�

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

�

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

จดพมพเผยแพรโดย

กองสงเสรมและเผยแพร กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

49 พระราม 6 ซอย 30 ถนนพระราม 6 พญาไท กรงเทพฯ 10400

โทรศพท 0-2278-8400 โทรสาร 0-2298-5631

http://www.deqp.go.th

ISBN :

พมพครงแรก มถนายน 2553

ทปรกษา อรพนท วงศชมพศ

รชน เอมะรจ

สากล ฐนะกล

เรยบเรยงโดย ดร.เจรญวชญ หาญแกว

สาขาวชาวศวกรรมสงแวดลอม

มหาวทยาลยรงสต

ออกแบบรปเลมโดย

รงโรจน จกมงคล

นฤมล ตวนภษา

การอางอง กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม, 2553.

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

กรงเทพฯ. 128 หนา.

3

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

คำนำ

โลกของเรามการเปลยนแปลงมาโดยตลอด นบจากทสงมชวตแรก

เกดขนมววฒนาการมาอยางตอเนอง จนมสงมชวตจำนวนมากมายหลากหลาย

ชนดกระจายอยตามสวนตางๆ บนโลกใบน กอใหเกดสงคมของสงมชวตและ

ไมมชวตสมพนธเชอมโยงกนเปนระบบนเวศโลกทยงใหญ เกอหนนกนและ

กนหลอเลยงทกสรรพชวตอยางงดงาม จนปจจบนนมจำนวนประชากรมนษย

เพมขนอยางรวดเรว และกำลงดำเนนกจกรรมตางๆ ทสงผลกระทบตอ

สรรพชวตและเปลยนแปลงสงแวดลอมโลกอยางรนแรง กอใหเกดการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศและความหลากหลายของสงมชวตลดลง

องคการสหประชาชาตไดประกาศให ป 2010 ซงตรงกบ พ.ศ. 2553

เปนปสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ เพอสงเสรมใหประชาคมโลก

ตระหนกถงความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพ และรวมมอกน

เพอพทกษรกษาความหลากหลายทางชวภาพใหคงอย และกำหนดหวขอ

การรณรงควนสงแวดลอมโลกปน ในเรองความสำคญของความหลากหลาย

ทางชวภาพตออนาคตของโลก ภายใตหวขอ Many Species, One Planet,

One Future

“ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก” สำหรบประชาชน

ฉบบนจดทำขนเพอสรางความเขาใจและสงเสรมใหประชาชนชาวไทย

ตระหนกถงความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพ และรวมมอกน

เพอพทกษรกษาความหลากหลายทางชวภาพใหดำรงคงอยตอไปในอนาคต

กรมสงเสรมและเผยแพรคณภาพสงแวดลอม

มถนายน 2553

�

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

สารบญ

รจกความหลากหลายทางชวภาพ

5

สถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของโลกและประเทศไทย 27

การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ 37

ผลกระทบจากภาวะโลกรอนตอความหลากหลายทางชวภาพ 48

การดำเนนการในการจดการความหลากหลายทางชวภาพระดบโลก 64

การดำเนนการของประเทศไทยในการจดการความหลากหลายทางชวภาพ 83

การมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ 111

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

118

5

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

1. รจกความหลากหลายทางชวภาพ

สรรพชวตทงหลายบนโลกลวนเปนผลพวงจากกระบวนการววฒนาการ

ตามกาลเวลาและสภาวะสมดลของธรรมชาต ทามกลางถนอาศยหลากหลาย

รปแบบ นนหมายถง ธรรมชาตไดสรางสรรคจรรโลงสงมชวตทงมวล

สงนถอเปนความมหศจรรยอยางหนงบนโลก เมอความหลากหลาย

ของสงมชวตเกดจากการววฒนาการทงของสงมชวตเองและผนแปรไปตาม

สภาพแวดลอม โดยควบคกนไปอยางตอเนองจากอดตสปจจบนและยงคง

ดำเนนไปอยางไมมทสนสด

จนถงวนน กจกรรมตางๆ ของมนษยไดสงผลใหเกดการสญเสย

ความหลากหลายของสงทมชวตในอตราทเพมสงมากขน และสรางความ

เสยหายใหแกระบบนเวศทคำจนชวตมนษยและสงทมชวตอนๆ ทงหมด

ดงนนองคการสหประชาชาตจงไดประกาศใหป 2010 (พ.ศ. 2553)

เปนปสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ เพอสงเสรมใหประชาคมโลก

ตระหนกถงความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพ และรวมมอกน

เพอพทกษรกษาความหลากหลายทางชวภาพใหดำรงคงอยตอไปในอนาคต

และกำหนดหวขอการรณรงควนสงแวดลอมโลกปนในเรองความสำคญของ

ความหลากหลายทางชวภาพตออนาคตของโลก

1.1 ความหมายของความหลากหลายทางชวภาพ ความหลากหลายทางชวภาพมความหมายกวางขวางครอบคลมถง

6

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

สงมชวตนานาชนด ไมวาจะเปนจลนทรย พช สตว หรอมนษย สงมชวต

แตละชนดลวนมองคประกอบทางพนธกรรมแตกตางแปรผนออกไปมากมาย

เพอใหสอดคลองเหมาะสมกบสภาพแหลงทอยอาศยในแตละทองถน ซง

เปนระบบนเวศทซบซอนและหลากหลายในภมภาคตางๆ ทวโลก

ความหลากหลายทางชวภาพจงเปนผลท เกดจากกระบวนการ

ววฒนาการของสงมชวต และมความสำคญตอมนษยทงโดยทางตรงและ

ทางออม เพราะสงมชวตทงหลายลวนเปนแหลงทรพยากรธรรมชาตทมนษย

จำเปนตองพงพาสำหรบปจจยส เพอชวยคำจนใหมนษยดำรงชวตอยไดอยาง

ปกตสข

คำวา ความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity หรอ

Biological diversity) มทมาจาก ความหลากหลาย (Diversity) หมายถง

มมากมายและแตกตาง รวมกบทางชวภาพ (Biological) หมายถง ท

เกยวของกบสงมชวต

ความหลากหลายทางชวภาพ หมายถง การมสงมชวตนานา

พนธอยในระบบนเวศอนเปนถนอาศยซงมมากมายและสภาพแตกตางกน

ทวโลก ทงนมความหมายกวางไกลกวา “สงมชวต (life)” หรอกลาวให

ชดเจนไดวา หมายถงคณสมบตของชมชนสงมชวตอนหลากหลายในระดบ

พนธกรรม (gene) ขนไปถงระดบชนด (species) จนถงความหลากหลาย

ของกลมสงมชวตเชงนเวศวทยา (ecological community) ทแตกตาง

หลากหลายบนโลก ดงนนความหลากหลายทางชวภาพจะปรากฏขนในสงคม

สงมชวตทกระดบตงแตระดบโมเลกลจนไปถงระดบระบบนเวศทสมบรณ

ความหลากหลายทางชวภาพเปนความแตกตางทหลากหลาย

ของสงทมชวตทงหมดบนพนโลกซงมปฏสมพนธเชอมโยงตอกน และไม

สามารถแยกออกจากกนได เปนแหลงทมาของอาหาร ยารกษาโรค เชอเพลง

และปจจยอนๆ ทจำเปนตอการดำรงชวตของมนษย รวมถงเปนแหลงสราง

7

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

รายไดทยงยนใหแกชมชนในทองถน

ความหลากหลายทางชวภาพมหลายระดบ ไมวาจะเปนพวก

จลนทรย พช สตว รวมทงมนษย สงมชวตแตละชนดลวนแตมองคประกอบ

ทางพนธกรรมทแตกตางแปรผนกนออกไปมากมาย (genetic diversity)

เพอใหเกดความสอดคลองเหมาะสมกบสภาพแหลงทอยอาศยในแตละ

ทองถนอนเปนระบบนเวศทซบซอนและหลากหลายในบรเวณตางๆ ของโลก

(ecological diversity)

ลกษณะของความหลากหลายทางชวภาพ สามารถแบงออกได เปน 3 ประเภท คอ �. ความหลากหลายทางพนธกรรม (genetic diversity)

เปนความหลากหลายทสงมชวตแตละชวตไดรบการถายทอดมาจาก

รนพอแมและสงตอไปยงรนตอไป เชน ความแตกตางของลวดลายและส

ของขนนก ความหลากหลายของสายพนธขาว เปนตน ความแตกตางผนแปร

ทางพนธกรรมในแตละหนวยชวตมสาเหตมาจากการเปลยนแปลงพนธกรรม

8

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

หรอการกลายพนธ (Mutation) อาจเกดขนในระดบยนหรอในระดบโครโมโซม

ผสมผสานกบการสบพนธแบบอาศยเพศ ซงเกดขนตามธรรมชาตไดนอยมาก

และเมอลกษณะดงกลาวถกถายทอดไปยงรนลก จะทำใหเกดความหลาก

หลายทางพนธกรรม

ในระบบนเวศหนงๆ ประกอบดวยกลมสงมชวตหลายชนด แมในสง

มชวตเดยวกนกยงมความหลากหลายทางพนธกรรมททำใหเกดสายพนธ

ตางๆ อนเปนรากฐานสำคญทเอออำนวยใหสงมชวตสามารถดำรงชวตให

สอดคลองกบสภาพการเปลยนแปลงของสงแวดลอมรอบๆ ตวไดอยางม

ประสทธภาพ และสามารถดำรงเผาพนธไดสบไป

กระบวนการววฒนาการของสงมชวตโดยการคดเลอกตามธรรมชาต

มปจจยสำคญอยทองคประกอบทางพนธกรรมของสงมชวตนนกบสภาวะ

แวดลอม ความหลากหลายของพนธกรรมเปนรากฐานสำคญทชวยใหสง

มชวตสามารถดำรงชวตใหสอดคลองกบสภาพการเปลยนแปลงของสงแวด

ลอมรอบๆ ตวไดอยางมประสทธภาพ รวมถงการหลกเลยงศตรและตอตาน

โรคภยไขเจบ ความหลากหลายของพนธกรรมของประชากรแตละชนดทอาศย

อยตามแหลงตางๆ ยงชวยเพมศกยภาพของประชากรชนดนนใหสามารถ

ววฒนาการและตอบสนองตอการเปลยนแปลงของสภาวะแวดลอมตางกน

ไดอยางเหมาะสมในระยะยาวอกดวย

การขาดแคลนความหลากหลายของพนธกรรมหรอขาดความผนแปร

ทางพนธกรรมของประชากรธรรมชาตยอมสงผลตอการลดประสทธภาพ

ของการอยรอด ตลอดจนความสมบรณในการสบพนธดวย อนจะทำใหเกด

การสญเสยความยดหยนทางววฒนาการตามมาอยางแนนอน

การคดเลอกและเกบรกษาพนธพชหรอสตวเพอการเกษตรกรรม จะ

ทำใหเกดการสญเสยความหลากหลายของพนธกรรม อนอาจกอใหเกดผล

รายตามมา ซงเปนปญหาสำคญของมนษยในความพยายามทจะเอาชนะ

ธรรมชาต แตกตองพบกบอปสรรคทเกดจากธรรมชาตนนเอง

�

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

2. ความหลากหลายทางชนดพนธ (species diversity) เปนความหลากหลายของชนดสงมชวต (species) ทมอยในถนอาศย

พนทหนงนนเอง ทงนสามารถวดความหลากหลายของชนดพนธ โดยดจาก

� ลกษณะดงน

10

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ปรมาณชนด (species richness) หมายถง จำนวนชนดของสง

มชวตตอหนวยเนอท เชน ประเทศเมองหนาวในพนทหนงๆ มตนไมอย

ประมาณ � - 5 ชนด ขณะทปาในประเทศเขตรอนในพนทเทากนมตนไม

นบรอยชนด เปนตน

ความสมำเสมอของชนด (species evenness) หมายถง สดสวน

ของสงมชวตในพนทหนงๆ

แมจะยงไมสามารถระบลงไปไดอยางชดเจนวา บนโลกมสงมชวต

ทงพชและสตวรวมกนแลวปรมาณเทาใด แตประมาณการณวา มอยอยางนอย

30-50 ลานชนด แมทกวนนกยงมการคนพบสงมชวตชนดใหมๆ ทวโลก

ขณะเดยวกนมสงมชวตทคนพบไปแลวราว 1.7 ลานชนดเทานนทไดรบการ

ศกษาวจยตามหลกวทยาศาสตร และในจำนวนชนดทรจกกนแลวนมเพยง

นอยนด ไมถงรอยละ 0.01 ทนกวทยาศาสตรไดศกษาและตรวจสอบถง

ศกยภาพและคณคาทจะใหประโยชนตอมนษยในรปแบบตางๆ ทงทางตรง

และทางออม

ความหลากหลาย ของสงมชวต

��

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ลำคาของประเทศและของโลก แตกลบมสงมชวตจำนวนไมนอยในปาชนเขต

รอนถกทำลายสญหายไปจากโลกนอยางไมมวนกลบดวยนำมอมนษย ไมวา

โดยจงใจหรอไมกตามทงๆ ทสงมชวตทสญพนธไปแลวนนอาจมประโยชน

ตอมนษยชาตอยางมหาศาล หากวามนษยจะไดรจกและศกษาหาความร

เสยกอน

3. ความหลากหลายทางระบบนเวศ (ecological diversity)

เปนความซบซอนของลกษณะพนททแตกตางกนในแตละภมภาคของ

โลก เมอประกอบกบสภาพภมอากาศและลกษณะภมประเทศทำใหเกด

ระบบนเวศหรอถนทอยอาศย (habitat) ของสงมชวตทแตกตางกน ซงม

ปจจยทางกายภาพและชวภาพทเหมาะสมกบสงมชวตแตละชนดในระบบ

นเวศนน สงมชวตบางชนดมววฒนาการในทศทางทสามารถปรบตวใหอยได

ในระบบนเวศอนหลากหลาย ขณะทบางชนดกลบอยไดเพยงระบบนเวศทม

ภาวะเฉพาะเจาะจงเทานน ความหลากหลายของระบบนเวศขนอยกบชนด

และจำนวนประชากรของสงมชวตทอาศยอยในระบบนเวศ

ความหลากหลายของชนดพนธเหด ในธรรมชาต

ขอเทจจรงดงกลาวสะทอนให

เหนถงความไมเอาใจใสและดอยใน

องคความรของมนษยเกยวกบสงม

ชวตอนทอยรวมโลก ปาชนเขตรอน

เปนแหลงทอดมสมบรณและเออ

อำนวยใหมความหลากหลายของ

สงมชวตมากมาย เสมอนเปนศนย-

กลางแหงความหลากหลายทาง

ชวภาพทสมควรไดรบความสนใจ

ดแลรกษาสภาพไว ให เปนสมบต

��

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ระบบนเวศประกอบดวยสงมชวตนานาชนดและรปแบบตางกน ไมวา

จะเปนพช สตว จลนทรย ทอยรวมกนพนท ใดพนทหนง โดยสงมชวต

เหลานนสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมรอบๆ ตวได การปรบตว

เปลยนแปลงบางอยางของสงมชวตอาจเกดขนภายในหนงชวอายหรอ

ยาวนานหลายชวอาย ผานการคดเลอกตามธรรมชาต ตามกระบวนการ

ววฒนาการ คณสมบต และความสามารถของสงมชวต ทำใหสงมชวตและ

สภาพแวดลอมตางกมบทบาทรวมกน และมปฏกรยาตอกนซบซอนในระบบ

นเวศทสมดล

โครงสรางและคณสมบตของระบบนเวศเปนสงสำคญทชวยใหสง

มชวตชนดตางๆ รวมทงมนษยอยรวมกนไดอยางสมดล จนกระทงความ

เจรญและอารยธรรมของมนษยไดมาถงจดสดยอดและคอยๆ เสอมลง

เพราะมนษยเรมทำลายสงมชวตชนดอนทเคยชวยเหลอสนบสนนตนเอง

มาโดยตลอด ไมวาจะเปนดานอาหาร ทอยอาศย เครองนงหม ยารกษาโรค

จนทำใหเกดการเสยสมดลของระบบนเวศ และนำไปสความเสยหายอยาง

ใหญหลวงของสรรพสงทงมวล

ความหลากหลายระหวางระบบนเวศเปนความหลากหลายทาง

ชวภาพอนซบซอน สามารถเหนไดจากความแตกตางระหวางระบบนเวศ

แตละประเภท เชน ปาดงดบ ทง ทะเลสาบ หนอง บง หญา ปา

ชายเลน ชายหาด แนวปะการง ตลอดจนระบบนเวศทมนษยสรางขน

เชน ทงนา อางเกบนำ หรอแมกระทงชมชนเมองของเราเอง ในระบบ

นเวศเหลานเตมไปดวยสงมชวตตางชนดกน และมสภาพการอยอาศย

แตกตางกน ซงเปนปจจยความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพ

ทสงผลตอสมดลของระบบนเวศโลก

13

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

คณคาของความหลากหลายทางชวภาพไมวาจะเปนเรองราวของ

ความหลากหลายของชนด ความหลากหลายทางพนธกรรม และความหลาก

หลายทางระบบนเวศ (รวมทงสงแวดลอมทางกายภาพทงดน นำ และ

อากาศ) ลวนแตเปนทนทางธรรมชาต (natural capital) ทโลกไดสราง

ไว เปนมรดกตกทอดของสรรพชวตตลอดมาจนกลายเปนภมปญญา

แหงธรรมชาต (Nature’s Wisdom) ซงเปนผลพวงจากกระบวนการ

เปลยนแปลงววฒนาการของสงมชวตทกรปแบบ

1.2 ความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพ เมอความหลากหลายทางชวภาพเปนความหลากหลายของสงมชวต

ทงระหวางชนดพนธ สายพนธ และระบบนเวศทอาศยอย สามารถยกตวอยาง

ใหชดเจนไดดงน

14

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

บนโลกมทงพชและสตว โดยพชมทงทมดอกและไมมดอก สตวกม

ทงทมกระดกสนหลงและไมมกระดกสนหลง สวนความหลากหลายระหวาง

สายพนธ เชน ววมทงววเนอและววนม ไกมทงสายพนธเนอและไกไข

ขณะทความหลากหลายระหวางระบบนเวศแตละแหงจะมความซบซอน

แตกตางกนออกไป เชน ปา แมนำ ทะเล ซงความแตกตางหลากหลาย

ระหวางระบบนเวศน ทำใหโลกมถนทอยเหมาะสมสำหรบสงมชวตชนดตางๆ

ไดอาศยและดำรงชวตทแตกตางกน จนกอใหเกดบทบาทในการให “บรการ

ทางสงแวดลอม” (environmental service) ตอสงมชวตอนๆ รวมทง

มนษยตางกนออกไป เชน ปาไมทำหนาทดดซบนำ ไมใหเกดนำทวมและ

การพงทลายของดน สวนปาชายเลนทำหนาทเกบตะกอนไมใหไปทบถม

จนบรเวณปากอาวตนเขน ตลอดจนปองกนการกดเซาะบรเวณชายฝงจาก

กระแสลมและคลน

ดวยความหลากหลายทางชวภาพมอยระหวางสายพนธ ความสมพนธ

15

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ของการใหบรการซงกนและกนทงทางตรงและทางออม กอใหเกดสมดล

ตอระบบนเวศโดยรวม หากสวนใดสวนหนงภายในระบบสญหายหรอถก

ทำลายยอมสงผลกระทบตอสวนอนภายในระบบโดยรวมไมมากกนอย

ทรพยากรชวภาพเหลานลวนมคณคาตอการพฒนาเศรษฐกจ สงคม

สงแวดลอม ตลอดจนคณภาพชวตทดของชาวไทยทกหมเหลา ผลประโยชน

จากคณคาของความหลากหลายทางชวภาพ เปนแหลงทมาของอาหาร ยา

รกษาโรค เชอเพลง และปจจยอนๆ ทจำเปนตอการดำรงชวตของมนษย

รวมถงเปนแหลงสรางรายไดทยงยนใหแกชมชนในทองถน

ในอดตทผานมา บรรพชนไทยไดรบผลประโยชนจากคณคาของ

ความหลากหลายทางชวภาพอยางมหาศาล ไมวาจะเปนเรองของอาหาร

เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค ตลอดจนศลปวฒนธรรมและ

ประเพณอนดงามของประชาชนคนไทย ทสรางสรรคและสงสมสบสานกน

มายาวนาน ในรปลกษณของภมปญญาทองถนและปราชญชาวบาน

16

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ผลผลตและบรการจากระบบนเวศทสำคญมดงน: อาหาร, เชอเพลง และเสนใย

วตถดบสำหรบสรางทอยอาศยและสงกอสรางอนๆ

ทำใหอากาศและนำบรสทธ

กรองสารพษและยอยสลายขยะของเสยตางๆ

ชวยใหสภาพภมอากาศของโลกมความคงท ไมแปรปรวนหรอ

เปลยนแปลงอยางรนแรง และเหมาะสมกบการดำรงชวตของมนษย

ชวยปองกน ควบคม บรรเทาภยพบตจากธรรมชาตและการ

เปลยนแปลงอณหภม ไม ใหมความรนแรงจนเกนระดบทสามารถ

รองรบได

ชวยสรางความอดมสมบรณใหแกดน และฟนฟดนทเสอมสภาพ

รวมถงชวยในการหมนเวยนของวฎจกรสารอาหาร

ชวยในการผสมเกสรและการแพรกระจายพนธของพชหลายชนด

ชวยควบคมศตรพชและโรคระบาดตางๆ

ดำรงรกษาความหลากหลายทางพนธกรรม เพอเปนฐานทรพยากร

สำหรบการคดเลอก และปรบปรงพนธพชปลกและปศสตวตางๆ รวม

ถงการผลตยารกษาโรค และผลตภณฑตางๆ จากทรพยากรชวภาพ

ผลประโยชนทางวฒนธรรม และสนทรยศาสตร/นนทนาการ

ความสามารถในการปรบตวเขากบการเปลยนแปลงตางๆ

มนษยตองพงพาอาศยสงมชวตชนดอนไมวาจะเปนพช สตว และ

จลนทรย ทงประโยชนทางตรง เพอเปนอาหารและยา รวมทงประโยชนทาง

ออม ในสวนวตถดบทใชในอตสาหกรรมกไดจากสงมชวตในธรรมชาตหรอ

ทนำมาเพาะเลยง โดยเฉพาะปาไมเปนแหลงรวมสรรพชวตไวมากมาย พช

เกษตรลวนกำเนดจากปา ไมวาจะใชเปนอาหารหรอไมประดบ

17

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ประโยชนทมนษยไดจากระบบนเวศตามธรรมชาตนนมอยมากมาย สามในส

ของประชากรโลกยงพงพาพชสมนไพรจากปา โดยเฉพาะในประเทศกำลง

พฒนา สวนประเทศทพฒนาแลวกมอตสาหกรรมผลตยาทสกดจากวสด

ธรรมชาตมลคานบแสนลานบาท สงเหลานนบเปนคณคามหาศาลทไดจาก

พชสมนไพรทมอย

ทรพยากรทเปนสงมชวตยงสรางประโยชนในดานทองเทยวไดเชนกน

การทองเทยวในอทยานแหงชาตสามารถสรางรายไดและทำใหเงนหมนเวยน

ภายในประเทศมากขน

ประเทศไทย ตงอยในเขตรอนชนบรเวณเสนศนยสตร (Equator)

จงเปนแหลงทมความหลากหลายทางชวภาพสงแหงหนงของโลกภายใต

ระบบนเวศทสำคญ ไดแก ปาดงดบ ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ปาพร และ

ปาชายเลน และเปนถนอาศยของสตวปาหลากชนด ทงสตวเลยงลกดวยนม

นก สตวเลอยคลาน และสตวสะเทนนำสะเทนบก

18

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ในประเทศไทยมความหลากหลายทางชวภาพมากมายกระจด

กระจายอยตามถนอาศยของสงมชวตตางๆ ทงทางบกและทางนำ ม

พรรณไมทศกษาแลวประมาณ 20,000 ชนด และพนธสตวประมาณ

12,000 ชนด สวนพวกจลนทรยนนยงรจกกนนอย

นกวชาการคาดคะเนวานาจะมสงมชวตอกมากมาย อาจมถง

100,000 ชนด ทยงไมไดมการนำมาศกษาคนควาหาขอมลกนอยาง

จรงจง และสงมชวตทยงไมเปนทรจกกนนน อาจมจำนวนไมนอยทม

คณคาทางดานทรพยากรพนธกรรม ทสามารถนำมาพฒนาเปนยาและ

อาหาร และผลตภณฑเคมอนๆ ทเปนประโยชนตอมนษยได

19

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ความหลากหลายทางชวภาพกบการดำรงชวต มนษยและสงแวดลอมมความสมพนธทงทางตรงและทางออม ดงนน

ความหลากหลายทางชวภาพจงเกยวของโดยตรงตอมนษย โดยเฉพาะเปน

แหลงทมาของปจจยพนฐานในการดำรงชวตดวยเหตนการรกษาสมดลของ

สภาพแวดลอม นอกจากชวยใหความหลากหลายทางชวภาพคงอยตอไปแลว

ยงมประโยชนตอมนษยอกดวย

1. ประโยชนทางตรง เราสามารถนำเอาสงทอยรอบตว ไมวาจะเปน

พชและสตวมาใชประโยชนในดานตางๆ ในชวตประจำวนหลายดาน เชน

ตนไมมาทำเปนทอยอาศย หรอนำพชมาเปนอาหาร ยารกษาโรค เครอง

นงหม เชอเพลง สงของเครองใช เปนตน

2. ประโยชนทางออม ความหลากหลายทางชวภาพมประโยชน

ทางออมตอมนษยและสงแวดลอมในดานตางๆ ไดแก เปนแหลงอาศยของ

สตวปา ชวยควบคมสภาพอากาศ ชวยรกษาคณภาพดน คณภาพนำ เปนตน

20

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

คณคาทางเศรษฐกจของความหลากหลายทางชวภาพ ความหลากหลายของสงมชวตระหวางชนด สายพนธ และระบบ

นเวศ เปนตนธารวตถดบทชวยใหมนษยสามารถปรบตวเขากบการเปลยน

แปลงในปจจบนและในอนาคต อกทงความหลากหลายทางพนธกรรมในชนด

พนธพช สตว และจลนทรย ไดทำใหพชและสตวสามารถปรบตวเขากบ

สภาพแวดลอมตางๆ ได

ความสามารถของสายพนธททนทานตอความแหงแลงหรอสภาพ

นำทวมขง เจรญในดนเลวหรออดมสมบรณ ตานทานตอแมลงศตรพชหรอ

เชอโรค ใหผลผลตสงหรอผลตอาหารทมรสชาตดขน ลวนแตเปนคณลกษณะ

ทสบทอดตามธรรมชาตมาจากพนธกรรมของสายพนธนนๆ ซงจำเปนยงตอ

ความหลากหลายของสงมชวตบนโลก อกทงเปนฐานใหเทคโนโลยชวภาพ

สมยใหมสามารถนำความหลากหลายตามธรรมชาตมาถายทอดเขาไปในพช

สตว และจลนทรย ชวยพฒนาการเกษตร แพทย อาหาร และดานอนๆ เพอ

เออตอการดำรงชวตของมนษยใหมประสทธภาพมากขน จากทกลาวมาจง

ถอไดวาความหลากหลายจากทรพยากรธรรมชาตไดสรางคณคาและทนทาง

เศรษฐกจใหแกมนษยอยางใหญหลวง

ตวอยางของคณคาทางเศรษฐกจจากความหลากหลายทางชวภาพ

การจดทำและดำรงรกษาเครอขายพนทคมครองทางทะเล ซงม

เปาหมายในการอนรกษรอยละ 20-30 ของพนททะเลและมหาสมทร

อาจมตนทนคาใชจายประมาณปละ 5-19 พนลานเหรยญสหรฐฯ แตจะ

สามารถชวยคมครองและรกษาสตวนำทเปนทรพยากรในการประมง

และมความสำคญทางเศรษฐกจ คดเปนมลคารวมถง 70-80 พนลาน

เหรยญสหรฐฯ ตอป และบรการจากระบบนเวศทางทะเลทมมลคา

สงถง 4.5 ถง 6.7 หมนลานเหรยญสหรฐฯ

21

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

มลคาทางเศรษฐกจโดยเฉลยของการประมงในบรเวณอาว

แคลฟอรเนย หากมปาชายเลนทมความอดมสมบรณดำรงอย จะม

มลคาสงถง 37,500 เหรยญสหรฐฯ ตอพนทเขตปาชายเลนหนง

เฮกแตร สวนคณคาของปาชายเลนในการคมครองชายฝงทะเล อาจ

มมลคาสงถง 300,000 เหรยญสหรฐฯ ตอพนทชายฝงหนงตาราง

กโลเมตร

การทองเทยวเชงนเวศในทวปแอฟรกา สามารถสรางรายไดใน

มลคาทใกลเคยงกบรายไดจากการทำการเกษตร การทำปาไม และ

การประมง ทงหมดรวมกน

มการศกษาและประเมนวา แนวปะการงเกรทแบรเออรรฟ ม

สวนชวยสนบสนนเศรษฐกจของประเทศ ทงในแงของการเปนแหลง

ทองเทยว การเปนแหลงประมง และกจกรรมสนทนาการอนๆ คดเปน

มลคาถงเกอบหกพนลานเหรยญออสเตรเลย

คณคาทางดานอาหารของความหลากหลายทางชวภาพ ขาว ขาวไทยมหลายสายพนธ และใหรสชาต ความออนนม

ความเหนยวทแตกตาง ทำใหคนไทยสามารถเลอกรบประทาน ทงขาว

เหนยวและขาวเจาตามความพงพอใจ

ผก พชผกพนเมองจากทกภาคของประเทศไทยมมากกวา

300 ชนด ทำใหคนไทยสามารถเลอกรบประทานไดตามรสนยม ฤดกาล

และความปรารถนาของรางกาย

22

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

เครองเทศ เครองเทศจากพชไมนอยกวา 50 ชนด มนำมน

หอมระเหยซงใหกลนและรสชาตทบงบอกความเปนอาหารไทยจากเครองเทศ

แหง เชน พรกไทย ขง เรว กระวาน กานพล ขมน เปนตน

ผลไม ผลไมมประมาณ 400 ชนด เปนไมปลกประมาณ 120

ชนด ไมปาประมาณ 280 ชนด และมความแตกตางหลากหลายตามฤดกาล

ไมผลเศรษฐกจ เชน ลองกอง กลวย ทเรยน มะมวง ลำไย มงคด เปนตน

คณคาความหลากหลายทางชวภาพทางการแพทย สามในสของประชากรในโลกนนใชพชสมนไพรจากปา โดยเฉพาะ

อยางยงในประเทศกำลงพฒนา

ประเทศทพฒนาแลวมอตสาหกรรมผลตยาทสกดจากวสดธรรมชาต

มลคานบแสนลานบาท

23

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

หนงในสของยาทใชในสหรฐขณะนมตวยาสกดจากพช

ตวยาสำคญทใชกนมากในโลกนนพบครงแรกในพช เชน ควนน

แอสไพรน (จากเปลอกของตนหลว)

ยาปฏชวนะมากกวา 3,000 ชนด สกดมาจากราภายในดน

ในจนใชสมนไพรกวา 5,100 ชนด

ในโซเวยตใชพชสมนไพรมากกวา 2,500 ชนด

องคการอนามยโลกสนบสนนใหใชยาสมนไพรมากขน

24

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

คณคาทางการพฒนาการเกษตรของความหลากหลายทางชวภาพ ความหลากหลายทางชวภาพมความสำคญโดยตรงและโดยออม

ทงตอการพฒนาการเกษตรและเศรษฐกจสงคมอยางยงยนในหลายดาน

ประโยชนและความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพสำหรบการ

เกษตรและการพฒนาประกอบดวยความสำคญดานตางๆ ไดแก การเปน

แหลงเชอพนธสำหรบการปรบปรงพนธในภาคการเกษตร การเปนแหลง

สมนไพรและยารกษาโรค การทำใหเกดเสถยรภาพของนเวศการเกษตร

ความมนคงทางดานอาหาร การเปนแหลงวตถดบสำหรบอตสาหกรรม การ

ใหบรการทางนเวศ และการใหคณคาทางสนทรยภาพและจตวญญาณ

ในวถการผลตเกษตรอนทรยเนนความสมพนธในระบบนเวศ ตงแต

การวางแผนการผลต เชน ปลกพชหลากหลาย สงมชวตเกอกลกนในระบบ

นเวศโดยรวมทงพชและสตว เปนตน รวมทงระบบมาตรฐานเกษตรอนทรย

ทยอมรบในระดบสากลใหความสำคญกบการอนรกษและฟนฟสงแวดลอม

เชน ปฏเสธการใชสารเคมสงเคราะหทกชนด (ปยเคม สารกำจดวชพช โรค

แมลงตางๆ) และไดกำหนดความหลากหลายขนตำทเกษตรกรผผลตตอง

มในฟารมหรอพนททำการเกษตรไวดวย เชน มาตรฐานเกษตรอนทรยของ

มกท. (ประเทศไทย) ตองมความหลากหลายอยางนอย 5% ของพนทการ

ผลต หรอมาตรฐานบางประเทศ (ยโรป) กำหนดความหลากหลายอยาง

นอย 7% ของพนททำการผลต จงเหนได

ชดเจนวาเกษตรอนทรยมความแตกตาง

กบเกษตรเคมทเนนระบบการผลตเพยง

ชนดใดชนดหนงเทานนไมไดมองระบบ

นเวศโดยรวมแตมงเนนท ใหไดปรมาณ

ผลผลตสงสด

25

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ลกษณะการจดการฟารมในระบบเกษตรอนทรยทสงผลตอการ

อนรกษความหลากหลายทางชวภาพในฟารม มการจดการอยางนอย

4 ดานเปนสำคญ คอ

ก.) การปลกพชหมนเวยน

ข.) การสรางสมดลของความเกอกลในการปลกพช และเลยงสตว

ในฟารม

ค.) การใชปยคอกและปยพชสด

ง.)การจดการวชพชศตรพชโดยวธธรรมชาต

นกสงเสรมเกษตรอนทรยและเกษตรกรผสนใจมความจำเปนอยาง

ยงทจะตองทำความเขาใจเกยวกบเรองความหลากหลายทางชวภาพ

ในแงมมตางๆ ตลอดจนคดเลอกแนวทางในการจดกจกรรมและโครง

การเพออนรกษและฟนฟความหลากหลายทางชวภาพ ใหสอดคลองกบ

ระบบนเวศ ชมชน สงคม ทองถนนนๆ โดยไมทำลายแตชวยสงเสรม

ใหทกภาคสวนชวยกนอนรกษและฟนฟความหลากหลายทางชวภาพ

ใหยงยนสบทอดสชวรนชวหลานตอไป

คณคาความหลากหลายทางชวภาพดานการสรางวฒนธรรม

26

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

27

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

2. สถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของโลก และประเทศไทย

จาก 65 ลานปในอดตจนถงปจจบน จำนวนชนดของสงมชวตตางๆ

ทงพช สตว รา จลนทรยบนโลกไดเพมจำนวนชนดขนอยางสมำเสมอ และม

ชมชนของสงมชวตบนบกซบซอนมากขน จนถงตอนทมนษยถอกำเนดขนมา

บนโลกนาจะมชนดของสงมชวตประมาณ 10 ลานชนด เปนชนดของสงมชวต

ในทะเลประมาณรอยละ 15 ทเหลอเปนสงมชวตบนบกและในนำจด ซงไม

เคยปรากฏวามชนดของสงมชวตมากกวานอกเลย

2.1 สถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของโลก ความหลากหลายทางนเวศวทยา คอ สงมชวตทปรากฏอยในโลก

ปจจบน คาดวาอาจจะมมากมายถง 30 ลานชนด แตทไดมการศกษาโดยใช

หลกวทยาศาสตรมอยเพยงประมาณ 2 ลานชนดเทานน ในจำนวน 2 ลาน

ชนดมชนดทรจกกนแลวเพยงนอยนด ไมถงรอยละ 0.01

สงมชวตใชเวลานานใน

การกอกำเนดและววฒนาการ

ท ใดมส งมช วตหลากหลาย

ทนนยอมมกระบวนการทาง

นเวศวทยาทสลบซบซอน และ

มววฒนาการของสงมชวตสง

สงมชวตบางชนดเมอเกดขน

แลวสามารถแพรพนธกวางไกล

ไปทวโลก แตมมากมายหลาย

ชนดทอยเฉพาะทเทานน ดงนน

พนทสวนตางๆ ของโลกยอมม

28

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

กลมสงมชวตแตกตางกนไป เชน ปาไมสกพบเฉพาะในอนเดย พมา ไทย

และลาวเทานน นาเสยดายหากสงมชวตตองสญพนธไป เพราะสงมชวต

นนไมมโอกาสเกดขนหรอไมสามารถสรางขนมาใหมได ทงยงไมมโอกาส

ววฒนาการใหกำเนดสงมชวตชนดอนอกตอไป ยงในปจจบนทเราสามารถ

ถายทอดพนธกรรมจากสงมชวตหนงไปสสงมชวตอกชนดหนง ทำใหสญเสย

แหลงพนธกรรมทมลกษณะพเศษ และมประโยชนอยางมหาศาลตอมนษย-

ชาต

ตาราง จำนวนชนดของสงมชวตทศกษาทางวทยาศาสตรแลว ในโลกและในประเทศไทย

29

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

2.2 สถานภาพความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทย ประเทศไทยอยในภมภาคเขตรอน มทตงอยบนคาบสมทร ขณะท

ทางภาคเหนอเปนเขตภเขาสงทตอเนองมาจากเทอกเขาหมาลย และทอดตว

ตอเนองลงทางดานตะวนตก เชน เทอกเขาถนนธงชย เทอกเขาตะนาวศร

ภาพแสดงโลกของสงมชวต (Biomes) ในพนทปาประเภทตาง ๆ ทกระจายอยทงโลก

ในการพฒนาทผานมามการเปดพนททำกน ทำลายพนทปาไมอยางรนแรง ในรอบศตวรรษทผานมา ดงแสดงในภาพ ทำใหระบบนเวศโลกขาดความสมดล

30

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ตามแนวชายแดนไทย-พมา เรอยไปจนถงเทอกเขาภเกต เทอกเขานคร

ศรธรรมราชจนจรดชายแดนมาเลเซยทางตอนใตสดบนแนวเทอกเขา

สนกาลาคร สวนทางภาคกลางตอภาคอสานกมเทอกเขาเพชรบรณ เทอก

เขาดงพญาเยน และเทอกเขาพนมดงรก ซงกนชายแดนไทย-กมพชา

ประเทศไทยตงอยในเขตรอนชนบรเวณเสนศนยสตร (Equator)

เปนรอยตอระหวางปาดงดบชนกบปาผลดใบเขตรอนของโลก จงเปนแหลง

ทมความหลากหลายทางชวภาพสงแหงหนงของโลก และเปนทรวมของ

พรรณพช 3 เขต คอ Indo-Burma, Annametic และ Malesia ประเทศ

ไทยเปนทรวมของพนธสตว 3 เขต คอ (1) Sino-Himalayan, Indo-

Chinese และ Sundaic

ภาพแผนทเขตสตวภมศาสตรของไทย

31

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ประเทศไทยมพนทบนบก 513,115 ตารางกโลเมตร และตงอยใน

เขตสภาพภมอากาศแถบรอนชนใจกลางทวปเอเชยตะวนออกเฉยงใต จงกอ

ใหเกดสภาพธรรมชาตอนหลากหลาย เปนสะพานเชอมตอสงคมสงมชวต

จากเขตเหนอของโลกแถบเทอกเขาหมาลยและตอนใตของจนกบคาบสมทร

มลาย รวมถงสงคมสงมชวตแบบรอนแหงแลงจากกมพชาและลาว จงเปน

แหลงกำเนดของระบบนเวศเขตรอนหลากหลายประเภท ไดแก

ในประเทศไทยมสงคมพชหลากหลาย กระจายตอเนองกนในธรรม-

ชาต บอยครงทพบหวายขนอยรมหวยในปาดบชน สงขนไปเพยงเลกนอย

เปนปาเบญจพรรณผลดใบ และหางออกไปไมมากเปนปาเตงรง ขณะทม

ปาดบเขาอยบนพนทระดบสง เมอสงคมพชประเภทตางๆ นอยใกลชดตดตอ

กน จำนวนสงมชวตกยอมมากหลากหลายตามไปดวย หรอบนภเขาหนปน

แถบ จ. กาญจนบรมพนทลาดดานทศใตเปนปาไผ สวนทศเหนอเปนปา

ผลดใบ มไมตะแบกและไผรวมกน แตรมหวยและสนเขาเปนปาดงดบ

32

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ความหลากหลายทางชวภาพทางการเกษตร

ความหลากหลายทางชวภาพของพนทแหงแลงและกงชน

ความหลากหลายทางชวภาพทางปาไม

ความหลากหลายทางชวภาพทางภเขา

ความหลากหลายทางชวภาพทางทะเลและชายฝง

ความหลากหลายทางชวภาพทางเกาะ

ความหลากหลายทางชวภาพทางแหลงนำในแผนดน

ปาชายเลน

แนวประการง บงนำและภเขา

นำตกและปาไม

33

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ประเทศไทยอดมสมบรณดวยความหลากหลายทางชวภาพมานบแต

อดตจวบจนปจจบน ความหลากหลายทางชวภาพมสวนสนบสนนคำจนให

วถชวตของคนไทยดำเนนไปโดยสมบรณพนสข ไมแรนแคน อดอยากหวโหย

ความหลากหลายทางชวภาพเปนตวสงเสรมใหอาหารไทยมความหลากหลาย

ในรปแบบ กลนและรส ความหลากหลายทางชวภาพปรากฏในยาพนบาน

ทงทใชรกษาโรคภยไขเจบและใชบำรงรกษาสขภาพอนามย ความหลาก

หลายทางชวภาพยงทำใหคนไทยไมขาดเครองใชไมสอยทจำเปนสำหรบ

การดำรงชวต นอกจากนนความหลากหลายทางชวภาพยงเปนทชนชมใน

ประเพณไทยทยงคงสบทอดมาจนปจจบน

จำนวนชนดทรจกกนในประเทศไทย จากการสำรวจความหลากหลายของชนดพชและสตวในประเทศไทย

ขณะนพบวามอยประมาณ 0.36% ของพนทบกของโลก ประเทศไทยจงเปน

แหลงทมความหลากหลายอยในลำดบทสงมากแหงหนง โดยมความหลาก

หลายของสตวมกระดกสนหลงและพชจำพวกทมทอลำเลยงมากกวา 9.3%

ของทมบนโลก

34

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

จำนวนชนดโดยประมาณและจำนวนเปอรเซนตของสตวมกระดก

สนหลงและพชจำพวกมทอลำเลยงทพบแลวของไทย เปรยบเทยบกบจำนวน

ทพบแลวของโลก

จำนวนชนดโดยประมาณของกลมสตวมกระดกสนหลงของไทย

ทเปรยบเทยบกบของโลก

35

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

นกแตวแลวทองดำ เปนสตวปาสงวนของไทย ทมสถานภาพ ใกลสญพนธอยางยง

36

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

จำนวนชนดโดยประมาณของสตวเลอยคลานทพบแลวในประเทศไทย

และประเทศใกลเคยง

สตวไมมกระดกสนหลง เปนกลมของสตวทมจำนวนมากทสดในโลก

มประมาณ 96% ของสตวโลกทงหมด สวนใหญเปนพวกสตวขาปลอง 85%

โดยแบงออกเปน

แมลง ประมาณ 74%

พวก กง ป กงตกแตน ไรนำ แมงมม แมงปอง ตะขาบ กงกอ

แมงดาทะเลและสตวขาปลองชนดอนๆ ประมาณ 11%

และทเหลอเปนสตว ประเภทอนๆ เชน ปะการง หนอนตว

แบน หนอนตวกลม หอย และเอไคโนเดรม รวมแลวประมาณ 11%

37

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

3. การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

สาเหตของการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพมหลายประการ

จำนวนประชากรทเพมขน สงผลใหอตราการบรโภคตอคน

เพมขน รวมทงการใชเทคโนโลยไดทำใหสงแวดลอมโลกเกดการเปลยน

แปลง แมวา 1 ใน 5 ของจำนวนพลโลกทงหมด 6 พนกวาลานคนอาศยอย

ในประเทศอตสาหกรรม เชน สหรฐอเมรกา ญปน หรออกหลายประเทศ

ในยโรป แตพวกเขาเหลานไดใชผลตผลของโลกไปประมาณ 4 ใน 5 ของ

ทงหมด

เมอบรรพบรษของเราพฒนาการเกษตรขนมาเมอ 10,000 ป

ทผานมา มประชากรมนษย ไมกลานคนในชวงเรมครสตกาล จำนวน

ประชากรมนษยไดเพมขนอก และเมอ พ.ศ. 2493 มประชากร 2.5 พน

ลานคน ซงมากเปนประวตการณ จำนวนประชากรยงเพมขนเปนทวคณ

จนขณะนมประมาณ 6 พนกวาลานคน

38

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ลำดบการเพมจำนวประชากรบนโลก

39

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

จำนวนประชากรเพมขนเปนทวคณจาก พ.ศ. 2493 ม 2.5 พน

ลานคน จนขณะนมประมาณ 6 พนกวาลานคน สงผลใหมการใชทรพยากร

จำนวนมากและทำใหความหลากหลายทางชวภาพลดลง

กจกรรมตางๆ ของมนษยสงผลใหเกดการสญเสยความหลาก

หลายของสงทมชวตในอตราทเพมสงมากขน สงกระทบทเกดจากการพฒนา

ทางดานเศรษฐกจและสงคม โดยเฉพาะความยากจนของชาวชนบท การ

สญเสยทรพยากรพนธกรรมทถกลกลอบนำพาออกไปจากประเทศ ความ

ขดแยงแขงขนกนในเรองการใชทรพยากรธรรมชาต และการตดไมทำลาย

ปา

การเพมจำนวนประชากรอยางรวดเรวของมนษยสงผลกระทบอยาง

รนแรงและตอเนองกบสงแวดลอมและถนอาศยของสงมชวตนานาชนด

ในโลก ขอมลทางวทยาศาสตรมากมายกำลงชใหเหนถงแนวโนมของการลด

จำนวนชนดของสงมชวตลงอยางรวดเรวในปจจบน

การสญเสยทางชวภาพ คอ การสญหายไปอยางถาวรของชนดของ

สงมชวต ซงเปนลกษณะเดนของชวตบนโลก โดยสาเหตของการสญเสย

ความหลากหลายทางชวภาพมหลายประการ

การสญเสยระบบนเวศปาไมอยางตอเนองเปนเวลานาน สงผล

ตอการลดลงของประชากรสตวปาและพชปาหลายชนด จนนำไปสภาวะใกล

สญพนธ

- ประชากรชางปาเหลออยในประเทศไทยไมถง 2,500 เชอก

- ควายปา 50-70 ตว เสอโครง 100-250 ตว

- สวน กปร ละมงและแรดชวา ไมมผพบเหนในปาเมองไทยมานาน

แลว

- นอกจากนนพรรณไมเฉพาะถนจำนวนมากกกำลงสญหายไปอยาง

ไมมวนเรยกกลบคน

40

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การปรบเปลยนพนทชมนำเปนพนทเกษตรกรรม ทอยอาศย

โรงงานอตสาหกรรม ตลอดจนโครงสรางพนฐานตางๆ เพอตอบสนองตอ

การพฒนาประเทศทผานมา โดยมไดคำนงถงการอนรกษ คณคา และการใช

ประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน นาเสยดายทจนบดน

นโยบายดานการอนรกษและฟนฟทมอยกยงเปนเพยงนโยบายทไรการปฏบต

อยางตอเนองและเปนรปธรรม อกไมนานเราคงไดแตโหยหาความหลาก

หลายเหลานจากรายงานและรปถายทเคยม

การสญพนธของสงมชวตเปนการสญเสยความหลากหลาย

ทางชวภาพทนากลวทสด เพราะการสญพนธหมายถงการหมดสนไปของ

แหลงพนธกรรมจำนวนมากพรอมๆ กน ทงหมดโดยไมอาจหาหรอสรางมา

ทดแทนได

สาเหตพนฐานททำใหสงมชวตเสยงตอการสญพนธ การขาดแคลนความหลากหลายทางพนธกรรม

สงมชวตทมองคประกอบทางพนธกรรมเพยงแบบเดยว ยอมไมมทาง

เลอกอนในการปรบตวเมอสงแวดลอมเปลยนแปลงไป ปจจยทจะสงผลให

ความหลากหลายทางพนธกรรมลดลง ไดแก การผสมพนธระหวางสงมชวต

สายพนธเดยวกน การผสมพนธระหวางสงมชวตทมลกษณะเหมอนกน การ

ไมมการยายถน การทกลมประชากรมขนาดเลก และสงแวดลอมแปรปรวน

อยางฉบพลน เปนตน

การลดลงของจำนวนประชากรในแตละถนอาศย

สงมชวตแตละหนวยเกดขนและตายไป แตประชากรของสงมชวตนน

ยงคงอยเพราะสงมชวตแตละชนดสบทอดลกหลานชนดเดยวกบตวเองได

ดงนนความยงยนของประชากรของสงมชวตแตละชนดจงขนอยกบความ

สามารถในการดำรงหรอการเพมจำนวนลกหลานในรนตอๆ ไป ความสำคญ

จงขนอยกบประชากรนนมความสามารถในการเจรญพนธมากนอยเพยงใด

41

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ซงเชอมโยงกบจำนวนของประชากรในวยเจรญพนธ อตราสวนของเพศ

อตราการเจรญพนธ อตราการอยรอดของประชากรกอนวยเจรญพนธ และ

โอกาสการจบคผสมพนธ

ดงนนเมอประชากรทเจรญพนธไดประสบปญหาลดจำนวนลง ยอม

เสยงตอการสญพนธของประชากรนน นอกจากนกลมประชากรขนาดเลกยง

ทำใหเกดสภาพการสมเสยงทางพนธกรรมและเกดการผสมพนธในหมญาต

โดยปรยาย ซงทำใหความหลากหลายทางพนธกรรมลดลง เปนการเพม

อตราเสยงอกทางหนงดวย

การสญเสยถนอาศย

สงมชวตไมสามารถอยรอดสบทอดลกหลานได ถาปราศจากถนอาศย

สงมชวตจำนวนมากตองการถนอาศยตามธรรมชาต จงจะสบทอดลกหลาน

ได คำวา “ถนอาศย” มไดหมายความเฉพาะพนทเทานน แตหมายรวมถง

42

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

สภาพแวดลอมทเปนองคประกอบทงชวภาพและกายภาพดวย พชและสตว

จำนวนมากกำลงสญพนธดวยเหตน

การทปาผนใหญหรอแหลงนำขนาดใหญถกตดแยกเปนสวนเลก

สวนนอย แมวาเนอทรวมกนอาจไมลดลง แตกทำใหภาพถนอาศยถกตดขาด

จากกน ประชากรในแตละสวนจงเผชญกบภาวะเสยงตามทไดกลาวมาแลว

เชนเดยวกน

การสญพนธอยางรวดเรว

กำลงเกดขนในสงมชวตทอาศยอยในปาชนเขตรอน รวมทงประเทศ

ไทยดวย ประมาณกนวาเมอสนครสตศตวรรษท 20 สงมชวตชนดตางๆ ใน

โลกจะสญพนธ ไปอกไมนอยกวา 20 - 50% และสวนใหญจะเกดขนใน

ปาชนเขตรอนนนเอง

อตราการสญเสย การสญพนธถอเปนกระบวนการตามธรรมชาต สงมชวตทกชนดลวน

มโอกาสจบลงดวยการสญพนธเหมอนกนหมด ทวาอตราเรวของการสญพนธ

กลายเปนสงทเปนปญหาอยในขณะน กลาวคอภายใตสภาพการณตามธรรมชาต

ตลอดชวระยะเวลาทโลกไดววฒนาการมานนอตราการสญพนธจะมนอยกวา

อตราววฒนาการเกดสงมชวตชนดใหม ดงนนความหลากหลายของชนด

สงมชวตจงมเพมขนตามกาลเวลา

ในอดตหลายลานปมาแลวอาจมบางชวงเกดการสญพนธขนานใหญ

ขนบนโลก แตกมบางชวงทมสงมชวตเพมขนมากมายเชนเดยวกน สงทนา

เปนหวงทสดเกดขนหลงจากมนษยเจรญขนจนเขาสยคอตสาหกรรม มการ

ทำลายถนกำเนดธรรมชาตและสงมชวตหลายอยางโดยกจกรรมทเรยกวา

“การพฒนา” ซงสงผลใหอตราการสญพนธของสงมชวตมมากกวา 1,000

เทาของทควรจะเปนในธรรมชาต

ขณะนสรรพชวตของโลกไดถกทำลายสญพนธจนเหลอตำสดในรอบ

43

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

65 ลานปทผานมา และอก 20 ปขางหนาจะสญพนธไปถง 1 ใน 4 ของ

ทเคยมในป พ.ศ. 2525 การทำลายปาเปนตนเหตสำคญของการสญพนธ

ของสงมชวต เพราะปาไมเปนทรวมของสรรพชวตมากมาย ทวาอตราการ

ทำลายปาขณะนทำใหสงมชวตในโลกสญพนธไปวนละ 50-150 ชนด ซง

สงกวายคใดๆ ทผานมา

การทสงมชวตชนดตางๆ ถกทำลายสญหายไปจากโลกเปนปจจย

สำคญทชวยเรงใหอตราการสญพนธของสงมชวตทเหลออยเพมมากขน

เปนทวคณ อนเนองจากการเสยดลของระบบนเวศนนเอง อตราการสญพนธ

อาจแตกตางกนไปในแตละระบบนเวศ จะมทางเปนไปไดมากนอยเพยงใด

หรอไมทมนษยจะนำเอาความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชในการ

ปรบปรงหาสงมชวตชนดอนมาทดแทนสงมชวตทสญพนธไป ทงนเพราะการ

สญเสยแหลงสะสมความแปรผนทางพนธกรรม อนถอวาเปนขมทรพยลำคา

ของประชากรสงมชวตนน จะเปนการสงเสรมใหมการทำลายความหลาก

หลายทางชวภาพของระบบนเวศมากขนดวย

44

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

สถานการณความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย นกวชาการประมาณการวามสงมชวตในโลกอยประมาณ 5 ลานชนด

ในจำนวนนพบในประเทศไทยเรารอยละเจด ขณะนประเทศไทยมประชากร

เพยงรอยละหนงของประชากรโลก ดงนนเมอเทยบสดสวนกบจำนวน

ประชากร ประเทศไทยจงนบวามความรมรวยอยางมากในดานความหลาก

หลายของสงมชวต

สงมชวตในประเทศไทยมความหลากหลายมาก เนองจากมสภาพ

ทางภมศาสตรหลายรปแบบและแตละแหลงลวนมปจจยทเออตอการเจรญ

เตบโตของสงมชวต นบตงแตภมประเทศแถบชายฝงทะเล ทราบลมแมนำ

ทราบลอนคลน และภเขาทมความสงหลายระดบ ตงแตเนนเขาจนถงยอด

เขาสงสดถง 2,565 เมตรจากระดบนำทะเล ประเทศไทยจงเปนแหลงรวม

ของปาไมนานาชนด ไดแก ปาดงดบ ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ปาชายเลน

ปาพร และปาสนเขา และเปนถนทอยอาศยของสตวปาหลากชนด ทงสตว

เลยงลกดวยนม นก สตวเลอยคลาน และสตวสะเทนนำสะเทนบก

อยางไรกตาม ตลอดระยะเวลา 30 ปทผานมา ประเทศไทยสญเสย

พนทปาเปนจำนวนมหาศาล เนองจากหลายสาเหตดวยกน เชน การเพมของ

พนทวกฤต (Hot Spot) กระจายเพมมากขนทกภมภาคของโลก

45

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ประชากรทำใหมการบกเบกปาเพมขน การใหสมปทานปาไมทขาดการ

ควบคมอยางเพยงพอ การตดถนนเขาพนทปา การเกษตรเชงอตสาหกรรม

การแพรของเทคโนโลยทใชทำลายปาไดอยางรวดเรว การครอบครองทดน

เพอเกงกำไร เปนตน

พนทปาไมซงเคยมมากถงประมาณ 2.7 แสนตารางกโลเมตร หรอ

ประมาณรอยละ 53 ของพนทประเทศไทยในป พ.ศ. 2504 เหลอเพยง

ประมาณ 1.3 แสนตารางกโลเมตร หรอประมาณรอยละ 26 ในป พ.ศ.

2536 ขอมลนจากการศกษาตามโครงการ VAP61 โดยคณะวนศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (กระทรวงเกษตรและสหกรณ 2539) แสดงวา

พนทปาไมลดลงเทาตวในชวงเวลา 32 ป

การแพรกระจายของปาไม

46

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การสญเสยพนทปาสวนใหญเกดขนกบปาบนภเขาและปาชายเลน

สงผลใหมพชและสตวสญพนธ เชน เนอสมน แรด กระซ กปร และเสยงตอ

การสญพนธ ในอนาคตอนใกลนอกเปนจำนวนมาก เชน ควายปา ละอง

ละมง เนอทราย กวางผา เลยงผา สมเสรจ เสอลายเมฆ เสอโครง และชาง

ปา รวมทงนก สตวครงนำครงบก สตวเลอยคลาน แมลง และสตวนำ อก

เปนจำนวนมาก

การทำลายปากอใหเกดวกฤตการณทางธรรมชาตเพมขนเรอยๆ

แหลงนำทเคยอดมสมบรณ เรมลดนอยลง ผนปาทเหลออยไมสามารถซบ

นำฝนทตกหนก เกดปรากฏการณนำทวมฉบพลน ยงผลใหเกดความเสยหาย

แกเศรษฐกจ บานเรอน และความปลอดภยของชวตคนและสตวเปนอนมาก

เชน เหตการณนำทวมท อำเภอพปน จงหวดนครศรธรรมราช เหตการณ

พายเกยถลมจงหวดชมพร และเหตการณนำทวมในทตางๆ เปนตน

ปญหาความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทยจงเปนปญหาใหญ

และเรงดวนทจะตองชวยกนแกไขดวยการหยดยงการสญเสยระบบนเวศปา

ทกประเภท พรอมทงอนรกษธรรมชาตทเหลออย และฟนฟปาเสอมโทรมให

กลบคนสสภาพปาทมความหลากหลายทางชวภาพดงเดม เพราะความหลาก

หลายเหลานน เปนพนฐานของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมอยางยงยน

สงคมไทยมพนฐานมาจากสงคมเกษตรกรรม และเกษตรกรรมแบบ

ดงเดมตองพงพาธรรมชาตเปนหลก วฒนธรรมไทยหลายอยางผกพนกบการ

แสดงออกซงความกตญญตอผมพระคณในการเพาะปลก คนไทยแตโบราณ

กาลจงมความออนนอมตอธรรมชาตและผกพนกบธรรมชาตอยางแยกกน

ไมออก นบวาคนไทยมพนฐานเชงวฒนธรรมพรอมมลอยแลว

แมวาการศกษาสมยใหมจะมการเรยนรเกยวกบวชาการและเทค-

โนโลยทกาวหนา แตการใชเทคโนโลยและวชาการอยางไมเขาใจหลกการ

และความสำคญของสงแวดลอม ยอมนำสงคมไปสหายนะในระยะยาว

แมวาในระยะสนจะดเหมอนวามความเจรญรงเรองกตาม

47

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ ซงเปนทรพยากรธรรมชาตทสำคญ

ยงของประเทศ

เนองมาจากการบกรกทำลายปาบกและปาชายเลนเพอขยาย

พนททำเกษตรกรรมและแหลงทองเทยวใหมๆ ทำใหเกดการทำลายถนอาศย

ปญหามลพษในแหลงนำ ทกลายเปนปญหาสำคญอนดบหนง

ดานทรพยากรและสงแวดลอม จากการพฒนาประเทศตามแนวทางของโลก

ตะวนตกในชวง 30 ปเศษทผานมา

การทำลายปาและแหลงทรพยากรธรรมชาต จากเดมทเคย

มมากถงรอยละ 70 ของพนททงหมดของประเทศไทยเมอประมาณ 100 ป

ทแลว จนในขณะนเหลอพนทปาเพยงประมาณรอยละ 26 ของพนทประเทศ

เทานน

ทนาเสยดายยงไปกวา

นนคอ การสญเสยทรพยากรพนธกรรม

ทถกลกลอบนำพาออกไปจากประเทศ

ไทย โดยชาวตางชาต และบรษทขาม

ชาต แลวเอาไปพฒนาเปนตวยารกษา

โรคภยไขเจบ และทเอาไปพฒนาปรบ

ปรงเปนสายพนธพช สายพนธสตว

ตลอดจนสายพนธจลนทรยทมมลคา

ทางเศรษฐกจอยางมากมาย โดยท

ประชาชนคนไทยไมไดรบผลประโยชน

ใดๆ ตอบแทนอยางเปนธรรม ปาไมในประเทศไทย

เรามอาจประเมนคณคาของทรพยากรชวภาพทสญเสยไป

อยางมากมายนนได

48

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

4. ผลกระทบจากภาวะโลกรอนตอ ความหลากหลายทางชวภาพ

ความหลากหลายทางชวภาพซงมความสำคญยงตอสงแวดลอม เศรษฐกจ

และวฒนธรรม กำลงถกคกคามจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยาง

รวดเรว อณหภมทเพมขนระหวาง 1.0-3.5 องศาเซลเซยสในอก 100 ป

ขางหนา จะทำใหเขตภมอากาศปจจบนเปลยนแปลงไปโดยเฉพาะพนทใน

เขตอบอน องคประกอบและการกระจายตวของสงมชวตจะเปลยนแปลง

เพอตอบสนองตอเงอนไขใหมของระบบนเวศธรรมชาต ขณะเดยวกนการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การทำลายปา และแรงกดดนตอสงแวดลอม

อนๆ จะสงผลกระทบตอชนดและการเจรญเตบโตของพชและสตวตางๆ

ชนดพนธทไมสามารถปรบตวไดอยางทนทวงทกอาจสญพนธ ซงเปนการ

สญเสยทไมอาจกลบคนมาได

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) หมายถงการเปลยนแปลงสภาวะอากาศอนเปนผลจากกจกรรมของ

มนษยทเปลยนองคประกอบของบรรยากาศโลกโดยตรงหรอโดยออม และ

เพมเตมจากความแปรปรวนของสภาวะอากาศตามธรรมชาตทสงเกตไดใน

ชวงระยะเวลาเดยวกน ไดแก อณหภม ความชน ปรมาณนำฝน ฤดกาล

ซงเปนปจจยสำคญในการดำรงอยของสงมชวตทจะตองปรบตวใหเขากบ

สภาพภมอากาศในบรเวณทสงมชวตนนอาศยอย

ปจจบนสภาพภมอากาศกำลงเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว โดยนก-

วทยาศาสตรเชอวาการเผาผลาญเชอเพลงฟอสซล ซงเปนแหลงพลงงาน

สำคญในการพฒนาอตสาหกรรมในชวง 200 ปทผานมา เปนสาเหตสำคญ

ททำใหความเขมขนของกาซเรอนกระจก (greenhouse gas) ในชน

บรรยากาศเพมขน กอใหเกดปรากฏการณเรอนกระจก (greenhouse

49

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

effect) หรอภาวะโลกรอน (global warming)

ปรากฏการณทความรอนถกกกเกบไวในชนบรรยากาศน เปนทรจก

กนวา “ปรากฏการณเรอนกระจก” เนองจากเปนปรากฏการณทมลกษณะ

คลายคลงกบสภาพทเกดขนภายในเรอนกระจกสำหรบปลกพชในประเทศ

เขตหนาว โดยแสงแดดสามารถสองผานใหความอบอนภายในเรอนกระจก

ได แตกระจกสามารถสะทอนไมใหความรอนออกไปจากเรอนกระจก จง

สามารถคงอณหภมภายในเรอนกระจกไมใหหนาวเยนเหมอนภายนอกไวได

ภาวะโลกรอน (Global Warming) เปนปรากฏการณอนเนองจากการทโลกไมสามารถระบาย

ความรอนออกไปได จงทำใหอณหภมสงขน ปจจบนโลกกำลงถกปกคลม

ดวยกาซเรอนกระจกทมากเกนสมดลของธรรมชาต กาซเรอนกระจกจะ

ทำการเกบกกความรอนไมใหสะทอนออกนอกผวโลก ทำใหอณหภม

พนผวโลกเพมสงขน

องคการสหประชาชาต ไดประมาณการวา อณหภมของโลก

จะสงขนโดยเฉลย 2-4 องศาเซลเซยส สงผลใหระดบนำทะเลสงขน

20-50 ซ.ม. ในเวลาอก 10-50 ปนบจากปจจบน โดยสาเหตหลกท

ทำใหอณหภมโลกสงขน ประกอบดวยกาซคารบอนไดออกไซด (CO2),

กาซมเทน (CH4), กาซไนตรสออกไซด (N

2O), คลอโรฟลโอโรคาร-

บอน (CFC3) และ โอโซน (O3) ซงมาจากกจกรรมของมนษย ไดแก

การใชไฟฟา การใชนำมนเชอเพลงในการขนสง และภาคอตสาหกรรม

เปนตน

กาซตางๆ ในชนบรรยากาศ เชน ไอนำ คารบอนไดออกไซด โอโซนและ

มเทน ทำตวเสมอนเปนหลงคาเรอนกระจก โดยดกจบความรอนไวแลวทำให

โลกเกดความอบอน กาซเหลานเรยกวา กาซเรอนกระจก มทงทเกดขนเอง

50

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ตามธรรมชาตและเกดจากกจกรรมของมนษย

กาซเรอนกระจกเปนกาซทมคณสมบตในการดดซบคลนรงสความ

รอนหรอรงสอนฟาเรดไดด กาซเหลานมความจำเปนตอการรกษาอณหภม

ในบรรยากาศของโลกใหคงท ซงหากบรรยากาศโลกไมมกาซเรอนกระจก

ในชนบรรยากาศ ดงเชนดาวเคราาะหดวงอนๆ ในระบบสรยะแลว จะทำให

อณหภมตอนกลางวนรอนจด และตอนกลางคนหนาวจด เนองจากกาซเหลาน

ดดคลนรงสความรอนไวในเวลากลางวน แลวคอยๆ แผรงสความรอนออกมา

ในเวลากลางคน ทำใหอณหภมในบรรยากาศโลกไมเปลยนแปลงอยางฉบพลน

ระดบของกาซเหลานในธรรมชาตมปรมาณเพมขนจากการปลดปลอย

จากกจกรรมมนษย เชน การเผาไหมเชอเพลง การเพาะปลก การเลยง

สตว และการเปลยนแปลงการใชทดน สงผลใหพนผวโลกและบรรยากาศ

ชนลางกำลงรอนขนเรอยๆ การเพมขนของปรมาณกาซเรอนกระจกทำใหเกด

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

กาซเรอนกระจกทถกควบคมโดยพธสารเกยวโต ม 6 ชนด

โดยจะตองเปนกาซทเกดจากกจกรรมของมนษยเทานน ไดแก กาซ

คารบอนไดออกไซด (CO2) กาซมเทน (CH4) กาซไนตรสออกไซด

(N20) กาซไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFC) กาซเพอรฟลออโรคารบอน

(PFC) และกาซซลเฟอรเฮกซะฟลออไรด (SF6)

- กาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรมของมนษยทสำคญอกชนด

หนง คอ สารซเอฟซ (CFC หรอ Chlorofluorocarbon) ซงใชเปนสาร

ทำความเยนและใชในการผลตโฟม แตไมถกกำหนดในพธสารเกยวโต

เนองจากเปนสารทถกจำกดการใชในพธสารมอนทรออลแลว

51

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การเพมขนของกาซเรอนกระจกสงผลใหชนบรรยากาศมความสามารถ

ในการกกเกบรงสความรอนไดมากขน จนทำใหอณหภมเฉลยของชนบรรยากาศ

เพมขนตามไปดวย แตการเพมขนของอณหภมโลกนน ไมไดเพมขนเปน

เสนตรงกบปรมาณกาซเรอนกระจกทเพมขน อกทงกาซเรอนกระจกแตละ

ชนดยงมศกยภาพในการทำใหเกดภาวะเรอนกระจก (Global Warming

Potential: GWP) ทแตกตางกน คาศกยภาพในการทำใหเกดภาวะโลกรอน

น ขนอยกบประสทธภาพในการแผรงสความรอนของโมเลกล และขนอยกบ

อายของกาซนนๆ ในบรรยากาศ และจะคดเทยบกบการแผรงสความรอน

ของกาซคารบอนไดออกไซดในชวงระยะเวลาหนง เชน 20 ป 50 ป หรอ

100 ป โดยคา GWP ของกาซเรอนกระจกตางๆ ในชวงเวลา 100 ป ของ

กาซเรอนกระจกตางๆ เปนดงน (ตาราง)

กาซคารบอนไดออกไซดจดเปนกาซเรอนกระจกทสำคญทสดตวหนง

และเพมปรมาณสงขนอยางรวดเรวจากการเผาไหมเชอเพลงทมาจากฟอสซล

เชน ถานหน นำมน และกาซธรรมชาต ซงมอตราการบรโภคสงขนอยางมาก

โดยเฉพาะอยางยงนบตงแตเรมมการปฏวตอตสาหกรรมในศตวรรษท 18

เปนตนมา

นอกจากนการเปลยนแปลงสงปกคลมดนของทวปตางๆ มสวนทำให

สารคารบอนทถกกกเกบอยในรปของสารอนทรยถกปลดปลอยออกมาใน

รปของกาซคารบอนไดออกไซดเพมปรมาณสงขนดวยเชนกน

52

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

กจกรรมตางๆ ของมนษยกำลง

เพมปรมาณกาซเรอนกระจกเหลาน

(ยกเวนไอนำ) การเผาไหมเชอเพลง

จากถานหน นำมน และกาซธรรม-

ชาต รวมทงการตดไมทำลายปา

ทำใหเกดกาซคารบอนไดออกไซด

การทำการเกษตรและการปศสตว

ปลอยกาซมเทนและไนตรสออกไซด ควนจากทอไอเสยรถยนตปลอยกาซ

โอโซน นอกจากนกระบวนการแปรรปอตสาหกรรมปลอยสารฮาโลคารบอน

(CFCs, HFCs, PFCs)

การเผชญหนากบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กาซเรอนกระจกทเกดขนจากกจกรรมของมนษยมาจากการเพมขน

ของกาซคารบอนไดออกไซดมากกวารอยละ 60 ในป พ.ศ. 2534 มการ

ปลอยกาซคารบอนไดออกไซดทงหมดถง 26.4 พนลานตน การเปลยนแปลง

นเกดขนรวดเรวมาก นกวทยาศาสตรประมาณวาการเปลยนแปลงกาซ

คารบอนไดออกไซดในชวง 10,000 ปกอนการปฏวตอตสาหกรรมมไมถง

รอยละ 10 และธรรมชาตสามารถปรบปรงใหสมดลกบการเปลยนแปลง

นนได แตชวงระยะเวลาเพยง 200 ปทผานมาระดบกาซคารบอนไดออกไซด

ไดเพมขนถงรอยละ 30 และถงแมบางสวนถกดดซบไปโดยมหาสมทรและ

พช ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดกยงเพมขนไมนอยกวารอยละ 10 ใน

ทกๆ 20 ป

การทำการเกษตรโดยเฉพาะการปลกขาวในนาทมนำขงและการ

ปศสตวเปนเหตสำคญททำใหปรมาณกาซมเทนเพมขนเปนสองเทา นอกจาก

นการฝงกลบขยะ การทำเหมองถานหน และการผลตกาซธรรมชาตกปลอย

กาซมเทนเชนกน คาดกนวาประมาณรอยละ 15-20 ของกาซเรอนกระจก

53

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ทเพมขนเกดจากกาซมเทน

ประมาณรอยละ 20 ของปรมาณกาซเรอนกระจกทเพมขนนน เกด

จากการเพมขนของไนตรสออกไซด CFCs และโอโซน ปรมาณกาซไนตรส

ออกไซดเพมขนประมาณรอยละ 15 เนองจากการทำการเกษตรเปนสวน

ใหญ สวนสาร CFCs นนกไดเพมขนจนกระทงถกควบคมโดยพธสารมอน-

ทรออล

กจกรรมตางๆ ของมนษยสงผลใหความเขมขนของกาซเรอนกระจก

ในบรรยากาศเพมขนอยางตอเนอง คาดวาความเขมขนของกาซเรอนกระจก

จะเพมขนตอไป โดยกาซคารบอนไดออกไซดอาจเพมขนจากระดบ 300 ppm

ในปจจบน เปน 600 ppm หรออาจสงถง 900 ppm ภายใน 100 ปขาง

หนา ขณะทความเขมขนของกาซมเทน อาจเพมจากระดบ 1,750 ppb ใน

ปจจบน เปน 3,500 ppb ภายในป พ.ศ. 2643

สภาพภมอากาศของโลกมการเปลยนแปลงในอตราทเพมสงขนกวา

อดตมาก สงเกตไดชดเจนในชวงสองศตวรรษทผานมา ทงนมาจากภาวะ

โลกรอนซงเกดการทกาซเรอนกระจกในชนบรรยากาศไดเพมสงขนอยาง

รวดเรวและกอใหเกดภาวะเรอนกระจกททวความรนแรงมากขน

ทมา :UNEP, Vital Climate Chage Grphics, February 2005

54

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

1 ใน 5 ของดนชนบนถกปลอยใหรกรางจนไมเหมาะแกการ

เพาะปลก

รอยละ 50 ของพนทเกษตรบนโลกเคยเปนดนชมนำ กลายเปน

ดนเคม หรอทะเลทราย

ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดในบรรยากาศเพมขน 1 ใน 5

โอโซนในบรรยากาศชนสตราโตสเฟยรหายไปรอยละ 6 ถง 8

และประมาณ 1 ใน 3 ของปาไมทงโลกถกตดโดยไมมการปลก

ทดแทน

ตงแตกลางศตวรรษท 18 อณหภมโดยเฉลย

ของโลกเพมขน ประมาณ 0.6 องศาเซลเซยส

ซงสงผลกระทบตอโลกทงหมด มตวอยางการ

เปลยนแปลงทเกดขนในศตวรรษท 20 ดงน

อณหภมเฉลย 1995-2004 แนวโนมสงขน 2075-2100

55

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

56

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ความหลากหลายทางชวภาพและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ความหลากหลายทางชวภาพทำใหมนษยเราสามารถดำเนนชวตได

อยางยงยน แรงกดดน/กจกรรมของมนษยทมตอระบบนเวศกำลงเปน

สาเหตของการเปลยนแปลงและการสญเสยในอตราทเรวและรนแรงเพม

ขน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดเพมแรงกดดนตอระบบนเวศตาม

ธรรมชาตยงขน

การประเมนระบบนเวศแหงสหสวรรษอยางถองแท โดย UNEP,

2005 แสดงใหเหนปจจยหาประการทมผลตอการสญเสยความหลากหลาย

ทางชวภาพ ซงลวนแลวแตเกยวของกบกจกรรมของมนษย ไดแก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

การแพรกระจายของชนดพนธตางถนทรกราน

การใชทรพยากรธรรมชาตเกนขดจำกด

การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

มลพษ

ดงนนเหนไดวาในความเชอมโยงระหวางสขภาพของระบบนเวศ และ

ความเปนอยของมนษยนน สภาพภมอากาศ เปนแรงผลกดนทสำคญอยาง

ยงตอการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพในทายศตวรรษน การเปลยน

แปลงสภาพภมอากาศ รวมถงการเปลยนแปลงการใชทดน และการแพร

กระจายของชนดพนธตางถน มผลตอขดจำกดความสามารถของบางชนด

พนธในการอพยพยายถน ซงจะไปเรงการสญพนธของชนดพนธเกดเรวยง

ขน

ความเชอมโยงระหวางความหลากหลายทางชวภาพและการเปลยน

แปลงสภาพภมอากาศ เกดขนไดสองทศทาง คอ ความหลากหลายทาง

ชวภาพถกคกคามจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แตการจดการ

57

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ความหลากหลายทางชวภาพทเหมาะสมจะสามารถลดผลกระทบของการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศได

ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ตอความหลากหลายทางชวภาพใน 3 ระดบ

1. ผลกระทบตอองคประกอบความหลากหลายทางชวภาพ • ระดบชนดพนธ

มผลกระทบตอพฤตกรรมของชนดพนธตางๆ ในวถทางท

ตางกนเชน ชวงเวลาของการสบพนธและการอพยพยายถน บางชนดเรมม

การขยายเมองและไฟฟา

การเผาปา

58

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ชวงเวลาผลบานของดอกเรวขนกวาปกต เพราะอณหภมสงขน หรอนกอาจ

วางไขเรวขน หรอทำใหระบบของนาฬกาชวภาพ (biological clock) ของชนด

พนธตางๆ สนสน ชนดพนธอพยพยายถนมความออนไหวตอการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ เนองจากตองการแหลงเพาะพนธวางไข แหลงอาหาร แหลง

จำศล และหลบอากาศหนาว เปนตน

นอกจากนการเปลยนแปลงในเรองแหลงทอยของประชากร

เชน ประชากรหมขวโลก กำลงมจำนวนลดลงจากการละลายของนำแขง

จนจดอยในทะเบยนรายการชนดพนธทถกคกคามของ IUCN หรอการท

ระบบนเวศปาชายเลนซนดาบอนในประเทศบงคลาเทศซงเปนถนอาศยของ

เสอเบงกอลถกทำลายลงจนคกคามสถานภาพของเสอชนดนใหสญพนธได

• ระดบพนธกรรม

เมอ 12,000 ปทแลวมความหลากหลายทางชวภาพทาง

การเกษตรสง ประชากรโลกตางพงพาชนดพนธพชตางๆ ทเปนพชอาหาร

กวา 7,000 ชนด ขณะทในปจจบนรอยละ 90 ของอาหารในโลกขนอยกบ

พชเพยง 15 ชนด และสตวเพยง 8 ชนดเทานน

รอยละ 35 ของผลผลตพชขนอยกบชนดพนธทชวยผสม

เกสร และหลายกรณทเปนชนดพนธอพยพ เชน นก และคางคาว ดงนนการ

สบสนเรองของนาฬกาชวภาพจะเปลยนชวงเวลาอพยพและรปแบบของการ

ผลตกเปลยนไปเชนกน

• ระดบระบบนเวศ

ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอระบบนเวศ

เปนททราบอยางชดเจนวา เมออากาศเรมแปรเปลยน ระบบนเวศจะเรม

เคลอนทเขาสเสนศนยสตร ในอตรา 6 กโลเมตร ทกๆ 10 ป จะพบวาแนว

ของพชพรรณของระบบนเวศภเขากจะเคลอนตวสงขน สตวตางๆ จำตอง

อพยพยายถน เนองดวยถนทอยเดมหายไป ผลกระทบรนแรงทสดจะเกดขน

ในบรเวณเขตรอน (tropical zone) และใตเขตรอน (sub-tropical zone)

59

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

จะมชวงการเปลยนแปลงอณหภมจากตำสดจนถงสงสดทจำกด กระทงม

ฤดหนาวทหนาวจด ฤดรอนกรอนจด

มการคาดการณลวงหนาวาภายในป พ.ศ. 2643 รอยละ 12-39

ของโลกจะมนกทภมอากาศใหมเนองจากการเคลอนยาย นำไปสปญหาซง

ซบซอนขนกวาเดมวาจะอนรกษชนดพนธเหลานไดอยางไร

2. ผลกระทบตอชวตความเปนอย มผลตอเรองนำดมสะอาดและความมนคงทางดานอาหาร

ขณะทอณหภมสงขน จนสงผลตอการละลายของธารนำแขง จนทำใหเกด

นำทวม และในระยะยาวจะทำใหเกดการขาดแคลนนำดม ในอก 15 ปขาง

หนา ตวเลขนจะเพมขนเปนสองเทา

ความมนคงทางดานอาหาร เปนผลพวงของการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ กอใหเกดนำทวมในบางพนท ขณะทบางพนทกลบขาดแคลน

นำ ซงจะมผลกระทบตอความมนคงทางดานอาหาร เชน ลาสดประเทศ

ออสเตรเลยประสบภาวะแหงแลงมากทสดเทาทเคยมมา

มการคาดการณลวงหนาวา ป พ.ศ. 2563 ประชากรหาสบ

ลานคน จะมความเสยงทจะตองประสบภาวะหวโหย และตวเลขนจะเพมขน

ในลกษณะกาวกระโดดจนกระทงทวขนถงจำนวนสองรอยหกสบลานคน ใน

ป พ.ศ. 2623

3. ผลกระทบตอภยธรรมชาต ผลกระทบทเดนชดอกประการหนงคอ ภยธรรมชาต ซงมความ

เกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แมจะยงไมเขาใจอยางชดเจน

เทาไรนก แตเปนทแนชดวาตงแตเรมตระหนกถงภยของโลกรอน ภยธรรมชาต

บางประเภทจะมความถของการเกดบอยครงขน ซงนบวนจะทวความรนแรง

ขน

60

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

มการคาดการณวาภายใน ป ค.ศ. 2553 ประชากรนบลานคน

จะถกคกคามจากนำทวม ประชากรทอาศยอยในเขตพนทชายฝงทะเลจะได

รบผลกระทบจากระดบนำทะเลทวมสงขน

นอกจากนยงมประเดนดานสขภาพ ซงเกยวของกบการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ เชอตดตอตางๆ เชน มาลาเรย ไขรากสาด อหวาตกโรค

จะมการแพรกระจายของเชอโรคตามเขตภมศาสตร จะกอใหเกดความเสยหาย

เชนเดยวกบ การระบาดของวชพช เชน การระบาดของตกแตนททำลาย

ผลผลตพชและเกดผลกระทบตอความมนคงทางดานอาหาร

61

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ผลกระทบภาวะโลกรอนผลตอความหลากหลายทางชวภาพ ภาวะโลกรอนนมผลตอการอยรอดของสงมชวต เนองจากอณหภม

โดยรวมสงขน ทำใหฤดกาลตางๆ เปลยนแปลงไป สงมชวตทไมสามารถ

ปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนไปได กจะคอยๆ ตายลงและอาจ

สญพนธไปในทสด สำหรบผลกระทบตอมนษยนน อณหภมทเพมสงขนอาจ

ทำใหบางพนทกลายเปนทะเลทราย ประชาชนขาดแคลนอาหารและนำดม

บางพนทประสบปญหานำทวมหนกเนองจากฝนตกรนแรงขน นำแขงขวโลก

และบนยอดเขาสงละลาย ทำใหปรมาณนำทะเลเพมสงขน พนทชายฝงทะเล

ไดรบผลกระทบโดยตรง อาจทำใหบางพนทจมหายไปอยางถาวร ดงนน

ปญหาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจงเปนปญหาสำคญทมวล

มนษยชาตจะตองรวมมอกนปองกน และเสรมสรางความสามารถในการ

รองรบการเปลยนแปลงทจะเกดขน

62

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

เนองจากเปนปญหาท เกดขนตอมวลมนษยชาตซงทกประเทศ

ยอมไดรบผลกระทบ เพยงแตแตกตางในรปแบบและระดบความรนแรง

เชน ภาวะการแปรปรวนของลมฟาอากาศและภยพบตทางธรรมชาตทรนแรง

ขน ภาวะภยแลง นำทวมฉบพลน ปญหาสขภาพอนามยและโรคระบาด การ

เหอดแหงของแหลงนำ ผลผลตทางการเกษตรไมไดผลจากสภาพอากาศท

รอนแลง เปนตน ปญหาเหลานมใชเปนเพยงปญหาสงแวดลอม แตเปน

ปญหาทสงผลกระทบใหญหลวงตอภาคการผลตและบรการของประเทศ

เชน ภาคการเกษตร ปศสตว ประมง เพาะเลยงชายฝง การทองเทยว

เปนตน ซงยอมสงผลกระทบใหเกดการสญเสยดานสงคมและเศรษฐกจใน

63

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ระดบทองถน และระดบประเทศตอเนองกนไป

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การทำลายปาและแรงกดดนตอ

สงแวดลอมอนๆ จะสงผลกระทบตอชนดและการเจรญเตบโตของพชและ

สตวตางๆ พนธพชและสตวทไมสามารถปรบตวไดทนทวงทกอาจสญพนธ

ซงเปนการสญเสยทไมอาจกลบคนมาได

64

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

5. การดำเนนการในการจดการ ความหลากหลายทางชวภาพระดบโลก

มนษยเปนสวนหนงของธรรมชาต ทงยงมสมองและความสามารถ

เหนอกวาสงมชวตอนๆ มนษยจงไดเปนทงผทำลายและผพทกษธรรมชาต

กจกรรมตางๆ ของมนษยสงผลใหเกดการสญเสยความหลากหลายทาง

ชวภาพของสงมชวต ในอตราทเพมสงขนอยางไมเคยปรากฏมากอน และ

สรางความเสยหายใหแกระบบนเวศทคำจนชวตมนษยและสงมชวตชนดอน

ทงหมด อยางไรกตามเรายงมโอกาสทจะหยดยงความสญเสยนได

องคการสหประชาชาตไดประกาศใหป พ.ศ. 2553 (ค.ศ. 2010)

เปนปสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ เพอสงเสรมใหประชาคมโลก

ตระหนกถงความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพ และรวมมอกน

เพอพทกษรกษาความหลากหลายทางชวภาพใหดำรงคงอยตอไปในอนาคต

ในขณะนถงเวลาแลวทประชาคมโลกตองดำเนนงานรวมกนเพอ

ดำรงรกษาความหลากหลายทางชวภาพ และหยดยงการสญเสยความ

หลากหลายทางชวภาพ ทงในป 2010 และตอไปในอนาคต เพราะ

ความหลากหลายทางชวภาพคอชวต..... Biodiversity is Life

.....คอชวตของเราทกคน Biodiversity is our Life.

65

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

แลวจะทำอยางไรตอไป มนษยตองเพมความพยายามในการลดผลกระทบของการเปลยน-

แปลงสภาพภมอากาศ และการปรบตว ถงแมระบบนเวศจะมการปรบตวตอ

สภาพการเปลยนแปลงทเกดขนในอดต ทวาในปจจบนการเปลยนแปลง

กำลงเกดขนในอตรารวดเรวและรนแรงอยางทไมเคยประสบมากอน ผล

กระทบทเกดขนตอมนษยและระบบนเวศกมากขน นอกจากการลดปรมาณ

กาซเรอนกระจกจะสามารถชวยลดความกดดน ทำใหระบบนเวศธรรมชาต

มเวลาในการปรบตวมากขน

มแนวทางสองประการในการตอสกบปญหา การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

แนวทางแรกคอการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ซง

ไดเกดขนจรงแลว โดยไมสามารถจะหยดยงได และจะปองกนไมใหเกดขน

กทำไมไดเชนกน จงตองพจารณาถงสงทจะเกดขนจากการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ เชน การยบยง การปองกนและควบคมการแพรระบาดของ

66

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ชนดพนธตางๆ แนวทางสระบบนเวศ การสรางเครอขายพนทคมครอง ให

พนทคมครองมอาณาบรเวณทตดกน เพอสรรพชวตจะไดไมถกจำกดพนท

ใหอยเพยงถนอาศยทถกแบงแยกนนๆ

การปรบตวเปนเรองปกตทจะตองดำเนนการ เพราะเปนมาตรการ

ทใชอยแลวในการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ และการจดการ

สงแวดลอม ซงเปนมาตรการสำคญอยางยงตอการรบรองการบรการทาง

ระบบนเวศทมนษยพงพาอย

การบรรเทาผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

มาตรการบรรเทาผลกระทบจากการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เนนเฉพาะเรองการลดหรอหลกเลยงการตดไมทำลายปาซงเปนตวอยางทด

เปนการเชอมโยงระหวางการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบความหลาก

หลายทางชวภาพ และเปนแนวทางทมศกยภาพมากสำหรบประเทศกำลง

พฒนาทจะดำเนนการ ทงยงไดรบผลตอบแทนทางดานเศรษฐกจอกดวย

ในรายงานการประเมนสถานการณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(IPCC) ฉบบท 3 เนนเรองการบรรเทาผลกระทบ โดยเฉพาะอยางยงจาก

ภาคการปลอยกาซเรอนกระจก ทงจากภาคการเกษตร การพลงงาน และ

การตดไมทำลายปา

ประเดนการลดการตดไม

ทำลายปานจงเปนหลกการใหมท

ประเทศสมาชกกลมพนธมตรแหง

ปาดงดบชน (alliance of rain

forest) ไดเสนอในการประชม

สมชชาภาคอนสญญาวาดวยการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(COP) ในป พ.ศ. 2548 ซ ง

นอกจากจะเปนการลดการปลด

67

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ปลอยกาซเรอนกระจก เปนการกกเกบคารบอนแลว ยงชวยในการอนรกษ

ความหลากหลายทางชวภาพดวย

ความเชอมโยงระหวางความหลากหลายทางชวภาพและการเปลยน

แปลงสภาพภมอากาศ เกดขนไดสองทศทาง คอ ความหลากหลายทาง

ชวภาพถกคกคามจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แตการจดการ

ความหลากหลายทางชวภาพทเหมาะสมจะสามารถลดผลกระทบของการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศได

ความหลากหลายทางชวภาพ : เพอลดผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ความยดหยนของระบบนเวศสามารถเพมขนได และความเสยงของ

การเกดความเสยหายตอมนษยและระบบนเวศตามธรรมชาตจะลดลงดวย

การนำกลยทธในการปรบตวและการลดปรมาณกาซเรอนกระจกบนพนฐาน

ของความหลากหลายทางชวภาพได

ตวอยางกจกรรมทสนบสนนและสงเสรมการลดปรมาณกาซเรอน

กระจก และการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดแก

การรกษาและฟนฟระบบนเวศดงเดม

การปองกนและการเพมพนการบรการของระบบนเวศ

การจดการถนอาศยของสงมชวตทเสยงตอการสญพนธ

การสรางแหลงพกพงและแนว

กนชน

การสรางเครอขายของพนท

คมครองปาไม แหลงนำจดและทะเลทคาดวา

นาจะเกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพภม

อากาศ

68

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

สามอนสญญารโอ ในการรบมอกบผลกระทบจากการเปลยนแปลง สภาพภมอากาศตอความหลากหลายทางชวภาพ ในการประชมสหประชาชาตเกยวกบสงแวดลอมและการพฒนา

(The United Nation Conference on Environment and Development:

UNCED) ทเมองรโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซล ในระหวางวนท 5-14

มถนายน พ.ศ. 2535 มการลงนามยกรางสองอนสญญา ไดแก อนสญญา

วาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity:

CBD) และอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(United Nation Framework Convention on Climate Change:

UNFCCC) ซงมผลบงคบใชเมอป พ.ศ. 2537 รวมทงปญหาการแปรสภาพ

เปนทะเลทรายไดถกหยบยกขนเปนเรองสำคญเชนเดยวกนในการประชม

ครงนน และไดมการลงนามรบรางอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตาน

การแปรสภาพเปนทะเลทราย (United Nation Convention to Combat

Desertification: UNCCD) ณ กรงปารส ป พ.ศ. 2535 และเรมมผลบงคบ

ใชใน ป พ.ศ. 2539

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมผลกระทบตอสงแวดลอมหลาย

ดาน ไมวาจะเปนดานการเกษตร ชายฝงทะเลมหาสมทร โครงสรางพนฐาน

ในการตงถนฐานของมนษย สขภาพอนามย แหลงนำ โดยเฉพาะดานความ

หลากหลายทางชวภาพ ในการรบมอตอผลกระทบดานความหลากหลายทาง

ชวภาพนน อนสญญาทงสามนเปนเครองมออยางดในการรบมอในการแกไข

ผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอความหลากหลายทางชวภาพ

ป พ.ศ. 2542 การประชมสมชชาภาคของ อนสญญาฯ UNFCCC

ไดมการเรยกรองใหมการรวมมอกนดำเนนการระหวางองคกรระหวาง

ประเทศ โดยเฉพาะ อนสญญาฯ CBD และอนสญญาฯ UNCCD และเรม

จดตง Joint Liaison Group ของสามอนสญญาฯ เมอป พ.ศ. 2544 และ

มการรวมงานกนมาอยางตอเนอง

69

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ Convention on Biological Diversity (CBD) ในป พ.ศ. 2530 มการยกรางอนสญญาวาดวยความหลากหลายทาง

ชวภาพขน โดยองคกรพฒนาเอกชน IUCN (The World Conservation

Union) และในป พ.ศ. 2535 อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

ไดรบการลงนามจาก 157 ประเทศ ในการประชมสหประชาชาตวาดวย

สงแวดลอมและการพฒนา ในระหวางวนท 5-14 มถนายน พ.ศ. 2535

ณ รโอ เดอ จาเนโร สหพนธสาธารณรฐบราซล หลงจากนน อนสญญาฯ

ไดเปดใหลงนามจนถงวนท 4 มถนายน พ.ศ. 2536 ซงม 167 ประเทศ

อนสญญาฯ กำหนดวตถประสงคไว 3 ประการ คอ

เพออนรกษความหลากหลายทาง

ชวภาพ

ใชประโยชนองคประกอบของความ

หลากหลายทางชวภาพอยางยงยน

แบงปนผลประโยชนทเกดจากการ

ใชทรพยากรพนธกรรมอยางเทาเทยมและ

ยตธรรม

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ เปนทยอมรบกนใน

แวดวงของนกวทยาศาสตรชวภาพและนกกฎหมายระหวางประเทศวา

เปนความตกลงระหวางประเทศฉบบแรกทครอบคลมทกแงมมของความ

หลากหลายทางชวภาพ ครอบคลมการอนรกษทงชนดพนธ พนธกรรม

และระบบนเวศ

70

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ประเทศไทยเขาเปนภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

ในลำดบท 188 และอนสญญาฯ มผลบงคบใชเมอวนท 29 มกราคม พ.ศ.

2547 ซงจนถงปจจบน (เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2551) มประเทศภาค

อนสญญา 193 ประเทศ

อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) ในชวงทศวรรษท 1980 นกวทยาศาสตรตางเรมกงวลวาการปลอย

กาซเรอนกระจกจากกจกรรมตางๆ ของมนษยสชนบรรยากาศ จะสงผลให

สภาวะเรอนกระจกทวความรนแรงขน World Meteorological Organization

(WMO) และ the United Nations Environment Programme (UNEP)

จงไดจดตงคณะกรรมการระหวางรฐบาลดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) ขนในป พ.ศ.

2531

ตอมาในป พ.ศ. 2533 IPCC ไดจดทำเอกสาร First Assessment

Report ซงยนยนวากจกรรมตางๆ ของมนษยสงผลกระทบตอสภาพภมอากาศ

จรง ประกอบกบในปนนไดมการจดการประชม Second World Climate

Conference ขน จงทำใหปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนทสนใจ

ของนานาชาต และไดยกรางอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ (UNFCCC) ขนในเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2535 และมผล

บงคบใชในวนท 21 มนาคม พ.ศ. 2537 ภายหลงจากมประเทศใหสตยาบน

มากกวา 50 ประเทศ ตามเงอนไขของอนสญญาฯ

อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(UNFCCC) เกยวของกบผลกระทบดานความหลากหลายทางชวภาพ เพอ

เอาชนะการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทจะสงผลตอการเปลยนแปลงชนด

71

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

พนธพชและสตว การสญเสยชนดพนธ รวมทงการเปลยนแปลงโครงสราง

ดน อนนำมาซงความแหงแลง

วตถประสงคของอนสญญาฯ รกษาปรมาณความเขมขนของกาซเรอนกระจกในระดบทไม

เปนอนตรายกบมนษย

มระยะเวลาใหระบบนเวศปรบตวตอผลกระทบของการเปลยน

แปลงสภาพภมอากาศโดยธรรมชาต

แนใจวาผลตผลดานการเกษตรไมถกคกคาม

แนใจวาระบบเศรษฐกจของแตละประเทศเปนไปอยางยงยน

วตถประสงคของอนสญญาฯ ตงอยบนหลกการพนฐาน ดงน

ลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

สนบสนนใหความชวยเหลอดานการเงนและเทคโนโลยในการพฒนา

ทยงยน

รวมมอกนแลกเปลยนขอมลขาวสาร

สงเสรมใหมการปรบตวเขากบการเปลยนแปลงภมอากาศ

ใหความชวยเหลอประเทศกำลงพฒนาและมหลกการสำคญ ไดแก

หลกการปองกนไวกอน (precautionary principle)

หลกการความรบผดชอบในระดบทแตกตาง (common but

differentiated responsibility) ประเทศอตสาหกรรมตองเปนผนำในการ

ตอสกบปญหา

Annex I countries ไดแก ประเทศพฒนาแลวทเรยกวา กลม

ประเทศ OECD (Organization of Economic Cooperation and

Development) กบประเทศยโรปตะวนออก ยโรปกลาง และรสเซยทเรยก

วา “กลมประเทศกำลงเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจเปนระบบตลาด

72

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

เสร” หรอ EIT (Economic in Transition)

Non-Annex I countries ไดแก ประเทศกำลงพฒนาทงหมด

Annex II countries เปนกลมประเทศอตสาหกรรมใน OECD

ทพนธกรณเขมขนกวากลม EIT

อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทราย

(United Nation Convention to Combat Desertification: UNCCD)

ปญหาการแปรสภาพเปนทะเลทรายไดถกหยบยกขนเปนเรองสำคญ

ในการประชมทกรงรโอ ป พ.ศ. 2535 เชนกน และไดรบการยกรางอนสญญา

เพอตอตานการแปรสภาพเปนทะเลทรายในประเทศทประสบภยแลง และ/

หรอ การแปรสภาพเปนทะเลทราย โดยเฉพาะในทวปแอฟรกา และไดรบ

การรบรอง ณ กรงปารส ในป พ.ศ. 2537 และมผลบงคบใชในวนท 26

ธนวาคม พ.ศ. 2539

อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการแปรสภาพเปนทะเล

ทราย (UNCCD) ไดใหคำนยามทเกยวของกบการเปลยนแปลงโครงสราง

ดน ซงนำมาซงความแหงแลง ดงน

การแปรสภาพเปนทะเลทราย (Desertification) หมายถง การ

เสอมโทรมของทดน (Land degradation) ในพนทแหงแลง กงแหงแลง

และพนทแหงแลงในเขตชน อนเปนผลมาจากปจจยหลายอยาง รวมถงจาก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและกจกรรมของมนษย

ใหคำนยามของ “ทดน” (land) วา “บรการพนฐานของผลผลต”

หมายถง ระบบผลตทางชวภาพบนบก ทประกอบดวย ดน พช จลชวอนๆ

และกระบวนการนเวศและอทกวทยาทดำเนนอยภายในระบบนน

ใหคำนยามของ “การเสอมโทรมของทดน” วาการสญเสยการให

บรการ และการลดลงหรอสญเสยผลผลตทางชวภาพหรอทางเศรษฐกจ ม

สาเหตมาจากการใชทดน ไมวาจากกระบวนการอยางหนงหรอหลายอยาง

73

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

รวมกน รวมทงกระบวนการทเกดจากกจกรรมของมนษยและรปแบบการ

ดำรงชพ เชน

การชะลางพงทลายของดนทเกดจากลม และหรอนำ

การเสอมโทรมของคณสมบตทางกายภาพ เคมและชวภาพ

หรอเศรษฐกจของดน

การสญเสยพนทปาไมในระยะยาว

ซงขอทสองและทสาม จะเกยวของกบอนสญญาวาดวยความหลาก

หลายทางชวภาพ ประเทศไทยกำลงอยในระหวางกระบวนการเปนทะเลทราย

เพราะกำลงสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

แผนปฏบตงาน แผนงานโครงการของกรมพฒนาทดนทเกยวของกบ

อนสญญาฯ UNCCD ไดแก

การฟนฟ ปรบปรงบำรงดน และอนรกษดนและนำ

การพฒนาแหลงนำ

การถายทอดเทคโนโลยและการชวยเหลอ

ความเชอมโยงระหวางสามอนสญญาฯ อยทการพฒนาทยงยน การ

เกดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนเหตสำคญททำใหเกดการสญเสย

ในเรองอนๆ ตามมา โดยเฉพาะเรองดน การสญเสยหนาดน หรออนทรย-

วตถในดน หรอการสญเสยคารบอนในดน สงผลใหผลผลตขนพนฐานไมม

ประสทธภาพ เมอโครงสรางดนเสยทำใหเกดการสญเสยความหลากหลาย

ทางชวภาพตามมา

74

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

พธสารเกยวโต (Kyoto Protocol) สบเนองจากอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ (UNFCCC) ซงไดกำหนดกรอบในการดำเนนการเพอรกษาระดบ

ความเขมขนของกาซเรอนกระจกภายในป พ.ศ. 2543 โดยทหลงจาก

อนสญญาฯ มผลบงคบใชแลว จะตองมการจดประชมสมชชาประเทศภาค

อนสญญา (Conference of the Parties: COP) ขนทกป

ในการประชมสมยแรก ทจดขน ณ กรงเบอรลน ระหวางวนท 28

มนาคม - 7 เมษายน พ.ศ. 2538 ประเทศภาคสมาชกไดเลงเหนถงความ

จำเปนในการกำหนดพนธกรณภายหลง พ.ศ. 2543 และไดตกลงใน Berlin

Mandate เพอเปนจดเรมตนในการเจรจา และภายใตขอตกลงใน ไดมการ

จดตง Ad Hoc Group on the Berlin Mandate (AGBM) เพอทำหนาท

ในการบรรลถงขอตกลงดงกลาว

AGBM จดประชม 8 ครงระหวางเดอนสงหาคม พ.ศ. 2538 และ

เดอนธนวาคม พ.ศ. 2540 ในการประชมสมชชาฯ สมยท 3 โดยการประชม

ครง 4 ซงตรงกบการประชมสมชชาฯ สมยท 2 ณ กรงเจนวา พอด ไดมการ

ตกลงในหลกการสำคญของพธสารและยกรางเปน “Geneva Declaration”

และการประชมของ AGBM ครงตอมาไดรางเนอหาของพธสาร โดยมแนว

ทางตามขอเสนอของสหภาพยโรปใหมการลดการปลอยกาซเรอนกระจก

3 ชนด ใหไดรอยละ 15 ภายในป พ.ศ. 2553 เมอเทยบกบป พ.ศ. 2533

โดยเฉลยรอยละ 5 เปนอยางนอย

พนธกรณของพธสารเกยวโต

พธสารเกยวโตไดกำหนดใหประเทศในกลมภาคผนวกท 1 ตองลด

การปลอยกาซเรอนกระจก 6 ชนด ไดแก คารบอนไดออกไซด (CO2)

มเทน (CH4) ไนตรสออกไซด (N2O) ไฮโดรฟลออโรคารบอน (HFCs)

เปอรฟลออโรคารบอน (PCFs) และซลเฟอรเฮกซาฟลโอไรด (SF6)

75

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ระยะเวลาในการประเมนผลการลดกาซคอป พ.ศ. 2551 - 2555

หรอทรจกกนวา ชวงพนธกรณแรก (fist commitment period) สาเหตทม

การขยายเวลาของพนธกรณเปนชวงเวลา 5 ป แทนทจะเปนปเดยวนนเพอ

ปองกนผลกระทบของปจจยทไมสามารถหลกเลยงได เชน สภาพอากาศ

หรอวฏจกรเศรษฐกจ

กลไกของพธสารเกยวโต

การดำเนนการเพอใหบรรลถงจดมงหมายของพธสารเกยวโตในการ

ลดการปลอยกาซเรอนกระจกนน พธสารเกยวโตเนนการดำเนนการในประเทศ

ทมพนธกรณเองเปนหลก อยางไรกด พธสารเกยวโตไดนยามกลไกยดหยน

(flexibility mechanisms) ไวอก 3 กลไก เพอลดภาระคาใชจายในการ

ลดกาซเรอนกระจกของประเทศในภาคผนวกท I ไดแก

การซอขายกาซเรอนกระจก (Emission Trading: ET)

การดำเนนการรวม (Joint Implementation: JI)

กลไกการพฒนาทสะอาด (Clean Development Mechanis

m: CDM)

ประเทศไทยใหสตยาบนตอพธสารเกยวโตแลว แตประเทศไทยไมได

อยในกลมภาคผนวกท I จงไมมพนธกรณในการลดการปลอยกาซเรอน

กระจกแตอยางใด อยางไรกด ประเทศไทยสามารถรวมในการลดการปลอย

กาซเรอนกระจกไดจากการดำเนนโครงการภายใตกลไกการพฒนาท

สะอาด (CDM) ตามทนยามไวในมาตรา 12 ของพธสารเกยวโต

พธสารคารตาเฮนาวาดวยความปลอดภยทางชวภาพ พธสารคารตาเฮนาวาดวยความปลอดภยทางชวภาพเปนพธสารภายใต

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ถอเปนความตกลงระหวาง

76

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ประเทศทมผลผกพนตามกฎหมายฉบบแรกทเกยวกบความปลอดภยทาง

ชวภาพของสงมชวตดดแปลงพนธกรรม ปจจบนมภาค 155 ประเทศ

(มนาคม พ.ศ. 2552) ครอบคลม การเคลอนยายขามแดน การสงผาน การ

ดแล และการใชประโยชนสงมชวตดดแปลงพนธกรรมทอาจมผลกระทบ

ทไมเอออำนวยตอการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพ

อยางยงยน

ความรวมมอระหวางอนสญญาและสนธสญญ

อนสญญาและสนธสญญาทมความเกยวของกบความหลากหลายทาง

ชวภาพ ซงเดมม 5 อนสญญา ไดแก

อนสญญาวาดวยพนทชมนำ : Ramsar Convention on

Wetlands (Ramsar)

อนสญญาวาดวยการคาระหวางประเทศซงชนดพนธสตวปา

และพชปาทใกลสญพนธ : Convention on International Trade

in Endangered Species (CITES)

อนสญญาวาดวยการคมครองมรดกโลกทางวฒนธรรมและ

ทางธรรมชาต : World Heritage Convention (WHC)

อนสญญาวาดวยการอนรกษชนดพนธทมการอพยพยายถน :

Convention on Migratory Species (CMS)

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ : Convention

on Biological Diversity (CBD)

ไดจดทำความตกลงรวมกน และจดตง Biodiversity Liaison Group

ขนในป พ.ศ. 2547 ตามการรองขอของสมชชาภาคอนสญญาวาดวยความ

หลากหลายทางชวภาพในการประชมครงท 7 ณ กรงกวลาลมเปอร ประเทศ

มาเลเซย (Decision VII/26) ทงน เพอเปนการสงเสรมความรวมมอ

77

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ระหวางอนสญญาทมความเกยวของกบความหลากหลายทางชวภาพ และ

ในป พ.ศ. 2549 ไดมสมาชกเพมขน ไดแก

International Treaty on Plant Genetic Resources for Food and Agriculture (ITPGRFA) นอกจากนยงมความรวมมอกนในหลายภาคสวนทงในระดบภมภาค

และหลายองคกรความรวมมอในการอนรกษจดการความหลากหลายทาง

ชวภาพ เชน IUCN, BirdLife International, WWF, WCS ดงปรากฏใน

Global Environment Outlook: environment for development (GEO-4)

78

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

แมจะเขาส “ปแหงความหลากลายทางชวภาพ” แตอตราการสญ

พนธของชนดพนธตางๆ ยงมมาก เราตางลมเหลวในคำปฏญาณทจะลด

อตราการสญเสยสงมชวตตางๆ ดานนกชววทยาเตอนการสญเสยชนดพนธ

ตางๆ ผลกมนษยใหเขาสยคการสญพนธครงใหญ

มรายงานวา เมอ 8 ปกอนหนวยงานภาครฐหลายแหงทวโลก ตาง

ปฏญาณวาจะลดอตราการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพลงกอน

ป พ.ศ. 2553 แตมาถงวนนมความชดเจนวา คำปฏญาณดงกลาวไมเปนผล

เพราะการขยายตวของเมอง การทำฟารมและโครงสรางพนฐานตางๆ เปน

เหตผลหลก

ทงนองคการสหประชาชาต (ยเอน) ไดเปด “ปแหงความหลากหลาย

ทางชวภาพ” (International Year of Biodiversity) อยางเปนทางการใน

วนท 11 มกราคม พ.ศ. 2553 ซงนายบน ค มน (Ban Ki-moon) เลขาธการ

สหประชาชาต รวมทงนางองเกลา แมรเคล (Angela Merkel) นายกรฐมนตร

แหงเยอรมน ไดขนกลาวปาฐกถาเปดงานดวย

เลขาธการสหประชาชาต ไดกลาวในเรองเกยวกบการขยายตวของ

ประชากรมนษย ทไดกวาดลางสงมชวตชนดพนธอนๆ เรวกวาอตราตาม

ธรรมชาตถง 1,000 เทา ทงนเขาไดชใหเหนวาความลมเหลวในการ

ปกปองความหลากหลายทางชวภาพนน ควรจะเปนเสมอน “เสยงปลก”

ทนำไปสหนทางทใหประสทธผลในการพทกษปา ลมนำ แนวปะการง

และระบบนเวศอน

79

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

นอกจากนยงชใหเหนวา หากระบบในธรรมชาตอยางปาและพนชมนำ

ลดลง มนษยกจะสญเสยแหลงอำนวยประโยชนทปจจบนคนเราไดมาโดยไม

เสยคาใชจาย เชน ความบรสทธของอากาศและนำ การปกปองจากสภาพ

อากาศอนเลวราย เปนตน

จากการศกษาเรองความหลากหลายทางชวภาพทางดานเศรษฐกจ

ภายใตการสนบสนนของสหประชาชาต พบวาเพยงแคการลดลงของปาอยาง

เดยวทำใหทวโลกตองมคาใชเพมปละ 2-5 แสนลานเหรยญสหรฐฯ

“เรากำลงเผชญหนากบวกฤตการสญพนธ การสญเสยความหลาก

หลายทางธรรมชาตทสวยงามและซบซอน ซงเปนฐานสนบสนนสงมชวต

ทงหมดบนโลกใบน เปนการคกคามทนาหวงตอมนษยชาตในยคนและตอไป

ในอนาคต” นายเจน สมารท (Jane Smart) ผอำนวยการกลมอนรกษความ

หลากหลายทางชวภาพ สหภาพสากลวาดวยการอนรกษ (Union for the

Conservation of Nature: IUCN)

ดานนายอาชม สไตเนอร (Achim Steiner) ผอำนวยการสำนกงาน

โครงการดานสงแวดลอมแหงสหประชาชาต หรอยเนป (UNEP) ไดชใหเหน

ถงปญหาทเกดจากชนดพนธทรกราน (invasive species) และศกยภาพ

ของระบบนเวศอยางปาและพนทชมนำในการดดซบและกกเกบคารบอนจาก

อากาศ

นอกจากนยเอนยงคาดหวงวา จะเกดสนธสญญาในการควบคมการ

สญเสยความหลากหลายทางชวภาพภายในการประชมดานความหลากหลาย

ทางชวภาพทจะเกดขนในเดอนตลาคมนทประเทศญปน และจะเปนการ

แกตวใหกบรฐบาลชาตตางๆ ทลมเหลวในการตกลงเรองการควบคมปญหา

การเปลยนภมอากาศทกรงโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารก

80

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

จากสถานการณการสญเสยชนดพนธตางๆ ทเปนอยน ทำใหนก

ชววทยาบางคนกลาววามนษยเรากำลงเขาสวฏจกรการสญพนธครงใหญใน

รอบท 6 ของโลก (Earth’s sixth great extinction) หากแตการสญพนธ

ครงใหญ 5 ครงกอนนนเปนผลพวงจากเหตการณในธรรมชาต เชน การพง

ชนของอกกาบาต ไมใชจากนำมอมนษยอยางทคาดวาจะเกดขนน

Biodiversity is Life Biodiversityอis our Life.

81

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

วนสงแวดลอมโลก : World Environment Day สบเนองจากเหตวกฤตการณดานสงแวดลอมทเกดขนอยางรนแรง

บนโลก ดงนนเพอใหเกดความรวมมอและรเทาทนเหตการณ องคการ

สหประชาชาต จงไดมการจดประชมใหญระดบโลกโดยเรยกการประชมนวา

“การประชมสหประชาชาตเรองสงแวดลอมของมนษย” หรอ “UN Conference

on the Human Environment” ขนท กรงสตอกโฮลม ประเทศสวเดน ใน

ชวงวนท 5-16 มถนายน พ.ศ. 2515 โดยมรฐบาลของประเทศเจาภาพเปน

ประธานการประชมครงนน เพอรวมกนหาหนทางแกไขปญหาสงแวดลอม

ทประเทศตางๆ กำลงเผชญอย ซงผลจากการประชมไดมขอตกลงรวมกน

หลายประการ เชน การจดตงโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต

(UNEP: United Nations Environment Programme) ทมสำนกงานใหญ

อยทกรงไนโรบ ประเทศเคนยา และรฐบาลประเทศตางๆ ไดรบขอตกลง

จากการประชมครงนนไปจดตงหนวยงานดานสงแวดลอมขนในประเทศ

ของตน

ดงนนเพอเปนการระลกถงจดเรมตนของการรวมมอจากหลาก

หลายชาตในดานสงแวดลอม องคกาสหประชาชาตจงไดประกาศใหวนท

5 มถนายน ของทกปเปนวนสงแวดลอมโลก

ประเทศไทยกไดตราพระราชบญญตสงเสรมและรกษาสภาพสงแวด

ลอม พ.ศ. 2518 และไดกอตงสำนกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต

ขนเมอวนท 12 กมภาพนธ พ.ศ. 2518 อนเปนจดเรมตนทสำคญของการ

ดำเนนงานดานสงแวดลอมในประเทศไทย โดยตอมาในป พ.ศ. 2535 กได

มการปรบเปลยนโครงสรางของสำนกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหง

ชาตเปน 3 หนวยงาน คอ กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กรมควบคม

มลพษ และสำนกนโยบายและแผนสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตร

เทคโนโลยและสงแวดลอม และในป พ.ศ. 2548 มการปรบโครงสรางไป

สงกดอยในกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

82

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

วนสงแวดลอมโลกในแตละปมหวขอในการรณรงคทตางกนออกไป

ในทศวรรษทผานมาเปนการรณรงคเพอความรวมมอรบโลกรอน เชน

พ.ศ. 2549 เพมความชมชน คนสธรรมชาต : DON’T DESERT

DRYLANDS!

พ.ศ. 2550 ลดโลกรอน ดวยชวตพอเพยง : MELTING ICE-A HOT

TOPIC

พ.ศ. 2551 ลดวกฤตโลกรอน : เปลยนพฤตกรรม ปรบแนวคด ส

เศรษฐกจคารบอนตำ : CO2 Kick the Habit! Towards a Low Carbon

Economy

พ.ศ. 2552 คณคอพลง ชวยหยดยงภาวะโลกรอน : Your Planet

Needs You - Unite to Combat Climate Change

สำหรบป พ.ศ. 2553 เพอรวมฉลองในโอกาสทป ค.ศ. 2010 หรอ

พ.ศ. 2553 เปนปสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ องคการสห-

ประชาชาตไดประกาศใหมการรณรงคดานการอนรกษจดการความหลาก

หลายทางชวภาพและเศรษฐกจเขยว (Biodiversity - Ecosystems

Management and the Green Economy) ในทกประเทศทวโลก และ

กำหนดหวขอวนสงแวดลอมโลกป 2553 หรอ World Environment Day

2010 คอ ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก : MANY SPECIES,

ONE PLANET, ONE FUTURE

83

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

6. การดำเนนการของประเทศไทยในการจดการ ความหลากหลายทางชวภาพ

เมอวนท 22 ธนวาคม พ.ศ. 2552 คณะรฐมนตรมมตเหนชอบให

ป พ.ศ. 2553 เปนปแหงความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทย เพอ

รวมฉลองในโอกาสทองคการสหประชาชาตไดประกาศใหป ค.ศ. 2010

หรอ พ.ศ. 2553 เปนปสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ เพอกระตน

ใหประชาชนทกกลม ทกสาขาอาชพ ตระหนกในคณคาความสำคญของ

ความหลากหลายทางชวภาพ ใหรวมมอกนในการอนรกษและใชประโยชน

ความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน

เมอกาวเขาสป พ.ศ. 2553 หรอ ค.ศ. 2010 ถอเปนนมตหมายอนด

ของผทอยในสายความหลากหลายทางชวภาพ เพราะองคการสหประชาชาต

ไดเลงเหนถงความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพ จนไดประกาศให

ปนเปน “ปสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ” หรอ “International

Year of Biodiversity” ซงทวโลกจะจดกจกรรมเกยวกบความหลากหลาย

ทางชวภาพ มการรณรงคใหความรเพอเผยแพรใหประชาคมโลกมองเหน

เขาใจ และตระหนกถงความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพ และ

ความจำเปนทจะตองหยดยงการสญเสยความสญเสยความหลากหลายทาง

ชวภาพทกำลงเกดขนทวโลก ซงตรงกบเปาหมายทเกดขนจากทประชม

สดยอดวาดวยการพฒนาทยงยน (WSSD) ในป พ.ศ. 2545 ซงกำหนดให

ลดอตราการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพลงอยางมนยสำคญ ภายใน

ป พ.ศ. 2553 หรอทเรยกกนวา เปาหมายป 2010 (2010 target)

ดำเนนการในภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ในการประชมสดยอดสงแวดลอมโลกวาดวยการพฒนาอยางยงยน

(World Summit on Sustainable Development; WSSD) ทนคร

84

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

โจฮนเนสเบอรก ประเทศแอฟรกาใต เมอเดอนกนยายน พ.ศ. 2545 ท

ประชมไดวางเปาหมายใหประเทศตางๆ ชวยกนลดการสญเสยความหลาก

หลายทางชวภาพลงให ได ในป พ.ศ. 2553 ซงตามมาตรา 7(a) ของ

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ กำหนดใหภาคจำแนก วนจฉย

องคประกอบของความหลากหลายทางชวภาพทสำคญสำหรบการอนรกษ

และการใชประโยชนอยางยงยน โดยพจารณารายการซงระบตามประเภท

ชนดพนธเฉพาะถนหรอชนดพนธทถกคกคาม และมาตรา 8(k) กำหนดให

ภาคจดทำหรอธำรงรกษากฎขอบงคบทจำเปนและ/หรอขอกำหนดระเบยบ

บงคบตางๆ เพอการคมครองชนดพนธและประชากรทถกคกคาม

ในป พ.ศ. 2539 สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมไดจดประชมเพอจดสถานภาพทรพยากรชวภาพของประเทศไทย

ขน โดยไดพจารณาสถานภาพของสตวเลยงลกดวยนม นก สตวเลอยคลาน

สตวสะเทนนำสะเทนบก และปลา โดยไดพจารณาสถานภาพตามแนวทาง

เอกสาร IUCN Red List Categories โดยระบบเลขรนของเกณฑ (version

numbering) ทไดนำมาใชในขณะนน คอในป พ.ศ. 2537 รนท (version)

2.3 : IUCN (1994) ตอมาในป พ.ศ. 2544 (2001) IUCN ไดมการ

เปลยนแปลงปรบปรงเกณฑการจำแนกขนใหม โดยใชรนท (version) 3.1 :

IUCN (2001) และป พ.ศ. 2547 (2003) ไดประกาศเปนบญชรายชอ

Red list ของ IUCN ซงจดวาเปนการจดสถานภาพของสงมชวตในระดบโลก

ป พ.ศ. 2547 สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม ไดรบการสนบสนนงบประมาณจากโครงการพฒนาแหง

สหประชาชาต (United Nations Development Programme - UNDP)

เพอดำเนนโครงการ The Development of Conservation and Protection

Mechanism on Red Data of Thailand โดยมวตถประสงคเพอศกษา

สำรวจสถานภาพและถนทอยอาศย และจดทำฐานขอมลของชนดพนธหา

ยาก ใกลสญพนธ และชนดพนธเฉพาะถนในกลมสตวมกระดกสนหลง

85

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ไดแก สตวเลยงลกดวยนม นก สตวเลอยคลาน สตวสะเทนนำสะเทนบก

และปลา โดยเรมดำเนนการตงแตเดอนตลาคม พ.ศ. 2547

จากการทประเทศไทยไดเขารวมเปนภาคอนสญญาวาดวยความหลาก

หลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity: CBD) เมอวนท

29 มกราคม พ.ศ. 2547 ในลำดบท 188 ซงจนถงปจจบน (เดอนพฤษภาคม

พ.ศ. 2551) มประเทศภาคอนสญญา 193 ประเทศ สงผลใหประเทศไทย

ตองดำเนนตามพนธกรณของประเทศภาคสมาชก คอ ตองเรงรดการดำเนน

การเพอรกษาระบบนเวศธรรมชาตโดยลดการสญเสยความหลากหลายทาง

ชวภาพลง ทงตองพฒนาบคลากรใหมสมรรถนะในการอนรกษทรพยากร

ธรรมชาต ใหทำการรวบรวมและเผยแพรขอมลผานระบบสออเลคทรอนกส

และทำวจยเพอการใชประโยชนทรพยากรชวภาพทกระดบ ทงนประเทศไทย

อาจไมสามารถสนองตอบตอนโยบายระดบโลกทใหลดอตราการสญเสย

ความหลากหลายทางชวภาพ หากปราศจากการดำเนนงานเรงดวนทจะ

สำรวจและจดทำขอมลความหลากหลายทางชวภาพในระบบนเวศทกระบบ

ของประเทศไทย

86

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ดวยเหตผลดงกลาวทำใหมความพยายามจากหลายหนวยงานในการ

เตรยมความพรอมเพอใหสอดคลองกบพนธกรณดงกลาว สำนกงานนโยบาย

และแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงเปนหนวยงานทรบผดชอบ

ในดานน ในป พ.ศ. 2548 จงไดการดำเนนโครงการสำรวจและจดทำขอมล

ความหลากหลายทางชวภาพ เพอตอบสนองตอแผนปฏบตการโจฮนเนสเบรก

(Johannesburg Implementation Plan) จากการประชมสดยอดของโลก

วาดวยการพฒนาอยางยงยน (WSSD) โดยมอบหมายใหมหาวทยาลย

เกษตรศาสตร เปนผดำเนนการสำรวจและจดเกบขอมลในพนททมความ

หลากหลายทางชวภาพสง (Biodiversity Important Area: BIA) และ

พนทวกฤตทางความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity Hotspots)

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ไดดำเนนการศกษาอยางตอเนอง โดยในปงบประมาณ 2551 ทางสำนก

งานฯ ไดพจารณาดำเนนการสำรวจและจดทำขอมลความหลากหลายทาง

ชวภาพในพนทวกฤตทางความหลากหลายทางชวภาพในจงหวดชมพรและ

สราษฎรธาน เนองจากพนทดงกลาวเปนพนททมความหลากหลายทาง

ชวภาพสง มความตอเนองกบพนทจงหวดเพชรบรและประจวบครขนธ ซง

ประกอบดวย 4 ระบบนเวศหลก ไดแก ระบบนเวศแหลงนำในแผนดน

ระบบนเวศทางทะเลและชายฝง ระบบนเวศเกาะ และระบบนเวศเกษตร

แตยงขาดขอมลความหลากหลายทางชวภาพทเปนปจจบน ซงจะนำไปใช

เปนขอมลในการบรหารจดการ เพอการคมครอง อนรกษ และใชประโยชน

ความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยนของประเทศ โดยตองทำการตดตาม

ตรวจสอบสถานภาพของสงมชวตเฉพาะถน สงมชวตทถกคกคามและ

สถานภาพอนๆ ทอย ในทะเบยนชนดพนธทถกคกคามของประเทศไทย

(Thailand red data) ตลอดจนจดทำระบบฐานขอมลความหลากหลาย

ทางชวภาพและระบบสารสนเทศทางภมศาสตร สำหรบพนทเปาหมาย

ประกอบดวย

87

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ในป พ.ศ. 2548 โดยความรวมมอกบสำนกงานหอพรรณไมได

ดำเนนการศกษาสำรวจวเคราะหสถานภาพพรรณพชทพบในประเทศไทย

เพอจดสถานภาพพรรณพชทใกลสญพนธ พรรณพชทถกคกคาม พรรณพช

ทหายาก และพรรณพชเฉพาะถน รวมถงการเปรยบเทยบกบเกณฑในการ

จำแนกสถานภาพพรรณพชของ IUCN เพอนำไปสการจดทำเปนทะเบยน

รายชอชนดพรรณพชทใกลสญพนธ พรรณพชทถกคกคาม พรรณพชหายาก

และพรรณพชเฉพาะถนของประเทศไทย สำหรบใชประโยชนเปนขอมลพนฐาน

ในการกำหนดมาตรการทางกฎหมายเพอคมครองพรรณพชทใกลสญพนธ

พรรณพชทถกคกคาม พรรณพชหายาก และพรรณพชเฉพาะถน และกำหนด

นโยบายการอนรกษระบบนเวศทเปนแหลงทอยอาศยของพรรณพชนน รวม

ถงนำไปสการดำเนนงานลดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพลงใหได

ภายในป พ.ศ. 2553 ดงเจตนารมณของประชาคมโลก

โครงการการสำรวจและจดทำขอมลความหลากหลายทางชวภาพ

ในพนทวกฤตทางความหลากหลายทางชวภาพ

88

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

กลไกการเผยแพรขอมลขาวสารความหลากหลายทางชวภาพ กลไกการเผยแพรขอมลขาวสารความหลากหลายทางชวภาพ

(Clearing-House Mechanism: CHM) ของประเทศไทย ไดรบการพฒนา

ขนมาโดยมบทบาทหนาท ตามมาตรา 18 ของอนสญญาวาดวยความหลาก

หลายทางชวภาพ ในการสงเสรมและเอออำนวยการแลกเปลยนขอมล

ขาวสารทางวทยาศาสตร และวชาการระหวางภาคอนสญญาฯ กลไกการ

เผยแพรขอมลขาวสารความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทย เชอม

โยงและเปดใหเขาถงขอมลขาวสารของหนวยงานรฐบาล สถาบนการศกษา

และองคกรอนๆ ทเกยวของกบความหลากหลายทางชวภาพ และการใช

ประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน

89

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การจดการความหลากหลายทางชวภาพทางปาไม ประเทศไทยมพนทประมาณ 513,115 ตารางกโลเมตร (320.6

ลานไร) มเทอกเขาทสำคญ 15 ทวเขา และมลมนำทสำคญ 25 ลมนำ

กรมปาไม (เดม) รายงานวา ในป พ.ศ. 2538 มพนทของปาลดลงเหลอ

ประมาณ 29.97% ของพนทประเทศลมนำปง มพนทปาไมเหลออยมากทสด

(22,362.74 ตารางกโลเมตร) สวนลมนำเจาพระยาเหลอพนทปาไมนอย

ทสด (313.31 ตารางกโลเมตร) จงหวดเชยงใหมมพนทปาเหลออยมาก

ทสดประมาณ 16,640 ตารางกโลเมตร จงหวดพจตรเหลอพนทปาไมนอย

ทสด ประมาณ 1.6 ตารางกโลเมตร

พนทอนรกษหรอพนทคมครอง (Protected Area, PA) สำหรบปาไมทเหลออย สวนใหญรฐบาลโดยกรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช/กรมปาไม ไดอนรกษไวในรปแบบของพนทอนรกษ

หรอพนทคมครอง ซงเปนอทยานแหงชาต วนอทยาน เขตรกษาพนธสตวปา

และเขตหามลาสตวปา โดยป พ.ศ. 2542 มพนทปาเหลออยเพยง 25.28%

ของพนทประเทศ และเพมขนเปน 33.4% ในป พ.ศ. 2551

อทยานแหงชาตทางบกม 75 แหง และทางทะเล 21 แหง

พนทรวมประมาณ 5,810.65 ตารางกโลเมตร

เขตรกษาพนธสตวปาม 48 แหง มพนทรวมประมาณ 33,433.51

ตารางกโลเมตร เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวรมพนทปามากทสด

(3,647.20 ตารงกโลเมตร) และเขตรกษาพนธสตวปาคลองพระยามพนท

นอยทสด (153.58 ตารางกโลเมตร)

เขตหามลาสตวปาม 54 แหง พนทรวมประมาณ 4,294.20

ตารางกโลเมตร

นอกจากนยงมพนทเตรยมการประกาศใหเปนพนทอนรกษ

อกหลายแหลง

90

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การจดการกลมปาอนรกษหรอผนปาอนรกษเชงระบบนเวศ ในปจจบนพบวาพนทปาอนรกษเหลออยเปนหยอมเลก กระจดกระจาย

ทวประเทศ ซงการอนรกษพนทขนาดเลกเปนสงไมด เพราะมจำนวนชนด

และปรมาณของสงมชวตไมมากนก จงทำใหเกดการผสมพนธกนในหมเครอ

ญาต (Inbreeding) ของพชและสตวในทองท ผลคอทำใหสงมชวตเหลาน

นนออนแอลงและอาจสญพนธไดในอนาคต อกทงการทมผนปาขนาดใหญ

ซงมระบบนเวศทหลากหลายตอเนอง ถาพนทสวนใดสวนหนงใกลเคยงกน

ถกรบกวนหรอถกทำลายจะทำใหมผลกระทบตอเนองถงระบบนเวศขางเคยง

อยางหลกเลยงไมได

ดงนนความพยายามในการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพและ

การปองกนพนทอนรกษทเหลออยนน ทำใหเกดการจดการพนทอนรกษเชง

ระบบนเวศ (Ecosystem Management) หรออนรกษผนปาขนาดใหญและ

ผนปาใหญนอยทอยหางกนไมมาก สำหรบผนปาทเคยกวางขวางในอดต

แตปจจบนถกแบงแยกและอยหางกนไมมาก กจำเปนทจะตองหาวธการ

สรางแนวเชอมตอเพอใหสตวปาและพชพนธเคลอนยายและกระจายไปมา

ระหวางกนได เมอพนทดงกลาวมความหลากหลายทางชวภาพสมบรณมงคง

ธรรมชาตจะเกดความสมดล อนจะสงผลทดตอการดำรงชวตของประชาชน

รอบผนปาและเปนประโยชนอยางยงยนตอเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ

ตอไป

หลกการจดการเชงระบบนเวศ มหลกการพนฐาน 4 ประการ คอ

1. ขบวนการทางนเวศทสำคญและองคประกอบของความหลาก

หลายทางชวภาพตองถกเกบรกษาไว

2. ปจจยคกคามจากภายนอกตองถกลดลงและผลประโยชนทงทาง

ตรงและทางออมทไดรบตองเพมขน

3. ขบวนการววฒนาการตองถกอนรกษไว

91

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

4. การจดการตองมการปรบเปลยนอยางคอยเปนคอยไปตาม

สถานการณทเปนอยในปจจบน (Adaptive Management)

ทงนการจดการพนทเชงระบบนเวศดงกลาวตองคำนงถงมตทาง

นเวศวทยา เศรษฐสงคม และมนษยวทยา ซงทง 3 มตมความเหลอมลำ

กนอยดวย

การดำเนนงานของกรมปาไมในและการจดการพนทอนรกษตางๆ มดงน

การอนรกษความหลากหลายทางชวภาพในปาอนรกษ และการ

ประกาศเขตอนรกษเพมเตมในเขตทเปนชองวาง (Corridor)

ดำเนนการประสานงานดานอนรกษกบประเทศเพอนบานใกล

เคยง เชน โครงการสำรวจพนทระหวางไทยกบมาเลเซย

มการศกษาวจยดานสตวปา ปาไม สภาพเศรษฐกจและสงคม

ของกลมคนโดยรอบและในเขตพนทปาเหลานน

มโครงการอนรกษแหลงพนธกรรมพชในกลมปาตางๆ โดย

สำนกวชาการปาไม และสำนกอนรกษทรพยากรธรรมชาต

จดตงโครงการและหนวยงานเฉพาะในการจดการพนทอนรกษ

เพอดำเนนการวางแผนและมการประสานงานในดานการอนรกษความหลาก

หลายทางชวภาพปาไม

จดตงศนยและสถานไฟปาทวประเทศ เพอปองกนไมใหไฟปา

ทำลายปาไมและสตวปาในพนทมความเปราะบาง

ประสานงานการจดการปาชมชนรวมกบองคกรชาวบาน

ในทองถน

ในป พ.ศ. 2530 สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมเปนหนวยงานประสานงานระดบชาตของอนสญญาฯ ทำ

92

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

อดมสมบรณและมความหลากหลายทางชวภาพ

สงสดแหงหนงในประเทศไทย นอกจากนผนปา

ตะวนตกยงเปนผนปาอนรกษทมอาณาเขตกวาง

ใหญทสดของประเทศ และของภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต โดยผนปาตะวนตกเกดจาก

การผนวกรวมเขตอนรกษถง 17 แหงเขาเปน

ผนปาขนาดใหญ ประกอบดวย 11 อทยานแหง

ชาต และ 6 เขตรกษาพนธสตวปา มพนทรวม

11,706,586 ไร หรอ 18,730.54 ตารางกโลเมตร

หนาทเปนเลขานการคณะกรรมการฯ โดยมกรมศลปากร และกรมอทยาน

แหงชาต สตวปา และพนธพช เปนหนวยงานรบผดชอบในการดแลแหลง

มรดกโลกทางวฒนธรรมและทางธรรมชาตตามลำดบ

มรดกโลกทางธรรมชาตในประเทศไทย ประเทศไทยไดรบความเหนชอบใหขนบญชแหลงมรดกโลกทาง

ธรรมชาต รวม 2 แหง ไดแก ทงใหญนเรศวร-หวยขาแขง (พ.ศ. 2534)

และผนปาดงพญาเยน-เขาใหญ (พ.ศ. 2548)

เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวรและเขตรกษาพนธสตวหวย

ขาแขง มพนทรวม 4,015,087 ไร หรอ 6,424.14 ตารางกโลเมตร จดเปน

พนทอนรกษทเปนแกนกลางของกลมปาตะวนตก ซงเปนผนปาทมความ

ทอดตวตามแนวเทอกเขาถนนธงชยและตะนาวศร โดยมพนทคาบเกยวใน

6 จงหวด ไดแก ตาก กาญจนบร กำแพงเพชร นครสวรรค อทยธาน และ

สพรรณบร สำหรบเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวรและเขตรกษาพนธ

สตวหวยขาแขง มรายงานการพบสตวปาทถกคกคามหลายชนด เชน ควายปา

(Bubalus bubalis) ววแดง (Bos javanicus) สมเสรจ (Tapirus indicus)

แมวลายหนออน (Pardofelis marmorata) เสอโครง (Panthera tigris)

93

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

นกเงอกคอแดง (Aceros nipalensis) และนกยง (Pavo muticus) เปนตน

ผนปาดงพญาเยน-เขาใหญ เกดจากการรวมกนของ 5 พนทอนรกษ

คอ อทยานแหงชาตเขาใหญ อทยานแหงชาตทบลาน อทยานแหงชาตปาง

สดา อทยานแหงชาตตาพระยา และเขตรกษาพนธสตวปาดงใหญ มพนท

รวม 3,845,082.53 ไร หรอ 6,152.13 ตารางกโลเมตร โดยผนปาดงพญา

เยน-เขาใหญ มพนทคาบเกยวกบจงหวดนครนายก นครราชสมา ปราจนบร

บรรมย สระบร และสระแกว

ในอดตผนปาดงพญาเยน-เขาใหญ มสภาพปารกทบ ชมชมไปดวย

สตวปาขนาดใหญ แตหลงจากสนสงครามโลกครงท 2 ประเทศไทยได

กาวเขาสยคแหงการพฒนา ผนปาถกแผวถางเปลยนเปนพนทเพาะปลก

ประกอบกบการตดถนนมตรภาพผาใจกลางปา ไดทำใหผนปายงถกทำลาย

มากยงขน อยางไรกตามในวนท 18 กนยายน พ.ศ. 2505 ปาเขาใหญกได

รบการประกาศเปนอทยานแหงชาตแหงแรกของประเทศไทย ซงนบเปน

จดรากฐานการอนรกษธรรมชาตในประเทศไทยทกอตวเปนรปรางอยาง

ชดเจน และตอเนองมาจนถงปจจบน

พนทสงวนชวมณฑล (Biosphere Reserve) พนทสงวนชวมณฑล (Biosphere Reserve) หมายถง พนทอนรกษ

สงคมพชและสตวในสภาวะของระบบนเวศทเปนธรรมชาต เพอรกษาความ

หลากหลายทางพนธกรรม และเพอใชเปนแหลงศกษาวจยทางดานวทยาศาสตร

โดยเฉพาะขอมลพนฐาน ทงในสภาพแวดลอมทเปนธรรมชาตและทถก

เปลยนแปลงไป พนทสงวนชวาลยนมการจดเตรยมสงอำนวยความสะดวก

ในการศกษาและฝกอบรมดวย ซงพนทเหลานสภาประสานงานนานาชาต

ดานมนษยและชวาลย (The Man and the Biosphere International

Co-ordinating Council) จะเปนผประกาศ ประเทศไทยไดเขารวมโปรแกรม

มนษยและชวมณฑล ในป พ.ศ. 2519 ปจจบนประเทศไทยมพนทสงวน

94

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ชวมณฑลในเครอขายพนทสงวนชวมณฑล รวม 4 แหง ไดแก พนทสงวน

ชวมณฑลสะแกราช และสถานวจยสงแวดลอม สะแกราช จงหวดนครราชสมา,

พนทสงวนชวมณฑลแมสา หวยคอกมา จงหวดเชยงใหม, พนทสงวนชวมณฑล

สวนสก หวยทาก จงหวดลำปาง และพนทสงวนชวมณฑลปาชายเลน

จงหวดระนอง โดยเปนพนทสงวนชวมณฑลทอยในบรเวณทะเลและชายฝง

จำนวน 1 แหง ไดแก พนทสงวนชวมณฑลปาชายเลนจงหวดระนอง

โครงการบรหารจดการ ความหลากหลายทางชวภาพ ดานปาไม และสตวปา แบบบรณาการ เพอการอนรกษและพฒนาการใชประโยชนอยางยงยน กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ไดดำเนนการบรหาร

จดการความหลากหลายทางชวภาพดานปาไม และสตวปา แบบบรณาการ

เพอการอนรกษและพฒนาการใชประโยชนอยางยงยนหลายประการดงเชน

ทำการสำรวจรวบรวมและศกษาความหลากหลายของแมลง

ชนดตางๆฃ

ทำการศกษาระบบนเวศวทยาในปาชมชนและพนทอนรกษ

ทำการสำรวจ รวบรวม และศกษาความหลากหลายของ

พรรณพชทพบในประเทศไทย

ทำการสำรวจ รวบรวม ศกษาความหลากหลายทางพนธกรรม

ระบบสบพนธ และประเมนสถานภาพแหลงพนธกรรมของพนธไมปาและ

พชปาในพนทอนรกษ โดย Molecular markers

ทำการศกษาวจยเทคโนโลยชวภาพเพอการขยายพนธไมและ

พชปามคา หายาก ใกลสญพนธ

ทำการศกษาสถานภาพความยงยนและใกลสญพนธของ

ทรพยากรปาไม

ทำการสำรวจรวบรวมพนธกรรมไมเพอจดทำแปลงรวบรวมพนธ

95

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ทำการศกษาปจจยสงแวดลอมตอความหลากหลายทางชวภาพ

สำรวจกำลงการผลตและประเมนสถานภาพพนทเสยงตอการ

บกรกในพนทปาอนรกษ

สำรวจและรวบรวมขอมลความหลากหลายและนเวศวทยา

ของสตวปาในพนทอทยานแหงชาต

สำรวจสถานภาพและความหลากหลายของชนดพนธในพนท

อทยานแหงชาต

ศกษาผลกระทบของการบกรกทำลายปาตอความหลากหลาย

ทางชวภาพ

ศกษาและประเมนสถานภาพของพนธไมปาและพชปาทใกล

สญพนธในพนทอนรกษ

ศกษาสถานภาพและความหลายหลายของพนธไมและพชปา

ในพนทอนรกษ

ดำเนนการในภาคอนสญญาวาดวยพนทชมนำทมความสำคญ ระหวางประเทศ (RAMSAR Site) อนสญญาวาดวยพนทชมนำทมความสำคญระหวางประเทศหรอ

แรมซารไซต (Ramsar Convention) ตงชอตามสถานททจดใหมการประชม

เพอรบรองอนสญญาใน วนท 2 กมภาพนธ พ.ศ. 2514 (ค.ศ. 1971) คอ

เมองแรมซาร ประเทศอหราน

อนสญญานเปนขอตกลงระหวางรฐบาล ซงกำหนดกรอบการทำงาน

สำหรบความรวมมอระหวางประเทศ เพอการอนรกษแหลงทอยอาศยทเปน

พนทชมนำ โดยมวตถประสงคเพออนรกษและยบยงการสญเสยของพนท

ชมนำในโลกซงจะตองมการจดการเพอใชประโยชนอยางชาญฉลาดอนสญญาฯ

มผลบงคบใชเมอป พ.ศ. 2518 (ค.ศ. 1975) ตามเงอนไขวาอนสญญาฯ

จะมผลบงคบใชเมอประเทศตางๆ เขารวมเปนภาค 7 ประเทศ ขณะนนบถง

96

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

วนท 13 มนาคม พ.ศ. 2552 มประเทศตางๆ จากภมภาคทวโลกเขารวม

เปนภาค รวมทงสน 158 ประเทศ และมพนทแรมซารไซต 1832 แหง คด

เปนพนทรวมประมาณ 170,048,460 เฮคแตร

ประเทศไทยเขาเปนภาคอนสญญาวาดวยพนทชมนำในลำดบท 110

เมอวนท 13 กนยายน พ.ศ. 2551 โดยเสนอพนทชมนำพรควนขเสยน

เปนพนทชมนำทมความสำคญระหวางประเทศ ซงพนธกรณทสำคญประการ

หนงคอการเสนอพนทชมนำทมคณสมบตทางนเวศวทยาเหมาะสมและ

เปนไปตามหลกเกณฑของอนสญญาฯ ขนทะเบยนเปนพนทชมนำทมความ

สำคญระหวางประเทศ ในปจจบนประเทศไทยมพนทชมนำทขนทะเบยน

เปนพนทชมนำทมความสำคญระหวางประเทศแลว 11 แหง

ดำเนนการในภาคอนสญญาสหประชาชาตวาดวย การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ประเทศไทยไดเหนความสำคญของปญหาโลกรอนและการเปลยน

แปลงสภาพภมอากาศ และไดใหสตยาบนเขารวมเปนภาคกรอบอนสญญา

สหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (United Nations

Framework Convention on Climate Change, UNFCCC) เมอวนท 28

ธนวาคม พ.ศ. 2537 จนเปนผลใหอนสญญาฯ มผลบงคบใชเมอ 28 มนาคม

พ.ศ. 2538 และลงนามใหสตยาบนในพธสารเกยวโต (Kyoto Protocol) ซง

เปนพธสารภายใตอนสญญาฯ เมอเดอนสงหาคม พ.ศ. 2545

เหตผลทประเทศไทยเขารวมเปนภาคอนสญญาฯ เนองจาก

เปนปญหาระหวางประเทศทสำคญและสงผลกระทบตอทกประเทศ

ประเทศไทยเปนสวนหนงของปญหาในการปลอยกาซเรอนกระจก

เปนผไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

97

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรและสงแวดลอม ในฐานะหนวย

ประสานงานกลางแหงชาต ไดจดทากรอบภารกจดานการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศในประเทศไทย ไดแก การลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

(Mitigation) การปรบตวตอผลกระทบทเกดจากการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ (Adaptation) ดานการศกษา การฝกอบรม และเสรมสราง

จตสำนกของประชาชน ดานการเสรมสรางศกยภาพของหนวยงานและภาค

สวนทเกยวของ กจกรรมดานการวจยและพฒนา และการดำเนนงานกลไก

การพฒนาทสะอาด (Clean Development Mechanism, CDM) ภายใต

พธสารเกยวโต เปนตน เพอเตรยมปรบตวกบผลกระทบจากการเปลยน

แปลงสภาพภมอากาศทมตอความหลากหลายทางชวภาพ

นอกจากน การทพธสารเกยวโตมผลบงคบใชตงแตวนท 16 กมภาพนธ

พ.ศ. 2548 ประเทศไทยในฐานประเทศนอกภาคผนวกท 1 จงสามารถรวม

ดาเนนงานกบประเทศภาคผนวกท 1 ในโครงการกลไกการพฒนาทสะอาด

ภายใตพธสารเกยวโต เพอใหเกดการสงเสรมการใชเทคโนโลยการลดกาซ

เรอนกระจกในประเทศไทยใหแพรหลาย ตลอดจนสงเสรมความสามารถในการ

แขงขนของประเทศในการพฒนาธรกจทตอบสนองตอการพฒนาอยางยงยน

การเขาถงทรพยากรชวภาพและหาแนวทาง การแบงปนผลประโยชน (ABS) ทรพยากรชวภาพเปนพนฐานสำคญสำหรบการดำรงชวต การศกษา

วจย และการพฒนาทางดานเศรษฐกจของทกประเทศทวโลก โดยเฉพาะใน

ปจจบนการขยายตวของอตสาหกรรมและเทคโนโลยทมพนฐานมาจากทรพยากร

ชวภาพเกดขนอยางรวดเรว สงผลใหมการแสวงหาทรพยากรชวภาพจากประเทศ

ทมความหลากหลายทางชวภาพสงมากยงขน ทงนมตวอยางหลายกรณทการ

แสวงหาทรพยากรเหลานสรางประโยชนใหแกผดำเนนการอยางมากมาย

โดยมไดมผลตอบแทนแกประเทศหรอชมชนทองถนทเปนเจาของทรพยากร

98

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพไดเลงเหนถงปญหาดง

กลาว จงมวตถประสงคในเรองการอนรกษและใชประโยชนจากทรพยากร

ชวภาพอยางยงยนควบค ไปกบการแบงปนผลประโยชนท ไดจากการใช

ทรพยากรพนธกรรมอยางยตธรรมและเทาเทยม

ประเทศไทยซงเปนภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

และอยในเขตรอนแถเสนศนยสตร ซงเปนพนททมความหลากหลายทาง

ชวภาพสงแหงหนงของโลก มกจกรรมทเกยวกบการเขาถงและใชประโยชนจาก

ทรพยากรชวภาพ ทงทเกดจากประชาชนภายในประเทศและชาวตางประเทศ

ดงนนประเทศไทยจงควรรวมกนดแลการเขาถงทรพยากรชวภาพและหา

แนวทางการแบงปนผลประโยชนทเหมาะสมและเปนธรรมตอทงผใหและผรบ

เพอใหเกดการใชทรพยากรชวภาพอยางยงยน

แนวทางบอนนวาดวยการเขาถงทรพยากรพนธกรรม และการแบงปนผลประโยชนทเกดจากการใชทรพยากรพนธกรรม อยางยตธรรมและเทาเทยม (Bonn Guidelines on Access to Genetic Resources and Fair and Equitable Sharing of the Benefits Arising out of their Utilization.) การประชมคณะทำงานเฉพาะกจวาดวยการเขาถงและการแบงปน

ผลประโยชน ครงท 1 (WG-ABS 1) เมอเดอนตลาคม พ.ศ. 2544 ณ กรง

บอนน สหพนธสาธารณรฐเยอรมนไดจดทำรางแนวทางบอนนวาดวยการเขาถง

และการแบงปนผลประโยชนเพอเปนแนวทางใหภาคอนสญญาฯ รฐบาลและ

ผทเกยวของไดจดทำกลยทธการเขาถงและการแบงปนผลประโยชนจาก

ทรพยากรพนธกรรมและจำแนกระบขนตอนตางๆ ในกระบวนการยนขอการ

เขาถงทรพยากรพนธกรรม และการแบงปนผลประโยชน นอกจากนยงเปน

แนวทางชวยเหลอภาคอนสญญาฯ ในการจดทำมาตรการทางกฎหมาย

99

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

มาตรการในการบรหารจดการ และนโยบายตางๆ ทเกยวของกบการเขาถง

และการแบงปนผลประโยชน และ/หรอ เมอทำการเจรจาตอรองในขอตกลง

สำหรบการเขาถงและการแบงปนผลประโยชน และโปรแกรมสำหรบการ

เสรมสรางสมรรถนะ แนวทางดงกลาวไดรบการรบรองในประชมสมชชา

ภาคอนสญญาอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ สมยท 6 เมอ

เดอนเมษายน พ.ศ. 2545 ณ กรงเฮก ประเทศเนเธอรแลนด

ยทธศาสตรการจดการความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทย สำนกเลขาธการอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพได

กำหนดและแจงใหประเทศภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

รบทราบหวขอวนสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ ในป พ.ศ. 2553

คอ “Biodiversity, Development and Poverty Alleviation” หรอ

“ความหลากหลายทางชวภาพ กบการพฒนา และการบรรเทาความยากจน”

ยทธศาสตรในการจดการความหลากหลายทางชวภาพของไทย

โดยใชแนวทางยทธศาสตรลดความยากจนดวยความหลากหลายทาง

ชวภาพ เพมความรและการศกษาดานความหลากหลายทางชวภาพ

รวมมอทางดานเศรษฐกจบนฐานความหลากหลายทางชวภาพในอนภมภาค

และนำองคความรเรองความหลากหลายทางชวภาพไปชวยในการบรหาร

จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การลดความยากจนดวยความหลากหลายทางชวภาพ นโยบายขจด

ความยากจนมเปาประสงคคอลดความยากจนและเพมพนทรพยากรสงแวดลอม

100

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

และฟนฟระบบนเวศในพนทหลายๆ ระบบสพนทความยากจน ปจจบนตอง

เนนเรองการเพมความหลากหลายทางชวภาพในพนท และมการใชประโยชน

จากความหลากหลายทางชวภาพ ดงนนถาเราใหชาวบานสามารถใชประโยชน

จากทรพยากรธรรมชาตไดสงสดกจะเปนการแกปญหาความยากจนไดอยาง

หนง ซงอาจเปนเรองสมนไพรกได

การเพมความรและการศกษาดานความหลากหลายทางชวภาพ ให

ประชาชนมความถนดในเรองของคณคาของความหลากหลายหรอทรพยากร

ทางชวภาพ ขดความสามารถในการบรหารจดการ ปจจบนประเทศไทยงม

หลกสตรเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพไมมากนก ควรเนนใหนกเรยน

เรยนรจากนอกหองเรยนใหมากขน นกวทยาศาสตรทงหลายนาจะมการพฒนา

เกยวกบเรองวถชวตของคน นำสงทมอยในธรรมชาตมาใชใหเปนประโยชน

สงสด ควรเนนการพฒนาใหใกลชมชนมากทสด

ความรวมมอทางดานเศรษฐกจบนฐานความหลากหลายทางชวภาพ

ในอนภมภาค ควรมการรวมมอพฒนาตอยอดบนความหลากหลายทาง

ชวภาพในอนภมภาค โดยนำทงเทคโนโลยและใชความรสกจตวญญาณเขา

มารวมกน เพมมลคาและมลกษณะพเศษของเศรษฐกจซงอยบนฐานของ

ทรพยากรทางชวภาพ

การนำองคความรเรองความหลากหลายทางชวภาพไปชวยในการ

บรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มการใชทรพยากร

ธรรมชาตเพอประโยชนทางเศรษฐกจอยางยงยน ความหลากหลายทางชวภาพ

คอสนทรพยหรอทนของชวตซงเปนหลกประกนของคนไทย การสรางสมดล

ของความหลากหลายทางชวภาพสำหรบในเมอง เรมมบทบาทเพมขนอยาง

รวดเรว โดยการปลกตนไมเพมพนทสเขยวมากขน

ความหลากหลายทางชวภาพเปนประเดนแนวราบซงเกยวของกบ

หลายสวนหลายหนวยงาน ตองอาศยการประสานงานทด ตองมการพฒนา

ธนาคารขอมลทางอเลกทรอนกส ซงควรม 2 ระดบ คอ ระดบชาตทเชอม

101

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ตอระหวางประเทศ และระดบทองถนซงมการประมวลสนทรพยของชมชน

การใหชมชนมสวนรวมในการพฒนาโดยเฉพาะการฟนฟปา การทองเทยว

เชงนเวศ การเพมพนทสเขยวซงจะมผลตอการเพมมลคาทางเศรษฐกจของ

ชมชนและของประเทศชาตตอ

กลไกการจดกาความหลากหลายทางชวภาพ นอกจากนยงมอกหลายกลไกในการจดการความหลากหลายทาง

ชวภาพ ดงน

ความหลากหลายทางชวภาพในนโยบาย นโยบายและแผนการบรหารราชการแผนดนทเกยวของกบความ

หลากหลายทางชวภาพมดงน

นโยบายรฐบาล พ.ศ. 2552

ประเดนยทธศาสตรตามนโยบายของรฐบาล มดงน

การสรางสมดลระหวางการใชประโยชนกบการอนรกษ

การเขาถงและใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพ

การฟนฟดนและใชประโยชนใหเหมาะสม

การจดการนำอยางเปนระบบ

การจดการทรพยากรภายใตการมสวนรวม

การควบคมมลพษ

แผนการบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2551-2554

นโยบาย มาตรการ และแผนการอนรกษและใชประโยชนความ

หลากหลายทางชวภาพอยางยงยน พ.ศ. 2551-2554

102

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ความหลากหลายทางชวภาพในกฎหมาย ความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทยไดรบการคมครองดแล

จากกฎหมายหลากหลายฉบบทสำคญมากไดแก

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550

มาตรา 56 ระบถงสทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและ

ชมชนในการบำรงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและ

ความหลากหลายทางชวภาพ

มาตรา 79 กำหนดใหรฐตองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชน

มสวนรวมในการสงวน บำรงรกษา และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

และความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล

พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504

ไดกำหนดใหมการประกาศเขตอทยานแหงชาต โดยมวตถประสงค

เพอทจะไดมการคมครอง ควบคม ดแลระบบนเวศและถนทอยอาศยตาม

ธรรมชาต (habitat) ของพชและสตว ภายในเขตอทยานแหงชาต หามเกบหา

นำไมหรอทรพยากรธรรมชาตอนออกไป หามนำสตวออกไปหรอทำอนตราย

แกสตว หามเกบหา นำออกกลวยไม หามเกบหรอทำอนตรายดอกไม ใบไม

หรอผลไม หามดำเนนกจกรรมเพอหาผลประโยชน

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

หามมใหบคคลใดทำไม เกบหาของปาในเขตปาสงวนแหงชาต

เวนไวแตไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท นอกจากนน หากเหนสมควร

กำหนดปาอนใดเปนปาสงวนแหงชาต เพอรกษาสภาพปาไม ของปา หรอ

ทรพยากรธรรมชาตอน สามารถกระทำไดโดยออกกฎกระทรวงเกษตรและ

สหกรณ

พระราชบญญตกกพช พ.ศ. 2507 และพระราชบญญตกกพช

(ฉบบท 2) พ.ศ. 2537 ตลอดจนประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณเรอง

103

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

กำหนดพช ศตรพช หรอพาหะจากแหงทกำหนดเปนสงตองหาม กำหนดให

พชทไดรบการตดตอพนธกรรม ซงเปนผลจากเทคโนโลยชวภาพเปนสงตอง

หาม ซงการนำเขา หรอนำผานตองไดรบอนญาตจากกรมวชาการเกษตร

และอนญาตใหนำเขาเฉพาะเพอการทดลองหรอวจย

พระราชบญญตบำรงพนธสตว พ.ศ. 2509 กำหนดใหมการ

ปองกนและควบคมสตวสงวนพนธเพอใชทำพนธ หามตอน หามฆา หรอสง

สตวสงวนพนธออกนอกราชอาณาจกรโดยมไดรบอนญาต

พระราชบญญตการสงออกไปนอกและนำเขาในราชอาณาจกร

ซงสนคา พ.ศ. 2522 ควบคมการนำเขาและสงออก โดยพระราชกฤษฎกา

ควบคมการสงออกไปนอกราชอาณาจกรซงสนคาบางอยาง (ฉบบท 39)

พ.ศ. 2518 และประกาศกระทรวงพาณชยเรองการสงสนคาออกไปนอก

ราชอาณาจกร 11 ฉบบ ตงแตป พ.ศ. 2517 เปนตนมา ไดกำหนดรายชอ

สตวปา ซากสตวปา ปลาทะเลสวยงาม 400 ชนด สตวนำอนๆ 258 รายการ

เปนสนคาทตองขออนญาตนำออกนอกประเทศไทย โดยมหลกเกณฑ วธการ

และเงอนไขการขออนญาตตามกำหนดในกฎกระทรวง

พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535

ไดปรบปรงแกไขมาจากพระราชบญญตสงวนและคมครอง

สตวปา พ.ศ. 2503 ไดมการประกาศกำหนดเขตรกษาพนธสตวปา เพอทจะ

คมครองถนทอยอาศยตามธรรมชาต ตลอดจนมการประกาศกำหนดชนด

สตวปาสงวน ซงเปนสตวปาหายาก จำนวน 15 ชนด (เดม 9 ชนด)

รวมทงมการปรบปรงพระราชบญญตใหทนสมยมากขน ทงน

เพอเปนการสอดคลองกบอนสญญาวาดวยการคาระหวางประเทศซงชนด

สตวปาและพชปาทใกลจะสญพนธ (The Convention on International

Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, CITES)

และกำหนดการควบคมการนำเขา สงออก สงเสรมการขยาย

พนธสตวปาบางชนด โดยมวตถประสงคเพอชวยเพมประชากร อนรกษชนด

104

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

พนธ และลดความกดดนทเกดจากการลา

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต

พ.ศ. 2535 กำหนดใหรฐมนตรวาการกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและ

สงแวดลอม มอำนาจออกกฎกระทรวงกำหนดใหพนททมระบบนเวศตาม

ธรรมชาตอนโดดเดนพเศษเฉพาะ หรออนอาจถกทำลายไดงาย เปนเขตพนท

คมครองสงแวดลอม ซงจะตองมการจดการโดยเฉพาะ และมการคมครองตาม

ทเหมาะสมแกสภาพของพนท

พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542 ใหความคมครอง

แกพนธพชใหม พนธพชพนเมองเฉพาะถน และพนธพชพนเมองทวไป และ

พนธพชปา โดยกำหนดใหมการขออนญาตและทำขอตกลงแบงปนผลประโยชน

ในกรณทเกบ จดหา หรอรวบรวมพนธพชนนหรอสวนใดของพนธพชไปใช

เพอการปรบปรงพนธ ศกษา ทดลอง และวจยเพอประโยชนในทางการคา

โครงการพฒนาองคความรและศกษา นโยบายการจดการทรพยากรชวภาพในประเทศไทย ศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต (ไบโอเทค) และ

สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ไดตระหนกถงความสำคญและ

ความจำเปนเรงดวนในการสนบสนนงานวจยและพฒนา บคลากรนกวจย

รนใหมดานความหลากหลายทางชวภาพ จงไดรวมกนกอตง “โครงการ

พฒนาองคความรและศกษานโยบายการจดการทรพยากรชวภาพในประเทศ

ไทย (Biodiversity Research and TrainingอProgram- BRT) หรอเรยก

โดยยอวา โครงการบอารท” เพอทำหนาทบรหารจดการงานวจยดานความ

105

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

หลากหลายทางชวภาพ โดยการสนบสนนทนวจยและวทยานพนธแกนสต

นกศกษาในระดบปรญญาโท และปรญญาเอก เพอศกษาวจยทรพยากร

ชวภาพในภมภาคตางๆ ในประเทศไทย รวมทงสนบสนนการฝกอบรมระยะ

สนเพอพฒนาศกยภาพงานวจยดานความหลาก หลายทางชวภาพในประเทศ

ไทยใหมนคงและยงยนตอไป โดยมวตถประสงคดงตอไปน

เพอสรางนกวจยรนใหมดานความหลากหลายทางชวภาพ

เพอเพมศกยภาพของงานวจยดานความหลากหลายทางชวภาพ

เพอใหไดองคความรใหมเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพ

ทมคณภาพเปนทยอมรบในระดบชาตและนานาชาต รวมทงเพอใหเกดประโยชน

ตอชมชนทองถน

เพอคนควาหาแหลงทรพยากรพนธกรรมของสงมชวตทสามารถ

นำมาพฒนาใหเกดคณคาทางเศรษฐกจของประเทศตอไป

ภาพวชาการดานชววทยาเชงซสเตเมตก : (1) ขอมลพนฐานเกยวกบ ชนดหรอสปชสทใกลชดกนและมปฏสมพนธกน (2) การนำความรพนฐาน ไปใชประโยชนในการวจยประยกตทางการเกษตร การแพทย และการอนรกษ

106

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ขอมลความหลากหลายทางชวภาพของประเทศไทย ทศกษารวบรวมแลว (สผ.) รวบรวมรายชอของแมลงทพบในปาไมของประเทศไทย กวา

3,800 ชนด ทไดจากการศกษาวจยและจำแนกเปนเวลากวา 25 ป

รวบรวมรายชอและแหลงทพบ พชชนตำไมมทอลำเลยงทพบ

ในประเทศไทยทงหมด 925 ชนด 237 สกล ประกอบดวย hornworts 2 ชนด

liverworts 279 ชนด และ mosses 644 ชนด

รวบรวมรายชอสาหรายทพบในประเทศไทย ตงแตสาหรายทม

ขนาดเลกเซลลเดยวไปจนถงสาหรายทมขนาดใหญทงในนำจดและนำเคม

ทงสน 333 ชนด 132 สกล เปนสาหรายสเขยวแกมนำเงน 63 ชนด 28 สกล

สาหรายสเขยว 91 ชนด 29 สกล สาหรายสนำตาล 48 ชนด 20 สกล และ

สาหรายสแดง 131 ชนด 55 สกล

รวบรวมชนดพนธปลาทพบทงหมดในประเทศไทย ทงปลาทะเล

และปลานำจด 1,741 ชนด ใน 171 วงศ 35 อนดบ

รวบรวมชนดสตวในกลมกง กง และป ทพบในประเทศไทย

ทงหมด 922 ชนด โดยอย ในอนดบ Decapoda 861 ชนด และอนดบ

Stomatopoda 61 ชนด

รวบรวมชนดพนธสตวเลยงลกดวยนมในประเทศไทย 294 ชนด

ทงแสดงสถานภาพการถกคกคาม 114 ชนด และชนดพนธเฉพาะถน 6 ชนด

และประกอบดวยภาพถายสตวเลยงลกดวยนมทอาศยอยบนบก 93 ชนด

ใชเวลากวา 50 ป ในการศกษารวบรวมชนดพนธพชวงศกลวยไม

(Orchidaceae) ทพบทงหมดในประเทศไทย 1133 ชนด ใน 6 วงศยอย

177 สกล ประกอบขอมลถนทอยอาศย

รวบรวมรายชอสตวเลอยคลานและสตวสะเทนนำสะเทนบก

ในประเทศไทย ใชระยะเวลาในการรวบรวมขอมลกวา 25 ป ประกอบดวย

รายชอวทยาศาสตร ชอสามญ และถนทอยอาศยของสตวเลอยคลาน 325

107

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ชนด สตวสะเทนนำสะเทนบก 132 ชนด

รวบรวมรายชอเฟน (fern) และกลมใกลเคยงเฟน (fern Allies)

ในประเทศไทย ทไดมการศกษาและรวบรวมแลวทงหมด 671 ชนด ใน 139

สกล 35 วงศ โดยเปนเฟน 625 ชนด และกลมใกลเคยงเฟน 46 ชนด

รวบรวมขอมลทไดจากการศกษาวจยภายใตโครงการสำรวจ

ความหลากหลายชนดของไลเคนในอทยานแหงชาตเขาใหญ ประกอบดวย

ความรเบองตน ลกษณะและองคประกอบไลเคน คมอจำแนกและบญชรายชอ

ไลเคนในอทยานแหงชาตเขาใหญ จากตวอยางไลเคน 6,400 ตวอยาง

จำแนกได 518 ชนด 90 สกล 32 วงศ โดยเปนของประเทศไทย 236 ชนด

และชนดใหมของโลก 117 ชนด

ทะเบยนแสดงสถานภาพการถกคกคามของนกในประเทศไทย

ทำการประเมนโดยใชหลกการจดทำ Red List of Threatened Species (IUCN

Ver. 3.1:2001) ของสหภาพสากลวาดวยการอนรกษ (IUCN) โดยแสดง

สถานภาพของนก 282 ชนด จากนกทพบในประเทศไทยทงหมด 982 ชนด

นกในระบบนเวศพนทแหงแลงและกงชนของประเทศไทย จาก

การสำรวจจากพนทตวแทนระบบนเวศพนทแหงแลงและกงชนคอ อทยาน

แหงชาตผาแตมและอทยานแหงชาตมกดาหาร (ภผาเทบ) พบนกทงสน 107

108

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ชนด 31 วงศ โดยมนกทจดอยในสถานภาพตามทะเบยนรายการชนดพนธ

ทถกคกคามของประเทศไทย (Thailand red data : ONEP 2005) จำนวน

7 ชนด

รวบรวมชนดสตวในกลมกง กง และป ทพบในประเทศไทย

ซงไดแกไขและเพมเตมใหทนสมยทงหมด 1,144 ชนด จำแนกเปนอนดบ

Decapoda 1,020 ชนด อนดบ Stomatopoda 81 ชนด อนดบ Anostraca

3 ชนด อนดบ Myodocopa 35 ชนด และอนดบ Isopoda 5 ชนด โดย

บางชนดเปนสตวถนเดยว (endemic species) ของประเทศไทยและเปน

ชนดใหมของโลก

เปาประสงคการพฒนาแหงสหสวรรษ เปาประสงคการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development

Goal) ไดรบการรบรองจาก 189 ประเทศ ในการประชมสดยอดแหง

สหสวรรษในเดอนกนยายน พ.ศ. 2543 ปฏญญานยนยนการพฒนาทมคน

เปนศนยกลางและมการพฒนาคนอยางยงยน ประกอบดวย 9 เปาประสงค

หลก และมกรอบระยะเวลาสมฤทธผลภายในป พ.ศ. 2558 โดยมเปา

ประสงคทเกยวของโดยตรงในดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใน

เปาประสงคท 7 รกษาและจดการสงแวดลอมอยางยงยน ความสมบรณอน

ยงใหญซงธรรมชาตใหไวแกชนรนปจจบนและคงเหลอไวใหคนรนหลง

ตามขอมต VI/26 จากการประชมสมชชาภาคอนสญญาวาดวย

ความหลากหลายทางชวภาพสมยท 6 ในป พ.ศ. 2545 รบรองแผนกลยทธ

สำหรบอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ภาคอนสญญาฯ ตกลง

รวมกนทจะดำเนนการตามถอยแถลงวาดวยพนธกจในการดำเนนการตาม

วตถประสงคทงสามประการ ของอนสญญาฯ ในการลดอตราการสญเสย

ความหลากหลายทางชวภาพอยางมนยสำคญทงในระดบชาต ภมภาค และ

โลกภายในป พ.ศ. 2553 เพอลดระดบความยากจนและเพอประโยชนตอ

109

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

สงมชวตบนผนโลก

ความหลากหลายทางชวภาพเปนองคประกอบทสำคญตอการดำรง

ชวตของมวลมนษยชาตและการกนดอยดของมนษย มนษยไดใชประโยชน

จากความหลากหลายทางชวภาพเพออปโภค บรโภค โดยเฉพาะอยางยง

ประชาชนคนยากจนในชนบทสวนใหญทดำรงชวตโดยอาศยความหลาก

หลายทางชวภาพจากปาไม นำ พนทชมนำเพอการยงชพ ดงนนการสญเสย

หรอการลดลงของความหลากหลายทางชวภาพจงมสวนทำใหความยากจน

เพมมากขน นอกจากนการพฒนาประเทศ การขยายถนฐานของมนษย รวม

ถงการดำรงชวตของมนษยในปจจบน ลวนมาจากการเกบเกยวและใชประโยชน

จากความหลากหลายทางชวภาพอยางมากจนเกนขดความสามารถของ

ธรรมชาตทจะเอออำนวยใหได ดงนนการสนบสนนความมนคงทางดาน

อาหาร การสรางงานสรางรายไดใหประชาชน และการใหความร ความเขาใจ

ในคณคา ความสำคญของความหลากหลายทางชวภาพและการใชประโยชน

จากทรพยากรอยางยงยน จะชวยใหคณภาพชวตของประชาชนทยากจนดขน

และชวยลดการคกคามความหลากหลายทางชวภาพลงได จงเหนไดวา การ

อนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยนนน เปนการ

ชวยขจดและบรรเทาปญหาความยากจนของประชาชนทงในเขตเมองและใน

ชนบท อนเปนรากฐานทสำคญของการพฒนาทยงยน

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(สผ.) กำหนดจดการประชม วนสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ

เรอง “ความหลากหลายทางชวภาพกบการพฒนาและการบรรเทาความ

ยากจน (Biodiversity, Development and Poverty Alleviation) ระหวาง

วนท 20-21 พฤษภาคม 2553 ณ หองแคทรยา โรงแรมรามา การเดนส

กรงเทพฯ

“ประเทศไทยรวมฉลองปสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ 2010”

โดย สผ. รวมกบหนวยงานทงภาครฐและเอกชนทเกยวของ กำหนดจด

110

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

กจกรรม ณ สวนสตวเปดเขาเขยว จงหวดชลบร ในระหวางวนท 22-23

พฤษภาคม 2553

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม รวมรณรงควนสงแวดลอมโลก ป พ.ศ. 2553 ภายใตคำขวญทวา

“ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก : Many Species, One

Planet, One Future” เพอรวมฉลองในโอกาสทป ค.ศ. 2010 หรอ พ.ศ. 2553

เปนปสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ โดยขอเชญรวมงานวนสงแวดลอม

โลก ประจำป 2553 และรวมงานประชมวชาการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมแหงชาต ในวนท 3-5 มถนายน 2553 ณ คอนเวนชน เซนเตอร

เมองทองธาน รวมทงจดพมพหนงสอ “ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤต

ชวตโลก (สำหรบประชาชน) เพอเผยแพรและสรางความเขาใจในการรวมมอ

ในการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทยอยางยงยนตอไป

111

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

7. การมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษ ความหลากหลายทางชวภาพ

กระแสการอนรกษสงแวดลอม และการจดการทรพยากรชวภาพ

ทเกยวของกบความหลากหลายทางชวภาพกำลงเปนเสยงเรยกรองจาก

นกวชาการ นกอนรกษ และนกพฒนาอยางยงยน ทงในระดบทองถน ระดบ

ประเทศ และระดบโลก ซงจะตองใชความพยายามอยางมากในการโยงใย

ความสมพนธดานการอนรกษใหเขากบปญหาและผลกระทบทเกดจากการ

พฒนาทางดานเศรษฐกจและสงคม โดยเฉพาะความยากจนของชาวชนบท

การหลงไหลของแรงงานเขาสเมองใหญ ความขดแยงแขงขนกนในเรองการ

ใชทรพยากรธรรมชาต และการตดไมทำลายปา เพราะกจกรรมตางๆ เหลาน

กอใหเกดการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพและทำลายลางชมชน

สงมชวตในปาเขา ปาทราบลม ปาชายเลน แหลงนำ และแนวปะการงชายฝง

ของประเทศ

การอยดกนดของชมชนทองถนในอดต ตงอยบนพนฐานของความ

มงคงและมนคงของระบบนเวศสมบรณทบรรพชนไทยไดนำทรพยากรชวภาพ

โดยรอบชมชนมาใชอยางทะนถนอมยงยนยาวนานนบรอยปนบพนป จนกลาย

เปน “เทคโนโลยพนบาน” ทสบสานถายทอดกนเรอยมาตามสภาพของ

ภมปญญาทองถน ไมวาจะเปนเรองการเพาะปลกพช การประมง การเลยง

สตว การหาอาหารและยาสมนไพรจากปา ซงลวนแตมคณคาตอสงคม

พนบานตดตอกนมาหลายยคหลายสมย

การคมครองความหลากหลายทางชวภาพจงควรเปนงานและความ

รบผดชอบของทกคนในทกระดบ ไมวาจะเปนชมชนทองถน องคกรพฒนา

เอกชน (NGOs) หนวยงานระดบชาต ระดบภมภาค และระดบนานาชาต

แนวทางการแกไขปญหาการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพทด

หนทางหนงคอการทำงานรวมกบประชาชนในทองถนตามชนบททอยใกลชด

112

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

กบแหลงทรพยากรชวภาพ ใหชาวบานเขามามสวนรวมในกระบวนการอนรกษ

โดยอาศยหลกการและองคความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยผสมผสาน

กบภมปญญาทองถนและปราชญชาวบาน เพอใหเกดการพฒนาชนบทตาม

วถชวตทสอดคลองกบธรรมชาตและไมทำลายสงแวดลอม อนจะนำไปสการ

ใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพอยางยงยนและมประสทธภาพ ตลอดจน

เสรมสรางการอนรกษธรรมชาตอยางไดผลคมคา

มหลายแนวทางทสามารถเพมบทบาทใหประชาชนมสวนรวมในการ

อนรกษความหลากหลายทางชวภาพ เชน

การมสวนรวมในการประมวลสนทรพยของชมชน สำรวจขอมลความหลากหลายทางชวภาพของทองถน

โครงการสำรวจรวบรวมขอมลความหลากหลายทางชวภาพ ระดบทองถน วตถประสงค

1. สำรวจรวบรวมขอมลความหลากหลายทางชวภาพระดบทองถน

2. จดทำฐานขอมลความหลากหลายทางชวภาพระดบทองถน

3. สรางกระบวนการการมสวนรวมระหวางทองถน สถาบนการศกษา

และหนวยงานของรฐ

4. พฒนากลไกในการคมครองและควบคม การใชและการแบงปน

ผลประโยชนจากทรพยากรอยางเปนธรรมและยงยน

113

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การคดเลอกชมชน

ชมชนทอาศยอยใกลหรอโดยรอบกลมปาทสำคญของประเทศ

19 กลมปา

เปนชมชนทมความพรอมและมศกยภาพในการอนรกษทรพยากร

ชวภาพของตนเอง

การมสวนรวมในการสบทอดประเพณ วฒนธรรมทองถน การอนรกษภมปญญาทองถน เปดเวทเพอระดมความเหนในการคมครองและสงเสรมการใช

ภมปญญาทองถนทเกยวของกบการอนรกษและใชประโยชนความหลาก

หลายทางชวภาพอยางยงยน เพอใหเจาหนาททรบผดชอบในการคมครอง

และสงเสรมการใชภมปญญาทองถนทเกยวของกบการอนรกษและใชประโยชน

ความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน รวมถงนกวจยทมงานวจยเกยวของ

กบภมปญญาทองถนจากหนวยงาน สถาบนวจย สถาบนการศกษา และ

องคกรอสระทเกยวของ ตลอดจนตวแทนครภมปญญาและนกวจยพนบาน

ไดรบทราบสถานภาพและการดำเนนการในเวทโลก และรวมหารอและ

ระดมความเหน เกยวกบการประยกตใชขอถอปฏบตทางจรยธรรม เพอดแล

ใหเกดความเคารพตอมรดกทางวฒนธรรมและภมปญญาทองถน การ

คมครองและสงเสรมการใชภมปญญาทองถนทเกยวของกบการอนรกษ

และใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน เพอรวมดำรง

รกษาความหลากหลายทางสงคม-วฒนธรรมของชมชนพนเมองและทองถน

สรางความร การประดษฐคดคน และการถอปฏบตทสบทอดตามธรรมเนยม

ประเพณ และเพอทราบถงสทธของชมชนพนเมองและทองถน เหนอความร

การประดษฐคดคนและวถปฏบตทสบทอดตามธรรมเนยมประเพณของตน

รวมถงสทธทจะแบงปนผลประโยชน ไดรบการคมครอง

114

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การใหชมชนมสวนรวมในการพฒนา โดยเฉพาะการฟนฟปา/ปาชมชน

จดระบบนเวศใหใกลเคยงตามธรรมชาต โดยฟนฟหรอพฒนา

พนทเสอมโทรมใหคงความหลากหลายทางชวภาพไวมากทสด

การพฒนาทเหมาะสม ตอพนทและสภาพแวดลอมในทองถน

เชน ปาชมชน ปาชมชน เปนพนฐานทสำคญของการ

แกปญหาความยากจนของผคนในชนบท

เพอสนองพระราชดำรของในหลวงตาม

ทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนา

เศรษฐกจบนฐานความหลากหลายทาง

ชวภาพ

115

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การมสวนรวมในการเพมพนทสเขยว\ การปลกตนไม ตามหวไรปลายนา การเลอกปลกปาทดแทนดวย

ชนดพนธดงเดม

การปลกปาทดแทนหรอปลกซอมแซมปาทเสอมโทรม แมจะไม

เทยบเทากบการลดการทำลายพนทปาไม แตกเปนความพยายามทจะฟนฟ

ระบบนเวศและเพมฐานทรพยากรชวภาพไดทางหนง

การมสวนรวมในการพฒนาการเกษตร สงเสรมการเกษตรแบบไรนาสวนผสม และใชตนไมลอมรวบานหรอ

แปลงเกษตร เพอใหมพชและสตวหลากหลายชนดมาอาศยอยรวมกน ซงเปน

การอนรกษความหลากหลายทางชวภาพได

ทฤษฎใหมตามแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

เปนรปแบบใหมของเกษตรกรรมแบบธรรมชาต ในแงของชววทยา ทฤษฎน

นำเสนอกลไกของระบบนเวศทมนษยสรางขน โดยระบบนเวศนมครอบครว

อยางนอยหนงครอบครวเปนองคประกอบหลก โดยเปนทงผสรางและผควบคม

ระบบใหสมดลใหมากทสด มการจดทำและจดการเกษตรกรรมแบบผสม

116

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ผสานรวมทงการใชประโยชนจากทกสวนภายในระบบใหครบวงจรมากทสด

ทรพยากรชวภาพทเกอหนนการดำรงชวตอยางยงยน ความมนคง

ทางอาหารของทองถน และการดแลสขอนามย โดยเฉพาะอยางยงสำหรบ

คนจน สมควรไดรบการดำรงรกษา

การสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ ทรพยากรชวภาพทอาศยอยบนโลกลวนแลวมคณคามหาศาลตอการ

ดำรงชวตของมนษยและระบบนเวศตางๆ ซงในประเทศไทยเปนประเทศทม

ทรพยากรชวภาพสง แตในปจจบนพบวาอตราการสญเสยทรพยากรชวภาพ

มมากขน จากสาเหตหลายประการ ซงหนงในหลายเหลานนมาจากการ

ทองเทยวทเขาไปบกรกในถนอาศยของทรพยากรชวภาพเหลานน ทงโดย

เจตนาหรอไมเจตนา

ประเทศไทยซงเปนภาคอนสญญาวาดวย

ความหลากหลายทางชวภาพไดตระหนกถงปญหา

เหลาน จงเกดความรวมมอของหนวยงานราชการ

ภาคเอกชน และองคกรตางๆ ดำเนนงานจด

กจกรรมดานการทองเทยวเชงอนรกษเพอเสรม

สรางใหประชาชนไดตระหนกถงคณคาและรวมกน

117

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

อนรกษฟนฟทรพยากรชวภาพใหคงอยตอไป เพอนำไปสการเพมรายไดและ

บรรเทาปญหาความยากจนได

การสรางเครอขายความรวมมอ การสรางชมชนเขมแขงเปนหวใจสำคญของการพฒนาอยางยงยนบน

ฐานเศรษฐกจพอเพยงและสทธบคคล โดยเนนใหเหนชมชนเปนสวนหนง

ของสงคมและมบทบาทในการอนรกษทรพยากรไวใหคนรนตอๆ ไป เพอนำ

ไปสความงอกงามความหลากหลายทางชวภาพและความหลากหลายทาง

วฒนธรรมอยางแทจรง

การสรางเครอขายระหวางชมชน-โรงเรยน-

วด-องคการบรหารสวนทองถน-องคกรพฒนาเอกชน

ทเชอมโยงกบฝายวชาการในสถาบนอดมศกษาเพอ

พฒนาองคความรแบบบรณาการ เปนเรองเหมาะสม

และจำเปนอยางยงตามวถดงเดมและวชาการสมยใหม

ในยคโลกาภวตน ตวอยางเครอขายความรวมมอใน

การจดการความหลากหลายทางชวภาพ เชน

โครงการแผนฟนฟสถานภาพนกแตวแลว

ทองดำ/ปาทราบตำเขานอจจ จ. กระบ

โครงการอนรกษอาวไทยตอนใน

โครงการเยาวชนรกษทะเลไทย เปนตน

118

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

8. ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

นบแตเรมตนพฒนาระบบเกษตรกรรมและอตสาหกรรมโดยการนำ

เทคโนโลยมาใชขยายฐานทางเศรษฐกจในประเทศตางๆ ทำใหประชากรมนษย

เพมมากขนอยางรวดเรวในชวงระยะเวลา 200-300 ปทผานมา กอใหเกด

การปรบเปลยนและการทำลายระบบนเวศโดยตรง เชน

การบกลางถางพงและเผาปาเพอการเพาะปลกและเลยงสตว

การสรางเขอนขนาดใหญเพอผลตพลงงานไฟฟาและการ

ชลประทาน

การใชสารเคมทำลายพรรณไมยนตนในปาเขตรอนในระหวาง

การทำสงครามเพอแยงชงพนท

การสรางถนนใหญตดผานเขาไปในปาสมบรณ

การอตสาหกรรมปาไมเพอใชในการกอสรางทอยอาศยหรอ

การเผาถาน

ระบบนเวศของทงนาธรรมชาตถกปรบเปลยนเปนพนทเพาะ

เลยงสตว

ปาชายเลนถกบกรกทำลายกลายสภาพเปนนากงเพอการสงออก

ปาพรถกขดหรอถมใหเปนทพกผอนของนกทองเทยว เปนตน

กจกรรมและการพฒนาเหลานนอกจากทำลายถนอาศยจนสญเสย

ความหลากหลายทางชวภาพแลว ยงสงผลเสยตามมาคอ ทำใหสภาพปาท

เหลออยเปนหยอมเลก ขาดการเชอมโยงกน จนสงผลใหสงคมสงมชวตขาด

ดลยภาพ กระจายเปนประชากรยอย (fragmentation) ทถกคกคามไดงาย

และเสยงตอการสญพนธ

ในอดตมเหตการณเปลยนแปลงสงแวดลอมโลกอยางรนแรงเกดจาก

อบตภยธรรมชาต เชน แผนดนไหวทเกดจากภเขาไฟระเบด การเคลอนตวของ

119

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

แผนเปลอกโลก และการเปลยนแปลงทางกายภาพในโลกและนอกโลก จน

ทำใหเกดการสญพนธครงใหญของสงมชวต (mass extinction) รวม 5 ครง

ครงลาสดเกดเมอประมาณ 65 ลานปกอน สนนษฐานวาเกดจากอกกาบาต

ขนาดใหญพงชนโลกทำใหสงมชวตสญพนธกวา 76%

โลกใบนกำลงตกอยในอนตราย สรรพชวตบนโลกกำลงถกคกคาม

นกวชาการคาดการณวาถาหากจะมการสญพนธครงใหญเปนครงท 6 คง

เกดจากนำมอมนษยซงเปนตนเหตสำคญในการเปลยนแปลงสงแวดลอม

โลกทรนแรง จากกจกรรมการพฒนาอตสาหกรรมและเกษตรกรรมยคใหม

ในชวง 100 ปทผานมา ยงผลใหเกดภาวะโลกรอนและสารมลพษตางๆ

ทำใหสงมชวตสญพนธไปอยางรวดเรว

กระแสโลกาภวตน ดานเศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลยจากซกโลก

ตะวนตกเปนการพฒนาทไมยงยน เปนคลนวฒนธรรมทโถมทบเขามาหา

ประเทศทกำลงพฒนา เสมอนการรกรานทางวฒนธรรม ยงผลใหเกด

ความยากจนและสญเสยฐานทรพยากร วฒนธรรม และภมปญญาทองถน

เหตการณอนไมนาพงประสงคน ไมตางกบการรกรานของสงมชวตชนดพนธ

ตางถน เชน หอยเชอรหรอผกตบชวาทมผลกระทบตอสงมชวตชนดประจำ

ถนจนอาจถงขนสญพนธได เปนการทำลายความหลากหลายทางพนธกรรม

โดยทไมอาจเรยกกลบคนมาไดอก เหมอนอยางทเกดขนในประเทศโลกทสาม

เชน ไนจเรย เอธโอเปย กลมประเทศในอเมรกาใต และในเอเชย รวมทง

ประเทศไทยทนำเอาแผนพฒนาเศรษฐกจแบบตะวนตกมาใช เพอขยายฐาน

ดานอตสาหกรรมอยางไมระมดระวง รวมทงการบกเบกและทำลายความ

หลากหลายทางชวภาพในพนทปาทมคณคาทางวตถและจตวญญาณ เพอ

ทำใหเศรษฐกจเจรญเตบโตเบงบานอยางรวดเรวแบบฟองสบ บนฐานทไม

มนคงและไมยงยน นำไปสการเสอมสลายทางวฒนธรรมและสงคมตามมา

120

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

การพฒนากบการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ ของโลกและประเทศไทย สถานการณสงแวดลอมโลกทเสอมโทรมลงจนถงขนวกฤต ปรากฏ

อย ในบทวเคราะหและสงเคราะหของโครงการสงแวดลอมขององคการ

สหประชาชาต (UNEP Report: GEO 2000)

จะเหนไดวาระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพเปนพนฐาน

ทสำคญในการดำรงชวตของมนษย ดงนนหากระบบนเวศโดนรบกวน ความ

หลากหลายทางชวภาพถกทำลาย ยอมสงผลตอมนษยไมทางตรงกทางออม

อยางหลกเลยงไมได และในสภาวะปจจบนในการใชประโยชนจากความหลาก

121

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

หลายทางชวภาพเพมมากขน จนทำใหเกดความสญเสยความหลากหลายทาง

ชวภาพเพมมากขน ประชาคมโลกเรมหนมาตระหนกถงความสำคญและการ

รกษาความหลากหลายทางชวภาพ และดำเนนการทจะอนรกษจดการ ฟนฟ

ระบบนเวศ และดำรงไวซงความหลากหลายทางชวภาพกลบมามสภาพอดม

สมบรณและไดสมดลใหม

ในการฟนฟระบบนเวศใหไดสมดลใหมนน ตองมองไปทตนเหตของ

การสญเสยกอนวา สาเหตหลกแหงการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

คอการเสยพนทปา สงมชวตถกทำลายสญหายไปจากโลก โดยเฉพาะอยางยง

ปาเขตรอน จงถงเวลาแลวทตองยอมรบและเขาใจ รวมทงการใชอยางชาญ

ฉลาด เพอความมนคงทางชวภาพของมวลสรรพชวตบนโลของเราในอนาคต

รวมกนตลอดไป ทกคนตองตระหนกวา ความหลากหลายทางชวภาพเกอหนน

ชวตของเราทกคน

122

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ปา คอ แหลงความหลากหลายทางชวภาพ สงมชวตขนาดเลก จลนทรย พชปา สตวปา อยรวมกน มความสมพนธ

กนอยางลกซง เชน ตามโคนตนไมในปาทบ จะพบมอสและเฟรนเกาะ

ตามพนทอบชน บนลำตนและกงกานตนไมจะมกลวยไมและพวกไมเลอย

เกาะอาศย สตวพวกแมลง นก คางคาว นอกจากอาศยปาเปนทอยอาศย

และเปนแหลงอาหารแลว ยงชวยผสมเกสรใหกบพนธไมในปาดวย ดงนน

เมอเกดการเปลยนแปลงใดๆ เกดขนตอสงมชวตชนดใดชนดหนงแลว

จะเกดผลกระทบเปนลกโซตอสงมชวตชนดอนๆ ดวย

“Many Species One Planet One Future: หลากหลายชนดพนธ รวมโลกเดยวกน สรางสรรคอนาคต”

123

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

124

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก Many Species, One Planet, one Future.

125

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

เอกสารอางองและอานประกอบ

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. 2545. สะพานสเขยวสการปฏบตการ

สงแวดลอมศกษา. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

กรงเทพฯ.

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. 2548. ในโลกกวาง สำรวจและเรยนร

ความหลากหลายทางชวภาพ. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม. กรงเทพฯ. 140 หนา

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. 2544. หนงสออานเพมเตมเกยวกบการ

อนรกษและการใชความหลากหลายทางชวภาพ เรอง ทงสามรอย

ยอด. กรงเทพฯ.

พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต). 2540. การพฒนาทยงยน (Sustainable

Development). สำนกพมพมลนธโกมลคมทอง. กรงเทพฯ.

วนย วระวฒนานนท. 2540. วกฤตสงแวดลอม ทางตนแหงการพฒนา.

สองศยาม. กรงเทพฯ.

วสทธ ใบไม. 2536. ความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย. สำนกงาน

กองทนสนบสนนการวจย. กรงเทพฯ.

วสทธ ใบไม. 2538. สถานภาพความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย,

หนา 17-20.

วสทธ ใบไม. 2545. ววฒนาการ มนษย และความหลากหลายทางชวภาพ.

รวมบทความวชาการ. บรษทจรวฒน เอกซเพรส จำกด. กรงเทพฯ.

วสทธ ใบไม. 2548. ความหลากหลายทางชวภาพ วฒนธรรม และสงคม.

ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ.

224 หนา

126

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

สถาบนการแพทยแผนไทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. ผกพน

บาน. โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก. กรงเทพฯ.

สมศกด สขวงศ. 2536. ปาเขตรอน : คณคาความหลากหลายของสรรพชวต.

นตยสารสารคด (พฤษภาคม). 76-100.

สนท อกษรแกว. 2545. ปาชายเลน : อาณาจกรสรรพสงมชวตชายฝงทะเล

ทควรอนรกษ. ชวปรทรรศน (มนาคม - เมษายน) 4(2): 6-11

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2545.

รายงานการประชมวนสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ เรอง

ความหลากหลายทางชวภาพและการจดการชนดพนธตางถนทรกราน.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ.

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2546. ความ

หลากหลายทางชวภาพ Biological Diversity “โลกทำอะไรบาง แลว

เราจะทำอะไร”. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

กรงเทพฯ. 60 หนา

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2550.

รายงานโลกทรรศนความหลากหลายทางชวภาพ ฉบบท 2. กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ. 90 หนา

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2550.

ความหลากหลายทางชวภาพกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ. 44 หนา

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2550.

รายงานการประชมวนสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ เรอง

“ความหลากหลายทางชวภาพกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ”.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ. 196 หนา

127

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2552.

รายงานการประชมหารอ เรอง การดำเนนการตามโปรแกรมวาดวย

พนทคมครองของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ.

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ. 125 หนา

สำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2552.

รายงานการประชมวนสากลแหงความหลากหลายทางชวภาพ เรอง

ความหลากหลายทางชวภาพทางการเกษตร (Biodiversity and

Agriculture). กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.กรงเทพฯ.

156 หนา

OfficeofNaturalResourcesandEnvironmentalPolicyandPlanning.

2009. Thailand: National Report on the Implementation of

the Convention on Biodiversity. Ministry of Natural Resources

andEnvironment.Bangkok.Thailand.76p.

SecretariatoftheConventiononBiologicalDiversity.2006.Global

Biodiversity Outlook 2.Montreat.81+viip.

Solomon,E.P.,Berg,L.R.andMartin,D.W.2002. Biology 6th ed.

ThomsonBooks/Cole,USA

UNEP.1995. Global Biodiversity Assessment.CambridgeUniversity

Press,Cambridge.

UNEP.1999.Cultural and Spiritual of Biodiversity : A Complementary

Contribution.London,UnitedKingdom.1987.

WorldCommissiononEnvironmentandDevelopment.Our Common

Future.OxfordUniversityPress,OxfordandNewYork.

128

ความหลากหลายทางชวภาพ กวกฤตชวตโลก

Websites:

• http://www.biodiv.org/

• http://www.wri.org/wr2000

• http://www.environnet.in.th/evdb/info/bio/bio2.html

• http://www.seub.or.th/datacenter/forest/forest-id001.asp

• http://www.tgo.or.th/index.php?option=com_content&task=

view&id=49&Itemid=37

• http://www.lesa.in.th/bio/evolution/evolution.htm

• http://www.cpd.go.th/M&e/%E0%B8%BABiodiversity.htm

• www.unep.org

• www.ramsar.org

• www.cites.org

• www.wcmc.org.uk/cms

• www.unesco.org/whc/

• www.bdmthai.com

• www.onep.go.th

• www.deqp.go.th

• www.chm-thai.onep.go.th

• www.dnp.go.th

• www.doa.go.th

• www.dmcr.go.th

• www.forest.go.th

• www.bcst.co.th