ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САН

Засгийн газар үйл ажиллагааны хөтөлбөр Стратегийн болон томоохон орд газраас олсон орлогоос иргэн бүрт 1.5 сая төгрөг хүртээх эрх зүйн болон санхүүгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлж хэрэгжүүлснээр тусган ажиллаж байна. Ашигт малтмал, уул уурхайн салбарын орлогоос хуримтлал үүсгэж, тогтвортой өсөн нэмэгдэх байнгын нөөц бүрдүүлэн иргэддээ тэгш хүртээх зорилгоор Монгол улсын хүний хөгжил сангийн тухай хуулийг 2009 оны11 дүгээр сарын 18-ны өдөр батлан гаргасан.

Ашигт малтмалын ордын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч хуулийн этгээдийн өмчид ногдох ашиг хэлбэрээр 2010 онд 41.0 тэрбум төгрөг төвлөрүүлсэн ба 2011 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр 44.0 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээр байна. Одоогоор зөвхөн уулын баяжуулах эрдэнэт үйлдвэрээс энэ орлого орж байна.

Иргэн бүрт 1.5 сая төгрөг хүртээх талаар авах арга хэмжээний тухай Засгын газрын 2010 оны 84 дүгээр тогтоолоор Хүний хөгжил сангаас иргэн бүрт 1.5 сая төгрөгийн хишиг хувийг олгохдоо 500 мянган төгрөгийг бэлэг мөнгө , үлдэж буй нэг сая төгрөгийг хуульд заасан бэлэн бус хэлбэрээр олгохоор болсон. Тус шийдвэрийн хүрээнд 2010-2011 онд иргэдэд олгох бэлэн мөнгө, эрүүл мэндийн даатгадын шимтгэл, сургалтын төлбөрийн буцалтгүй тусламж хэлбэрээр хишиг хувийг хүртээн ажиллаж байна.

Хүний хөгжил сангаас 2010 онд иргэн бүрт 120 мянган төгрөгийн хишиг, хувийг бэлэн мөнгөөр олгосон ба ингэхдээ эхний ээлжийн 70.0 мянган төгрөгийг сар бүр 10.0 мянган төгрөгөөр хувааж олголоо.Тус арга хэмжээнд нийт 305.0 тэрбум төгрөгийг зарцуулсан. Харин 2011 онд иргэн бүрт 252.0 мянган төгрөгийн хишиг хувийг сар бүр 21.0 мянган төгрөгөөр тооцон, бэлэн мөнгөөр хүртээсэн.

Засгийн газраас баталсан Монгол улсын иргэн хувь, хишиг хүртэх журмын дагуу 2010-2011 оны хичээлийн жилд оюутны сургалтын төлбөрийн тусламж хэлбэрээр нийт 132.7 мянган оюутан 500.0 мянган төгрөгийн хишиг хувийг хүртсэн.

2010 оны төсвийн жилд хүний хөгжил сангийн хөрөнгөөр санхүүжүүлэх хишиг нийт 2.7 сая иргэнд 324.0 тэрбум төгрөг батлагдсан бөгөөд татаас санхүүжилтээр 305.5 тэрбум төгрөг санхүүжилтаар хүлээн авсан.

Нэр төрөл Төсвийн төлөвлөгөө Төсвийн гүйцэтгэл

Үлдэгдэл /сая төгрөг/

Хүний тоо Батлагдсан төсөв

Хүний тоо

Гүйцэтгэл /сая төгрөг/

Иргэдэд бэлэн олгох 120,000

2,700.0 305.5 2,674.155

277.1 28.4

2011 оны төсвийн жилд Хүний хөгжил сангийн хөрөнгөөр санхүүжүүлэх хишиг, хувийн хэмжээ дор дурдсанаар батлагдсан байна.

Нэр төрөл Төсвийн төлөвлөгөө Төсвийн гүйцэтгэл Үлдэгдэл /сая төгрөг/

Хүний тоо Батлагдсан төсөв

Хүний тоо Гүйцэтгэл /сая төгрөг/

Иргэдэд бэлэн олгох 21,000

2,735.800 721,4 2,652.927 704,1 17,3

ЭМД-н шимтгэл

733,830 5.9 620,751 4,8 1.1

Оюутны сургалтын төрбөр

141,400 70,7 133,630 66,8 3,9

Орон сууцны төлбөр

20,. зарцуулаагүй

зарцуулаагүй

2012 оны төсвийн жилд Хүний хөгжил сангийн хөрөнгөөр санхүүжүүлэх хишиг, хувийн хэмжээ дор дурдсанаар батлагдсан байна. Үүнд:/4дүгээр сарын 20-ны байдлаар/

Нэр төрөл

Төсвийн төлөвлөгөө Төсвийн гүйцэтгэл Үлдэгдэл /сая төгрөг/

Хүний тоо

Батлагдсан төсөв

Хүний тоо Гүйцэтгэл /сая төгрөг/

Иргэдэд бэлэн олгох 21,000

2,800.00 358,4 2,652,927 238,4 100,0

Ою0утны сургалтын төрбөр

170,000 83,6 103,038 50,7 32,9

Орон сууцны төлбөр

20,0 зарцуулаагүй зарцуулаагүй

ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН 2012 ОНЫ ТӨСВИЙН ОРЛОГО Орлого-стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт

малтмалын ордын ашиглалтын тусгай эзэмшигч хуулийн этгээдийн төрийн өмчид ноогдох хувьцаа борлуулсны орлого 110,000.0 сая төгрөг

Орлого-ашигт малтмалын орд газарт ашигт малтмал олборлох, боловсруулах үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа хуулийн этгээдийн ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн улсын төсөвт ногдох хэсэг 367,895.9 сая төгрөг

Орлого-стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын орд ашиглахтай холбогдуулан авсан урьдчилгаа мөнгө, зээлийн эх үүсвэр 414,237.7 сая төгрөг байна.

ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН 2012 ОНЫ ТӨСВИЙН ЗАРЦУУЛАЛТ

Эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийн төлбөрт 10,900.0 сая төгрөг

Орон сууц худалдаж авсны төлбөрт 100,100.0 сая төгрөг

Бэлэн мөнгө 692,600.0 сая төгрөг Эрүүл мэнд, боловсролын үйлчилгээний төлбөрт

88,633.2 сая төгрөгийг;

ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ДААТГАЛЫН ШИМТГЭЛ

НИЙТ 1356480

ОРОН СУУЦ ХУДАЛДАЖ АВСНЫ ТӨЛБӨР “100000 орон сууц” хөтөлбөрийг дэмжих иргэд

Хүний хөгжил сангийн орон сууц худалдаж авсны төлбөр хэлбэрээр хишиг, хувиа хүртэх боломжийг нэмэгдүүлэх үүднээс “Монгол Улсын иргэн хишиг, хувиа хүртэх журамд”-д нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Шинэ журмын дагуу баригдаж байгаа орон сууцнаас сонголтоо хийж, зээлийн төлбөрийн урьдчилгаа өгсөн иргэн бэлэн бусаар хүртэх 1.0 сая төгрөгийг хүний хөгжил сангаас орон сууц худалдаж авсны төлбөр хэлбэрээр авч болох юм.

БЭЛЭН МӨНГӨ

2010 онд нийт 305.0 тэрбум төгрөг

2011 онд 721.5 тэрбум төгрөг

Үүний дүнд 2010-2011 онд иргэн тус бүрт 372.0 мянган төгрөгийн хишиг, хувь бэлнээр олгогдох ба 500.0 үлдэгдэл болох 128.0 төгрөгийг 2012 оны эхний хагас жилд багтаан олгохоор төлөвлөж байна.

ЭРҮҮЛ МЭНД, БОЛОВСРОЛЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ТӨЛБӨР

Боловролын үйлчилгээний төлбөр

2011 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр нийт 140 гаруй мянган оюутанд нийт 70.8 тэрбум төгрөгийн буцалтгүй тусламж олгох бөгөөд Засгийн газраас тус арга хэмжээг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэсэн байна. 2011-2012 оны хичээлийн жилд суралцах оюутны тоо 170.0 байхаар байна. Энэ арга хэмжээг санхүүжүүлэхэд хүний хөгжил сангийн 2012 оны төсвөөс 83.6 тэрбум төгрөг зарцуулахаар тооцов.

ЭРҮҮЛ МЭНД, БОЛОВСРОЛЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ТӨЛБӨР

Эрүүл мэндийн үйлчилгээний төлбөр

1. Иргэний эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуульд зааснаар тусламж үйлчилгээний зардал заасан хэмжээнээс хэтэрч, төлбөрийг иргэн өөрөө хариуцан төлсөн

2. Эрүүл мэндийн сайдын баталсан жагсаалтанд орсон өндөр өртөг бүхий оношилгоо, эмчилгээ, мэс засал(зүрх, тархи , нугас г.м)-ыг эх орондоо хийлгүүлсэн иргэн төлбөрөө өөрөө төлсөн.

ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН САНХҮҮЖИЛТИЙН ХЭРЭГЦЭЭ

Хүний хөгжил сангийн 2012 оны санхүүжилтийн хэрэгцээ өмнөх онтой харьцуулахад 21.9 хувиар буурсан ба үүнийг ашигт малтмалын орд ашиглахтай холбогдуулан авах уртдчилгаа төлбөр, зээлээр санхүүжүүлэхээр тооцож байна.

ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН САНХҮҮЖИЛТИЙН ХЭРЭГЦЭЭ

ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН ТӨСВИЙН ОРЛОГО, ЭХ ҮҮСВЭР, САНГААС ЗАРЦУУЛАХ ХӨРӨНГӨ, ЭРСДЭЛИЙН НӨӨЦ ХӨРӨНГӨ

2010он 2011он 2012он

ХХСангийн 3.2.1-д заасан орлого

40,954.2 сая 44,000.0 сая 110,000.0 сая

ХХСангийн 3.2.2-д заасан орлого

110,016.1 сая 253,841.5 сая 364,638.1 сая

ХХСангийн 3.2.4-д заасан орлого

70,910.0 сая 490,896.4 сая 312,495.6 сая

Япон улсын засгийн газраас ард иргэдийнхээ амьдралыг дэмжих зорилгоор нэг хүн тутамд 12,000 иенийг тусламж болгон өгөх шийдвэрийг 2008 оны 12 сарын 20ны өдрийн засгийн газрийн тогтоолыг баталсан байна. Ингэхдээ 65с дээш насны өндөр настан болон 15с доош насны хүүхдүүдэд 10,000 иенийг тус тус нэмж олгохоор болжээ. Жишээ нь 2 хүүхэдтэй өрхийн иргэн бүрийн 48,000 иен дээр 2 хүүхдийн 20,000 иен нэмэгдээд 68,000 иений тусламжыг авна гэсэн үг юм. Тус мөнгийг олгохдоо бэлэн мөнгөөр гөр дээр дамжуулах бус банкны дансанд нь шилжүүлхээр болжээ. Ингэснээр иргэний тооллого болон өрхийн гишүүдийн тоог давхар зорилго болгожээ. Японы нэгэн хотод гэхэд бэлэн мөнгийг олгож эхэлсэн 2009 оны 5 сараас эхлэн 13,0 ейний худалдан авалтын картыг Засгын газраас олгосон бэлэн мөнгөний хэмжээнд тааруулан 12,0 ейнээр худалдаалахад 10 өдрийн дотор нийт 1000 ширхэг борлогджээ. Контакт линз, гоо сайхны бүтээгдэхүүн, нүднйи шил гэх мэт харьцангуй өндөр үнэтэй бүтээгдэхүүнүүдэд зарцуулагдсан нь судалгаагаар тогтоогджээ.

Засгийн газрын тооцоолсоноор энэхүү бэлэн мөнгийг олгох арга хэмжээ нь дотоодын нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийг (GDP) 0.15 хувиар өсгөнө гэж үзжээ. Энэхүү тооцоо нь нийт олгогдсон үнийн дүнгийн 40 хувь нь хэрэглээнд зарцуулагдана гэсэн тооцоо байсан ч эдийн засагчдийн хувьд хэрэглээнд гэхээсээ илүү хадгаламжинд их үлдэх болно гэсэн таамаглал их гарч байсан байна.

Хүмүүс тэрхүү 12,0 ейнийг юунд зарцулсан тухай хотын хэмжээн дэх судалгааны үр дүнгээр хэрэгцээнд илүү их зарцуулагдаж буй нь батлагдсан юм.

55%- өдөр тутмын хэрэглээнээс гадна

39%-өдөр тутмын хэрэгцээнийхээ нэмэлтээр

7%-хадгаламжинд

БЭЛЭН МӨНГӨ ОЛГОХ НЬ ХЭР ҮР ДҮНТЭЙ БАЙСАН БЭ? ЗҮҮН: 2с дээш ам бүлтэй өрхийн хэрэглээний

зардал өмнөх онтой харьцуулахад

БАРУУН: Бэлэн мөнгөний орлого нийт дүнгээр, өмнөх онтой харьцуулахад

 

2оос дээш ам бүлтэй өрхийн хэрэглээний зардал өмнөх онтой харьцуулах нь

Үүнээс харахад 2009 оны 5 болон 6 дугаар нь нэмэх үзүүлэлттэй байна.Яагаад зөвхөн энэ 2 сард хэрэглээ нь сэргэсэн байна вэ гэдгийг харахын тулд бэлэн мөнгөний орлогын үзүүлэлтийг авч үзжээ.

Энэхүү мэдээллээс харахад бэлэн мөнгөний орлого нь дандаа хасах үзүүлэлттэй байна. Ялангуяа хэрэглээний зардал нь нэмэх үзүүлэлттэй байсан 2009 оны 5 сард бэлэн мөнгөний орлого нь өмнө онтой харьцуулахад -2.5 хувь, 6 сар нь -7 хувь байна.

Тодруулбал, бэлэн мөнгийг тарааж байсан саруудад ч бэлэн мөнгөний орлого нь өмнөх онтой харьцуулахад багассан үзүүлэлттэй байсан ч хэрэглээний зардал нь өмнөх оноос нэмэгдсэн байна. Энэ нь засгийн газраас олгосон бэлэн мөнгөний үр дүн гэж үзэж байна

ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН ТАЛААРХ СУДАЛГАА

Судалгааны асуулт:1. Ам бүл2. Танай гэр бүлийн сарын нийт орлого3. Хүний хөгжлийн мөнгийг тогтмол авдаг

уу4. Та хүний хөгжлийн сангийн мөнгөө юунд

зарцуулдаг вэ5. Таны амьдралд хүний хөгжил сангийн

мөнгө хэрхэн нөлөөлдөг вэ6. Хүний хөгжлийн сангийн мөнгийг олгох

нь зөв үү

ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САНГИЙН ТАЛААР ИРГЭД

Г.Баяр-Эрдэнэ /БГД/: Манайх 3 хүүхэдтэй. Сард 100 гаруй мянган төгрөг авчихаад байгаа. Одоохондоо эрхэлсэн ажилгүй бодохоор хоол хүнс, хүүхдийн дэвтэр ном зэрэг ойр зуурын хэрэглээндээ зарцуулж байна. Гэхдээ ажилтай болчихвол энэ мөнгөө өөр зүйлд зарцуулна гэж бодож байгаа.

Л.Түвшинбаяр /СБД/: Би оюутан л даа. Мөнгөө өдрийн хоол, автобусны мөнгөнд зарцуулдаг. Одоогоор хураая энэ тэр гэж боддоггүй ш дээ. Аав, ээжээсээ авдаг мөнгөнөөс хөнгөлж байгаа шүү.

ХҮНИЙ ХӨГЖЛИЙН САНГИЙН МӨНГИЙГ ОЛГОХ НЬ ЗӨВ ҮҮ

Нийт судалгааны үр дүнд судалгаанд оролцсон иргэдийн 70-80 хувь нь бэлэн мөнгө тараах үзэгдэл ба ажилгүй болон архи уудаг хүмүүсийг өөхшүүлж нэг талаараа ядуурлын түвшинг ихэсгэнэ хэмээн үзсэн.