ภาคเหนือตอนลางจากภูมิภาคเหนือตอนลาง จำนวน ๒๓ เขตพื้นที่การศึกษา

รวบรวม ๑๗ บทความ

ปที่ ๑ ฉบับที่ ๒ ประจำเดือน สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๓

เลมที่๒วารสารโรงเรียนวิถีพุทธ

ภาคเหนือตอนลาง

เปนพลังแกผูอื่นไดมีไมนอยในแตละชวงจังหวะชีวิต แตยังขาดการสืบคนท่ีครอบคลุม และเผยแพรในวงกวาง หากทำไดผมจึงขอเชิญชวนผูที่มีความสามารถดานงานเขียน และมีโอกาสประสบพบเห็นเรื่องราวดีๆ ไดถายทอดออกมาเปนตัวหนังสือใหปรากฏมากข้ึนๆ ในวารสารโรงเรยีนวถิพีทุธ : รูตืน่และเบิกบาน ฉบับตอๆ ไป ท้ังที่ผลิตภายในสำนักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษา และผลิตโดยสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน พลังความดีจะมีกำลังทวีคูณมหาศาล เกิดขึ้นไดบอยๆ คร้ังและสามารถกระตุนจิตสำนึกใหครู นักเรียน และผูอานอื่นๆ รวมกันทำดี นำพาสังคมสูความสงบ สันติ อยางที่ทุกคนปรารถนา

ดร.ชินภัทร ภูมิรัตน เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน

จากวารสารโรงเรียนวิถีพุทธ : รูตื่นและเบิกบาน ฉบับที่ ๑ ทำใหผมไดขอมูลชัดเจนข้ึนถึงเรื่องงดงามที่ครู นักเรียนในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐานไดลงมือปฏิบัติในพ้ืนท่ี ผานความยากลำบาก แตก็มุงม่ันเสียสละ ไมยอทอตออุปสรรค อีกทั้งพยายามหาหนทางวิธีใหมท่ีจะทำเร่ืองท่ีมุงหวังใหสำเร็จ แมครู นักเรียนเหลานี้ อาจไมใชผูที่เคยไดรางวัล ไมใชผูที่สังคมรูจกั หรอืไมใชผูทีไ่ดรบัการยกยองจากหนวยงานใด แตนั่นแสดงแลววาครู และนักเรียนเจาของเร่ืองเปนครูดี นักเรียนดีอยางแทจริง วารสารโรงเรียนวิถีพุทธ : รูตื่นและเบิกบาน นับเปนการบันทึกคุณความดีที่เปนรูปธรรมอีกวิธีหนึ่ง ท่ีจะปรากฏหลักฐานใหคนรุนหลังไดเรียนรู อยางไรกด็ ี ผมยงัเชือ่อกีวาคร ู และนกัเรยีนในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานที่ประกอบคุณงามความดี เปนตัวอยาง

จดหมายจากผูบริหาร

แนวทาง

ทั้งระบบ การบริหารจัดการโรงเรียนวิถีพุทธ

อรทัย มูลคำ ผูอำนวยการสำนักพัฒนานวัตกรรมการจดัการศกึษา สพฐ.

๒

เราคุนชินกับคำวา “โรงเรียนวิถีพุทธ” มานานหลายยุคหลายสมัย (หลายรัฐบาล) บางคนต้ังคำถามวา ประเทศไทยเปนเมืองพุทธศาสนา มีโรงเรียนที่ดูแลเด็กในวัยการศึกษาภาคบังคับ ๓๒,๐๐๐ กวาโรงเรียน ตั้งแตขนาดเล็กมากจนถึงขนาดใหญมากกระจายไป ทุกภาคสวนในประเทศ เพื่อใหครอบคลุมการเขาถึงการศกึษาของเด็กทัง้ทีม่สีญัชาติไทยและไมมสีญัชาติไทย ทำไมไมทำใหทุกโรงเรียนเปนโรงเรียนวิถีพุทธใหหมด ถาเปนโรงเรียนที่ตั้งอยูในพื้นที่นับถือศาสนาอื่น ก็เปน “โรงเรียนวิถีธรรม” ก็ได ถาถามวา ทานคิดถึงอะไรเปนสิ่งแรกเมื่อนึกถึงโรงเรียนวิถีพุทธ คำตอบท่ีมักไดรับคือ ภาพเด็กน่ังสมาธิ ภาพครู นักเรียนนุงหมสีขาว ภาพการไหวพระสวดมนตทำนองสรภัญญะ ภาพพระ/ผูนำศาสนาสอนนักเรียน ภาพการแสดงโครงงานนักเรียนที่มีครูควบคุมกำกับ เปนตน จริงๆ แลวถาเรามองมิติใหมในการบริหารจัดการโรงเรียนใหเปนวิถีพุทธท้ังระบบ จะสามารถสรางรูปแบบวิถีพุทธที่ยั่งยืนใหเกิดขึ้นกับโรงเรียนได ไมวา ผูบริหารเกงหรือครูเกงจะยายไปโรงเรียนอื่นแลวก็ตาม ผูมาใหมจะสามารถสานตอได เพราะไดทำการฝงรากลึกลงไปในโรงเรียนทั้งระบบแลว เราจะดำเนินการพัฒนารูปแบบนี้ไดอยางไร (How to) ลองติดตามดูวามีความเปนไปไดมากนอยเพียงใด การบริหารจัดการโรงเรียนวิถีพุทธ (วิถีธรรม) ทั้งระบบ (Whole School Approach) ประกอบดวย การพัฒนาโรงเรียนใหครบทั้ง ๔ ดาน ไดแก ดานการบริหารจัดการ ดานการจัดการเรียนการสอน ดานการ

จัดกิจกรรมสงเสริมการเรียนรู และดานการใหชุมชนมีสวนรวม โดยดำเนินการพัฒนาพรอมๆ กันไป วิธีการที่ทำแลวรับประกันไดวาประสบผลสำเรจ็แนนอน ๑๐๐% “ไมมี” มีแตรับประกันไดวาแนวทางน้ีแหละถานำไปทดลองประยุกตใชใหเหมาะกับสภาพของโรงเรียนทาน นาจะไมผิดหวัง มาดูตั้งแตประเด็นแรก ๑.ดานการบริหารจัดการ ผูรับผิดชอบโดยตรงคือทานผูบริหารโรงเรียนและทีมงานดานบริหาร ตองเริ่มจากการประกาศนโยบายที่ชัดเจนวามีเจตจำนงจะเปนโรงเรียนวิถีพุทธ เหมือนประกาศตนเปนพุทธมามกะนั่นแหละ เม่ือมีนโยบายก็ตองมี วสิยัทศัน พนัธกจิและแผนดำเนินงานของโรงเรียนตามมาอยางเปนรูปธรรม เพ่ือใหทุกคนในโรงเรียนรับรูและตระหนักอยูเสมอวาจะตองสอดแทรกเรื่องของคุณธรรมจริยธรรมเขาไปในทุกกิจกรรม เรียกวาทำทุกวัน ทำทุกคนจนเปนนิสัยทีเดียว นอกจากน้ัน การจัดสภาพบรรยากาศและสภาพแวดลอมเพื่อใหเกิดวิถีชีวิตจริงตองทำควบคูกันไป ไดแก การสรางความรมร่ืนดวยความเขียวของตนไมใบหญา หรือจะเรียกวา ทำโรงเรียนใหเปนสีเขียว (Green School) ไมใชโรงเรียนสีน้ำตาล (Brown School) คือโรงเรียนที่มีแตตึก มีแตซีเมนต พื้นดินไมมีหญา ไมมีรมเงาของธรรมชาติ คำวา “โรงเรียนสีเขียว” ในความหมายทีแ่ทจรงิคือโรงเรยีนที่มุงอนุรักษสิ่งแวดลอมนั่นเอง และนั่นคือที่มาของ “จิตอาสา” ที่นักเรียนพึงมีบมเพาะจนเปนอุปนิสัยเบื้องตน อาสาที่จะคืนผืนดินให

๓

ครูนักเรียนก็จะอารมณดีแจมใส สมองก็จะรับรูซึมซับวชิาความรูเขาไปไดงาย เพราะจิตเปนกุศล ที่สำคัญคือครูผูสอนตองมีเมตตา ไมอารมณเสียหงุดหงิดใชวาจาทำรายเดก็ ประเด็นสำคัญในดานการบริหารจัดการท่ีถูก ละเลยมองขามไปคือตัวผูบริหารและครูที่ตองทำตัวเปนตนแบบสำคัญในการทำใหโรงเรียนเปนวิถีพุทธอยางครบวงจร เพราะถาผูบริหารไมมีศีลไมมีสัตย ประพฤติปฏิบัติแบบรูทฤษฎีแตไมสรางนิสัยที่ดีใหเด็กไดเห็น กลายเปนโรงเรียนวิถีพุทธแตในนามไมใชแนวปฏิบัติ เชน การตรงตอเวลา การถือศีล ๕ เปนกิจวัตร การบรหิารแบบโปรงใส การใหอภยั การเสยีสละ และอทุศิตน ๒. ดานการจัดการเรียนการสอน ผูรบัผดิชอบโดยตรงคือครูผูสอน คุณครูทุกคนตองรับผิดชอบรวมกันในการสอดแทรกคุณธรรมจริยธรรม

ถาโรงเรียนเปนโรงงานผลิตหลอหลอมเด็กออกไปสูสังคม บมเพาะไวตั้ง ๙-๑๒ ป เพ่ือใหเด็กออกไปมีคุณสมบัติเดนคือ เปนคนเกง คนดี คนมีความสุขในสังคม กระบวนการผลิตคือผูบริหารและครู

ชุมชืน้ คนืธรรมชาตสิูผนืแผนดินแม สิง่เหลานีท้ำไดไมยาก ลงทุนไมสูง อาศัยความรวมมือรวมใจกัน ปลูกตนไมยนืตนคนละตน อาจปลกูวันคลายวนัเกดิของเด็กทกุคน ทีส่ำคญัคอืการเฝาดแูลใหตนไมนัน้ไดเตบิใหญ แขง็แรง แผรมเงาใหแกทุกชีวิตที่เขามาพักพิงอาศัย (เมตตา) ไมจำเปนตองปลูกเฉพาะในโรงเรียนอาจปลูกในบาน ที่สาธารณะของชุมชน ริมหวยหนองคลองบึง ในวัด มัสยิด หรือโบสถคริสตจักร เปนตน เปนวิธีบมเพาะชีวิตใหใกลชิดธรรมชาติ รูจักการให การเสียสละ ฝกความสงบอ่ิมเอิบใจที่ไดทำดี ทำใหเกิดระบบนิเวศ ทีส่ำคญัพลกิฟนคนืความเขียวคนืสูธรรมชาติ (กตัญู) ตอมา ตองพรอมใจกันรักษาความสะอาดของโตะเรียน หองเรียน ตึกเรียน และบริเวณโรงเรียน เปนการฝกกวาดขยะ (กวาดกิเลส) ออกจากซอกมุมของหอง (จิตใจ) กำจัดขยะใหหมดไปเหมือนการกำจัดสิ่งไมดี ความคิดไมดีออกไปจากจิตใจของตน ท่ีอยูท่ีเรียนสะอาด

ลงในกลุมสาระวิชาท่ีตนสอน มิใชมอบใหเปนภาระหนาท่ีของครูกลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรมหรือเปนเรื่องของพระสงฆ/ผูนำศาสนา ครูทานอื่นอาจ มองวาจะสอนศาสนาผานวิชาที่รับผิดชอบไดอยางไร ไมตรงกับเนื้อหาหลักสูตรที่กำหนด ไมอยูในเน้ือหาวิชาตรงไหน แตถามองยอนไปดูจุดหมายปลายทางของหลักสูตรดานคุณลักษณะท่ีพึงประสงคของนักเรียน จะพบถึงสัจธรรมวา ถาโรงเรียนเปนโรงงานผลิตหลอหลอมเด็กออกไปสูสังคม บมเพาะไวตั้ง ๙-๑๒ ป เพื่อใหเด็กออกไปมีคุณสมบัติเดนคือ เปนคนเกง คนดี คนมีความสุขในสังคม กระบวนการผลิตคือผูบริหารและครู และที่ปนมากับมือก็คือครูทุกคนนั่นแหละเปนคนใกลชิดที่สุดในหองเรียน จึงไมอาจปฏิเสธไดวาครูไมเก่ียวของลองมายกตวัอยางวาจะสอดแทรกตรงไหนไดบาง คอมพิวเตอร การไมคัดลอกงานคนอื่นมาเปนของตน (copy file and paste) การไมเขาดูเว็ปไม พึงประสงค การสรางเว็ป E-book เปนตน คณิตศาสตร การตั้งคติธรรมแปลงคาใสลงในเลขโจทย การคำนวณหาพืน้ทีโ่บสถ วหิาร วัด การตรงตอเวลาในการทำงาน ความซ่ือสัตยในการทำงาน ฯลฯ วิทยาศาสตร ดานการอนุรักษสิ่งแวดลอม การประหยัดพลังงาน สาเหตุโลกรอน เปรียบเทียบจักรวาล การศึกษามิติภาพชาติที่ซอนกัน ผีมีจริงหรือไม กลุมพลังงานคือผีหรือเปลา ฯลฯ ดนตรี ศิลปะ การวาด การปน การทอ การแกะสลกั การยอมมัด การรอง การแสดง การเตน ทีน่ำเอาเร่ืองราวทางศาสนาไปประยุกต ไมวาจะเปนคำสอน พุทธประวัติ ชาดก นิทานพื้นบาน เพ่ือใหเกิดอารมณสุนทรียศาสตรที่ซึมซับคุณธรรมเขาไปใหเกิดการรับรู และเกิดการกระตุนความคิดท่ีดีๆ ฝงลงไปในจิตใจ สมารถขยายไปสูผูอ่ืนได ท่ีสำคัญเกิดสมาธิในการทำงานมากขึ้น ๓. ดานการจัดกจิกรรมสงเสริมการเรียนรู ผูรับผิดชอบโดยตรงคือนักเรียน

สวนใหญครูมักเขาใจผิดวาเปนหนาท่ีของครู แตในความเปนจริงแลวนักเรียนตองเปนผูริเริ่มคิดโครงการหรือโครงงานขึ้นมาโดยการรวมตัวกันทำกิจกรรมใหเกิดประโยชนตอผูอื่น เชน โครงการดานสิ่งแวดลอม โครงการตอตานสารเสพติด โครงการทำดีถวายในหลวง โครงการรณรงคสะสมบุญทุกวันพระ กิจกรรมหนังสือทำมือเพ่ือนอง ฯลฯ โดยมีครูเปนเพียงท่ีปรึกษา ผูบริหารเปนผูสนับสนุนเงินหรือทรัพยากรในการทำกิจกรรม/โครงการ ส่ิงที่ไดคือเด็กจะกลาแสดงออก เด็กเกิดการกระตุนใหเกิดการคิดวิเคราะหและคิดสรางสรรค เด็กใชเวลาวางใหเปนประโยชน เด็กเกิดความภาคภูมิใจในตัวเอง เด็กเกิดการรวมพลังกันดานจิตอาสา ดานการเสียสละ ดานการทำงานเปนทีม ดานการเสริมสรางคุณธรรมในวิถีชีวิตในโรงเรียนและในบาน ๔. ดานการใหชมุชนมสีวนรวม ผูรับผิดชอบโดยตรงคือผูบริหารและครู ที่ตองประสานสัมพันธใหชุมชนแสดงความคิดเห็นในการวางแผนการทำงานรวมกัน เปนวิทยากรทองถิ่น เปนปราชญชาวบานเลาเรื่องราวในอดีตของชุมชน เชน บานเมือง สมัยกอน การอยูรวมกัน ความสงบ การพ่ึงพาอาศัย ธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ วัฒนธรรมประเพณีพื้นบานพื้นเมือง เปนตน นอกจากน้ัน โรงเรียนตองใหการสนับสนุนชุมชน รวมงานบุญ งานทำนุบำรุงศาสนาโดยสนับสนุนใหเด็กเขาไปมีสวนรวมเต็มตัว นอกจากจะไดใจพอแก แมเฒาและคนในชุมชนแลว เด็กๆ จะไดเรียนรู นอกหองเรียนที่เปนวิถีชุมชนอีกสวนหน่ึงดวย เปนการถายโอนความรู ความเชื่อ ความศรัทธาใหเกิดการมีสวนรวมระหวางบาน วัด โรงเรียนอยางแทจริง ถึงแมจะมีวิธีการการจัดการโรงเรียนวิถีพุทธ (วิถีธรรม) ทั้งระบบ (Whole School Approach) แตสิ่งสำคัญกวาน้ันก็คือผูปฏิบัติ หากขาดซ่ึงสิ่งน้ีก็เกรงวาจะเปนเรื่องยากทีเดียวที่เราจะไดเห็นผลสำเร็จอัน จะเกิดข้ึนกับเด็กๆ และประเทศของเรา

๔

ตองมีคุณวุฒิพิเศษที่สามารถมองเห็นเด็กและสรางการเรียนรู ใหเหมาะกับเด็กแตละคน

รศ.ประภาภัทร นิยม

ครูรุนใหม ตองปฏิรูปตัวเองกอน

สารบัญ

บทความ หนา ดู (จิต) เด็กซน... ๘ นครสวรรค เขต ๑ เกิดมาท้ังที ๑๑ ขอทำดีสักหนอย กำแพงเพชร เขต ๒ วิถีพุทธนำทาง...สรางสุข ๑๓ พิจิตร เขต ๑ แสงแหงธรรม ๑๗ อุตรดิตถ เขต ๒ ฟาใสใจสวางเพราะธรรมะ ๑๙ เพชรบูรณ เขต ๒ เลิศคุณคา ๒๒ เปนดวงดาวบนแผนดิน นครสวรรค เขต ๒ ชีวิตที่ตองตอสู ๒๕ พิจิตร เขต ๒ พราว...ผูปรับตัวได ๒๘ ดวยการปรับใจ พิษณุโลก เขต ๑

บทความ หนา มานหมอกแหงความดี ๓๓ อุตรดิตถ เขต ๒ มะเร็งรายพิชิตไดดวยเมตตา ๓๗ ตาก เขต ๑ การสรางเสริมคุณธรรม ๔๐ ดวยกิจกรรมโครงงานคุณธรรม นครสวรรค เขต ๓ กิจกรรมประจำวัน ๔๔ นำใหฉันเปนเด็กดี อุทัยธานี เขต ๒ สานสายใยรักสูคนชรา ๔๗ เพชรบูรณ เขต ๑ ความดีไมมีขาย ๕๐ อยากไดตองทำเอง กำแพงเพชร เขต ๑ ทุกวินาทีทำดีได ๕๓ พิษณุโลก เขต ๓ วิถีธรรมวิถีไทยในวิถีพุทธ ๕๖ อุตรดิตถ เขต ๑

หลังจากท่ีผมไดฝกเจริญสติ (เรียนรู กายใจ) ตั้งแตชวงเดือนเมษายนจนถึงปจจุบันก็ผานมานานถึง ๘ เดือน ซึ่งตัวผมเองนั้นแทบจะไมเชื่อเลยวา ผลจากการเรียนรูกายใจ ทำใหหลายๆ สิ่งหลายๆ อยางผานเขามาในชีวิตของผมอยางไมตั้งตัว และไมเคยเจอมากอน แนนอนวาผมตองมีเครื่องมือในการตั้งตัว คือ การฝกสติเรียนรูกายใจแบบสักวาดูตามท่ีไดถูกสอนมาจากครูบาอาจารยหลายๆ ทาน จนทุกวันน้ีผมก็ยังไมคิดทอดทิ้งการเจริญสติ ผมนั้นเช่ือวาการปฏิบัติธรรมไมใชสิ่งท่ีนาเบ่ืออีกตอไป เพราะผมไดพิสูจนมาแลวดวยตัวผมเอง ผมก็เขาใจแลววา การปฏิบัติธรรมไมยากอยางที่คิดเหมือนเมื่อกอนที่ผานมา และผมยังเขาใจอีกวา การปฏิบัตธิรรมสามารถทำใหเราทุกขนอยลงไดจริง ในชวงเวลาที่ผมไดฝกมา ผมพยายามคนหาคำตอบวา การปฏบิตัธิรรมคอือะไร ตามรูตามดตูามแนวสต-ิ ปฏฐาน ๔ แลวไดอะไร ผมพยายามคนหามาตลอด ในท่ีสุดผมก็ ไดคำตอบหลังผานมา

ประมาณเดือนเศษ ในขั้นเบื้องตนก็ทราบวาจิตของเรานั้นหลงไปตามเหตุปจจัย รูป รส กล่ิน เสียง ที่อยูภายนอก อันเปนเหตุทำใหจิตของเราเปล่ียนแปลงไปเปนเหตุเกิดความทุกขทั้งปวงนั้นเอง ซึ่งตัวผมก็ไมเขาใจวาทำไมถึงเปนเชนนั้น ผมก็ไดตามรูตามดูไปเรื่อยๆ จนถึงปจจุบัน ซึ่งเวลาที่ไดเจริญสติหาคำตอบของชีวิตน้ันเอง ผมไดเจอบุคคลตางๆ ที่ผานเขามาในชีวิตของผม ทั้ง หลวงพอปราโมทย หลวงพออำนาจ กลุมวิมุตติ พี่ Sup’k พี่น้ำเตา ปาพจน อ.วารุณี ทั้งพี่ที่คายคุณธรรมและอีกหลายทาน ท่ีทำใหผมคิดวานี่อาจเปนอานิสงสของการเจริญสติก็เปนได นอกจากบุคคลที่มาใหผมพบเปนรูปธรรมแลว ก็ยังมีที่มาในนามธรรม คือ กิเลสท่ีหยาบ ที่เกิดขึ้นในตัวของผม แรกๆ ผมก็แคตามดูวา มันเกิดขึ้นแลว กิเลสเกิดข้ึนแลว ผมก็ตามรูไปเรื่อยๆ จนถึงจุดๆ หน่ึง ก็พบวามันเกิดมันก็เกิดไมนาน พอดูอยูสักพักก็พบวา เมื่อมันดับมันก็ดับไมนาน ออ เจริญสติแลวมันมีแบบน้ีดวยเหรอ ไมเคยรูมากอน

ดู (จิต) เด็กซน...

นครสวรรค เขต ๑

เรื่อง กรกต โพธิ์วัฒนกิจ

โรงเรียน นวมินทราชูทิศ

อ.มัชฌิม จ.นครสวรรค

๘

เลย ครั้งนี้จึงเกิดแรงบันดาลใจวาถาเราเจริญสติไปเรื่อยๆ เราตองพบอะไรอีกหลายสิ่งหลายอยางแนๆ เลย จึงเริ่มเกิดการจงใจอยากรูอยากดู ทำใหผมนั้นตามรูไมคอยเห็นเลย มารูทีหลังจากครูกัลยาณมิตร (พี่ Sup’k) ในหนังสือขางในนั้น และขอสอบปรับสัมมาทิฐิ วาผมนั้นเกิดกิเลสครอบงำ คือความโลภไปอยากรูอยากดูนั่นเอง

ทำใหผม “ออ!!! รูแลวเราเผลอไปโลภบังคับจิตใหอยากรูดวยการจงใจบังคับจิตใหตามรูตามดูนั้นเองวากันวาเปนการตึงเกินไป ผมเลยบอกกับตนเองวาไมเปนไร ดูใหม โดยหลวงพอบอกวาใหตามรูตามดูอยางซื่อๆ อยาไปจงใจดู เพราะวาจิตก็เปรียบเหมือนกับเด็กท่ีซนนั่นเอง ถาเราไปถือไมเรียวคอยดู เด็กก็จะไมซนใหเราเห็น แตวาถาเราคอยดูอยูหางๆ ดูบางไมดูบาง เดี๋ยวเขาก็ซนใหเราเห็นเองแหละ ซึ่งเปนธรรมดาของเด็ก และเปนปกติของจิตนั่นเอง (จาก CD ธรรมเทศนาหลวงพอ) แรกๆ ผมก็คิดวาทำไมจิตของเราซับซอนอยางนี้ ผมจึงตองพิสูจน ตามดูไปอีกจนพบความจริงวา เปนดั่งหลวงพอวาจริงๆ จิตก็เปรียบเสมือนเด็กซน ถาเราดูอยางซื่อๆ เราก็จะเห็นอยางซื่อๆ ถาเราไปจงใจดู จิตก็จะเปลี่ยนไปเปนตัวที่คอยดูนั่นเอง เราก็จะไมเห็นอะไรเลย เพราะวาจิตแปลงรางไปเปนตัวดูนั่นเอง (วาว!!! ดูจิตนี่นาตื่นเตนจัง คิดแลวสดชื่น) ผมก็ตามรูตามดูไปอีกระยะหนึ่ง คร้ังนี้นานพอสมควรเลย เพราะนานๆ ทีจะไดคุยกับครูบาอาจารยสักครั้ งหนึ่ง แรกๆ ก็ดูมั่ ง ไมดูมั่ ง

(เพราะอาจารยบอกวาอยางจงใจดู) ก็เห็นบาง ไมเห็นบาง เบ่ือบาง เซ็งบาง สุดทายผมก็ไดคุยกับครูกัลยาณมิตร (พ่ีน้ำเตา) และพยายามอานหนังสือก็พบวา การดูจิตไมยากอะไร เพียงแคตามรูตามดูไปอยางซื่อๆ ก็เพียงพอแลว ผมจึงไมคิดอะไรมาก ก็แคดูไปซื่อๆ

จนวันหนึ่งมีเหตุการณตางๆ ที่ทำใหผมเห็นจิตเกิดอยางละเอียด ไมวาอารมณใดๆ ก็ ตาม ไมวาจะเปนความสุขที่มาจากการดูจิต ความตื่นเตนที่มาจากการดูจิต แมแตความกลัวที่มาจากการดูจิต ผมก็รูโดยไมไดคิดจะตามรู อยูๆ ก็แวบขึ้นมาวา เมื่อกี้เผลอไป จนปจจบุันน้ีผมสามารถพูดไดอยางเต็มปากเลยวา การดูจิตจะชวยใหใจไมถลำไปตามสภาวะตางๆ ที่เกิดข้ึน ไมวาจะเปนความเศรา เราก็ไมเศราเกินไป เรากลัวเราก็ไมกลัวเกินไป เราโกรธก็ไมโกรธเกินไป ซึ่งการที่เรารักเราก็ไมรักเกินไป ทำใหจิตของเรานั้นไมถลำไปหวั่นไหวกับสภาวะตางๆ ทำใหเราไมทำรายใคร ไมรองไห ผมคิดวาสภาวะตางๆ ก็มีเหตุทำใหเกิดสภาวะ และมีเหตุที่ผานเขามาในชีวิตเรา และมีเหตุใหใจเราสะเทือนหวั่นไหว อันเปนเหตุกอใหเกิดทุกขบาง สุขบาง อีกอยางหน่ึงก็คงเปนธรรมดาของจิต ไมวาจะเจออะไรแลวชอบเปนเหตุกอใหเกิดสุข มันก็มีความทุกขแฝงอยู คือเราก็จะไปยับยั้งใหสุขนานๆ เชนเดียวกับความกลัว ทุกวันนี้ผมไดอะไรๆ จากการเจริญสติมากมาย ส่ิงใดที่ผมไมเคยรู ผมก็ไดรู สิ่งใดท่ีผมไมเคยเจอผมก็ไดเจอ สิ่งใดท่ีผมไมเคย

ออ!!! รูแลว เราเผลอไปโลภ บังคับจิตใหอยากรูดวย การจงใจบังคับจิต ใหตามรูตามดูนั้นเองวากันวา เปนการตึงเกินไป

๙

เห็นผมก็ไดเห็น สิ่งตางๆ น้ันเหมาะแกการรูทัน ไมวาสภาวะนั้นๆ จะมาแรงจนทำใหเราตองแทรกหนามุดดินหนี ก็เหมาะแกการดู เพราะดูงายดี สภาวะใดที่ไมแรงนักทำใหใจเรากระเพื่อมนอยก็ดูไดเชนกัน เพราะจิตเราเริ่มจำสภาวะไดบอยๆ จิตจึงเริ่มตั้งมั่น จิตจึงเริ่มละเอียดขึ้น (ครูบาอาจารยบอกไว) ทำใหผมพบวาทุกสิ่งบนโลกใบนี้ลวนมีแตไมจริง เพราะเด๋ียวมี เด๋ียวไมมี เดี๋ยวเกิด เดี๋ยวไมเกิด ตามเหตุปจจัยของมัน อีกสิ่งหน่ึงก็พบวา ไมวาจะเปน รัก โลภ โกรธ หลง เมื่อเกิดข้ึนก็ไมรู จะไปยึดถือทำไมก็สาแกใจอยูแลววาเดี๋ยวก็ดับ และสภาวะใดๆ ท่ียังไมเกิดก็รูวา จะไปยึดถือทำไม ก็สาแกใจอยูแลววา เมื่อมันเกิด ก็เปนเหตุแหงทุกขไมจบไมสิ้นเชนกัน

สุดทายขอขอบคุณพระพุทธ ท่ีบังเกิดใหมนุษยนั้นรูแจง พระธรรมท่ีมีอยูเปนคำสอน พระ

สงฆที่สืบทอดศาสนาพุทธใหคงอยูจนถึงปจจุบัน ขอบคุณหลวงพอปราโมทย ปราโมชฺโช ที่นำคำสอนท่ีเขาใจงายของศาสนามาเผยแผใหเด็กอยางผมเขาใจไดงาย ขอบคุณกลุมวิมุตติที่ ใหคำปรึกษาดีๆ แกผม ขอบคุณพี่ซุปที่มีสื่อดีๆ และมอบโอกาสมาใหเด็กอยางผม ขอบคุณปาพจนา ที่มี โครงการดีๆ ให เด็กอยางผมได เขารวม ขอบคุณครูบาอาจารยทุกทานที่ใหคำปรึกษาแกผม และขอบคุณพี่ๆ ทุกคนที่เคยรวมจัดคายกันมา ขอบคุณเหลามาร กิเลส ตัณหา ท่ีชวยใหผมรูแจงในสัจธรรม ทำใหผมคิดวามันคือสิ่งที่คุมคาควรแกการรูไวในชีวิตของผมเอง พระคุณเหลานี้มิอาจหาสิ่ ง ใดมาทดแทนได ผมเองก็มีแต การประพฤติปฏิบัติหนาที่ของชาวพุทธตอไป คงสมด่ังที่อาจารยทุกทานไดหวังไวแตตอนแรก ขอขอบพระคุณครับ...

๑๐

กำแพงเพชร เขต ๒

เกิดมาทั้งท ีขอทำดีสักหนอย

“ครูครับ ครูครับ” เสียงเด็กชายวุฒิชัย “อะไรหรือ” ครูถาม “วันเสารนี้คุณครูวางไหมครับ ผมอยากใหครูมาดูและใหกำลังใจพวกผมหนอย” วุฒิชัยบอก “ใหครูมาดูอะไรหรือ” ครูถามตอ “คือวาพวกผมรวมกลุมกัน ๗-๘ คน จะไปเก็บเศษกระดาษในหมูบานและมากวาดใบไม ที่บริเวณวัด” วุฒิชัยพูด “ตกลง พรุงนี้พบกัน” ครูนัดหมายกับวุฒิชัย

จากนั้นมาทุกวันเสารวุฒิชัยและเพื่อนๆ ก็ไปเก็บขยะและกวาดลานวัดตลอดมา พอเสร็จ

งานหลวงพอก็จะมาน่ังคุยและสอนอาราธนาศีล สวดมนต กรวดน้ำ แผเมตตา ตามลำดับ ทำใหเด็กๆ ผูกพันกับหลวงพอและวัด และเมื่อถึงวันสำคัญทางศาสนา ทางโรงเรียนกจ็ะนำเดก็นกัเรยีน เขารวมกิจกรรมทำบุญ ตักบาตร ฟงเทศน และเวียนเทียนตอนเย็น วุฒิชัยบอกวาถาเราตักบาตร เราก็จะไดบุญ สบายใจและมีความสุข จึงชวนเพื่อนๆ มาปรึกษาคุณครูวา ถาเราตักบาตร ทุกสัปดาหก็ดี ในที่สุดก็ตกลงกันวาจะตักบาตรขาวสารอาหารแหงในทุกวันศุกร โดยคุณครู

เรื่อง พิรุญ ไชยวงศ โรงเรียน บานหนองโมก ต.คลองขลงุ อ.คลองขลงุ จ.กำแพงเพชร

๑๑

แนะนำวาใหนักเรียนไปนิมนตพระเอง เปนการฝกมารยาทชาวพุทธไปดวยตั้งแตการพูด การกราบ การไหว การนิมนต นักเรียนมีการประชุมแบงฝายกันทำหนาที่ เชน ฝายนิมนตพระ ฝายพิธีกร (มัคนายก) ฝายสถานที่ (รวมไปถึงเก็บของดวย) ฝายจัดระเบียบนักเรียนท่ีใสบาตร ฝายถายของจากพระสงฆ นักเรียนทุกคนมีความสุขในการจัดงาน เพราะไดฝกฝนการทำงานไปดวย จนทำใหนักเรียนเขาแขงขันศาสนพิธีกรในระดับเขตไดรับรางวัลที่ ๑ นอกจากนี้ ทุก ๒ สัปดาห นักเรียนทุกคนก็จะเตรียมผลไมมาคนละ ๑ ผล ขอย้ำวา ๑ ผลเทานั้น มารวมกันและจัดกระเชาแนะนำไปถวายพระที่วัด

ตอมาเพื่อนของวุฒิชัยมาบอกวา เห็นผูสูงอายุในหมูบานซึ่งยากจนไมสบาย วุฒิชัยจึงรวบรวมสิ่งของโดยขอรับบริจาคจากนักเรียนและคุณครูในโรงเรียนนำไปมอบให ผูสูงอายุรับมอบดวยน้ำตา ผูมอบก็น้ำตาคลอตื้นตันใจ ความดีที่เราทำมันมีความสุขอยางนี้เอง ปล้ืมปติจนน้ำตาไหลออกมาจากใจไมรูตัว จากเหตุการณคุณครู

เลยใหวุฒิชัยและเพื่อนๆ ออกสำรวจผูสูงอายุในหมูบานที่ตองการความชวยเหลือและจัดลำดับความชวยเหลือ โดยขอรับบริจาคจากนักเรียน คุณครู และผูใจบุญ เมื่อมีการวางแผน เตรียมงาน ทำใหรวบรวมส่ิงของที่บริจาคไดจำนวนมาก สามารถนำไปชวยเหลือผูสูงอายุไดทุกเดือน

ชีวิตของเด็กชายวุฒิชัย โชโต นักเรียน ชั้นประถมศึกษาปที่ ๖ โรงเรียนบานหนองโมก อำเภอคลองขลุง จังหวัดกำแพงเพชร มิไดโรยดวยกลีบกุหลาบ กำพราพอตั้งแตอายุ ๘ ขวบ อีก ๖ เดือนตอมา แมก็ไปหางานทำที่กรุงเทพฯ หายสาบสูญไมสามารถติดตอได วุฒิชัยตองดูแลยายและนองเล็กๆ แตไมเคยยอมแพโชคชะตา คิดชวยเหลือผูอื่นทั้งๆ ที่ตนเองก็ไมมีเงินทอง ใชสมองและจิตใจท่ีดีงามเทานั้นเอง วุฒิชัยเปน เด็กดีมีน้ำใจกับทุกคน เมื่อเอยปากหรือปรึกษาคุณครู มักจะไดรับความชวยเหลือและประสบความสำเร็จทุกครั้ง เปนผลจากการคิดดี ทำดี พูดดี มีจิตสาธารณะนั่นเอง

๑๒

พิจิตร เขต ๑

สัพพะทานัง ธัมมะทานัง ชินาติ การใหธรรมะเปนทาน ชนะการใหทั้งปวง

เด็กบางคนเกิดมาโชคดีที่มีพอแม ให

ความรัก ความอบอุน การดูแลเอาใจใสอยาง ใกลชิด และไดรับการฟูมฟกอบรมสั่งสอนที่ดี เมื่อเติบโตขึ้นมาจึงมีความพรอมที่จะตอสูกับ

ปญหาชีวิต และสามารถปรับตัวอยูในสังคมไดอยางเหมาะสม แตเด็กนักเรยีนหญิงคนหน่ึง โชคไมดี ไมมีโอกาสดังกลาว เขาเปนคนเจาอารมณ หงุดหงิดงาย หนาตาไมคอยยิ้มแยม คิ้วขมวดเขาหากันตลอดเวลา เหมอลอย มีทัศนคติที่ไมดีตอพอบงัเกดิเกลา เพราะเหตใุดเขาจงึมพีฤตกิรรม เชนน้ัน

วิถีพุทธนำทาง...สรางสุข เรื่อง จิตติมา โตนาราง โรงเรียน วัดวังมะเดื่อ ต.ทาฬอ อ.เมือง จ.พิจิตร

๑๓

เด็กคนนี้อยูในครอบครัวท่ีคอนขางขัดสน พอแมหยารางกันตั้งแตเขายังเรียนอยูชั้นอนุบาล หลังจากนั้นไมนาน แมก็ประสบอุบัติเหตุทำใหรางกายและสมองไมคอยปกติ ตองอยูในความดูแลของตาและยาย เมื่อเด็กคนน้ีเลื่อนขึ้นมาเรียนในชั้นประถมศึกษาปที่ ๔ จะตองมีครูประจำช้ันคนเดิมไปจนถึงชั้นประถมศึกษาปที่ ๖เพราะเปนโรงเรียนขนาดเล็ก มีครูไมครบชั้น ครูประจำชั้นเริ่มสังเกตเห็นความผิดปกติของศิษย ที่ไมสดใสราเริงเหมือนเด็กในวัยเดียวกัน ทาทางเครงเครียด ไมชอบเลนหรือพูดคุยสุงสิงกับใคร เพื่อนๆ ในหองก็ไมชอบเลนกับเขา และบอยครั้งที่เขานั่งเหมอลอย ครูประจำชั้นจึงรีบเก็บขอมูลสวนตัวของเด็กเพื่อหาทางชวยเหลือ

จากการสังเกตพูดคุยกับเด็ก สอบถามครูประจำชั้นเดิม ถามเพ่ือนๆ ไปเย่ียมบานและสอบถามผูปกครอง ทำใหครูทราบวาปญหาตางๆ ที่เกิดกับเด็กคนนี้ เนื่องจากไดรับอิทธิพลมาจากครอบครัวที่เขมงวดในการดำเนินชีวิต และเพื่อนๆ ทำใหเกิดความเครียด ความวิตกกังวลจากปญหาตางๆ รอบตัว ไมสามารถปรับตัวใหเขากับผูอื่นได และที่สำคัญเด็กคนน้ีมีทัศนคติที่ไมดีตอพอของตนเอง ไมยอมรับการชวยเหลือใดๆ จากพอ ไมพูดคุยดวย ซึ่งครูประจำชั้นตองรีบหาวิธีการชวยเหลือเด็กคนน้ีใหมีความสุขเหมือนคนอื่นๆ ใหได โดยไดรับความรวมมือกับจากผูบริหาร ครูพระที่สอนพุทธศาสนา และเพ่ือนๆ ทุกเชากอนเขาหองเรียนครูจะใหนักเรียนทุกคนสวดมนต แผเมตตา และนั่งสมาธิ พาเขาวัดทำบุญในวันสำคัญทางศาสนา อบรมคุณธรรม ๓๐ ประการสำหรับนักเรียนทุกวันศุกร ตามแนวทางวิถีพุทธ สอนสอดแทรกคุณธรรมในเนื้อหาวิชาท่ีสอน ใชจิตวิทยาท่ีไดร่ำเรียนมา ปลูกฝงใหเด็กเกิดความรูสึกท่ีดีตอตนเอง เห็นความสำคัญของตนเอง และผูอื่น และท่ีสำคัญคือ ครูใหความรัก ความอบอุน เอาใจใสแกเด็กอยางจริงใจ

หนึ่งภาคเรียนตอมา เด็กคนนี้เริ่มพูดคุย

เรื่องสวนตัวของตนเองอยางเปดเผย และกลาพูด กลาที่จะซักถามมากขึ้นกวาเดิมเล็กนอย สวนที่ยงัเปลีย่นแปลงไดชาคือ การแสดงออกทางอารมณ และการยอมรับการชวยเหลือจากพอ แมจะตองใชระยะเวลานานก็ตาม แตครูก็ยังพยายามตอไป หวังเพื่อจะใหเด็กคนน้ีปรับตัวใหไดทีละนอยก็ยังดี ตลอดระยะเวลาหนึ่งปความพยายามของครูไมสูญเปลา เด็กหญิงคนน้ีใจเย็นมากขึ้น หนาตา ยิ้มแยมแจมใสกวาแตกอน เขากลุมพูดคุย เลนกับเพื่อนๆ บาง แตยังไมมั่นใจในตัวเองมากนัก

๑๔

ถามใีครขดัใจกย็งัแสดงอารมณหงดุหงิด เหมอลอย เปนบางครั้ง

เมื่อเด็กคนนี้เลื่อนขึ้นมาเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ ๕ ครูยังเฝาสังเกตพฤติกรรมและชวยเหลืออยางตอเน่ือง พฤติกรรมของเด็กเปลี่ยนไปในทางที่ดีขึ้น ราเริงมากขึ้น แตยังนั่งเหมอลอยเปนบางครัง้ เมือ่อยูคนเดยีวจะนัง่หนานิว่คิว้ขมวด พอของเด็กพยายามที่จะติดตอ ชวยเหลือดานการเงนิ เสือ้ผาและของใช แตเดก็กป็ฏเิสธทุกครัง้ โดยไมบอกสาเหตุ บางครั้งพอของเด็กคนนี้ผาน

เขามาในโรงเรียนถามถึงลูก แลวก็กลับไปโดย ไมกลาเขาไปพูดคุยกับลูก กลัวลูกจะไมพูดดวย ครูประจำชั้นไดแตหวังวาสักวันสิ่งที่ครูเฝาปลูกฝงคุณธรรม จริยธรรมเพื่อเปนภูมิคุมกันในการดำเนินชีวิตจะชวยเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของเด็กไดอีก

ปนี้เด็กหญิงคนน้ีอยูชั้นประถมปที่ ๖ และเปนปที่สามแลวที่อยูกับครูประจำชั้นคนเดิม ท่ียังพยายามแกไขปญหาเพือ่จะเปล่ียนแปลงพฤติกรรม ของเด็กคนนีใ้หได และสงเสรมิใหเขามพีฤตกิรรม

๑๕

ที่พึงประสงค โดยใชกิจกรรมที่สอนเนนดาน คุณธรรม จริยธรรม และปฏิบัติตามแนวทาง วิถีพุทธเรื่อยมา เด็กมีความมั่นใจในตัวเองสูงขึ้น มสีมาธทิีน่ิง่ เรียนดขีึน้มาก มคีวามสขุมุรอบคอบ ครูสงใหเขาเปนตัวแทนของโรงเรียนไปแขงขันตอบปญหา ไดรับรางวัลชนะเลิศระดับกลุมและระดับอำเภอ เปนนักกีฬาเปตองหญิงของโรงเรียนแขงขันชนะเลิศทั้งระดับกลุม และรองชนะเลิศอันดับ ๑ ระดับเขตพื้นที่การศึกษา หลังวันรับถวยรางวัลกีฬา พอของเด็กไดนำไอศกรีมมาเลี้ยงนักกีฬาและนักเรียนทั้งโรงเรียน ครูสังเกตเห็นการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญของเด็กที่แสดงความดีใจเมื่อรูวาพอของตนนำไอศกรีมมาเล้ียง โดยรีบวิ่งเขาไปตอคิวรอรับเหมือนเด็กอื่นๆ วันนั้นพอลูกไดมีโอกาสคุยกัน และรับเงินที่พอมอบใหจำนวนหนึ่ง ซึ่งผิดกับเมื่อหลายปที่ผานมา ที่เด็กคนนี้ไมยอมรับความชวยเหลือจากพอและไมเคยพูดคุยกับพอเลย ปนี้เด็กนักเรียนหญิงคนนี้จบการศึกษาออกจากโรงเรียนไปแลว เด็กมี

ความภูมิใจที่จบการศึกษา แตครูมีความรูสึกดีใจและภูมิใจมากกวาที่ไดชวยใหเด็กนักเรียนหญิงคนหนึ่งที่มีปญหาทางดานอารมณ และสังคม จากหนาตาท่ีมีแตความทุกขได เปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของตนเองไปในทางท่ีดี ที่พบทางแหงความสุข ถึงแมจะเปนภาระอันใหญหลวงของครูที่ตองใชระยะเวลาบมเพาะนานถึง ๓ ปก็ตาม แตก็ประสบความสำเร็จสูงสุดในระดับหน่ึง

สิ่งแวดลอมที่อยูรอบตัวเด็กที่สงผลตอความยุงยากในการดำเนินชีวิต ยอมสงผลตอความมั่นคงทางจิตใจของเด็ก มักจะมีปญหาทางดานอารมณ สังคม และพฤติกรรมที่แสดงออก ไมสามารถปรบัตวัอยูในสงัคมได แตหากผูปกครอง หรือครูใหความรัก ความอบอุน ไดรับการดูแลเอาใจใสอยางใกลชิด ใหการปลูกฝงคุณธรรม จริยธรรมตามแนวทางวิถีพุทธ เด็กก็จะมีจิตใจท่ีหนกัแนน เขมแขง็ จะเผชญิตอปญหาและอปุสรรค ตางๆ ได และสามารถปรับตัวอยูในสังคมไดอยางมีความสุข

เด็กมีความภูมิใจที่จบการศึกษา แตครูมีความรูสึกดีใจ และภูมิใจมากกวา

ที่ ไดชวยใหเด็กนักเรียนหญิงคนหน่ึงที่มีปญหา ทางดานอารมณ และสังคม จากหนาตาที่มีแต

ความทุกขไดเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของ ตนเองไปในทางท่ีดี ที่พบทางแหงความสุข

ถึงแมจะเปนภาระอันใหญหลวงของครู ที่ตองใชระยะเวลาบมเพาะนานถึง ๓ ปก็ตาม

๑๖

การทำหนาท่ีครูมิใชแตอบรมสั่งสอนใหความรูกับเด็ก แตการท่ีจะใหเด็กๆ ไดมีความรูคูกับคุณธรรม เปนคนดี คนเกง และมีความรูนั้น วธิกีารสอดแทรกธรรมะใหกบัเดก็ๆ จงึเปนหนทาง ที่จะใหเขาเหลานั้นใชชีวิตอยูในสังคมไดอยาง มีความสุข

ทองฟาครึ้มหลังเลิกเรียน หลังจากเด็กๆ ไดเรียนกับคุณครูและเลนกับเพ่ือนๆ ในวันนั้นแลว เด็กๆ ตองรีบกลับบาน ไมเชนนั้นแลวเด็กๆตองเปยกฝนแน เสียงครูคนหนึ่งรองบอกเด็กๆ วา รีบกลับบานฝนจะตกแลว เดี๋ยวไมสบาย ข่ีรถจักรยานระวังดวยนะ พอสิ้นเสียงครูบอก เด็กๆ ก็พูดพรอมกัน ครับ, คะ ครูยังรองบอกตามหลังเด็กไปอีกวา ขี่รถจักรยานดีๆ นะ ระวังดวย ใจ

ครูยังอดเปนหวงไมได เสียงระฆังตีบอกเวลาเพื่อใหเด็กๆ กลับบานก็ยังคงเหมือนเดิม ครูคะ ครูครับ ครูจะบอกอะไรเลาคะ เด็กๆ สิบกวาคนสนใจ ครูจึงชวนเด็กๆ ไปท่ีหองเรียนที่ครูสอน ฟงครูนะ แตกอนท่ีครูจะพูดอะไรกับเด็กๆ ครูถามเด็กๆ วาขางหนาที่เด็กๆ นั่งอยู เด็กๆ เห็นอะไรบาง เด็กสิบกวาคนที่มีตั้งแตชั้นประถมศึกษาปที่ ๓-๖ แยงกันตอบ ครูบอกตองตอบ ทีละคน คำตอบท่ีเด็กๆ ตอบมากที่สุดคือ มีโตะหมูบูชา ซึ่งมีตัวแทนของพระสัมมาสัมพุทธเจา จัดวางอยูพรอมกับแจกันดอกไม ธูป เทียน ครูบอกใหเด็กๆ นั่งใหถูกตองและเรียบรอย เด็กๆ ทำตามอยางวางาย ถึงแมจะไมคอยถูกตอง และสวยงามก็ตามที ในที่สุดครูก็บอกเด็กๆ วา

อุตรดิตถ เขต ๒

แสงแหงธรรม เรื่อง เลิศลักษณ วชิรโสภาไพฑูรย โรงเรียน บานหวยยศ อ.บานโคก จ.อุตรดิตถ

๑๗

ครูจะพาเด็กๆ ทำกิจกรรมการฝกซอมสวดมนตทำนองสรภัญญะหลังเลิกเรียนทุกวันยกเวน วันศุกร ซึ่งเปนวันสวดมนตประจำวันสุดสัปดาหและครูตองเดินทางกลับไปหาครอบครัว ยายซึ่งเปนแมของครูมีอายุมากแลว และลูกสาวท่ีเรียนใกลจะจบปริญญาตร ีซึง่มรีะยะทาง ๑๖๐ กิโลเมตร ในการเดินทาง แมกระนั้นครูยังอดนอยใจที่เห็นครูคนอื่นเขาไดกลับบานเห็นหนาคนท่ีรักในครอบครัวทุกวันไมได

ในการฝกซอมครูบอกกับเด็กวา ครูอยากเห็นลูกศิษยครูเปนคนดี คนเกง และมีชีวิตอยูในสังคมไดอยางมีความสุข เด็กๆ ตองอดทน ขยัน และตั้งใจ ไมวาเราจะทำอะไรบางครั้งตองเจอกับปญหาและอุปสรรคตางๆ นานา เด็กๆ รับฟง ครูบอกวาวันนี้เด็กๆ รับใบขออนุญาตผูปกครองไปใหผูปกครองเซ็นอนญุาตใหเดก็ๆ รวมกจิกรรม กับครูนะ สงครูพรุงนี้ สวนครูจะบันทึกการทำกิจกรรมสวดมนตหลังเลิกเรียนใหผูบริหารทราบ หลังเลิกเรียนเด็กกลุมนี้จะพากันมาที่หองเรียนของครู เพื่อฝกซอมสวดมนตทำนองสรภัญญะ กอนสวดมนตครูบอกเด็กๆ ตองฝกนั่งสมาธิกอน ประมาณ ๑๐-๑๕ นาที แลวเริ่มสวดตามบท สวดมนตตามเทปจนสวดไดเองโดยไมตองดูหนังสือบทสวดมนต ครูจะพูดเสมอ อดทนนะ ตั้งใจนะ เด็กๆ เขาก็ทำได พอส้ินสุดการทำ

กิจกรรม ครูมีขาวมาบอกเด็กๆ วา ทางหนวยงานองคการบริหารสวนตำบลใหโรงเรียนสงนักเรียนเขาแขงขันสวดมนตทำนองสรภัญญะ ทีมละ ๕ คน เด็กๆ ตอบตกลง แตเด็กก็อดที่จะถามครูอีกไมไดวา ครูคะ เราจะสูโรงเรียนอ่ืนไดหรือคะ โรงเรียนเขาใหญกวา เด็กมากกวา ครูบอกไมตองกลัวหรอก ครูจะคอยใหกำลังใจนะ พวกเด็กๆ กระโดดรองไชโย แลววันแขงกิจกรรมก็มาถึง เด็กของครูซึ่งเปนตัวแทนของโรงเรียน แตงกายสะอาดเรียบรอย หนาตาย้ิมแยมแจมใส จากผลการตัดสิน เด็กของครูไดรับรางวัลรองชนะเลิศอันดับ ๑ ครูบอกไมเปนไรฝกซอมใหม ครูจะคอยใหกำลังใจในการฝกซอม ถึงแมครูจะไมไดสอนประจำช้ันพวกเธอก็ตาม เพราะครูสอนนองอนุบาล ๑-๒

หลังจากนั้นอีกไมนาน การแขงขันความเปนเลิศทางวิชาการก็มาถึง ครูไดสงเด็กๆ เขาแขงขันสวดมนตทำนองสรภัญญะ ระดับอำเภอ เด็กของครูซึ่งเปนตัวแทนของโรงเรียนไดเขา แขงขัน และไดรับรางวัลชนะเลิศระดับอำเภอ ครูดีใจอยางบอกไมถูก ถึงแมกิจกรรมนี้จะผานพนไปแลว ครูก็ยังภูมิใจที่มีสวนชวยใหเด็กของครู มีแสงแหงธรรมะไวในหัวใจท่ีคอยเปนเกราะปองกันภัยใหกับเด็กๆ ของครูตลอดไป

๑๘

“นองฟา” เปนชื่อท่ีพี่ๆ เพื่อนๆ ชอบเรียกชื่อเลนของเด็กหญิงชอฟา วันเพ็ง ปจจุบันเปนนักเรียนท่ีกำลังเรียนในชั้นประถมศึกษาปที่ ๖ ในปการศึกษา ๒๕๕๓ เปดเทอมใหมปนี้ “นองฟา” เปนขวัญใจนักเรียนของพวกพี่ๆ เพ่ือนๆ ทุกคนใหความรัก ความสนใจ เพราะเธอเปนเด็กที่หนาตาดี แตงกายสะอาดเรียบรอยถูกตองตามระเบียบวินัยของโรงเรียนกลาแสดงออก พูดเกง มีมนุษยสัมพันธดี ย้ิมเกง รูจักสัมมาคารวะตอครูอาจารยและผูใหญ ครูหลายทานใหความรักความสนใจ แตทั้งนั้นและท้ังนี้ เธอก็ไดรับความเอาใจใส เปนพิ เศษจากครูผู สอนกลุมสาระ การเรียนรูสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม

(ครูอุบล ครูประสงค ฤทธิ์เลิศ) ซึ่งคุณครูทั้ง สองทานไดติดตามพฤติกรรมอยางใกลชิดตลอดมาตั้งแตปที่แลว หลังจากเขาคายปฏิบัติธรรมตามโครงการเสริมสรางคุณธรรมในสถานศึกษาของสำนักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาเพชรบูรณ เขต ๒ ซึ่งใหคัดเลือกนักเรียนไปรวมเขารับการอบรมกับโรงเรียนตางๆ ในศูนยเครือขาย จำนวน ๑๐ โรงเรียน “นองฟา” เปนนักเรียนคนหนึ่งที่ไดรับคัดเลือกไปอบรม ซ่ึงขณะนั้นกำลังเรียนอยูชั้นประถมศึกษาปที่ ๕ อบรมพรอมคุณแม (คุณสวาน วันเพ็ง) จากการตอบแบบสอบถามกอนการอบรมจากเพื่อนและผูปกครองของ “นองฟา” สรุปผลประเมินพฤติกรรม ก็คือ - ไมคอยชวย

เพชรบูรณ เขต ๒

ฟาใสใจสวาง เพราะธรรมะ

เรื่อง อุบล ฤทธิ์เลิศ โรงเรียน บานน้ำกอ ต.น้ำกอ อ.หลมสัก จ.เพชรบูรณ

๑๙

เหลือพอแมในการทำงาน - ไมชอบชวยเหลือเพ่ือนท่ีเรียนออนหรือมีปญหา - คบเพื่อนท่ีเรียนเกง - เห็นแกตัว - ไมยอมเสียเปรียบ - ชอบเอาเปรียบเพ่ือน - มีเพ่ือนนอย จากปญหาดังกลาว คุณครูเรียกพบคุณแมและซักถามปญหาดังน้ี

คุณครู “คุณแมคะชวยเลาเรื่องสั้นๆ ตามความเปนจริงของ “นองฟา” ใหฟงหนอยคะ”

คุณแม คุณแมพูดดวยน้ำเสียงส่ันเครือและนำ้ตาคลอวา “ดฉินัเลีย้งลกูตามใจคะ เพราะ “นองฟา” ขาดพอ พอตายต้ังแต “นองฟา” ยังเล็กอยู ดิฉันจึงใหความรักลูกโดยตามใจทุกอยาง เพ่ือแสดงถึงความรักใหลูกไดเห็น ตองการอะไร ก็หาให ไมเคยตำหนิ ทำงานเพ่ือลูกทุกอยาง ทั้งงานบานและงานขายของซึ่งคาขายเปนประจำทุกวัน และอีกอยางหนึ่งก็คือ ดิฉันมีสามีใหมจะ นองฟาเขาก็กลัววาแมจะรักสามีใหมมากกวา ตัวเขาเอง เพราะฉะน้ันดิฉันก็จะพยายามทำ ทุกอยางใหถูกใจลูก ถึงแมบางเรื่องมันจะไมถูกตองตามทำนองคลองธรรมก็ตาม โดยคิด ไมถึงวานองฟาจะเปนคนท่ีเอาแตใจตนเอง

ไมเอื้อเฟอ เผื่อแผ มีแตอยากใหคนอื่นตามใจเหมือนแม ชอบชี้นิ้วใชเพื่อน ดังน้ันเขาจึงไมคอยมีเพื่อนจะ”

คุณคร ู “นั่นซิคะ คุณครูสังเกตเห็นวา “นองฟา” เดินไปไหนจะไมมีเพื่อนไปดวย เขาใจแลวคะ ตอไปนี้ทั้งคุณแมและคุณครูจะตองมารวมมือชวยกันปลูกฝงนิสัยใหนองฟาเปนคนใหม ที่ดีใหไดนะคะ ขอบคุณคะ”

หลังจากการอบรมการปฏิบัติธรรมตาม โครงการฯ เสร็จสิ้นแลว ครู ผูปกครองนักเรียนที่เปนตัวแทนถือวาเปนแกนนำในการปฏิบัติจริงตามโครงการในแตละโรงเรียนในศูนยฯ โรงเรียนบานน้ำกอไดนำผลการอบรมมาปฏิบัติงาน เนนการปลูกฝงและสรางความตระหนักในเรื่องของพระพทุธศาสนาแกนกัเรยีน ผูปกครอง และชุมชน โดยจัดทำโครงงานจิตอาสาพัฒนาคุณธรรมนำชีวิตตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ถวายแดในหลวง มีผูปฏิบัติเปนแกนนำนักเรียนจำนวน ๓๐ คน ผูปกครองนักเรียน ๓๐ คน ครูผูควบคุม ๑๐ คน “นองฟา” หลังจากอบรมแลวไดนำความ

คุณแมสวาน วันเพ็ง ขณะปฏิบัติธรรม

ณ สำนักปฏิบัติธรรม พุทธปฐม

๒๐

รูจากวิทยากร คือ ครูพระสอนศีลธรรม ครู วิทยากรทองถิ่น ไปปรับใชในการดำเนินชีวิตอยูในครอบครวัและในโรงเรยีน เกิดการเปลีย่นแปลง จากพฤติกรรมที่ไมเคยปฏิบัติเมื่ออยูที่บาน และไดปฏิบัติ เชน สวดมนตไหวพระกอนนอน ใสบาตรเชากับแม ชวยแมทำงานบาน ชวยแมขายของในวันหยุด ซึ่งเดิมนั้นชอบโทรศัพทคุยกับเพ่ือนๆ พ่ีๆ ที่ถูกใจ ดูหนังฟงเพลง พูดคุยกับพอเลี้ยงดวยน้ำเสียงท่ีใหความเคารพ ไมพูดกาวราว เหมือนที่ผานมา พอเลี้ยงใหความสนใจรักใครเอาใจใสและพูดคุยเปนกันเอง และชวยกันทำงานอยางมีความสุข ท่ีโรงเรียน “นองฟา” ปฏบิตัติวัตรงขามกบัเมือ่กอน คอื มนีำ้ใจทกัทายพี ่ เพ่ือน นอง อยางหนาตายิม้แยม เสยีสละชวยเหลอื เพื่อนที่ยากจนที่ขาดอาหารและเคร่ืองใชก็แบงปนให ปจจุบันนี้ “นองฟา” เปนเด็กนักเรียนที่เปนขวัญใจของพวกพี่ๆ เพื่อนๆ ทุกคนรักและสนใจเพราะเธอเปนเด็กท่ีหนาตาดี แตงกายสะอาดเรียบรอยถูกตองตามระเบียบวินัยของโรงเรียน กลาแสดงออก พูดเกง มีมนุษยสัมพันธดี ยิ้มเกง รูจักสัมมาคารวะตอครูอาจารยและผูใหญ

ในที่สุดเธอก็ไดรับเลือกตั้งใหเปนหัวหนา

กลุมจิตอาสาของโรงเรียนระดับช้ันประถมศึกษา และคุณแมของเธอก็ไดรับเลือกตั้งใหเปนประธานกลุมแมบานจติอาสา โรงเรียนบานน้ำกอ ทุกคนจะรูจักเธอดี ในนาม “นองฟา” (ด.ญ.ชอฟา วันเพ็ง) เมื่อ “นองฟา” ไดรับคัดเลือกใหเปนหัวหนา เธอกลาวดวยความซาบซึ้งตอหนาทุกคนวาดีใจท่ีไดรับเลือกต้ัง และคนที่เกี่ยวของที่ทำ ให “นองฟา” เปนคนดี ที่สำคัญที่สุด คือ “แม” ขอฝากบทกลอนนี้ไวใหกับทุกคนคะ

“พระคุณแม เลิศฟา มหาสมุทร พระคุณแม สูงสุด มหาศาล พระคุณแม เลิศหลา สุธาธาร ใครจะปาน แมฉัน น้ันไมมี” “พอแมสง ใหลูกเรียน เพียรอุตสาห พอแมฟนฝา อุปสรรค แสนหนักเหลือ พอแมตั้งหนา หาทุน มาจุนเจือ พอแมทำเพื่อ ลูกเจริญ เดินกาวไกล” นีแ่หละคอื “นองฟา” ท่ีทกุคนใหฉายานาม

ใหมเธอวา “ฟาใสใจสวางเพราะธรรมะ”

๒๑

ผมเปนเด็กวัด แมทิ้งผมไปตั้งแตจำความไมได พอผมเปนชาวพมา เลี้ยงผมมาดวยความลำบากยากจนขนแคน และปญหาหลายดานผมจึงมาอยูเปนลูกศิษยวัด (วัดสมเสี้ยว อ.บรรพต จ.นครสวรรค) ทำหนาที่เหมือนเด็กวัดคนอ่ืนๆ กวาดถูกุฏิ ศาลา กวาดใบไมบริเวณวัด หรือตามหนาที่ที่หลวงตาทานใช บางอยางผมก็ทำได บางอยางก็ทำไมได คำดูถูกจากเด็กวัดและเพื่อนๆ ในชั้นเรียน ผมพูดกับตนเองวาไมเจ็บปวด ไมเสียใจ เราตองเปนเรา

ความรูสึกหน่ึงท่ีผมจะจำไปตลอดชีวิต คือคำชมของหลวงตา และครูอีกหลายคน เสียงที่กองอยูในหูของผม “สมชายเกง...สมชายทำได...สมชายอานออกแลว...สมชายเขียนสวย... สมชายเปนเด็กดี” เสียงท่ีชื่นชมผมน้ีมีพลังทำใหผมรูสึกวาชีวิตผมเหมือนผูอื่นบางแลว หลายสิ่งที่ชวยหลอเลี้ยงจุดประกายความสวางในชีวิตผม ผมพรอมที่จะตอสูกับถอยคำดูหมิ่นและการถูกรงัแก ผมรูวาเพือ่นๆ ไมไดตัง้ใจวาผม เพยีงแตเรา ยงัเดก็ลอกนัเลนสนกุๆ “คำพดูของเดก็อายุ ๑๒ ป สำหรับดิฉันซึ่งเปนครูประจำชั้นของเขา ฉันเริ่มหมดหวงกบัอนาคต ฉนัรูวาเดก็คนนี ้ถึงแมจะเลอืก เกิดไมได แตแนนอนเขาเลือกที่จะเปนคนดีไดดวยตวัของเขาเอง เขาบอกกบัดิฉนัวาหลงัเรยีนจบ ป.๖ เขาจะบวชตลอดชวีติและเรยีนหนงัสอืไปดวย”

สมชาย วงษทิพย เปนนักเรียนในกลุมของผูที่ครูตองสอนพิเศษทุกวัน สมชายเปนเด็กที่มีความคิดดี ในตอนเชาเขาแถวเคารพธงชาติ หลังจากสวดมนตไหวพระ มีศีลหาท่ีตองทอง

นครสวรรค เขต ๒

เลิศคุณคา เปนดวงดาวบนแผนดิน

...ลูกพมา แมไมมี โงเงา ปญญาออน สมาธิสั้น ไมมีทางเรียนจบแนนอน?

วันนี้เปนบทหน่ึงท่ีพิสูจนใหเห็นแลววา คนเราแมเลือกเกิดไมได ชีวิตไมสวางสดใสเหมือนดวงจนัทรบนฟากฟา แตสามารถเลอืกทางเดนิของ ชีวิตใหมีคุณคา ดุจเปนดวงดาวบนพื้นแผนดิน ภายใตรมกาสาวพัสตรเปนหลักของชีวิต

เรื่อง สุมาลี ชุมวงษ

โรงเรียน อนุบาลบรรพตพิสัย

(วัดสมเสี้ยว) ต.ทางิ้ว อ.บรรพตพิสัย จ.นครสวรรค

๒๒

“สมชายเกง... สมชายทำได... สมชายอานออกแลว... สมชายเขียนสวย... สมชายเปนเด็กดี”

หลวงพอเวา เจาอาวาส วัดสมเสี้ยว พรอมดวย เจาอาวาสวัดหนองกรด ในวันมอบทุนและ เปนจุดเริ่มตนชีวิตใหม สมชาย วงษทิพย

๒๓

พรอมกัน สมชายบอกวา มีสี่ขอที่ผมปฏิบัติได ไมลกัขโมยของผูอืน่ ไมพดูโกหก ไมเสพสิง่เสพตดิ ไมผิดลูกผิดเมียผูอื่น ซึ่งผมไมเขาใจเทาใดนัก แตขอแรกเวนจากการฆาสัตวผมยังทำไมได ผมเคยชวยพอจับปลามาทำกับขาว “สมชายเอย... ทำปลาดวย เดี๋ยวพอจะแกงกับมะเขือนะ” เสียงพอสั่งผม เวลาไมนานผมก็จัดการกับปลาเรียบรอยสงใหพอที่อยูในครัว กลิ่นหอมของ น้ำพริกแกงท่ีผัดกับน้ำมันเสียงดังฉูฉี่อยูในกระทะ ชวนใหหิวขาวทันที ผมมีความสุขที่ไดอยูกับพอ ณ วันนั้น แตวาผมก็กลัวบาปกรรมเพราะผม ผิดศีลขอนี้ซึ่งผมขอเปนอาหารของผมเทาน้ัน สวนสัตวอื่นๆ พวกหมาแมว นก ผมไมเคยไปรังแกมันเลย สมชายพูดกับดิฉันอยางอารมณดีทำใหเห็นภาพของครอบครัว แมจะขาดแมแตก็ไมทำใหสมชายขาดความอบอุน

วันที่ฟางดงาม สมชายบอกวาผมจำไดติดตาตรึงใจของผม พระเดชพระคุณหลวงพอเวา และเจาอาวาสวัดหนองกรด มาที่โรงเรียนมอบ

ทุนการศึกษาใหผมเปนทุนที่เด็กมีความประพฤติดี ผมดีใจภูมิใจที่สุดในชีวิตที่คนเชนผม จะมีรางวัลมอบใหผมได ผมกมกราบหลวงพอดวยความซาบซ้ึง แสงสวางแหงพุทธศาสนาอันมีธรรมะเปนท่ีพึ่งคือทางเดินของผมตอไปในอนาคต “หลวงพอครับ ผมขอบวชเปนสามเณรเรียนตอ ม.๑ ครับหลวงพอ” หลวงพอพยักหนา ลูบศีรษะผมเบาๆ

สมชายจบประถมศึกษาปที่ ๖ วันที่ ๑๙มีนาคม ๒๕๕๓ บรรพชาสามเณรภาคฤดูรอนเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ณ วัดนาหุบ อ.บรรพตพิสัย จ.นครสวรรค ในเดือนเมษายน ๒๕๕๓ ตั้งใจอยางแนวแนจะบวชเรียนอยูภายใตรมกาสาวพัสตรไปตลอดชีวิต

“สมชาย วงษทิพย ...เธอคือดาวความดี ศรีของแผนดินอีกดวงหนึ่ง แมชีวิตไมสวางสดใส ในเบื้องตน แตสามารถกำหนดชีวิตที่จะเดินไปสูจุดมุงหมายใหมีแสงสวางที่มีคุณคาทดแทนผืนแผนดินไทย”

๒๔

พิจิตร เขต ๒

ชีวิตที่ตองตอสู คำวาความกตัญู ไมใชวาจะเกิดขึ้นกับ

ทุกคน ผูใหญบางคนไมรูจักคำวากตัญูเลยตลอดทั้งชีวิต แตเด็กหญิงวัย ๙ ขวบคนนี้ มีความกตัญูที่ทุกคนเมื่อไดเห็นการกระทำของเธอ หรือไดฟงเรื่องราวของเธอ จะตองยกยองและชื่นชมหนูนอยผูนารักคนนี้ “หนูสม”

ครูถาม “สมทำไมไมทำการบานมาละคะ” สมยืนขึ้นน้ำตาไหลพรากลงมาอาบสองแกมแลวตอบวา “กลางคืนหนูตองดูแลแม ตองคอยเช็ดตัวและเช็ดอาเจียนของแม แมจะมีอาการปวดศีรษะทั้งคืน ตอนเชาหนูตองหุงขาวอีกคะ” เมื่อครูไดฟงแลวเหมือนมีอะไรมาจุกอยูที่คอ รูสึกสงสารหนูนอยวัย ๙ ขวบอยางจับใจ

เด็กหญิงทัศนีย นพรัตน ชื่อเลน “สม” สมเปนเด็กที่รูปรางอวนทวนสมบูรณเพราะแมมีลูกคนเดียว สมไมเคยเห็นหนาพอเลยตั้งแตเกิด แตสมก็ไมรูสึกนอยเนื้อต่ำใจเพราะแมรักสมมาก แมเปนทั้งพอและแมในเวลาเดียวกัน ถึงแมครอบครัวของสมจะมีฐานะยากจน บานของสมมุงหลังคาดวยสังกะสี ไมมีฝากันความรอน ฝาบานก็ลอมดวยสังกะสี รูปรางบานของสมเหมือนกลองกระดาษ เวลาอากาศรอนก็จะรูสึกรอนมาก แตสมก็ทนไดเพราะสมรักแม สมเปนเด็กท่ีมีเสียงไพเราะเวลาอานหนังสือหรืออานทำนองเสนาะ สมจะออกเสียงคำควบกล้ำไดชัดเจน สมไดรับรางวัลที่ ๒ การอานทำนองเสนาะชวงชั้นที่ ๑ ระดับศูนยประสานงานบางมูลนาก ๐๓ สมชอบอานหนังสือทุกประเภทและชอบวิชาคณิตศาสตรมาก สมจึงเปนนักเรียนที่เรียนดี แตเมื่อประมาณ

ปลายภาคเรียนที่ ๑ สมมีอาการที่เปล่ียนไปจากเด็กท่ีราเริงแจมใสกลับกลายเปนเด็กท่ีเงียบซึมลง นั่งหมอลอย มีอาการงวงนอน หาวบอย ตาแดง ครูถามวาสมเปนอะไร สมจะตอบครูและทำทาสงสัยในอาการของแม “แมเปนอะไรก็ไมรูคะ แมจะมีอาการปวดหัวมาก นอนไมคอยหลับ ตองลุกมารับประทานยาแกปวดเปนประจำ” แลวสมไดถามแมไหมวาแมเปนอะไร ครูถาม “แมตอบวาไมเปนอะไรมากหรอกคะ แมไปหาหมอบอยๆ ก็หายคะ” สมตอบแลวพูดตอวา “แมของหนูจะเปนคนท่ีเกรงใจคนอ่ืนท่ีจะตองใหไปเปนเพื่อนที่โรงพยาบาล หนูขอไปเปนเพื่อนแมไดไหมคะ” ไดสิคะ ถาครูเปนสมครูก็จะไปเปนเพื่อนแมเหมือนกัน ครูตอบ

เรื่อง อารม เพ็ชรมาก โรงเรียน วัดหวยเรียงใต ต.วังกรด อ.บางมูลนาก จ.พิจิตร

๒๕

ครูถาม “สมทำไมไมทำการบานมาละคะ” สมยืนขึ้นน้ำตาไหลพรากลงมาอาบสองแกม

แลวตอบวา “กลางคืนหนูตองดูแลแม ตองคอยเช็ดตัวและเช็ดอาเจียนของแม

แมจะมีอาการปวดศีรษะทั้งคืน ตอนเชาหนูตองหุงขาวอีกคะ” เมื่อครูไดฟง

แลวเหมือนมีอะไรมาจุกอยูที่คอ รูสึกสงสารหนูนอยวัย ๙ ขวบอยางจับใจ

๒๖

สมจะคอยดูแลแมหลั งจากกลับจากโรงเรียน และเวลากลางคืนก็จะคอยเช็ดตัวเช็ดอาเจียนใหแม จะคอยหายาใหแมรับประทาน ตอนเชาตองหุงขาวกอนไปโรงเรียน สมจะทำอยางนี้เปนประจำโดยไมบนวาเบื่อหนาย แมของสมจะนอนโรงพยาบาลบอยขึ้น ผมเริ่มลวงและมีอาการเจ็บปวดมากขึ้น

ในเวลาตอมาสมจึงเริ่มขาดโรงเรียนบอยขึ้นเพราะจะตองไปเปนเพื่อนแมที่โรงพยาบาล สมไมรูเลยวาแมเปนอะไร จะอยูกับสมไดอีกนานไหม สมรูแตวาแมจะตองอยูกับสมตลอดไป เพราะทั้งญาติหรือคนที่ไปเย่ียมก็ไมมีใครกลาบอกเพราะทุกคนสงสารสม แตในฐานะท่ีดิฉันเปนครูที่ปรึกษาเมื่อไปเยี่ยมจึงทำใหรูวาเปนมะเร็งในเม็ดเลือด แมสมรูตัวดีจึงมีความเปนหวงลูกมาก ดิฉันจึงคิดวาชีวิตของคนเราไมมีอะไรที่แนนอน เมื่อตายไปแลวก็เอาอะไรไปไมไดไมวาจะยากจนหรือร่ำรวยก็ตาม คงทิ้งไวแตความดีงาม ตัวอยางเชนแมของสมเปนคนมีน้ำใจชอบชวยเหลอืงานโรงเรยีน ถาโรงเรยีนมงีาน แมของสม จะมาชวย ไมวาจะเปนดานทรัพยสินหรือแรงงาน ในดานของชุมชน แมของสมก็ชอบชวยเหลือ ทุกงานจึงเปนที่รักใครของชาวบาน ผลของการมีน้ำใจของแมสมจึงเปนตัวอยางท่ีดีใหกับสมในดานความมีนำ้ใจชอบชวยเหลอืผูอืน่ และสงผลให สมเปนเด็กดีมีความกตัญู มีนิสัยชอบชวยเหลือมีความเอื้อเฟอเผ่ือแผ มีน้ำใจกับผูอื่นและเพื่อนๆ สมจึงเปนที่รักของเพ่ือนๆ พี่ๆ และครู สมเปนเด็กที่นาสงสารมาก เพราะตอไปสมจะไมมีทั้งพอและแม ไมมีพี่ ไมมีนอง อนาคตจะเปนอยางไร

และเวลาที่ทุกคนไมอยากใหมาถึง คือวันที่ ๑๐ มีนาคม ๒๕๕๓ เปนวันที่แมของสมเสียชีวิต วันนั้นสมปวยเปนไขหวัดญาติๆ จึงไมให ไปเยี่ยมแม แตญาติใหคุยกับแมทางโทรศัพท “แมจาแมตองหายไวๆ นะแม สมรอแมกลับบาน สมคิดถึงแม สมรักแมนะๆ ฮือๆ” ทุกคนท่ีไดฟง

ตางเบือนหนาหนีไมอยากใหหนูนอยตองเห็นน้ำตา เสียงที่ทุกคนไดฟงทำใหรูสึกสะเทือนใจเปนท่ีสุด เสียงน้ีเปนเสียงที่แมและลูกพูดคุยกันเปนครั้งสุดทาย เพราะหลังจากแมคุยกับลูกแลวเลือดก็ทะลักออกมาทางปากและจมูกของแม ซึ่งคุณหมอไดบอกอาการไวแลว คุณหมอบอกวาใหเขาไปอยางสงบอยาพยายามร้ังชีวิตเขาไวอีกเลยมันทรมานมากเหลือเกิน

ทุกคนยกมือพนมขึ้นพรอมกันและพูดวา “ขอใหดวงวิญญาณของแมสมไปสูสุคติเถิด”

หลังจากน้ีตอไป ชีวิตของหนูนอยตองเผชิญกับขวากหนามอุปสรรคตางๆ หนูนอย ตองตอสูใหได ครูจะคอยเปนกำลังใจและคอยแนะนำ อบรมส่ังสอนใหหนูสมเปนเด็กดี เพื่อใหฝาฟนอุปสรรคตางๆ ไปใหได ครูเชื่อวาความดีของสมที่มีความกตัญูตอผูมีพระคุณ จะเปนเกราะคุมภัยอันตรายใหสมปลอดภัย

ดังมงคลชีวิตขอที่ ๒๕ เร่ืองความกตัญูกลาวไววา พระพุทธศาสนาสอนใหคนเปนคนดี คนดียอมเปนที่ปรารถนาท่ีตองการในท่ีทุกหน ทุกแหงในทุกกิจการ และในทุกยุคทุกสมัย คนดีทำใหครอบครัวเจริญ โรงเรียนเจริญ ชุมชนเจริญ สงัคมและประเทศชาติเจรญิ คนดอียูในครอบครัว ใด โรงเรียนใด และสังคมใด ครอบครัวโรงเรียน และสังคมน้ันๆ ยอมมีความสุข ความกตัญู คือ คุณสมบัติและสัญลักษณของคนดี กตัญูกับกตเวทีรวมเปนกตัญูกตเวที เปนคุณธรรมคูกันเสมอ เปนหลักถือปฏิบัติในการดำเนินชีวิตของสัตบรุุษ คือ คนดี หรือคนในอุดมคตินั่นเอง ในสังคมชาวพุทธ คนมีความกตัญูกตเวทียอมเปนผูควรคาแกความรัก เกียรติ ศักดิ์ศรี และการยกยองสรรเสริญจากผูอื่น เพราะไดปฏิบัติธรรมอันถือเปนมงคลยิ่งขอหน่ึง คือ ความกตัญู บุคคลยอมมีชี วิตประสบแตความกาวหนา เจริญรุงเรือง

๒๗

พิษณุโลก เขต ๑

พราว... ผูปรับตัวได

ดวยการปรับใจ

๒๘

คำวา “เด็กไมเอาถาน” “เด็กเหลือขอ” “เด็กดื้อ” เปนคำเรียกติดปากของผูใหญหลายคน ที่เคยใชเรียกเด็กท่ีทำอะไรไมถูกใจผูใหญ โดยเฉพาะผูใหญใกลตัวเด็ก เชน พอ แม ลุง ปา นา อา หรือแมกระทั่งครูในโรงเรียน หากดูยอนกลับไปฟงคำเรียกเหลานั้นดวยใจเปนธรรมแลวละก็ จะพบวา การที่เด็กคิด พูด และทำในสิ่งท่ีไมตรงกับใจของผูใหญ อาจเกิดจากหลายสาเหตุ เชน เด็กอาจทำเพราะความนอยเนื้อต่ำใจ เด็กอาจทำเพราะไมเขาใจในสิ่งท่ีผูใหญคาดหวัง เด็กอาจทำตัวไมถูกเพราะทำอยางไรก็ไมถูกใจผูใหญสักที เด็กอาจทำเพื่อคนหาตัวเอง เพื่อความสนุก ตื่นเตน เด็กอาจทำเพราะพ้ืนฐานความสัมพันธกับผูใหญไมดี

ตะวันคลอยต่ำลงเรื่อย อีกไมนานจะลาลับขอบฟาเชนทุกวัน ไมมีเด็กๆ เพราะกลับบานกันหมดแลว นักเรียนที่เลนกีฬาเมื่อครูเพิ่งกลับไป ทิ้งใหโรงเรียนอยูกับความเงียบเหงาโดยลำพัง

บานกรางวิทยาคม เปนโรงเรียนเล็กๆ ตั้งอยูนอกเมือง นักเรียนที่นี่ขาดความพรอมเปนสวนมาก คนท่ีพรอมกวามักไปเรียนโรงเรียนขนาดใหญในเมือง ความไมพรอมของนักเรียนมาพรอมกับความยากจนของพอแมหรือครอบครัว ยิง่กวาน้ัน ภาวะแตกแยกหยารางของคูสามภีรรยา หนุมสาว ซึ่งระเริงกับความสนุกสนานชั่วครูยาม กวาจะตระหนักหรือพบความจริงของชีวิต ก็สรางตราบาปใหกับลูกนอยไปเรียบรอยแลว

ชีวิตเธอไมมีอะไรใหมั่นใจอยูแลว แตยังพยายามและตั้งใจไดขนาดนี้ ไมวาผลการแขงขันจะเปนเชนไร ความภาคภูมิใจศิษยคนนี้ของครูไมมีวันลดลง

“พราว” สาวนอยช้ันมัธยมศึกษาตอนปลายก็หนีความจริงเหลานี้ไมพน หลังจากแม

แตงงานใหมและไปอยูที่อื่น เธออาศัยอยูกับตายาย ชีวิตของเธอเปนบวงรัดในใจดวยหรือเปลา ไมมีใครรูได แตการแสดงออกในโรงเรียนของเธอ เปนไปตามรูปแบบเด็กท่ีมีสภาพเชนนี้ไมผิดเพี้ยนเธอหนีเรียนตลอด ไมคอยทำงานสง แตงหนาแตงตา แอบทาปากแดงๆ อยูบอย กิริยาวาจาหวนกระดาง เพื่อนบางคนบอกเธอติดบุหรี่ เธอจึงเปนหน่ึงในหาของนักเรียนท่ีฝายปกครองคัดไปเขาคายเรียนรูเยาวชนสรางสรรคสังคมตานภัย ยาเสพติด “ครูขาหนูปวย ไอ น้ำมูกไหล ไมไปเขาคายไดไหมคะ” เธอเอยกบัครผููรบัผดิชอบดูแล นักเรียนทั้งหมดในการเขาคายครั้งนั้น “ตัวไมเห็นรอนเลย ไปกอนแลวกัน ครูอยูดวย ดูแลได” ครูยืนยัน แตสุดทายแคพิธีเปดคายเทานั้น ครูก็ตองนำเธอไปยงัสถานอีนามัย พยาบาลบอกอาการ อยูในกลุมเส่ียงไขหวัด ๒๐๐๙ เธอจึงถูกสงไป คัดกรองยังโรงพยาบาลศูนยประจำจังหวัดตลอดเวลาเธอไดรับการดูแลเอาใจใสเปนอยางดีจากครูซึ่งรับปากเธอไว ทั้งติดตอตายายและแม จนถึงขาว น้ำ และอาหาร ที่ครูเทียวไปหาซื้อมาให ประดุจแมดูแลลูกเลยทีเดียว “อยาลืมกินยา ใหครบ แลวไปหาหมอตามนัด” ครูกำชับขณะสงเธอที่บาน มีตาและยายคอยรอรับ เหตุการณเขาคายและความเจ็บไขไดปวยของพราวครั้งนั้น ดู เหมอืนจะลมืเลอืนกนัไปแลว เนือ่งดวยเวลาผานไป เกือบป ถาไมมีปญหาการสงนักเรียนเขาแขงขัน บรรยายธรรมะขึน้มา “ครขูา เพือ่นหนูไมยอมแขง หาใครไมไดเลย ยกเลิกไหมคะ” นักเรียนคนหน่ึงเลา พรอมเสนอแนะ “ไมไดคาดหวังวาตองชนะ อาจแคไปหาประสบการณ หตูาพวกเราจะไดกวาง ไกลขึ้น” ครูทำความเขาใจ ขณะนักเรียนกลุมเปาหมายเงียบกริบ เบือนหนาหลบ ทำเอาหนา ครสูลด

เรื่อง ประสมพร ประจนัตะเสน ต.บานกราง อ.เมือง จ.พิษณุโลก

๒๙

“ครูขา ครูวาหนูทำไดไหมคะ” เสียงนักเรียนคนหนึ่งแทรกความเงียบข้ึน...พราวนั่นเอง

ทามกลางความพิศวงงงงวยในกลุมเพื่อน เพราะปกติพราวไมเคยรูจักหรือสนใจกิจกรรมเหลานี้ แมระยะหลังเธอจะไมหนีเรียน เลิกสูบบุหรี่ รวมทั้งต้ังใจเรียนอยางนาประหลาดก็ตาม

“พรุงนี้ไปพบครูที่หอง เพื่อซอมและฝกพูด” ครูนัดแนะทั้งที่ไมแนใจ แถมงงๆ ไมนอยกวาเพื่อนของเธอ

“พราวอยูไหน มาซอม จะแขงแลว อีกสองวัน อีกวันเดียว ตอนบายนี้แลวนะ” ครูตองโทรศัพทตามเปนระยะๆ ธุระเธอมากจริงๆ แตการฝกซอมบรรยายธรรมของพราวแตละคร้ัง แสดงถึงความมุงมั่นที่เธอมี ซึ่งนาจะไมแพใครๆ เลย “ทบทวนใหมอีกรอบ ตั้งสติใหดี หายใจลึกๆ อยาพูดเร็ว ชาๆ ชัดๆ”

“ครูขาจะแขงแลว หนูยังจำไมไดเลย ชอบลืม” เชาวันแขงเธอขออนุญาตซอมตลอดท้ังครึ่งวัน เพื่อใหมั่นใจวาบายนี้เธอจะทำได “ครูเชื่อวาหนูทำได” ประสบการณของครู เขาใจความไมมั่นใจของพราวดี ไมเคยทำมากอน

ผนวกกับชีวิตเธอไมมีอะไรใหมั่นใจอยูแลว แตยังพยายามและตั้งใจไดขนาดน้ี ไมวาผลการแขงขันจะเปนเชนไร ความภาคภูมิใจในศิษยคนน้ีของครูไมมีวันลดลง กอนประกาศผลจริงกรรมการเชิญครูแตละโรงเรียนรับฟงคำชี้แจงการตัดสินและขอบกพรอง เด็กๆ พากันใจจดใจจอ โดยเฉพาะพราว พอครูมา เธอจึงถามทันที “เราไดที่เทาไหรคะ” ครูแสร งอ้ำอึ้ ง ใหศิษยว าวุนใจเลนอยู ประเดี๋ยว กอนเอย “ที่สอง” เสียงเฮดังลั่นขึ้นพรอมๆ กัน ทุกคนตื่นเตนดีใจสุดขีด พราวลืมตัวกระโดดกอดครู พรอมหยิบโทรศัพทเรียกสายแมละล่ำละลัก “แมจาๆ หนูทำได หนูทำไดแลว หนูไดที่สอง” แมจะผานเหตุการณลักษณะนี้มานับครั้งไมถวน แตหวงเวลาน้ัน ครูไมอาจยับยั้งน้ำตาแหงความปติของตัวเองไดเลย

หลังตะวันลับฟา ความมืดมิดเคลื่อนเขามาแทน อาคารเรียนหลังใหญทะมึนทามกลางความเงียบเหงา ท่ีนี่สรางคนดีใหสังคมมานักตอนักแลว

เหลือบเห็นหมูดาวพราวอยูทั่วทองฟา... พราวจะพราวในใจครูตลอดไปนะ เธอผูปรับตัวไดดวยการปรับใจ

ชีวิตเธอไมมีอะไรใหมั่นใจอยูแลว แตยังพยายามและตั้งใจไดขนาดนี้

ไมวาผลการแขงขันจะเปนเชนไร ความภาคภูมิใจศิษยคนนี้

ของครูไมมีวันลดลง

๓๐

ใหความรัก กอนใหความรู ใหความศรัทธากอน แลวคอยสอน

สมพร แซโคว

เสียงเพลง ลูกเทวดา เพลงลูกทุงแนว ภาคอีสานที่กำลังไดรับความนิยมอยางสูงอยูในขณะน้ี สถานีวิทยุแทบทุกคลื่นไดเปดใหฟงตามคำขอของแฟนเพลง เนื้อหาของเพลงไดบงบอกถึงปญหาของสังคมไทยในปจจุบันไดเปนอยางดี จากการที่พอแมเลี้ยงลูกอยางถนุถนอม ตามใจลูกทุกอยาง ซึ่ ง เปนการเลี้ ยงลูก ท่ีไมถูกวิธี ประกอบกับความเจริญทางดานวัตถุนั้นรุดหนา ไปอยางรวดเร็วซึ่งสวนทางกับความเจริญทาง ดานจิตใจของคนในปจจุบัน จึงทำใหเกิดปญหาตามมาอยางมากมาย ไมวาจะเปนนักเรียน

หนีเรียน ใชเงินอยางฟุมเฟอยอยางไมเห็นคุณคา มีเพศสัมพันธกอนวัยอันควร ฯลฯ แตสุดทายลูกไดบวชทดแทนบุญคุณของพอแมหลังจากท่ีไดหลงผิดไปนาน สรางความปลาบปลื้มใจใหกับพอแมเปนอยางยิ่ง แตกวาจะกลับตัวไดก็เกือบจะสายเกินไป

จากปญหาที่ไดกลาวขางตน โรงเรียนบานหวยคอม สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุตรดิตถ เขต ๒ เปนโรงเรียนขยายโอกาสทาง การศึกษาตั้งอยูในถิ่นธุรกันดาร ขาดแคลนในทุกๆ ดาน แตในดานการศึกษาแลวทุกคนได

อุตรดิตถ เขต ๒

มานหมอกแหง ความดี

เรื่อง สมชาติ มาซิว โรงเรียน บานหวยคอม ต.น้ำไผ อ.น้ำปาด จ.อุตรดิตถ

๓๓

รับความเสมอภาคกันอยางทั่วถึงโดยเฉพาะกิจกรรมพัฒนาคุณธรรมจริยธรรม ทางโรงเรียนไดบูรณาการไปกับทุกสาระการเรียนรูใหกับนักเรียนอยางตอเนื่อง โดยไดประสานงานกับทุกหนวยงานในทองถิ่น เชน องคการปกครองสวนทองถิ่น สถานีอนามัยน้ำไผ วัด ผูปกครองนักเรียน ฯลฯ ไดรวมมือกันจัดกิจกรรมใหกับนักเรียนและบุคคลทั่วไปอยางทั่วถึงและตอเนื่องเสมอมา

ในการจั ด กิ จกรรมพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมน้ันทางโรงเรียนไดบูรณาการในหลายโครงการเขาดวยกัน เชน โครงการโรงเรียนวิถีพุทธ โครงการลูกเสือยุวกาชาด โครงการจิตอาสาและโครงการฟนฟูศีลธรรมโลก ในการจัดกิจกรรมตางๆ ไดบูรณาการกันอยางลงตัว นักเรียนจะปฏิบัติกิจกรรมตั้งแตยางกาวเขามาในโรงเรียนและกลับไปปฏิบัติตอที่บาน โดยความรวมมือของทุกภาคสวนท่ีเกี่ยวของและความเต็มใจของนักเรียน ภาพนักเรียนชวยกันทำความสะอาดโรงเรียนอยางแข็งขัน ภาพนักเรียนน่ัง

สมาธิกอนเรียนในหองพัฒนาคุณธรรมอยางสงบ นิ่ง เพื่อรอรับการอบรมสั่งสอนจากคณะครู ภาพนักเรียนชวยพอแมทำงานท่ีบาน ภาพนักเรียนนวดแขน ขา ใหพอแมหลังจากทานเหน็ดเหนื่อยจากการทำงานเพื่อผอนคลายความเมื่อยลา ภาพ นักเรียนนั่งดูละคร การตูน ที่สงเสริมคุณธรรมจริยธรรมที่คณะครูไดจัดให หรือแมแตภาพที่คณะครูนำนักเรียนไปรวมกิจกรรมเพื่อพัฒนา คุณธรรมจริยธรรมที่วัดพระธรรมกายรวมกับสมาชิกชมรมเด็กดี V-star ทั่วประเทศกวา ๕๐๐,๐๐๐ คน ลวนแตเปนภาพแหงความประทบัใจ ทั้งส้ิน เปนกิจกรรมที่จัดข้ึนเพื่อใหอบอวนเต็มไปดวยบรรยากาศแหงความดี (มานหมอกแหง ความดี)

จากการทำงานท่ีตอเนื่อง ในกิจกรรมที่หลากหลาย และดวยความรวมมือของทุกฝายที่เกี่ยวของ ผลของการทำงานไดปรากฏในเชิงประจักษ ประสบผลตามท่ีไดคาดหวังไว โรงเรียน สะอาดรมรื่นบรรยากาศเอื้อตอการจัดกิจกรรมการเรียน-การสอน นักเรียนย้ิมแยมแจมใสมา

๓๔

เรียนหนังสือดวยความภาคภูมิใจ บรรยากาศของความรวมมือระหวางบาน วัด โรงเรียน และหนวยงานที่เกี่ยวของลวนเปนไปในทางที่ดี มีความเขมแข็งและมีความยั่งยืนอยูในตัว มองดูแลวทุกคนมีความหวัง มีความปรารถนาท่ีจะเห็นเยาวชนของชาติเปนคนดีของสังคมและของประเทศชาติ ดังกรณีตัวอยาง เชน

ด.ช.ศักรินทร กริดรัมย ด.ช.จิรพงษ คำปลอง และ ด.ช.เอกสิทธิ์ บุญแทน ไดเก็บโทรศัพทมือถือไดที่ตลาดนัดวันจันทรของอำเภอน้ำปาด และนำไปมอบใหกับตำรวจที่สถานีตำรวจภูธรน้ำปาดเพื่อประกาศหาเจาของ และ เจาของโทรศัพทมารับของคืนไปดวยความยินดีและมอบรางวัลใหกับผูที่เก็บได ๒๐๐ บาท เปนที่นาแปลกใจ สงสัย ของบุคคลทั่วไปเปนอยางย่ิงวาใครเปนผูท่ีเก็บโทรศัพทมือถือนั้นได ทำไมถึงเอามาใหตำรวจประกาศหาเจาของ ทำไมไมเอาไปใชเอง เมื่อไดพบตัวแลว จึงไดรูวาผูที่เก็บไดนั้น เปนนักเรียนของโรงเรียนบานหวยคอม จำนวน ๓ คน คือ ด.ช.ศักรินทร กริดรัมย

(นองมินทร ) ด.ช .จิ รพงษ คำปลอง และ ด.ช.เอกสิทธ์ิ บุญแทน จากการไดพูดคุยเบื้องตนของเจาหนาที่ตำรวจนักเรียนบอกวา ที่ผมเอาโทรศัพทมาคืนก็เพราะวา ครูสอนใหผมเปนคนดี คนทำดียอมไดดี ถาผมทำช่ัวผมกลัวตกนรก ผมจะเปนคนดีครับ

เปนคำตอบที่ซื่อๆ ของเด็กนักเรียนบานนอก แตเปนภาพที่สรางความประทับใจใหกับทุกคนท่ีไดพบเห็น ดวยเหตุดังกลาวทางสถานีตำรวจภูธรน้ำปาดไดออกประกาศเกียรติคุณใหทุกคนไดรับทราบ และมอบเกียรติบัตรใหกับนักเรียนท้ัง ๓ คน เพื่อยกยองเชิดชูเกียรติที่พวกเขาไดกระทำ ซึ่งหาไดไมงายนักในสังคมปจจุบัน ผูอำนวยการโรงเรียนรับมอบเกียรติบัตรแทนนักเรียนในวันประชุมประจำเดือนของผูบริหารโรงเรียนดวยมือท่ีสั่นเทา และเก็บความรูสึกที่สุดแสนจะยินดีไวในใจ

จากเหตุการณดังกลาวไดสงผลไปถึงบิดา มารดาของศักรินทร บิดาจากที่ เคยดื่มเหลา หัวราน้ำ มีเรื่องทะเลาะวิวาทกับบุคคลทั่วไปเปน

ครูสอนใหผมเปนคนดี คนทำดียอมไดดี ถาผมทำชั่วผมกลัวตกนรก ผมจะเปนคนดีครับ

๓๕

ประจำ ไดเห็นผลการกระทำดีของลูกแลวไดปฏิญาณตนตอหนาพระบรมฉายาลักษณของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว และสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ ตอหนาประชาชนนับพันคนในงานวันพอแหงชาติ วา จะเลิกเหลา เลิกบุหรี่ และจะกระทำตนใหเปนคนดีของสังคม และเขาไดปฏิบัติตนเชนน้ันต้ังแต วันนั้นเปนตนมา

สวนมารดาไดรับการยกยอง เชิดชูเกียรติจากสังคมให เปนแมดี เดนในวันแมแหงชาติ ป ๒๕๕๑ ของตำบลน้ำไผ ไดนำความอบอุนกลับมาใหกับครอบครัวของศักรินทรอยางยั่งยืนอีกครั้งหน่ึง

ทางชมรมพุทธศาสตรสากลฯ ผูดำเนินโครงการฟนฟูศีลธรรมโลก ไดทราบเรื่อง ไดมาทำสารคดี “ศักรินทรผูพิชิต” และครูผูสรางคนดี นำไปออกอากาศทางชอง DMC เผยแพรไปทั่วประเทศไทยและทั่วโลก และทางสำนักพัฒนานวัตกรรมของ สพฐ. ไดขอรูปแบบการสรางคนดีไปเผยแพร เพ่ือเปนแบบอยางกับโรงเรียนตางๆ ตอไป

จากเหตุการณที่เกิดขึ้นทั้งหมด นับไดวาเปนกิจกรรมท่ีทุกภาคสวนตองรวมมือกันเพื่อพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมใหกับนักเรียนและบุคคลท่ัวไป ถือวาเปนความโชคดีของนักเรียนโรงเรียนบานหวยคอม ท่ีมีบุคลากรท่ีใหความสำคัญในเรื่องนี้ และดำเนินกิจกรรมโดยรวมมือกับทุกภาคสวนท่ีเกี่ยวของอยางจริงจังและตอเนื่องตลอดมา เพื่อสรางมานหมอกแหงความดีคอยปกคลุมนักเรียน เยาวชน บุคคลท่ัวไปไดพบ ไดปฏิบัติ จนสามารถมีตัวอยางท่ีดีใหกับบุคคลทั่วไปไดพบเห็น ถึงแมบางครั้งจะเหน็ดเหนื่อย ทอแท แตเมื่อไดเห็นผลผลิตที่เกิดข้ึน กลับทำใหเรามีกำลังใจที่จะทำงานตอไป เพื่อพัฒนาเยาวชนของชาติ ให เปนบุคคลท่ีมีคุณธรรม จริยธรรม มีความรู สามารถใชชีวิตอยูในสังคมไดอยางปกติสุข และเปนกำลังที่สำคัญของชาติในอนาคตตอไป อยาใหเปนดังเพลงลูกทุงที่ชื่อวา ลูกเทวดา ท่ีกำลังโดงดังอยูในขณะนี้ กวาจะกลับตัวเปนคนดีไดก็เกือบจะสายเกินไป

๓๖

ตาก เขต ๑

มะเร็งรายพิชิตได ดวยเมตตา

เรื่อง วาสนา คมเฉลียว โรงเรียน วัดปากหวยไมงาม ต.หนองบัวเหนือ อ.เมือง จ.ตาก

๓๗

“เมตตา ทานอธิบายวา คือความรักใครปรารถนาใหผูอื่นเปนสุข เมตตามีอยูในผูใดยอมค้ำชูใหผูนั้นอยูเย็นเปนสุข และพลอยใหผูอื่นไดรับกระแสแหงความอยูเย็นเปนสุขนั้นดวย จึงกลาววา เมตตาเปนเครื่องค้ำจุนโลก อันความเมตตาที่จะค้ำจุนโลกไดนั้น จะตองเปนเมตตาที่แทที่บุคคลเจริญขึ้น หรืออบรมขึ้นอยางถูกตอง คือเจริญข้ึนโดยอาศัยจิตใจที่ตั้งมั่นเปนกลาง...” พระราโชวาทสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรแกผูสำเร็จการศึกษาจากมหาวิทยาลัย รามคำแหงวันอังคารที่ ๒๑ ธันวาคม ๒๕๓๑

โรงเรียนวัดปากหวยไมงาม จัดการเรียนการสอนโดยยึดหลักคุณธรรมนำความรูสูความดีสรางความตระหนัก สำนึกในคุณคาของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง พัฒนาผูเรียนโดยใชคุณธรรมเปนพ้ืนฐานของกระบวนการเรียนรูที่เชื่อมโยงความรวมมือ รวมคิด รวมทำ ของสถาบันครอบครัว ศาสนา และโรงเรียน โดยมีจุดเนนเพ่ือพัฒนาเยาวชนใหเปนคนดี มีความรู และอยูเปนสุขอยางแทจริงในการปลูกฝงคุณธรรมใหเกิดแกลูกๆ นักเรียน “คุณธรรม” ไมไดวัดกันที่มี

ความรูคุณธรรมมากนอยแคไหน แตตองวัดกันที่พฤติกรรมที่แสดงออกมา เปนสวนหน่ึงของการยึดติดเปนคุณคาที่อยูในตัวตนของคนมากนอยแคไหน และสิ่งนี้ไปกำกับใหใหมีพฤติกรรมที่แสดงออกถึงความมีคุณธรรมมากนอยแคไหน เรื่องนี้จึงเปนเรื่องสำคัญที่วิธีการ การท่ีเด็กๆ และเยาวชนไดซึมซับ หรือเกิดความตระหนักใน คุณธรรมนำความรู “วิ่งจับพี่ใหทันซิเจาบราว วิ่งเร็ว” เสียงนักเรียนรองเรียกเจาบราวสุนัขของภารโรงวิ่งเลนกับนักเรียนในเวลาเชา แตวันน้ีไมมีเสียงเรียกเจาบราวเหมือนเชนเคย นักเรียนถามภารโรงวาบราวไปไหน ภารโรงบอกวาไมสบาย นักเรียนเห็นสุนัขของภารโรงมีนมโตเปนกอนใหญ ซึ่งภารโรงพาบราวไปพบสัตวแพทยมาแลวคุณหมอแจงใหทราบวา นมของเจาบราวเปนมะเร็งตองผาตัดออก ถาไมผาเมื่อกอนเน้ือโตมากจะแตกออกและเจาบราวตองตาย คาใชจายในการผาตัดเปนเงิน ๑,๒๐๐ บาท แตภารโรงไมมีเงินมากพอจะพาสุนัขไปรักษาจึงปลอยไวใหนม เจาบราวใหญขึ้นมาเรื่อยๆ

เมื่อนักเรียนชั้นประถามศึกษาปที่ ๖ ไดรับรูจากคำบอกเลาของนักการภารโรงแลวมีความ

๓๘

“คุณธรรม” ไมไดวัดกันที่มีความรูคุณธรรมมากนอยแคไหน

แตตองวัดกันที่พฤติกรรมท่ีแสดงออกมา

๓๙

เมตตากรุณาเกิดขึ้นในใจเด็กนักเรียน เมตตา คือ ความรกั ความปรารถนาดีใหเขามคีวามสขุ ความ กรุณาที่ตองการใหสุนัขพนจากทุกข ความกรุณาที่แทจริงตองมีพื้นฐานของความเมตตาอยูดวยเสมอ นักเรียนนำเร่ืองตองการชวยเหลือสุนัขมาปรกึษาครปูระจำชัน้ และเรยีนปรกึษาผูอำนวยการ โรงเรียนวาจะขอทำโครงงานจิตอาสา เนื่องจาก นักเรียนมาโรงเรียนแลวพบเห็นสุนัขของโรงเรียนมีนมโตออกมาเปนกอนใหญ ซึ่งผูอำนวยการโรงเรียนเห็นชอบใหดำเนินโครงงานจิตอาสาชวยนองหมาผูนาสงสาร มีวัตถุประสงคของการจัดทำโครงงานเพ่ือใหสุนัขไดรับการรักษาอยางถูกวิธีและทันเวลา ปลูกจิตสำนึกความรักความเมตตาตอสัตว โดยนักเรียนตั้งแตชั้นอนุบาลถึงชั้นประถมศึกษาปที่ ๖ คณะครูทุกคนรวมกันบริจาคเงิน รวบรวมเงินได ๑,๒๐๐ บาท มอบใหภารโรงนำเจาบราวไปใหสัตวแพทยรักษา สุดทายเจา บราวกลับมามีสุขภาพดีแข็งแรงดังเดิม

จากกิจกรรมนี้สะทอนใหเห็นกระบวนการเรียนรูสามารถพัฒนาคุณธรรมใหเกิดขึ้นกับ ผูเรียน เพราะคุณธรรมท่ีพึงประสงคสามารถ

สรางใหเกิดได ผานกระบวนการปฏิบัติงานทั้งงานสวนบุคคลและงานปฏิบัติรวมกันเปนกลุม การเรียนรูที่ดีจึงควรเปนการเรียนรูที่ใหผูเรียนปฏิบัติงานตางๆ ดวยตนเอง และทำงานรวมกับ ผูอื่น เขาตองเรียนรูเรื่องความรับผิดชอบ ความตรงตอเวลา ความอดทน เสียสละ ความซื่อสัตยสจุรติ ตองรูจกัชวยเหลอืผูอืน่ดังทีพ่ระราชบัญญตัิ การศึกษาแหงชาติ กลาววา การศึกษาตองใหความสำคัญท้ังความรู คุณธรรม และกระบวนการ เรียนรู และการบูรณาการตามความเหมาะสมของแตละระดับการศึกษา จึงเปนหลักการจัดการเรียนรูที่สำคัญยิ่ง ท่ีจะทำใหผูเรียนเกิดทั้งความรูและคุณธรรมไปพรอมๆ กัน โดยโรงเรียนปลูกฝงใหนกัเรยีนเปนทัง้คนดแีละคนเกง เชนที ่ดร.สนอง วรอุไร กลาวไวในหนังสือทางสายเอกวา

ความดีทำไวไมหายสูญ จะเกื้อกูลตามสนองผล ใหความสุขสมหวังดังใจตน เกิดเปนคนควรทำแตกรรมดี

เยาวชนชวยลดภาวะโลกรอน โครงงานคุณธรรม เปนกิจกรรมการเรียนรู

เชิงบูรณาการท่ีพัฒนาผูเรียนอยางเปนองครวม ที่มีคุณธรรมหรือความดีเปนพื้นฐานหรือแกนหลัก โดยใช เทคนิควิธีการเรียนรู โดยใช โครงงาน คณุธรรมท่ีเกดิจากความสนใจ ความคดิรเิริม่สราง สรรคของผูเรียนเอง และเนนการปฏิบัติจริงดวยความพากเพียรจดจออยางตอเนื่องในชวงระยะ

เวลาที่ยาวนานตามสมควร ในลักษณะวิจัยปฏิบัติการในการแกปญหาในดานตางๆ ขาพเจาในฐานะผูบริหารโรงเรียน จึงไดสงเสริมใหครูสงเสริมการทำความดีแกนักเรียน ดวยการจัดทำโครงงานในโรงเรียนอยางเปนรูปธรรมและเปนระบบ รวมท้ังการขยายผลความมีสวนรวมไปสูบุคคลตางๆ ในชุมชนของตนเอง

นครสวรรค เขต ๓

เรื่อง วิเชียร ศิริคง

โรงเรียน วัดประชาสรรค

ต.สุขสำราญ อ.ตากฟา จ.นครสวรรค

สรางเสริมคุณธรรม ดวยโครงงานคุณธรรม

๔๐

โดยนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช เนื่องจากสภาพในชุมชนมีการจัดงานเลี้ยง

ในโอกาสตางๆ กันบอยครั้งทำใหมีขวดน้ำท่ีใชแลวมากมาย รวมท้ังในชุมชนมีการซื้อน้ำขวดพลาสติกมาดื่มกันมาก นักเรียนและเยาวชนในโรงเรียนจึงเกิดความสนใจท่ีจะนำขวดพลาสติกท่ีใชแลวมาทำใหเกิดประโยชน สรางรายไดใหแกนักเรียนไดดวย ทั้งยังเปนกิจกรรมหนึ่งท่ีชวยลดภาวะโลกรอนดวย นักเรียนและเยาวชนจึงไดรวมกันวางแผนการดำเนินงาน แลวนำเสนอครูที่ปรึกษาและผูบริหารโรงเรียน ในการจัดทำ โครงงานคุณธรรม เยาวชนพิชิตโลกรอน ดวยการนำขวดน้ำพลาสติกมาออกแบบจัดทำเปนผลิตภัณฑออกจำหนายสรางรายได ซึ่งเยาวชนจะเปนตัวสะทอนปญหา ในการจัดการศึกษาของโรงเรียนทำใหเห็นวา มีปจจัยหลายอยางท่ีตองนำมาวางแผนแกไขและพัฒนาเรื่องการจัดการศึกษา

รวมทั้งการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของคนในชุมชนบานเกษตรชัยไปพรอมกัน โดยมีแนวทางในการจัดการศึกษาท่ีเนนการขับเคลื่อนกิจกรรมพัฒนานักเรียนเชื่อมโยงกับการแกปญหาของชุมชน เปรียบเสมือนเปนเข็มทิศที่ชี้นำเสนทางเดินไปสูความมั่นคงในชีวิต เพื่อเติบโตไปเปนผูใหญที่มีคุณภาพ สามารถอยูในสังคมไดอยางมีความสุข พระราชดำรัสตางๆ ดังเชน พระราชดำรัสท่ีเปนหลักคิดในการดำเนินชีวิต “หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง”

ขาพเจาจึงนอมนำมาใชและพยายามนำไปสูการปฏิบัติ ให เปนรูปธรรม เพื่อให เกิดประโยชนแกตัวเอง และผูคนรอบขางที่ขาพเจาเกี่ยวของอยูใหดีที่สุดน่ันก็คือในการบริหารการศึกษาของโรงเรียนวัดประชาสรรค เพื่อจัดการศึกษาใหแกเด็กและเยาวชนทั้งในโรงเรียนมี คุณธรรม จึงพัฒนาการเรียนรูและคุณธรรมของ

๔๑

กระบวนการเรียนรูที่ดีและสมบูรณ จะตองเริ่มตน จากการสรางความเปนกัลยาณมิตรตอกันและกัน

อันเปนปจจัยเริ่มตนที่สำคัญ ในการออกแบบ และจัดวางเงื่อนไขใหเกิดการรวมกลุมกัน

โดยมีองคประกอบโครงสรางและความสัมพันธในกลุม ในการดึงความสามารถของแตละคนออกมาใหมากที่สุด

๔๒

คุณธรรมเพื่อเปนแนวทางเดินในการดำเนินงาน การจัดทำโครงงานตอไป เพื่อนำสูปญญาการประเมินสรุปผลและปญญาการนำเสนออยางมีสติ

การขับเคล่ือนการสงเสริมการจัดกิจกรรมดวยโครงงาน ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใชในโรงเรียนวัดประชาสรรคนั้น ได ดำเนินการมาเปนลำดับอยางตอเน่ือง ทำใหโรงเรียนของเราผานเกณฑการประเมินภายนอกรอบสอง และนักเรียนมีรายไดระหวางเรียน ที่สำคัญเปนท่ียอมรับของชุมชน ผูปกครอง เปนตัวชี้วัดความสำเร็จท่ีสรางความภาคภูมิใจใหกับคณะครู นักเรียน และชุมชนไดระดับหน่ึง

ที่สำคัญคือ ผลที่เกิดขึ้นกับตัวเด็ก ไดฝกปฏิบัติจริง สามารถสรางรายไดระหวางเรียนไดหากมีความสนใจและพัฒนาไปเปนฐานอาชีพไดในอนาคต ตัวครูเองไดมีโอกาสพัฒนาการจัดการเรียนการสอนท่ีตอบสนองตอเปาหมายของชุมชน สอดคลองกับบริบทและสภาพปญหาของสังคมชุมชน โดยพบวา หากเกิดความรูความเขาใจแลว ก็สามารถพัฒนาการเรียนรูของเด็กๆ ไดจากสิ่งแวดลอมที่อยูรอบตัวของนักเรียนอยางที่ทั้งนักเรียนและครูก็สนุกไปดวยกัน ดังที่สังเกตไดจากรอยย้ิมและความภาคภูมิใจท่ีไดทำและทำไดของเด็กๆ จากการที่พวกเขามีโอกาสและทางเลือกในการเรียนรูตามศักยภาพของตน จนเกิดคุณธรรมในตนเองอยางยั่งยืน

ผูเรียนผานโครงงานคุณธรรม ซึ่งเกิดควบคูไปกับการจัดการเรียนรูของครู ดวยกระบวนการกัลยาณมิตร กระบวนการเปดการเรียนรูภายใน กระบวนการเรียนรูอยางเปนองครวม และกระบวนการการพัฒนาแบบเวียนรอบตอเนื่อง

เสนทางสูความสำเร็จ

กระบวนการเรียนรูแบบโครงงานคุณธรรม นัน้ มหีลักการสำคญัคือ “รวมกนั - ทำด ี- อยาง มีปญญา” กลาวคือ กระบวนการเรียนรูท่ีดีและสมบูรณ จะตองเริ่มตนจากการสรางความเปนกัลยาณมิตรตอกันและกัน อันเปนปจจัยเริ่มตน ที่สำคัญ ในการออกแบบและจัดวางเง่ือนไขให เกิดการรวมกลุมกัน โดยมีองคประกอบโครงสรางและความสมัพนัธในกลุม ในการดงึความสามารถ ของแตละคนออกมาใหมากที่สุด ซึ่งจะทำใหเกิดการใฝดี คิดดี และทำดีรวมกันอยางเต็มตามศักยภาพของแตละคน เกิดความซึมซับความดี พรอมๆ กับมีการเรียนรูตั้ งแต เริ่มตนระดม ความคิด การสังเกต สำรวจสภาพปญหา ปญญา ตระหนักรูในสถานการณหรือสภาพปญหาและ สืบสาวถึงสาเหตุ ปญญาคนควาหาความรูจากแหลงเรียนตางๆ รวบรวมประมวลขอมูล ปญญาการคิดวิเคราะห สังเคราะห ปญญาคิดริเริ่มสรางสรรค การทำความคิดใหชัดเจนเปนระบบ การคิดวางแผนงาน การจัดทำรางโครงงาน

๔๓

โรงเรียนบานเขาวง เปนโรงเรียนขนาดเล็ก ที่ไดจัดกิจกรรมตางๆ จนไดรับรางวัลมากมาย ในดานตางๆ เชน รางวัลที่ทุกคนในสถานศึกษาภาคภูมิใจเปนอยางมาก คือ รางวัลโรงเรียนพระราชทาน โรงเรียนวิถีพุทธ โรงเรียนสงเสริม สุขภาพ ระดับเพชร ซึ่งรางวัลเหลานี้เปนรางวัล ที่ไดจากการปฏิบัติกิจกรรมของนักเรียน

นั่งสมาธิวันละนิด ชีวิตจิตแจมใส

หัวใจปราศจากอบายมุข โดยนักเรียนโรงเรียนบานเขาวงมีกิจวัตร

ประจำวันที่ตองปฏิบัติทุกวัน ดังนี้ เมื่อนักเรียนมาถึงโรงเรียนในตอนเชานักเรียนจะไหวพระ

และไหวคุณครูที่มารอตอนรับนักเรียนในตอนเชา ของทุกวัน และชวยกันทำความสะอาดบริเวณโรงเรียนใหสะอาด เม่ือทำความสะอาดเรียบรอยนักเรียนจะมาเขาแถวหนาเสาธงเพื่อทำกิจกรรมในตอนเชา คือเคารพธงชาติ สวดมนตไหวพระ กอนขึ้นหองเรียนนักเรียนจะกลาวหัวใจของ พุทธศาสนาเพื่อเปนหลักดำเนินชีวิตในทุกๆ วัน คอื ทำความด ีละเวนความชัว่ ทำจติใจใหผองใส และทำกิจกรรมธรรมะสวัสดี เพื่อใหนองไหวพี่ เมื่อกิจกรรมหนาเสาธงเรียบรอยแลว นักเรียนก็จะเขาหองเรียนเพื่อฝากออมทรัพยในกิจกรรม ครูคนละรอยเด็กนอยวันละบาท ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงโดยจะมีเจาหนาที่ในแตละหอง

อุทัยธานี เขต ๒

กิจกรรมประจำวัน นำใหฉันเปนเด็กดี

เรื่อง ชนิตา จันทัพหลวง

โรงเรียน บานเขาวง อ.ลานสัก

จ.อุทัยธานี

๔๔

มายกกระปุกออมสินไปให เพื่อนในชั้นเรียน โดยหยอดเงินลงในกระปุกออมสินของตัวเอง กิจกรรมน้ีทำขึ้นเพื่อใหนักเรียนประหยัดอดออม รูจักใชเงิน และเพื่อเปนทุนการศึกษาใหแกตัวเองในยามตอไป และเพื่อฝกใหนักเรียนมีความซื่อสัตยตอตนเองและผูอื่น เมื่อฝากออมทรัพยเสร็จแลว นักเรียนแตละชั้นก็จะอานหนังสือทบทวนกอนเรียน และเรียนในภาคเชาอยางมีความสุขและมีสมาธิในการเรียน จนถึงเวลารับประทานอาหาร กอนท่ีทุกคนจะไปรับประทานอาหารจะมีเจาหนาท่ี คือพ่ีๆ ชั้น ประถมศึกษาปที่ ๔-๖ ท่ีจะมีเวรที่จะไปชวยเช็ดถวยชาม ยกเหยือกน้ำ ยกกับขาว เพื่อความสะดวก และเรียบรอย และนักเรียนก็จะมารับประทานอาหารรวมกัน โดยแตละกลุมจะมีนอง ป.๑-ป.๖ น่ังคละกันเพื่อใหพี่นองไดมีความผูกพันและดูแล ซึ่ งกันและกัน เมื่ อรับประทานอาหารเสร็จ

นักเรียนก็จะแยกกันไปทำกิจกรรมในชวงพักกลางวัน แตในแตละวันก็จะมีเวรลางถวยชาม และทำความสะอาดหองครัว นักเรียนที่ไมใชเวรก็รองคาราโอเกะ อานหนังสือ ดูสารคดีในหองสมุด และซ้ือขนมที่สหกรณ ของเรานำมาขายใหนักเรียนไดรับประทานในชวงพักกลางวัน ขนมที่สหกรณนำมาขายใหแกนักเรียนจะเปนขนมไทยทั้งหมดซ่ึงจะมีประโยชนตอรางกาย ขณะที่นักเรียนรับประทานขนมจะนั่งรับประทานอยางเรียบรอย เลนกันอยางสนุกสนาน และดูแลซึ่งกันและกัน กิจกรรมชวงบายนักเรียนก็จะเขาแถวกันเปนชั้นเรียน เพื่อรอแปรงฟน กอนท่ีนักเรียน จะแปรงฟนจะมีผูนำกิจกรรมชวงพักกลางวัน เพื่อฝกภาวะการเปนผูนำและเพื่อควบคุมดูแลความเรียบรอยระเบียบแถวในการนั่งการเดินไปแปรงฟน

ปนเด็กนอย ใหเปนเศรษฐี

๔๕

ธรรมะสวัสดี นองไหวพี่ พี่รับไหวนอง

เมื่อนักเรียนแปรงฟนเสร็จก็จะมาน่ังเขาแถวรวมกันอีกครั้งเพื่อนั่งสมาธิ เพราะการน่ังสมาธิในชวงพักกลางวันกอนขึ้นเรียนภาคบายในอากาศรอนๆ จะทำใหจิตใจของเราวาง จิตสวาง ใจสงบ มีสติ มีสมาธิ จิตใจบริสุทธ์ิผองใส พรอม ที่จะไดรับการเรียนรูในภาคบาย แลวนักเรียนก็ขึ้นเรียนในภาคบายอยางมีความสุข ในวันพุธ และวันศุกร โรงเรียนจะมีกิจกรรมครูพระสอน ศีลธรรม ทางโรงเรียนไดนิมนตพระอาจารยมาสอนใหความรูเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา ประวัติความสำคัญทางพระพุทธศาสนา

นักเรียนทุกชั้นจะไดเรียนกับพระอาจารย สัปดาหละ ๑ คาบ นอกจากน้ียังมีกิจกรรมที่เกี่ยวของกับพระพุทธสาสนาอีกคือ การที่คณะครูและนักเรียนจะไปทำบุญในทุกๆ วันพระ และยังมีการจัดคายธรรมะ ทำใหนักเรียนของเรามีธรรมะเปนที่พึ่งทางใจ เมื่อถึงเวลาใกลจะกลับบานนักเรียนแตละชั้นจะมีเจาหนาท่ียกกระติกนมเพื่อใหนักเรียนในหองไดดื่มนม นักเรียนที่รับนมไปด่ืมก็ขอบใจนักเรียนที่ยกนมมาให การดื่มนมน้ันจะทำใหรางกายของนักเรียนแข็งแรง เมื่อดื่มนมเรียบรอยแลว นักเรียนในหองก็จะไปชวยกันทำความสะอาดหองเรียน เพื่อใหหองเรียนสะอาด นาเรียน ทุกๆ เย็นของวันจันทร นักเรียนก็จะสวดมนตไหวพระกอนที่จะออกกำลังกายในชวงเย็น นักเรียนจะออกกำลังกายเปนกิจวัตรประจำวันทุกวัน เม่ือถึงเวลากลับบานนักเรียนจะมีทั้ง ปนจักรยานกลับบาน นักเรียนที่ปนจักรยานกลับบานก็จะไปนำรถมาโดยนักเรียนจะจูงออกนอกบริ เวณโรงเรียนแลวปนกลับบานเพื่ อความปลอดภัย สวนนักเรียนที่ขึ้นรถรับสงกลับบานพี่ ก็จะดูแลนองในการข้ึนรถเพื่อความปลอดภัย แลวนักเรียนก็กลับบาน

กิจกรรมเหลานี้และกิจวัตรประจำวันของเด็กเหลานี้ลวนทำใหนักเรียนมีความสามัคคี มีระเบียบวินัย สุภาพเรียบรอย ประหยัดอดออม มีความซื่อสัตย สามารถเปนผูนำคนอื่นได และเปนเด็กดี

๔๖

คนชรา คือบุคลที่มีอายุลวงเลยมานาน จนถึงชวงสุดทายของชีวิต เปนผูซึ่งมีประสบ การณในดานตางๆ เคยทำประโยชนใหกับคนใกลชิดในอดีตมามากมาย ไดพบเห็นสิ่งตางๆ มาเปนระยะเวลายาวนาน ผูชราจึงเปนบุคคลท่ีมีความรู มีความสมารถในดานที่ผูชราเคยดำรงชีวิต ซึ่งในอดีตคนชราจะไดรับการเอาใจใสจากลูกหลานเปนอยางดี จนไดชื่อวาเปนรมโพธิ์ รมไทรของลูกหลาน ซึ่งฟงแลวผูชรามีความหมายและเกิดความสุข แตในปจจุบันปญหาสำคัญที่มีผลกระทบตอการดำเนินชีวิตของคน ในวัยชราเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางสังคม และเศรษฐกิจ ผลจากการพัฒนาทางเศรษฐกิจและการศึกษา ไดเปดโอกาสใหคนมีทางเลือกใน

การประกอบอาชีพที่แตกตางไปจากรูปแบบการประกอบอาชีพของคนในรุนกอนๆ มากขึ้นทุกป การเปลี่ยนแปลงดังกลาวนี้ ไดสงผลทำใหรูปแบบของครอบครัวเริ่มเปล่ียนไปจากครอบครัวขยายมาเปนครอบครัวเดี่ยวทำใหจำนวนผูที่จะทำหนาที่ดูแลคนชราในครอบครัวลดลง นอกจากน้ีการท่ีสตรีมีโอกาสในการทำงานนอกบานมีมากขึ้น ทำใหสตรีที่เคยทำงานเต็มเวลาในการดูแลเด็กและคนชราในครอบครัวตองลดบทบาทลง คนชราจึงมีความรูสึกวาถูกทอดท้ิง

ชุมชนรอบโรงเรียน บานยาว-ีบานหวยโปง มีจำนวนประชากรในวัยชราจำนวนมาก และมักจะประสบปญหาการไมมีรายได เพราะผูชราไมมีอาชีพ ตองพึ่งพาลูกหลานซึ่งลูกหลานสวนใหญ

เพชรบูรณ เขต ๑

สานสายใยรักสูคนชรา เรื่อง ทิพวรรณ กองแกว โรงเรียน บานยาวี-หวยโปง ต.วังชมพู อ.เมือง จ.เพชรบูรณ

๔๗

ไปทำงานตางจังหวัดผูชราจึงถูกทอดทิ้งไวตามลำพัง ผูชราประสบปญหาภาวะทางจิตใจท่ีรูสึกวาตนเองขาดคุณคา จึงรูสึกเหมือนถูกทอดทิ้ง เกิดความเหงา ขาดความอบอุน มีจิตใจหดหู ไมมีความหวังในชีวิต ทำใหเกิดการเจ็บปวยไดงาย นักเรียนโรงเรียนบานยาวี-หวยโปง จึงไดทำโครงงานเร่ืองสานคุณธรรมสายใยรักสูคนชราในชุมชนบานยาวี-หวยโปง ดวยความพอเพียง (Our care to old people in Yawee-Huaypong village with Sufficiency and morale way) เก่ียวกับเร่ืองท่ีชวยดูแลคนชราในชุมชนขึ้น คนชราท่ีมีอายุ มากกวา ๗๐ ป ที่อาศัยอยูในหมู ๑, ๒, ๑๐, ๑๓, ๑๔ ตำบลวังชมพู อำเภอเมือง จังหวัดเพชรบูรณ จำนวน ๕๓ คน โดยนักเรียนไดมีการรวมกลุมและสรางเครือขายสมาชิกนักเรียนในโรงเรียน มีการรวมกลุมทำกิจกรรมอยางตอเนื่อง ในปการศึกษา ๒๕๕๐ โดยกำหนดใหเยี่ยมผูชราท่ีบานทุกเย็นวันศุกรทำกิจกรรมใหผูชรา ๑๒ กิจกรรม กวาดและถูบานใหผูชรา การบีบนวด การแลกเปลี่ยนเรียนรูจากผูชราทางดานภูมิปญญา กิจกรรมอานหนังสือธรรมใหผูชราฟง กิจกรรมชวนกันปลูกพืชผัก

ผูชราประสบปญหาภาวะทางจิตใจ ที่รูสึกวาตนเองขาดคุณคา จึงรูสึกเหมือนถูกทอดทิ้ง

เกิดความเหงา ขาดความอบอุน มีจิตใจหดหู ไมมีความหวังในชีวิต

ทำใหเกิดการเจ็บปวยไดงาย

สวนครัว กิจกรรมผูเฒาเลาเรื่อง กิจกรรม กวาดบานใหผูชรา กิจกรรมจัดท่ีนอนใหผูชรา กิจกรรมพูดคุยกับผูชรา กิจกรรมทำกับขาวกับผูชรา กิจกรรมชวนกันจัดสภาพแวดลอมรอบบาน กิจกรรมชวนกันไปวัด และกิจกรรมสวดมนต รวมกับผูชรา ซึ่งนักเรียนเปนคนที่อยูใกลผูชราและมีการพึ่งพากันมากที่สุดจึงไดทำโครงงาน นี้ไดดี

นักเรียนนำหลักเศรษฐกิจพอเพียงมา ประกอบเปนกิจกรรมปลูกพืชผักสวนครัวรั้วกินได และกิจกรรมอื่นๆ ไดนำ หลักธรรม คือ อิทธิบาท ๔ พรหมวิหาร ๔ สังคหวัตถุ ๔ พระบรมราโชวาท ดานความกตัญูกตเวที การทำความดี สูคนชราในชุมชน เปนการนำความรู ที่เรียนในช้ันเรียนมาปรับใชใหเกิดประโยชนโดยการปฏิบัติจริง และเพื่อเปนการทำความดีถวายในหลวง โดยเนนย้ำใหเห็นถึงความกตัญูกตเวที และบทบาทหนาที่ที่ตองรับผิดชอบในการดูแล ผูชราผูซึ่งเคยทำประโยชน โครงงานของนักเรียนโรงเรียนบานยาวี-หวยโปง ที่เกิดจากปญหา คนชราในชุมชนถูกทอดทิ้งไมไดรับความอบอุนทางดานจิตใจสาเหตุเกิดจากภาวะเศรษฐกิจใน

๔๘

ปจจุบันฝดเคือง คนในครอบครัวในวัยแรงงานตองไปทำงานตางถิ่น ปลอยใหผูสูงอายุอยูตามลำพังบาง หรืออยูกับเด็กบาง จึงเปนสาเหตุที่ทำใหคนชรา เสมือนถูกทอดท้ิงและอยูอยางโดดเดี่ยวและเขาใจวาตนเองไรคา ซึ่งนับวันปญหาดังกลาวจะเพิ่มมากขึ้นทุกวัน จึงเกิดเปนโครงงานสานสายรักสูคนชราในบานยาวี และบานหวยโปง โดยสำรวจจาก หมูที่ ๑, ๒, ๑๐, ๑๓, ๑๔ ตำบลวังชมพูอำเภอเมือง จังหวัดเพชรบูรณ จำนวน ๕๓ คน โดยแยกเปนหมูบานดังนี้ หมูที่ ๑ จำนวน ๑๘ คน หมูที่ ๒ จำนวน ๑๘ คนหมูที่ ๑๐ จำนวน ๑๘ คน หมูที่ ๑๓ จำนวน ๑๘ คนหมูที่ ๑๔ จำนวน ๑๘ คนนักเรียนแกนนำ จำนวน ๘ คน นักเรียนเครือขาย จำนวน ๙๒ คน วิธีการแกปญหาไดจัดตั้งทีมนักเรียนแกนนำ จำนวน ๘ คน สำรวจนักเรียนเครือขายท่ีเปนนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ ๔ และปที่ ๕ จำนวน ๙๒ คน แบงกลุมนักเรียนเครือขายออกเปนหมูบานตามที่นักเรียนอาศัยอยูใหนักเรียนแตละหมูบานสำรวจผูชราในหมูบานท่ีมีอายุมากกวา ๗๐ ป โดยไมจำกัดเพศชายหรือเพศหญิง จัดทำขอมูลผูชราในแตละหมูบาน นักเรียนเครือ

ขายแตละหมูบานคิดกิจกรรมท่ีจะไปแกปญหา โดยยึดหลักธรรม และหลักพระบรมราโชวาท หลักเศรษฐกิจพอเพียงแกปญหา แลวใหนักเรียนที่รับผิดชอบในแตละหมูบานเปนผูปฏิบัติกิจกรรมที่นักเรียนเลือก โดยเลือกจากกิจกรรม ๑๒ กิจกรรมวาตองการทำกิจกรรมใด ในชวงใด อาจจะทำทุกกิจกรรมหรือบางกิจกรรมก็ได

ผลที่ ไดรับนักเรียนโรงเรียนบานยาวี- หวยโปงสามารถปฏิบัติตนในการทำความดีตอผูชราตามหลักธรรม พระบรมราโชวาท และหลักเศรษฐกิจพอเพียงได สามารถนำหลักธรรมที่เรียนในชั้นเรียนสูการปฏิบัติจริงใหเกิดประโยชนในสังคมไดสรางเครือขายนักเรียน โรงเรียนบานยาวี-หวยโปง ใหมีสวนรวมในการหวงใยผูชราในชุมชนบานยาวี และบานหวยโปง จนเกิดความสุข และเห็นคุณคาของตนเอง เกิดความพึงพอใจตอการปฏิบัติกิจกรรมนักเรียนตอผูชรา เกิดความพึงพอใจของคนในชุมชน และนักเรียนนำโครงงานเขาประกวดระดับเขตพื้นที่ไดชนะ เปนตัวแทนไปประกวดงานศิลปหัตถกรรมระดับภูมิภาคที่จังหวัดลำปาง

๔๙

“ความดีไมมีขาย อยากไดตองทำเอง” หลายทานคงเคยไดเห็นและไดยินขอความท่ีกลาวมาแลวไมมากก็นอย ท้ังขอความที่เปนสต๊ิกเกอรติดตามรถ หรือไมก็มีผูนำไปกลาวอางเปนตัวอยาง

ทุกทานคงปฏิเสธไมไดเลยวา ขอความดังกลาวคือขอเท็จจริงที่ทำใหผูพบเห็นหรือไดยิน คลอยตามไปกับขอความดังกลาวอยางไมมีขอสงสัย เหมือนอยางเชนผูเขียน

ผูเขียนเปนครูโรงเรียนขนาดเล็ก มีครูทั้งหมด ๗ คน มีนักเรียน ๑๐๗ คน ไดรับมอบหมายจากผูบริหารใหรับผิดชอบดำเนินการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนตามโครงการโรงเรียนวิถีพุทธ ซึ่งเปนภาระงานท่ีหนักเอาการในความ รูสึกของขาพเจา และไมมั่นใจเลยวาจะทำภารกิจนี้ไดหรือไม แตเมื่อถูกมอบหมายใหเปนผูดำเนินการตรงนี้ ก็คิดวา จะตองพยายามทำใหได แตจะเริ่มตรงจุดไหนกอน ซึ่งเปนคำถามที่ทำให ผู เขียนตองไปขบคิด แตจะชาก็คงไมไดการเพราะเปนนโยบายเรงดวนของผูบริหาร จึงตัดสินใจไปศึกษาดูงานจากโรงเรียนแกนนำ แลวกลับมาดำเนินการจัดกิจกรรม - การเรียนการสอนตามแนววิถีพุทธที่โรงเรียน

ขณะท่ีกิจกรรมการจัดการเรียนการสอน

กำแพงเพชร เขต ๑

เรื่อง ชูศักดิ์ จันทรออน

โรงเรียน จำรูญชัยพฤกษราษฎรวิทยา

ต.วังทอง อ.เมือง จ.กำแพงเพชร

ความดีไมมีขาย อยากไดตองทำเอง

ตามแนววิถีพุทธของโรงเรียนไดดำเนินการมาสักระยะหนึ่ง ก็รูสึกวา การที่จะสอนใหผูเรียนเปนคนดี มีคุณธรรมนั้น ครูจะตองเปนแบบอยางที่ดีใหกับนักเรียน ทั้งดานกาย วาจา และใจ ผูเขียนจึงตั้งคำถามกับตัวเองวา ขณะนี้เรามีคุณสมบัติพรอมหรือยังที่จะเปนแบบอยางที่ดี เปนผูอบรมสั่งสอนดานคุณธรรมใหกับศิษยทุกคนในโรงเรียน มันเปนคำถามท่ีผูเขียนตองหันกลับมามองดูตัวเอง และคำตอบที่ไดทำใหผู เขียนตองเปลี่ยนพฤติกรรมบางอยางเพื่อพัฒนาตัวเองใหเปนแบบอยางที่ดีแกนักเรียน โดยเริ่มจากการละเวนสิ่งที่ไมดีซึ่งเห็นวาเปนการประพฤติที่ไมเหมาะสมดวยประการทั้งปวงตามหลักคำสอนของพระพุทธศาสนา

สิ่งใดที่จำเปนตอการพัฒนาตนเพื่อเปนแบบอยางท่ีดีแกนักเรียนและเปนประโยชนตอการนำไปใชในการปฏิบัติกิจกรรมการเรียนการสอนตามแนววิถีพุทธก็จะรีบทำ ผูเขียนเริ่มสมัครเขารับการอบรมปฏิบัติธรรมถือศีล ๘ กับโครง การฟนฟูศีลธรรมโลก รุนที่ ๗๙ ที่ เขาใหญ จังหวัดนครราชสีมา ระหวางวันท่ี ๒๔ - ๒๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๒ และสิ่งที่ ไดรับจากวิทยากรในการอบรมคร้ังนี้ สามารถนำมาเปนแนวทางปฏิบัติตนเปนคนดีของครอบครัว เปนครู

๕๐

มันเปนคำถามที่ผูเขียน ตองหันกลับมามองดูตัวเอง และคำตอบที่ ไดทำใหผูเขียนตองเปลี่ยน พฤติกรรมบางอยางเพื่อพัฒนาตัวเอง ใหเปนแบบอยางที่ดีแกนักเรียน

๕๑

ที่ดีของนักเรียน เปนสมาชิกที่ดีของหนวยงานและสังคม ทำใหรูสึกวาตนเองมีคาขึ้น พรอมที่จะเปนแบบอยางใหกับนักเรียนไดอยางเต็มความภาคภูมิใจสมกับที่ไดชื่อวาเปนครู ผูเขียนยังไดนำสิ่ ง ท่ีไดจากการอบรมมาใชกับการอบรมนักเรียนตามโครงการโรงเรียนวิถีพุทธ จนสามารถเปลี่ยนพฤติกรรมของนักเรียนใหหันมาทำความดี จากคำกลาวที่วา “ความดีไมมีขาย อยากไดตองทำเอง” ซึ่งความดีที่เราสามารถทำไดมีดวยกัน ๓ ทาง คือ การกระทำความดีดวยกาย วาจา และใจ ซ่ึงตองกระทำความดีทั้งตอหนาและลับหลัง ดังนั้นผูกระทำจึงตองมีหิริ โอตตัปปะ อยูในตัวของตัวเอง เปนผูมีความละอาย เกรงกลัวตอบาปกรรม ไมกระทำความผิดทั้งตอหนาและลับหลัง ท้ังในที่ลับและท่ีแจง

กิจกรรมตามโครงการวิถีพุทธในโรงเรียนเริ่มดำเนินการไปดวยดีหลังจากที่ผู เขียนไดพัฒนาตัวเอง จากการศึกษาแนวทางการดำเนิน

กิจกรรมโรงเรียนวิถีพุทธ การเขารับการฝกอบรมปฏิบัติธรรม และการศึกษาหลักคำสอนของพระพุทธศาสนา จนทำใหทราบแนวทางการปฏิบัติ และไดนำมาใชกับนักเรียนตามหลักของไตรสิกขา คือ การปฏิบัติรักษาศีล การฝกสมาธิ และการใชปญญาตริตรองหาเหตุผลอยางมีวิจารณญาณ สามารถเปล่ียนพฤติกรรมผูเรียนไปในทางที่ดีอยางเห็นไดชัด คือ ผูเรียนมีความประพฤติดี มีคุณธรรม มีระเบียบวินัย มีความสามัคคี เอื้อเฟอเผื่อแผ รูจักการเปนผูใหและผูรับที่ดี รูจักบทบาทหนาที่ของตน และท่ีสำคัญคือทุกคนมีจิตอาสาพรอมที่จะทำความดีทุกโอกาส

ปจจุบัน นักเรียนมีความสุขกับการไดมาโรงเรียน ทุกคนตางหันมาทำแตความดี เปนที่รักและชื่นชมของพอแมและครูอาจารย ดวยทุกคนตระหนักถึงคุณคาของการทำความดี ซึ่งไมมีใครที่ไหนจะสามารถทำใหตัวเราดีได นอกจากตัวของเราเอง

๕๒

มีหลายคนเคยพูดวา “ทำดีไดดีมีที่ไหน ทำชั่วไดดีมีถมไป” ซึ่งผูพูดอาจจะพูดโดยไมตั้งใจ พูดเพราะมีนิสัยเปนคนเจาบทเจากลอน หรือจะพูดเพราะนอยเน้ือต่ำใจอะไรก็ตาม สำหรับผูฟงบางคนก็อาจจะเห็นดวย บางคนอาจจะไมเห็นดวย บางคนอาจจะแบงรับแบงสู ซึ่งสิ่งเหลานี้เปนสิทธิของแตละคนวาจะมีแนวคิดหรือมีมุมมองอยางไร สำหรับขาพเจาคิดวาทำดีตองไดดี ทำช่ัวตองไดชั่ว การทำความดีนั้นอยางนอยตัวเราเองก็ตองรูสกึสบายใจ อาจจะไมมใีครรูใครเหน็ วาเราทำความดีอะไร อยางไร แตตัวเราเองยอมจะรูดี ขณะเดียวกันการทำความชั่วถึงแมจะไมมี ใครรูใครเห็น ตัวเราเองอีกนั่นแหละท่ีรูที่เห็น ดังนั้นใครที่เห็นดวยหรือยังแบงรับแบงสูกับคำกลาวขางตนจงม่ันใจเสียเถิดวา ทำดียอมไดดี ทำชั่วยอมไดชั่ว จะถือเปนสัจธรรมก็คงไมผิด

ครทูกุคนของโรงเรยีนวดัเสนาสน เครอืขาย โรงเรียนอำเภอวัดโบสถ ๓ สำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาพิษณุโลก เขต ๓ ตระหนักถึงภาระหนาที่ที่จะตองปลูกฝงใหนักเรียนทุกคนเปนคนดี คนเกง และสามารถดำเนินชีวิตอยูในสังคมไดอยางมีความสุข ตามนโยบายของหลักสูตรการศกึษาขัน้พืน้ฐาน ดงัจะเห็นไดจากการจดักจิกรรม การเรยีนการสอนของครทูกุคนทีจ่ะตองสอดแทรก คุณธรรม จริยธรรม ตลอดจนความมีระเบียบ วินัย ความมีจิตใจที่เอื้ออาทรตอเพื่อนมนุษย รูจักการใหอภัยซึ่งกันและกัน มีความซื่อสัตย

ตรงตอเวลา รูจักความรับผิดชอบ หนาท่ี ฯลฯ อยางตอเนื่องและสม่ำเสมอ ซึ่งคุณลักษณะดังกลาวจะเกิดขึ้นไดตองอาศัยเวลา ความอดทน เพราะพื้นฐานทางครอบครัวของนักเรียนแตละคนมีความแตกตางกัน แตครูทุกคนมีความมุงมั่นที่จะพัฒนาศิษยรักใหบรรลุจุดหมายปลายทางอยางเต็มความสามารถดวยความเต็มใจ ทุกคนจึงพรอมท่ีจะฝาฟนอุปสรรคนานาประการเพ่ือไปสูจุดหมายปลายทางใหได

“กรุงโรมไมไดสรางเสร็จภายในวันเดียว” “ความพยายามอยูที่ไหนความสำเร็จอยูที่นั่น” “ชาๆ ไดพราเลมงาม” “จงนับหนึ่งถึงรอย” “จงอดทน อดทน และอดทน” นี่คือตัวอยางคติพจนที่ครูโรงเรียนวัดเสนาสนของเรานำมาใชในการทำหนาท่ีของความเปนครู ครูทุกคนจะแลกเปล่ียนเรียนรูซึ่งกันและกันเสมอๆ ถาใครพบ

ทุกวินาทีทำดีได

พิษณุโลก เขต ๓

เรื่อง ครูโรงเรียนวัดเสนาสน โรงเรียน วัดเสนาสน อ.วัดโบสถ จ.พิษณุโลก

๕๓

ปญหาอะไร ก็จะชวยกันหาแนวทางแกไข ใครมีเทคนิคหรือมีกิจกรรมอะไรดีๆ ก็จะบอกกลาวกัน ยามสุขพวกเราก็จะสุขดวยกัน ยามทุกขพวกเราก็ทุกขดวยกัน เพราะเปาหมายของเราทุกคนคือ “พัฒนานักเรียนใหเปนคนดี คนเกง และดำเนินชีวิตอยูในสังคมไดอยางมีความสุข” น่ันเอง สวนหนึ่งของกิจกรรมท่ีพวกเรามั่นใจวาทำใหนักเรียนของเราบรรลุเปาหมายไดและเราก็ไดทดลองใชมาแลว โดยเริ่มจากครูซึ่งเปนพอพิมพ แมพิมพ “เด็กจะดีครูตองเปนแบบอยางที่ดี” ครูโรงเรียนวัดเสนาสน ทุกคนจะเห็นดวยกับคำกลาวนี้ ดังนั้นครูทุกคนจะประพฤติตัวใหเปนแบบอยางที่ดีแกนักเรียน เชน แตงกายสุภาพเรียบรอย พูดจาไพเราะ ไมสูบบุหรี่ ไมดื่มสุรา ไมเลนการพนัน ทุกเชาเมื่อเราพบกันจะทักทายดวยการสวัสดี ซึ่งเปนประเพณีอันดีงามของไทยเรา ครูรุนนองเคารพรุนพี่ ทุกคนใหเกียรติซึ่งกันและกัน ขณะ

เดียวกันครูทุกคนก็รวมกันปลูกฝงใหนักเรียนเคารพซ่ึงกันและกัน ไมละเมิดสิทธิกัน รูจักการกลาวคำวา ขอบใจ ขอบคุณ และขอโทษ รุนพี่เปนแบบอยางท่ีดีใหกับรุนนองสามารถปกครองกันเองได

ทุกๆ เชาหลังจากเคารพธงชาติและ สวดมนตแลว กิจกรรมที่นักเรียนตองปฎิบัติคือตัวแทนนักเรียนจะนำเสนอภาษาไทยวันละคำ ภาษาอังกฤษวันละคำ และพุทธศาสนสุภาษิต วันละบท รองเพลงมารชน้ำเงิน - ชมพู ซึ่งเปนเพลงประจำโรงเรียน รองเพลงมารชพระนเรศวร หลังจากน้ันตัวแทนของสมาชิกสภานักเรียนจะใหเกร็ดความรูและสรุปผลการทำความสะอาดบริเวณโรงเรียนที่ไดรับมอบหมายโดยมีครูเวรประจำวันคอยพูดเสริมและอบรมหรือใหความรูตามความเหมาะสม ขั้นตอนสุดทายของกิจกรรมหนาเสาธงคือ รุนนองเคารพรุนพี่โดยยกมือไหว

๕๔

พรอมกับกลาววา “สวัสดีครับ/คะ” จะเห็นวาเพียงกิจกรรมหนาเสาธง เราก็สามารถปลูกฝงใหนักเรียนกลาคิด กลาทำ กลาแสดงออก มีระเบียบวินัย มีความรับผิดชอบ ตรงตอเวลา รูจักคนควาหาความรูดวยตนเอง มีมารยาทใน การพูด มีมารยาทในการฟง การปฏิบัติกิจกรรมเชนนี้อยางตอเนื่อง โดยมีครูคอยชี้แนะชี้นำหรือใหคำปรึกษาก็จะเปนการปูพื้นฐานใหนักเรียนสามารถจะตอยอดของการเปนคนดี คนเกง และอยูในสังคมไดอยางมีความสุข จากกิจกรรมดังกลาว ทำใหนักเรียนโรงเรียนวัดเสนาสนมีคุณลักษณะอันพึงประสงคตรงตามหลักสูตรกำหนดและเปนผูมีความรูความสามารถเต็มศกัยภาพเปนที่ยอมรับของผูปกครอง ชุมชน และบุคคลทั่วไป ปจจัยท่ีทำใหพวกเราประสบความสำเร็จเชนน้ีก็คือ พวกเราทุกคนตางพรอมกันทำความดีนั่นเอง

แมจะมีเวลาเพียงนอยนิดแตถามีความมุงมั่นที่จะทำความดี เวลาอันนอยนิดนั้นก็ไมใชอุปสรรคของการกระทำความดีเลย เชน ทุกเย็นวันศุกรนักเรียนโรงเรียนวัดเสนาสนจะมีกิจกรรมประชุมวันศุกรสุดสัปดาหโดยใชศาลาวัดเสนาสนเปนสถานท่ีจัดกิจกรรม หลังจากปฏิบัติกิจกรรมเสร็จแลวเหลือเวลาอีกเพียงเล็กนอยแตนักเรียน ทุกคนก็มีความตั้งใจที่จะทำความดีโดยบำเพ็ญประโยชนใหวัด เชน เก็บขยะบริเวณวัด รดน้ำตนไมบริเวณวัด เหลานี้เปนตน ทุกคนทำดวยความเต็มใจโดยไมหวังส่ิงตอบแทน ซ่ึงนักเรียนจะแบงกลุมเปน ๔ กลุมคือ กลุมฉันทะ กลุมวิริยะ กลุมจิตตะ และกลุมวิมังสา ทุกกลุมจะแบงบริเวณรับผิดชอบกันเอง โดยครูจะคอยดูแลและใหกำลังใจ ใหแรงเสริม ผลที่พวกเราไดรับนั้นคุมคาอยางแทบไมนาเชื่อ พวกเราจึงกลาพูดวา “ทุกวินาทีทำดีได”

๕๕

อุตรดิตถ เขต ๑

๕๖

จุดเนนโรงเรียนวิถีพุทธดำเนินการพัฒนาผูเรียน ใชกระบวนการทางวัฒนธรรมแสวงปญญา

มีวัฒนธรรมเมตตาเปนรากฐานในการดำเนินชีวิต โดยมีผูบริหาร คณะครู นักเรียน วัดและชุมชน

เปนกัลยาณมิตร เด็กไทยในยุคสมัยกอนเปนเด็กที่วานอน

สอนงาย ออนนอมถอมตน เคารพเช่ือฟงผูใหญ มีกิริยามารยาทงดงาม รูจักกาลเทศะ มีสัมมาคารวะ รูจักการไหว การเคารพผูใหญ มีความเอ้ือเฟอ เผื่อแผ ใหการชวยเหลือซึ่งกันและกัน ใครๆ พบเห็นตางก็ชื่นชม และเหมาะสมที่จะเติบโต เปนผูใหญที่ดีมีคุณภาพในอนาคต แตใน

ยุคปจจุบันซึ่งกลาวกันวาเปนยุคของความเจริญทางดานเทคโนโลยี เด็กไทยมีพฤติกรรมอันไมพึงประสงค ซึ่งมีพฤติกรรมตรงกันขามกับเด็กไทยสมัยกอน ซึ่งนำไปสูปญหาทางสังคมอยางหลากหลาย นับวันจะเพิ่มทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ จนนาเปนหวง ซึ่งสาเหตุนาจะมาหลายประการ เชน สภาพทางครอบครัว ฐานะความเปนอยู การเลี้ยงดูของบิดามารดา สื่อสิ่งพิมพ สื่อเทคโนโลยี สิ่งแวดลอมรอบตัวเด็ก และสถาบันการศึกษา

โรงเรียนชุมชนไผลอมวิทยา ไดสมัครเขารวมในโครงการโรงเรียนวิถีพุทธรุนแรกของสำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาอุตรดิตถ เขต ๑ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๔๘ และยังไดรับการประเมินให

เรื่อง ชัชวาลย เพ็ชรแบน

โรงเรียน ชุมชนไผลอมวิทยา ต.ไผลอม อ.ลับแล

จ.อุตรดิตถ

วิถีธรรมวิถีไทย ในวิถีพุทธ

๕๗

เปนโรงเรียนคุณธรรมช้ันนำ ไดตระหนักถึงพฤติกรรมของเด็กไทยในปจจุบันเปนอยางย่ิง จึงวางแผนรวมกับผูปกครองและชุมชนดำเนินกิจกรรมวิถีไทยข้ึนโดยมีจุดประสงคใหเด็กทุกคนไดมีความรู ความเขาใจพฤติกรรมตามแนวทางวิถีธรรมวิถีไทย ซ่ึงเปนมรดกของวัฒนธรรมความเปนไทยมาแตโบราณ สามารถปฏิบัติไดจนเกิดเปนนิสัยที่ดีงามควบคูกับการใชชีวิตประจำวันของแตละคน

วิถีธรรมวิถีไทย โรงเรียนชุมชนไผลอมวิทยาภาคภูมิ ใจ ท่ีไดปลูกฝ ง และบมเพาะวัฒนธรรมใหเกิดขึ้นกับผูเรียนอันไดแก การแตงกายดวยผาทอทุกวันศุกร การไหวพระพุทธรูปเมื่อมาถึงโรงเรียน การไหวขอบคุณผูปกครองท่ีมาสง การไหวคุณครูเมื่อพบเห็นทั้งในโรงเรียนและที่อื่น การยืนทำความเคารพคุณครูและผูมาเยือนในโรงเรียน การกราบพระแบบเบญจางคประดิษฐ การกราบบุคคลทั่วไป การยืนทำความเคารพ พระภิกษุสงฆ การเดินผานผูใหญ การรับของสงของกับผูใหญ การพูดจาที่สุภาพมีสัมมาคารวะ การทำบุญตักบาตรในวันพระและในโอกาสวันสำคัญทางพุทธศาสนา การสวดมนตแบบคำแปลหนาเสาธง การสมาทานศีลหาหนาเสาธง เปนตน ซึ่งกิจกรรมเหลานี้จะถูกถายทอดที่หนาเสาธงทุกๆ เชา โดยผูบริหารพบนักเรียนใหความรู ใหกำลังใจทุกวันวันจันทร และมอบคุณครูที่รับผิดชอบดูแลประจำวันเปนผูใหการอบรมบมนิสัย สอดแทรกในกิจกรรมการเรียนการสอนทุกสาระการเรียนรู อีกทั้งสอดแทรกในกิจกรรมพัฒนา

ผูเรียนอยางตอเนื่อง มีการประเมินพฤติกรรมของนักเรียนทุกระยะดวยการสังเกตการณ และจดบันทึกพฤติกรรมผูเรียนเปนรายบุคคล แลวนำเขาสูการประชุมครูเพื่อประเมินผลเดือนละสองครั้งเปนอยางนอย จากการดำเนินกิจกรรมตามแบบวิถีธรรมวิถีไทยมาอยางตอเน่ือง ปรากฎผลเชิงประจักษตอนักเรียนตั้งแตชั้นอนุบาลจนถึงชั้นประถมศึกษาปที่หก กวาหนึ่งรอยคน มีกิริยามารยาท และพฤติกรรมตางๆ ในทางท่ีดี เชน การพูดจาสุภาพถูกกาลเทศะ แตงกายสุภาพเรียบรอยถูกตองตามระเบียบของทางโรงเรียน มีความรูความเขาใจสามารถปฏิบัติไดอยางถูกตองและงดงาม เปนที่ชื่นชมแกผูพบเห็น และบุคคลทั่วไปโดยเฉพาะผูปกครองมีความพึงพอใจมาก ทำใหผูปกครองมีความศรัทธาตอโรงเรียนเพิ่มขึ้นอยางนาอัศจรรยยิ่ง

๕๘

ผลจากการปลูกฝง อบรมบมเพาะผูเรียนอยางตอเนื่องจริงจัง โดยสังเกตจากการนำบุตรหลานมาเขาเรียนจำนวนมากทั้งท่ีโรงเรียนไมมีเขตพื้นที่บริการการศึกษาแตอยางใด และพฤติกรรมดังกลาวสงผลใหโรงเรียนไดรับรางวัลตางๆ มากมาย เชน รางวัลมารยาทงาม รางวัลการประกวดสวดมนตหมูทำนองสรภญัญะ รางวัล การตอบปญหาธรรมะ รางวัลความประพฤติดี ทั้งในระดับอำเภอและระดับจังหวัด

จากวิถีชีวิตแบบไทยๆ ที่เรียบงาย ไดนำมาเปนจุดเนนสำคัญในการพัฒนาผูเรียนกลายเปนบรรยากาศท่ีอบอุนท่ีเกิดขึ้นในโรงเรียนและชุมชน การท่ีใหผูเรียนไดสัมผัสปฏิบัติจริงวิถีธรรมวิถีชิวิตแบบไทย จึงเปนการเปดโลกทัศนของเด็กและเยาวชนใหตระหนักเห็นคุณคามรดกตกทอดมาแตโบราณกาล สมควรท่ีทุกภาคสวนอนุรักษไว โดยการถายทอดใหกับเด็กไทยไดเกิด

การเรียนรู มีความรู ความเขาใจใหความสำคัญยึดถือปฏิบัติใหเปนกิจนิสัยในชีวิตประจำวัน โดยผานกระบวนการทางการศึกษาในสถาบันการศึกษาทุกระดับ เพื่อใหเด็กและเยาวชนของชาติเปนคนดมีคีณุภาพอนัจะเปนพลงัในการขับเคลือ่น ในการพัฒนาประเทศชาติสูความเปนสากลพรอมกับความแข็งแกรงในดานวัฒนธรรมตามแบบ วิถีไทยสืบไป

ดังนั้นวิถีธรรมวิถีไทย เปนแนวทางการดำเนินชีวิตของคนไทยตั้งแตเกิดจนตายมาถึงตราบเทาทุกวันนี้ จึ ง เปนแหลงรวมความรู เรื่องราวทางสังคม วัฒนธรรม ความเปนอยู ภูมิปญญาของคนไทย การประพฤติ การปฏิบัติ การศึกษาอบรม และการสืบทอดวัฒนธรรม จากอดีตจนถึงปจจุบันที่อนุชนคนรุนหลังจะตองรักษามรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำคาน้ีใหดำรงคงอยูกับชาติไทยตลอดไป

๖๐

พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ.ประยุตฺโต)

รากฐาน ปราชญแผนดิน

เมื่อรวมแปดสิบปกอน ณ บานเลขที่ ๔๙ อำเภอศรีประจันต จังหวัดสุพรรณบุรี เปนที่ตั้งรานคาผาจีนของสองสามีภรรยาที่รูจักกันทั่วไปวา ทานมหาสำราญ กับแมชุนกี บานหลังน้ีเปนชุมชนของตลาดใต ตลาดเล็กๆ ท่ีประกอบไปดวยหมูเรือนแถวไมสองช้ันบุราณเรียงเปนแนวยาวขนานไปกับแมน้ำทาจีน รานคาในหองแถวอันแสนธรรมดานี้เองเปนที่ถือกำเนิดของเด็กชายเล็กๆคนหนึ่ง เมื่อวันพฤหัสบดีที่ ๑๒ มกราคม ๒๔๘๑ เด็กชายบอบบางขี้โรค แตมีสติปญญาเปนเลิศผูน้ี เติบใหญข้ึนมาเพ่ือเปนปราชญแทคนสำคัญแหงยุคสมัย แมวัดบานกรางจะอยูหางเพียงชั่วพายเรือขามแมน้ำกั้น หากแตสำหรับเด็กชายผูออนนอม และเปนทีร่กั เสนทางแหงชวีติใหมถกูกำหนดไวแลว ใหไกลจนไมอาจแมแตจะถวิลหาตักอุน เสนทางสูพรหมจรรยอันประเสริฐ มหาสำราญ อารยางกูร เจาของรานคาผาจนี เกิดที่ดอนเจดีย เคยบวชเรียนแลวไปจำพรรษาอยูที่วัดเบญจมบพิตรที่กรุงเทพฯ สอบไดนักธรรมโท และพยายามสอบจนไดเปรียญ ๔ ประโยค แตแลวมีเหตุใหตัดสินใจ ดวยไดรับมอบหมายใหทำหนาที่เลขานุการสวนตัวของพระช้ันผูใหญ แตทานมหาฯไมตองการยุงเกี่ยวกับผูคนหลายฝายมากหนา จึงลาสิกขาบทแลวกลับมาสุพรรณบุรี

คัดยอและเรียบเรียงจาก นิตยสาร ฅ.คน ปที่ ๔ ฉบับที่ ๒ (๓๘) ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๑

บานเกิด ต้ังตนชีวิตใหมแตงงานกับสาวลูกจีน ชื่อ แมชุนกี เปดรานคาขายที่ตลาดใต ริมแมน้ำทาจีน ท่ีอำเภอศรีประจันต มหาสำราญเปนคนซื่อตรง เห็นความสำคัญของการศึกษาเลาเรียน อีกทั้งผานการบวชเรียนจนไดนักธรรมจึงเปนที่เคารพนับถือของผูคนในแถบน้ัน รานใบรตันาคารเปนรานคหูาเดียวจำหนายผาไหม ผาทอ กางเกงแพร กางเกงจนี ทีก่อตัง้ขึน้เปนที่รูจักเชื่อถือของลูกคา จนเปนที่พูดติดปาก

๖๑

กันวา “ซื้อผาไหม กางเกงแพร ตองไปรานแมกี-ทานมหาฯ” มหาสำราญเปนคนชอบริเริ่มสรางสรรค ไมยอมอยูเฉย หลังจากปดกิจการจำหนายผาแลว ตอมาไมนานไดใชบานคาขายเปดเปนโรงเรียนมัธยมขึ้นเปนแหงแรกของอำเภอศรีประจันต ดวยเหตุผลที่วาตัวทานเปนผูมีวิชาความรู ผานการบวชเรียนมาแลว และสังเกตพบวาท่ีอำเภอ ศรีประจันตในครั้งกระโนนการคมนาคมยังไมสะดวกเหมือนปจจุบัน การเดินทางตองอาศัยเรือ

เยี่ยมบานเจาคุณ ชาตภิมูสิถาน ป. อ. ปยตุโฺต อ.ศรีประจันต จ.สุพรรณบุรี

เมลแดง หากจะไปกรงุเทพฯตองใชเวลารวม ๒ วัน หรือเดินทางไปตัวเมืองสุพรรณบุรีก็ใชเวลานาหลายช่ัวโมง เด็กท่ีจบช้ันประถมส่ีนอยคนนักจะมีโอกาสไดเรียนตอ โรงเรียนมัธยมเล็กๆ ช่ือ บำรุงวุฒิราษฎร เปดขึน้กลางตลาด มีวตัถปุระสงคเพือ่ใหเดก็ๆ ไดมีโอกาสเรียนในระดับมัธยมเปนสำคัญ เปดสอนมาไดไมกี่ป การคมนาคมก็สะดวกขึ้น ประกอบกับมีโรงเรียนมัธยมแหงใหมมาเปด โรงเรียนของมหาสำราญจึงปดกิจการลง เพราะหมดหวงวา

๖๒

เด็กๆ จะไมมีโอกาสไดเรียนตอ ภายหลังจากเลิกกิจการไปแลว ทานมหาฯ เพ่ิงมารูวานอกเหนือจากโตะ เกาอี้ กระดานดำ ที่ตกคางอยูภายในเรือนแถวท่ีปดตัวเองไป ไดมีอีกสิ่งหนึ่งที่เจริญงอกงามเกินความคาดหมาย ก็คือ จิตวิญญาณแหงครู ครูแทๆ ที่ปรากฏในตัวลูกชายคนท่ีหก...

ความสามารถ นอกเหนือไปจากการอบรมสั่งสอนในครอบครัวในเรื่องความซ่ือตรง ซึ่งทานเล็งเห็นวาเปนหัวใจสำคัญของการประกอบการคา ลำพังกิจการรานคาผาเล็กๆ ไมเพียงพอที่จะเลี้ยงดูสงเสียลูกชายวัยกำลังเรียนถึงหาคน ชีวิตของทานมหาฯ จึงริเริ่มทำกิจการอื่นๆ อยูเสมอ ท้ังกิจการโรงสีที่รวมหุนกับญาติพี่นอง จนเปนโรงสีที่ไดรับความเชื่อถืออยางย่ิงในยุคนั้น เน่ืองจากทานมหาฯ ปฏิเสธระบบการชักเปอรเซ็นตเพราะถือวาตนเคยบวชเรียนมาแลว มีความรูสูงไมควรเอาเปรียบชาวนา นอกจากไมเอาเปรียบยังพรอมจะชวยเหลือเกื้อกูลผูอื่น นอกจากนี้ยังใชพื้นที่ของโรงสีเปดโรงเรียนสอนตัดเส้ือสตรีขึ้น เพราะเห็นวาภรรยามีความสามารถทางการตัดเย็บ ท้ังไดเชิญครูจากโรงเรียนสอนตัดเส้ือจากกรุงเทพฯมาสอน และเปนตัวแทนจำหนายจักรเย็บผาของบริษัท หลุยส ที เลียวโนเวนส ตอมาในชวงหลังกิจการโรงสีไดเปลี่ยนมือไปอยูในความดูแลของญาติพี่นองฝายทานมหาฯ ตัวทานจึงหันมาทำโรงถาน และรับเหมาขนถมดินลูกรัง หลายตอหลายคร้ังที่ครอบครัวเผชิญกับปญหาตางๆ อันเนื่องมาจากความเจ็บปวยของทานมหาฯ เอง หรือคุณแมชุนกี ที่สงผลกระทบถึงรายได แตพื้นฐานของครอบครัวที่รักใครกลมเกลียวกัน ประกอบกับคุณธรรมหลายขอที่เด็กๆ ไดรับการพร่ำสอน อบรม รวมถึงความอดทนเขมแข็งของบุพการี ทำใหสามารถผานพนวิกฤตนั้นมาไดเสมอ ตลอดชีวิตแมจะตองแบกภาระในการหาเลี้ยงครอบครัว แตทานมหาฯ ก็มิไดละเลยในการอบรมสั่งสอนลูกใหดำเนินชีวิตไปบนครรลองที่ถูกที่ควร ส่ิงน้ีกระมังที่เปนพื้นฐานอันสำคัญยิ่ง ที่จะทำใหเด็กๆ เติบโตข้ึนมาเปนคนดี

เมื่อ เริ่มตนชีวิตใหมกับทานมหาหนุม แมชุนกี หญิงสาวลูกจีนผูใจเย็น และเกงดานการตัดเย็บ งานฝมือตางๆ ก็ไดกลายเปนศูนยกลางแหงความรักความอาทรของครอบครัว โดยเฉพาะในหมูลูกๆ ท้ังหมด เนื่องจากบุคลิกภาพเปน คนใจดี ขยันอยางย่ิงยวด ทั้งยังอดทนใหความสำคัญแกคนอ่ืนกอนตนเอง ซ่ึงคุณสมบัติเหลานี้ลวนถายทอดมายังลูกชายคนเล็กที่แมรักอยางยิ่ง และบางที ดวยคุณสมบัติเหลานี้เองไดกลายเปนสิ่งท่ีสวางเรือง ประดับเหนือแกวปญญาอันสูงยอดแหงปราชญใหเพียบพรอมในกาลตอมา ครอบครวัอารยางกรู เปนครอบครวัคนช้ันกลางทำธุรกิจการคา แตฐานะไมไดมั่งคั่ง เพราะมีคาใชจายมาก อันเนือ่งมาจากทานมหาฯมลีกูหลายคน และใหความสำคัญอยางยิ่งตอการศึกษาเลาเรียน พยายามสงเสียลูกชายใหไดเรียนสูงๆ ไปตามกำลัง

๖๓

บทความจากกองบรรณาธิการ ทายเลม

จากกองบรรณาธิการกลางสถาบันอาศรมศลิป เรารอยเรียงใจความสำคัญของเรื่องเลาที่มาจากตนฉบับที่ไดรับการคัดเลือกแลวจาก ๘ ภูมิภาคทั่วประเทศ ส่ิงหนึ่งท่ีเราเห็นในความเปนโรงเรียนวิถีพุทธ คือ ในน้ัน มีครูท่ีมีความรัก มีความหวงใยในเด็ก มีเด็กที่ตองการความรัก ตองการเรียนรู มีชุมชนรอบโรงเรียนท่ีเปนสภาพแวดลอมการเรียนรูใหแกเด็กครู และชุมชน อยางแยกออกจากกัน ไมได สัมพนัธภาพทีก่อตวัขึน้นัน้ หยัง่ราก ผลดิอก ออกผล ผานกิจกรรมในรูปแบบตางๆ และออกมาจากจิตใจที่ตองการพัฒนามนุษย โดยใชเครื่องมือเดียวกันท่ีเรียกวา “การศึกษา” การศึกษา...เรื่องเลามากมายในเลม ท่ีทำใหเราไดเหน็แลววาความเรยีบงายของวถิไีทยนัน้ไปกันดวยดีกับการศึกษา มันงดงามและเปยมดวยพลังความผูกผัน จากครูสูเด็ก จากเด็กสูครอบครัว จากครอบครัวสูชุมชม และสายใยความผูกผันนี้ ก็ถักรอยแผขยายออกไป จนทำใหเรารับรูวาทุกคนมีเปาหมายเหมือนกัน คือ ความสุข ความสุขที่จะเกิดขึ้นในโรงเรียน ความสุขที่จะเกิดข้ึนในครอบครัว ความสุขที่จะเกิดขึ้นในชุมชน และมันคงไมดีเลยถา จะมีใครสักคนในชุมชน ในครอบครัว ในโรงเรียนหรือแมแตในหองเรียนไมมีความสุข...

* สามารถหาชมไดผานทางเว็ปไซตโดยพิมพ “Children full of life” Director by Noboru Kaetsu หรือทางเวปไซตอาศรมศิลป www.arsomsilp.ac.th

เราเช่ือวาขณะนี ้ ทกุทานกำลงัสรางสมัพนัธแหงความสุขและความดี เหมือนดังเชนบทความที่ทุกทานสงมา ที่ไดทำหนาอยางดี ทำใหเราไดเห็นวาการทำความดีนั้นเปนรากฐากสูความสุข เรายังรูสึกอบอุนและดีใจท่ีไดรูวากำลังมีใครทำอะไร อยูทีไ่หนบาง และทัง้หมดนัน้มุงไปเพือ่การศกึษาทีจ่ะ นำเราไปสูความสุขเทาทีม่นุษยพึง่มตีามหลกัวถิพีทุธ ทายน้ีทางกองบรรณาธิการกลางสถาบันอาศรมศิลป อยากขอแนะนำหนังสารคดีเร่ืองเย่ียมจากญี่ปุน “Children full of life”* สารคดี เรื่องนี้ไดการยอมรับดวยรางวัลชนะเลิศมาแลว เรือ่งราวน้ันเกดิขึน้ทีโ่รงเรยีนประถมในเขตคานาซาวา ทางตะวันตกเฉียงเหนือของโตเกียว ครูโทชิโร คานามูริ ครูประจำช้ันของนักเรียน ป. ๔ ไดแสดงใหเห็นถึงวิธีการเรียนการสอนเก่ียวกับเรื่องความเมตตาบนความเขาใจในธรรมชาติของเด็ก ครูกานามูริ ใชวิธีใหนักเรียนของเขาเขียนสมุดบันทึกและอานใหเพื่อนฟงเปนประจำ ซ่ึงทำใหเด็กๆ ของเขาไดเรียนรูและเติบโต จนเขาใจถึงความสำคัญของการใสใจในเพื่อน ความหมายของการมีชีวิต และหนทางที่จะสรางความสุข น้ีอาจเปนอีกตัวอยางเรื่องราว ท่ีสรางวิธีการและพลังใจใหกับเราได ขอขอบคุณ

๖๔

ภาคเหนือตอนบน โรงเรียนรองเคาะวิทยา ลำปาง เขต ๓ โรงเรียนบานหวยตม ลำพูนเขต ๒ พระอธิการหนุย ฐิติสัมปนโน พะเยา เขต ๓ โรงเรียนบานดอนสบเปอ นาน เขต ๓ โรงเรียนบานหวยกาน แพร เขต ๓ โรงเรียนบานวนาหลวง แมฮองสอน เขต ๑ รุจิรา เตชะนันท นาน เขต ๒ ศรีนวย สำอางศรี ลำปาง เขต ๒ โรงเรียนบานขอบดง เชียงใหม เขต ๓ โรงเรียนบานหลายฝาง เชียงใหม เขต ๓ โรงเรียนประชาราชวิทยา ลำปาง เขต ๑ โรงเรียนบานจอมแจง แมฮองสอน เขต ๓ โรงเรียนบานวังลุง (เพชรประชานุเคราะห) แมฮองสอน เขต ๒ โรงเรียนดงเจนวิทยาคม พะเยา เขต ๑ โรงเรียนปาตาลบานธิพิทยา ลำพูน เขต ๓ โรงเรียนธรรมราชศึกษา เชียงใหม เขต ๑ โรงเรียนวัดชางเคี่ยน เชียงใหม เขต ๑ ภาคเหนือตอนลาง โรงเรียนนวมินทราชูทิศ มัชฌิม นครสวรรค เขต ๑ โรงเรียนบานหนองโมก กำแพงเพชร เขต ๒ โรงเรียนวัดวังมะเดื่อ พิจิตร เขต ๑ โรงเรียนบานหวยยศ อุตรดิตถ ๒ โรงเรียนบานน้ำกอ เพชรบูรณ ๒ โรงเรียนอนุบาลบรรพตพิสัย นครสวรรค เขต ๒ โรงเรียนวัดหวยเรียงใต พิจิตร เขต ๒ ประสมพร ประจันตะเสน พิษณุโลก เขต ๑ โรงเรียนบานหวยคอม อุตรดิตถ เขต ๒ โรงเรียนวัดปากหวยไมงาม ตาก เขต ๑ โรงเรียนวัดประชาสรรค นครสวรรค เขต ๓ โรงเรียนบานเขาวง อุทัยธานี เขต ๒ โรงเรียนบานยาวี-หวยโปง เพชรบูรณ เขต ๑ โรงเรียนจำรญูชยัพฤกษราษฎรวทิยา กำแพงเพชร เขต ๑ โรงเรียนวัดเสนาสน พิษณุโลก เขต ๓ โรงเรียนชุมชนไผลอมวิทยา อุตรดิตถ ๑ ภาคอีสานตอนบน โรงเรียนสามหมอโนนทัน ขอนแกน เขต ๒ โรงเรียนอนุบาลเลย เลย เขต ๑ โรงเรียนบานกอกโนนแต ขอนแกน เขต ๓ พิษณุ สิงหสถิตย เลย เขต ๓ โรงเรียนบานดอนกลาง นครพนม เขต ๒ โรงเรียนบานเพีย สกลนคร เขต ๓ โรงเรียนบานหนองผือ หนองคาย เขต ๑ โรงเรียนบานบอพนา หนองคาย เขต ๓ โรงเรียนบานโคกมุนเหลาสวรรค อุดรธานี เขต ๓ โรงเรียนบานกระนวนซำสูง ขอนแกน เขต ๔

โรงเรยีนบานโนนนกหอ (เพง็แสนวทิยา) อดุรธาน ีเขต ๑ โรงเรียนกุงแกววิทยาคาร หนองบัวลำภู เขต ๑ โรงเรียน บานหนองแรง ขอนแกน เขต ๓ โรงเรียนผาเทิบวิทยา มุกดาหาร โรงเรียนเรณูนครวิทยานุกูล นครพนม เขต ๑ ภาคอีสานตอนลาง โรงเรียนบานสรางมวงสมเสี้ยว อุบลราชธานี เขต ๕ โรงเรียนบานทมอ (เดื่อราษฎรบำรุง) สุรินทร เขต ๓ โรงเรียนหนองพอกวิทยา รอยเอ็ด เขต ๓ โรงเรียนบานหัวชางโคกมวง มหาสารคาม เขต ๒ จำรูญศักดิ์ ศรีประทุม กาฬสินธุ ๑ โรงเรียนบานขามเรียน มหาสารคามเขต ๒ โรงเรียนบานหนองแสง มหาสารคาม เขต ๓ โรงเรียนตั้งใจวิทยาคม สุรินทร เขต ๑ โรงเรียนรอยเอ็ดวิทยาลัย รอยเอ็ด เขต ๑ โรงเรียนบานดอนกลอย อุบลราชธานี เขต ๑ โรงเรียนศรีตระกูลวิทยา ศรีสะเกษ เขต๓ โรงเรียนบานทุงแต ยโสธรเขต ๑ โรงเรียนเมืองใหมสุวรรณภูมิ รอยเอ็ด เขต ๒ โรงเรียนบานแก ศรีสะเกษ เขต ๔ โรงเรียนบานโคกลาม มหาสารคาม เขต ๑ โรงเรียนขุมคำวิทยาคาร อุบลราชธานี เขต ๒ โรงเรียนบานนาแมด อุบลราชธานี เขต ๒ โรงเรียนฆองชัยวิทยาคม กาฬสินธุ เขต ๒ โรงเรียนบานน้ำคำใหญ ยโสธร เขต ๑ ภาคประตูอีสาน โรงเรียนนางรองพิทยาคม บุรีรัมย เขต ๓ โรงเรียนบานหนองศาลาปาชาด ชัยภูมิเขต ๒ โรงเรียนบานดอดถั่วแปปพัฒนา นครราชสีมา เขต ๖ โรงเรียนบานคลองตาหมื่น ปราจีนบุรี เขต ๒ โรงเรียนบานซับเจริญสุข ชัยภูมิ เขต ๓ โรงเรียนปญญาประทีป นครราชสีมา เขต ๔ โรงเรียนบานคลองทราย สระแกว เขต ๑ โรงเรียนสุนทรวัฒนา ชัยภูมิ เขต ๑ โรงเรียนบานดาน (ราษฎรบำรุง) สระแกว เขต ๑ โรงเรียนบานหนองมะคา ลพบุรี เขต ๒ โรงเรียนบานบุวิทยาสรรค บุรีรัมย เขต ๒ โรงเรียนโคกลำพานวิทยา ลพบุรี เขต ๑ โรงเรียนหนาพระลาน (พิบูลสงเคราะห) สะบุรี เขต ๑ โรงเรียนอุดมอักษรพิทยาคม บุรีรัมย เขต ๔ ภาคกลาง-ตะวันออก โรงเรียนอนุราชประสิทธิ์ นนทบุรี เขต ๑ โรงเรียนมโนรม ชลบุรี เขต ๓ โรงเรียนสังวาลยวิทย ๖ จันทบุรี เขต ๒ โรงเรียนชุมชนวัดปราสาท อางทอง โรงเรียนบานยางเอน ระยอง เขต ๒

สำนักศึกษานิเทศก นนทบุรี เขต ๒ โรงเรียนการทำมาหากินวัดโพธิ์เฉลิมรักษ ฉะเชิงเทรา เขต ๑ โรงเรยีนวัดชมุพลนกิายาราม พระนครศรีอยธุยา เขต ๒ โรงเรียนวัดแสนภุมราวาส ฉะเชิงเทรา เขต ๒ วัดใหญ สมุทรปราการ โรงเรียนบานบางจาก สมุทรปราการ เขต ๑ โรงเรียนวัดถั่วทอง ปทุมธานี เขต ๑ โรงเรียนวัดนาพราว ชลบุรี เขต ๓ โรงเรียนเปรมประชากร ปทุมธานี เขต ๑ โรงเรยีนวัดหนองแขม กรุงเทพมหานคร ๓ ภาคตะวันตก-ใตตอนบนโรงเรียนบานราชกรูด ระนอง โรงเรียนสามัคคีอนุสรณ สุราษฎรธานี เขต ๓ โรงเรียนบานตรอกสะเดา กาญจนบุรี เขต ๔ โรงเรียนบานสะเตย กาญจนบุรี เขต ๔ โรงเรียนดานสิงขร ประจวบคีรีขันธ เขต ๑ ปราณี โสภณ เพชรบุรี เขต ๒ โรงเรียนวัดพราว สุพรรณบุรี เขต ๑ โรงเรียนวชิรธรรมโศภิต เพชรบุรี เขต ๑ โรงเรียนธงชัยวิทยา ประจวบคีรีขันธ เขต ๑ โรงเรียนคงคาราม เพชรบุรี เขต ๑ โรงเรียนสระยายโสมวิทยา สุพรรณบุรี เขต ๒ โรงเรียนบานพุมวงราษฎรบำรุง ราชบุรี เขต ๑ โรงเรียนวัดสระพังลาน สุพรรณบุรี เขต ๒ โรงเรียนวัดชองลาภ ราชบุร ีเขต ๑ โรงเรียนบานหนองตาเย็น ประจวบคีรีขันธ เขต ๒ ภาคใตตอนลาง พินสร ภูเก็ต โรงเรียนตนบากราษฎรบำรุง ตรัง เขต ๑ โรงเรียนบานเจะบิลัง สตูล โรงเรียนวัดโรงเหล็ก นครศรีธรรมราช เขต ๔ โรงเรียนบานจำปา นครศรีธรรมราช เขต ๒ โรงเรียนวัดรังสิตาวาส ยะลา เขต ๑ โรงเรียนบานตอหลัง นราธิวาส เขต ๒ โรงเรียนบานชะอวด นครศรีธรรมราช เขต ๓ โรงเรียนไทยรัฐวิทยา ๕๒ (ชุมชนบานตนไพ) ปตตานี เขต ๒ โรงเรียนสตรีภูเก็ต ภูเก็ต โรงเรียนยะหาศิรยานุกูล ยะลา ๒ โรงเรียนบานบอทราย พัทลุง เขต ๑ โรงเรียนวัดชองเขา สงขลา เขต ๓ โรงเรียนบานยุโป (รุงวิทยา) ยะลา เขต ๑ โรงเรียนวัดควนกอ นครศรีธรรมราช เขต ๓ โรงเรียนวัดทรายขาว สงขลา เขต ๑

รายชื่อโรงเรียนในวารสารวิถีพุทธฉฉับบที่ ๒

สนใจอานวารสารของภูมิภาคอ่ืนไดที่เว็ปไซตhttp://inno.obec.go.th

ทานเจาคุณฯ พูดเสมอวาหากจะพัฒนาเด็กไทย ตองสอนใหมี ความใฝรู เม่ือรูแลว แตยังไมชัด ก็มีความใฝใจท่ีจะหาความรูตอไป เพ่ือใหรูชัดเจน แจมแจง อยางถึงท่ีสุด ถาเปนอยางน้ีไดเด็กน้ันจะมี ความสุขในการหาความรูในการเลาเรียนศึกษาเอง โดยไมตองใช ความสุขจัดตั้งอยางที่เปนอยู ความสุขจัดตั้งก็คือ ความสุขที่ผูใหญ คอยจัดสรร ปรุงแตง กระบวนการเลาเรียนศึกษาใหมันสนุก แตไม รูตัววาไมไดปลุก “ปจจัยภายใน” ใหเด็กมีความสุขดวยตัวเอง ตัวผูใหญเหมือนผูจัดสรร ใหบริการใหเด็กมีความสุข สนุกสนาน พอทำอยางน้ีเด็กจะรูสึกสนุก แตโลกท่ีเปนจริงไมมีคนคอยมาจัดสรร หรือคอยใหบริการ อยางนั้นเด็กจึงตองมีความสามารถที่จะอยูได ในโลกท่ีเปนจริงได อยางมีความสุขและอยางดีท่ีสุดดวย ทำอยางไร เด็กจะมีความสุขได ก็ตองสรางปจจัยภายในใหเขาสามารถมี ความสุขไดดวยตนเอง ไมตองอาศัยความสุขจัดตั้ง ส่ิงสำคัญก็คือ ทำอยางไรจะพัฒนาใหเด็กเกิดมีปจจัยภายในท่ีจะใหเด็กมีความสุขในการเรียนรูจนกระท่ังไมตองอาศัยครู หรือพอแมมาคอยชวยเหลือ

เด็กก็มีความสุขในการเรียนรูไดดวยตัวของตัวเอง

จากหนังสือวิถีแหงปราชญ : ปฏิปทา จริยาวัตร ของพระพรหมคุณาภรณ (ป.อ. ปยุตฺโต)

บทท่ี ๖๐

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน (สพฐ.)