• “ШУВУУНЫ ТОМУУ, ХҮНИЙ ТОМУУГИЙН ЦАРТАХАЛТАЙ ТЭМЦЭХ ЧАДАВХИЙГ САЙЖРУУЛАХ ” ТӨСӨЛ

• “ГАМШГИЙН ЭРСДЭЛИЙГ БУУРУУЛАХ ТӨВ” ТББ

СУРГАЛТЫГ ЗОХИОН

БАЙГУУЛАГЧ

• ШУВУУНЫ ТОМУУ, ХҮНИЙ ТОМУУГИЙН ЦАРТАХАЛТАЙ ТЭМЦЭХ АРГА ХЭМЖЭЭСЭДЭВ

• СУРГАЛТЫН МАТЕРИАЛТӨРӨЛ

Нэгдүгээр бүлэг. Томуугийн тухай ерөнхий ойлголт Хуудасныдугаар

Хичээлдногдох цаг

СЭДЭВ: 2. Хүний томуу

1. Хүний томуугийн вирүс

2.Томуугийн вирүс дамжин тархах.

3.Хүний томуугийн эмнэлзүйн төрх

4. Хүний томуугийн эмчилгээ, сэргийлэлт

2

СЭДЭВ: 2. ХҮНИЙ ТОМУУ

Эдгээр уургийн эсрэг төрөгчийн шинж дээр үндэслэн томуугийн А хэвшинжийн вирүсийг :

хемагглютининий 16 (H1-H16),нейраминидазийн 9 (N1-N9) эд хэв шинжид хуваадаг.

Томуугийн вирүсийн омгийн бүтэн нэршил нь вирүсийн хэв шинж (А эсвэл В), ялгасан эзний төрөл зүйл (хүнээсялгасан вирүст бол заахгүй), газар нутаг, лабораторийн дугаар, ялгасан он, HA ба NA-ийн хувилбарыг бичсэн байна.

Жишээ нь: А/Ulaanbaatar/1806/05(H3N2).

Томуугийн вирүс нь агаар дуслын замаар тархаж, амьсгалын замын салст бүрхэвчээр дамжинхалдварладаг бөгөөд амьсгалын замын салстын мүцин давхраа ба эпител (хучуур) эсүүдийг нэвтрэхчадвартай юм.

Гагнаас уураг (fusion peptide), NS2 бүтцийн бус уураг нь томуугийн вирусийн үржлийг дэмжигч хорын үүрэг гүйцэтгэнэ.

Томуугийн вирүс нь 120 нм хөндлөн огтлолтой, нэг мушгиа РНХ агуулсан, гадуураа липидэн бүрхүүлтэй. Вирионы гадаргуу нь хемагглютинин ба нейраминидазийн уураг сэртэнгээр бүрхэгдсэн байна.

Томуугийн А, В хэвшинжийн вирүсийн геном нь 8 тусгаар сегментээс бүтдэг ба гадуураа нуклеокапсид уураг бүрхүүлтэй. Эдгээр сегментүүд нь рибонүклеопротейн (RNP)-ийг бүрдүүлдэг ба сегмент бүр нь тодорхой уургийн нийлэгшлийхариуцдаг.

3

1. ХҮНИЙ ТОМУУГИЙН ВИРҮСХүний томуугийн вирүс нь, ортомиксовирүсийн овогт хамаарна.. Энэ овогт томуугийн А, В, С хэвшинжийн вирүс, Thogovirus (хачгийн) вирүс багтдаг байна. Эдгээрээс

хүний томуугийн А, В хэвшинжийн вирүсүүд халдвар судлалын хувьд сонирхолтой болно.

Томуугийн А,В хэвшинжийн вирүсийн эсрэгтөрөгчийн төрхийг тодорхойлогч нь вирионы гадна бүрхүүлийнхемагглютинин (HA буюу H), нейраминидаз (NA буюу N) гэсэн 2 төрлийн уураг сэртэн байна.

Томуугийн А хэвшинжийнвирүсийн бүтэц.(en.wikipedia.org/wiki/Avian_influenza‐89k)

РВ2‐ полимераз В2, РВ1‐полимераз В1, РА ‐полимераз А,HA буюу H –хемагглютинин, NP‐нүклеокапсид, NA буюу N –нейраминидаз, М‐матриксуураг. (М1 –вирионыгхэлбэржүүлэгч уураг. Энэ нь Ахэв шинжийн вирүст байна. М2‐ионы сувгийн шахуургийн үүрэггүйцэтгэж, эндосомд хүчилшүлтийн тэнцвэрийг хангана.),NS‐бүтцийн бус уураг.

PB2, PB1, PA уургуудаас бүрдэл болдог РНХ-хамаат-РНХ полимераз нь вирүсийн репликац,транскрипцийг зохицуулдаг.

NS1, NS2 уургууд нь халдварлагдсан эсийн дотор вирүсийн бүтцийн хэсгүүд шинээр бийболохыг зохицуулдаг.

Вирүсийн гадар бүрхүүл болох хоёр үе липид мембран нь эсийн мембраны гаралтай бөгөөдэнэ бүрхүүлд HA, NA, M1 уургууд шигдэн суусан байдаг. М1 уургийн молекулууд нь липидэнбүрхүүлийг доороос бүрхэн байрлаж вирионыг хэлбэржүүлдэг.

Томуугийн С вирүс нь 7 сегментэт геном, гадаргуугийн 1 уурагтай, хүнд эмгэгтөрөх чадварсул байна.

4

2. ТОМУУГИЙН ВИРҮС ДАМЖИН ТАРХАХ

Өвчтэй хүн ханиаж, найтаах үед хамар хоолойноос агаарт цацагдсан дуслаар дамжин томуу хүнээс хүнд дамжин халдварладаг.

Дуслын жижиг хэсгүүд агаарт удаан тогтохгүй бөгөөд 3-6 м зайд байсан хүмүүст халдварлана.Халдвар шууд дамжин халдварлахаас гадна амьсгалын замын шүүрлээр бохирдсон зүйлээр бус

замаар дамжин халдварлана.

Халдвартай хүн томуугийн вирүсийг өвчний шинж тэмдэг эхэлсэн 2 дахь хоногоос 5 хоногийн дотор , харин вирүсийг 10, түүнээс дээш хоногт тараах боломжтой.

Íàéòààõàä íÿíàãóóëñàí2-5 мянган дусал агаарт цацагддаг.

5

Хүний томуугийн хүндрэлгүй хэлбэр

Халдвар авснаас хойш 1-2 өдрийн нууц үеийн дараа томуу өвчин эхлэх ба ингэхдээ ихэвчлэн цочмогшинж тэмдгүүдээр илэрнэ.

Үүнд: огцом өндөр халуурах, дагжих, бие эвгүйрхэх, ядарч сульдах, толгой болон булчингаар өвдөх, хоолой торох, ханиалгах, хамраас ус гоожих гэх мэт шинж тэмдгүүд илэрнэ. Хүүхдэд дунд чихний үрэвсэл, дотор муухайрах, бөөлжих шинж тэмдгүүд түгээмэл илэрдэг. Ховор тохиолдолд гаж (халуурч татах, Ryan-Poirier 1995: нянгийн үжил, Dagan 1984) хэлбэр тохиолддог.

Хүндрэлгүй хэлбэрийн томуу өвчний түгээмэл шинж тэмдгүүд:

Ерөнхий шинж тэмдгүүд: Халуурах, толгой өвдөх, булчин өвдөх: (Үүнд: нурууны урт булчин, нүдний булчин болон бүх булчин

хамарна, Хүүхдэд хөлийн эрээн булчингийн өвдөлт илэрнэ.), бие эвгүйрхэх болон бие сульдах шинж тэмдгүүд

илэрнэ.

Амьсгалын замын шинж тэмдгүүд: хуурай ханиалгах, нус гоожих, настай хүмүүст ядрах болон толгой эргэх шинж тэмдгүүд илэрнэ.Мөн хоолой сөөх, хоолой торох ба хатах зэрэг ерөнхий шинж тэмдгүүд илэрнэ. Хүүхдэд хоолой бачуурах шинж тэмдэг олонт тохиолддог.

6

3. ХҮНИЙ ТОМУУГИЙН ЭМНЭЛЗҮЙН ТӨРХ

Шинж тэмдэг %

Үндсэн шинж тэмдгүүдийн давтамж *

37,8 хэм ба түүнээс дээш халуурах 68Чичрүүдэс хүрэх (халуурч дагжих) ** 90Ханиалгах 93Хамар битүүрэх 91Сульдах 94Хоолны дуршил буурах 92Хоолой торох 84Толгой өвдөх 91Булчингаар өвдөх 94

* 2470 өвчтөнд лабораториор баталсан томуугийн үед хийсэн ажиглалт (Monto 2000).** Өгүүлэлд нь халууралт, чичрэлт илэрсэн өвчтөнүүд

Эмнэлзүйн төрх нь: халууралтгүй, ханиадны үеийнх шиг амьсгалын замын шинжүүд илрэхбайдлаар, эсвэл амьсгалын замын шинж илрэхгүйгээр туйлдал, ядарлаар илэрч болдог бөгөөд настайхүмүүст сүүлчийн хэлбэр элбэг ажиглагддаг.

Шинж тэмдгүүдийн хүнд илрэл халууралтаас шууд хамааралтай. Халууралт болон ерөнхий шинжтэмдгүүд нь голдуу 3 хоног үргэлжилдэг ба заримдаа 4-8 хоног үргэлжилж аажмаар эрчим нь багасна.Гэвч ханиалгах ба бие эвгүйрхэх шинжүүд 2 долоо хоногоос ч илүү хугацаанд үргэлжилж болно. Давтанхалууралт ховор байдаг.

Бүрэн эдгэртэл 1-2 долоо хоногийн хугацаа шаардлагатай байдаг ба насанд хүрэгчдэд энэ хугацааурт байна

7

Халууралт: огцом 38-40 хэмд хүрнэ (ялангуяа хүүхэд 41 хэм хүртэл халуурдаг), ихэвчлэн 3 хоног

үргэлжилдэг (4-8 хоног ч хүрэх нь бий) ба аажмаар буурна. Давтан халууралт ховор тохиолдоно.

Хүндрэлгүй хэлбэрийн томуугийн үзлэгийн илрэлүүдНүүр царай: мэнчийж улайсанАрьс: халуун ба чийглэгНүд: нулимс гүйлгэнэсэн, улайсанХамар: нус гоожсонЧих: үрэвссэнСалст бүрхэвчүүд: улайсанХүзүүний тунгалагийн зангилаанууд: тэмтрэгдэнэ ( ялангуяа хүүхдэд)

Насанд хүрсэн хүмүүс өвчний шинж тэмдэг эхлэхийн өмнөх 24 цагаас хамгийн их халдвартай, ер нь өмнөх 7 өдрийн туршид халдвартай байдаг.

Хүүхэд илүү халдвар тараах эрсдэлтэй байдаг. Ялангуяа хүүхдийн нас бага байх тусмаа өвчин эхлэхээс олон өдрийн өмнөөс вирүсийг гадагш ялгаруулдаг (Frank 1981) ба 10 хүртэл хоног үргэлжилж (Frank 1981) болдог.

Дархлаа дарангуйлагдсан зарим хүмүүст томуугийн вирүс долоо хоногоор, эсвэл сарын туршид ч гадагш ялгарч болдог (Klimov 1995, Boivin 2002). Дэгдэлтийн бус үед, томуугийн шалтгаант амьсгалын замын шинж тэмдгүүдийг бусад шалтгаант амьсгалын замын эмгэгүүдээс ялгахад хэцүү (лабораторийн шинжилгээ эцсийн хариуг хэлнэ).

Гэсэн ч томуугийн гэнэт эхлэх байдал, халууралт, бие эвгүйрхэх болон бие сульдах шинж тэмдгүүд нь ердийн ханиадаас ялгаат ай

8

Шинж тэмдэг Томуу Ханиад

Томуу , ердийн ханиадыг жишиж үзвэл:

Шинж тэмдэг Томуу Ханиад

Халууралт Ихэвчлэн өндөр, 3-4 хоног үргэлжилнэ ХоворТолгой өвдөлт Түгээмэл ХоворСульдал 2-3 долоо хоног үргэлжилж болно ХоворӨвдөлт (булчин) Ихэвчлэн байдаг ба хүчтэй ХоворТамирдалт Эрт илэрдэг ба заримдаа хүнд байна. ҮгүйХамар битүүрэх Ховор ТүгээмэлХоолой торох Ховор ТүгээмэлХаниалгах Түгээмэл ХоворЦээж хөндүүрлэх Түгээмэл, заримдаа хүчтэй ХовордууХүндрэлүүд Гуурсан хоолойн үрэвсэл, Хамрын дагавар

Уушгины үрэвсэл, хүнд үед хөндийнүүдийн амь насанд аюултай байж болно үрэвсэл

Хүний томуугийн хүндрэлүүд

Томуугийн үед хамгийн түгээмэл тохиолддог хүндрэл бол уушгины үрэвсэл. Уушгины үрэвсэл нь хоёрдогч хэлбэрээр, нянгаар сэдээгдэх нь элбэг бөгөөд томуугийн уушгины анхдагч үрэвсэл тохиолдвол илүү хүнд явагддаг.

Вирүс болон нянгаар үүсгэгдсэн хавсарсан хэлбэрийн уушгины үрэвсэл зонхилон томуугийн дэгдэлтийн үед тохиолддог. Томуу нь зүрх, уушгины болон бусад архаг өвчнүүдийг хүндрүүлж, сэдрээж болдог. Томуугийн халдвар нь голдуу энцефалопати (McCullers1999, Morishima 2002), түр зуурын миелит, миозит, миокардит, перикардит, ба Рейн хамшинжээр хүндрэх хандлагатай болно.

9

Бактерийн гаралтай уушгины хоёрдогч үрэвсэл

Бактерийн шалтгаант уушгины хоёрдогч үрэвсэл нь ихэвчлэн Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus ба Haemophilus influenzae-ээр сэдээгддэг.

Голдуу, өвчтөнд эдгэрэх шинжүүд гарч байснаа дахин халуун нэмэгдэх нь хавсарсан халдварын дохио болдог. Эмнэл зүйн илрэл ба шинж тэмдгүүдийн хувьд бактерийн шалтгаант уушгины үрэвслийн сонгомол шинжүүд: ханиалгах, ногоон цэр гарах болон бодит үзлэг ба рентгенээр илрэх шинжүүд байна. Граммын будалт, цэрнээс өсгөвөрлөх шинжилгээнүүдээр үүсгэгчийг тодорхойлж болно.

Уушги ба зүрхний архаг өвчин нь настай хүмүүст бактерийн шалтгаант уушгины үрэвсэл үүсэх шалтаг болдог. Зохистой, оносон антибиотик эмчилгээг хэрэглэснээр эмчилгээний хангалттай үр дүнд түргэн хүрдэг.

Уушгины анхдагч вирүст үрэвсэлЭмнэл зүйн хувьд анхдагч, вирүсийн шалтгаант уушгины үрэвсэл нь өөрөө эдгэрдэггүй, цочмог

томуугийн нэг үе шат маягаар явагддаг.

Эмнэл зүйн байдал нь дордож байнгын халууралт, амьсгаадалт ба хөхрөлтөөр илэрдэг. Эхэн үедээ бодит үзлэгт гарах өөрчлөлтүүд тод бус байх бөгөөд хүнд тохиолдлуудад тархмал өөрчлөлт гардаг. Энэ үе шатандаа рентгенд завсрын эдийн тархмал нэвчдэст сүүдэр гарч, гипокси ихтэй, амьсгалын цочмог дутлын хамшинж илэрнэ.

Уушгины эд эс, амьсгалын замын шүүрлээс авсан сорьцонд вирүсийн таньц өндөр байна. Уушигны цус алдалттай, вирүсийн шалтгаант уушгины анхдагч үрэвсэл нь 1918 оны цартахлын онцлог шинж байсан. Мөн 1957 оны томуугийн цартахлын үед жирэмсэн эмэгтэй, зүрх судасны өвчтэй (хавхлагийн нарийсал), уушгины архаг эмгэгтэй хүмүүс илүү өртөж байжээ.

10

Вирүс ба бактер хавсарсан шалтгаант уушгины үрэвсэлАнхдагч ба хоёрдогч уушгины үрэвслийн эмнэл зүйн онцлог томуугийн хавсарсан шалтгаант уушгины

үрэвслийн үед харагддаг. Энэ байдал голдуу уушги ба зүрхний архаг өвчтэй өвчтнүүдэд тохиолддог. Зарим өвчтнүүдэд явц нь аажим давшингуй, бусдад нь түр зуурын сайжрал өгөөд эргээд хүндрэх тохиолдол байдаг. Эмчилгээний зорилго нь нянгийн эмгэг үйлчлэлийг арилгахад чиглэнэ.

Уушгины архаг өвчнүүд сэдрэхХалдвар үүсгэгч нь амьсгалын замын архаг өвчин сэдрээхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг нь батлагдсан

(Monto 1978). Томуугийн халдвар нь гуурсан хоолойн архаг үрэвсэлтэй өвчтнүүдэд уушгины үйл ажиллагаа алдагдахад хүргэдэг. Хүүхдэд, томуу нь өвчний эхний 2 өдөрт уушгины багтрааг идэвхжүүлснээс эдгэрэлт нь ердийнхээс удааширдаг (7–оос дээш хоног) байна (Kondo1991).

Хоолой бачуурахХоолой бачуурах нь хүүхдэд түгээмэл тохиолддог томуугийн хүндрэл юм. Томуугийн үеийн хоолой

бачуурах нь томуу-төст вирүсийн үеийнхээс илүү хүнд байдаг (Peltola 2002).

ЭндэгдэлТомуугийн дэгдэлтэнд хөгшид илүү өртөмтгий байдаг. Уушгины үрэвсэл ба томуугийн нас баралтын

түвшин нь 100000 хүн амд 10-600 болон дээш тохиолдол хүртэл хэлбэлздэг.

Нэгэн судалгаанд, зүрх судасны болон уушгины хавсарсан эмгэгтэй хүмүүст нас баралтын түвшин хамгийн өндөр (870/1000000) байсан байна (Barker 1982). Томуугийн хүндрэлийн улмаас нас барах нь долоо хоногийн дараагаас эхлэх нь элбэг байдаг.

Зарим хүмүүс томуугийн хүндрэлээс гарч чадахгүйгээр уушги, зүрх судас, бөөрний үйл ажиллагааны дутлын улмаас нас бардаг.

11

Миозит

Миозит нь томуугийн В вирүсийн үед цөөвтөр тохиолддог бөгөөд А томуугийн үед бараг тохиолддоггүй. Эрэгтэй хүүхэд миозитоор өвдөх нь эмэгтэй хүүхдээс илүү . Томуугийн улмаас хүүхдийн цочмог миозитоор өвдөх дундаж хугацаа 3 хоног байна (Agyeman 2004).

Ретроспектив судалгаагаар тохиолдлуудын 69%- д нь эрээн булчин дангаараа, 31%-д бусад булчингууд хавсарч байсан байна. Цусан дахь креатинфосфокиназын хэмжээ ихэвчлэн ихэсдэг (Hu 2004). Миозитын шинж тэмдгүүд 3 хоногийн дотор арилдаг боловч заримдаа хэдэн долоо хоног үргэлжлэх нь бий.

Зүрх-судасны хүндрэлүүдМиокардит томуугийн халдварын үед ховор тохиолддог хүндрэл юм. Ийлдэс судлалын аргаар

баталгаажсан цочмог томуутай хүмүүст (n=152) хийсэн сонголтгүй когорт судалгаагаар креатининкиназынтүвшин нэмэгдэх нь судалгаанд хамрагдагсадын 12%-д илэрчээ. Харин зүрхний тропонин I ба T-ийн түвшин альч өвчтөнд нэмэгдээгүй байна.

Өмнө нь эрүүл байсан насанд хүргэгчдэд зүрхний булчингийн үйл ажиллагааны хямрал, давтамж цархүрээг нь тодорхойлох судалгаагаар зүрхний цахилгаан бичлэгийн хэвийн бус үзүүлэлтүүд 1, 4, 11 ба 28 дахьхоногуудад 53%, 33%, 27% ба 23%-тай байсан байна. Гэвч эдгээр шинжүүд нь эмнэлзүйн хувьд ач холбогдолөгөхөөр шинжүүд биш байжээ.

Хордлогот шокийн хам шинж

Õîðäëîãûí øîêèéí õàì øèíæ (ÕØÕ) íü òîìóóãèéí õ¿íäðýë áàéäëààð òîõèîëääîã (CDC 1986, MacDonald 1987, Tolan 1993). Óæèã öóñíû äàðàëò áàãàñàëò íü çàðèìäàà øîêîíä àìàðõàí îðóóëäàã (Chesney 1981). ÕØÕ íü òîäîðõîé ýìíýëç¿é äýýð ñóóðèëæ îíîøëîãääîã (Reingold 1981) áà õîð ÿëãàðóóëàãч Staphylococcus aures-ûãöýðíèé ñîðüöîíä òîäîðõîéëæ áîëíî.

Ãýíýò òîõèîëäîæ áàéãàà øîêèéã ýìíýëç¿éãýýð íü ìèîêàðäèò áà ¿æëýýñ ÿëãàí îíîøëîõ øààðäëàãàòàé. ªâчнèé ýíýÿëãàí îíîøëîãîî õ¿íä áºãººä öóñíû ýðãýëòèéí õÿíàëò, èéëäýñ ñóäëàëûí øèíæèëãýý, ºñãºâºðèéí øèíæèëãýýøààðäëàãàòàé áàéäàã (CDC1986).

12

Рейн хамшинжÐåéí õàìøèíæ (Reye’s syndrome) íü ýëýãíèé ¿éë àæèëëàãààíû àëäàãäàë, òàðõèíû ýäèéí

¿ðýâñëèéí áóñ ýìãýã ººðчëºëòèéí õîñëîëîîð òîäîðõîéëîãäîíî.

Иõýâчëýí âèð¿ñò õàëäâàð, ÿëàíãóÿà òîìóó, õàíèàä, ñàëõèí öýöýãòýé õàâñðàí èëýðäýã. Ýíöåôàëèò, ìåíèíãèò, äèàáåò, ýì õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ, õîðäëîãî, ñýòãýöèéí ºâчíººñ ÿëãàí îíîøëîõøààðäëàãàòàé.

Òîìóóãèéí ¿å äýõ Ðåéí õàìøèíæ íü Â âèð¿ñèéí õàëäâàðòàé õ¿¿õäýä ãîëäóó èëýðäýã.

Àñïèðèíèé õýðýãëýý Ðåéí õàìøèíæèéí õîîðîíä ñòàòèñòèê ìàãàäëàëòàé õîëáîî áàéãààãñóäëààчèä àæèãëàæýý (Starkî1980, Waldman 1982, Íàlpin 1983). Ýíý õàìààðàë íü ýäãýðýëò ìóóòàéáàéñàí àìüñãàëûí çàìûí âèð¿ñèéí öîчìîã õàëäâàðûí ¿åä ñàëèöèëàò õýðýãëýñýí òîõèîëäëîîðáàòëàãäñàí þì.

Õ¿¿õäèéí òîìóóãèéí ¿åä àñïèðèí õýðýãëýõèéã çîãñîîñíîîð ÀÍÓ-ä Ðåéí õàìøèíæ èëýðõèéáóóðñàí (Barrett 1986).

Хүний дархлал хомсдлын вирүс (ХДХВ)-ийн халдвартай өвчтөнд тохиолдох хүндрэлүүд

Òîìóóãèéí ýìíýëç¿éí òºðõ íü ÕÄÕÂ(HIV)-ýýð õàëäâàð àâñàí ºâчòөí¿¿äýä áóñàä á¿ëãèéí ºâчòí¿¿äèéíõýýñÿëãààòàé áèø (Skiest 2001). Çàðèìäàà ýìíýëç¿éí èëýðõèé õýëáýð õîâîð áà óóøãèíû òàëààñ ãàðàõ õ¿íäðýë HIV-ñºðºã ºâчтíèéõòýé èæèë äàâòàìæòàé òîõèîëääîã.

Çàðèì ñóäàëãààãààð HIV-òýé ºâчòºíèé òîìóóãèéí óëìààñ ýìíýëýãò õýâòýõ õóâü HIV- ñºðºãõ¿ì¿¿ñèéíõýýñ ºíäºð áàéæýý (Skiest 2001, Fina 2001). ÄÎÕ-òîé õ¿ì¿¿ñò äàðõëàà äàðàíãóéëàãäñàíáàéõ òóë òîìóóгийн íàñ áàðàëòûã íýìýãä¿¿ëäýã (Lin 2001).

13

Өсвөр насныхан, залуучуудад томуу нь зонхилон хүндрэлгүй, хөнгөн тусах тул шинж тэмдгийн эмчилгээ хийхэд л хангалттай . Харин ахимаг насны хүмүүс, онцгой зарим нөхцөл байдал, эрүүл мэндийн хувьд хэвийн биш хүмүүст вирүсийн эсрэг эмчилгээ хэрэгтэй.

14

4. ХҮНИЙ ТОМУУГИЙН ЭМЧИЛГЭЭ, СЭРГИЙЛЭЛТ

ТОДРУУЛГА: Нейраминадазыг саатуулагч эмүүд (НАС) нь хүний томуу өвчний аль ч хэвшинжийн

вирүсийн (1918 оны цартахал үүсгэгч вирүсийг оруулан) эсрэг сайн үйлчилдэг.

Томуугийн А/H5N1/ дэд хэвшинжээр үүсгэгдсэн вирүсийн хүний өвчлөлд оселтамивир зэрэг НАС эмүүдийг хэрэглэхэд үр дүн сайн, гэхдээ зарим тохиолдолд учир дутагдалтай, эмэнд тэсвэржил үүсч байна.

Шинэ омгийн вирүсийн эсрэг вакцин бэлхэн биш, түүний үйлдвэрлэлт удаашралтай, вакцин хангамж дутмаг байгаа, цартахалын босгон дээр байгаа үед вирүсийн эсрэг эмүүдийг л цаг алдалгүй хэрэглэх нь эмнэлзүйн хувьд гол арга болох төлөвтэй байна.

15

Томуугийн А вирүсийн халдварын эмчилгээнд хоёр НАС, хоёр М2 ионы сувгийг саатуулагч эм буюу үндсэн 4 эмийг л хэрэглэдэг. НАС (осетамивир, занамивир) нь томуугийн В хүрээний вирүст ч мөн нөлөөлдэг.

Өвчний эхний шинж тэмдэг илрээд удаагүй (48 цаг дотор) энэ эмнүүд бүгд сайн үйлчилж чадна.

Эмчилгээний үр дүн нь өвчний шинж тэмдэг эхэлсэн, вирүсийн эсрэг эмчилгээ эхэлсэн хугацаанаас шууд хамаарна. Эмчилгээ хэдий чинээ эрт эхэлнэ, үр дүн нь төдий чинээ сайн байх болно. М2 ионы сувгийг саатуулагч (МСС) римантадин, амантадин хоёрыг бодоход НАС (оселтамивир, занамивир) нь гаж нөлөө багатай тэсвэржилт үүсэх нь цөөн болно.

НАС оселтамивир (Tamiflu®)-г эдүгээ томуугийн А/H5N1/ дэд хэвшинжийн вирүсийн хүний өвчлөлийг эмчлэхэд хэрэглэх гол эм гэж үздэг байна.

ВИРҮСИЙН ЭСРЭГ БЭЛДМЭЛ

Шувууны томуугийн H5N1 вирүсээр сэдээгдсэн хүний өвчнийг эмчилсэн туршлага тун хязгаарлагдмал, тэдний эмнэлзүйн талаар цөөн хэдэн өвчтөнг хамарсан ажиглалтууд л хэвлэлд нийтлэгдсэн.

Эдүгээ эргэлтэнд буй H5N1 вирүсийн өвчнийг эмчлэхэд томуугийн “сонгодог” хэлбэрийг эмчлэхээс зарим нэг ялгаа байж болох ажээ .

Дараах аргачлал нь түр зуурын бөгөөд шинэ дүгнэлтүүд гарч ирэхэд зохицуулан өөрчлөх юм.

• Томуугийн H5N1-ийн сэжигтэй өвчтөнд лаборатори шинжилгээний хариу гартал нэн яаралтай НАС эмүүдийг өгөх .

• Оселтамивир (Tamiflu®) нэн түрүүнд сонгох .

• Өвчний хүнд тохиолдолд оселтамивирийн тунг ихэсгэн (насанд хүрэгчдэд 150 мг-аар хоногт 2 удаа), удаан хугацаагаар (7-10 хоног мөн илүү) хэрэглэх .

• Эмэнд тэсвэртэй вирүс байсны улмаас эмнэлзүйн явц хурдан зуур хүндэрч болно

• Вирүсийн репликаци үргэлжилж буй нь нотлогдох юм бол өвчин эхлээд 8 хоног өнгөрсөн байсан ч оселтамивир эмчилгээ нь үр дүн өгч болно .

16

А/H5N1/ ДЭД ХЭВШИНЖИЙН ВИРҮСИЙН ХАЛДВАРТАЙ ХҮНИЙ ТОМУУГИЙН ЭМЧИЛГЭЭ

17