Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог

Лекц № 1, 2

Багш: Н.Батсуурь Мал эмнэлгийн ухааны доктор Ph.D

Сэдэвийн хүрээнд яригдах гол асуудлууд:◦Малын эмч гэж хэн бэ;◦Малын эмчийн мэргэжил, түүний онцлог;◦Малын эмчийн мэргэжил, үйл ажиллагааны

цар хүрээ;◦Малын эмчийн мэргэжлийн ур чадвар,

түүний шалгуур;

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмч гэж хэн бэ?ДАЭМБ-ын Хуурай газрын амьтны эрүүл мэндийн кодод малын эмч гэж ”зохих боловсролтой, тухайн улсад мал эмнэлгийн үйлчилгээ/шинжлэх ухаан эрхлэх талаар холбогдох МЭМЗ-д бүртгүүлсэн буюу итгэмжлүүлсэн хүнийг хэлнэ” гэжээ.

Ийнхүү малын эмчид 2 шалгуур тавигдаж байна:• Зохих боловсрол эзэмшсэн байх• МЭМЗ-д бүртгэлтэй/итгэмжлэгдсэн

байх

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмч хүний нийгэмд гүйцэтгэх үүрэг: Малын эмч бол манлайлагч;Малын эмч бол уламжлал, шинэчлэлийг тээн

хөгжүүлэгч, соён гэгээрүүлэгч;Малын эмч бол даяаршлын үеийн гол төлөөлөгч;Малын эмч бол шинжлэх ухааны ололтыг түгээн

дэлгэрүүлэгч, хэрэглэгч, хөгжүүлэн баяжуулагч;Малын эмч бол хүн төрөлхтний эмч гэсэн 5 дэд

сэдвийн хүрээнд яригдана.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмч бол удирдан зохион байгуулагч, манлайлагч:

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Үндэсний мал эмнэлгийн алба нь: Мал, амьтныг эрүүлжүүлэх; Хүн амыг мал, амьтны гаралтай цэвэр, аюулгүй

бүтээгдэхүүнээр хангах; Мал, амьтнаас хүнд халдварладаг өвчнөөс

сэргийлэн хамгаалах; Хүн, мал, амьтанд аюулгүй эрүүл орчныг бий болгох; Улс орны хөгжил дэвшлийг хурдасгахад хувь нэмэр

оруулах; Үндэсний аюулгүй байдал, нийтийн эрүүл мэндийг

хамгаалахад мэргэжлийн үүднээс туслах зэрэг гол үүргийг хүлээж байна.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Үндэсний мал эмнэлгийн алба төр, хувийн хэвшлийн мал эмнэлэг, байгууллагын мал эмнэлгээс бүрдэж байна.

Эдгээр байгууллагууд бүгд орчин үеийн менежментийн зарчмаар эрт, орой хэзээ нэг цагт ажиллах болно.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмч хүн ажиллаж байгаа газартаа ямагт манлайлагч байхыг бидний мэргэжил шаарддаг.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Манлайлагч байх ур дүй

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Орчин үеийн менежментийн 5 зарчим

Малын эмч бол уламжлал, шинэчлэлийг тээн хөгжүүлэгч, соён гэгээрүүлэгч:

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмч бол даяаршлын үеийн гол төлөөлөгч

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмч бол шинжлэх ухааны ололтыг түгээн дэлгэрүүлэгч, хэрэглэгч, хөгжүүлэн баяжуулагч

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Мал эмнэлэг хүн төрөлхтнийг аварддаг. Хүн эмнэлэг хүнийг эмчилдэг.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Мал эмнэлгийн мэргэжлийн туслах ажилтан:

МЭМТА-д 3 шалгуур тавигддаг: МЭМЗ-өөс ажил үүрэг гүйцэтгэх эрх авах МЭМЗ-өөс тогтоосон үүрэг/даалгавар

гүйцэтгэх МЭМЗ-д бүртгүүлсэн/итгэмжлэл авсан малын

эмчийн хариуцлага, зааварчилгаан дор ажиллах

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Мал эмнэлгийн мэргэжил Цогц мэдлэг, чадвар эзэмшсэний үндсэн

дээр хийдэг ажлыг мэргэжил гэдэг.

Малын эмч нар бол мал эмнэлгийн мэргэжлийн гишүүд юм.

Дундад зуун болон шинэ эриний эхэн үед шашны номлол судлал, анагаах ухаан, хууль гэсэн зөвхөн 3 мэргэжлийг хүлээн зөвшөөрдөг байжээ.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Мэргэжлийн эрх/давуу эрх нь тодорхой онцлог чанар, ур чадварт үндэслэн нийгмээс олгож буй зөвшөөрөл юм.

Мал эмнэлгийн төрийн болон хувийн хэвшлийн үйлчилгээг мэргэжлийн түвшинд өндөр чанартай гүйцэтгэхэд шаардлагатай наад захын чадварыг шинэ төгсөгч (Day 1 graduate)эзэмшсэн байх ёстой.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Нэгтгэн дүгнэж хэлэхэд, мал эмнэлгийн мэргэжлийн үндсэн элементэд дараах зүйлс багтана:

Их сургуулийн түвшний албан бөгөөд зохион байгуулалт бүхий боловсрол, сургалтаар мэдлэг, чадвар эзэмшсэн байх

Үйлдэл, үйлчилгээнийхээ төлөө үйлчлүүлэгч болон нийгэмийн өмнө хариуцлага хүлээнэ.

Мал эмнэлгийн мэргэжлийн гишүүд нь МЭМЗ-өөс баталсан Мэргэжлийн зохицуулалт, ёс зүйн кодод (Code of Professional Conduct and Ethics) захирагдана.

Гишүүд нь ур чадвар, шударга чанар, хариуцлагатай, мэргэжлийн хувьд бие даасан, чадавхын хувьд ижил үнэт зүйл, хэм хэмжээ, гүйцэтгэлтэй байна.

Мал эмнэлгийн мэргэжил нь МЭМЗ-өөр зохицуулагддаг буюу өөрийгөө зохицуулна.  

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

МЭМЗ нь мал эмнэлгийн сургуулийн хөтөлбөрийн чанарт хяналт тавьж, хэрэгжилтийг хангуулах үүрэгтэй.

МЭМЗ-өөр итгэмжлэгдсэн сургууль төгсөгчдөд мал эмнэлгийн мэргэжлийн ажил үйлчилгээ эрхлэх итгэмжлэлийг шууд олгож бүртгэлд хамруулдаг.

Итгэмжлэл аваагүй мал эмнэлгийн сургууль төгссөн малын эмч нараас шалгалт авч тухайн улс/мужид мал эмнэлгийн мэргэжлээр ажиллах итгэмжлэл олгож, бүртгэлд хамруулна.

Мал эмнэлгийн мэргэжлийн зөвлөл ‘Шинэ төгсөгч’-ийн  мэргэжлийг тасралтгүй хөгжүүлнэ.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

ДАЭМБ-ын Хуурай газрын амьтны эрүүл мэндийн код (2013 он)-д МЭМЗ-ийг ‘малын эмч, МЭМТА-уудыг зохицуулах хараат бус байгууллага’ гэж томъёолжээ.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжил, үйл ажиллагааны цар хүрээ: Малын эмч нь мал амьтан, үйлчлүүлэгчийн өмнө хүлээх

хариуцлагаар хязгаарлагдахгүйгээр амьтантай зүй зохистой харьцах, хүнсний аюулгүй байдал, хүрээлэн буй орчны эрүүл мэнд, нийтийн эрүүл мэнд, био-хамгаалал зэрэг нийтийн сайн сайхны төлөө нийгмийн хүлээлтэд нийцэх үүрэгтэй.

Мал эмнэлгийн сайн засаглалын үзэл баримтлалын гол элемент:Өндөр чанартай мал эмнэлгийн

боловсролМал эмнэлгийн мэргэжлийн

зохицуулалтын үр дүнтэй тогтолцоо

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжлийн ур чадвар, түүний шалгуур:

Мэргэжлийн түвшинд ажиллана гэдэг нь ажлыг ‘зүгээр’ биш бүр түүнээс илүү хийнэ гэсэн үг юм.

‘Мал эмнэлгийн мэргэжлийн түвшинд ажиллана гэдэг нь олон талын тэнцвэрийг хангаж ажиллана гэсэн үг.

Эдгээр шаардлагын тэнцвэрийг хангаж, мэргэжлийн түвшинд ажиллахад бүтээмж, мэргэжлийн чадвар, үнэнч шударга зан, энэрэнгүй үзэл, харилцааны ур дүй, хувь хүний үнэт зүйл, бие даасан байдал, шийдвэр гаргах чадвар, зан төрх, өөрийгөө бусдын оронд тавьж чаддаг чанар, өөртөө итгэх итгэл, мэддэг зүйлийнхээ хязгаарыг хүлээн зөвшөөрдөг байх чанарууд гол шалгуур болох юм.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Чадварын бүтцийн схем

«Знания без опыта – всего лишь информация» Альберт

Эйнштейн

Малын эмчийн ёс зүйЛекц № 2

Багш: Н.Батсуурь МАл эмнэлгийн ухааны доктор Ph.D.

Сэдвийн хүрээнд өгөх гол ойлголт

Малын эмчийн ёс зүй;Малын эмчид хүлээлгэх ёс зүйн

хариуцлага.

Малын эмчийн ёс зүй:Мэргэжлийн зохицуулалт/хандлагын

талаар гарсан кодууд нь зөвхөн мэргэжлийн ур чадвар, ёс зүйн стандартыг тогтоож, хэрэгжилтийг хангуулахад бус, МЭА-нд олон нийт, олон улсын зүгээс итгэх итгэл, ялангуяа ёс зүйн хамгийн өндөр стандартад үндэслэж үйлдэгдэх ёстой мал эмнэлгийн гэрчилгээнд итгэх итгэлийг хүлээхэд оршино.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Мал эмчийн ёс зүй:МЭМЗ-ийн бодлого, зорилго нь ‘мэргэжлийн

түвшинд ажил үйлчилгээ эрхлэх болон малын эмч, МЭМТА-уудын чадварын стандартыг тогтоох, түүний биелэлтийг хангуулахад’ оршино.

Иймд ёс зүйн хандлага, асуудалд анхаарал хандуулах нь малын эмч нарын мэргэжлийн зохицуулалтын талаар гарсан заавар, дүрмийн дагуу МЭМЗ-ийн хариуцах ажлын нэг хэсэг юм.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Мал эмнэлгийн сайн дадлын кодод үндэслэсэн чанарын менежментийн тогтолцооны протокол, зааварчилгаа гэх мэт МЭМЗ-өөс баталдаг мэргэжлийн зохицуулалтын дүрэм журам нь мал эмнэлгийн үйл ажиллагааны бүхий л чиглэлийг хамрахаас гадна МЭМЗ нь дээрх дүрэм журмын хэрэгжилтийг хангуулах хууль ёсны эрх мэдэл, хүсэл эрмэлзэлтэй байх ёстой.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Мал эмнэлгийн мэргэжлийн зөвлөл ба Мал эмнэлгийн сайн дадлын код(ууд)

Хувийн мал эмнэлгийн хэвшилд чанартай малын эмч нийлүүлэх зорилгоор мал эмнэлгийн мэргэжлийн байгууллагууд мал эмнэлгийн үйлчилгээ, клиникийн чанарын менежментийн тогтолцоонд зориулсан протокол, зааварчилгааг Мал эмнэлгийн сайн дадлын кодод тулгуурлан боловсруулах ажлыг удирдан зохион байгуулж байна.

Чанарын менежментийн тогтолцоо нь түнш/үйлчлүүлэгчдэд ил тод, итгэл даасан үйлчилгээг мэргэжил, ёс зүйн өндөр түвшинд үзүүлэхэд чиглэсэн чөлөөт зах зээлийн тогтолцооны орчин үеийн арга хэрэгсэл юм.

Ийм учраас МЭМЗ-ийг өөрөөр ‘Мал эмнэлгийн мэргэжлийн чанарын менежмент, баталгаажуулалтын удирдах байгууллага’ гэж нэрлэж болох нь.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Дүгнэлт МЭА-ны үйлчилгээг ДАЭМБ-ын Хуурай газрын болон

Усны амьтны эрүүл мэндийн кодод заасан минимум стандартад хүргэх, улмаар боломжит дээд түвшин хүртэл сайжруулахад дэмжлэг үзүүлдэг хамгийн чухал түшиг тулгуур, арга хэрэгсэл бол чадвартай, эрх мэдэлтэй, тасралтгүй үйл ажиллагаа бүхий МЭМЗ юм.

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй

Мэдээллийн эх сурвалж:1. Дэлхийн амьтны эрүүл мэндийн байгууллага (ДАЭМБ)-

аас олон улсын стандарт болгон баталсан Хуурай газрын амьтны эрүүл мэндийн код (Terrestrial Animal Health Code)

2. Х.П.Шнайдер, AGRIVET International Consultants, Намиб Улс. ДАЭМБ-аас "Мал эмнэлгийн боловсрол, Мал эмнэлгийн мэргэжлийн зөвлөлийн үүрэг" сэдвээр зохион байгуулсан Дэлхийн мал эмнэлгийн боловсролын 3 дугаар зөвлөгөөнд тавьсан илтгэл, 2013.12.05

3. Академич М.Төмөржав Мал эмнэлэг, малын эмч, эрин үе 2011 он.4. Я.Шуурав, Л.Отгонтуяа, Б.Баясгалан, Я.Бямбасүрэн

Менежментийн шинэ парадигма: төлөвшил, хөгжлийн үндсэн хандлагууд 2007 он.

5. Еn.wikipedia.org/w/index.php. Veterinary_physician&action6. Үндэсний статистик Мал тооллогын 2015 оны урьдчилсан дүн7. ХХААЯ-ны Вэб худас

Малын эмчийн мэргэжил, ажил үйлсийн онцлог, ёс зүй