курсын ажил

Олон улсын эдийн засаг бизнесийн

дээд сургууль

ОУБСМНБ 3-3

Сэдэв: Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Шалгасан багш.......................................... \ маг. Т.Болор-Эрдэнэ \

Гүйцэтгэсэн оюутан................................... \ О. Уранчимэг \

2011 он

Үндсэн хөрөнгийн бүртгэлийн ерөнхий асуудлууд

Òºëºâëºãºº

1. Îðøèë.................................................................................................

........ 2

2. Үндсэн хөрөнгийн тухай ерөнхий

ойлголт........................................... 3-7

Ãàçàð

Áàðèëãà

Áàéãóóëàìæ

Ìàøèí, òîíîã òºõººðºìæ

Ìàë ñ¿ðýã

ªºðºº áàðüæ áîñãîñîí õºðºíãº

3. ¯íäñýí õºðºíãèéí

àíãèëàë..................................................................... 8-9

4. ¯íäñýí õºðºíãèéí äýëãýðýíã¿é áà õóðààíãóé á¿ðòãýë......................

10-12

5. Үндсэн хөрөнгийн элэгдлийн

бүртгэл ................................................13-14

6. Үндсэн хөрөнгийг үнэлэх

асуудал.......................................................14-19

7. Ñóäàëãààíû õýñýã.........................................................................

19-24

8. Ä¿ãíýëò.............................................................................................

......... 25

9. Íîìûí

æàãñààëò.......................................................................................

26

10. Õàâñðàëò................................................................................

.............. 27-28

ОУБСМНБ 3 3 О. Уранчимэг Page 2


Îðøèë

Èõýíõ áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà íü ¿éë àæèëëàãààíû òºðºë, õýìæýý

çýðýã ºâºðìºö îíöëîãîîñîî ¿ë õàìààðàí óðò õóãàöààíä àøèãëàãäàõ õºðºíãº

ýçýìøñýíýýð ¿éë àæèëëãààãàà õýâèéí ÿâóóëäàã.

Àëèâàà áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõûí

òóëä òîäîðõîé õýìæýýíèé õºðºíãºòýé áàéõ ¸ñòîé. Õºðºíãº ãýäýã íü òóõàéí

áàéãóóëëàãûí ìýäýëä áàéãàà ýäèéí çàñãèéí ¿íý öýíýòýé þìñûã õýëíý.

Ýäèéí çàñãèéí ¿íý öýíý áîë òóõàéí þìñûí îäîî áîëîí èрýýä¿éä ìºíãº áîëæ,

òóõàéí áàéãóóëëàãàäàà àøèã îðëîãî àâ÷ðàõ ÷àíàð þì.

Óðò óäààí õóãàöààíû òóðøèä îëîí æèëýýð àøèãëàãäàõ õºðºíãº

ýçýìøñýíýýð òºðèéí áîëîí áèçíåñèéí ÿìàð ÷ áàéãóóëëàãà ¿éë

àæèëàãààãàà òàñðàëòã¿é ¿ðãýëæë¿¿ëæ ¿íäñýí çîðèëòîî õýðýãæ¿¿ëýõ

íºõöºëºº á¿ðä¿¿ëæ áàéäàã. ªºðººð õýëáýë, ¿íäñýí õºðºíãºã¿éãýýð àæèë

¿éë÷èëãýý, ¿éëäâýðëýë çîõèîí áàéãóóëæ áàéäàã àæ àõóéí ãàçàð

áàéãóóëëàãà ãýæ õààíà ÷ áàéõã¿é þì.

Ýíý ÷àíàðààð íü ¿íäñýí õºðºíãèéã ãàçàð, áàðèëãà, áàéãóóëàìæ, ìàøèí

òîíîã òºõººðºìæ, ¿éëäâýðèéí áàãàæ õýðýãñýë, òàâèëãà ãýõ ìýòýýð



àíãèëàí àâ÷ ¿çýõ áºãººä ýäãýýðèéã äîð äóðüäñàí ¿íäñýí øèíæ¿¿äýýð íü

òîäîðõîéëîí îéëãîäîã áàéíà. ¯¿íä:

1. ¯íäñýí õºðºíãèéã áîðëóóëæ àøèã îëîõîä áóñ õàðèí ¿íäñýí ¿éë

àæèëëàãààíä àøèãëàõ çîðèëãîîð àâ÷ ýçýìøèíý. Ýíý øèíæýýðýý

¿íäñýí õºðºíãº íü áàéãóóëëàãûí õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõàä

÷èãëýãäñýí áàéäàã.

2. ¯íäñýí õºðºíãº á¿õýí óäààí õóãàöààíä àøèãëàãäàæ, ýíý ÿâöäàà

ýëýãäýëä çàéëøã¿é îðæ áàéíà. Íýã ¸ñîíäîî ãàçðààñ áóñàä ¿íäñýí

õºðºíãºíä àøèãëàãäàõ õóãàöààãààð íü ýëýãäýë òîîöîæ

¿éëäâýðëýë, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàëä íü øèíãýýäýã

çàð÷èìòàé þì.

3. ¯íäñýí õºðºíãº íü ÿìàãò áèåò øèíæ ÷àíàðòàé áàéæ áàéäàã ó÷ðààñ

áîðëóóëàõàä þìóó ¿éëäâýðëýõýä áàðàà, ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë øèã

áèåò áàéäëààðàà íýã óäàà îðîëöîîã¿é áàéíà.

¯íäñýí õºðºíãийн тухай ойлголт

Àëèâàà áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõûí

òóëä òîäîðõîé õýìæýýíèé õºðºíãºòýé áàéõ ¸ñòîé. Õºðºíãº ãýäýã íü òóõàéí

áàéãóóëëàãûí ìýäýëä áàéãàà ýäèéí çàñãèéí ¿íý öýíýòýé þìñûã õýëíý.

Ýäèéí çàñãèéí ¿íý öýíý áîë òóõàéí þìñûí îäîî áîëîí èрýýä¿éä ìºíãº áîëæ,

òóõàéí áàéãóóëëàãàäàà àøèã îðëîãî àâ÷ðàõ ÷àíàð þì. Õºðºíãèéã ìºíãºí

õýëáýðò õºðâºõ õóãàöààãààð íü:

À. Ýðãýëòèéí õºðºíãº

Á. Ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãº

ÍÁÁÎÓÑ 2-ò çààñíààð íýã æèëèéí äîòîð õºðâºõ õºðºíãèéã ýðãýëòèéí íýã

æèëýýñ äýýø õóãàöààíä õºðâºõ õºðºíãèéã ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãº ãýæ

òîîöíî. Ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãèéí ãîë õýñýã íü ¿íäñýí õºðºíãº þì. ¯íäñýí

õºðºíãºíä ¿éëäâýðëýë ¿éë÷èëãýýíä õýä õýäýí þì óó õýäýí 10 æèëýýð

àøèãëàãäàæ, ºðòãºº ààæìààð ýðã¿¿ëýí íºõäºã àøèãëàëòûí ÿâöàä õýëáýð



ä¿ðñýý ººð÷èëäºãã¿é þìñûã õàðóóëíà. ¯íäñýí õºðºíãèéã äàðààõ

áàéäëààð àíãèëàí á¿ðòãýæ, ýëýãäëèéã òîîöäîã.

¯íäñýí õºðºíãº

Õ¿íèé á¿òýýìæ áèé áîëãîñîí Áàéãàëèàñ áèé áîëãîñîí

- Áàðèëãà - Ãàçàð

- Áàéãóóëàìæ - Îé ìîä-óñ

- Ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ - Í¿¿ðñ, õ¿äýð çýðýã

óóðõàéí íººö

- Òàâèëãà, ýä õîãøèë - ¯íäñýí ñ¿ðãèéí ìàë

àìüòàä

- Òýýâðèéí õýðýãñýë

- Çàì øóãàì õîîëîé

¯¿íýýñ ¿çâýë ¿íäñýí õºðºíãºíä ÷óõàì ÿìàð òºðëèéí õºðºíãº õàìààðàãäàõ

íü õàðàãäàíà. Ýäãýýðýýñ ãàçàð, áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã ¿ë õºäëºõ

õºðºíãº ãýæ ¿çíý. ¯íäñýí õºðºíãèéí àøèãëàëòûí áàéäàëä õÿíàëò òàâèõ,

ýëýãäýë òîîöîõ, óäèðäëàãàä ìýäýýëëèéã òîäîðõîé ãàðãàæ ºãºõ ¿¿äíýýñ:

1. Ýçýìøëèéí áàéäëààð íü:

- ªºðèéí

- Ò¿ðýýñèéí

2. Àøèãëàãäàõ õ¿ðýýãýýð íü:

- ¯éëäâýðëýëèéí

- ¯éëäâýðëýëèéí áóñ

3. Àøèãëàæ áóé ýñýõýýñ íü:

- Àøèãëàëòàíä áóé

- Íººöºíä áóé ãýæ àíãèëíà.

¯íäñýí õºðºíãºíä äàðààõ òºðëèéí ¿íý òîîöîæ àøèãëàãäàõ øààðäëàãà ãàðíà.

¯¿íä:



1. Àíõíû áóþó ò¿¿õýí ¿íý

2. ¯ëäýãäýë ¿íý

3. ¯ëäýõ ¿íý

4. Øèíý÷èëñýí ¿íý

Àíõíû ¿íèéã ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéí õóâüä áàðüæ áàéãóóëñàí çàðäëààð íü

õóäàëäàæ àâñàí õºðºíãº áîë õóäàëäàæ àâàõàä òºëñºí ¿íý äýýð íü

òýýâýðëýõ, óãñàð÷ ñóóðèëóóëàõ çàìä äààòãóóëàõ, øààëèéí áîëîí

õóäàëäààíû òàòâàð òºëºõ çýðýã íýìýëò ¿àðäàë ãàðâàë ò¿¿íèéã

îðîëöóóëàí òîîöîîëíî.

¯ëäýãäýë ¿íèéã àíõíû ¿íýýñ àøèãëàãäàõ õóãàöààíä áàéãóóëñàí

ýëýãäëèéã õàñ÷ òîäîðõéîëíî.

¯ëäýõ ¿íèéã àíõíû ¿íýýñ óã õºðºíãèéã àøèãëàëòààñ á¿ð ìºñºí õàñàõ ¿åä

ýðã¿¿ëýí àøèãëàæ áîëîõ ç¿éëèéí áîëîìæèò ¿íèéã õàñ÷ òîäîðõîéëíî.

Øèíý÷èëñýí ¿íèéã çàéëøã¿é øààðäëàãààð òóõàéí õºðºíãèéí àíõíû ¿íèéã

ººð÷ëºõ øèéäâýðýýð òîãòîîíî. Òóõàéëáàë, çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðýýð

äàõèí ¿íýëýõ, áàéãàëèéí áîëîí ¿éëäâýðëýë òåõíèêèéí ãýíýòèéí àþóëä

ºðòñºí, ºðãºòãºæ ººð÷èëñºí çýðýã òîõèîëäîëä òîãòîîíî.

Ýíý ¿íý òîãòîîãäñîí ¿åýñýý àíõíû ¿íèéí àäèë àøèãëàãäàíà.

Èõýíõ áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà íü ¿éë àæèëëàãààíû òºðºë, õýìæýý

çýðýã ºâºðìºö îíöëîãîîñîî ¿ë õàìààðàí óðò õóãàöààíä àøèãëàãäàõ õºðºíãº

ýçýìøñýíýýð ¿éë àæèëëãààãàà õýâèéí ÿâóóëäàã. Èéì õºðºíãèéã ¿íäñýí

õºðºíãº ãýäýã áºãººä äàðààõ øèíæ ÷àíàðòàé þì.

1. Áîðëóóëàõ áóñ, õàðèí ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíä àøèãëàõ

çîðèëãîîð àâ÷ ýçýìøäýã. Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãóóä çºâõºí õýâèéí ¿ûë

àæèëëàãààíä àøèãëàõ õºðºíãèéã ¿íäñýí õºðºíãº ãýæ ¿çíý. Áóñàä

òîõèîëäîëä òóõàéëáàë, ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéí õóäàëäàà ýðõýëäýã

áàéãóóëëàãà ýçýìøèëäýý áóé ãàçðûã áàðàà ìàòåðèàë, àøèãëàãäààã¿é

áàðèëãà, áàéãóóëàìæèéã õºðºíãº îðóóëàëò ãýæ ¿çíý.

2. Èõýâ÷ëýí óäààí õóãàöààíä àøèãëàãäàõûí çýðýãöýý ýëýãäýëä

îðäîã. ¯íäñýí õºðºíãèéã îëîí æèëèéí òóðø àøèãëàæ ºãººæèéã íü õ¿ðòäýã.

Õºðºíãèéã õóäàëäàí àâàõàä çàðöóóëñàí õºðºíãº îðóóëàëòûí ºðòãèéã

ýëýãäëýýð äàìæóóëàí èðýýä¿éí õóãàöààíä õóâààðèëíà. ¯íäñýí õºðºíãººñ

çºâõºí ãàçàðò ýëýãäýë òîîöäîãã¿é. Õàðèí õºðñíèé áîõèðäîëò , öºëæèëò



çýðãèéí óëìààñ õºäºº àæ àõóéãí çîðèóëàëòòàé øàçðûí ¿ðæèë øèì

áàãàñàæ, ¿íý öýíýä ìàòåðèàëëàã áóóðàëò ãàðâàë ýëýãäýë òîîöíî.

3. Áèåò øèíæ ÷àíàðòàé áàéíà. ¯íäñýí õºðºíãº íü áèåò шинж

÷àíàðòàé áºãººä ýíý óòãàðàà çîõèîã÷èéí ýðõ, ã¿¿äâèëë çýðýã áèåò áóñ

õºðºíãººñ ÿëãààòàé. Ãýâ÷ ¿íäñýí õºðºíãº íü áîðëóóëàõ çîðèëãîîð

¿éëäâýðëýæ áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿íä òүүхèé ýä ìàòåðèàëûí íýãýí àäèë

áèåò áàéäëààð îðäîãã¿é.

¯íäñýí õºðºíãº (Fixed assets) ãýäýã íü ¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññò

îëîí óäàà îðîëöäîã, õýëáýð ä¿ðñýý àëääàãã¿é, ààæìààð ýëýãäýæ,

ýëýãäëýý ºðòãººðºº äàìæóóëæ ã¿éöýòãýñýí àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ººðèéí

ºðòºãò øèíãýýæ áàéäàã áèåò õºðºíãº þì.

¯íäñýí õºðºíãèéí ºðòºãò òýäãýýðèéã îëæ àâàõ áîëîí ñóóðèëóóëàí

àøèãëàõàä áýëýí áîëãîõòîé õîëáîãäîæ ãàðñàí á¿õ çàðäëóóä îðíî.

Àæèë ã¿éëãýý íü áýëýí ìºíãººð õèéãäñýí òîõèîëäîëä ºðãèéã ãü òîîöîõîä

õÿëáàð áàéäàã. Èéì òîõèîëäîëä õºðºíãèéí ºðòºã íü ò¿¿íèéã õóäàëäàæ

àâñàí ¿íý äýýð òýýâðèéí çàðäàë, òýýâýðëýëòèéí ¿åèéí äààòãàë,

ñóóðèëóóëàëò, áîëîí áóñàä õîëáîãäîæ ãàðñàí çàðäàëä òºëñºí ìºíãºí

õºðºíãºòýé òýíö¿¿ áàéíà. Õýðâýý õºðºíãº õóäàëäàæ àâàõòàé õîëáîãäîæ

ºðò òàâüñàí áîë ò¿¿íèé õ¿¿ãèéí çàðäàë íü õºðºíãèéí ºðòºãò îðîõã¿é, õàðèí

õºðºíãº õóäàëäàæ àâàõàд çýýëñýí ìºíãºíèé өðòөã áîëíî. Ýíý íü òóõàéí

òàéëàíãèéí ¿åèéí çàðäàë áîëíî. Õàðèí õºðºíãèéã áàðüж áàéãóóëàõ ¿åèéí

õ¿¿ãèéí çàðäàë íü õºðºíãèéí ºðòºãò îðíî.

Òýýâðèéí зàðäàë, òýýâýðëýëòèéí ¿åèéí äààòãàë, ñóóðèëóóëàõòàé

õîëáîãäðæ ãàðñàí çàðäëóóä íü õºðíãèéí ºðòºãò îðäîã. Ó÷èð íü ýäãýýð

çàðäëóóä õºðºíãèéã àøèãëàõàä áýëýí áîëãîõîä çàéëøã¿é õýðýãöýýòýé

áàéäàã. Õàìààðëûí çàðèì ¸ñîîð òýäãýýð íü òóõàéí òàéëàíò ¿åèéí ¿åèéí

çàðäàë áîëîõã¿éãýýð õºðºíãèéí àøèãëàëòûíõ íü õóãàöààíû òóðøèä

õóâààðèëàãääàã.

Áèåò ¿íäñýí õºðºíãºíä áàðèëãà áàéãóóëàìæ, ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ,

ãàçàð ìàë, àìüòàä îðíî. ¯éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý ÿâóóëàõ íºõöëèéã

õàíãàæ áàéãàà ¿éëäâýð, áàðèîãà, äóëààí öàõèëãààíû øóãàì ñ¿ëæýý,



àñôàëüòîí çàì, ñóâàã øóóäóó çýðýã õºðºíãèéã áàðèëãà áàéãóóëàìæ

ãýíý. ¯éëäâýðëýëèéí ÿâöàä õ¿íèé õºäºëìºðèéí äýìæëýãòýéãýý áàðàà

ìàòåðèàëûí øèíæèéã ººð÷ëºí øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí áàéãàà õºäºëìºðèéí

õýðýãñëèéã ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ ãýíý.

Áàðèëãà, áàéãóóëàìæ, ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ íü àøèãëàãäàõ

òîäîðõîé õóãàöààòàé, àøèãëàëòûí ÿâöàä àíõíû ¿íýò ÷àíàð àëäàæ áàéäàã.

¯íäñýí õºðºíãèéí ¿íý öýíýý àëäàæ áàéãàà áàéäàë íü ò¿¿íèéã íºõºí

øèíý÷ëýõ ýõ ¿¿ñâýð á¿ðä¿¿ëýõ øààðäëàãà áèé áîëãîäîã. Èéìä ¿íäñýí

õºðºíãèéí àíõíû ºðòãººñ ýëýãäýë áàéãóóëæ çàðäàëä øèíãýýí óëìààð

á¿òýýãäýõ¿¿íèé îðëîãî íºõäºã. Æèë á¿ð áàéãóóëæ áàéãàà ýëýãäëèéí ñàí

íü øèíý ¿íäñýí õºðºíãº áèé áîëãîõîä àøèãëàãäàíà.

Ãàçàð (Land)

Ãàçàð áîë ¿éëäâýðëýëèéí îíöãîé õýðýãñýë þì. Ãàçàð íü õýìæýýíèé

õóâüä õÿçãààðëàãäìàë, ¿ð ºãººæèéí õóâüä õÿçãààðã¿é áàéäàã. Ãàçðûã

áàðèëãà áàéãóóëàìæ áàðèõ, òàðèà íîãîî òàðèõ íü óðãóóëàõ çîðèëãîîð

àøèãëàäàã. Çàõ çýýëèéí îðíóóäààð ãàçàð ºì÷èéí îáúåêò áîëæ ¿íäñýí

õºðºíãººð á¿ðòãýãääýã.

Ìîíãîë óëñàä ãàçàð íü îëîí çóóí æèëèéí òóðø òºðèéí ìýäýëä áàéñàí

ó÷ðààñ õóâèéí ºì÷èéí îáúåêò áîëæ áàéãààã¿é. Çàõ çýýëèéí õàðèëöààíû

õºãæëèéã äàãàæ ãàçðûí òóõàé, ìîíãîë óëñûí èðãýíä ãàçàð ºì÷ë¿¿ëýõ

òóõàé õóóëü áàòëàãäñàíààð ãàçàð õóâü÷ëàãäàæ ºì÷èéí îáúåêò áîëîõ

ýðõ ç¿éí ¿íäýñ á¿ðäñýí áàéíà.

Ãàçàð íü õ¿íèé õºäºëìºðººð á¿òýýãäýýã¿é õýìæýýíèé õóâüä

ººð÷ëºãäºøã¿é äàâòàãäàøã¿é øèíæòýé áàéäàã òóë ò¿¿íä ýëýãäýë

áàéãóóëäàãã¿é.

Ãàçðûí ºðòºã õóäàëäàí àâñàí ¿íý, õóóëü÷èéí òºëáºð, ãàçðûí ýðõèéí

áè÷ãèéí ºðòºã, ãàçðûã çàñàæ öýâýðëýõ çýðýã õýðýãëýõýä áýëýí

áîëãîõòîé õîëáîãäñîí çàðäëóóä áîëîí áàòàëãàà áàðüöààòàé õîëáîãäñîí

çàðäëóóä îðíî. Õýðýâ øèíý áàðèëãà áàðèõààð ãàçàð õóäàëäàæ àâñàí áîë

õóó÷èí áàðèëãûã íóðààõàä ãàðñàí çàðäàë íü áàðèëãûí ºðòºãò áèø

ãàçðûí ºðòºãò îðíî. Õóó÷èí áàðèëãààñ ýðã¿¿ëæ àøèãëàñàí õºðºíãèéí

õýìæýýãýýð ãàçðûí ºðòãèéã áóóðóóëäàã. Ãàçðûí ºðòºã îðæ áóé

çàðäëóóäûã Ãàçàð äàíñíû äåáåòýä áè÷èëò õèéíý.



Ìàë (animal husbandry)

Ìîíãîë îðíû ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñ, àìüæèðãààíû ãîë õýðýãñýë áîëñîí

ìàëûã áàñ ¿íäñýí õºðºíãºä îðóóëäàã. Ãýõäýý ìàë á¿ðèéã ¿íäñýí õºðºíãºíä

á¿ðòýãäýãã¿é. Çºâõºí àøèã øèìýý ºã÷ áàéãàà íàñ ã¿éöñýí ¿ðæëèéí áà

àæëûí ìàëûã ¿íäñýí õºðºíãºíä á¿ðòãýäýã.

Åð íü ìàëûã ¿íäñýí ñ¿ðãèéí ìàë, ýðãýëòèéí ñ¿ðãèéí ìàë ãýæ õî¸ð

á¿ëýã áîëãîí àíãèëäàã. ¯íäñýí ñ¿ðãèéí ìàë íü òºë, ñ¿¿, ãîîñ ãîîëóóð áîëîí

áóñàä àøèã øèìýý áàéíãà ºã÷ áàéäàã ãýäýã óòãààðàà õºäºëìºðèéí

õýðýãñëèéí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýëýã áàéíà. Çàâõàí àéìãèéí Öýöýí Óóë ñóìûí

ìàë÷èí Ìîíãîë Óëñûí õºäºëìºðèéí áààòàð Ì.Ãàíáîëä àãñàí “Ìàë áîë ºâñ, óñ,

öýöýã íîãîîã ººõ, ìàõ, ñ¿¿, íîîñ áîëãîí õóâèðãàäàã ìàøèí þì” ãýæ òóí îíîâ÷òîé

òîäîðõîéëñîí áèëýý.

Íàñ ã¿éöýýã¿é áèîëîãèéí ¿ðæèëä îðîîã¿é ìàëûã ºâñºð ìàë èõ áºãººä

¿ðæèë øèìèéí ÷èãëýëýýð àøèãëàõàà áîëüæ õ¿íñíèé çîðèóëàëòààð

ÿëãàãäñàí ìàëûí õàìò ýðãýëòèéí ñ¿ðãèéí ìàëûí á¿ðýëäýõ¿¿íä áàãòàõ áà

ºñâºð ìàë äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí øèíæèéã àãóóëæ áàéäàã áîë çààç

ìàë íü ¿íäñýí õºðºíãèéí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýõýý áîëüñîí áàéäàã îíöëîã

ÿëãààâàé.

¯íäñýí õºðºíãºíä á¿ðòãýëòýé ìàëä ýëýãäýë áàðàã òîîöäîãã¿é. Ó÷èð

íü ¿íäñýí ñ¿ðãèéí ìàëûã íÿëäàõ þì óó õóäàëäàõ òîõèîëäîëä áàðàã àíõíû

ºðòãºº íºõäºã. Ãýõäýý ºíäºð àøèã øèìòýé ìàë, ºíäºð ¿íýòýé õóðäàí, æîðîî

ìîðü çýðýã ýöýñò íü ºðòãºº íºõºæ ÷àäàõã¿é ìàëûí àíõíû ºðòãººñ ýëýãäýë

áàéãóóëæ áîëíî ãýæ ìàíàé ñóäëàà÷èä ¿çäýã áàéíà.

Áàðèëãà (Buildings)

Áýëýí áàðèëãûã õóäàëäàæ àâàõ ¿åä ò¿¿íèé ºðòºãò õóäàëäàæ

àâñàí ¿íý áîëîí ò¿¿íèéã àøèãëàõàä áýëýí áîëãîõòîé õîëáîãäîæ ãàðñàí

çàñâàðûí áîëîí áóñàä á¿õ çàðäëóóä îðíî. Áèçíåñèéí íýãæ ººðºº áàðèëãàà

áàðüæ áóé ¿åä áàðèëãûí ºðòºãò ìàòåðèàë, õºäºëìºð, íýìýãäýë çàðäïàë,

àðõèêòîðûí òºëáºð, áàðüæ áàйх ¿åèéí äààòãàë, áàðèлãà áàðèõòàé

õîëáîãäîí àâñàí çýýëèéí áàðüæ áàéõ ¿åèéí çýýëèéí õ¿¿, õóóëü÷èéí õºëñ,

áàðèëãà áàðèõ çºâøººðºëèéí áè÷ãèéí òºëáºð çýðýã áàðèëãûã áàðüæ

äóóñãàõàä ãàðñàí á¿õ çàðäëóóä îðíî.



Òîíîã òºõººðºìæ (Equipment)

Òîíîã òºõººðºìæèéí ºðòºãò ò¿¿íèéã õóäàëäàæ àâàõ áîëîí àøèãëàõàä

áýëýí áîëãîõòîé õîëáîãäîæ ãàðñàí á¿õ çàðäëóóä îðíî. Ýíý çàðäàëä

õóäàëäàí àâñàí ¿íý, òýýâðèéí áîëîí çººõ à÷èõ çàðäàë, äààòãàë,

õóäàëäààíû òàòâàð, õóäàëäàæ àâñàí çàðäàë ñóóðèëóóëàõòàé

õîëáîãäñîí çàðäàë, òóðøèëòûí àæèëëàãààíû çàðäëóóä îðíî.

Ãðóïïýýð õóäàëäàæ àâàõ (Group purchases)

Çàðèì òîõèîëäîëä ãàçàð áîëîí áóñàä õºðºíã¿¿äèéã íèéëáýð ä¿íãýýð

íü õóäàëäàæ àâäàã. Ãàçàð íü ýëýãääýãã¿é, àøèãëàëòûí õóãàöàà íü

õÿçãààðã¿é áàéäàã òóë ãàçàð áîëîí áóñàä õºðºíãºä òóñàä íü äàí õºòëºõ

¸ñòîé. Èéìýýñ ÷ õóäàëäàæ àâñàí íèéò ä¿í íü ãàçàð áîëîí áóñàä õºðºíãºä

õóâààðèëëàãäàõ ¸ñòîé.

¯íäñýí õºðºíãèéí àíãèëàë ¿íýëãýý

Óðò óäààí õóãàöààíû òóðøèä îëîí æèëýýð àøèãëàãäàõ õºðºíãº

ýçýìøñýíýýð òºðèéí áîëîí áèçíåñèéí ÿìàð ÷ áàéãóóëëàãà ¿éë

àæèëàãààãàà òàñðàëòã¿é ¿ðãýëæë¿¿ëæ ¿íäñýí çîðèëòîî õýðýãæ¿¿ëýõ

íºõöºëºº á¿ðä¿¿ëæ áàéäàã. ªºðººð õýëáýë, ¿íäñýí õºðºíãºã¿éãýýð àæèë

¿éë÷èëãýý, ¿éëäâýðëýë çîõèîí áàéãóóëæ áàéäàã àæ àõóéí ãàçàð

áàéãóóëëàãà ãýæ õààíà ÷ áàéõã¿é þì.

Ýíý ÷àíàðààð íü ¿íäñýí õºðºíãèéã ãàçàð, áàðèëãà, áàéãóóëàìæ, ìàøèí

òîíîã òºõººðºìæ, ¿éëäâýðèéí áàãàæ õýðýãñýë, òàâèëãà ãýõ ìýòýýð

àíãèëàí àâ÷ ¿çýõ áºãººä ýäãýýðèéã äîð äóðüäñàí ¿íäñýí øèíæ¿¿äýýð íü

òîäîðõîéëîí îéëãîäîã áàéíà. ¯¿íä:

4. ¯íäñýí õºðºíãèéã áîðëóóëæ àøèã îëîõîä áóñ õàðèí ¿íäñýí ¿éë

àæèëëàãààíä àøèãëàõ çîðèëãîîð àâ÷ ýçýìøèíý. Ýíý øèíæýýðýý

¿íäñýí õºðºíãº íü áàéãóóëëàãûí õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõàä

÷èãëýãäñýí áàéäàã.

5. ¯íäñýí õºðºíãº á¿õýí óäààí õóãàöààíä àøèãëàãäàæ, ýíý ÿâöäàà

ýëýãäýëä çàéëøã¿é îðæ áàéíà. Íýã ¸ñîíäîî ãàçðààñ áóñàä ¿íäñýí

õºðºíãºíä àøèãëàãäàõ õóãàöààãààð íü ýëýãäýë òîîöîæ

¿éëäâýðëýë, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàëä íü øèíãýýäýã

çàð÷èìòàé þì.



6. ¯íäñýí õºðºíãº íü ÿìàãò áèåò øèíæ ÷àíàðòàé áàéæ áàéäàã ó÷ðààñ

áîðëóóëàõàä þìóó ¿éëäâýðëýõýä áàðàà, ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë øèã

áèåò áàéäëààðàà íýã óäàà îðîëöîîã¿é áàéíà.

Äýýðõ îéëãîëòóóäààñ ä¿ãíýëò õèéæ ¿çâýë ¿íäñýí õºðºíãº ãýäýã íü àæ

àõóéí ¿éë àæèëëàãààíä íýã æèëýýñ äýýø õóãàöààãààð îðîëöäîã, àíõíû

ä¿ðñ, õýëáýðýý ººð÷ëºõã¿é áîëîâ÷ ÷àíàð áàéäëàà ààæìààð àëääàã,

àíõíû ºðòãºº ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíä ýëýãäëèéí òîîöîîíû

æóðìààð øèíãýýæ áèåò áîäèòîéãîîð îðøèí áàéãàà õºðºíã¿¿ä þì.

¯íäñýí õºðºíãº

Ýçýìøëèéí áàéäëààð íü - ªºðèéí

- Ò¿ðýýñèéí

Àøèãëàëòûí õ¿ðýýãýýð íü - ¯éëäâýðëýëèéí

- ¯éëäâýðëýëèéí áóñ

Àøèãëàëòûí áàéäëààð íü - Àøèãëàëòàíä áàéãàà

- Íººöºíä áàéãàà

Ãàðàë ¿¿ñëýýð íü - Õºäºëìºðººð á¿òñýí

- Áàéãàëèéí ãàðàëòàé

Үндсэн хөрөнгийн өртөг

¯íäñýí õºðºíãèéí ÷óõàë íýã õýñýã áîë ºðòºã þì. ªðòºã ãýäýã íü

õóäàëäàã÷èéí ç¿ãýýñ àëü íýãýí ýä þìñ îáåúêòûã àðèëæààëàõàä áýëýí

áàéãàà ºì÷èéã õóäàëäàí àâàã÷èéí òààìàãëàëûí õýìæ¿¿ð þì. ¿íäñýí

õºðºíãèéí ºðòãèéã çºâ òîãòîîõ ÿâäàë äàðààõü õýðýãöýýíýýñ ¿¿ñ÷

ãàðäàã. ¯¿íä:

1. Òóõàéí õºðºíãèéã çàõ çýýë äýýð õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ ¿íý

òîãòîîõîä

2. ªì÷èéí ýçíèé ç¿ãýýñ çýýëèéí áàðüöàà áàòàëãàà áîëãîõîä



3. Ýäèéí çàñàãò ìºíãºíèé ýð¿¿ë õºäºëãººí õèéõýä

4. Äààòãàëûí ¿éë ÿâöûã çºâ æîëîîäîõ (îäîî õýäýí òºãðºãèéí ¿íý

áîäèòîéãîîð ¿ëäñýí áàéíà ãýäãýýñ õàìààðíà)

5. Íèéãìèéí øààðäëàãûí óëìààñ òºðèéí ç¿ãýýñ çàðèì òóõàéí

îáúåêòûã í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ, õýðýãöýý ãàðâàë õºðºíãèéí

¿íýëãýý õèéõ øààðäëàãà òàâèãäàõàä

6. ¯íäñýí õºðºíãºíä òàòâàð íîãäóóëàõ õóâü õýìæýýã çºâ

òîäîðõîéëîõîä

7. ¯íäñýí õºðºíãèéí ò¿ðýýñèéí ãýðýýã õèéõ ñóóðü áîëãîõîä

8. Òóõàéí êîìïàíèéí õóâüä ýëýãäýë õîðîãäëûí øèìòãýë òîãòîîõîä

çýðýã õýðýãöýý øààðäëàãà çàéëøã¿é òàâèãääàã áàéíà.

¯íäñýí õºðºíãèéí îðëîãî çàðëàãûí

äýëãýðýíã¿é õóðààíãóé á¿ðòãýë

Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíы ÿâöàä ¿íäñýí õºðºíãèéã íýìæ áýëòãýõ,

ýëýãäýæ õóó÷èðñàí, èë¿¿äýë үëäñэí, ãýíýòèéí òîõèîëäëîîð óñòñàí

õºðºíãèéã äàíñíààñ õàñàõ õýðýãöýý çàéëøã¿é ãàð÷ áàéäàã. Ýíý íºõöºëä

áàéãóóëëàãûí äàðãûí òóøààëààð òîìèëîãäìîí êîìèññ ¿íäñýí õºðºíãéèã

îðëîãîä õ¿ëýýí àâàõ äàíñíààñ õàñàõ àêòûã àëáàí ¸ñîîð ãàðãàíà.

¯íäñýí õºðºíãèéí îðëîãûí àêòûã ¿íäýñëýí ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ,

áàðèëãà áàéãóóëàìæ, òýýâðèéí õýðýãñýë òóñ á¿ðò äýëãýðýíã¿é

á¿ðòãýëèéí êàðò õºòëºõ áà áóñàä õºðºíãºíä äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëèéí

äýâòýð íýýæ õºòºëíº. Ýäãýýð äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëä õºðºíãèéí íýð, á¿òýö

á¿ðýëäýõ¿¿í, á¿ðòãýëèéí áà õóâèéí äóãààð îðëîãîä àâñàí îí ñàð ºäºð àëü

öåõ òàñàã, ÿìàð çîðèóëàëòààð àøèãëàõ, õ¿÷èí ÷àäàë, òåõíèêèéí áóñàä

¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, àíõíû ¿íý, àøèãëàãäàõ õóãàöàà, ýëýãäýë òîîöîõ íîðì õýìæýý

êîìèññûí ãèø¿¿äèéíãàðûí ¿ñýã çýðýã ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîäîðõîé õàðóóëíà.

Äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëèéã ¿íäýñëýí õóðààíãóé á¿ðòãýëèéí æóðíàëä

áè÷èëò õèéíý. ¯íäñýí õºðºíãº íü äàðààõ ã¿éëãýýí¿¿äýýð íýìýãäýë áè÷èëò

õèéíý. ¯¿íä:

Õóäàëäàí àâáàë “Ìºíãºí õºðºíãº” áà “Àâëàãà” äàíñíû êðåäèòýýñ,

áàðüæ áàéãóóëáàë ò¿¿íòýé õîëáîãäîí ãàðñàí “Çàðäëûí” äàíñíû



êðåäèòýýñ, ï¿¿ñ êîìïàíèé ãèø¿¿ä õóâü íèéë¿¿ëáýë “Õóâü íèéë¿¿ëñýí

õºðºíãº” äàíñíû êðåäèòýýñ, áóñäàä áýëýã, õàíäèâààð ºãâºë “Áýëýã

õàíäèâûí ºãëºã” äàíñíû êðåäèòýýñ, òºëáºð õàðèóöàã÷ ºðºíäºº ºãâºë

“Àâëàãà” äàíñíû êðåäèòýýñ, ¿íäñýí õºðºíãèéã ºðòãºòãºí øèíý÷ëýõ,

á¿ðýëäýõ¿¿íèéã ñîëèí çàñâàðëàõ çýðãýýð ò¿¿íèé àøèãëàãäàõ õóãàöààã

óðòàñãàõ, íýìýëò çàðäàë ãàðâàë ò¿¿íèéã êàïèòàëæóóëàí ¿íäñýí

õºðºíãèéí ¿íèéã íýìýãä¿¿ëæ “ Êàïèòàëæóóëàõ çàðäàë” äàíñíû êðåäèòýýñ

òóñ òóñ “¯íäñýí õºðºíãº” äàíñíû äåáåòýä áè÷èëò õèéíý.

¯íäñýí õºðºíãèéã äàíñíààñ õàñàõäàà äàíñíààñ õàñàõ àêòûã

¿íäýñëýíý. Óã àêòàíä õºðºíãèéí íýð, á¿òýí á¿ðýëäýõ¿¿í, àíõíû ¿íý,

àøèãëàãäñàí õóãàöàà, àøèãëàëòààñ õàñàõ øàëòãààí, àøèãëàëòûí

õóãàöààíä áàéãóóëñàí ýëýãäýë, õèéñýí çàñâàð, óñòãàëààñ àøèãëàõ

ç¿éë, óñòãàëààñ ãàðàõ õîõèðîë êîìèññûí ãèø¿¿äèéí ãàðûí ¿ñýã òîäîðõîé

òóñãàãäàõ ¸ñòîé. Àêòûã áàéãóóëëàãûí óäèðäàõ çºâëºë õóâüöàà

ýçýìøèã÷äèéí õóðëààñ çºâøººðñºí ¿åä äàíñíû áè÷èëò õèéíý. ¯¿íä:

äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëèéã êàðòàíä õîëáîãäîõ áè÷èëòèéã õèéæ àðõèâò

øèëæ¿¿ëíý. Õóðààíãóé á¿ðòãýëèéí æóðíàëä õàñàãäñàí øàëòãààíûã

õàðãàëçàí õîëáîãäîõ áè÷èëòèéã õèéíý. Ýõëýýä ÿìàð÷ øàëòãààíààð

õàñàãäñàí äàðààõ åðºíõèé áè÷èëòèéã õèéíý. ¯¿íä: àøèãëàëòûí

õóãàöààíä áàéãóóëñàí ýëýãäëèéí ä¿íãýýð “Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë”

äàíñíû äåáåò, “¯íäñýí õºðºíãº” äàíñíû êðåäèò ãýñýí áè÷èëòèéã õèéæ

òóõàéí õºðºíãèéí ýëäýãäëèéã õààíà. Ýëýãäëýýðýý àíõíû ¿íýý íºõñºí

õºðºíãèéã àêòàëáàë àêòëàõòàé õîëáîãäîí øàðñàí çàðäëûã “¯íäñýí õºðºíãº

õàñàëòûí çàðäàë” äàíñíû äåáåòýä õîëáîãäîõ çàðäëûí äàíñíààñ,

óñòãàëààñ çîõèõ ç¿éëèéã ýðã¿¿ëýí àøèãëàâàë “Óñòãëûí îðëîãî” äàíñíû

êðåäèòýýñ,”Ìºíãº” , “Ñýëáýã, ìàòåðèàë” äàíñíû äåáåòýä àøèãëàæ áîëîõ

¿íýýð îðëîãîäîíî. Õàðèí õóäàëäâàë õóäàëäñàí ¿íýýð íü “¯íäñýí õºðºíãº

áîðëóóëñíû îðëîãî” äàíñíû êðåäèò, “ Ìºíãºí õºðºíãº, àâëàãà” äàíñíû

äåáåòýä áè÷èëò õèéíý.

Æèøýý íü: Гàçàð áîëîí áàðèëãà íèéòýä 850.000 òºãðºãººð õóäàëäàæ

àâñàí. Íèéò ä¿íã õóâààðèëàõûí òóëä þóí ºìíº õýðýâ òýäãýýðèéã òóñ

òóñàä íü õóäàëäàæ àâñàí áîë õýäèéã àâ÷ áîëîõûã òîîöîîä íèéò ä¿íä ýçëýõ



õóâèéí æèíã òîîöíî. Õýðýâ òóñ òóñàä íü àâáàë ãàçðûã 100.000 òºãðºãººð

áàðèëãûí 900.000 òºãðºãººð õóäàëäàæ àâñàí ãýæ òîîöñîí. Ýíý òîõèîëäîëä

íèéò ä¿íãèéí 10 % áóþó 85.000 òºãðºã íü ãàçàðò, 90% áóþó 765.000

òºãðºã íü áàðèëãàä õóâààðèëàãäàõ áîëæ áàéí. ¯¿íèéã äàðààõ áàéäëààð

¿ç¿¿ëáýë:

¯íýëãýý Õóâü

Õóâààðèëàëò

Ãàçàð 100.000 10% 85.000¥

Áàðèëãà 900.000 90% 765.000¥

Íèéò 1000.000 100

850.000¥

Çàðèìäàà õýä õýäýí õºðºíãèéã áººíººð íýã íèéëáýð ä¿íãýýð

õóäàëäàí àâàõ òîõèîëäîë ãàðäàã. Ýíý ¿åä íýã íèéëáýð ä¿íã õºðºíãº òóñ

á¿ðò õóâààðèëàõ øààðäëàãà ãàð÷ èðíý. Õóäàëäàí àâàëòûí ¿íèéã

õºðºíã¿¿äýä õóâààðèëàõäàà òóõàéí õºðºíãèéí ¿íý öýíèéã õàìãèéí ñàéí

òîäîðõîéëæ ÷àäàõ ¿íýëãýýí äýýð ¿íäýñëýäýã.

Èéì ¿íýëãýýí¿¿äýä çàõ çýýëèéí ¿íý, òóñãàé ìýðãýæëèéí

áàéãóóëëàãààð (õºðºíãèéí ¿íýëãýýíèé ãàçàð, òàòâàðûí àëáà, äààòãàëûí

áàéãóóëëàãà ãýõ ìýò) ¿íýë¿¿ëñýí ¿íýëãýý, èðýýä¿éí öýâýð ìºíãºí

óðñãàëûí ºíººãèéí ¿íý öýíý çýðýã ¿íýëãýýí¿¿äèéí çàð÷èìóóä áàéæ áîëíî.

Íèéò áàãö õóäàëäàí àâàëòûí ¿íèéã õºðºíãº òóñ á¿ðò õóâààðèëàõ 2 àðãà

áàéäàã. ¯¿íä:

1. Ïðîïîðöèàíàëü àðãà

2. ªñºëòèéí àðãà

Õýðâýý õºðºíãº òóñ á¿ðèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéã íèéò çàõ çýýëèéí çíýä

ýçëýæ áàéãàà õóâèéí æèí äýýð ¿íäýñëýí õóâààðèëæ áàéãàà áîë ýíý

àðãûã “Ïðîïîðöèàíàëü àðãà” ãýíý.

Õýðâýý õóäàëäàí àâñàí õºðºíã¿¿äèéí çàðèìûíõ íü çàõ çýýëèéí ¿íý

òîäîðõîé çàðèìûíõ íü òîäîðõîé áóñ áàéâàë ¿åä ýõëýýä çàõ çýýëèéí ¿íý íü

òîäîðõîé õºðºíã¿¿äýä õóäàëäàí àâàëòûí ¿íýýñ õóâààðèëàëò õèéæ ¿ëäñýí

ä¿íã çàõ çýýëèéí ¿íý íü òîäîðõîé áóñ õºðºíã¿¿äýä õóâààðèëäàã. Ýíý àðãûã

“ªñºëòèéí àðãà” ãýæ íýðëýäýã.



Æèøýý íü: “ªðãºº” êîìïàíè íü ãàçàð, áàðèëãà, òîíîã òºõººðºìæ, òàâèëãà

ýä õîãøëûã íèéò 40.000.000 òºãðºãººð õóäàëäàí àâ÷ýý. Ýäãýýð

õºðºíãºòýé èæèî õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí ¿íý äàðààõ áàéäàëòàé áàéñàí.

¯¿íä: ãàçàð 5.500.000òºãðºã, áàðèëãà 31.000.000 òºãðºã, òîíîã

òºõººðºìæ 6.000.000 òºãðºã, òàâèëãà ýä õîãøèë 3.500.000 òºãðºã

áàéñàí.

“Ïðîïîðöèàíàëü àðãà”-ààð õóâààðèëàëò õèéå.

Хөрөнгийн

төрөл

ЗЗҮ Худалдан

авалтын

хувийн жин

Нийт дүн Хөрөнгө тус

бүрийн өртөг

Газар

5500000 12% 40000000 4800000

Барилга

31000000 67% 40000000 26800000

Тоног

төхөөрөмж 6000000 13% 40000000 5200000

Тавилга эд

хогшил 3500000 8% 40000000 3200000

46000000 100% 40000000

Õóäàëäàí àâàëòûí æóðãàëûí áè÷èëò:

Äò Ãàçàð 4.800.000

Äò Áàðèëãà 26.800.000

Äò Òîíîã òºõººðºìæ 5.200.000

Äò Òàâèëãà ýä õîãøèë 3.200.000

Êò Ìºíãºí õºðºíãº 40.000.000

¯íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäëèéí á¿ðòãýë

Ãàçðààñ áóñàä á¿õ ¿íäñýí õºðºíãº àøèãëàëòûí õóãàöààíä

òîäîðõîé õýìæýýãýýð ýëýãäýæ áàéäàã. Íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººð÷



á¿ðòãýëèéí çàð÷èì ¸ñîîð ¿íäñýí õºðºíãèéí ºðòãèéã àøèãëàëòûíõ íü

õóãàöààíä àøèãëàñàí áàéäëààñ íü õàìààð÷ õóâààðèëæ ºãíº ãýæ çààñàí

áàéäàã. Ýíý ¿éë àæèëëàãààã ýëýãäëèéí á¿ðòãýë ãýäýã. Ò¿¿íèé çîðèëãî

íü óðò õóãàöààò áîäèò õºðºíãèéí ºðòãèéã àøèãëàëòûíõ íü õóãàöàà

çàðäàë øèíãýýæ õóâààðèëàõ ÿâäàë þì.

1. Ãàçðààñ áóñàä á¿õ óðò õóãàöààò áîäèò õºðºíãº íü

õÿçãààðëàãäìàë àøèãëàëòûí õóãàöààòàé áàéäàã. Ýíý àøèãëàëòûí

õóãàöààíû òóðøèä ýäãýýð õºðºíãèéí ºðòºã íü çàðäàëä øèíãýýõ

õÿçãààðëàãäìàë àøèãëàëòûí õóãàöààíû 2 ¿íäñýí çàð÷èì íü áèåò

áîëîí ìîðàëèéí ýëýãäýë þì. Áèåò ýëýãäýë íü òýäãýýðèéã àøèãëàñàí

áîëîí íàð ñàëõè ãýõ ìýò áàéãàëèéí õ¿÷èí ç¿éëñ¿¿äèéí ¿ð ä¿íä áèé

áîëäîã. ßíç á¿ðèéí çàñâàðóóäûí ¿ð ä¿íä ¿íäñýí õºðºíãèéí àæèëëàãàà

íü ñàéæðàõ áºãººä àøèãëàëòûí õóãàöàà íü óðòàñäàã. Ãýõäýý

¿íäñýí õºðºíãº á¿ð èéì áàéæ ÷àääàãã¿é. Ìîðàëûí ýëýãäýë íü

øèíæëýõ óõààí, òåõíèê õºãæñºíèé ¿ð ä¿íä ¿íäñýí õºðºíãº íü îð÷èí

¿åèéí øààðäëàãûã õàíãàõàà áîëèñîíû óëìààñ ¿¿ñäýã. Èõýâ÷ëýí

íÿãòëàí áîäîã÷ íü áèåò ýëýãäëèéã àâ÷ ¿çýõýýñ áèø ìîðàëèéí

ýëýãäëèéã òýð áîëãîí àâ÷ ¿çäýãã¿é.

2. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëä õýðýãëýãääýã “Ýëýãäýë” ãýäýã íýð òîì¸úî

íü õºðºíãèéí áèåò ýëýãäýë áóþó çàõ çýýëèéí ¿íèéí áóóðàëò ãýäýã

óòãààð õýðýãëýãääýãã¿é. Ýëýãäýë ãýäýã íü àøèãëàëòûíõ íü

õóãàöààíû òóðøèä ºðòãèéã íü õóâààðèëàõ çàðäàëä øèíãýýõ ÿâäàë

þì.

3. Ýëýãäýë íü ¿íýëãýýíèé ¿éë ÿâö áèø þì. ªðòãèéí çàð÷èì ¸ñîîð

á¿ðòãýëèéí áè÷èëò¿¿äèéã õàäãàëæ áàéõ ¸ñòîé áºãººä ýíý íü ¿íèéí

ò¿âøèíãèéí ººð÷ëºëòèéã òóñãàíà ãýñýí ¿ã áèø. Õºðºíãèéí çàõ

çýýëèéí ¿íý íü àíõíû ºðòãººñ ºñºõ òîõèîëäîëä àíõíû ºðòºã äýýð

¿íäýñëýæ ýëýãäëèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí á¿ðòãýõ ¸ñòîé. Ó÷èð íü

ýëýãäýë íü õóâààðèëàëò áîëîõîîñ áèø ¿íýëãýýíèé ¿éë ÿâö áèø þì.

Ýëýãäýë òîîöîõîä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä:

1. Àíõíû ºðòºã

2. ¯ëäýõ ºðòºã

3. Ýëýãäýõ ºðòºã



4. Òîîöîîëñîí àøèãëàëòûí õóãàöàà

Àíõíû ºðòºã: (Cost) ªìíº òàéëáàðëàñíààð àíõíû ºðòºã ãýäýã íü

õóäàëäàæ àâñàí öýâýð ¿íý äýýð ò¿¿íèéã ñóóðèëóóëæ àøèãëàëòàíä

áýëýí áîëãîõòîé õîëáîãäîæ ãàðñàí á¿õ çàðäëûã íýìñýí ä¿íã õýëíý.

¯ëäýõ ºðòºã: (Residual value) ¿íäñýí õºðºíãèéã äàíñíààñ õàñàõ

¿åä ò¿¿íýýñ ¿ëäýõ ç¿éëñèéã õóäàëäàõàä îëæ áîëîõ ºðòºã þì.

Ýëýãäýõ ºðòºã: (Depreviable cost) Õºðºíãèéí ýëýãäýõ ºðòºã

ãýäýã íü ò¿¿íèé àíõíû ºðòãººñ ¿ëäýõ ºðòãèéã õàññàí ä¿íã õýëíý.

Òîîöîîëñîí àøèãëàëòûí õóãàöàà: (Estimated useful life)

õºðºíãèéí òîîöîîëñîí àøèãëàëòûí õóãàöàà ãýäýã íü õºðºíãººñ õ¿ëýýãäýæ

áóé ¿éë÷èëãýýíèé íýãæèéí íèéò òîî þì. ¯éë÷èëãýýíèé íýãæèä õºðºíãèéã

àøèãëàõààð õ¿ëýýãäýæ áóé æèë, ¿éëäâýðëýõýýð õ¿ëýýãäýæ áóé

á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýãæ, àâòîìàøèíû ÿâàõ êèëîìåòð çýðýã ýíãèéí

õýìæ¿¿ð¿¿äèéã àâ÷ áîëíî. Õºðºíãèéí òîîöîîëñîí àøèãëàëòûí õóãàöààã

òîãòîîõäîî íÿãòëàí áîäîã÷èä õîëáîãäîõ á¿õ ìýäýýëëèéã àâ÷ ¿çýõ ¸ñòîé.

¯¿íä:

1. Èæèë õºðºíãèéí ºìíºõ òóðøëàãûã ñóäëàõ

2. Óã õºðºíãèéí îäîîãèéí íºõöºëä áàéäëûí àâ÷ ¿çýõ

3. Áàéãóóëëàãûíõàà çàñâàð ¿éë÷èëãýýíèé áîäëîãî

4. Òóõàéí ¿åèéí òåõíîëîãè áîëîí àæ ¿éëäâýðèéí õàíäëàãà

¯íäñýí õºðºíãèéã ¿íýëýõ àñóóäàë

¯íäñýí õºðºíãèéã íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí äàíñàíä àíõíû ºðòãººð íü

á¿ðòãýíý. ªðòºã ãýäýã íü õºðºíãèéí õóäàëäàí àâàõ áîëîí áàðüæ

áàéãóóëàõ ¿åä òóõàéí õºðºíãèéã îëæ àâàõûí òóëä òºëñºí ìºíãº, ìºíãºòýé

àäèëòãàõ ç¿éëñ, ýñâýë áóñàä òºðëèéí íºõºí òºëººñèéí áîëîìæèò ¿íý öýíý

þì. Àíõíû ºðòºã íü õóäàëäàæ àâñàí, ººðºº áàðüæ áàéãóóëñàí çýðãýýñ

õàìààð÷ òîîöîîëîõ àðãà÷ëàëûí õóâüä ÿíç á¿ð áàéíà.

Õóäàëäàí àâñàí õºðºíãº: Õóäàëäàí àâñàí õºðºíèéí àíõíû ºðòãèéã

õóäàëäàí àâñàí ¿íý áà áóñàä çàðäëààð òîäîðõîéëíî. Õóäàëäàí àâñàí

ºðòºãò òºëáºð õèéñýí çíäñýí ä¿í ãààëèéí òàòüàð, ýðãýæ ¿ë òºëºãäºõ

õóäàëäààíû òàòâàð áàãòàõ áºãººä õóäàëäààíû õºíãºëºëòèéã õàñàæ



òîîöäîã. Àíõíû ºðòºãò òýýâýðëýëò, òýýâýð áýëòãýëèéí àøèëëàãààíû

çàðäàë ñóóðèëóóëàëõ àæèëëàãààíû çàðäëóóä áàãòàíà. Àíõíû ºðòãèéã

ýëýãä¿¿ëýõ çàìààð èëýýä¿éí çàðäàëä õóâààðèëíà. ªðãºòãºí

ñàéæðóóëàëò îðëóóëàëò çýðýã àëèâàà ºðòºã ãü èðýýä¿éä àøèãëàõ

áîëîìæèéã íýìýãä¿¿ëæ áàéâàë õºðºíãèéí àíõíû ºðòºã äýýð íýìæ áîëíî.

Ãàçðûí ºðòºã: Ãàçðûí ºðòãèéã õóäàëäàí àâàõ ¿íý àøèãëàõàä áýëýí

áîëîõòîé õîëáîãäñîí êàðäëûí íèéëáýðýýð òîäîðõîéëíî. Òóõàéëáàë:

1. Õóäàëäàí àâàõ ¿íý

2. Ãàçðûí ýðõèéí áè÷èã, á¿ðòãýëèéí õºëñ

3. Ãàçðûã àøèãëàëòàíä îðëóóëàõòàé õîëáîãäîí ãàðäàã ¿íýëãýý

(áîíèòèðàâêà), öýâýðëýãýý áîëîâñðóóëàëòûí áóñàä çàðäàë

4. Àâ÷ áàéãàà ãàçàðòàé õîëáîîòîé áàðüöàà ºð òºëáºðòéý õîëáîãäñîí

áóñàä ¿¿ðýã õàðèóöëàãà

5. Öààøèä óäààí õóãàöààãààð àøèãëàãäàæ ¿ð ä¿í íü ãàðàõ

áîëîâñðóóëàëòûí çàðäàë çýðýã áîëíî.

Áàðèëàãà áàðèõ çîðèëãîîð ãàçàð õóäàëäàí àâñàí òîõèîëäîëä øèíý

áàðèëãà áàðüæ ýõëýõýýñ ºìíº íàðñàí á¿õ çàðäëûã ãàçðûí ºðòºãò

îðëóóëíà.

Õóó÷èí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã çàéëóóëàõ, òàëáàé öýâýðëýõ,

òýãøëýõ çàðäëóóä äýýðõè ºðòºã îðíî. Õàðèí õóó÷èí áàðèëãààñ îëñîí

îðëîãûã ãàçðûí ¿íèéã áóóðàëò ãýæ ¿çíý.

ßâãàí õ¿íèé çàì, àâòî çàì, ãóäàìæíû ãýðýëò¿¿ëýã, óñíû øóãàì,

óñàëãààíû ñèñòåì çýðãèéã çºâõºí òóñãàé ¿íýëãýýãýýð ãàçàð äàíñàíä

òóñãàíà. ªºðèéí ýçýìøëèéí ãàçàðò áàéãóóëñàí íóóð, öººðºì, çàìûã ãàçàð

áà áàðèëãà áàéãóóëàìæ ãýæ àíãèëàí á¿ðòãýæ áîëíî.

Ãàçàð íü ¿íäñýí õºðºíãº áîëîâ÷ äàõèí áîðëóóëæ àøèã îëîõ çîðèëãîîð

ºì÷èëæ áàéãàà áîë õºðºíãº îðëóóëàëò ãýæ ¿çíý. Õàðèí ¿ë õºäëºõ

õºðºíãèéí õóäàëäàà ýðõýëäýã êîìïàíè ºì÷ëºëäºº áàéãàà áîðëóóëàõ

ãàçðûã áàðàà ìàòåðèàë ãýæ ¿çíý.

Áàðèëãûí ºðòºã: Áàðèëãûí ºðòºãò õóäàëäàí àâàõ, áàðüæ

áàéãóóëàõòàé õîëáîãäñîí á¿õ çàðäàë îðíî. Ýíä áàðèëãà áàðèõàä ãàðñàí

ìàòåðèàë, õºäºëìºð ¿éëäâýðëýëèéí áóñàä çàðäàë, ìýðãýæëèéí

áàéãóóëëàãûí õºëñ, áàðèõ çºâøººðëèéí ºðòºã çýðýã áàãòàíà.



Ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààð áàðèëãûí àæëûã ã¿éöýòã¿¿ëñýí áîë

ãýðýýíèé äàãóó ã¿éöýòãýã÷ òàë áàðèìòûí ä¿íãýýð áàðèëãûí ºðòãèéã

òîãòîîíî. Õóó÷èí áàðèëãà äóóñãàõòàé õîëáîãäñîí çàðäàë ãàçðûí ºðòºãò

îðîõ òóë ñóóðèéí í¿õ óõàæ ýõëýõýýñ õîéøõè çàðäàë øèíý áàðèëãûí

ºðòºãò îðíî.

Òîíîã òºõººðºìæ ºðòºã: Òîíîã òºõººðºìæèíä òýýâðèéí õýðýãñýë,

¿éëäâýðëýëèéí áà êîíòîðûí òîíîã òºõººðºìæ, òàâèëãà çýðýã ¿íäñýí

õºðºíã¿¿ä îðíî. Ýäãýýð õºðºíãèéã õóäàëäàí àâñàí ¿íý, òýýâðèéí çàðäàë,

òýýâýðëýõ ¿åèéí äààòãàëûí çàðäàë, óãñàð÷ ñóóðèëóóëàõ çàðäàë,

òóðøèëòûí çàðäàë çýðýã çàðäëûí íèéëáýðýýð ¿íýëíý.

Ìàëûí ºðòºã: õóäàëäàí àâ÷ áàéãàà ¿íäñýí ñ¿ðãèéí ìàëûí ºðòãèéã

õóäàëäàæ àâñàí ¿íý áà òóóâàðëàëò, òýýâýðëýëòèéí çàðäëûí íèéëáýðýýð

òîäîðõîéëíî. Ìàíàé ìàë àæ àõóéí ñàëáàðò èõýâ÷ëýí ìàëàà ººðñäºº

¿ðæ¿¿ëæ ºñãºäºã. Èéìä ººðò áèé áîëãîñîí ìàëûí ºðòãèéã òîîöîõäîî àíõ òºë

áîëñîí ýõíèé ºðòºã äýýð ¿íäñýí ñ¿ðýãò íàñ äýâøìõ õ¿ðòýë ãàðñàí ºñºëòèéí

ºðòãèéã íýìæ òîäîðõîéëíî. Ìàíàéä ìàëûí ºðòãèéã òîîöäîã ìàø ñàéí

áîëîâñðóóëàãäñàí íàðèéí àðãà ç¿é áèé ãýäãèéã îþóòàí ñóäëàà÷èä

àíõààð÷ ñýðãýýí ýçýìøèõ òàëààð àæèëëàõ õýðýãòýé.

ªºðºº áàðüæ áîëãîñîí õºðºíãº:

Êîìïàíèóä ÿíç á¿ðèéí õºðºíãèéã ººðñäºº äîòîîääîî áàðüæ á¿òýýí áèé

áîëãîäîã. Ýíý òîõèîëäîëä á¿òýýí áîñãîëòûí ºðòºã òîîöîõîä øóóä ìàòåðèàë,

øóóä õºäºëìºðèéí çàðäëûã òîäîðõîéëîõîä õÿëáàð áàéäàã.

Çàðèì òîõèîëäîëä êîìïàíèóä íü ººðñäèéí õýðýãöýýíä çîðèóëàí áàðèëãà

áàéãóóëàìæèéã ººðñäèéí õ¿÷ýýð á¿òýýí áîñãîäîã. Ýíý ¿åä àðõèòåêòóðûí

õºëñ, çºâøººðëèéí õóðààìæ, áàðèëãûí ñóóðü óõàõ çàðäàë, óã áàðèëãûã

áàðèõàä çàðöóóëñàí ìàòåðèàë, õºäºëìºð, ¿éëäâýðëýëèéí áóñàä

çàðäëóóäûã áàðèëãûí ºðòºãò øèíãýíý.

Óðò õóãàöààíä àøèãëàãäàõ õºðºíãèéã îëæ áýëòãýõäýý èõýâ÷ëýí

óðò õóãàöààíû çýýë àâ÷, ñàíõ¿¿æ¿¿ëäýã. Èõ õýìæýýíèé óðò õóãàöààíû

çýýë àâñàíààð çýýëèéí õ¿¿ãèéí çàðäàë èõýñäýã ó÷ðààñ çýýëèéí õ¿¿ã

òàéëàíò õóãàöààíû çàðäàë ãýæ ¿çýõ ¿¿ ãýñýí àñóóäàë ãàð÷ èðäýã. Ýíý

íü èõ ìàðãààíòàé àñóóäàë þì. ÍÁÁ-èéí ìýðãýæèëòýí¿¿ä õ¿¿ãèéí àñóóäëûã

çîõèöóóëàõ 3 õóâèëáàðûã ñàíàë áîëãîäîã. ¯¿íä:



1. Õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõã¿éãýýð á¿õ õ¿¿ã òàéëàíò

õóãàöààíû çàðäàë áîëãîí òóñãàõ

2. Á¿õ õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõ

3. Çýýë àøèãëàëòòàé õîëáîãäóóëàí õ¿¿ãèéí çàðèì õýñãèéã

êàïèòàëæóóëàõ

ÍÁÁÎÓÑ-ä 3 äàõü õóâиëáàðûã ñàíàë áîëãîäîã ó÷ðààñ 3 äàõ õóâèëáàðûí

õóâüä òîîöîîëëûã õýðõýí õèéõèéã àâ÷ ¿çüå. ªíººãèéí áàéäëààð ÀÍÓ-ä

õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõ äàðààõ 2 àðãûã àøèãëàäàã.

1. Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà

2. Òóñãàéëàõ õ¿¿ãèéí àðãà

Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà

Ýíý àðãûí ¿åä æèíýëñýí äóíäàæ õóðèìòëàãäñàí çàðäëûã òîîöîõäîî

óã çàðëàãàä õàìààðàõ õ¿¿íèé çàðäàë ãàðàõ õóãàöààãààð á¿òýýí

áîñãîëòûí çàðäëûã æèíýëíý. “Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà”-ûã

òîîöñîíû äàðàà çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ã òîäîðõîéëíî.

¯íäñýí õºðºíãèéí ºðòºãò êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿íèé çàðäëûí ä¿í íü

òóõàéí õóãàöààíä ãàðñàí ã¿éöýòãýëèéí õ¿¿íèé çàðäàë áîëîí çàéëñõèéõ

áîëîìæòîé õ¿¿íèé çàðäëûí àëü áàãà áàéíà. Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿íèé

çàðäàë íü õýðâýý õºðºíãºíä çîðèóëñàí çàðäëûã ãàðãààã¿é áîë ãàðàõã¿é

áàéæ áîëîõ õ¿¿íèé çàðäàë þì. Çàéëñõèé áîëîìæòîé õ¿¿íèé çàðäëûã îëîõäîî

æèíýëñýí äóíäàæ õóðèìòëàãäñàí çàðëàãûã õ¿¿ãèéí ò¿âøèíãýýð

¿ðæ¿¿ëíý.

Õ¿¿ãèéí çàðäàë = ¯íäñýí ºð õ Õóãàöàà õ Õ¿¿

Äóíäàæ çàðëàãà

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿íèé çàðäëûã òîîöîõîä àøèãëàõ õ¿¿ãèéí ò¿âøèíã

ñîíãîõîä äàðààõ çàð÷ìûã áàðèìòàëíà.

1. Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà íü áàðèëãûí àæëûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ

çîðèóëàëòòàé çýýë (òóñãàé çýýë)-ýýñ áàãà áóþó òýíö¿¿ áàéâàë

òóñãàé çýýëä õàìààðàõ õ¿¿ã àøèãëàíà.

2. æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà íü òóñãàé çýýëýýñ èõ áàéâàë òóñãàé

çýýëòýé òýíöýõ¿éö æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí õóâüä òóñãàé

çýýëä õàìààðàõ õ¿¿, èë¿¿ ãàðñàí æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãàä



áóñàä ºð¿¿äýä õàìààðàõ äóíäàæ õ¿¿ãèéí ò¿âøèíã àøèãëàíà.ªºðººð

õýëáýë:

Õýðýâ Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà ‹ Òóñãàé çýýë áàéâàë

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿= Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà õ Òóñãàé

çýýëèéí õ¿¿

Õýðýâ Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà › Òóñãàé çýýë áàéâàë

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ = Òóñãàé çýýë õ Òóñãàé çýýëèéí

õ¿¿ + (Æèíýëñýн äóíäàæ çàðëàãà – Òóñãàé çýýë ) õ Æèíýëñýí äóíäàæ

õ¿¿

Òóñãàéëàõ õ¿¿ãèéí àðãà

Òóñãàéëàõ õ¿¿íèé àðãûí ¿åä êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ã òîîöîõäîî ãàðñàí

çàðëàãûã êàïèòàëæóóëàõ õóãàöàà áîëîí õ¿¿ãýýð ¿ðæ¿¿ëýõ çàìààð

òîîöîîëëûã õèéíý.

Áàðèëãà áàðèõàä çîðèóëæ àâñàí çýýëèéí çàðèì õýñãèéã áàðèëíûý

àæèëä çàðöóóëàõ õ¿ðòýë õºðºíãº îðóóëàëò õèéñýí áîë òàéëàíãèéí ¿åèéí

êàïèòàëæóóëáàë çîõèõ çýýëèéí õ¿¿ãèéí çàðäëûã òîîöîõäîî ãàðñàí çýýëèéí

õ¿¿ãèéí çàðäëààñ õºðºíãº îðóóëàëòûí õ¿¿ãèéí îðëîãûã õàñ÷ òîîöíî.

Áàðèëãûí àæèë òàñàëäñàí ¿åä õ¿¿ãèéí êàïèòàëæóóëàëòûã ò¿ð çîãñîîíî.

Ãàçàðòàé õîëáîãäîí ãàðñàí çàðëàãà:

¯éëäâýðèéí áàðèëãà áàðèõ çîðèëãîîð çýýëèéí ìºíãººð ãýçýð

õóäàëäàíý àâñàí òîõèîëäîëä áàðèëãà áàðèõ ÿâöàä ãàðñàí õ¿¿íèé

çàðäëûã ãàçðûí áèø áàðèëãûí ºðòºãò êàïèòàëæóóëíà.



“Марал” ÕÕÊ íü ººðñäèéí õýðýãöýýíä çîðèóëàí 3 æèëèéí

õóãàöààíä áàðèëãà áàðüñàí. Óã áàðèëãàòàé õîëáîîòîéãîîð 18.750.000

òºãðºãèéí , 11 õóâèéí õ¿¿òýé çýýëèéã 3 æèëèéí õóãàöààòàé àâñàí. Óã

òóñãàé çýýëýýñ ãàäíà äàðààõ ºð¿¿äòýé áàéñàí.

Çýýëèéí òºðºë ¯íäñýí ä¿í Õóâü

Áîíä 8.500.000 10%

Áàíêíû çýýë 11.500.000 8%

Áàðèëãûí àæëûã 2006 îíû 1-ð ñàðûí 1-íýýñ ýõýëæ 2008 îíû 10-ð ñàðûí 1-

íä áàðüæ äóóññàí áàéíà. Áàðèëãûí àæèëòàé õîëáîîòîé ãàðñàí çàðäëóóä

íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.

Çàðëàãà ãàðñàí îí ñàð ºäºð Ãàðñàí çàðëàãà

2006-01-01 6.250.000

2006-04-01 5.000.000

2006-06-30 9.375.000

2006-11-01 7.500.000

2007-05-01 5.625.000

2007-09-01 9.375.000

2007-11-01 3.750.000

2008-05-01 5.625.000

Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà

“Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà”-ààð õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõäàà

ýõëýýä õóðèìòëàãäñàí çàðäëûí æèíýëñýí äóíäàæèéã òîîöíî. Æèíýëñýí

äóíäàæ çàðëàãà ãýäýã íü òóõàéí òàéëàíò õóãàöààíä ¿íäñýí õºðºíãºíä

îðóóëñàí õºðºíãº îðóóëàëòûí äóíäàæ õýìæýý þì.



Æèøýý íü: 2006 îíû 4-ð ñàðûí 1-íýýñ áàðèëãûí àæèëä çàðöóóëñàí

çàðëàãà íü 5.000.000 òºãðºã áîë æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà íü 3.750.000

(5.000.000 õ 9/12) òºãðºã áîëíî. ªºðººð õýëáýë óã çàðëàãûã îíû ýõíýýñ

ãàðãààã¿é ó÷ðààñ òóõàéí æèëä äóíäàæààð 3.750.000 òºãðºãèéí

õºðºíãº îðóóëàëò õèéñýí ãýñýí ¿ã þì. Äàðààõ íºõöºë¿¿äèéã õàíãàñíààð

“Êàïàòàëæóóëàõ õóãàöàà” ýõýëíý.

1. Çàðëàãà ãàð÷, òîäîðõîéëîãäñîí áàéõ

2. Á¿òýýí áîñãîæ áóé õºðºíãºòýé õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãàà íü á¿õýë

á¿òýí òàéëàíò õóãàöààíû òóðø ¿ðãýëæèëñýí áàéõ

3. Õ¿¿ãèéí çàðäàë ãàðñàí áàéõ

2006 îí áóþó ýõíèé æèëèéí “Õóðèìòëàãäñàí çàðëàãûí æèíýëñýí äóíäàæ”-

èéã òîäîðõîéëáîë:

Çàðëàãà ãàðñàí Ãàðñàí çàðëàãà Êàïèòàëæóóëàõ

Æèíýëñýí

îí ñàð ºäºð õóãàöàà

äóíäàæ

çàðëàãà

2006-01-01 6.250.000 12/12

6.250.000

2006-04-01 5.000.000 9/12

3.750.000

2006-06-30 9.375.000 6/12

4.687.500

2006-11-01 7.500.000 2/12

1.250.000

28.125.000

15.937.500



Äýýðõ òîîöîîëîëòîîñ õàðàõàä õýäèé 2006 îíä íèéò 28.125.000 òºãðºãèéí

õºðºíãº çàðöóóëñàí áîëîâ÷ äóíäàæ õºðºíãº îðóóëàëò íü 15.937.500

òºãðºã áàéíà. ªºðººð õýëáýë êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ òîîöîõ çàðëàãà íü

15.937.500 òºãðºã áàéíà ãýñýí ¿ã þì. Õ¿¿ òîîöîõäîî:

Õ¿¿ãèéí çàðäàë = ¯íäñýí ºð õ Õóãàöàà õ Õ¿¿

Äóíäàæ çàðëàãà

“Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãûí àðãà”-ûã òîîöñîíû äàðàà çàéëñõèéõ

áîëîìæòîé õ¿¿ã òîäîðõîéëíî. Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ ãýäýã íü ¿íëñýí

õºðºíãèéí ºðòºãò øèíãýýõ áîëîìæèò õ¿¿ã èëýðõèéëíý. Ãýõäýý çàðèì ¿åä

“Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿” íü æèëèéí íèéò áîäèò õ¿¿ãýýñ èõ áàéæ áîëíî.

Èéìýýñ õ¿¿ã êàïèòàëæóóëàõäàà “Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿” áîëîí “Áîäèò

õ¿¿” 2-ûí àëü áàãààð êàïèòàëæóóëíà.

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ = 15.937.500 õ 11% = 1.753.125

2006 îíä “Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà” íü òóñãàé çýýëýýñ áàãà

áàéãàà ó÷ðààñ çýýëèéí õ¿¿ã òóñãàé çýýëèéí õ¿¿ãýýð òîîöíî. Õàðèí

“Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà” íü òóñãàé çýýëýýñ èõ áàéâàë áóñàä ºðèéí

äóíäàæ õ¿¿ã àøèãëàíà. Ýíý òàëààð 2007-2008 îíá õóâü àâ÷ ¿çâýë:

Íèéò áîäèò õ¿¿:

Òóñãàé 18.750.000 11% 2.062.500

Áîíä 8.500.000 10% 850.000

Çýýë 11.500.000 8% 920.000

38.750.000 3.832.5000

Òàéëàíò æèëä íèéò 3.832.500 òºãðºãèéí ð¿¿ ãàð÷ áàéãààãààñ

1.753.125 òºãðºãèéí õ¿¿ã áàðèëãûí ºðòºãò øèíãýýæ ¿ëäñýíèéã íü

òàéëàíò õóãàöààíû õ¿¿ãèéí çàðäàë ãýæ òàéëàãíàíà.

2006 îíû õóâüä õèéãäýõ æóðãàëûí áè÷èëò íü äàðààõ áàéäàëòàé áàéíà.

à. Ãàðñàí çàðäëûã á¿ðòãýõ

Äóóñààã¿é áàðèëãà 28.125.000



Ìºíãºí õºðºíãº (Ìàòåðèàë, Öàëèí.......) 28.125.000

á. Õ¿¿ãèéí çàðäëûã á¿ðòãýõ


Õ¿¿ãèéí çàðäàë 2.079.375

Õ¿¿ãèéí ºð 3.832.500

Õ¿¿ãèéí çàðäëûã êàïèòàëæóóëñíààð 2006 îíû íèéò áàðèëãûí çàðëàãà

29.878.125(28.125.000 + 1.753.125) òºãðºã áîëæ áàéíà.

Îäîî 2007 îí áóþó 2 äàõü æèëèéí “Õóðèìòëàãäñàí çàðëàãûí

æèíýëñýí äóíäàæ”-èéã òîäîðõîéëâîë: 2 äîõ æèëèéí õóâüä ºìíºõ æèëèéí

çàðëàãûã àâ÷ ¿çíý.


Æèíýëñýí


äóíäàæ

çàðëàãà

2006 îíû

Õóр.зарлага 29.878.125 12/12

29.878.125

2007-05-01 5.625.000 8/12

3.750.000

2007-09-01 9.375.000 4/12

3.125.000

2007-11-01 3.750.000 2/12

625.000

48.628.125

37.378.125

2007 îíû õóâüä “Æèíýëñýí äóíäàæ çàðëàãà” íü òóñãàé çýýëýýñ èõ

áàéãàà ó÷ðààñ òóñãàé çýýëèéí õ¿¿ áîëîí áóñàä ºðèéí äóíäàæ õ¿¿ã 2-

óóëàíã íü àøèãëàíà.

Áóñàä ºðèéí äóíäàæ õ¿¿ãèéí òîîöîîëîëò:



Áîíäûí ºð 8.500.000 õ 10% = 850.000

Áàíêíû çýýë 11.500.000 õ 8% = 920.000

20.000.000 1.770.000

Äóíäàæ õ¿¿ = 1.770.000 / 20.000.000 = 8.85 %

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ - 2007 îí

Òóñãàé çýýë 18.750.000 õ 10% = 1.875.000

Áóñàä ºð 18.628.125 õ 8.85% = 1.648.589

37.378.125 3.523.589

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ íü íèéò áîäèò õ¿¿ãýýñ áàãà áàéãàà

ó÷ðààñ êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ íü çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ áóþó 3.523.589

òºãðºã áîëíî.







Õ¿¿ãèéí çàðäàë 308.911

Õ¿¿ãèéí ºð 3.832.500

2007 îíû ýöýñò íèéò áàðèëãûí õóðèìòëàãäñàí çàðëàãà

52.151.714(28.125.000 + 1.753.125 + 18.750.000 + 3.523.589) òºãðºã

áîëæ áàéíà.

Îäîî 2008 îí áóþó 3 äàõü æèëèéí “Õóðèìòëàãäñàí çàðëàãûí

æèíýëñýí äóíäàæ”-èéã òîäîðõîéëâîë: Áàðèëãûí àæèë 10-ð ñàðûí 1-íä

äóóñ÷ áàéãàà ó÷ðààñ 2008 îíû õóâüä çàðëàãà íü 9 ñàðûí õóãàöààíä

ãàðñàí ãýæ ¿çíý.


Æèíýëñýí




äóíäàæ

çàðëàãà

2007 îíû

Õóð.зарлага 52.151.714 9/12

39.113.786

2008-05-01 5.625.000 5/12

2.343.750

57.776.714

41.457.536

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ - 2008 îí

Òóñãàé çýýë 18.750.000 õ 11% = 2.062.500

Áóñàä ºð 22.707.536 õ 8.85% = 2.009.617

4.072.117

Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿ íü íèéò áîäèò õ¿¿ãýýñ èõ áàéãàà ó÷ðààñ

êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ íü íèéò áîäèò õ¿¿ áîëíî. ªºðººð õýëáýë òóõàéí æèëèéí

õóâü ãàðàõ á¿õ õ¿¿ã êàïèòàëæóóëíà.



Äóóñààã¿é áàðèëãà 5.625..000




Ìºíãºí õºðºíãº 3.832.500

3 æèëèéí ýöýñò áàðèëãûí ºðòºã 61.609.214 (28.125.000 + 1.753.125

+ 18.750.000 + 3.523.589 + 5.625.000 + 3.832.500) òºãðºã áîëæ

áàéíà.

Òóñãàéëàõ õ¿¿ãèéí àðãà



Òóñãàéëàõ õ¿¿ãèéí àðãûí ¿åä êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿ã òîîöîõäîî

ãàðñàí çàðëàãûã øóóä õóãàöàà áîëîí õ¿¿ãýýð ¿ðæ¿¿ëýõ çàìààð

òîîöîîëîëòûã õèéäýã. Ýíý àðãûã ºìíºõ êîìïàíèé ìýäýýëýëä òóëãóóðëàí

òàéëáàðëàâàë:

Çºâõºí 2006 îíû õóâüä õàðóóëáàë:






Áîíä 8.500.000 10%






2006-01-01 6.250.000

2006-04-01 5.000.000

2006-06-30 9.375.000

2006-11-01 7.500.000

Òîîöîîëîëòûã äàðààõ áàéäëààð õèéíý.

Çàðëàãà ãàðñàí Ãàðñàí Êàïèòàëæóóëàõ Õ¿¿ãèéí

Капиталжуулах

îí ñàð ºäºð зарлага õóãàöàà ò¿âøèí õ¿¿

2006-01-01 6.250.000 12/12 11%

687.500

2006-04-01 5.000.000 9/12 11%

412.500

2006-06-30 7.500.0001 6/12 11%

412.500



2006-06-30 1.875.0002 6/12 8.85%3

82.969

2006-11-01 7.500.000 2/12 8.85%

110.625

28.125.000

1.706.094

1 18.750.000 – 6.250.000 – 5.000.000 = 7.500.000 (òóñãàé çýýëèéí ä¿í

íèéò 18.750.000 òºãðºã áºãººä ¿¿íýýñ 6.250.000 áîëîí 5.000.000

òºãðºãèéí çàðëàãà ýõýëæ ãàðñàí. 6/30-íû çàðëàãààñ 7.500.000 íü

òóñãàé çýýëýýñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëýãäýæ, ¿ëäñýí íü áóñàä ºðººð

ñàíõ¿¿æ¿¿ëýãäýæ áàéíà ãýñýí ¿ã þì)2 9.375.000 – 7.500.000 = 1.875.000 (6/30-íû ¿àðëàãààñ 1.875.000

òºãðºã íü áóñàä ºðººð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýãäýæ áàéãàà ãýæ ¿çýýä áóñàä ºðèéí

äóíäàæ õ¿¿ã àøèãëàíà)3 Áóñàä ºðèéí äóíäàæ õ¿¿ã ºìíº òîîöñîí àäèëààð òîîöíî

Ä¿ãíýëm

Энэ судалгааг дүгнэж үзэхэд áàéãóóëëàãà õýðâýý ººðèéí õºðºíãººð

áàðèëãà áàéãóóëàìæ áàðèõ õýðýãòýé áîëñîí áîë æèíýëñýí äóíäàæ àðãà,

òóñãàéëàõ õ¿¿íèé àðãà 2-ûí àлü òîõèðîìæòîéã íü ñóäëàí ººðèéí

á¿ðòãýëèéí õºòëºëòºíä õýðýãëýæ áîëíî.

¯íäñýí õºðºíãèéí ºðòºãò êàïèòàëæóóëàõ õ¿¿íèé çàðäëûí ä¿í íü òóõàéí

õóãàöààíä ãàðñàí ã¿éöýòãýëèéí õ¿¿íèé çàðäàë áîëîí çàéëñõèéõ áîëîìæòîé

õ¿¿íèé çàðäëûí àëü áàãà нь áàéíà. Çàéëñõèéõ áîëîìæòîé õ¿¿íèé çàðäàë íü

õýðâýý õºðºíãºíä çîðèóëñàí çàðäëûã ãàðãààã¿é áîë ãàðàõã¿é áàéæ áîëîõ

õ¿¿íèé çàðäàë þì.



Íîì ç¿é

1. Äóíä øàòíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë

KIESO SEVENTH EDITION WEYGANDT ÓÁ 2000 îí


À.Ñàðàí÷èìýã À.Îäãýðýë ÓÁ 2004 îí

3. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë

À.Åðêåø Î.Í¿ðæèãìàà ÓÁ 2008 îí


Â.Àãâààí ÓÁ 2007 îí


Ã.Ìºíõòóÿà ÓÁ 2007 îí

6. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí îëîí óëñûí ñòàíäàðò ÓÁ 2009 îí

7. Ñàíõ¿¿ãèéí ëàâëàõ ìýäýý 2008 îí

8. Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë



“Ìàíäàõ á¿ðòãýë” ÓÁ 2000 îí


Î.Í¿ðæèãìàà ÓÁ 2008 îí

10. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë ÓÁ 2002 îí

11. Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë ÓÁ 2005 îí


Î.Í¿ðæèãìàà Ã.Ãàíòóëãà ÓÁ 2006 îí

13. Нягтлан бодох бүртгэл/гарын авлага/

ОУЭЗБДС 2009 он

Õàâñðàëò

“Марал ” ÕÕÊ






Áîíä 8.500.000 10%








2006-01-01 6.250.000

2006-04-01 5.000.000

2006-06-30 9.375.000

2006-11-01 7.500.000

2007-05-01 5.625.000

2007-09-01 9.375.000

2007-11-01 3.750.000

2008-05-01 5.625.000

“Марал” ХХКомпани

Îðëîãî ¿ð ä¿íãèéí òàéëàí

Íèéò áîðëóóëàëò

12’590’292

ÁÁª

9’057’362

Íèéò àøèã

3’532’930



¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë:

Óäèðäëàãûí çàðäàë

2’233’106

¯éë àæèëëàãààíû àøèã

1’299’824

¯éë àæèëëàãààíû áóñ îðëîãî, çàðäàë:

Õóäàëäàí àâàëòûí õºíãºëºëò 44’100

ÁÕÎ áîðëóóëñíû îëç 10’000

Âàëþòûí õàíø çºð¿¿ 13’971

¯íäñýí õºðºíãº áîðëóóëñíû îëç 270’000

Õ¿¿ãèéí îðëîãî 15’000

Õ¿¿ãèéí çàðäàë 250’000

Íîãäîë àøãèéí îðëîãî 60’000

163’071

ÒÒªÀ

1’462’895

Òàòâàð 5%

219’434

Öýâýð àøèã

1’243’461




Documents

курсын ажил