿ðñ Ìîíãîëûí ýäèéí çàñãèéí ãóðàâ äàõü ãîë òóëãóóð íü áîëîâ. Ìîíãîëûí çàõ çýýë õî¸ð õºðøººð íü õÿçãààðëàãääàã. Õàðèí óóë óóðõàéäàà ò¿øèãëýí ýäèéí çàñãèéí ãóðàâ äàõü òóëãóóð, áàñ çàõ çýýëèéí ãóðàâäàã÷ ãàðöûã áàéãóóëàõ áîëîëöîîã òºðººñ áîäëîãûã íü òîäîðõîéëñîí òºìºð çàì îëãîíî.

Òèéì ýý, ìàë, îðîí ñóóöûã õóâü÷èëñàí íü àðä÷èëëûíõíû, ãàçðûã õóâü÷èëñàí íü Í.Ýíõáàÿðûí Çàñãèéí ãàçðûí ãàâüÿà ãýäýã øèã Îþóòîëãîéã ýäèéí çàñãèéí ýðãýëòýä îðóóëñàí íü Ñ.Áàÿðûí, Òàâàíòîëãîéã àøèãëàæ ýõýëñýí íü Ñ.Áàòáîëäûí Çàñãèéí ãàçðûí ãàâüÿà ãýæ ò¿¿õýíä òýìäýãëýíý. Òýãâýë ¿¿íýýñ ÷ äóòàõã¿éãýýð, íýã çèíäààíä Õàìòàðñàí Çàñãèéí ãàçðûí ò¿¿õýíä òîäîòãîõ ¿éë ÿâäàë áîë Ìîíãîëûí òºìºð çàìûã 60 ãàðóé æèëèéí äàðàà, ò¿¿õýíäýý àíõ óäàà òîäîðõîéëñîí òºðèéí áîäëîãîòîé áîëãîñîí ÿâäàë þì.

Òèéì ýý, òà Òàâàíòîëãîéí í¿¿ðñèéã òºìºð çàìûí òýýâýðã¿éãýýð, óóë óóðõàéãàà äàãàæ õºãæèõ èðýýä¿éí Ìîíãîë Óëñûã òºìºð çàìûã òºðèéí áîäëîãîã¿éãýýð òºñººëººä ¿ç äýý. Òºìºð çàìûí à÷ õîëáîãäëûã, ò¿¿íèéã òîäîðõîéëñîí òºðèéí áîäëîãûí ÷óõëûã òºâºãã¿é îéëãîíî.

Ã.Îòãîíáàÿð

25Øèíý öàã (¹001)

26 Øèíý öàã (¹001)

ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÒ ªÑªËÒ ÃÀÐ× ÝÕÝËËÝÝ

ÌÎÍÃÎËÛÃ ÒÀÂÀÍÒÎËÃÎÉ, ÎÞÓÒÎËÃÎÉ бóñ

ÌÎÍÃÎË ÒÎËÃÎÉ ÕªÃƯ¯ËÍÝ

Ìîíãîë÷óóä åñèéí òîîã áýëãýøýýäýã. Çîðèóä çîõèîí áàéãóóëñàí ýñýõèéã ìýäýõã¿é,

Ñ¿õáààòàðûí Áàòáîëä Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé ñàéäûí àëáàí òóøààëûã àâààä ÿã åñ äýõ õîíîãòîî áîëîâñðîëûí ñàëáàðûíõíûã ºíãºðñºí æèëèéí ìºí ºäèéä íýãýí äîð öóãëóóëàí óóëçàëò õèéñýí þì. Èíãýõäýý “Ìîíãîëûã Òàâàíòîëãîé, Îþóòîëãîé áèø Ìîíãîë òîëãîé õºãæ¿¿ëíý” õýìýýí õýëñýí íü ìîíãîë õ¿í á¿ðò íýãèéã áîäóóëæ, õî¸ðûã óõààðóóëñàí ¿ã áàéëàà. Áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí øèíý÷ëýëèéã ýõë¿¿ëñýí ýíý ¿ã ºíººäºð ¿íýä õ¿ð÷ áàéíà. Ìîíãîë õ¿í á¿ðèéã àæèëòàé áîëãîíî, åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðãàëòàä Êåìáðèæèéí ñòàíäàðòûã íýâòð¿¿ëíý, Ìîíãîëûí Ñèëèêîí Вàëå áóþó Öàõèóðûí õºíäèé áàéãóóëíà, èõ äýýä ñóðãóóëèéí òîîã öººëæ ìýðãýæëèéí ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëíý, èõ äýýä ñóðãóóëèóäûã õîòîîñ í¿¿ëãýæ êàìïóñ õýëáýðýýð õºãæ¿¿ëíý ãýñýí Åðºíõèé ñàéäûí çîðèëò 365 õîíîã áóþó æèëä õýðõýí ºðíºñíèéã õàìòäàà ñîíèðõú¸. Ò¿¿íèé ýíý ñàíàà÷èëãà îíîî àâàõ ãýñýí õèé õîîñîí àìëàëò áàéñàí óó, àæèë õýðýã áîëîõ èðýýä¿éòýé, áîäîæ òºëºâëºñºí á¿òýýë÷ ñàíààë÷èëãà áàéâ óó ãýäãèéã ýðõýì óíøèã÷ Òà òóíãààíà áóé çà.

26 Øèíý öàã (¹001)

27Øèíý öàã (¹001)

ÖÀËÈÍÒÀÉ ÎÞÓÒÀÍ, ÀÆËÛÍ ÁÀÉÐÒÀÉ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄ

Ìîíãîëûí ñîð áîëñîí çàëóó÷óóä ãàäààäàä áîîëûí õºäºëìºð ýðõýëæ áàéíà. Òýä ÿàãààä ýõ îðîíäîî àæèëëàæ áîëäîãã¿é þì áý. Ãýòýë ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ãàäààäààñ ÿëàíãóÿà, ºìíºä õºðøººñ áàðèëãà, óóë óóðõàéí ñàëáàðò àæèëëàõààð õÿòàäóóä îëíîîð èðýõ áîëëîî. Òýäíèé õèéæ áàéãàà àæëûã ìîíãîë çàëóó÷óóä õèéæ ÷àäàõã¿é ãýæ ¿¿ ãýñýí îëîí àñóóëòûã èðãýä òºðèéí ò¿øýýäòýé óóëçàõäàà àñóóäàã. Òýãýõ ìºðò뺺 ë ìèíèé õ¿¿ã Ñîëîíãîñò ÿâóóëààä ºãºº÷ ãýæ ÓÈÕ-ä íýð äýâøèã÷äýýñ, òîéðãèéíõîî ãèø¿¿äýýñ ýðã¿¿ëýýä ãóéíà. Ãàäààäàä, Ñîëîíãîñò ë î÷÷èõâîë ºíººõ äîëëàð, âîíí ãýã÷èéã íü øóóäàé øóóäàéãààð íü õ¿¿äèéëýýä ñàéõàí àìüäàðíà ãýñýí ìîíãîë çàëóóñ õàðèéã çîðüñîîð áàéíà. Ýíý èõ í¿¿äëèéã çîãñîîõ, ìîíãîë÷óóä ýõ îðîíäîî õ¿í øèã àìüäðàõ îð÷èí íºõöºëèéã õàíãàõ íü ÷óõàë ãýäãèéã Õàìòàðñàí çàñàã îéëãîæýý.

Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä “Ýõ îðíûõîî á¿òýýí áàéãóóëàëòàä îðîëöîæ, õàíãàëòòàé öàëèí àâ÷ ñàéõàí àìüäðàõ áîëîìæ áàéíà” ãýäãèéã èðãýääýý àìëàëàà.

Ìýðãýæèëòýé àæèëòàí áýëòãýõ çîðèëãîîð Çàñãèéí ãàçðààñ 50 ãàðóé òýðáóì, Îþóòîëãîé òºñ뺺ñ ìºí õýìæýýíèé õºðºí㺠çàðæ ìýðãýæëèéí ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéí òºâ¿¿äèéí òåõíèê òîíîã òºõººðºìæèéã øèíý÷èëæ áàéíà. Ýäãýýð òºâä çàëóó÷óóäûã ÿìàð íýãýí òºëáºðã¿éãýýð ñóðãàõààñ ãàäíà ñóðàëöàõ õóãàöààíä íü òýòãýìæ îëãîíî.

Ìîíãîë Óëñàä óóë óóðõàé, äýä á¿òöèéí ñàëáàðò àæëûí áàéð îëíîîð áèé áîëæ, ò¿¿íä àæèëëàõ ñîíèðõîëòîé çàëóóñò ìýðãýæëèéí äàäàë, óð ÷àäâàð îëãîõ ñóðãóóëèóä, áàãø íàð, àæëûí áàéð íü áýëýí áîëëîî. Çàëóó÷óóä áèäýíä ýíý á¿ãä òààòàé áîëîìæ áèø ãýæ ¿¿.

2010-2011 îíû õè÷ýýëèéí æèëä “Îþóòîëãîé” ÕÕÊ-èàñ ãóðâàí æèëèéí õóãàöààíä 36 òýðáóì òºãðºãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò õèéæ, 3300 ãàðóé àæèëã¿é èðãýíèéã Ìýðãýæëèéí ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéí òºâä ñóðàëöóóëàí òåõíèêèéí àæèëòàí, ãàãíóóð÷èí, áåòîí öóòãàã÷, çàñâàð÷èí çýðýã ìýðãýæèë ýçýìø¿¿ëýí, ìýðãýæèëòýé àæèë÷äûã “Îþóòîëãîé” òºñºë áîëîí Çàñãèéí ãàçðààñ õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà äýä á¿òöèéí òîìîîõîí òºñºë, á¿òýýí áàéãóóëàëòàä àæèëëóóëàõûã õîëáîãäîõ ñàéä íàðò Åðºíõèé ñàéä ¿¿ðýã áîëãîæýý. Ýíý õ¿ðýýíä ýõíèé ýýëæèéí 1000 çàëóóñûã ýëñ¿¿ëýí ñóðãàæ ýõýëñýí áàéíà. Ìýðãýæèë ñóðãàëò, ¿éëäâýðëýëèéí òºâ¿¿äèéã æèíõýíý óòãààð íü àæèëëóóëàõ òºðèéí áîäëîãûã Ñ.Áàòáîëäûí Çàñãèéí ãàçàð àíõ óäààãàà õýðýãæ¿¿ëëýý.

Çàõ çýýëä ýðýëò áàãàòàé ìýðãýæëýýð èõ, äýýä ñóðãóóëüä ñóð÷, ñóðàëöàõ õóãàöààíäàà òºëáºðèéí äàðàìòòàé, òºãñººä àæëûí áàéðã¿é, àæèëã¿é èðãýäèéí òîîã íýìæ, õ¿íèé íóòàãò õàð àæëûí áîîë áàéõ øààäðëàãàã¿é áîëæýý. Öàëèíòàé îþóòàí, òºãñººä àæëûí áàéðòàé, ìîíãîë çàëóó÷óóä... Ìîíãîë õ¿í á¿ðèéã àæèëòàé áîëãîõ õîîñîí ìºðººäºë áèø àæýý.

27Øèíý öàã (¹001)

28 Øèíý öàã (¹001)

Ôîò

îã Ó

.Ãàí

áàÿð

29Øèíý öàã (¹001)

ÎÞÓÒÍÓÓÄ ÒÓÑÃÀÀÐ ÒÎÃÒÍÎÍÎ

Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ “Èõ ñóðãóóëèóäûã õîòõîíîîð õºãæ¿¿ëýõ ÷èãëýë”-èéã õýðýãæ¿¿ëýõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëæ, ¿å øàòòàéãààð õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýý àâ÷ áàéíà. Óëààíáààòàðûí òºâä ÷èãæñýí îëîí èõ, äýýä ñóðãóóëèóä õîòîîñ í¿¿æ, áàãø, îþóòíóóä òóñãààð òîãòíîõ öàã àéñóé. Ýõíèé ýýëæèíä óëñûíõàà èðýýä¿éí õºãæëèéã òîäîðõîéëîõ, õºäºëãºõ õ¿÷, áîëîâñîí õ¿÷íèéã áýëòãýõ ØÓÒÈÑ-èéã Ñèëèêîí Вàëå áóþó Öàõèóðûí õºíäèéòýé óÿëäóóëàí Íàëàéõûí îéðîëöîî Øèâýðòèéí õºíäèéä òºâõí¿¿ëýõýýð Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýð ãàðëàà. Õîòõîí áàéãóóëàõ õºðºí㺠áîñãîõ àíõíû àëõàì õèéãäýæ ýõýëñýí òóõàé Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿í òàíèëöóóëñàí. “ÁÍÕÀÓ-ààñ îëãîõ 270 ñàÿ þàíèéí áóöàëòã¿é òóñëàìæèéã ØÓÒÈÑ-èéí õîòõîíû á¿òýýí áàéãóóëàëòàä çàðöóóëàõààð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýã÷ òàëòàé òîõèðñîí” ãýñýí ìýäýýëýë îþóòàí, áàãø íàðò òºäèéã¿é íèéò ìîíãîë÷óóäàä õè÷ýýëèéí øèíý æèëèéí òîì áýëýã áàéëàà.

ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÒªËÁªÐ ÒÎËÃÎÉÍ ªÂ×ÈÍ ÁÈШ ÁÎËËÎÎ

Èõ, äýýä ñóðãóóëèóä ñóðãàëòûí òºëáºðºº 30 îð÷èì õóâèàð íýìýõýýð óäèðäàõ çºâëºë¿¿ä øèéäâýðëýæ... Îþóòàí õ¿¿õýäòýé ýöýã ýõ÷¿¿äèéí òàðõèíä öóñ õàðâàõ äºõñºí áèëýý. Ñóðãàëòûí òºëáºðèéí äàðàìòààñ òýäíèéã àíãèæðóóëñàí øèéäâýðèéã Ñ.Áàòáîëäûí Çàñãèéí ãàçàð ãàðãàñàí.

Èõ, äýýä ñóðãóóëüä ñóðàëöàãñäûí ñóðãàëòûí òºëáºðò 500 ìÿíãàí òºãðºãèéã Õ¿íèé õºãæëèéí ñàíãààñ áýëýí áóñààð îëãîõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà íü 2010-2011 îíû õè÷ýýëèéí æèëèéí ñþðïðèç áàéñàí ãýäýãòýé ìàðãàõ õ¿í ãàðàõã¿é áèç ýý.

2010-2011 îíû õè÷ýýëèéí æèëèéí á¿òýí æèëèéí ñóðãàëòûí òºëáºðèéã ýõíèé õàãàñ æèëèéí òºëáºðººð àâàõ, ¿¿íýýñ õîéøõè õóãàöààíû òºëáºðèéí òîäîðõîé õýñãèéã Õ¿íèé õºãæèë ñàíãààñ îëãîõîîð áîëñîí íü ýöýã ýõ÷¿¿äèéã ñóðãàëòûí òºëáºðèéí äàðàìòààñ Ìîíãîëûí õ¿í àìûí 70 ãàðóé õóâèéã ÷ºëººëñºí ÷óõàë àðãà õýìæýý áîëëîî.

ÄÝËÕÈÉÍ ÌÎÍÃÎË ÈÐÃÝÍÈÉÃ ÁÝËÒÃÝÍÝ

Äýëõèéí óëñ ã¿ðí¿¿ä õ¿íèéõýý õºãæèëä èõýýõýí àíõààðàë òàâüæ áàéíà. Ýíý õàíäëàãûí öºì íü áîëîâñðîëûí àñóóäàë. Õ¿íýý õºãæ¿¿ëæ ÷àäñàí óëñ îðîí õºãæäºã æèøýýã ãàäààä ïàñïîðò ºâºðòëºí äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðò î÷èæ, ñóð÷ àæèëëàæ, àìüäàðñàí ìîíãîë÷óóä àíäàõã¿é. Ìèíèé õ¿¿õýä áîëîâñðîëòîé, ºðñºëäºõ ÷àäâàðòàé áîë ìèíèé, áàñ òàíû ºðõ ãýðèéí àìüäðàë äýýøèëíý. Èéì çàìä õ¿ðýõ ýõëýëèéã Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, áîëîâñðîëûí øèíý÷ëýëèéã ýõë¿¿ëñýí Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä, ÁÑØÓ-û ñàéä ¨.Îòãîíáàÿð íàð òàâüæ áàéãàà ãýäýãò èòãýõèéã õ¿ñýæ áàéíà.

Åðºíõèé áîëîâñðîëûí òîãòîëöîîíä Êåìáðèæèéí ñòàíäàðò, ¿íýëãýýã íýâòð¿¿ëíý. Íèéñëýëèéí á¿õ ä¿¿ðýã, àéìàã, óëñ îðíû õýìæýýíä äýëõèéä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí Êåìáðèæèéí áîëîâñðîëûí òîãòîëöîîíä øèëæèí îðîõ áîëîëöîîã áèé áîëãîõûí òºëºº Çàñãèéí ãàçàð á¿õèé ë òàëààð äýìæèíý ãýæ àìëàñàí òóë èòãýæ ýõýëñýí.

Íèéñëýëèéí Õàí-Óóë ä¿¿ðãèéí 115 äóãààð ñóðãóóëü äýýð Êåìáðèæèéí ñóðãàëòûí õºòºëáºðººð, õîñ õýëýýð õè÷ýýëëýõ òºðèéí ºì÷èò àíõíû ëàáîðàòîðè ñóðãóóëü ¿¿äýý íýýñýí. Ýíý õè÷ýýëèéí æèëýýñ 15-16 íàñíû, íýã àíãèäàà 20 õ¿¿õýä á¿õèé õî¸ð á¿ëýãòýéãýýð õè÷ýýëëýæ ýõýëëýý. Ýäãýýð ñóðàã÷äàä áàãøëàõààð ñîíãîí øàëãàðóóëàëòàä òýíöñýí, ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí áàãø íàð õè÷ýýë çààæ òóë ýíý øèíý÷ëýëä èòãýæ áàéíà.

Äýëõèéí ìîíãîë èðãýíèéã áýëòãýõ Êåìáðèæèéí ñóðãàëò á¿õèé ñóðãóóëü, àíãè ìàíàé àéìàãò õóðäàí íýýãäýýñýé.

Хамтарсан Çасгийн газрын боловсролын салбарт хэрэгжүүлэх бодлого тодорхой

байна.

Ö.Ýíõìàà

ªªÐ×˪ËÒÈÉà ҪРªªÐªªÑªª ÝÕËÝÂ

Õî¸ð ñàÿ ãàðóéõàí õ¿í àìòàé Ìîíãîë Óëñ 250 îð÷èì èõ, äýýä ñóðãóóëüòàé ãýñýí ñòàòèñòèê ãàäíûíõàíä ¿íýíäýý ôåíîìýí ãýìýýð áàðèìò áàéëàà.

Çàñãèéí ãàçðààñ òîãòîîë ãàð÷ òºðèéí ºì÷èéí èõ, äýýä ñóðãóóëèóä, çàðèì ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãûã íýãòãýõ, èõ ñóðãóóëèéí õàðüÿà ñóðãóóëèóäûã èõ ñóðãóóëèéí ñàëáàð áîëãîí ººð÷ëºõ, øàòàëñàí ñóðãàëòòàé çàðèì êîëëåæèéã ìýðãýæèë ñóðãàëò, ¿éëäâýðëýëèéí òºâ áîëãîí ººð÷ëºí çîõèîí áàéãóóëæ, çàðèì ñóðãóóëèéã òàòàí áóóëãàëàà. Ò¿¿õýí ãýìýý𠺺ð÷ëºëòèéã òºð ººðººñºº èéí ýõýëæ, òºðèéí ºì÷èéí äýýä áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãûí òîî 42 áàéñíûã 16 áîëãîæ öººë뺺. Ýíý íü Ìîíãîëûí áîëîâñðîëûí ñàëáàð òîîíä áèø ñóðãàëòûí ÷àíàðò àíõààð÷ ýõýëñíèéã ãýð÷ëýõ ìýò...

Ôîò

îã Ó

.Ãàí

áàÿð

30 Øèíý öàã (¹001)

ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÒ ªÑªËÒ ÃÀÐ× ÝÕÝËËÝÝ

ШÈÍÝ Á¯ÒÝÝÍ ÁÀÉÃÓÓËÀËÒ ÕªÒªËÁªÐÈÉà ÕÝÐÝÃƯ¯ËÆ, ÀÃÀÀÐЫÍ ÁÎÕÈÐÄËЫà ÁÓÓÐÓÓËÍÀ

Èðãýäèéí ýð¿¿ë àæ òºðºõ, óðò íàñëàõ, ýð¿¿ë îð÷íûã íèéñëýë õîòîä áèé áîëãîõ ÷èãëýëýýð àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà àæèëäàà ýðñ ººð÷ëºëò ãàðãàõàä Çàñãèéí ãàçàð îíöãîé àíõààð÷ áàéíà.

Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí áîõèðäëûã áóóðóóëàõ öîãö àðãà õýìæýýíèé “Óòààã¿é Óëààíáààòàð” õºòºëáºðèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ àæëûí õýñýã áàéãóóëàõ çàõèðàìæ ãàðãàâ.

Èéìýýñ Åðºíõèé ñàéä Óëñûí Èõ Õóðëûí ÷óóëãàíû íýãäñýí õóðàëäààíä àãààðûí áîõèðäëûã áóóðóóëàõ òàëààð õèéæ áàéãàà àæèë, öààøäûí çîðèëòûí òàëààð ìýäýýëýë õèéëýý. Öààøèä ýðõ ç¿éí îð÷íûã ñàéæðóóëàõ, öýâýð ò¿ëøíèé ¿éëäâýðëýë, õýðýãëýýã íýìýãä¿¿ëýõ, øèíý òåõíèê, òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ, àâòî òýýâðèéí õýðýãñëýýñ ÿëãàðàõ óòààíû áîõèðäëûã áóóðóóëàõ, ãýð õîðîîëëûã áàðèëãàæóóëàõ, äýä á¿òöèéí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ, àãààðûí ÷àíàðûí õÿíàëò øèíæèëãýýíèé àæëûã ñàéæðóóëàõ

÷èãëýëýýð áîäëîãî áàðüæ àæèëëàæ áàéãààãàà ìýäýãäëýý.

ªìíº íü ýíý ÷èãëýëä õèéæ áàéãàà àæèë áîäèò ¿ð ä¿íä õ¿ðäýãã¿é áàéñàí ó÷èð Çàñãèéí ãàçàð öààøèä àæëàà îíîâ÷òîé òºëºâëºí, õºðºí㺠õ¿÷ýý òºâëºð¿¿ëæ íýãäñýí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòààð õàíãàæ áàéíà. ¯¿íèé òóëä ýíý ÷èãëýëýýð àæèëëàæ áàéãàà á¿õ øàòíû áàéãóóëëàãûí àæëûã óÿëäóóëàí, óëñûí áîëîí îðîí íóòãèéí òºñºâ, ãàäààäûí çýýë, òóñëàìæèéí õºðºíãèéã çºâ çàðöóóëàõ áîäëîãî áàðèìòàëæ ýõýëëýý.

Íèéñëýëèéí àãààðûí áîõèðäëûí

èõýíõ õóâèéã ãýð õîðîîëëûí àéë ºðõ á¿ðä¿¿ëäýã ó÷èð îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, èðãýäèéí îðîëöîî, ñàíàà÷ëàãûã ºðí¿¿ëæ, òýäíèéã óðàìøóóëàí äýìæèõ õºø¿¿ðýãòýé áîëîõûã çîðüæ áàéíà.

“Óòààã¿é Óëààíáààòàð” õºòºëáºð ºìíº íü çºâõºí õîòûí óòààíû õýìæýýã áàãàñãàõàä ÷èãëýæ áàéñàí áîë 100 ìÿíãàí àéëûí îðîí ñóóö áîëîí àâòî çàìûí ñàëáàðò õýðýãæ¿¿ëýõ òºñºë, àðãà õýìæýýã õàìòàòãàí öîãöîîð íü õýðýãæ¿¿ëýõ áîëæ “Øèíý á¿òýýí áàéãóóëàëò” õºòºëáºð áîëãîí ºðãºæ¿¿ëñýí. Èíãýñíýýð õàìðàõ õ¿ðýý íü íýìýãäýæ ¿íäýñíèé õýìæýýíèé áîëñîí ýíý õºòºëáºðò 18 èõ íàÿä òºãðºã çàðöóóëàõààð øèéäñýí íü óðüä ºìíº áàéãààã¿é ºðãºí, äàëàéöòàé àæèë õèéõèéí áàòàëãàà þì.

Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí áîõèðäëûí 50.0 õóâèéã ãýð õîðîîëëûí àéë ºðõ¿¿äèéí

“Утаагүй Улаанбаатар”

хөтөлбөр өмнө нü зөвхөн хотын утааны хэмжээг

багасгахад чиглэж байсан бол 100

мянган айлын орон сууц болон авто замын салбарт

хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээг

хамтатган цогцоор нü хэрэгжүүлэх

болж “Шинэ бүтээн байгуулалт”

хөтөлбөр болгон өргөжүүлсэн.

30 Øèíý öàã (¹001)

31Øèíý öàã (¹001)

õýðýãëýæ áóé çóóõ, 20.0 õóâèéã àâòî òýýâðèéí õýðýãñýë, 14.0 õóâèéã øîðîîí çàì, áàðèãäàæ áóé áàðèëãà áàéãóóëàìæ çýðýã áóñàä ýõ ¿¿ñâýð, 10.0 õóâèéã áàãà áîëîí äóíä îâðûí íàì äàðàëòûí õàëààëòûí çóóõ, 6.0 õóâèéã äóëààíû öàõèëãààí ñòàíöóóäûí óòàà á¿ðä¿¿ëäýã.

Çàñãèéí ãàçàð õýä õýäýí õóóëèéí òºñºë áîëîâñðóóëæ õîëáîãäîõ õóóëèóäàä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ òºñëèéã

Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíààð õýëýëöýâ.

Àãààðûí áîõèðäëûã õÿíàõ, öýâýð îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð äóëààíû öàõèëãààí ñòàíö, àâòîìàøèíû óòààíä òàâèãäàõ çîõèñòîé øààðäëàãûí äýýä õÿçãààðûã òîãòîîñîí õýä õýäýí øèíý ñòàíäàðòûã áàòëàí ìºðä¿¿ëñýí íü ¿ð ä¿íãýý ºã÷ áàéíà.

Ò¿¿õèé í¿¿ðñíèé õýðýãëýýã ¿å øàòòàéãààð õîðèãëîõ, í¿¿ðñèéã

äóëààíû àðãààð áîëîâñðóóëàí õàãàñ êîêñæñîí ò¿ëø ¿éëäâýðëýëèéã ýð÷èìæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð õýä õýäýí àðãà õýìæýý àâ÷ “Öýâýð ò¿ëøèéã àõóéí õýðýãöýýíä íýâòð¿¿ëýõ” õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýýð àæèëëàæ ýõýëëýý.

Õîòûí çàõèðãàà 3 ä¿¿ðãèéí 12 õîðîîíû àéë ºðõºä øàõìàë ò¿ëøèéã òóðøèëòûí æóðìààð õýðýãë¿¿ëæ ýõýëñýí. Ò¿¿õèé í¿¿ðñ ò¿ëýõ íü áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé ãýäãèéã èðãýä óõààð÷ øàòàëò ñàéòàé, óòààã¿é, í¿¿ðñíýýñ äóòóóã¿é èë÷òýé øàõìàë ò¿ëøèíä àì ñàéòàé áàéíà.

Àãààðûã áîõèðäóóëàã÷ óóðûí çóóõóóäûã á¿ðýí øèíý÷èëæ, óðñãàë çàñâàð õèéí ãýð, ñóóöíû äóëààí õàäãàëàõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîòîé òºñºë õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëëýý.

Õîò äîòîðõè áîëîí õîò îð÷ìûí íèéòèéí çîð÷èã÷ òýýâðèéí ¿éë÷èëãýýíä áàéãàëèéí øàòäàã õèé, öàõèëãààí ýõ ¿¿ñâýðýýð àæèëëàäàã òýýâðèéí õýðýãñëèéã 2012 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 01-íèé ºäðººñ ýõëýí ÿâóóëàõààð òºëºâëºæ áàéíà. Õýâèéí õýìæýýíýýñ èõ óòàà ÿëãàðóóëæ áàéãàà ýâäðýë ãýìòýë á¿õèé àâòî òýýâðèéí õýðýãñëèéã çàìûí õºäºë㺺íä îðîëöóóëàõã¿é áàéõ áîëîâ.

Ãýð õîðîîëëûã áàðèëãàæóóëæ, äýä á¿òöèéí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ íü àãààðûí áîõèðäëûã áóóðóóëàõ ÷óõàë àëõàì.

“Óëààíáààòàð õîòûí ãýð õîðîîëëûã îðîí ñóóöíû õîðîîëîë áîëãîí õºãæ¿¿ëýõ õºòºëáºð”-èéí õ¿ðýýíä ÁÍÕÀÓ-ûí 300,0 ñàÿ àì. äîëëàðûí õºíãºëºëòòýé

31Øèíý öàã (¹001)

32 Øèíý öàã (¹001)

çýýëýýñ “Îðîí ñóóöíû YII õîðîîëîë”, “Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé îëîí íèéòèéí ðàäèî òåëåâèç îð÷ìûí õîðîîëîë”-ûí èíæåíåðèéí øóãàì ñ¿ëæýýíä 40,0 ñàÿ àì. äîëëàðûã , “Îðîí ñóóöíû XIY õîðîîëîë”, “Îðîí ñóóöíû YII õîðîîëîë”-ä îðîí ñóóö áàðèõàä 60,0 ñàÿ àì. äîëëàð çàðöóóëàõààð øèéäâýðëýëýý.

Èðýõ æèë îðîí ñóóöíû õîðîîëëóóäûã èæ á¿ðýí

øèéäýëòýé, öîãöîëáîðîîð íü áàðèõ òºñëèéã äýìæèæ, ãàäíû çýýë òóñëàìæèéã çàðöóóëàõààð ÿðèà õýëýëöýýð õèéæ áàéíà.

Çàì, òýýâýð, áàðèëãà, õîò áàéãóóëàëòûí ÿàì áîëîí íèéñëýë õîò “Øèíý á¿òýýí áàéãóóëàëò” õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ, ãýð õîðîîëëûã îðîí ñóóöæóóëàõ, íèéòèéí òýýâðèéí ¿éë÷èëãýýíä ÿâæ áàéãàà òîì îâðûí àâòîáóñíû òîîã íýìýõ ÷èãëýëýýð õàìòðàí

àæèëëàõ òóõàé Ñàíàìæ áè÷èãò ãàðûí ¿ñýã çóðëàà. Ýíý õ¿ðýýíä 10 îð÷èì òýðáóì òºãðºãèéã çàì, òýýâýð, áàðèëãûí ñàëáàðò çàðöóóëàõààð áîëæ áàéíà.

Àãààðûí ÷àíàðûí õÿíàëòûí ñóóðèí õàðóóëûí 4 öýãèéã àøèãëàëòàä îðóóëàí, àãààðûí ÷àíàðò áàéíãûí àæèãëàëò, õýìæèëò õèéæ, öààøèä õîòûí àãààðûí áîõèðäëûã 6 ãîëëîõ ¿ç¿¿ëýëòýýð áàéíãà ä¿ãíýäýã áîëíî.

33Øèíý öàã (¹001)

Àãààðûí ÷àíàðûí àëáûã áýõæ¿¿ëæ, õÿíàëò-øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû íýãäñýí ñ¿ëæýýã íü ºðãºòãºí, ëàáîðàòîðèéí áàãàæ, òîíîã òºõººðºìæèéã øèíý÷ëýõýä 1.2 òýðáóì òºãðºã çàðöóóëëàà.

Õîã õàÿãäëààñ ¿¿äýëòýé àãààðûí áîõèðäëûã áóóðóóëàõ, õîã õàÿãäëûí ç¿é çîõèñòîé ìåíåæìåíòèéã íýâòð¿¿ëýõ çîðèëãîîð õàòóó õîã õàÿãäëûã óñòãàõ òºâëºðñºí áàéãóóëàìæèéã

áàðüæ àøèãëàëòàä îðóóëàâ. Ýìíýëãèéí áîëîí àþóëòàé õîã õàÿãäëûã áîëîâñðóóëàõ, óñòãàõ, õàäãàëàõ òºâëºðñºí áàéãóóëàìæèéã 2010 îíä àøèãëàëòàä îðóóëíà.

Àãààðûí áîõèðäëûã áóóðóóëàõàä 2007-2009 îíä íèéò 8,7 òýðáóì òºãðºã çàðöóóëàõààð òºëºâëºñíººñ 2009 îíû ýöñèéí áàéäëààð 6,6 òýðáóì òºãðºãèéí ñàíõ¿¿æèëò õèéæýý.

Çàñãèéí ãàçàð “Øèíý á¿òýýí áàéãóóëàëò” õºòºëáºðèéã õàìòûí õ¿÷ýýð àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëñíýýð õîòûí àãààðûí áîõèðäîë áóóð÷ èðãýäèéí ýð¿¿ë, öýâýð îð÷èíä àÿ òóõòàé àìüäðàõ íºõöºë á¿ðäýíý.

Ë.Èòãýëòºãñ

34 Øèíý öàã (¹001)

ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÒ ªÑªËÒ ÃÀÐ× ÝÕÝËËÝÝ

12 ÌßÍÃÀÍ ÊÌ ÇÀÌÛÃÌÀØÈÍÀÀÐ ÒÓÓËÑÀÍ ÀÍÕÍЫ ÅЪÍÕÈÉ ÑÀÉÄ

Ìîíãîë óëñûí Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä àæëàà àâñíààñ õîéø õèéñýí òîìîîõîí àæëóóäûí íýã íü õºäºº îðîí

íóòãààð ÿâæ, èðãýäèéí àæ àìüäðàëòàé ãàçàð äýýð íü òàíèëöñàí ÿâäàë þì. Òýðáýýð õèéæ áàéãàà áîëîîä õèéõýýð òºëºâëºæ áóé àæëàà îëîí ò¿ìýíäýý òàéëàãíàí, àðä èðãýäèéíõýý ñàíàà áîäëûã ñîíñîõûã çîðèëãûíõîî íýãýýð òîäîðõîéëæ áàéãààãàà Åðºíõèé ñàéäûí àëáûã àâñíû äàðàà ÓÈÕ-ûí èíäýð äýýðýýñ èëýðõèéëæ áàéâ. Àìëàëòàà àæèë áîëãîõîîð çîðüñîí Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿í Ñ.Áàòáîëä íààäìûí äàðààõíààñ òºâ, áàðóóí áîëîí ãîâèéí á¿ñèéí 18 àéìãààð ÿâæ, èðãýäòýé óóëçàí òýäíèé àõóé àìüäðàë àæèë áàéäàëòàé íü ãàçàð äýýð íü òàíèëöëàà.

¯å ¿åèéí òºð çàñãèéí óäèðäàãóóä, Åðºíõèé ñàéäóóäààñ òýðáýýð àíõ óäàà Ìîíãîë óëñûí á¿õ àéìàã ñóìûã ìàøèíààð òîéð÷, æèðèéí èðãýäèéí ñàíàà áîäëûã îéðõîíîîñ ñîíññîí ã¿éöýòãýõ çàñàãëàëûí òýðã¿¿í áàéëàà ãýæ òóõàéí ¿åä õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð òîéì÷èä ä¿ãíýæ áàéëàà. ¯íýõýýð ÷ íèéòäýý 12000 êì áàðòààòàé, áàðòààã¿é èõ çàìûã õàëóóí íàðíààð òóóëæ, èðãýäòýé óóëçàæ ÿâàõäàà øºíèéí 12 öàãò õîîë óíäàà èäýõ íü áàðàã

åðèéí ¿çýãäýë áîëæ áàéñíûã õàìò ÿâñàí áàãèéíõàí ýä¿ãýý äóðñàí ÿðüöãààäàã. 18 àéìãèéí 75 ñóìûí íóòãààð äàéðàí ºíãºð÷, 112 ñóìäûí óäèðäëàãà, 800 ãàðóé ìàë÷èä òàðèàëàí÷èäòàé í¿¿ð òóëàí óóëçñàí áàéäàã.

Èðãýäòýé í¿¿ð òóëàí óóëçàõ íü òýäíèé õóâüä òóëãàð÷ áóé áýðõøýýëèéã ãàçàð äýýð íü øèéäâýðëýõ,öààøèä àíõààðâàë çîõèõ àñóóäëûã Çàñãèéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààíä ÷èãë¿¿ëæ, òóñãàí õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé õýðýã áàéâ.

Î÷ñîí àéìàã á¿ð ººð ººðèéí îíöëîãòîé, îëîí ñàéõàí á¿òýýë÷ àæèë õèéí õýðýãæ¿¿ëæ áàéãààãèéí çàðèì íü ¿ð ä¿íä õ¿ð÷ áàéãàà íü èõýýõýí ñàéøààëòàé õýðýã áàéëàà ãýæ Åðºíõèé ñàéä ýíý ¿åýð îíöîëæ áàéñàí. Ò¿¿í÷ëýí òºð, çàñãèéí õýìæýýíä àíõààðàëäàà àâ÷ íýãäñýí áîäëîãîòîéãîîð øèéäâýðëýõ àñóóäàë ÷ öººíã¿é áàéãàà íü óóëçñàí îðîí íóòãèéí óäèðäëàãóóä àðä èðãýäèéí õ¿ñýëòýýñ èëò õàðàãäàæ áàéãààã òýìäýãëýæ áàéëàà.

Òîìèëîëòûí áàñ íýã çîðèëãî íü îëîí íèéòèéí àíõààðëûí òºâä áàéãàà Õºâñãºëèéí Ìîãîéí ãîëûí óñàí öàõèëãààí ñòàíö, Õîâäûí Õºøººòèéí í¿¿ðñíèé óóðõàé, Ãîâü-Àëòàéí Òàéøèðûí óñàí öàõèëãààí ñòàíö, Äîðíîãîâèéí íåôòü

Монгол Улсын Ерөнхий сайд

С.Батболдын орон нутагт ажилласан

ажлын маршрут

35Øèíý öàã (¹001)

îëáîðëîëò, Ôðàíöûí “Àðåâà” êîìïàíèéí óðàíû õàéãóóë, ªìíºãîâèéí Òàâàíòîëãîé, Îþóòîëãîéí îðäûí á¿òýýí áàéãóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãààòàé ãàçàð äýýð íü òàíèëöàæ, öààøèä àíõààðàõ àñóóäëûã ãàçàð äýýð íü ñóäàëñàí ÿâäàë áàéâ.

Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿í ºíãºðñºí õóãàöààíä àæèëëàñàí àéìãóóäûíõàà òóëãàìäñàí àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîîð Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíààð õî¸ð ÷ óäàà òóñãàéëàí õýëýëöýæ 83 àñóóäàë òóñãàñàí òºëºâëºãºº áàòëàí òîäîðõîé àðãà õýìæýýí¿¿äèéã àâ÷ ýõýëëýý. ªºðººð õýëáýë õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëòèéã õÿçãààðëàõ çîðèëãîîð ãîë íýðèéí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé óëñûí íººö á¿ðä¿¿ëýí ÕÀÀ-í áèðæ áîëîí ìàõ áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðèéí ñ¿ëæýý áàéãóóëàõ, ìàëã¿é áîëñîí ìàë÷äûí áàíêíû çýýëèéí ºðèéí çàðèì õýñãèéã “ Õ¿íèé õºãæèë ñàí”-ãààñ èðãýí á¿ðò õ¿ðòýýõ õèøèã õóâèàñ íºõºí òºë¿¿ëýõ, çàðèì àéìàã ñóìäàä íýí øààðäëàãàòàé á¿òýýí áàéãóóëàëòûí õºðºí㺠îðóóëàëòûã øèéäâýðë¿¿ëëýý.

Çàñãèéí ãàçðààñ áàòàëñàí “ Îðîí íóòàãò ¿éëäâýð õºãæ¿¿ëýõ ÷èãëýë”, “Ìîíãîë óëñûã ¿éëäâýðæ¿¿ëýõ õºòºëáºð” çýðýã áàðèìò áè÷ã¿¿ä íü ýíýõ¿¿ áîäëîãî çîðèëãîä ÷ ÷èãëýæ áàéãàà. Ýäãýýð õºòºëáºð ÷èãëýëèéí äàãóó óëñ îðíû ýð÷èìòýé õºãæëèéã õàíãàõ çîðèëãîîð Îþóòîëãîé, Òàâàíòîëãîéí îðä ãàçðóóäûã ò¿øèãëýñýí àæ ¿éëäâýðèéí öîãöîëáîðûã Ñàéíøàíä õîòîä áàéãóóëàõààð ýõíèé àæèë õèéãäýæ ýõýëëýý.

Ãàçàð òàðèàëàíãèéí ñàëáàðûã ýð÷èìòýé õºãæ¿¿ëýõ, õóðààí àâ÷ áàéãàà ¿ð òàðèà áóñàä óðãàöûí ÷àíàð õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõ çàìààð äîòîîäûí õ¿íñíèé ¿éëäâýðëýëèéí õýðýãöýýã á¿ðýí õàíãàõóéö ò¿âøèíä õ¿ðãýõ íü Çàñãèéí ãàçðûí îéðûí çîðèëò þì. Àòðûí ãóðàâäóãààð àÿí ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ õ¿ðýýíä õ¿í àìûí ãóðèëûí õýðýãöýýã äîòîîäîîñîî á¿ðýí õàíãàõ

36 Øèíý öàã (¹001)

çîðèëò òàâüæ, òàðèàëàí÷äûã äýìæèõ îëîí àðãà õýìæýý àâñíààð òîäîðõîé ¿ð ä¿íã¿¿ä ãàðëàà. Ýíý îíä 330 ãàðóé ìÿíãàí òîíí óëààí áóóäàé õóðààí àâ÷, 250 ìÿíãà îð÷èì òí ãóðèë ¿éëäâýðëýõ áîëîìæòîé áàéíà. Èíãýñíýýð ãóðèëûí õîìñäîë ãàðàõã¿é áàéõ íºõöºë á¿ðäëýý. Ìàë àæ àõóé áîë ìàíàé îðîí íóòãèéí ¿íäñýí ñàëáàð, õºäººãèéí èðãýäèéí ìààíü àìüæèðãààíû ýõ ¿¿ñâýð áèëýý. Èéìýýñ ÷ Çàñãèéí ãàçðûí àíõààðëûí òºâä áàéäàã. Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò, íèéãìèéí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãàä íèéö¿¿ëýí ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëèéã ýð÷èìæ¿¿ëýí õºãæ¿¿ëýõ, çàõ çýýëèéí íºõöºëä ºðñºëäºõ ÷àäâàðòàé àøèãòàé ñàëáàð áàéõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ, ìàëûã ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ ýêñïîðòûã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãî á¿õèé “ Ìîíãîë ìàë” ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýýð Çàñãèéí ãàçðààñ õîëáîãäîõ àðãà õýìæýý àâ÷ ýõëýýä áàéíà. ªíãºðñºí æèëèéí çóäûí õîõèðëûã àðèëãàõ, çóòàð÷ õîõèðñîí ìàë÷äûíõàà àìüæèðãààã òýòãýõ çîðèëãîîð Çàñãèéí ãàçðààñ òîãòîîë ãàðãàí “Ìàë÷èí ºðõèéã ìàëæóóëàõ” æóðìûã áàòëàí õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëëýý. Ýíý æóðìààð óëñûí õýìæýýíä ìàëã¿é áîëñîí íèéò ºðõèéí 50 õóâèéã 2010 îíä ìàëæóóëíà. ¯¿íä çîðèóëàí Çàñãèéí ãàçàð ýõíèé ýýëæèíä ãóðâàí òýðáóì òºãðºãèéí ýõ ¿¿ñâýð ãàðãàæ, àéìàã á¿ðò õóâààðèëààä áàéíà.

Ýíý ìýò õèéæ áàéãàà áîëîí õèéõ ãýæ áàéãàà îëîí àæëûíõàà ýõëýëèéã Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿í î÷ñîí ãàçàð á¿ðòýý òàéëàãíàæ, áàñ øèíýõýí ìýäýýëëèéã õ¿ðãýæ ÿâëàà. Îðîí íóòãèéí õºãæèëä äîðâèòîé õóâü íýìýð îðóóëàõ òîìîîõîí òºñºë õºòºëáºðèéã ñàíàà÷ëàí õýðýãæ¿¿ëáýë Çàñãèéí ãàçàð á¿õ òàëààð äýìæèõ áîëíî ãýäãèéã ÷ Åðºíõèé ñàéä îíöîëæ áàéâ.

̺í ò¿¿í÷ëýí 30 ãàðóé ñàÿ ìàëòàé, ãóðâàí ñàÿ õ¿ðýõã¿é õ¿í àìòàé óëñàä ÿäóóðàë ºíäºð áàéãàà íü áîëîìæ íºõö뺺 àøèãëàäàãã¿é áýëýí÷ëýõ ñýòãýëãýýòýé, áàñ áèäíèéã ìóóõàé õàðàãäóóëæ áàéãààã, õàà ñàéã¿é áàéãàà ýíý áàéäëûã õàëàõã¿é áîë õºãæèë ìîíãîëä èðýõã¿é. Òèéìýýñ áèå áèåíýý ø¿¿ìæëýõ áóñ äýìæèæ õàìòðàí àæèëëàõ öàã èðñíèéã Åðºíõèé ñàéä òýìäýãëýí õýëæ áàéñíûã ýíä äàõèí ñàíóóëàõàä èë¿¿äýõã¿é áèç ýý.

Î.Áèëýãò

37Øèíý öàã (¹001)

ÒªÑÂÈÉÍ ÝÐÕ ÌÝÄËÈÉà ÎÐÎÍ ÍÓÒÀÃÒ ªÃͪÓëñûí õºãæëèéã ò¿ðãýòãýõýä ñààä áîëæ áàéãàà

õ¿÷èí ç¿éëèéí íýã íü ¿éë àæèëëàãààíû áîëîí ýðõ ìýäëèéí çîõèñòîé áóñ òºâëºðºë. Èéìýýñ Çàñãèéí ãàçðààñ òºâëºðëèéã ñààðóóëæ, îðîí íóòãèéí ýðõ ìýäëèéã ºðãºæ¿¿ëýõýä îíöãîé àíõààð÷ èðëýý.

Ýíý õ¿ðýýíä óëñûí òºñºâ, òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí õºðºí㺺ð áàðàà, àæèë ¿éë÷èëãýýã õóäàëäàí àâàõ, áîëîâñîí õ¿÷íèé òîìèëãîî, õÿíàëòûí òºâëºðëèéã áàãàñãàæ, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæèéí ÷èã ¿¿ðãèéã èë¿¿ òîäîðõîé áîëãîõûã çîðüæ áàéíà.

Òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí õºðºí㺺ð áàðàà, àæèë, ¿éë÷èëãýý õóäàëäàí àâàõ òóõàé õóóëüä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëæ, îðîí íóòãèéí ÷àíàðòàé àæèë ¿éë÷èëãýýã ¿íèéí ä¿íãýýñ ¿ë õàìààðàí òóõàéí îðîí íóòàã áèå äààí øèéääýã áàéõààð òóñãàëàà. Ýíý íü òóõàéí îðîí íóòàã

èõ çàñâàð, õºðºí㺠îðóóëàëòûí ýðõ, òåíäåð øàëãàðóóëàëòûã ººðñ人 ìýäýæ øèéäâýðëýí òýð õýðýýð õàðèóöëàãàà ÷ ¿¿ðäýã áîëíî ãýñýí ¿ã.

Òºâëºðëèéã ñààðóóëñíààð àéìàã, ñóìä ìàë àæ àõóé, ãàçàð òàðèàëàí, æèæèã, äóíä ¿éëäâýðëýëýý õºãæ¿¿ëýõ, áðýíä á¿òýýãäýõ¿¿íýý ãàäíû çàõ çýýëä ãàðãàõ, ýíý á¿õýíä çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýð÷èì õ¿÷, çàì, òýýâýð, áàðèëãûí ñàëáàðàà ººðñ人 ñàíàà÷ëàãà ãàðãàí õºãæ¿¿ëýõ áîëîìæ áîäèòîîð á¿ðäýíý ãýæ Çàñãèéí ãàçàð ¿çýæ áàéíà.

̺í áîëîâñîí õ¿÷íèé áîñîî òîãòîëöîîã ººð÷ëºí àéìàã, íèéñëýëä àæèëëàæ áàéãàà òºðèéí îíöãîé ÷èã ¿¿ðãèéí áîëîí ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí àãåíòëàãààñ áóñàä àãåíòëàãèéí äàðãà íàðûã àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà òîìèëæ, ÷ºëººëºõ ýðõòýé áàéõààð òóñãààä áàéíà.

38 Øèíý öàã (¹001)

ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÒ ªÑªËÒ ÃÀÐ× ÝÕÝËËÝÝ

ÄÝËÕÈÉÍ ÒÝÐï¯Í ÑÒÀÍÄÀÐÒáà ÌÎÍÃÎË ÓËÑ

Ñòàíäàðò áóñ” Çàñãèéí ãàçðûí õàëààã àâñàí Åðºíõèé ñàéäûí àìíààñ ãàðñàí õàìãèéí ýõíèé ¿ã íü “Ñòàíäàðò” áàéëàà. Ýíý íü

Ìîíãîë óëñûã á¿ñ íóòàãòàà òàòâàð, õóóëü ýðõ ç¿é, õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºðñºëäºõ ÷àäâàðààð ºíäºð ¿ç¿¿ëýëòòýé îðîí áîëãîõûí òºëºº ÷àðìàéí àæèëëàæ, ¿¿íèé òóëä îëîí óëñàä ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã ñòàíäàðòûã á¿õèé ë ñàëáàðò íýâòð¿¿ëæ àæèë õýðýã áîëãîõîî çàðëàñàí ÿâäàë áàéâ. ªºðººð õýëáýë áèäíèé õýëæ õýâøñýí áàðàà ìàòåðèàë, ýä ç¿éëèéí ñòàíäàðò áàéõààñ ãàäíà õóóëü òîãòîîìæ, çààâàð æóðàì, òåõíèêèéí áîëîí áèäíèé áîäîë ñýòãýëãýýíèé ñî¸ë, àæ àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéí øèíý ñòàíäàðò áàéíà õýìýýí òîäîòãîâ.

Åâðîïûí õîëáîîíä ýëññýí, áèäýíòýé îëîí æèëèéí óëàìæëàëò õàðèëöààòàé óëñ îðíóóäûí òóðøëàãààñ ýíý øèíý ñòàíäàðòûí ¿ð àøãèéã ñóðàëöàæ áîëîõ òóõàé Åðºíõèé ñàéä òýìäýãëýæ áàéâ. Åâðîï÷óóä çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàãò øèëæèõäýý øèíýýð äóãóé ñýäñýíã¿é, àëü íýã õ¿íèé ¿çýìæýýð õóóëèóäûã áè÷èõ ãýæ îðîëäñîíã¿é. Õàðèí áàéíãûí æèøèã áîëãîí áàðèìòëàõ íýã çàãâàðûã

ñîíãîæ, çàìûí ñòàíäàðòàà ñîíãîõîîñ ýõëýýä Àâèëãàòàé òýìöýõ õóóëèà ººðèéí îíöëîãò òîõèðóóëàí íóòàãøóóëñíààð àìæèëòàä õ¿ð÷ áàéíà. Ýíý ë æèøýýã äóðüäàæ, Åâðîïûí îðíóóäûí ñòàíäàðòûã ìîíãîëä íóòàãøóóëàõ , ýíý ñòàíäàðòûã Ìîíãîë óëñûí á¿õ ñàëáàðò õýâø¿¿ëýõýý òóíõàãëàñàí íü ñîíèí ñîäîí äóóëäàæ áàéâ.

Äýëõèéí òýðã¿¿í ñòàíäàðòûã íýâòð¿¿ëæ áàéæ Ìîíãîë óëñàà õºãæ¿¿ëíý. Åðºíõèé ñàéäûí ýõíèé àëõàì áîëîâñðîëûí ñàëáàð ðóó ÷èãëýëýý. Òóõàéëáàë Êåìáðèæèéí ñòàíäàðòûã åðºíõèé áîëîâñðîëäîî áàðèìæàà áîëãîí àâàõ çîðèëòûã òàâèëàà. Ýõëýýä ãóðâàí ñóðãóóëèéã, äàðàà íü 30 ñóðãóóëèéã èéì ñòàíäàðòòàé áîëãîõûí òºëºº àæèëëàæ æèøèã ñóðãóóëèóäàà äàãàí áóñàä ñóðãóóëèóäûí ñòàíäàðòûã ñàéæðóóëàõ ýõíèé àëõàì þóòàé ÷ õèéãäýæ ýõýëëýý. Äýëõèéí øèëäýã áîëîâñðîëûí ýòàëîíä òîîöîãääîã Êåìáðèæèéí áîëîâñðîëûã õàìòäàà Ìîíãîëä àâ÷ðàõ ãàëò òýðýã õýäèéíý õºäºëñºí.

Îäîî Ìîíãîë óëñ Åâðîïûí õîëáîîíû õàìòàðñàí õîðîîíû ýýëæèò õóðàëäààíààð Åâðîïûí õîëáîîíû çàð÷èì, õýì õýìæýý ñòàíäàðòûã Ìîíãîë óëñàä íýâòð¿¿ëýõýä

Дэлхийн шилдэг боловсролын

эталонд тооцогддог Кембрижийн боловсролыг

хамтдаа Монголд авчрах галт тэрэг хэдийнэ хөдөлсөн.

38 Øèíý öàã (¹001)

39Øèíý öàã (¹001)

õàìòðàí àæèëëàõ, ýíý ÷èãëýëèéí õàìòûí àæèëëàãààíû òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýë¿¿äèéã òîäîðõîéëîõ, òîäîðõîé òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ òàëààð ÿðèëöàí Ìîíãîë óëñ, Åâðîïûí õîëáîîíû õîîðîíä ò¿íøëýë, õàìòûí àæèëëàãààíû õýëýëöýýð áàéãóóëàõààð àæèëëàæ áàéãàà íü Ìîíãîë óëñûí öààøäûí õºãæèëä èõýýõýí à÷ õîëáîãäîë ¿ç¿¿ëýõ ¿éë ÿâäàë þì. Åâðîïûí õîëáîîíû íºõöºë, øàëãóóð, ñòàíäàðòûã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëæ áóé ç¿¿í Åâðîïûí îðíóóäûí òóðøëàãûã ñóäëàí ìàíàé îðíû íºõöºëä íýâòð¿¿ëýõ íü íèéãýì,

ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðóóäûí õºãæëèéã õóðäàñãàõ, ò¿¿íèé çàãâàð ñòàíäàðòûã ºíäºð ò¿âøèíä õ¿ðãýõ, õ¿íèé õºãæëèéí ÷àäàâõèéã ñàéæðóóëàõ, áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûã äýýøë¿¿ëýõ, óëìààð îëîí óëñûí ò¿âøèíä ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ ºíäºð à÷ õîëäáîãäîëòîé áèëýý.

Ñàÿõàí Êàíàä óëñàä àëáàí ¸ñíû àéë÷ëàë õèéñýí Åðºíõèé ñàéä òýð óëñûí çàãâàðûã õºãæëèéí çàãâàð áîëãîõîî òîäîðõîéëëîî. Öàã àãààð, áàéãàëèéí íººö áàÿëàã , õ¿í àìûí íÿãòàðøèë , ãåîïîëèòèêèéí

áàéðøëààðàà ìàíàé óëñòàé òóí òºñòýé Êàíàä óëñûí õºãæëèéí çàãâàð, ñòàíäàðò, òåõíèê òåõíîëîãèîñ ýõ îðîíäîî íýâòð¿¿ëýõ ñîíèðõîëòîé áàéãààãàà Åðºíõèé ñàéä ýíý ¿åýð èëýðõèéëæ áàéñàí. Íèéãìèéí àìüäðàëûí á¿õèé ë ñàëáàðò á¿õ øàòàíä íýãäñýí îéëãîëò, íýã ñòàíäàðòòàé áàéæ ãýìýýíý õ¿íä ñóðòàë, çîãñîíãè áàéäëûã õàëæ ÷àäíà ãýæ Çàñãèéí ãàçðûí òýðã¿¿í ¿çæýý.

Ç.Îþóíáèëýã

39Øèíý öàã (¹001)

“ Íèéãмèéí àмьäрàëыí бүхèé ë ñàëбàрò бүх шàòàíä íэãäñэí оéëãоëò, íэã ñòàíäàрòòàé бàéж ãэмээíэ хүíä ñóрòàë, çоãñоíãè бàéäëыã хàëж ÷àäíà ãэж Çàñãèéí ãàçрыí òэрãүүí үçжээ.

40 Øèíý öàã (¹001)

ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÒ ªÑªËÒ ÃÀÐ× ÝÕÝËËÝÝ

ÃÀÄÀÀÄ ÕÀÐÈËÖÀÀÃÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÆÓÓËÀВ

ªíãºðñºí íýã æèëèéí õóãàöààíä Çàñãèéí ãàçàð ¯éë

àæèëëàãààíû õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýýíèé

òºëºâëºãºº, Ýäèéí çàñàã, íèéãìèéã 2010 îíä õºãæ¿¿ëýõ

¿íäñýí ÷èãëýë, Ãàäààä õàðèëöààã ýäèéí çàñàãæóóëàõ

Çàñãèéí ãàçðûí õºòºëáºð çýðýã áîäëîãûí áàðèìò áè÷ãèéí

õýðýãæèëòèéã õàíãàõ ÷èãëýëýýð òîäîðõîé àæëóóä õèéâ.

Ò¿¿í÷ëýí ¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí ¿çýë áàðèìòëàëûã

øèíý÷ëýõ, Ãàäààä áîäëîãûí ¿çýë áàðèìòëàëûã

òîäîòãîí øèíý÷ëýõ àæëûã óðàãøëóóëàõàä àíõààð÷

àæèëëàâ.

“Ãàäààä áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààíû íýãäñýí çîõè-

öóóëàëòûã ñàéæðóóëàõ òóõàé” Çàñãèéí ãàçðûí òîãòîîëûã ýíý

îíû 6 äóãààð ñàðûí 30-íä áàòëóóëñàí íü ãàäààä ¿éë

àæèëëàãààíû çîõèöóóëàëòûã ñàéæðóóëàõ, “íýã öîíõ”-îîð õàðàõ, áàéãóóëëàãà

õîîðîíäûí óÿëäààã õàíãàõ à÷ õîëáîãäîëòîé áîëîâ.

ÁÍÕÀÓ• Монгол Улсын Ерөнхий сайд

Ñ.Áàòáîëä òýðã¿¿òýé òºëººëºã÷èä 4 ä¿ãýýð ñàðûí 9-13-íä Áàî-ãèéí ÷óóëãà óóëçàëòàä îðîëöîæ, ÁÍÕÀÓ-ûí Òºðèéí Ǻâëºëèéí Åðºíõèé ñàéä Вýíü Çÿáàî, ÁÍÕÀÓ-ûí Äýä äàðãà ÑÈ Æèíïèíü íàðòàé óóëçàâ. Òýðýýð Çàñàã Çàõèðãààíû Òóñãàé á¿ñ Õîíêîíãîä àæèëëàõ ¿åýðýý “Ìîíãîëûí êîìïàíèóäûí Õîíêîíãèéí çàõ çýýëä ãàðàõ ãàðö” ñýäýâò áèçíåñ óóëçàëòàä îðîëöîæ, èëòãýë òàâèâ.

• Ерөнхий сайд С.Батболдынóðèëãààð ÁÍÕÀÓ-ûí Òºðèéí Ǻâëºëèéí Åðºíõèé ñàéä Вýíü Çÿáàî 6 äóãààð ñàðûí 1-2-íû ºäð¿¿äýä ìàíàé îðîíä àëáàí ¸ñíû àéë÷ëàë õèéâ. Ýíýõ¿¿ àéë÷ëàë íü ÁÍÕÀÓ-ûí Òºðèéí Ǻâëºëèéí Åðºíõèé ñàéäûí 16 æèëèéí äàðàà ìàíàéä õèéæ áóé àëáàí ̧ ñíû àéë÷ëàë áàéâ. Àéë÷ëàëûí ¿åýð Ìîíãîë,

ÕªÐШ ÎÐÍÓÓÄÒÀÉ ßÐÈÀ ÕÝËÝËÖÝÝ ÝÐ×ÈÌÒÝÉ ßÂÀÃÄÀÂ:

ÎÕÓ• Монгол Улсын Ерөнхий сайд

Ñ.Áàòáîëä Åâðîïûí çàðèì îðîíä àéë÷ëàõ çàìäàà Ìîñêâàä ñààòàæ, ÎÕÓ-ûí Òýýâðèéí ñàéä, ÇÃÕÊ-ûí Îðîñûí õýñãèéí äàðãà È.Å.Ëåâèòèí, “Ðîñàòîì” êîðïîðàöèéí Åðºíõèé çàõèðàë Ñ.Êèðèåíêî, Вåíà õîòíîî Îðîñûí òºì çàì õóâüöààò íèéãýìëýãèéí åðºíõèéëºã÷ В.È.Яêóíèí íàðòàé óóëçàæ, õî¸ð òàëûí õàðèëöàà, õîëáîãäîõ ñàëáàðóóäûí õàìòûí àæèëëàãààíû òàëààð ÿðèëöàâ.

• Монгол,ОросынЗГХК-ынээлжит14 õóðàëäààí Óëààíáààòàð õîòíîî áîëîâ.

• ШХАБ-ын Ажил хэргийнçºâëºëèéí õóðàëäààíûã àíõ óäàà Óëààíáààòàð õîòíîî çîõèîí áàéãóóëëàà

40 Øèíý öàã (¹001)

41Øèíý öàã (¹001)

Õÿòàäûí õèëèéí äýãëýìèéí òóõàé Çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí ãýðýý, Ýäèéí çàñàã, òåõíèêèéí õàìòûí àæèëëàãààíû òóõàé Çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí õýëýëöýýð, Áîëîâñðîëûí ¿íýìëýõ, ýðäìèéí çýðãèéí ãýð÷èëãýýã õàðèëöàí õ¿ëýýí çºâøººðºõ òóõàé õýëýëöýýðèéã ñýðãýýæ, ò¿¿íä íýìýëò ººð÷ëºëò îðóóëàõ òóõàé ïðîòîêîë, 300 ñàÿ àì.äîëëàðûí õºíãºëºëòòýé çýýëèéí õºðºí㺺ð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ “Òºìºð çàìûí õºäëºõ á¿ðýëäýõ¿¿íèé ïàðêèéã íýìýãä¿¿ëýõ òºñºë”-èéí òóñãàéëñàí çýýëèéí õýëýëöýýð áîëîí “Çàìûí-¯¿äèéí äýä á¿òöèéã ñàéæðóóëàõ òºñºë”-èéí Òóñãàéëñàí çýýëèéí õýëýëöýýð çýðýã 9 áàðèìò áè÷èãò ãàðûí ¿ñýã çóðàâ.

• Мөн Хятадын талаас 50 сая юаний буцалтгүйòóñëàìæèéã ìàíàé íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä çîðèóëàí îëãîõ, áàòëàí õàìãààëàõ ñàëáàðò 10 ñàÿ þàíèéí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ,õºäºº àæ àõóéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîëîâñðóóëæ, íýì¿¿ ºðòºã øèíãýñýí ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ çîðèóëàëòààð 500 ñàÿ àì äîëëàðûí õºíãºëòòýé çýýëèéí øóãàì íýýõýý òóñ òóñ ìýäýãäýâ.

Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä Àâñòðè, Óíãàðò àéë÷ëàë õèéâ. Åâðîïûí Õîëáîîòîé Ò¿íøëýë, õàìòûí àæèëëàãààíû õýëýëöýýð áàéãóóëàõ õî¸ð, ãóðàâäóãààð øàòíû ÿðèà õýëýëöýýã àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëæ ãàðûí ¿ñýã çóðàõàä áýëýí áîëæ áàéíà.

Õºãæëèéí õàìòûí àæèëëàãààíû õ¿ðýýíä Åâðîïûí Êîìèññîîñ 2011-2013 îíä ìàíàé óëñàä õýðýãæ¿¿ëýõ áàðèìæààëñàí õºòºëáºðèéã 3 äóãààð ñàðä áàòàëæ, 15 ñàÿ åâðîãèéí ñàíõ¿¿æèëò õèéõýýð áîëñîí. Ìàíàé Çàñãèéí ãàçðûí çîðèëòûã õàðãàëçàí ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿æèëòýýñ 8 ñàÿ åâðîã Åâðîïûí Õîëáîîíû ñòàíäàðò, õýì õýìæýýã íýâòð¿¿ëæ, õýðýãæ¿¿ëýõýä çîðèóëàõààð áîëîâ.

ÕÁÍÃÓ, ÈÁÓÈÍВÓ, Ôðàíö Óëñ çýðýã Åâðîïûí Õîëáîî, ÍÀÒÎ-ä ãîëëîõ ¿¿ðýãòýé óëñ îðîíòîé óëñ òºðèéí ÿðèà, õýëýëöýýã ã¿íçãèéð¿¿ëýõ, õàìòûí àæèëëàãààíû öàð õ¿ðýýã òýëýõ, óëìààð õóäàëäàà, ýäèéí çàñãèéí àãóóëãààð áàÿæóóëàõ çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýâ. Êýìáðèæèéí åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã ìàíàé óëñàä íýâòð¿¿ëýõ àñóóäëûã ÿðèëöàæ, ýíý ÷èãëýëýýð ìàíàé 2 ìàãèñòðûã õàìòàðñàí ñàíõ¿¿æèëòèéí õýëáýðýýð ýíý îíîîñ ýõëýí áýëòãýõýýð çàð÷ìûí õóâüä òîõèðîëöîâ.

Ç¿¿í Åâðîïûí óëàìæëàëò õàðèëöààòàé îðíóóä áîëîõ Ïîëüø, ×åõ, Óíãàð, Áîëãàð, Ðóìûí, Ñëîâàêòàé õàðèëöààãàà áàòæóóëàõ, òîäîðõîé àãóóëãàòàé áîëãîõ ÷èãëýëýýð àæèëëàâ. Ìîíãîë Óëñ ýäãýýð óëñ îðîíòîé äèïëîìàò õàðèëöàà òîãòîîñíû 60 æèëèéí îé ýíý îíû 4 ä¿ãýýð ñàðä òîõèîñîí áºãººä îéã òýìäýãëýí ºíãºð¿¿ëýõýä à÷ õîëáîãäîë ºã÷, òîäîðõîé àðãà õýìæýýí¿¿äèéã æèëèéí òóðø õýðýãæ¿¿ëýõýýð àæèëëàæ áàéíà. 60 æèëèéí îéí õ¿ðýýíä òóõàéí îðíû Åðºíõèéëºã÷, ÓÈÕ-ûí äàðãà, Åðºíõèé ñàéä, Ãàäààä õàðèëöààíû ñàéä íàðûí ò¿âøèíä áàÿðûí öàõèëãààí óòàñ õàðèëöàí ñîëèëöîâ. ×åõèéí òàëûí øàëòãààíû óëìààñ õîéøëîãäîîä áàéñàí ÁÍ×Ó-ûí Çàñãèéí ãàçðûí äàðãà Я.Ôèøåðèéí Ìîíãîë Óëñàä õèéõ àëáàí ¸ñíû àéë÷ëàëûã õýðýãæ¿¿ëýâ. Ìîíãîë, Óíãàðûí õîîðîíä äèïëîìàò õàðèëöàà òîãòîîñíû 60 æèëèéí îéí õ¿ðýýíä Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä Óíãàðò àëáàí ¸ñíû àéë÷ëàë õèéâ.

6 äóãààð ñàðûí 12-16-íä Яïîíû õýâëýë ìýäýýëëèéí 16 áàéãóóëëàãûí 22 òºëººëºã÷ ìàíàé îðîíä àæèëëàæ, Åðºíõèé ñàéä ìºí õîëáîãäîõ ñàéä íàðòàé óóëçàæ, óëñ îðíû àìüäðàëûí îëîí ñýäâýýð ñóðâàëæëàãà õèéæ, ìýäýýëýë á¿ðä¿¿ëñýí íü ñóðòàë÷èëãààíû ÷óõàë àæèë áîëëîî.

41Øèíý öàã (¹001)

42 Øèíý öàã (¹001)

8 äóãààð ñàðûí 29-30-íä Яïîí Óëñûí Ãàäààä õýðãèéí ñàéä Ìîíãîë Óëñàä àéë÷ëàí Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëäîä áàðààëõàâ. Яïîíû Ãàäààä õýðãèéí ñàéäûí ýíý óäààãèéí àéë÷ëàë Яïîí Óëñûí Ãàäààä õýðãèéí ñàéäûí Ìîíãîë Óëñàä õèéæ áóé áèå äààñàí ãóðàâ äàõü àéë÷ëàë áàéâ. Õî¸ð òàë Ìîíãîë, Яïîíû õàðèëöààíû ºíººãèéí áàéäàëä ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºã÷, õàìòûí àæèëëàãààã õóäàëäàà, ýäèéí çàñàã, õºðºí㺠îðóóëàëòûí àãóóëãààð áàÿæóóëàõ øààðäëàãàòàé ãýäýã äýýð ñàíàë íýãäýâ. Òàëóóä Ìîíãîë, Яïîíû õàðèëöààíû à÷ õîëáîãäîë, àãóóëãà, õºãæëèéí öààøäûí òºëºâèéã õàðãàëçàí ºíººãèéí Èæ á¿ðýí ò¿íøëýëèéí õàìòûí àæèëëàãààã öààøèä øàò àõèóëàí õºãæ¿¿ëýõ ñîíèðõëîî õàðèëöàí èëýðõèéëýâ. ̺í Ìîíãîë Óëñûí

ýðäýñ áàÿëàã, ýð÷èì õ¿÷, õºäºº àæ àõóé, äýä á¿òöèéí ñàëáàðò Яïîíû õºðºí㺠îðóóëàëòûã òàòàõ, ýäãýýð ñàëáàðò Яïîíû áàéãàëü îð÷èíä ýýëòýé, îð÷èí ¿åèéí òåõíèê, òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëýõ, íýì¿¿ ºðòºã øèíãýñýí ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä õàìòðàí àæèëëàæ, á¿òýýãäýõ¿¿íýý Яïîí áîëîí ãóðàâäàã÷ çàõ çýýëä ãàðãàõ áîëîìæèéí òàëààð ñàíàë ñîëèëöîâ. Ò¿¿í÷ëýí óðàí, öºìèéí ýð÷èì õ¿÷íèé ÷èãëýëýýð õàìòðàí àæèëëàõ ñîíèðõîëòîé áóéãàà òàëóóä õàðèëöàí èëýðõèéëýâ. Äýýðõ ñàëáàðò õî¸ð îðîí õàðèëöàí àøèãòàé õàìòàð÷ àæèëëàõ áîëîìæòîéã òàëóóä îíöëîîä Ìîíãîë, Яïîíû õîîðîíä Ýäèéí çàñãèéí ò¿íøëýëèéí õýëýëöýýð(EPA) áàéãóóëàõ òàëààð ñàíàë íýãòýé áàéâ.

43Øèíý öàã (¹001)

ÁÍÑÓ-òàé äèïëîìàò õàðèëöàà òîãòîîñíû 20 æèëèéí îéã òýìäýãëýí ºíãºð¿¿ëýõ, äýýä, ºíäºð ò¿âøíèé àéë÷ëàëûã õýðýãæ¿¿ëýõýä àíõààð÷, ýäèéí çàñàã, õºðºí㺠îðóóëàëòûí õàìòûí àæèëëàãàà, èðãýäèéí àñóóäëûã õºíãºâ÷ëºõ ÷èãëýëýýð àæèëëàâ. ÁÍÑÓ-ûí Çàñãèéí ãàçðààñ ìàíàé óëñàä ¿ç¿¿ëýõ áóöàëòã¿é òóñëàìæèéí õýìæýý íýìýãäëýý. ÊÎÉÊÀ áàéãóóëëàãà Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàðò òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ ñòðàòåãèéí ÷èãëýëèéí áàðèìò áè÷èã áîëîâñðóóëæ, 2011-2013 îíä ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæèéí õýìæýý 51,3 ñàÿ îð÷èì àì. äîëëàð áîëîõ òºëºâòýé áàéíà. ÓÈÕ-ûí äàðãûí àéë÷ëàëûí ¿åýð ÁÍÑÓ-ûí Åðºíõèé ñàéä Æºí ¯í ×õàí òóñ óëñ 2010 îíä ìàíàé óëñàä 13 ñàÿ àì.äîëëàðûí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ òóõàé ìýäýãäýâ.

Ýíýòõýãòýé äèïëîìàò õàðèëöàà òîãòîîñíû 55 æèëèéí îé ýíý îíä òîõèîæ áóé õ¿ðýýíä óëñ òºð, áàòëàí õàìãààëàõ, ýäèéí çàñàã, õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàëáàðûí õàðèëöààíä òîäîðõîé àæèë õèéæ ã¿éöýòãýëýý. Ýíýòõýãèéí Óóë óóðõàéí àñóóäàë ýðõýëñýí ÒÍÁÄ õàòàãòàé Ø.Ñ.Íàèð òýðã¿¿òýé Çàñãèéí ãàçàð, ìºí òºð, õóâèéí õýâøëèéí áèçíåñèéí òºëººëºã÷èä 6 äóãààð ñàðûí 7-9-íä ìàíàé îðîíä àéë÷èëæ, Ìîíãîë-Ýíýòõýãèéí áèçíåñèéí III óóëçàëò, õî¸ð òàëûí óóë óóðõàéí êîìïàíèóäûí ãàíöààð÷èëñàí óóëçàëò áîëæ ýðäýñ áàÿëãèéí ñàëáàðò îéðûí ¿åä àðãà õýìæýýã òîõèðîëöîâ.

Åðºíõèé ñàéä åñä¿ãýýð ñàðûí 20-27-íû ºäð¿¿äýä Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäûí õýðýãæèëòèéã õÿíàí õýëýëöýõ ͯÁ-ûí Åðºíõèé Àññàìáëåéí äýýä õýìæýýíèé á¿ãä õóðàëäààíä îðîëöîæ, “ Íýí ýìçýã îðíóóäûí îíöãîé õýðýãöýýã õàíãàõ íü” ñýäýâò äóãóé øèðýýíèé óóëçàëòàä îðîëöîæ áàéð ñóóðèà èëýðõèéëýâ. ̺í ͯÁ-ûí Åðºíõèé Àññàìáëåéí 65 äóãààð ÷óóëãàíû Åðºíõèé ø¿¿ìæëýëä îðîëöîæ ¿ã õýëæ, ͯÁ-ûí ò¿íøëýëèéí òºëººõ àëáà áîëîí Ëóèç Áëóíû ñàíãààñ õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëàõ “ Ñàíàà÷èëãàòàé ãëîáàë óäèðäëàãà” äýýä õýìæýýíèé óóëçàëòàä ¿íäñýí èëòãýã÷ýýð îðîëöîæ, “ Ò¿¿õèé ýäèéí èðýýä¿éí õàíäëàãà” ñýäâýýð èëòãýë òàâèõ þì áàéíà. ¯¿íýýñ ãàäíà ͯÁ-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà, Åðºíõèé Àññàìëåéí 65 äóãààð ÷óóëãàíû äàðãà, ͯÁ-ûí Õºãæëèéí õºòºëáºðèéí çàõèðàã÷ íàðòàé áîëîí òóñ ÷óóëãàíä îðîëöîæ áàéãàà õýä õýäýí îðíû òºð çàñãèéí òýðã¿¿í íàðòàé óóëçàëò õèéõýýð òºëºâëºñíººñ ãàäíà Íüþ- Éîðê õîòûí Õºðºíãèéí áèðæèéí ¿éë àæèëëàãààòàé òàíèëöàâ. ̺í äýëõèéí íýðò óëñ òºð÷èä Ò.Áëýéð, Á.Êëèíòîí, Æ.Ë.Êðåòüåí, Ñîöèíòåðíèéí óäèðäëàãà, íýðò ýðäýìòýí Æ.Ñòèãëèö, òîìîîõîí õºðºí㺠îðóóëàã÷ íàðòàé óóëçàâ.

Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëäûí óðèëãààð ÀÍÓ-ûí ¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí çºâëºõ àñàí Ç.Áæåçèíñêè Ìîíãîë Óëñàä çî÷èëæ ëåêö óíøèâ.

Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé ñàéäûí Êàíàä Óëñàä àíõ óäààãàà àëáàí ¸ñíû àéë÷ëàë õèéëýý.

Äîìèíèêàíû Á¿ãä Íàéðàìäàõ Óëñòàé äèïëîìàò õàðèëöàà òîãòîîõ òóõàé õàìòàðñàí àëáàí ìýäýýíä 5 äóãààð ñàðûí 27-íû ºäºð Íüþ-Éîðê õîòíîî ãàðûí ¿ñýã çóðæ, Á¿ãä Íàéðàìäàõ Äîìèíèêàíû Óëñ íü ìàíàé óëñûí äèïëîìàò õàðèëöàà òîãòîîñîí 150 äàõü îðîí áîëîâ.

ͯÁ-ûí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîõ áîëîí ýíõ òàéâàí, àþóëã¿é áàéäëûã áýõæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð áàéð ñóóðèà èäýâõòýé èëýðõèéëýâ.

Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä 3 äóãààð ñàðûí 8-9-íä Вåíà äàõü ͯÁ-ûí ñàëáàð òºâä àéë÷ëàâ. Àéë÷ëàëûí ¿åýð Îëîí óëñûí àòîìûí ýíåðãèéí àãåíòëàã /ÎÓÀÝÀ/ áîëîí Äýëõèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãààñ õàìòðàí Ìîíãîë Óëñûã õîðò õàâäàðòàé òýìöýõ Àçèéí á¿ñèéí æèøèã òºâººð øàëãàðóóëñíàà ÎÓÀÝÀ-ûí óäèðäëàãà àëáàí ¸ñîîð ìýäýãäýâ.

Ýíõèéã äýìæèõ àæèëëàãààíû ÷àäàâõèéã íýìýãä¿¿ëýõ, 2015 îí ãýõýä 850 õ¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýé 3 áàòàëüîí áàéãóóëàõ òóõàé Çàñãèéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºðèéí çîðèëòûí õ¿ðýýíä ͯÁ-ûí ýíõèéã ñàõèóëàõ àæèëëàãààí äàõü Ìîíãîë Óëñûí îðîëöîîã ºðãºæ¿¿ëýõ àñóóäàëä àíõààð÷, ͯÁ-òàé ÿðèà õýëýëöýýã òîãòìîë õèéæ èðýâ.

Ôîò

îã Ó

.Ãàí

áàÿð

44 Øèíý öàã (¹001)

Ñóäàíû Äàðôóðò öýðãèéí õýýðèéí II øàòíû ýìíýëãèéí áàã èëãýýõ, Ëèâàí Óëñ äàõü ͯÁ-ûí ýíõèéã ñàõèóëàõ àæèëëàãàà /UNIFIL/-íä Ìîíãîë Óëñûí Çýâñýãò õ¿÷íýýñ 250 õ¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýé áèå äààñàí öýðãèéí áàã /ìîòîáóóäëàãûí ðîò/ áîëîí Ôðàíö Óëñûí öýðãèéí õ¿÷íèé á¿ðýëäýõ¿¿íä 148 õ¿íòýé öýðãèéí áàã èëãýýõ àñóóäëûã ÁÕЯ-òàé õàìòðàí áîëîâñðóóëæ Çàñãèéí ãàçàð, ¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí çºâëºëèéí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëýí øèéäâýðë¿¿ëýâ.

ÁÀÉÃÀËÈÉÍ ÃÀÌШÈÃÒÀÉ ÒÝÌÖÝÕÝÄ Í¯Á ÄÝÌÆËÝà ¯Ç¯¯ËÝÂ

Áàéãàëèéí ãàìøèãòàé òýìöýõ, ºâºëæèëòèéí õ¿íäðýëèéã äàâàí òóóëàõ ÷èãëýëýýð ͯÁ áîëîí ò¿¿íèé òºðºëæñºí áàéãóóëëàãàòàé èäýâõòýé õàìòðàí àæèëëàñíû ä¿íä ͯÁ áîëîí îëîí óëñûí áóñàä áàéãóóëëàãà, ãàäààä îðíû õàíäèâëàã÷äààñ òóñëàìæ äàé÷ëààä áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí çóäàä ºðòñºí 800 îð÷èì ìÿíãàí õ¿íä ãàìøãèéí ¿åèéí ÿàðàëòàé áîëîîä íºõºí ñýðãýýõ àíõàí øàòíû òóñëàìæ, áàéãàëèéí ãàìøèãòàé òýìöýõ ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð 5 äóãààð ñàðûí 12-íä ͯÁ-ààñ óðèàëãà ãàðãàæ, ò¿¿íèéã ͯÁ-ûí Æåíåâ äýõ ñàëáàð òºâ áîëîí Óëààíáààòàðò íýãýí çýðýã àëáàí ¸ñîîð çàðëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàâ. Òóñ óðèàëãà íü çóäûí ãàìøãèéí ¿ð äàãàâðûã äàâàí òóóëàõàä 18,1 ñàÿ àì. äîëëàðûí íýìýëò õºðºí㺠áîñãîõ, ýð¿¿ë ìýíä, õîîë òýæýýë, ãàìøãèéã äàâàí òóóëàõ, áîëîâñðîë, õºäºº àæ àõóé áîëîí íºõºí ñýðãýýõ àíõàí øàòíû òóñëàìæèä çàðöóóëàõ çîðèëãîòîé áîëíî.

ÈÐÃÝÄÈÉÍ ÝÐÕ ÀШÃÈÉà ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ×ÈÃËÝËÝÝÐ

Ìîíãîë, Яïîíû õîîðîíä èðãýä çîð÷èõ àñóóäëûã õºíãºâ÷ëºõ ÿðèà õýëýëöýý ÿâóóëñíû ä¿íä Яïîíû èðãýäèéã Ìîíãîë Óëñàä 30 õ¿ðòýë õîíîãèéí õóãàöààíä âèçã¿é çîð÷óóëàõ áîëîâ.

ÀÍÓ-ûí Ñàí Ôðàíöèñêî, Яïîíû Îñàêà, ÁÍÕÀÓ-ûí ÇÇÒÁ Õîíãêîíãîä òóñ òóñ Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé êîíñóëûí ãàçàð áàéãóóëàõ òóõàé àñóóäëûã Óëñûí Èõ Õóðëûí áàéíãûí õîðîîòîé çºâøèëöºõ øèéäâýð ãàðãàâ.

45Øèíý öàã (¹001)

46 Øèíý öàã (¹001)

ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃÒ ªÑªËÒ ÃÀÐ× ÝÕÝËËÝÝ

ժЪÍÃÈÉÍ ÇÀÕÀÄÕªË ÒÀВÈВ

Ë. Áîëîðìàà

Wall Street Journal-ийн 2009 оны арванхо¸рдугаар сарын 13-ны дугаарт Peter Stein Монголын тухай сонирхолтой өгүүлэл бичсэн юм. Тэрбээр уг нийтлэлдээ Монголын Ерөнхий сайд хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэхийг чухалчилж байгааг дурдаад, С. Батболдын хэлснийг иш татжээ.

47Øèíý öàã (¹001)

“Ãадаадын хөрөнгө оруулалттай êомïаниуд олон улсын санхүүгийн зах зээлд Монголын эрдэс баялгаар ашиг орлого олоод байхад та нар өөрсдөө яагаад юу ч хийлгүй гар хумхиад суудаг юм бэ гэж хүмүүс надаас асуудаг. Ãадны êомïаниуд Монголын тухай сайн сурталчилгаа хийж буйд талархдаг. Харин одоо бид өөрсдөө олон улсын хөрөнгийн зах дээр гарахад тохиромжтой цаг үе ирээд байна” õýìýýí Åðºíõèé ñàéä ºã¿¿ëñíèéã Peter Stein îíöîëñîí áàéíà. Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ 2010 îíûã Õºðºíãèéí çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëýõ æèë áîëãîí çàðëàñàí áºãººä òóí ñàÿõàí, ýíý îíû ýõíèé ºäð¿¿äýä òýðõ¿¿ àìëàëò îëîí ìîíãîë õ¿íä õîë, ¿ë òàíèõ ¿ãñ áîëîí ñîíñîãäñîí áàéæ ìýäíý. Òºäºëã¿é Åðºíõèé ñàéäûí àéë÷ëàëûí õ¿ðýýíä Õîíêîíãèéí Õºðºíãèéí áèðæòýé òàíèëöàõ óóëçàëò áîëñíûã ìîíãîë÷óóä ñàíàæ áàéãàà. Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýð ãàð÷, òºðèéí ºì÷èéí òîìîîõîí êîìïàíèóäûí õóâüöààã îëîí óëñûí áèðæ äýýð àðèëæààëàõ ¿éë ÿâöûã ñóäëàõ ÷èãëýë ãàðàâ.

Äàñààã¿é ¿ã õýëëýã, òàíèàã¿é çàõ çýýëèéí òóõàé ÿðèà õººðºº ýíý îíû òóðøèä í¿¿äýë÷íèé óóäàì íóòãààð òàðõàâ. Ǻâõºí áàíêíû çýýëèéí òóõàé îéëãîëòòîé ÿâñàí áèçíåñ ýðõëýã÷èä ìààíü ñàíõ¿¿ãèéí øèíý áîëîìæèéã èíãýæ ñîíèðõîæ ýõýëñýí áèëýý. Ìîíãîëûí Õºðºíãèéí áèðæèéã ÷àäàâõæóóëàõ àðãà õýìæýýòýé çýðýãöýí, îëîí óëñûí òîìîîõîí áèðæ¿¿ä äýýð ¿íäýñíèé êîìïàíèóä IPO õèéõ çàìûã Çàñãèéí øèéäâýð íýýæ ºãñºí þì. Åðºíõèé ñàéä äýëõèéí òîìîîõîí áèðæ¿¿äòýé òàíèëöàõ óóëçàëòóóä òàñðàëòã¿é õèéëýý. Ëîíäîíãèéí áèðæ Ìîíãîëûã ñîíèðõîæ, Nasdaq ìàíàé Õºðºíãèéí áèðæèéí ìåíåæìåíòèéí õóâü÷ëàëä îðîëöîõûã õ¿ññýí þì. Øèíý óóð àìüñãàëä Ìîíãîëûí îëîí íèéò áîãèíî õóãàöààíä äàñ÷ýý. “Áèðæ äýýð ãàðíà àà” ãýõ ¿ã ìîîäîíä îðîõ ÿíçòàé áîëîâ.

2010 îíû ýõíýýñ Ìîíãîëä õºðºí㺠îðóóëñàí ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëòòàé êîìïàíèóä õóâüöààãàà ãàðãàæ áàéñàí áîë ¿íäýñíèé øèëäýã ìåíåæìåíòòýé, ìàíàé êîìïàíèóä äýëõèéí õºðºíãèéí çàõàä õ¿÷ ¿çýõýýð áèå äààí ãàð÷ èðëýý. Ýä¿ãýý 975 àðèëæààíû äóãààð îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí åðòºíöºä “Ìîíãîëûí” òîäîòãîëîîð äóóäóóëàí, àðèëæàà íü àìæèëòòàé ÿâàãäàæ áàéíà. Mongolian Mining Corporation-èéí õóâüöààíû çàõèàëãà àíõíû òºñººë뺺ñºº àðàâ äàõèí ºíäºð áîëæýý. Ìîíãîëûí òºðèéí ºì÷èéí “Ýðäýíýñ Òàâàíòîëãîé” êîìïàíè õóâüöààãàà ãàðãàõààð çýõýæ áóé áºãººä ýíýõ¿¿ ¿íýò öààñ îëîí óëñàä ºíäºð ýðýëòòýé áàéõ æèøèã á¿ð îäîîíîîñ ìýäðýãäýõ áîëîâ. “Ýðäýíýñ Òàâàíòîëãîé” ¿íýò öààñíûõàà 30 õóâèéã îëîí óëñûí áèðæ äýýð àðèëæààëàõ áîë 10 õóâü íü ìîíãîë èðãýääýý ¿íý òºëáºðã¿é õ¿ð÷, ìºí 10 õóâèéã ¿íäýñíèé êîìïàíèóääàà äàâóó ýðõýýð ýçýìø¿¿ëýõ øèéäâýð ãàðààä áàéíà. Ìîíãîëûã äýëõèé ñîíèðõîæ, îëîí óëñûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí íýð õ¿íäòýé ñàíãóóä ìàíàé õóâüöààã õóäàëäàí àâàõûã ýðìýëçýæ áàéíà. Òýäãýýðèéí äóíä ºðñºë人í ÷ áèé áîëñíûã õàðæ, ìýäýð÷ ÿâëàà. Mongolian Mining Corpo-ration õóâüöààãàà àðèëæèæ ýõýëñýí ìº÷èä äàðààõ õ¿ì¿¿ñèéí ñýòãýãäëèéã ñîíèðõñîí þì.

48 Øèíý öàã (¹001)

ÄÝËÕÈÉÍ ÄÝÂÆÝÝÍ ÄÝÝÐ ªªÐÈÉêª ÕÀÐÓÓËÀÕ ªÐÃªÍ Õ¯ÐÝÝÒÝÉ ÁÎËËÎÎ

Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé êîìïàíè äýëõèéí íýð õ¿íäòýé áèðæ äýý𠺺ðèéí õóâüöààãàà àðèëæèæ áàéãàà àíõíû ¿éë ÿâäàëä ñýòãýë èõ õàíãàëóóí áàéíà. Ìîíãîëûí ýäèéí çàñàã äýëõèéí çàõ çýýë äýýð ãàð÷, äýëõèé Ìîíãîëûã òàíüæ ìýäýõ õ¿ðýýã òýëæ, àíõíû çàì ìºðèéã ãàðãàæ áàéíà. Ýíý ãàðãàñàí çàì ìºðèéã äàãààä Ìîíãîëûí îëîí êîìïàíè äýëõèéä íýð õ¿íäòýé Àçèéí ýíý áèðæ äýýð ãàð÷ èðöãýýõ áàéõ. Äýëõèéí äýâæýýí äýý𠺺ðèé㺺 õàðóóëàõ ºðãºí õ¿ðýýòýé áîëëîî. Íóòàã óñíààñàà õàëèàä á¿ñ íóòàã, äýëõèéí õýìæýýíä ãàð÷ èðæ áàéíà. Äýëõèéí àëü ÷ ºíöºã áóëàíãààñ ýíý õóâüöààã õóäàëäàæ àâàõ áîëîìæòîé ó÷ðààñ ýäèéí çàñãàà íýýëòòýé áîëãîæ áàéãàà òîì à÷ õîëáîãäîëòîé þì. Ýõëýë òàâèõàä íýã òàëààð èõ õýö¿¿ ÷ íºãºº òàëààðàà àñàð íýð õ¿íäòýé áàéäàã. Ýíý ¿éë ÿâäëûí à÷ õîëáîãäîë èõ ºíäºð þì ø¿¿. Àíõíû ýíý çàì ìºðèéã ãàðãàæ áàéãàà êîìïàíè óóë óóðõàéí êîìïàíè áàéãàà íü íàäàä èõ áýëãý äýìáýðýëòýé ñàíàãäàæ áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÛÍ ÕªÐªÍÃÈÉÍ ÇÀÕ ÇÝÝËÄ ¯ËÃÝÐ ÆÈШÝÝ ÁÎËÍÎ

Mongolian Mining Corporation êîìïàíè Õîíêîíãèéí áèðæ äýýð á¿ðòã¿¿ëñíýýð îëîí óëñûí ò¿âøèíä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã Ìîíãîëûí àíõíû êîìïàíè áîëëîî. Ìîíãîëûí êîìïàíè Õîíêîíãèéí áèðæèä á¿ðòã¿¿ëæ, ¿íýò öààñàà àðèëæñàíààð äýëõèéí æèøèãò íèéöñýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã êîìïàíèéí çàñàãëàëòàé, ñàíõ¿¿ áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áóñ ¿éë àæèëëàãàà íü äýëõèé íèéòýä èë òîä, òóíãàëàã êîìïàíè áîëæ ãàð÷ èðëýý. Çàõ çýýëèéí çàð÷èì, çàñàãëàë, ñàíõ¿¿ãèéí æèøãýýðýý òóñ êîìïàíè Ìîíãîëûí õºðºíãèéí çàõ çýýëä ¿ëãýð æèøýý áîëíî.

Ìоíãоë óëñыí àíхíы Åрөíхèéëөã÷

П.Î÷èрбàò:

Êомпàíèéí çàñàãëàëыí

хөãжëèéí òөвèéí ãүéцэòãэх çàхèрàë

Æ.¯íэíбàò:

49Øèíý öàã (¹001)

“ÍÝПÊΔ ÕÕÊ-èéí ÒÓÇ-èéí äàрãà Áààбàр:

ÓÈÕ-ыí ãèшүүí Ð.Àмàржàрãàë:

ÎËÎÍ ÓËÑÀÄ ÍÝÐ Õ¯ÍÄÒÝÉ ÁÈÐÆ ÄÝÝÐ ÃÀÐÍÀ ÃÝÄÝà ÌÀШ ÒÎÌ ¯ÍÝËÃÝÝ ÀÂÀÕ ШÀËÒÃÀÀÍ

Õîíêîíãèéí áèðæ áîë äýëõèé äýýðõ äºðâºí òîì áèðæèéí íýã. Öààíà íü Ëîíäîí, Òîêèî, Íüþ-Éîðêèéí ãýýä ãóðâàí òîì áèðæ áèé. Ýíý õýäýí áèðæ äýýð áîëæ áàéãàà ïðîöåññ äýëõèéí ¿íèéí, ÷àíàðûí á¿õ ë ç¿éëèéã òîäîðõîéëæ áàéäàã. Ýíä àíõ óäàà Ìîíãîëûí êîìïàíè ãàð÷ áàéíà. ̄ íýõýýð òýìäýãëýëò ¿éë ÿâäàë. Ìîíãîë óëñ êàïèòàëèñò óëñ áîëæ áóéí òîì èëýðõèéëýë. Ýíä ãàð÷ èðýýä, àðèëæàà õèéæ, äýëõèéí õàíø ãýæ ÿðüäàã ç¿éë äîòî𠺺𺺠îðæ áàéæ ë, ºíºº êàïèòàëèçì ãýäãèéã ÷èíü áèä áàéãóóëíà ø¿¿ äýý. Òýð¿¿õýíäýý áóæèãíààä, õààíà þó áàéãàà íü ìýäýãäýõã¿é áàéäëààð áîë ÿâàõã¿é.

Îëîí óëñûí øèëäýã áèðæ äýýð ãàðíà ãýäýã àìàð ç¿éë áèø. Øàëãóóð íü ìàø ºíäºð. Òýãýõäýý õýí äóðòàé íü îðîîä øàëãààä áàéõã¿é. Õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí îëîí óëñûí àóäèò, õºíäëºíãèéí áàéãóóëëàãóóä øàëãàæ áàéæ, îðæ áîëîõ þì áàéíà ãýñýí ¿íýëãýýã ºãäºã. Ñàÿ ñàÿ õ¿ì¿¿ñ ÿíç á¿ðèéí õóâüöàà õóäàëäàæ àâ÷ áàéãàà. Òýð õ¿ì¿¿ñèéã õóóð÷ áîëîõã¿é. Òýíä íýã ìºíãºíèé ÷ çºð¿¿ ãàðãàæ áîëîõã¿é. Äýëõèé äýýð õýäýí ìÿíãàí áèðæ áàéãàà ë áàéõ. Òýð äóíäààñ äýëõèéí äºðâºí òîì áèðæ ãýäýã íü õàìãèéí èòãýëòýé, íàéäâàðòàé, õóóðäàãã¿é, ¿íýí çºâ ìýäýýëýë ºãäºã ãýñýí ¿ã ø¿¿ äýý. Èéì òîì áèðæèéí õààëãààð Ìîíãîëûí êîìïàíè íýâòðýýä îð÷èõëîî. Îëîí óëñàä íýð õ¿íäòýé áèðæ äýýð ãàðíà ãýäýã ìàø òîì ¿íýëãýý àâàõ øàëòãààí ø¿¿ äýý. Õî¸ð ãóðàâ äàõü êîìïàíè íü îðîîä èðýõýýð Ìîíãîëûí òàëààð èõ çºâ, ººð îéëãîëò ºãíº. ªºð øàò ðóó ãàð÷ èðæ áàéíà ãýñýí ¿ã þì.

ÌÎÍÃÎËÛÍ ÇÀËÓÓ×ÓÓÄ ÈÕÈÉà Á¯ÒÝÝÆ ×ÀÄÀÕÀÀ ÕÀÐÓÓËËÀÀ

Ñýòãýë ä¿¿ðýí áàéíà. Яã ýíý ìº÷èéã Ìîíãîëûí êîìïàíèóä õîðèîä æèë ìºðººäñºí ø¿¿ äýý. Èéì òîì çàõ çýýë äýýð ãàð÷, ¿éë àæèëëàãààãàà àëáàí ¸ñîîð ýõë¿¿ëýõèéã áèä õîðèí æèë ìºðººä뺺. ̺ðººäºë áèåëäýã þì áàéíà. Ìîíãîëûí çàëóó÷óóä ¿íýõýýð ñàéõàí àæèëëàæ, èõ ç¿éë á¿òýýæ ÷àääàãèéã õàðóóëëàà. Õààíà ÷, þóí äýýð ÷ ãàðààä àæèëëàæ ÷àäàõàà õàðóóëëàà. ¯¿íä ìàø èõ îëçóóðõàæ áàéíà.

À÷ õîëáîãäëûã íü êîìïàíèéí ò¿âøèíä àâààä ¿çâýë õºðºí㺠îðóóëàëòûí ýõ ¿¿ñâýðýý îëæ áàéíà. Áîñãîæ áàéãàà 650 ñàÿ àì.äîëëàð ãýäýã Ìîíãîëä àñàð èõ ìºíãº. Òýãýõýýð êîìïàíèéí õóâüä çºâ þì õèéãýýä ÿâáàë ìºí㺠íü îëääîã þì áàéíà, áàéæ áàéäàã þì áàéíà ãýäãèéí æèøýý ýíý þì. Ìîíãîëûí ýäèéí çàñàã, óëñûí ýðõ àøãèéí ¿¿äíýýñ àâààä ¿çâýë ýíý êîìïàíè “PIONEER” íü áîëæ óðä íü ÿâæ áàéíà. Àðààñ íü äàãààä Ìîíãîëûí îëîí êîìïàíè ãàð÷ èðíý. Òýð êîìïàíèóäûíõàà çàì ìºðèéã ñàéíààð òàâüæ ºã÷ áàéíà. Ýíý óòãààðàà èõ òýìäýãë¿¿øòýé ç¿éë.

Ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò, ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé áóñàä ç¿éëñèéã ÿðèõ þì áîë çºí人 èõèéã ÿðèõ áîëíî. Ýíä íýã ÷óõàë ç¿éëèéã àíõààðàõ õýðýãòýé þì. Ìîíãîëûí ýäèéí çàñàã ðóó ãàäíààñ ìºí㺠îðîîä èðëýý. Îäîîõîíäîî áèä ìºí㺠îðæ èðæ áàéãààä áàÿðòàé áàéíà. Ãýõäýý õýñýã õóãàöààíû äàðàà îðæ èðæ áàéãàà ýíý èõ ìºíãèéã ÿàæ óäèðäàõ âý, õýðõýí çàëàõ âý ãýäýã íü ººðºº òîäîðõîé àñóóäëûã ¿¿ñãýíý. Òèéì ó÷ðààñ óëñûí ýäèéí çàñãèéí ¿¿äíýýñ àâ÷ ¿çâýë îäîîíîîñ òºð, çàñãèéí õýìæýýíä ¿¿íèéã õýðõýí øèéäýõýý áîäîæ áîëîâñðóóëæ òîäîðõîé àëõìóóä õèéæ ýõëýõ õýðýãòýé áàéíà.

Ôîò

îã Á

.Ðýí

öýí

50 Øèíý öàã (¹001)

ÌÎÍÃÎËÛà ÕÀÐÀÕ ªÍÖªÃÒ ÍÝÃÝÍ ШÈÍÝ ÕÓÓÄÑÛà ÍÝÝËÝÝ

Òºðèéí ºíäºðëºã¿¿äýýñ Ñ.Áàòáîëä Åðºíõèé ñàéäûí õóâüä íýãýí ñîíèí ñòàòèñòèê ãàð÷ áàéíà. Òýðáýýð àæëàà àâñíààñ õîéø íýã æèëèéí õóãàöààíä ãàäààäûí õýâëýë¿¿äýä õàìãèéí îëîí óäàà ÿðèëöëàãà ºãñºí áàéäàã àæ. Ýíý íü ò¿¿íèé òýðã¿¿ëæ áàéãàà Çàñãèéí ãàçðûí ÿâóóëæ áóé áîäëîãî íü, Åðºíõèé ñàéäûí õýëíèé áîëîâñðîë íü ÷ ºãººæ íýìäãèéã ¿ã¿éñãýõ àðãàã¿é. Ñàÿõàí Íüþ-Éîðê áîëîí Êàíàä óëñàä àéë÷ëàõ ¿åýðýý òýðáýýð äýëõèéí õýâëýëèéí àêóëóóä ãýãääýã òîìîîõîí àãåíòëàãóóä áîëîõ ВВÑ, ÑNN, Bloomberg, Roiters, CNBC, NBC çýðýãò ÿðèëöëàãà ºã÷ óëñ îðíûõîî òóõàé áîäèòîé ìýäýýëë¿¿äèéã åðòºíöºä öàöëàà. Íýã ºäðèéí äîòîð çóðãàà, äîëîîí àãåíòëàãò çýðýã ÿðèëöëàãà ºã÷ áàéñàí íü ¿íý õºëñ òºëºõã¿éãýýð Ìîíãîëûã äýëõèéä ñóðòàë÷èëñàí ÿâäàë þì. Ìýäýýëëèéí îðãèë öàãààð, øèëäýã ñýòã¿¿ë÷èäòýé ÿðèëöëàãàä îðæ áàéñàí íü îëíû àíõààðëûã ýðõã¿é òàòàæ áàéñàí þì. ̺í áàíê ñàíõ¿¿, áèçíåñèéí õàíäëàãûã òîäîðõîéëîõîä ãîë íºëººòýé “Wall street journal” ñýòã¿¿ëä ÿðèëöëàãà ºãñºí íü áàñ òîìîîõîí ñóðòàë÷èëãàà áîëæ ºã뺺. ªºðèéí îðíû óëñ òºð, ýäèéí çàñãèéí áàéäàë, áèçíåñ, õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èí, óóë

óóðõàé, äýä á¿òöèéí ñàëáàðò ºðíºæ áàéãàà ººð÷ëºëò øèíý÷ëýë, õýðýãæèæ ýõëýýä áàéãàà òîìîîõîí òºñë¿¿äèéí òàëààð ìýäýýëýë ºãñºí íü

Ìîíãîëûã õàðàõ ºíöºãò íýãýí øèíý õóóäñûã íýýñýí þì. Äýëõèéí òàâöàíä òàíèë áîëñîí óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, áèçíåñ, õ¿ì¿¿íëýãèéí ñàëáàðûí îäóóä îðîëöäîã ñàÿ ñàÿ õ¿íèé ¿çýõ äóðòàé “Áëóìáåðã” àãåíòëàãèéí ×àðëè Ðîñå øîóíä Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëä îðîëöîæ íýðò õºòëºã÷èéí òóëãàí òàâüñàí õ¿íäõýí àñóóëòóóäàä òîðîëã¿é õàðèóëæ Ìîíãîë Óëñûí øèíý ä¿ð òºðõèéã ãàäààä åðòºíöºä õàðóóëëàà. Ýíý øîó ÿðèëöëàãûã ìàíàé Ìîíãîëûí ¿çýã÷èä ÷ Áëóìáåðãýýð äàìæóóëàí ¿çñýí áèç ýý.

51Øèíý öàã (¹001)

Íьюком компàíèéí Ãүéцэòãэх çàхèрàë Á.Áоëä:

-Åðºíõèé ñàéä Ñ.Áàòáîëäûí õèéæ áàéãàà àæëûã ãàäíû õºðºí㺠îðóóëàã÷èä òààòàé õ¿ëýýæ àâ÷ áàéíà. Ìîíãîëä ¿¿ñ÷ áóé øèíý áîëîìæóóäûã îëîí óëñûí òîìîîõîí õºðºí㺠îðóóëàã÷äàä òàíèóëàõ ¿¿äíýýñ Åðºíõèé ñàéä îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí òºâ áîëñîí Õîíêîíãèéí Õºðºíãèéí áèðæ, Íüþ Éîðêèéí Õºðºíãèéí Áèðæ áîëîí Òîðîíòîãèéí

Õºðºíãèéí Áèðæýýð àéë÷èëæ, òýíä äýëõèéä òàíèãäñàí õºðºí㺠îðóóëàã÷èäòàé áèå÷ëýí óóëçñàí áèëýý. Ýäãýýð óóëçàëòóóä îëîí óëñûí õýìæýýíä Ìîíãîëûã óëñûã òàíèóëàõàä òîìîîõîí õóâü íýìýð îðóóëñàí ãýæ õýëæ áîëíî. ¯¿íýýñ ãàäíà êîìïàíèéí çàñàãëàëûã ñàéæðóóëàõ õýä õýäýí áîäèò àæëóóäûã õèéæ áàéãàà. Óã àæëóóä àìæèëòòàé õýðýãæñýíýýð Ìîíãîëûí Õºðºíãèéí áèðæ äýýð ãàäíû õºðºí㺠îðóóëàã÷äûã òàòàõààñ ãàäíà îëîí óëñûí çàõ çýýë äýýð Ìîíãîëûí êîìïàíèóä ãàðàõ ýõëýë òàâèãäàæ áàéíà. ¯¿íèé ýõëýë íü Õîíêîíãèéí Õºðºíãèéí áèðæ äýýð Ìîíãîë êîìïàíè õóâüöààãàà àðèëæààëñíûã íýðëýæ áîëîõ þì.

ÓÈÕ-ыí ãèшүүí, Ýäèéí çàñãèéí бàéíãыí хорооíы äàрãà Ö.Áàярñàéхàí:

ÓÈÕ-ыí ãèшүүí Ñ.Îюóí:

-Òàâàíòîëãîéí òºñëèéã óðàãøëóóëàõ øèéäâýðèéã ãàðãàñàí íü àìæèëò ãýæ áîäîæ áàéíà. Õýäèéãýýð ýöñèéí øèéäâýð áèø ÷ ãýñýí ýõíèé ýýëæèíä ýçýìøëèéã 100 õóâü çàñãèéí ìýäýëä áàéëãààä, ãýðýýãýýð îëáîðëóóëúÿ ãýñýí øèéäâýð ãàðãàñàí íü çºâ ç¿éòýé þì. Ýíý æèëèéã áèçíåñèéí îð÷íû øèíýòãýëèéí æèë ãýæ çàðëàñàí áàéãàà. Öàã ¿åýý îëñîí çºâ ç¿éòýé çîðèëò áàéëàà. ¯ð ä¿íã íü îíû ñ¿¿ëýýð á¿ãäýýðýý õàìòäàà õàðöãààÿ.

Монгол улсын Ерөнхий сайд

С.Батболд албаа аваад нэг жил болж

байна. Энэ хугацаанд түүний хийсэн ажилд

хэн хэрхэн дүгнэлт өгөв. Хамтдаа сонирхоцгоо¸.

-Ìîíãîë óëñàä òîõèîëäñîí ýäèéí çàñàã, ñàíõ¿¿ãèéí õ¿íäðýë áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëàõûí òóëä èðãýä áàéãóóëëàãûí äàíñàí äàõü õàðèëöàõûí ¿ëäýãäýë, õàäãàëàìæèíä òºðººñ áàòàëãàà ãàðãàñàí. Ýíý áàòàëãààã õýðýãæ¿¿ëñíýýð áàíêíû ñàëáàðûí ò¿¿í÷ëýí ýäèéí çàñãèéí ñàëáàð äàõü õÿìðàëûã äàâàí òóóëàõàä ÷óõàë àëõàì áîëñîí.

̺í Çàñãèéí ãàçðààñ õºðºíãèéí çàõ çýýë ð¿¿ íýëýýä àíõààð÷, õºðºíãèéí áèðæèéã îëîí óëñûí æèøãýýð çîõèîí áàéãóóëàõ, ìåíåæìåíòèéí áàãèéã øèíýýð á¿ðä¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð àæèëëàæ áàéãàà íü çºâ ç¿éòýé áàéíà. Яàãààä ãýâýë èðãýä áàéãóóëëàãûí ñóë ÷ºëººòýé ìºíãºí õºðºí㺠áîë çºâõºí áàíêèíä õàäãàëàìæ õýëáýðýýð áàéðøäàã áàéñàí áîëîõîîñ áèø ñàíõ¿¿ãèéí áóñàä çàõ çýýë äýýð ãàðàõ áîëîëöîî Ìîíãîë óëñûí õóâüä õÿçãààðëàãäìàë áàéãàà. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíê áàéãóóëàõ, õºðºíãèéí

çàõ çýýë äýýðýýñ õóâüöàà õóäàëäàæ àâàõ, õºðºí㺠îðóóëàëòûí àëèâàà ñàíãóóäàä ìºí㺺 áàéðøóóëàõ èéì ÷èãëýëýýð îðëîãî îëîõ áîëîëöîî õóìèãäìàë áàéíà.

Ýíý ÷èãëýëýýð Çàñãèéí ãàçàð àæèëëàæ áàéãàà íü òîäîðõîé õýìæýýíä ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ áàéõ àà ãýæ áîäîæ áàéíà. Òàâàíòîëãîéí îðä ãàçðûã ýðãýë òýä îðóóëàõûí òóëä Çàñãèéí ãàçàð íýëýýä õ¿÷èí ÷àðìàéëò òàâüæ áàéíà. Îþóòîëãîé òºñëèéí õýðýã æèëòèéí ÿâöàä ¿íäýñíèé êîìïà íèóäûã îðîëöóóëàõ, ìýðãýæèëòýé àæèëòàí áýëòãýõ, ìîíãîë àæèë÷äûí òîîã õóóëüä çààñàí õýìæýýíä õ¿ðãý-õèéí òóëä Çàñãèéí ãàçàð ñàéí àæèë ëàõ øààðäëàãàòàé. Ýíý òàëààð äóòìàã áàéíà ãýæ áîäîæ áàéíà. Òèéìýýñ öààøèä òîìîîõîí òºñºë õºòºëáºð¿¿äýä ¿íäýñíèé êîìïàíèóäûí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ, ¿íäýñíèé àæèëòàí áýëòãýõ, õóóëüä çààñàí êâîò õýìæýýíä íü õ¿ðãýõýä àíõààðëàà õàíäóóëàí àæèëëàõ õýðýãòýé.

52 Øèíý öàã (¹001)