سیستم های اطالعاتی در مدیریت

تألیف:دکتر سید محمد محمودی

حدیث ارائه دهندگان: یوسفوند سمیه سپهوند

فصل اول:درآمدی بر

MISدانش

سوال

تفاوتMIS سیستم با های اطالعاتی

چیست؟

از سه واژه ی مهم و کلیدی MISمفهوم سیستم،اطالعات و مدیریت تشکیل شده است.

مدیریت اطالعات سیستم MIS

MISچیست؟MIS نخست برای کاربردهای سازمانی و

مدیریتی،پیش بینی و طراحی شده بود که برای آن سیستم های اطالعات مدیریت عنوان

انتخاب شد.هدف اساسیMIS در آغاز،پیدایش،ارائه شناخت

تدوین اصول و فنون علمی الزم ها،راه حل ها و مدیران،تصمیم برای متخصصان رشته مدیریت،

گیران جامعه،در جهت طراحی،ایجاد و مدیریت سیستم های اطالعاتی اتوماتیک در سازمان ها

و مدیریت بود،اما خیلی سریع از قلمرو علم مدیریت پا فراترنهاد و در بسیاری از رشته ها و

علوم دانشگاهی دیگر نفوذ کرده و تدریس شد.

MISابهامات مفهومی صاحب نظران و متخصصان

با MISبر سر انتخاب عنوانیکدیگر اختالف نظر دارند.

گروه زیادی ازرا به منزله MISنویسندگان ،

سیستم اطالعاتی نوعی تلقی کرده کاربردی

تنها درصد کمی از آنانMIS دانش سیستم را به عنوان

معرفی می های اطالعاتیکنند.

:MISسه نوع برداشت مختلف از مفهومMIS:)سیستم های اطالعات مدیریت(management information systems

گرایش علمی مستقلی که مانند علوم دیگر،شناختهای الزم را برای طراحی،ایجاد و به کارگیری

سیستم های اطالعاتی کاربردی تهیه و ارائه می کند. دانشMIS تنها در مدیریت کاربرد ندارد ،بلکه در هر

زمینه ای که نیاز به اطالعات و سیستم های اطالعاتی باشد، به عنوان تأمین کننده شناخت های

نظری و عملی استفاده می شود. مفهومMIS به عنوان دانش ،برای اولین بار به،

منظور کاربردهای سازمانی و مدیریتی انتخاب و متداول شد،بنابراین همچنان نام اصلی خود را حفظ کرده است اما امروزه در همه زمینه ها استفاده می

.شود

MIS)سیستم های اطالعات مدیریتی(managerial information systems

نوعی سیستم اطالعاتی کاربردی در مدیریتکه تعریف و اهداف آن به طور کامل مشخص

و روشن بوده و با تعریف اول تفاوت عمده ای دارد.

سیستم اطالعات مدیریتی،مجموعه ای ازسخت افزارها،نرم افزار ها،منابع مختلف و

فناوری وابسته که به منظور جمع آوری،ذخیره سازی،پردازش،تولید و تبادل

اطالعات مورد نیاز سازمان به طور اتوماتیک،سازماندهی و یکپارچه شده اند.

برداشت دوم

MIS)مدیریت سیستم های اطالعاتی(managing information systems

« مجموعه ای مدیریت سیستم « به مفهوماز متدها و شیوه های مدیریتی خاص

اطالق می شود که به منظور نگهداری ،هدایت و کنترل سیستم های

اطالعاتی خودکار در سازمان ها و مدیریت مورد استفاده قرار می گیرد.

برداشت سوم

در بعضی از کشورهای اروپایی مانند فرانسهبه مفهوم دانش سیستم های اطالعاتی MISعنوان

سیستم های چندان رایج نیست و به جای آن از نام استفاده می کنند. اطالعاتی

مزایای عنوان سیستم های اطالعاتی: بسیار ساده و گویا کلی و عمومی .زمینه کاربردی خاصی را مشخص نمی کند بنابراین بدون هیچ ابهامی به عنوان دانش سیستم

های اطالعاتی در تمام رشته های علمی به جای MIS.استفاده می شود

،عنوان MISدر این کتاب برای نشان دادن دانش انتخاب شده است..سیستم های اطالعاتی در مدیریت

سیر پیدایش و تکوین سیستم های اطالعاتی و MISدانش

دوران اول:کشف ماده،انرژی و اطالعات

انسان با جهان بینی و توان ذهنی و فکری بالقوهو فطری خود ،توانست در نخستین لحظات زندگی

و صور مختلف آن را کشف مادهخود بر روی زمین کند که این آغاز هستی شناسی و مقدمه بروز و

شکل گیری ادراک در انسان است.سه عامل بسیار اتفاقات طبیعی و کنجکاوی، نیاز

مهم کشف عالم هستی و قوانین حاکم بر جهان هستند.

شناخت آدمیان با ساخت نخستین مصنوعات دستیمثل سنگ چخماق شکل گرفت و پیچیده تر شدو

انسان حرارت را که مصداق انرژی بود کشف کرد. اطالعات خمیر مایه و عنصر اساسی شناخت های

انسانی است.

دوران دوم:پیدایش سیستم های اطالعاتی

آدمیان نخستین اطالعات،آموزه ها و معلومات خودرا به صورت سینه به سینه به دیگران انتقال می

دادند. غارنشینان عقاید،آمال،حوادث و رویدادهای روزمره

خود را به صورت نقاشی بر روی دیواره های غارها به تصویر می کشیدند.

اختراع خط تصویری در بخش جنوبی بین النهرین سومریان متمدن

کارهای مربوط به دارایی ها و معامالت را با وسواس فراوان به صورت دفتر کل بر روی لوح های

گلی ثبت و مدیریت می کردند.

دوران سوم:توسعه اطالع رسانی و ارتباطات و ذخیره سازی سیستم های اطالعاتی در ابتدا برای

مدیریت اطالعات ایجاد شدند. به تدریج نسل جدیدی از سیستم های اطالعاتی

مورد اطالع رسانی طراحی شد که بیشتر برای استفاده قرار می گرفتند.

در سوریه و مصرقدیم کتابخانه های بزرگی از لوحهای گلی وجود داشت که در آنها داستان

ها،دعاها،ضرب المثل ها ،آواز ها و کلیه مسائلی که به نوعی با زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم

ارتباط داشت ،ثبت شده و در دسترس عموم قرار می گرفت.

دوران چهارم:شکل گیری مبانی مفهومی اطالعات یونانیان دوران باستان برای نخستین بار با تأسیس

همه جویبارهای پراکنده دانش را به هم پیوند آکادمیداده و نخستین دانشگاه و مکتب فکری و علمی

جهان ایجاد شد. فلسفه یا علم العلوم به عنوان مادر و سرچشمه

تمامی علوم بشری در یونان متولد شد منشأ گسترش علوم مختلف شد.

اطالعاتبرای نخستین بار ارسطو تعریف دقیقی از ارائه کرد که کامل ترین و جامع ترین تعریف در

محافل علمی محسوب می شود.ارسطو برای اطالعات دو بعد را تعیین کرد:

یعنی آنچه از •واقعیت،تجسمی دقیق ارائه

می کند

اطالعات به معنی

»شناخت«

به وسیله آن می توان به •پدیده ها شکل داده و یا

تغییر شکل بدهیم.

اطالعات به معنی »عمل«

دوران پنجم:از الگوریتم تا انفورماتیک

برای بشر شناخت و اطالعاتزمانی که اهمیت نیز مورد توجه قرار پردازش اطالعات مشخص شد،

گرفت. نخستین دانشمندی که به صورت اصولی و علمی

روش بدیعی را برای اجرای فرایند پردازش اطالعات محمدبن ارائه کرد ،ریاضی دان معروف ایرانی

که علم جبر را پایه گذاری کرد.موسی خوارزمی بود روش خوارزمی که برای حل مسائل پیچیده مورد

استفاده قرار می گرفت چندی بعد به زبان التین به معروف شد.که ترجمه التین لفظ عربی الگوریتم

است.الخوارزمی

تجسم منطقی و قدم به قدم •و یا مرحله به مرحله انجام

کار و یا حل مسئله است که از نقطه ای شروع شده و در

نقطه ای پایان می پذیرد.الگوریتم پایه و اساس علم •

انفورماتیک است .

الگوریتمفرایند پردازش

اطالعات

عصر شکل گیری روش های قرن نوزدهم به عنوانبه حساب می آید.کدگذاری اطالعات

تنها دو ارزش مقداری برای منطق باینری درموجودیت های منطقی در نظر گرفته می

1شود.چنانچه یک واقعیت صحیح باشد آن را معادل قلمداد میکنند.0و اگر غلط باشد معادل

منطق بولی یا باینری بهترین مدل برای کدبندی وترجمه یک الگوریتم به زبان ماشین)کامپیوتر(

است.در این منطق پدیده ای را که به طور کلی نه،آری،یا،ودارای حالت های دوگانه مختلفی مثل

هستند کدبندی می کنیم.

ادامه دوران پنجم

توسط وایت هد منطق سمبولیک 1910در سالو راسل تعریف شد که مبنای عملکرد و برنامه

نویسی کامپیوترو هوش مصنوعی است. که طرح ساخت ماشین مفهومی 1937در سال

عملکرد آن مبتنی بر مدل های الگوریتمی و بولی بود منتشر شد.

با ابداع الگوریتم، زبان ها و برنامه های فورتونو بعدها کامپایلر،اسمبلرکامپیوتری چون،

و غیره با سنتز و همگرایی نظریه ها،روش های پردازش اطالعات و فناوری ساخت پردازش کامپیوترها،دانش جدیدی به منظور

در سال انفورماتیک به نام اتوماتیک اطالعات پا به عرصه نهاد که معادل علوم کامپیوتر 1962

محسوب می شود.

ادامه دوران پنجم

دانش پردازش عقالنی •اطالعات به منزله پایه و

اساس شناخت های انسانی و ارتباطاتی در زمینه های

فنی،اقتصادی،اجتماعی،به ویژه به وسیله ماشین های

اتوماتیک

انفورماتیک

پردازش اتوماتیک اطالعات

دوران ششم:ابداع ماشین های اتوماتیک نخستین ابزار محاسبه و پردازش

برای محاسبات چرتکهاطالعات به نام دخل و خرج در معامالت اختراع شد.

ماشین های حساب قرن هفدهم عصرمی باشد.مکانیکی

پس از ساخت ماشین های حساب سادهماشین های برنامه مکانیکی،طراحی

مطرح شد.نخستین ابداع در ریزی شده این زمینه مربوط به ماشین بافندگی

خودکار توس ژاکار فرانسوی می باشد.چالز بابیچ با الهام از مدل 1873در سال

برنامه ماشین حساب ژاکار،طرحی از یک ریزی شده دارای واحد

محاسبه،فرمان،حافظه و برنامه ای که با تنظیم می شد ارائه کرد.کارت های پانچ

الگوریتم

و • طراحی اساسی رکن سهکامپیوتر عملکرد

های کارتپانچ

منطق باینری

شرکت 1943برای نخستین بار در سال IBM با همکاریماشین حسابگر الکترومغناطیسی استادان دانشگاه هاروارد

کارت را ساخت که در این ماشین از 1مارک عظیمی به نام برای ثبت اطالعات استفاده می شد.های پانچ

نخستین کامپیوتر جهان به معنی 1946سرانجام در سال در آمریکا طراحی و ساخته ENIACانیاکواقعی خود به نام

شد. فون نیومان نسل جدیدتری به نام 1947در سال

ساخته شد که بسیار پیشرفته تر از انیاک بود.EDVACادواک با پیشرفت فناوری،وزن و حجم کامپیوترها روز به روز

کمتر شد و همچنین افزایش حجم حافظه،سرعت،دقت،و توان باالی پردازش اطالعات و ارزان شدن قیمت آنها را در

پی داشت. بنابراین با تولید سخت افزارها و نرم افزارها و گسترش

دانش انفورماتیک نخستین پایه های فناوری اطالعات شالوده گذاری شد.

ادامه دوران ششم

دوران هفتم:پیدایش علوم اطالعات و ارتباطات

فناوری اطالعات و ارتباطات با هم آمیختهفناوری اطالعات بر فناوری اند،اما

،پس ابتدا باید ارتباطات مقدم استاطالعاتی تولید شود تا بتوانیم آن را

مبادله کنیم. پس از فناوری اطالعات،نوبت به ظهور

فناوری ارتباطات می رسد.

،به عنوان فناوری ارتباطات مکمل فناوری اطالعات و

،برآمده از دو ابتکار کامپیوتراست که در ابتدای مهم علمی

قرن بیستم ارائه شد و به سرعت رشد پیدا کرد.

یا کنترل و ارتباطات در حیوان و سیبرنتیک •ماشین توسط وینر

مکانیزم خود کنترلی و یا خود تنظیمی در •سیستم ها

یا نظریه کمی اطالعات یا مدل نظریه ریاضی ارتباطات •فیزیکی ارتباطات

توسط شانون برای ارسال مطلوب پیام های مخابراتی •

ادامه دوران هفتم

مدل شانون که مدل فیزیکی ارتباطات بود بامدل های ارتباطات انسانی و اجتماعی تلفیق

و یا به سیستم عمومی ارتباطات و حاصل آن شد که در کلیه مدل جامع ارتباطاتعبارتی

زمینه های اجتماعی،اقتصادی،زیست شناسی،زبان شناسی و تشکیالتی مطرح و

.مورد استفاده قرار گرفتمدل

فیزیکی ارتباطات

مدل های ارتباطات انسانی و اجتماعی

سیستم عمومی

ارتباطات یا مدل جامع ارتباطات

ادامه دوران هفتم

MISظهور یک پارادایم علمی جدید: که ازعلوم سیستم ها و علوم اطالعات و ارتباطات

یا عبارتی از علوم میان رشته ای و چند تخصصی محسوب می شود،با به هم پیوستن چندین شاخه

فناوری ، انفورماتیک ،سیبرنتیک ،مانند علمی نوینو چند رسانه ای ها به MISدانش،اطالعات و ارتباطات

تدریج شکل گرفت ودر پایان نیمه دوم قرن بیستم به تکامل خود نزدیک شد.

یکی از ارکان و پایه های مهم و اساسی علوم دانش سیستم های اطالعاتیاطالعات و ارتباطات

است که ضرورت آن پس از پیدایش و توسعه کامپیوترها و انفورماتیک ،بارها احساس و مورد

تأکید قرار گرفت. برای نخستین بار مفهوم 1965در سال MIS به

دانش سیستم های اطالعاتی کاربردی مبتنی معنی . پایه گذاری شدبر کامپیوتر

علوم سیستم ها

نظریه سیستمی

تجزیه و تحلیل سیستم ها

علوم شناختی

علوم اطالعات و ارتباطات

بیوتیک

دینامیک سیستم ها

باز مهندسی سیستم ها

انفورماتیک

ICT

سیبرنتیک

MIS

ها MISجایگاه سیستم علوم در

MIS آمیزه ای از سه مفهوم علمی بسیار مهماست که هر کدام به مدیریت واطالعات ،سیستم

تنهایی دانش مستقل و گسترده به حساب می آید. از راه جست و جوی قوانین،روش دانش سیستم ها:

مدل های ها و الگوهای مشترک کلیه سیستم ها، . را ارائه می دهدMISجامع

: آن مبانی اطالعات و چگونگی تأمیندانش اطالعات را معرفی و مشخص کرده و فرایندهای عملی

پردازش اطالعات را تعریف می کند.مشخص می کند که چه نوع فناوری و ابزاری مناسب طراحی کدام

.یک از سیستم های اطالعاتی اند چه نوع سیستم :تعیین می کند که دانش مدیریت

اطالعاتی برای تحقق کدام یک از اهداف سازمانی مناسب تر است.دانش مدیریت ،کلیه روش ها و

الگوهای مقتضی را برای مدیریت و هدایت سیستم های اطالعاتی نیز تهیه می کند.

خصوصیات مهم MISدانش

اطالعات

مدیریتسیستم

MIS

تعاملی MISالگوی

MIS و سیستم های اطالعاتی به مفهوم مدرن وجدید خود از دانش کامپیوتر تفکیک ناپذیر

بسیار فراتر از کامپیوتر و سیستم MISاست.دانش های کامپیوتری است.

کامپیوتر یکی از ارکان اساسیMIS محسوب میشود

MIS از فناوری اطالعات و ارتباطات به صورتنیست.ICTمعادلMISگسترده بهره مند می شود اما

MIS به منزله یک پارادایم علمی جدید،دانشارتباطات نیز محسوب می شود.

اطالعات مهم ترین عنصر حیاتی ارتباطات است.

خصوصیات مهم MISدانش

MISسیر تحوالت دانش - تغییردیدگاهها:از داده پردازی تا تصمیم سازی1 مبتنی بر بیشتر سیستم های اطالعاتی این دوران

(که برای DBISبودند )پردازش داده ها محاسبه،پرداخت و دستمزد کارکنان طراحی شده

سیستم پردازش الکترونیکی است.این سیستم ها را می نامیدند. که بعد ها تبدیل به EDPSداده ها یا

شد.و امروزه تحول DPSسیستم پردازش داده ها یا سیستم های اطالعات یافته آنها به نام

است. AISحسابداری به خاطر اینکه بیشتر شرکت ها با حجم انبوهی از

داده ها روبرو شدند و پردازش آنها بسیار مشکل بود برای سیستم های اطالعات مدیریت منابع انسانی

مبتنی بر پردازش اطالعات نخستین بار ابداع شدکه (IBISاند.)

با پیچیدگی سازمان ها و نیاز به اطالعاتپردازش شده ، سرعت ،دقت و قدرت

پردازش آنها بهبود پیدا کرد و برای نخستین بار کامپیوترها و سیستم های

اطالعات به منزله سیستم های پشتیبان (مورد توجه قرار گرفتند.DSSتصمیم )

برای کمک به سیستم های پشتیبان تصمیممدیران در حل مسائل نیمه

،تصمیم سازی و تصمیم ساختاریافتهگیری،مدل سازی و شبیه سازی طراحی

شدند مانند سیستم های هشدار دهنده،سیستم های خبره

-توسعه سیستم ها و 2کاربردهای جدید

MIS تمایل شدیدی به طرف سیستم های هوشمند،به ویژهبر ( پیدا کردکه KBISسیستم های اطالعاتی مبتنی بر دانش)

، شناخت و الگوهای استداللی انسان،مدل سازی پایه تجربهمی شوند.

سیستم های اطالعاتی مبتنی بر دانش به صورت بالقوه ونمی توانند به طور مستقیم تصمیم کامل،هوشمند نشده و

.گرفته و انتخاب کنند با توجه به کاستی ها و نارسایی ها پروژه بسیار جدید

سیستم های اطالعاتی مبتنی بر طراحی طراحی شد.(LBISیادگیری)

سیستم های اطالعاتی مبتنی بر یادگیری به سیستم هاییمورد استفاده قرار در حل مسائل پیچیده گفته می شود که

می گیرد.این نوع سیستم ها یاد می گیرند که چگونه در مقابل شرایط پیچیده از خود واکنش معقول نشان دهند. و همزمان خود را کنترل و تنظیم کرده و به پیش بینی آینده

بپردازند.

DBIS

IBIS

KBIS

LBIS

سیر تحول سیستم های اطالعاتی

- تحول رویکردها و روش ها3 بیشتر بنیانگذاران اولیه MIS ابزارگرا بودند تا

تحلیل گرا در رویکرد تمرکز 1980قبل از سالهای

رابطه با طراحی و به کارگیری سیستم های اطالعاتی وجود داشت و اعتقاد داشتند

کامپیوتر باعث تمرکز می شود اما با توسعه تمرکززداییکامپیوترهای شخصی رویکرد

فرهنگ عمومی شد . بهترین سیستم 1990 در سال های

تلفیقی از اطالعاتی سیستمی است که باشد بنابراین رویکرد تمرکز و عدم تمرکز

اتمیزه،تکه تکه و سلولی تبدیل به رویکرد ارگانیکی و سیستمی شد.

توسعه روش های فازی و اکتشافی به جایروش های کالسیک و الگوریتمی و به عنوان

مکمل آنها مورد استفاده قرار می گیرد.

- بهبود الگوها و مدل ها4

مدل سایبرنتیکی

سیستم جامع MISتوسط دیویس:•انسان –ماشین و دارای سه رکن

مدیریتو ماشین ،انساناساسی حلقه های بازخور که به وسیله

اطالعات پشتیبان تصمیم سازمان تأمین می شود.

•MIS را معادل بازخور به حساب میآوند.

مدل ارگانیکی یا

سیستمی

اساس این مدل توسط لوموآن و سایمون: •است. تجزیه و تحلیل و تولید اطالعات جدید

می توان از اطالعات محیط و آموخته های گذشتگان استفاده کرد.ومسائل مبهم و پیچیده

راتجزیه و تحلیل و با طراحی فرضیه ها و پژوهش ها به تولید اطالعات نائل شد.

محیط یا وضعیت آتی

سازمان یا سیستم تصمیم گیری

کنش

واکنFeed backش

ساختار مدل سیبرنتیکی

MIS= feed back

ضعف های مدل سیبرنتیکی: این مدل بسیار ماشینی بوده،بیش از حد

مکانیزه است و سازمان ترکیبی از نظم و بی نظمی است.

فقط به دنبال جمع آوری اطالعات موجوداست ،نه تولید اطالعات

شباهت بسیار زیادی به مدل رفلکسی و یاشرطی پاولوف که مبتنی بر مکانیسم تحریک و پاسخ است دارد. اگر تحریکی وجود نداشته

باشد لزوما پاسخی وجود ندارد. فقط به بازخورها می پردازد و توجهی به

اطالعات بایگانی و تاریخی ندارد.پس بسیار محدود و مقطع نگر است.

محیط وضعیت آتی

سازمان یا سیستم تصمیم گیری وضعیت

موجود

سیستم ذخیره سازی یا بایگانی وضعیت گذشته

تجزیه و تحلیل و تولید اطالعات

MISمدل ارگانیکی یا سیستمی

اطالعات داده

کنش

واکنش

رجوع

استناد

Feed backFeed forward

مقایسه مدل های سیبرنتیکی و ارگانیکی

تجزیه رویدادها مدل سایبرنتیکی بیشتر به تأکید می به زنجیره های علی و خطی

ورزد و واقعیت های جهان را نتیجه رویدادهای و عناصربرخورد و تعامل

می داند.احتمالی عمل سیستم باز مدل ارگانیکی به عنوان

می کند،قوانین بازی همانند قوانین سیستم های زنده وبیولوژیکی اند و از

برخوردار هستند.پویایی بسیار باالتری

MISاهمیت و کاربرد تفکر سیستمی در سازمان در تفکر سیستمی به منزله یک

در نظر گرفته می جامع و یکپارچه سیستم شود.)توجه به مجموعه ای از عوامل(

بهترین روش برای الگوبرداری تفکر سیستمیجهت طراحی و ایجاد مدلها در و مدلسازی

سیستم های اطالعاتی و کامپیوتری است. کارآمدترین روش برای حل تفکر سیستمی

است.مسائل پیچیده تفکر سیستمی به عنوان روشی برای

اندیشیدن و عمل کردن نقش بسیار مؤثر در تقویت ،ذهنی و فکری و افزایش توان منطقی

درست درانسان دارد.ادراک

با تشکر از توجه شما