ความหลากหลายทางชีวภาพ และการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช และสาหร่าย ในเขตอ าเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี

Biodiversity and Cultivation of Plant and Algae from Khong Chiam District in Ubon Ratchathani Province

ศิวพร หอมหวล, ปริญญา มูลสิน, จักรพงค ์แทง่ทอง สาขาวิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี

S. Homhuan, P. Moonsin, J. Taengtong

Program of Biology, Faculty of Science, Ubon Ratchathai Rajabhat University

วัตถุประสงค์

เพื่อศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของสาหร่ายในน้ าตกสร้อยสวรรค์ อ าเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี เพื่อเพาะเลี้ยงสาหร่ายจากน้ าตกสร้อยสวรรค์ อ าเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี เพื่อศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของพืชในบริเวณ อ าเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี เพื่อขยายพันธุ์พืชหายากและพืชสมุนไพรที่เพาะเลี้ยงยากทีมี่ศักยภาพ พัฒนาเพื่อเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับชุมชน

ขอบเขต

ศึกษาความหลากหลายทางของพืช สาหร่าย บริเวณอ าเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชหายากใกล้สูญพันธุ์หรือพืชสมุนไพร และเพาะเลี้ยงสาหร่าย เพื่อการอนุรักษ์พันธุกรรม

วิธีการด าเนินงานวิจัย

เก็บตัวอย่างน้ าตามจุดที่ก าหนด 5 จุด

1. การศึกษาคุณภาพน้ าและสาหร่ายขนาดใหญ่

การวิเคราะห์ข้อมูล หาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยทางกายภาพ เคมีและชีวภาพบางประการที่มีผลต่อการกระจายตัว และความหลากหลายทางชีวภาพของ

2. การเพาะเลี้ยงสาหร่าย

เพาะเลี้ยงสาหร่ายจากน้ าตัวอย่างที่เก็บมาลงในอาหารแขง็และอาหารเหลว 3 สูตร คือ สูตร Bold’s basal, Modified Chu No. 10 และ BG-11

3. วิธีการศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของพืช

ท าการสุ่มพื้นที่เก็บตัวอย่างด้วยวิธีการ Stratified random อย่างน้อย 10 พื้นที่ โดยต้องครอบคลุมทุกสังคมพืช

ออกส ารวจ และเก็บตัวอย่างพืชทุกเดือน ตามพื้นที่สุ่มเก็บตัวอย่าง บันทึกข้อมูลภาคสนามอย่างละเอียด แยกตัวอย่างพรรณไม้ ออกเป็นสองส่วน ส่วนที่หนึ่งเก็บรักษาในรูปแบบตัวอย่างดอง หรือตัวอย่างแห้ง เก็บ

รักษาตัวอย่างไว้ที่ห้องปฏิบัติการเก็บรวบรวมพรรณไม้ท้องถิ่น สาขาวิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี

ส่วนที่สอง น ามาบรรยาย และตรวจสอบลักษณะสัณฐานวิทยาของพืชที่พบอย่างละเอียดตาม หลัก พฤกษอนุกรมวิธาน

วิเคราะห์หาชื่อวิทยาศาสตร์ โดยใช้ Dichotomous key จากหนังสือพรรณพฤกษชาติของประเทศไทย (Flora of Thailand) และน าตัวอย่างพรรณไม้ไปเปรียบเทียบกับตัวอย่างพรรณไม้แห้งในพิพิธภัณฑ์พืชสากล

4. การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช

4.1 การเพาะเลี้ยงเมล็ดข่อยดาน

4.2 การเพาะเลี้ยงเมล็ดโคลงเคลงผลแห้ง

ผลการด าเนินการวิจัยและอภิปรายผล

1. ผลการศึกษาคุณภาพน้ าทางด้านกายภาพ เคมี และชีวภาพ และ ความหลากหลายของสาหรา่ยขนาดใหญ่ ในน้ าตกสร้อยสวรรค์

ภาพที่ 1 จ านวนสาหร่ายขนาดใหญ่ที่พบ

ภาพที่ 3 ตัวอย่างสาหร่ายที่เพาะเลี้ยงได้ มีดังนี้ คือ 1. Xenotholos kerneri (Hansgirg) Gold-Morgan 2. Nostoc microscopicum Carmichae 3. Oocystis borgei J. Snow 4. Nitzschia sp.

3 2 1

3. ผลการส ารวจความหลากหลายของพืช

จากการส ารวจความหลากหลายของพชืบริเวณอ าเภอโขงเจียม พบพืชทั้งสิ้น 57 วงศ์ 157 ชนิด

ฤดูกาล

Air

Temp.

(oC)

Water

Temp.

(oC)

Conduc

.

(µs/cm)

pH Alkali.

(mg/l)

DO

(mg/l)

BOD

(mg/l

)

Chlophy

ll a

(µg/l)

phosph

ate

(mg/l)

Nitrate

(mg/l)

T.coliform

(MPN/100

ml)

F.coliform

(MPN/100ml)

หนาว 31.20 27.80 17.21 5.96 8 6.97 1.27 0.888 0.049 0.025 5 2.667

ร้อน 27.80 26.60 12.12 5.81 6.40 5.41 1.96 1.302 0.108 0.028 31.667 4.667

ฝน 31.20 27.80 5.02 5.52 4 6.04 1.56 0.947 0.034 0.033 8 4.667

ตารางคา่เฉลีย่คุณภาพน้ าทั้ง 3 ฤดูกาล ในน้ าตกสร้อยสวรรค์ พ.ศ. 2555

2. สาหร่ายที่เพาะเลี้ยงได ้ภาพที่ 2 ตัวอย่างสาหร่ายขนาดใหญ่

Scytonema millei Bharadwaja

Spirogyra sp.3

4. ผลการเพาะเลีย้งเนือ้เยื่อพืช

แนวทางการพัฒนาต่อยอดโครงการวิจัย

สาหร่ายที่ได้จากการเพาะเลี้ยงมีประโยชน์ต่อการผลิตไบโอดีเซลและสกัดสารส าคญัเพื่อใช้ในอุตสาหกรรมอาหารและเครื่องส าอาง

การเก็บพันธุ์พืชในลักษณะของการปลูกไว้และการเกบ็รักษาเชื้อพันธุกรรมในสภาพหลอดทดลอง

กิตติกรรมประกาศ

ขอขอบคุณส านักบริหารโครงการวิจัยในอุดมศึกษาและพัฒนามหาวทิยาลัยวิจัยแห่งชาติ ส านักคณะกรรมการการอุดมศึกษา

เก็บตัวอย่างน ้า 3 ฤดูกาล คือ ฤดูหนาว ฤดูร้อน และฤดูฝน ก้าหนดจุดเก็บตัวอย่าง 5 จุดๆละ 3 ซ ้า ศึกษาคุณภาพน ้าทางกายภาพ (อุณหภูมิน ้าและอากาศ สีและกลิ่นของน ้า ความลึกที่แสงส่องถึง ค่าการน้าไฟฟ้า) ทางเคมี (ปริมาณ DO BOD ความเป็นด่าง ปริมาณไนเตรท ฟอสเฟต และ pH) และทางชีวภาพ (นับจ้านวนและตรวจหาชนิดของสาหร่ายขนาดใหญ่ ตรวจหาโคลิฟอร์มแบคทีเรีย คลอโรฟิลล์ เอ) (Greenberg et al., 2005)

Batrachospermum sp.1

4

ภาพที่ 4 ตัวอย่างพืชที่พบในบริเวณโขงเจียม

4. 3 การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อกล้วยไม้เอื้องเงินและสิงโตสมอหินจากเมล็ด

ภาพที่ 5 พืชที่สามารถเพาะเลี้ยงได้

เนียมดอกธูป โคลงเคลงผลแหง้ ไข่เน่า ก าลังช้างสาร ข่อยดาน ตะเคียนใบใหญ่

บักหม้อ มณีเทวา รวงไซ สามสนมใบบัว หัวอีอุ๊ก เอื้องเงิน

กล้วยไม้สิงโตสมอหิน กล้วยไม้เอื้องเงิน ข่อยดาน

ล้างฝักกล้วยไม้ให้สะอาด ชุบฝักด้วยเอทิลแอลกอฮอล์ 95 %

ลนไฟให้ลุกนอกเปลว ตะเกียง วางบนจานแก้ว ตัดหัวตัดท้ายของฝัก

และผ่ากลางด้วยมีด