2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171) YНЭ: 1000₮~ Соёлт хүНий өглөө СоНиН уНшихААС ЭхЭлДЭг ~

ЗГМ

20 жил үзэгдээгүй өсөлтийг хоёрхон жилд бий болгов

Хар тамхины гэмт хэргийн 86 хувийг залуус үйлдэж байна

Дэлхий нийтэд парламентын хүчтэй хяналт нь Мөрдөн шалгах хороо байдаг

Монголын санхүүгийн салбарт чанарын томоохон ахиц бий болов.

Насанд хүрээгүй хүүхдүүд хар тамхины хэрэгт холбогддог болсон.

АН Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж агуулга бус хэлэлцэж буй процессыг шүүмжилж буй.

онцлоХ

улс төрГишүүд тойрогтоо ажиллан, үндсэн хуулийн төслийг танилцуулж байна. Бурхны шашин монголчуудыг гадаадын түрэмгийл лээс хам гаал сан гэж Ерөнхийлөгч Х.Баттулга хэлэв. Сайд асан М.Энхсайханыг АТГ-аас саатуу лаад, шүүхийн шийдвэрээр суллав. Хүүхдийнхээ тоогоор тэтгэ вэрт гарсан эхчүүдэд сар бүр ₮50 мянга олгох төсөл санаачлав.

эдийн засагМонголбанк өнгөрсөн долоо хоногт 115 сая ам.долларыг валютын зах зээлд нийлүүлжээ. АнУ-ын нүүрсний Arch Coal, Pea body Energy хамтарсан үйлд вэр барьж, зарим уурхайгаа нэгтгэнэ. БнХАУ-ын төмрийн хүдрийн гарц өнгөрсөн сард 1.5 хувиар өсөж, 70.7 сая тонн болов. Топ 20 индекс 0.84 хувиар өсөж, 19746.62 нэгжид хүрсэн байна.

Топ 20 индекс(нэгжээр)

19746.6210,000

15,000

20,000

25,000

30,000

нийгэмЭхний таван сарын байдлаар автомашины ослоор 5000 гаруй иргэн ГССҮТ-д эмчлүүлжээ.БнСУ-д Монголын 15 мянган иргэн хууль бусаар амьдарч байна. ЭЕШ-д математикийн хичээ-лээр улсын хэмжээнд тавхан хүүхэд 100 оноо авчээ.нҮБ-аас мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодис илрүүлэх төхөөрөмжийн дэмжлэг авна.

дэлхийТокиогийн шүүх Карлос Гоныг Re nault-гийн сангаас $3.25 сая завшсан хэрэгт сэжиглэв. цагаан ордон Палестиныг хөгжүүлэх “Энх тайван, хөгжил цэцэглэл” төлөвлөгөө зарлалаа. Умард Солонгосын удирдагч АНУ-ын Ерөнхийлөгчөөс хувийн захидал хүлээн авлаа. ХБнГУ-ын эрх баригчид 60 мянган ширхэг дизель Mer cedes-ийг эргүүлэн татахыг шаардав.

Далай усаар ханадаггүй, мэргэд номоор ханадаггүй

FULL ENGLISH PAGE INSIDE > 7> 12> 4> 2

ubinfo.mnбүрэлдэхүүнкомпани

The official gazeTTe

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2657.02 386.37 42.10

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД ХУРАЛДАй БОНД

110.700.12%

98.7000.13%

5971.000.03%

ГЭРЭГЭ БОНД

99.3300.12%

1399.630.81%

Монгол ардын сургаал үг

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 1 1 7 1

улаанБаатар2019.06.24

түр зуурын Бороотой

29° 17°

ЦАГ АГААР

С.Батсайхан / ЗГМ©Хүний сарын нийт хэрэглээ 166,580 төгрөг болон түүнээс бага байвал ядуу гэсэн ангилалд багтдаг. Гэтэл Монгол Улсын 3.2 сая иргэний 904 мянга нь буюу бараг гурван хүн тутмын нэг нь тэрхүү улаан шугамнаас доогуур түвшинд амьдарч байна. 5

ОУВС-гийн хөтөлбөртэй сонгуульд орох нь санхүүгийн сахилга батыг сайжруулна

Сонгууль дөхөхийн хэрээр улстөрчдийн элдэв аяг хэрээс хэтэрдэг. өмнө нь дуулах, бүжиг­лэх, хоол хийх, бүр цаашлаад траншейны архичинтай “ганц юм гуялах” шахам дотносох зэргээр “цагаахан” илэрдэг байсан бол одоо улсаа хөмөрчих хэмжээний үг, үйлдэл хийхээр улайрдаг болсон нь даанч хорлонтой.

2016 оны уих­ын сонгуу­лийн дараа бүрдсэн эрх бариг чид оуВС­гийн өртгөтгөсөн сан хүү­жилтийн хөтөлбөрт хамрагдахаар яриа хэлцэл хийсээр, 2017 оны тавдугаар сарын 24­ний өдөр 434.3 сая ам.доллараар эдийн засгийг тэтгэх эцсийн тохи рол цоонд хүрсэн юм. хө­төлбөрийн шаардлагууд нь, эрх баригчдыг санхүүгийн сахилга баттай байж, валютын нөөц нэмэгдүүлэх, төсвийн алдагдлыг бууруулж, халамжийг хавтгайруулалгүй, эдийн засгийн үр өгөөжтэй салбаруудаа дэм­жихэд чиглэгдэж байв. тэд “оюутолгой”, “тавантолгой”­г дэм жих замаар эдийн засгийн өсөл тийг нэмэгдүүлэхийг онцлон зөвлөсөн. үүнийг хоёр тал хү­лээн зөвшөөрч, эрх баригчид ард түмэндээ бүсээ чангалахыг уриалснаар хөтөлбөрийг эхлүүлж байв.

Э.БатцэцэгЗГМ

3

НИйТЛЭЛЧИйН БУЛАН

өргөөндөө байх үедээ гаргалаа. тэрбээр хориг авахаа өмнө нь Цагаан ордонд байхдаа мөн мэдэгдэж байсан юм.

Эдийн засгийн нэмэлт хориг арга хэмжээ авахын зэрэгцээ цэрэг дайны “ажиллагаа явуулах тө лөвлөгөө ч бэлэн” гэж сэт­гүүлч дэд мэдэгдсэн трамп ираны удирдлагыг “муухай аашил бал өөрсдөд нь л таагүй зүйл болно” хэмээн сүрдүүллээ.

ЭДИйН ЗАСАГ

Дроныг нь устгасан Иранд Трамп хориг тавинаМаргарет Талев

АНу­ын тэнгисийн цэргийн хүчний дроныг иран унагас ны хариуд исламын Бүгд Найрам­дах улсыг агаараас цохих төлөв ­лө гөөгөө Ерөнхийлөгч Дональд трамп гэнэт өөрчилсөн. харин тэрбээр даваа гарагаас эхлэн тегеранд ноцтой хориг арга хэмжээ авахаа мэдэгдэв.

Нарийвчилсан тодорхой зүйл­гүйгээр Twitter­т мэдээлсэн уг хориг арга хэмжээг АНу­ын Ерөнхий лөгч Кэмп­Дэвид дэх 9

БИЗНеСИйГ БООМИЛСОН шИйДВЭРИйН УРшИГ яДУУРЛыН ТүВшИНГЭЭР ИЛЭРЛЭЭ

63%

58%

53%

53%

49%

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

statista.com©

ХАМГийн иХ ТҮГжрЭлТЭй10 ХоТ

ЭнЭТХЭГ

оХУ

ПЕрУ

инДонЕз

МЕКСиК

КолУМБ

ТУрК

ЭнЭТХЭГ

ТАйлАнД

БрАзил

МУМБАй

БОГОТА

ШиНЭ ДЕли

иСТАНБУл

БАНкОк

РЕСиф

лиМА

МОСквА

ЖАкАРТА

МЕХикО

65%

58%

56%

53%

52%

1%

1%

4%

6%

2%

2%

8%

1%

8%

- 0%

2 ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН 2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

Улс төрБАйР СУУРЬ

О.ОдгэрэлЗГМ

АН Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах агуулга бус хэлэлцэж буй процессыг шүүмжилж буй

Дэлхий нийтэд парламентын хүчтэй хяналт нь Мөрдөн шалгах хороо байдаг

Огноо: 2019 оны 06 дугаар сарын 24-ны өдөр

ТЕнДЕр ШАлГАрУУлАлТын нЭр: Түлхүүр гардуулах гэрээний нөхцөлтэй “Цэцэрлэгийн А байрын гал тогооны агаар сорох системийн засвар /Улаанбаатар, Сүхбаатар дүүрэг, 14 дүгээр цэцэрлэг/” ажил

ТЕнДЕр ШАлГАрУУлАлТын ДУГААр: НХААГ-19/061

нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газар эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Түлхүүр гардуулах гэрээний нөхцөлтэй “цэцэрлэгийн А байрын гал тогооны агаар сорох системийн засвар /Улаанбаатар, Сүхбаатар дүүрэг, 14 дүгээр цэцэрлэг/” ажил гүйцэтгэх тухай цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь цахим худалдан авах ажиллагааны системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж цахим тендерийн баримт бичиг болон холбогдох материалыг татаж авна уу.

Тендерт оролцогч нь тендерийн баримт бичгийг илгээхийн өмнө тендерт оролцох хураамж болох 50 000 (тавин мянга) төгрөгийг цахим систем ашиглан төлсөн байх ёстой.

Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 30 хоногийн дотор хүчинтэй байна.Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан

байна. Үүнд:

Байгууламжийн зураг, төсөл боловсруулах, барих, түүний тоног төхөөрөмжийг хүргэх, суурилуулах ажлын нийт мөнгөн дүнгийн дундаж үзүүлэлтийг нь тооцох жилийн тоо: Сүүлийн 2 жилийн (2017, 2018он) борлуулалтын орлогын дундаж нь санал болгож буй үнийн дүнгийн 30 хувиас багагүй байна.

Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Төсөвт өртгийн 30 хувиас багагүй байх.Сүүлийн 2 жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг:Сүүлийн 2 жил буюу 2017, 2018 оны аль нэг жилд төсөвт өртгийн 30 хувиас багагүй

үнийн дүнтэй ижил төстэй ажлыг доод тал нь нэг удаа гүйцэтгэсэн байх.ижил төстэй ажилд Барилгын засварын ажил гүйцэтгэсэн туршлагыг тооцно.Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрөл ирүүлэх эсэх: Тийм Зураг төсөл боловсруулах байгууллага нь дараах тусгай зөвшөөрөлтэй байх бөгөөд эх

хувиас өнгөтөөр хийсэн хуулбарыг ирүүлнэ.Зураг төсөл боловсруулах байгууллага нь:Барилга, хот байгуулалтын яамнаас олгодог1.2.4 эсвэл; зТ-6.2 Барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх байгууллага нь:Барилга, хот байгуулалтын яамнаас олгодогэсвэл; БА-8.1

Тендерийг 2019 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн 09 цаг 00 минутаас өмнө системд ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2019 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн 09 цаг 30 минутаас минутад Нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газрын тендерийн нээлтийн 1012 тоот өрөөнд нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй.Дотоодын давуу эрх тооцно.Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон холбогдох бусад материалыг www.

tender.gov.mn, www.ub-procurement.mn цахим хуудаснаас, бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг, 4 дүгээр хороо, Бага тойруу-15,нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газар,

Утас:75757810

ТЕнДЕрийн УрилГА

УИХ-ын гишүүн асан, хуульч Х.Тэмүүжинтэй Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төслийн талаар ярилцлаа.

Тэрбээр Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг гурван парламентын хугацаанд яригдсан асуудал хэмээгээд гүйцэтгэх засаглалын эрх мэдлийг нэмж буй зохицуулалтыг дэмжиж буйгаа илэрхийлсэн юм.

-Энэ удаагийн УИХ Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах эрх зүйн болон ёс зүйн чадамжгүй гэж Ардчилсан нам үзэж байгаа. Мөн Иргэний зориг, ногоон нам өөрсдийн байр сууриа илэрхийлсэн. Нөгөө талаас Ерөнхийлөгч Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах төслийг УИХ хэлэлцэх чадваргүй гэж үзэн өөрийн саналыг аваагүй хэмээн буцаах тухай албан бичгийг УИХ-ын даргад хүргүүллээ. Энэ мэт талуудын байр суурийг харахад та Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах процессыг хэрхэн дүгнэж байна вэ?

­үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт хийхэд уих­д өндөр хувь хэрэгтэй. 1996­2000 онд хуульд нэмэлт, өөрчлөлт хийхийг зорьсон боловч бүтэлгүйтсэн. 2000 онд уих­д одоогийн мАН 74 суудал авсан. харьцангуй олонх байсан улс төрийн хүчин тухайн үеийн үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж байсан юм. үүнтэй адилаар 19 жилийн дараа мАН 64 суудал авч үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах хэмжээний иргэдийн дэмжлэгийг олон нийтээс авсан байна. гэсэн хэдий ч дотроо зөрчилтэйгөөс гадна хууль зүйн хувьд асуудалтай. 2016 онд тухайн үеийн мАН­ын дарга нь “Энэ жилийн сонгууль 60 тэрбумын схемээр бий болсон байна” гээд уих­ын даргадаа хууль зүйн хариуцлага тооцчихсон. тэгэхээр ийм нам сонгуулийн эрхээ хууль зүйн дагуу авсан уу гэх маргаан нөгөө

талдаа гарч байна. мөн уих­ын гишүүдийнхээ талд нь ЖДү­ийн зээлээр бэлэг барьчихсан. үндсэндээ Засгийн газар нь уих­ын гишүүдээ хахуульдах замаар оршин тогтнож байгаа гэсэн шүүмжлэл дагуулж байна. ийм нөхцөлд хүлээн зөвшөөрөгдөх талаасаа уих асуудалтай байгаа. Асуудлыг шийдэх олонхынхоо хувьд бол тэр бүр тохиолдоод байхгүй ховор кноп. Энэ хоёрын аль нь жин дарж асуудлыг шийдэх вэ гэдэгт маргаан гарч байгаа байх.

тэгэхээр Ардчилсан намын зүгээс үйл явцынх нь талаас шүүмжлэлтэй хандаж байгаа байх. үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн утга агуулгынх нь талаас бол шүүмжлээд байх зүйлгүй болов уу гэж би хувьдаа бодож байна. Ардчилсан намын зүгээс үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухайд нэгдсэн байдлаар эсэргүүцсэн байр суурь хараахан гаргаагүй. Процессын хувьд санал авах газраасаа саналаа авсан уу, эрх мэдэл хуваарилалтын институц хоорондын зөвшилцөл явагдсан уу, намуудын байр суурийг яаж авав гэдэг дээр байр сууриа илэрхийлж байна.

-Талуудын оролцоо талаас УИХ-ын гишүүдийн гуравны хоёроос доошгүй саналаар ард нийтийн санал асуулгыг явуулахыг зөвшөөрөх тухай хуульд заасан. Энэ утгаараа санал асуулга явуулах шаардлага, цаг хугацааны боломж, үйл явцын хувьд та юу гэж дүгнэж байгаа вэ?

­Асуудал байхгүй л дээ. Нэгдүгээрт, 2016 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө мАН үндсэн

хуулийн өөрчлөлтийг сонгогчдод амласны дээр бүх нийтийн санал хураалт гэдэг шийдлийг тусгасан. Энэ амлалтдаа ч хүрэх байх. хоёрдугаарт, Ардчилсан намын байр суурь ч мөн адил. Нэр төрийн хувьд ч, хүлээн зөвшөөрөгдөх байдлын хувьд ч ийм муу байгаа уих үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж байгаа бол ард түмний санал асуулгыг хийсэн нь зүйтэй. түүнээс биш бид уих­д олонх, хуульд өөрчлөлт оруулах эрхтэй гэвэл араасаа олон сөрөг үр дагаврууд гарч магадгүй юм.

-Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөлд хууль тогтоох эрх мэдэл, гүйцэтгэх засаглал, шүүх засаглал гээд эрх мэдлийн хуваарилалтад хэд хэдэн хяналт өөрчлөлт, сайжруулах зэрэг шаардлагатай зүйлсийг тусгасан гэж төсөл санаачлагчид хэлсэн. УИХ-ын тухайд хариуцлага тооцох механизмыг хэр бодитой тусгаж өгч чадсан бол?

­үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж буй санаанууд зөвхөн уих­ынх биш. 2008 онд анх парламентын Ажлын хэсэг байгуулагдаад, тухайн үеийн судлаач, шинжээчдийг оролцуулан санал гаргаж байсан. 2012, 2016 оны парламентад мөн яригдсан. гурван уих дамжин яригдаж байгаа гэсэн үг. тарамдаж байгаа гүйцэтгэх эрх мэдлийг нэг гарт авчирж өгснөөр асуудлыг шийдэхээс гадна ард нь хариуцлага ярихад тодорхой байна. Эрх мэдэл ярихаар Ерөнхийлөгч, уих, Ерөнхий сайд, орон нутаг гээд тал талаас нь татаад эзэнгүй болчих гээд байдаг. хариуцлага тооцох болохоор бүгд алга болчихно. Энэ нь монгол улсын үндсэн хуулийн гол сул тал болчихоод байгаа юм. 30 жилийн турш

ардчиллыг гажуудуулсан, манай улсад гүйцэтгэх эрх мэдлийг нэг цэгт төвлөрүүлж чаддаггүй, хөгжлийн бодлогыг дэмждэггүй, нэгнийгээ түлхэн унагаадаг нь үндсэн хуулийн ойлгомжгүй байдлаас болж байгаа юм. үүнийг шийдье гэсэн байдлаар гол санаа болгон авсан. гүйцэтгэх эрх мэдлийг нэг гарт төвлөрүүлнэ гэдэг нь хүчтэй Ерөнхий сайдыг төрүүлнэ гэсэн үг. харин ийм Ерөнхий сайдыг хэрхэн хянах вэ гэвэл парламентын хяналт сайн байх ёстой юм. Дэлхий нийтээр парламентын хүчтэй хяналт гэдэг нь мөрдөн шалгах хороо байдаг. Засгийн газрын нууж байгаа асуудлыг тодорхой мэргэшсэн эксперт томилох байдлаар нууцалсан мэдээллийг хүртэл ил болгож, ард түмний

хяналтад оруулах нь парламентын хамгийн хүчтэй хяналт юм. ийм зохицуулалт үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөд орж ирсэн.

гэхдээ парламентын энэ хүч­тэй хэрэгсэл хаана хязгаарлаг­даж, зогсох вэ гэдгийг тогтоож өгөх хэрэгтэй. тэгэхгүй бол уих шүүхийг орлоод яваад байж болохгүй юм.

-Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөд төсвийн шинэ зардлын талаар тусгасан байсан. УИХ шинэ зардал тусгах бүртээ Ерөнхий сайдаас зөвшөөрөл авна гэсэн утгатай. Энэ зохицуулалтын давуу болон сул тал нь юу байх вэ?

­Парламент бол татвар төлөгчдийг, сонгогчдыг төлөөлж байгаа төлөөллийн байгууллага. тэгж сонгогдчихоод би шинэ

татвар нэммээр байна, зардал гаргаж ард түмний нуруунд үүрүүлмээр байна гэдэг санаачилгыг гаргаад сууна гэдэг зохимжгүй. тиймээс дэлхий нийтээрээ улс орнууд ийм эрхээ хязгаарлаж байна. Засгийн газар төсвөө хийдгээрээ хийнэ. харин парламент илүү зардал гаргах тал дээр нь хяналт тавих ёстой механизм юм. манайд энэ философийг гээснээс болоод уих нь төсвийн хамгийн сахилга батгүй, үрэлгэн, иргэдийн нуруун дээр ачаа, гай авч ирэгч нь болж хувирчихаад байна.

уих нь төсөв санхүүтэй холбоотой асуудал руу дураараа орж ирдэг, улс төржүүлдэг, үрэлгэн зардлуудаа хянаад, харин илүү тооцоотой, судалгаатай байх тэр эрх мэдлээ сайжруулах нь зохистой юм. Парламент хамгийн сайн хөгжсөн хоёр загвар байдаг. Боннын болон англи, америкийн загвар гэж нэрлэдэг. Энэ хоёр загварын аль альд нь байдаг нэг зарчим нь парламентын хамгийн хүчирхэг хэрэгсэл бол төсвийн хяналт болохоос төсөв зохиох эрх мэдэл ерөөсөө биш юм.

Засгийн газрыг нь УИХ-ын гишүүдээ

хахуульдах замаар оршин тогтнодог

гэсэн шүүмжлэл бий

• Гүйцэтгэх эрх мэдлийг нэг гарт авчирж өгснөөр асуудлыг шийдэхээс гадна ард нь хариуцлага ярихад тодорхой байна.

• засгийн газар төсвөө хийдгээрээ хийнэ. Харин парламент илүү зардал гаргах тал дээр нь хяналт тавих ёстой механизм юм.

• Парламентын хамгийн хүчирхэг хэрэгсэл бол төсвийн хяналт болохоос төсөв зохиох эрх мэдэл ерөөсөө биш юм.

ЗГМ©

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд улаанбаатар хотын Захирагч С.Амарсайханаар ахлуулсан хотын удирдлагын баг Нисэх буудал­улаанбаатар хотын дунд шийдвэрлэхээр хүлээгдэж буй асуудлыг шийдвэрлэж, газар дээр нь очиж ажиллалаа.

шинэ нисэх онгоцны буудлын бүтээн байгуулалтыг манай улс Япон улсаас 40 жилийн хугацаатай, жилийн 0.1 хувийн хүүтэй нэн хөнгөлөлттэй зээлээр

хийж байгаа билээ.“хурдны замын ажил 99.75

хувийн гүйцэтгэлтэй явж байна. Барилгын ажлууд дууссан. гүүр, хоолой, тэмдэг тэмдэглэгээ бүгд бэлэн болсон. Нийт 32.2 км зам нь зургаан гүүртэй, 48 хоолойтой. өнөөдрийн байдлаар жижиг заслын ажлууд хийгдэж байна. улсын комисс ажиллуулахаар салбарын яаманд хандаад байна. төслийн гүйцэтгэгчээр хятадын төмөр замын IV товчоо компани,

туслан гүйцэтгэгчээр монголын гурван компани ажилласан” хэмээн төслийн зохицуулагч Ц.түмэнбаяр ярилаа.

Сонирхуулахад тус хурдны замын хувьд Нисэх Яармагийн уулзвараас эхлэн хөшигийн хөндий хүртэл үргэлжлэх бөгөөд буцаж эргэлт, замаас гарах боломж байхгүй тул нэгэнт тус замыг сонгосон бол шинэ нисэх буудал хүрч эргэх боломжтой аж.

МЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ

М.Энхсайханыг нэг хоног саатуулаад, шүүхийн шийдвэрээр суллав

монгол улсын сайд асан м.Энхсайханыг зургаадугаар сарын 20­ны өдрөөс сэжигтнээр баривчилсан талаар Авлигатай тэмцэх газар мэдээлсэн. харин үргэлжлүүлэн хорих эсэхийг Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд баривчилснаас нь 24.00 цагийн дараа хэлэлцсэн байна.

шүүхээс Авлигатай тэмцэх

газрын мөрдөн шалгах хэлтсээс м.Энхсайханыг шүүхийн зөвшөөрөлгүй баривчилсан нь үндсэн хууль болон Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг зөрчсөн гэж үзэн мөрдөгчийн тогтоолыг хүчингүй болгон шийдвэрлэж, суллажээ.

тавантолгойн ордыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээг боловсруулах явцад бусдад

хууль бус давуу байдал олгосон байж болзошгүй хэрэгтэй холбогдуулан ийнхүү түүнийг шалгаж байгаа юм байна. м.Энхсайхан нь өмнө нь Ерөнхий сайд, уих­ын гишүүнээр ажиллаж байсан бөгөөд тэрбээр Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газарт монгол улсын сайдаар ажиллаж байгаад 2016 онд ажлаа хүлээлгэн өгсөн юм.

Хөшигийн хөндийн хурдны зам дээр буцаж эргэх боломж байхгүй

3

орчим хувьтай хаяж орхисон. ингээд эдийн засгийн эрүүл бодлогоос хэтийдсэн амлалтууд, санал худалдан авах оролдлого, төсвийн замбараагүй зарцуулалт хэрээс хэтэрч, хэний ч хяналтгүй дур зоргоороо авирлацгаана.

Энэ удаад оуВС­гийнхны хараан дор олж авсан эерэг үзүүлэлтүүдээ хэр удаан хадгалж, цааш үргэлжлүүлэх эсэх нь улстөрчдийн попролоос шууд шалтгаалах болоод байна.

нийтлэлчийн булан

ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

ОУВС-гийн шаардлага “Оюутолгой”, “Тавантолгой”-г дэмжиж, эдийн засгийн өсөлтийг хангах байв

ОУВС-гийн хөтөлбөртэй сонгуульд орох нь санхүүгийн сахилга батыг сайжруулна

1өнгөрсөн оны сүүлээр оуВС­

гаас тав дахь шатны санхүүжилт болох 36.22 сая ам.доллар монголбанкны дансанд шил­жүүлснээр манайд олгосон дүн 217.33 сая ам.долларт хүрсэн юм. харин зургаа дахь шатны санхүүжилт, тайлантай танилцаж, Сангийн яамныхантай уулзсан мэдээллээр хязгаарлагдан, гацлаа. шалтгааныг монголын арилжааны банкуудын актив хөрөнгийн асуудалтай холбоотой гэж тайлбарлаж байгаа ч үнэн чанартаа хөрөнгө оруулагчдыг боомилж буй улс төрийн алхмаас шууд хамаарч буйг эх сурвалж хэлэв. өмнөх шатны тайланг хэлэлцэх үед оуВС­гийн монголыг хариуцсан ажлын хэсгийн ахлагч ноён Ж.готтлиб “Ажлын хэсэг өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөрийн тав дахь шатны үнэлгээг гүй­цэт гэхэд шаардлагатай бод­логын хүрээн дэх үр дүн­тэй яриа, хэлэлцээрүүдийг эрх бариг чидтай хийлээ.

байх. 2017 онд Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн санал өгөхийн өмнөх өдөр хүүхдийн мөнгө зуун хувь олгож халамжийг хавтгайруулсан нь эхний “дэггүйтэл” байв. гэсэн ч Валютын сангийнхан манай томчуудын гаргасан “хүүхдийн санаа”­г өхөөрдөн өнгөрч, дахиж ингэж болохгүйг сануулаад хөтөлбөрөө цааш үргэлжлүүлэн, санхүүжилт хэвийн явагдаж байлаа. харин зургадугаар шатны тайлангийн хуралд “Эрх баригчид чанаргүй зээлийг илүү түргэн шийдвэрлэх, мөнгө угаахтай тэмцэх тогтолцоог бэхжүүлэх, улсын секторын хөрөнгө оруулалтын төслүүдийг сонгох болон үнэлэхэд чиглэсэн шинэ удирдамжийг хэрэгжүүлэх боломжийг бүрдүүлэх шинэч­лэлтүүдийг хайж байна. гадаадын хөрөнгө оруу лалт илүү их татахыг чухалчлан эрх баригчид бизнес, хөрөнгө оруулалтын орчныг бэхжүүлэхэд анхаарах ёстой. Эрх баригчид хэд хэдэн арга хэмжээнүүдийг Захирлуудын зөвлөлийн хурлаас өмнө гүйцэлдүүлэхээр тохирсон” гэдгийг онцолсон. Бизнес хөрөнгө оруулалтын орчныг бэхжүү лэх чиглэлд тохиролцож чадвал хөтөлбөр асуудалгүй үргэлжилж, сонгуулийн үеийн солиоролд бага автах горьдлого байна.

манай улс өмнө нь ч оуВС­гийн хөтөлбөрт хамрагдаж байсан. харамсалтай нь хэрэгжих хугацааны сүүлээр сонгуулийн жил давхцаж, гүйцэтгэлийг 70

ЗГМ©

С.ЦОГТБАяР ЗУРж БАйНА

2021 онД

МАзААлАй БонДын

$500 САя

2022 онД

ЧинГиС БонД

$1 ТЭрБУМ

2023 онД

ХУрАлДАй БонД

$600 САя

2024 онД

ГЭрЭГЭ БонД

$800 САя

2021-2024 онД

$2.9 ТЭрБУМын

ГАДААД өрийн ЭрГЭн ТөлөлТ ХҮлЭЭж БАйнА

Сангийн яам ©

Ялангуяа, санхүүгийн салбарыг чадавхжуулж, шинэчлэх зорил­готой бодлого болон бүтцийн өөрчлөлтийн хувьд томоохон ахиц ажиглагдсан” гэж онцлоод мордсоныг энд сануулъя.

монголын эдийн засаг уул уурхайгаас шууд хамааралтай. тиймээс дэлхийн томоохон төслүүдийн тоонд багтдаг “оюутолгой”, “тавантолгой”­н үйл ажиллагаанаас улсын эдийн засгийн үзүүлэлтүүд хамаардаг. гэтэл одоо “оюутолгой” төслийг зогсоох талаар ярьж эхэлсэн. түүнчлэн “оюутолгой”­н ажлын хэсгийн дүгнэлтийг уих­аар хэлэлцэж нэг тийш болгоогүй атлаа хоёр дахь ажлын хэсгийг байгуулж, гурван жилийн хугацаанд танигдаж амжаагүй гишүүдээрээ бүрэлдэхүүнийг баталж өгөв. Анхны ажлын хэсгийнхэн дүгнэлтээ танил­цуулаагүй уясан шалтгаан, дахин нэг шалгалтын баг бүрдүүлсэн зэрэг нь “оюутолгой” төслийг шантаажлах санаархал гэж хэнд ч ойлгогдоно. Ялангуяа хоёр дахь ажлын хэсэгт багтсан гишүүд хусам ч атугай хүртэх гэсэн хувийн сонирхлоор бүрдсэн гэдэгтэй маргашгүй. тэдэнд улсаа хөмрүүлж, иргэдээ туйлдуулах тусам л худал амлалт боловсруулж, санал худалдан авахад дэмтэй.

Валютын сангийнхан сонгуу­лийн өмнө эрх баригчид сахилга алдахыг тооцсон ч, арай ч ингэж “толгойгоо цусдах” хэмжээний тоглолт хийнэ гэж бодоогүй

ирэх дөрвөн жилд монгол улс 2.9 тэрбум ам.долларын бондын төлбөр төлнө. Санхүүжилтийн хөтөлбөрөөс гарч, дур зоргоороо авирлан, эдийн засгаа хөлдөө чирчихээд улсаа дампууруулах уу, илүү өндөр хүүтэй бонд босгож төлбөрөө төлөх үү гэдэг сорилтод тулж очино. гэхдээ энэ удаад оуВС­г цааш түлхвэл итгэж хөрөнгө оруулах гадныхан олдохгүй л болов уу. махчин хөрөнгө оруулагчид /Vulture investors/ л анаж байх вий.

ДЕфолТ зАрлАсАН Улс боДлогоо чАМбАйрУУлж,

ХИчЭЭсЭН ч 15 жИлИйН ДАрАА л ДАМпУУрлААс

гАрДАгАргентин улс 2001 онд 1,320

тэрбум ам.долларын бондуудын өрийг төлөх чадваргүй болж дефолт зарласан. тэдэнд итгэх хөрөнгө оруулагч олдохгүй, дотооддоо жинхэнэ утгаараа бүсээ чангалсаар байв. ингээд 2010 онд нийт өрийн 93 хувийг 30 хувийн нэрлэсэн үнэтэй шинэ бондоор сольж, үлдсэн долоон хувийг бүрэн төлж барагдуулахаар болсон байна. олон улсад нэр хүндээ алдсан Аргентины бондыг цөөн хэдэн махчин хөрөнгө оруулагч хямд­ралтайгаар авахаас өөр гар сунгасан нь ховор. Дампуурал зарласнаас хойш ДНБ нь 28 хувиар унаж, хүн амын 57.5 хувь нь нэн ядуу, ажилгүйдлийн түвшин 20 хувьд хүрсэн байв. өрийн зохицуулалтын арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэн, төс­вийг алдагдалгүй баталснаар дам пуурлыг эцэс болгосон ба 15 жилийн дараа 2016 оны дөрөвдүгээр сард нийт 16.5 тэрбум ам.долларын 6.2­7.8 хувийн хүүтэй бонд олон улсын зах зээл дээрээс босгож чадсан байна. харин дампуурлын он жилүүдэд өрийг нь хямдралтай авсан хөрөнгө оруулагчид үлэмж хэмжээний ашиг хийсэн. тухайл­бал NML capital гэхэд Аргентин улсын дампуурлаас 2.1 тэрбум ам.долларын цэвэр ашиг олжээ.

монгол улсын ядуурал 28.4 хувьд хүрч, ажилгүйдлийн түвшин 11.8 хувьтай болсныг Дэлхийн банк болон үндэсний статистикийн хороо сая зарлалаа. Аргентины дефолтоос хойших үзүүлэлтүүдийн талыг нь манай улс хангачихсан явна. үүн дээр ирэх аравдугаар сард Ази Номхон далайн орнуудын эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх байгууллага APG­ийн өмнө тайлангаа хам­гаалж, саарал жагсаалтад орох эсэх эрсдлээ үнэлүүлнэ. гадаад орчинд монголыг залгих олон хүчин зүйл анаж байхад, дотооддоо улстөрчдийн засгийн эрхийн төлөөх тэмцэл хөгжиж буй улсаа доош чангаах нь даанч харамсалтай. Дэлхийн улсуудын эрүүл бодлого, чамбай туршлагаас санаа авч, улс төрийн зүтгэлтгүүд нь өчүүхэн эрх ашгаа хойш тавьж чаддаг бол монгол­чуудын амгалан, сайхан амьдрал алхмын цаана, атгаад авахуйц ойрхон л харагдах юм.

Бизнес, хөрөнгө оруулалтын орчныг бэхжүүлэх чиглэлд тохиролцож чадвал хөтөлбөр асуудалгүй үргэлжилж, сонгуулийн үеийн солиоролд автахгүй байх горьдлого байна.

• ж.Готтлиб “ялангуяа санхүүгийн салбарыг чадавхжуулж, шинэчлэх зорилготой бодлого болон бүтцийн өөрчлөлтийн хувьд томоохон ахиц ажиглагдсан” гэж онцлоод мордсоныг энд сануулъя.

• Анхны ажлын хэсгийнхэн дүгнэлтээ танилцуулаагүй уясан шалтгаан, дахин нэг шалгалтын баг бүрдүүлсэн зэрэг нь “оюутолгой” төслийг шантаажлах санаархал гэж хэнд ч ойлгогдоно.

• Энэ удаад оУВС-гийнхны хараан дор олж авсан эерэг үзүүлэлтүүдээ хэр удаан хадгалж, цааш үргэлжлүүлэх эсэх нь улстөрчдийн попролоос шууд шалтгаалах болоод байна.

4 ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН 2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

нийгэм

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

Зөвлөхшатарбалын ДАВААДОРж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн алба

Утас: 99903581 99903578 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

zgm.mn

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Б.Энхжаргал

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

рЕДАКц

зАр СУрТАлЧилГАА

ХАяГ

цАХиМ ХУВилБАр

0 1 1 7 1

Б.БадамцэцэгЗГМ

Насанд хүрээгүй хүүхдүүд хар тамхины хэрэгт холбогддог болсон

мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөлөх бодис хэрэглэгчийн тоо манай улсад жил ирэх тутам өсөж, байнгын хэрэглэгчдийн давхарга бий болж байгааг холбогдох албаныхан хэлдэг. харин энэ оны эхний хагас жилийн хар тамхитай холбогдох хэргийн тоо өмнөх оны мөн үеийнхээс бага зэрэг буурсан үзүүлэлт гарчээ. тодруулбал, 2018 оны эхний зургаан сарын байдлаар хар тамхи, мансууруулах бодистой холбоотой 91 гэмт хэрэгт 201 хүн холбогдож шалгагдсан бол 2019 оны эхний хагас жилд улсын хэмжээнд 89 хэрэгт 186 хүн холбогдон шалгагдсан аж.

гэвч хар тамхины хэрэгт шалгагдсан 186 хүний 86 хувь нь 18­35 насныхан буюу өсвөр насныхан байгаа нь анхаарал татаж байгааг ЦЕг­ын хар тамхитай тэмцэх газрын дарга С.Эрдэнэболд онцлов. Энэ нь хар тамхины хэргийн гаралт буурсан ч насны ангиллаар хэрэгт холбогдох залуучуудын тоо нэмэгдсэн гэсэн үг. мөн он гарснаас хойш насанд хүрээгүй есөн хүүхэд энэ төрлийн гэмт хэрэгт холбогджээ. “хар тамхи, мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөт эм бэлдмэлийг нэг удаа хэрэглэхэд ямар ч гаж нөлөөгүй гэх мэтчилэн бие биенийгээ хуурах явдал их гардаг. иймд залуучуудад хандаж хэлэхэд битгий нэгнийгээ даган дуурайж, хэн нэгнийг санал болгоход татгалзах бүрэн чадвар­тай байхыг ЦЕг анхаарууллаа.

Хар тамхины гэмт хэргийн86 хувийг залуус үйлдэж байна

Монгол дахь ТББ-уудын 70 хувь нь гадаадаас санхүүждэг

Зөвшөөрөлгүй ажилладаг авто засварууд олширчээ

ТЕнДЕр ШАлГАрУУлАлТын нЭр: ”иргэний шинэчилсэн бүртгэлийн үйлчилгээг иргэдэд хороодоос үзүүлэхэд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл”

ТЕнДЕр ШАлГАрУУлАлТын ДУГААр: НХААГ-19/050

нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газраас эрх бүхий тендерт оролцогчдоос ”иргэний шинэчилсэн бүртгэлийн үйлчилгээг иргэдэд хороодоос үзүүлэхэд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл”-ийг нийлүүлэх тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү ажлын тендер шалгаруулалт нь Төрийн худалдан авах ажиллагааны цахим системээр зарлагдаж байгаа цахим тендер тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг авна уу.Тендерт оролцогч нь тендерийн баримт бичгийг илгээхийн өмнө 50 000 (тавин мянга) төгрөгийг банкны цахим төлбөр тооцооны системийг ашиглан төлсөн байх ёстой.Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 30 хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендер нь дараах багцаас бүрдэнэ: Багцтай:Багц-1: компьютер /24ш/, принтер /24ш/ НХААГ-19/050-1Багц-2: Хурууны хээ уншигч /24ш/, дижитал зургийн аппарат /24ш/, гарын үсгийн дүрс уншигч /24ш/, зураг авах арын дэлгэц /24ш/, зургийн аппаратын зориулалтын хөл /24ш/ НХААГ-19/050-2

Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд: Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн /2017, 2018 он/ борлуулалтын дундаж хэмжээ нь багц тус бүрийн төсөвт өртгийн 50 хувиас багагүй байна.Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Багц тус бүрийн төсөвт өртгийн 30 хувиас багагүй байхСүүлийн хоёр жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Сүүлийн 2 жилийн

/2017, 2018 он/ аль нэг жилд багц тус бүрийн төсөвт өртгийн 30 хувиас багагүй үнийн дүнтэй ижил төстэй бараа нийлүүлсэн байх.

Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрөл ирүүлэх эсэх: Үгүй

Тендерийн хамт дараах тендерийн баталгаа ирүүлнэ.Багц 1: компьютер /24ш/, принтер /24ш/ НХААГ-19/050-1 720 000 /долоон зуун хорин мянга/ төгрөгБагц-2: Хурууны хээ уншигч /24ш/, дижитал зургийн аппарат /24ш/, гарын үсгийн дүрс уншигч /24ш/, зураг авах арын дэлгэц /24ш/, зургийн аппаратын зориулалтын хөл /24ш/ НХААГ-19/050-2 900 000 /есөн зуун мянга/ төгрөг

Тендерийн хүчинтэй хугацаа 2019 оны 09 дүгээр сарын 20-ны өдөр.Тендерийг 2019 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн 08 цаг 30 минутаас өмнө системд ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2019 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн 09 цаг 00 минутад Нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газрын 1012 тоот өрөөнд нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх: ЭрхтэйДотоодын давуу эрх: Тооцно

Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон холбогдох бусад материалыг www.tender.gov.mn, www.ub-procurement.mn цахим хуудаснаас, бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Улаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг, 4 дүгээр хороо, Бага тойруу-15, нийслэлийн засаг захиргааны IV байр, 10 дугаар давхар,

нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газар,Утас: 7575 7810

ТЕнДЕрийн УрилГА Огноо: 2019.06.24

ЗГМ ТОВЧХОН» БолоВСролСургууль, цэцэрлэгийн засварыг 8 дугаар сарын 15 гэхэд дуусгахыг БСШУСЯ үүрэг болголоо.

» ЭрҮҮл МЭнДТарваган тахал өвчний эсрэг дархлаажуулалтын арав хоногийг ирэх долдугаар сарны 1-10-нд улсын хэмжээнд зохион байгуулна.

» зөрЧилХимийн бодис, дарсны онцгой албан татварын тэмдэг зэргийг нууцаар хил нэвтрүүлэх гэж байсныг илрүүлжээ.

» АрГА ХЭМжЭЭОлон улсын морин цэргийн уралдаан наймдугаар сарын 3-8-ны өдөр Зэвсэгт хүчний Сургалтын нэгдсэн төв, Хустайн нуруун дахь байгалийн үзэсгэлэнт цогцолбор газарт болно.

» ХөДөө Аж АХУй

95.9Хувь. Зургадугаар сарын байдлаар 29.7 сая эх малын 76.3 хувь нь төллөж, 22 сая 116.0 мянган төл бойжиж байна. Төл бойжилт 95.9 хувьтай байна.

» орон нУТАГТөв аймгийн төрийн албан хаагчид долоо хоног бүрийн лхагва гаригийг иргэдтэй уулзаж, санал бодлыг нь сонсох өдөр болгожээ.

» CПорТШигшээ багийн тамирчдыг олимпийн эрх авах тэмцээнд оролцоход дутагдаж байгаа санхүүжилтийг шийдвэрлэх хандивын аян өрнүүлэх, үүнд төрийн өмчит томоохон аж ахуйн нэгжүүдийг татан оролцуулах зорилгоор “Токио Олимп сан” байгуулсныг Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх зарлалаа.

шөхтг хэрэглэгчийн гомд­лын дагуу Дэнжийн мянгад байрлах Авто, Вьетнам, Кузов зэрэг засварын газруудад шал­галт хийжээ. Засварын газрууд хэрэглэгчийн гомдлыг бүрт­гэдэггүй, гарсан зөрчил, гомдлыг шийдвэрлэх дүрэм журам мөрд­дөггүй бөгөөд Нийслэлийн

тээврийн газрын зөвшөөрөлгүй, татварын албанд бүртгэлгүй байжээ.

мөн засварчид нь мэргэжлийн үнэмлэхгүй, ижил төрлийн засварт өөр өөр тарифаар үйлчилдэг, ажлын шаардлагад нийцсэн барилга байгууламжгүй төдийгүй эрүүл ахуй, хөдөлмөр хамгаалал хангагдаагүй зөрчлүүд дийлэнх илэрсэн байна. шөхтг зөрчил илэрсэн засваруудад хугацаат шаардлага хүргүүлжээ.

төрийн бус байгууллагуудын тухай хуулийг өөрчлөхөөр олон нийтийн хэлэлцүүлэг хийж буй. Юуны түрүүнд уг хуулийн нэрийг өөрчилж, Ашгийн төлөө бус хуулийн этгээдийн тухай хууль болгон шинэчлэн найруулж байгаа аж. хуулийн төслийн гол зорилго нь төрийн, иргэний, шашны болон

ашгийн төлөө бус байгууллагуудын бодлого, хэм хэмжээ, үүрэг, зорил­гыг тодорхойлох юм.

харин тББ­ын төлөөллүүд чиг үүргийн ялгаа гаргах замаар тББ­уудын цаашдын хөгжил, үйл ажил лагааг хязгаарлахгүй байхыг сануулж байв.

мөн монголд үйл ажиллагаа явуулж буй тББ­уудын 70 хувь нь гадаадаас санхүүждэг болохыг тус хуулийн төслийн Ажлын хэсгийнхэн тодорхойлж байна.

харин иргэдээс хандив үйл ажиллагаа явуулдаг тББ 21 хувийг нь эзэлж байгаа бол, гишүүдийнхээ хураамжаар санхүүждэг нь дөрвөн хувь ба төрөөс санхүүжилт авдаг нь хоёр хувийг эзэлдэг байна.

монголд төрийн бус байгуул­лагыг ААНоАт­аас чөлөөлдөг. харин олон улсад тББ­д хандив өгсөн этгээдийг хүртэл татвараас чөлөөлдөг жишиг бий. тиймээс энэ жишгийг монголд нэвтрүүлэх боломжийг судалж байна.

мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодисыг хэрэглэхээс татгалзах нь ирээдүйгээ аварч буй хэрэг ” гэж тус газрын хар тамхитай тэмцэх газрын тасгийн дарга, дэд хурандаа г.Давааням хэллээ.

хар тамхины хэрэглэгч, захиалагч, худалдан авагч болж эрүүгийн хэрэгт холбогдож байгаа 20­30 насныхны 90 орчим хувь нь өөрийн сонирхлоор хар тамхи хэрэглэсэн аж. өвчний улмаас хэрэглэсэн тохиолдол бий ч энэ нь ердөө 10 хувийг л эзэлжээ. мөн

хар тамхийг анх удаа хэрэглэж үзсэн 100 хүний зөвхөн 20 нь хар тамхины тухай бодлоо бүр мөсөн орхиж чаддаг бөгөөд үлдсэн хэсэг нь донтдог байна. харин өсвөр үеийнхний дунд явуулсан судалгаагаар 2000 хүүхдээс 463­д нь хар тамхи хэрэглэж үзэх санал ирсэн гэжээ. Энэ нь өсвөр үеийнхний сониуч занг ашиглан хар тамхинд донтуулах гэсэн санаархал учир “үгүй” гэж татгалзах хэрэгтэйг хар тамхи, мансууруулах бодисоос иргэдийг

хамгаалах нийгэмлэгийн удирдах зөвлөлийн гишүүн ш.лхагвасүрэн хэлсэн юм.

мөн түүнчлэн хар тамхины хэрэглээ орон нутаг руу хүрээгээ тэлж, энэ он гарснаас хойш 12 бүртгэгдсэн байна. үүнээс 50 гаруй хувь нь орхон аймагт бүртгэгджээ. хэдхэн жилийн өмнө манай улс дамжин өнгөрүүлэгч байсан бол өнөөдөр хэрэглэгч болсон нэг шалтгаан нь манай улсын 15 мянга орчим га талбайд есөн төрлийн мансууруулах бодис агуулсан

Б.Өлзийхишиг Д.Эрдэнэсувд

ургамал их хэмжээгээр ургадаг­тай холбоотой гэнэ. Эдгээрийг залуучууд түүж хэрэглэх, дам­лан борлуулах тохиолдол элбэг болсон аж. хэдийгээр хол богдох байгууллагаас дээрх ургамлын төрлийг түүх, худалдан борлуулах гэмт үйлдлийг таслан зогсоохоор ажиллаж буй ч дорвитой үр дүнд хүрэхгүй байгаа гэнэ. Жишээлбэл, Дархан­уул аймгийн нутгаас хууль бусаар их хэмжээний мансууруулах төрлийн ургамал түүн, худалдан борлуулахаар тээвэрлэж явсан залуусыг өнгөрсөн сарын 27­ны өдөр хөдөлгөөнт эргүүлийн алба хаагчид илрүүлсэн юм. 16­20 насны долоон залуу Дархан сумын есдүгээр багийн нутгаас мансууруулах төрлийн ургамал түүж, “Приус” маркийн машинд тээвэрлэж явахад нь барьсан ба тэднийг бүлэглэн хар тамхи, сэтгэцэд нөлөөлөх хориотой ургамал тээвэрлэсэн, хэрэглэсэн хэрэгт буруутгаад буй юм.

Насанд хүрээгүй хүүхэд болон ид ажиллаж, хөдөлмөрлөх насны залуус хэрэглэх нь хар тамхины үр дагавар, хор уршгийг мэдэхгүй байгаатай холбоотой. Ялангуяа, насанд хүрээгүй хүүхдийн хувьд өссөн орчин, эцэг, эхийн хараа хяналтаас шалтгаалан бусдын нөлөөнд автаж хар тамхи, сэтгэцэд нөлөөлөх бодисыг хэрэглэж байна. мөн өсвөр насны хүүхэд болон оюутнууд найз нөхдийн хүрээнд сонирхох, өөрсдийгөө бусдад илэрхийлэх үүднээс хар тамхи, сэтгэцэд нөлөөлөх бодис хэрэглэж үзсэн байв. тиймээс эцэг, эхчүүд гэмт хэрэг үйлдсэн эсвэл хар тамхи хэрэглэж болзошгүй этгээдтэй нийлж байгаа эсэхэд анхаарал тавих хэрэгтэй юм. Найз нөхдөдөө уруу татагдан хар тамхи, сэтгэцэд нөлөөлөх бодис хэрэглэсэн тохиолдол нь энэ төрлийн гэмт хэргийн дийлэнх хувийг эзэлдэг гэдгийг мэргэжилтнүүд онцолж байна.

2000 хүүхдийн 463-д нь хар тамхи хэрэглэж үзэх санал ирсэн байжээ. Хар тамхины хэрэглээ орон нутаг руу хүрээгээ тэлсэн.

Хар тамхины хэрэгт холбогдогчид

6.3%67.5%1%23.4%

БҮрЭн БУС ДУнДБҮрЭн ДУнД

ТУСГАй ДУнДДЭЭД

БоловсролцЕГ©

Эмэгтэй

12.8

Хүйс

%Эрэгтэй

87.2

гэхдээ ажилгүйдэл болон ядуурлын түвшний хоорондын уялдааг харвал гол учир шалтгаан тодорхой болоод ирнэ. улаанбаатар хотод ажилгүйдлийн түвшин 2013 онд 4.6, 2014 онд 5.1 хувь байв. гэтэл 2016 онд энэ үзүүлэлт 9.1 хувь болж, огцом нэмэгджээ. Ядуурлын түвшин эрс нэмэгдсэн үе яг энэ мөчтэй давхцаж байгаа нь яавч санамсаргүй тохиолдол биш. Ажил эрхлэлт багасаж, өрхийн орлого хумигдахын хэрээр иргэд ядуусын эгнээнд шилжиж байгааг эндээс харж болно.

тэгвэл хүмүүс яагаад ажилгүй болоод байна гэсэн асуулт эндээс урган гарч буй за. үүнийг эдийн засагчид бизнесийн орчин муудаж, хувийн хэвшилд ирэх дарамт шахалт нэмэгдсэнтэй холбон тайлбарлаж байна. үүнийг ойлгомжтой болгохын тулд ганц статистик танилцуулъя. өдгөө улсын хэмжээнд 170 мянга орчим аж ахуйн нэгж бизнесийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээрээс үйл ажиллагаа эрхлээгүй байгууллагын тоо жил ирэх тусам нэмэгдсээр байгааг үндэсний статистикийн

хорооны тайлангаас харж болно. тухайлбал, 2016 онд нийт аж ахуйн нэгжийн 21.6 хувь буюу 20,539 нь “үйл ажиллагаа эрхлээгүй” гэсэн ангилалд багтаж байв. тэгвэл дээрх тоо 2017 онд 38,149 (24.6 хувь), 2018 онд 44,483 (26.1 хувь) болж, нэмэгджээ. үндсэндээ дөрвөн аж ахуйн нэгж тутмын нэг нь үйл ажиллагаа явуулахгүй, сул зогсох хэмжээнд хүрчихэж. Энэ хэрээр ажлын байр хомсдож, иргэдийн бодит орлого багассаар байна.

уг нь бизнес эрхлэгчид, хувийн хэвшлийнхэн төр засаг тэднийг дэмждэггүй юм аа гэхэд ядаж саад болохгүй баймаар байна гэдэг. гэвч манай төр засаг хувийн хэвшлийг торгоно, хаана, хураана гэж дарамталж, дотоод үйл ажиллагаанд нь хөндлөнгөөс оролцохдоо гаргуун. төрийн төмөр нүүрийг

зГМ: Сэдэв

5ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

Бизнесийг боомилсон шийдвэрийн уршиг ядуурлын түвшингээр илэрлээ

“монгол улсын хүн амын ядуурлын түвшин өнгөрсөн онд 28.4 хувьд хүрч, 2016 онтой харьцуулахад 1.2 пунктээр буурсан” хэмээн Дэлхийн банк болон үндэсний статистикийн хорооноос танилцууллаа. Энэ нь өнгөрсөн онд 39 мянган хүн ядуурлаас гарсан гэсэн үг юм. Чихэнд чимэгтэй л сонсогдож байна. гэхдээ статистик мэдээллийг цааш ухаад үзвэл баярлахаасаа илүү халаглаж, харамсмаар баримтууд ар араасаа хөвөрнө. хэдийгээр ядуурлын түвшин 1.2 пунктээр буурсан гэж байгаа ч улсын хүн амын талаас илүү нь амьдарч буй нийслэл хотод ядуурлын түвшин 27.2 хувьд хүрч, нэмэгджээ.

Ядуурлын түвшинг хэрхэн тооцдог талаар хүмүүс тэр бүр мэдэхгүй байж магадгүй. тухайн хүний сарын нийт хэрэглээ 166,580 төгрөг болон түүнээс бага байвал ядуу гэсэн ангилалд багтдаг байна. гэтэл монгол улсын 3.2 сая иргэний 904 мянга нь буюу бараг гурван хүн тутмын нэг нь энэ мөнгөн дүнд хүрэхгүй орлогоор амиа зогоож, тэрхүү улаан шугамнаас доогуур түвшинд амьдарч байна.

Сарын 166 мянган төгрөгийн хэрэглээ гэж юу болохыг төсөөлөөд үзээрэй. өдөрт хуваавал 5500 орчим төгрөг болно. ийм хэмжээний мөнгөөр амьдралаа залгуулж буй сая шахам хүн байна гэдэг дэндүү харамсалтай.

“Ядуурлын түвшин буурсан ч олон хүн ядуурлын шугамаас дөнгөж дээгүүр түвшинд амьдарч байна. одоо байгаа 905 мянган ядуус дээр 475 мянган хүн нэмэгдэхэд ойрхон байгаа юм. хэрэв эдийн засаг, үнэ, уур амьсгал, эрүүл мэндийн багахан хямрал үүсэхэд эдгээр хүн ядууралд өртөх өндөр эрсдэлтэй” хэмээн Дэлхийн банкны эдийн засагч икокү уочи ярьсан юм.

тавхан жилийн өмнө 21 хувьтай байсан ядуурлын түвшин ийн нэмэгдэхэд юу нөлөөлөв. мэдээж олон шалтгаан байгаа.

3.2 сая хүний 904 мянга нь ядуу гэх ангилалд багтаж байна

Г.СанжаахандЗГМ

166 мянгаас бага орлоготой байхад эдийн засаг долоон хувиар өслөө, дундаж цалин 1.2 сая төгрөгт хүрлээ гэх яриа доромжлол мэт санагдахаас ч аргагүй.

“өнгөрсөн оны байдлаар хам­гийн ядуу бүлгийн хэрэглээ улсын хэмжээнд нийт хэрэглээний 7.9 хувийг эзэлж байгаа бол чинээлэг бүлгийн хэрэглээ 40.9 хувийг эзэлж байсан. Чинээлэг бүлгийн дундаж хэрэглээ ядуу бүлгийнхээс 5.2 дахин их байгаа нь тэгш бус байдал өндөр байгааг харуулж байна” хэмээн үСх­ны хүн ам, нийгмийн статистикийн газ рын ахлах статистикч С.Болормаа ярьс ныг анзаарахгүй өнгөрч болохгүй.

ү н э н д э э я д у у р л ы г бууруулахад айхтар том төсөл хөтөлбөр, асар их мөнгө хэрэггүй ээ. Зүгээр л хувийн хэвшлийг дэмжиж, тэднийг ажиллах нөхцөл бололцоогоор хангаад өгчих хэрэгтэй. Бизнесийн үйл ажиллагаа сайжирч, ашиг орлого нэмэгдэхийн хэрээр ажлын байр бий болж, иргэдийн амьжиргааны түвшин дээшилнэ. гэвч манай төрийн эрхэнд байгаа нөхдүүд үүний яг эсрэгээр ажиллаад байгааг хүн бүр харж байна.

Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдэд зориулсан хүү багатай зээлийг сайд, дарга, уих­ын гишүүд нь өөрсдөө хувааж авчихаад “ЖДү­чид болсон” баримт ил боллоо. гэвч тэдэнд арга хэмжээ авах нь байтугай тушаал дэвшүүлж байна. үүн шиг том доромжлол гэж байх уу. Зээл авсан гишүүд нь эхэндээ хүний нүд рүү эгцэлж харж чадахгүй гөлөлзөж байсан бол сүүлдээ гавьяа байгуулсан мэт ханхалздаг болж. ичихгүй 2020 онд дахин сонгогдох гээд ширэн нүүрлэнэ дээ.

хэрэв гишүүдийн хувааж авсан тэр зээл бизнес эрхлэгчдэд очсон бол үйл ажиллагаа нь дэвжиж, хэчнээн ажлын байр нэмэгдэх байсан бол. ингээд бодохоор гурван хүн тутмын нэгийг нь ядуу болоход ЖДү­чин гишүүд хувь нэмрээ багагүй оруулжээ.

Байдал дээрдэхгүй байвал яах вэ. хэрэв ийм дээрээ тулбал дахин 475 мянган хүн ядуусын эгнээнд шилжихэд ойрхон байгааг санахад илүүдэхгүй. Сарын нийт хэрэглээ нь 166 мянгаас бага нэг сая шахам хүн амьдралаа дөнгөн данган залгуулж, тэдний тоо дахин нэмэгдэх магадлалтай байгаа нь өнөөгийн монголын эмгэнэл юм.

Дөрвөн аж ахуйн нэгж тутмын

нэг нь үйл ажиллагаа явуулж

чадахгүй болсон11

10

9

8

7

6

5

42012

8.2 7.9 7.97.5

10

8.8

7.8

7.1

4.65.1

6.9

9.1

7.5 7.6

Улсын дүн

Ажилгүйдлийн түвшин(хувиар)

Улаанбаатар

2013 2014 2015 2016 2017 2018

С.Батсайхан / ЗГМ©

51.5% нь зээлтэй

28.4%

904.9мянга нь ядуу

гэсэн ангилалд багтаж байна

яДУУрлын СУДАлГАА 2018

Монгол Улсын

3.2 сая иргэний

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

2014 онд 21.6% байв

Ядуу иргэдийн сарын дундаж орлого

166,580 төгрөгөөс бага

Нийт ядуу иргэдийн

27.2% Улаанбаатарт

амьдардаг

Ядуу иргэдийн 39.1% нь

боловсролгүй, 29.0%

нь бага боловсролтой??

Тэдний

ҮСХ©

40

35

30

25

20

15

102010

38.8

33.2

27.423.3

21.618.8

29.627.1

28.427.2

Улсын дундаж

ядуурлын хамралтын хүрээ(хувиар)

Хот

2012 2014 2016 2018ҮСХ©

хувийн хэвшлийнхэнд хайр найргүй гаргасны гор ядуусын арми хүрээгээ улам тэлсэн баримтаар илэрч байна.

манай сайд дарга нар эдийн засгийн өсөлт ярих дуртай. өнгөрсөн онд эдийн засаг 6.9 хувь өссөн бол энэ жил 7­8 хувьд хүрэх төлөвтэй хэмээн Сангийн сайд бахархалтай нь аргагүй мэдэгдэж байв. гэвч сайрхан гайхуулдаг өнөөх өсөлт нь энгийн иргэдийн амьдралд огт наалдсангүй. уг нь эдийн засгийн өсөлт, ядуурал хоёр хоорондоо хамааралтай. тухайлбал, АНу­д эдийн засаг нэг хувиар өсөхөд ажилгүйдэл дунджаар 0.5 хувиар буурдаг бол Польш, испани улсад эдийн засаг 2­3 хувиар өсөхөд ажилгүйдэл нэг орчим хувиар буурдаг байна.

гэтэл манайд энэ зүй тогтол яагаад ажиглагдахгүй байна вэ. Азийн хөгжлийн банкны хийсэн судалгаанд энэ талаар тодорхой дурдсан. “монгол улсын эдийн засгийн өсөлт ядуурлыг бууруулахад нөлөөлдөггүй. учир нь эдийн засгийн өсөлт нийгмийн халамжийг л нэмэгдүүлдэг. Нийгмийн халамж өссөн нь ядуур лыг бууруулах бус, эсрэгээрээ өсгөх нөхцөл болдог” хэмээн уг тайланд дурдсан байв. гурван хүн тутмын нэг нь сард

• одоо байгаа 905 мянган ядуус дээр 475 мянган хүн нэмэгдэхэд ойрхон байгаа талаар мэргэжилнүүд хэлж байна.

• Тухайн хүний сарын нийт хэрэглээ 166,580 төгрөг болон түүнээс бага байвал ядуу гэсэн ангилалд багтана.

• Ажил эрхлэлт багасаж, өрхийн орлого хумигдахын хэрээр иргэд ядуусын эгнээнд шилжиж байна.

Үзэл бодол

6 ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН 2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

жамсрангийн БаясахГавьяат багш, түүхийн шинжлэх ухааны доктор (ScD), профессор

Хоёр улсын харилцаа хөдөө аж ахуй, барилгын салбарт голлон чиглэсээр байна

хятад­Зөвлөлтийн харилцаа зогсонги байдалд орж, үүний улмаас хятад­монголын харилцаа хүйтэрсэн 1964 оноос хойш 1990 оныг хүртэлх БНмАу дахь түүх бичлэгт тухайн үеийн зөвлөлтийн үзэл суртлын шууд удирдлагын дагуу суртал ухуулгыг бичиж эхлэв. үүнд нэгдүгээрт БНмАу­БНхАу­ын найрамдалт харилцааны эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, ялангуяа БНхАу­аас БНмАу­д их хэмжээний зээл, тусламж үзүүлж, ажиллах хүчин илгээж байсан түүхийг үл өгүүлэн дарагдуулах. хоёрдугаарт 1958 оноос эхлэн БНхАу­ын зүгээс их гүрний дээрэнгүй үзэл гаргаж, социалист лагерт эрх нөлөөгөө өргөжүүлэхийг эрмэлзсэн гэсэн хоёр зүйлийн суртал ухуулгыг бичиж байв.

монгол улс, БНхАу­ын гадаад харилцаанд холбогдох баримт бичгийн эмхтгэлүүдэд тус хоёр улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосон шийдвэр, байгуулсан үндсэн гэрээ, хэлэлцээрүүд, протоколууд ба зарим ярианы тэмдэглэл, мөн эрх баригч мАхН, хКН хоёр намын харилцаанд холбогдох бичиг баримт зэргийг нийтэлсэн байдаг. Энэ нь бидний судалгааны нэгэн үндсэн эх сурвалж болж байна.үүнээс гадна хятад­Зөвлөлтийн ба Зөвлөлт­монголын харилцаанд холбогдох баримт бичгийн эмхтгэлд монгол­хятадын эдийн засгийн харилцаатай холбогдох баримтууд байдаг нь бидний судалгаанд чухал холбогдох юм.

хүйтэн дайны үеийн түүх бичлэгт хятад­монголын харилцааг өрнөдийн судлаачид ихэнхдээ хятад­Зөвлөлтийн өрсөлдөөний үүднээс тайлбарлаж, хятад­Зөвлөлтийн маргааны хүрээнд авч үзэж байжээ. Энэ хандлагын улмаас өрнөдийн эрдэмтдийн ихэнх бүтээл хятад­монголын харилцааг тусгайлан авч үзэх явдлыг орхигдуулахад зарим үед хүрч байв. өнөөг хүртэл хийгдэж ирсэн эдгээр судалгааны үр дүнд хятад­монголын хооронд дипломат харилцаа тогтоосон хийгээд гэрээ, хэлэлцээрүүд байгуулсан, эдийн засгийн харилцааг эрчимжүүлж, олон талаар хамтран ажилласан процессыг нэлээн тодорхой судалж ирсэн. гэвч харилцааны эхэн үеийн адуу худалдааны гүйцэтгэсэн үүрэг, транзит тээврийн ач холбогдол, Зөвлөлт ба хятадаас монголд үзүүлсэн зээл, тусламжийн харьцуулалт, монгол ба хятадын худалдааны бодлого, монгол дахь хятадын эдийн засгийн нөлөө буурсны үр дагаврыг хэрхэн дүгнэх асуудлыг маш бага судалжээ.

1949 онд БНхАу байгуу­лагдсанаар эхэлсэн тус хоёр улсын орчин үеийн харилцаа 1950­иад онд эрчимтэй хөгжиж байгаад 1960­аад оны дунд үеэс 1980­аад он хүртэл ийнхүү зогсонги байдалд орж, 1980­аад оны сүүл үеэс эхлэн алгуур сэргэжээ. харин 1990 оноос эхлэн хятад, монгол хоёр улсын харилцаа хөгжлийн шинэ шатанд гарч, хамгийн найрсаг үедээ хүрч хөгжив. Сүүлийн жилүүдэд хоёр орны харилцан ашигтай хамтын ажиллагаа улам бүр хөгжиж, хятад улс монголын хамгийн том худалдааны түнш болон хөрөнгө оруулалтын орон болжээ.

Монгол Улс, БНХАУ-ын харилцааны түүх-2монгол улс, БНхАу­ын

улс төрийн харилцааны өрнөл, өнөөгийн байдлын тухайд, 2011 оны зургадугаар сард монгол улс, БНхАу­ын харилцааны цаашдын чиг хандлагыг “стратегийн түншлэлийн харилцаанд тулгуурлан хөгжүүлэх”­ээр шийдвэрлэсэн Бээжингийн “хамтарсан тунхаглал”­ыг, 2013 оны аравдугаар сарын 25­нд улаанбаатар хотноо хоёр улсын Ерөнхий сайд нарын гарын үсэг зурсан «монгол улс, БНхАу­ын хооронд Стратегийн түншлэлийн харилцааг хөгжүүлэх дунд, урт хугацааны хөтөлбөр»­ийг батласан зэрэг нь хоёр улсын өнөөгийн хамтын ажиллагаагааны газрын зураг болсоор байна.

Ерөнхий сайд С.Батболд БНхАу­ын төрийн Зөвлөлийн Ерөнхий сайдын урилгаар 2011 оны зургадугаар сард БНхАу­д хийсэн албан ёсны айлчлалын үеэр гаргасан Бээжингийн “хамтарсан тунхаглал”­д хоёр орны харилцааны цаашдын чиг хандлагыг стратегийн түншлэлийн харилцаанд тулгуурлан хөгжүүлэхээр шийдвэрлэв. үүнд: улс төрийн хэлхээ холбоо, харилцан итгэлцлийг нэмэгдүүлэх замаар монгол, хятадын стратегийн түншлэлийн харилцааны улс төрийн үндсийг бэхжүүлэхээр заажээ. монгол улстай найрсаг харилцаа хөгжүүлэх нь БНхАу­ын Засгийн газрын стратегийн тууштай чиг шугам болохыг хятадын тал нотолсон бол, БНхАу­тай найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааг бүх талаар өргөжүүлэн хөгжүүлэх нь монгол улсын гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэлийн нэг болохыг монгол улсын талаас хариу нотолсон байна. үүний зэрэгцээгээр мөн үеэр эдийн засаг, худалдааны хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн гүнзгийрүүлж, харилцан ашигтай, хамтаар хожих хамтын ажиллагааг тогтвортой хөгжүүлж, хамтын хөгжлийг урагшлуулах нь монгол, хятадын стратегийн түншлэлийн харилцааны өнө удаан хугацааны хөдөлгөгч хүч байх болно гэж талууд үзсэн байдаг.

Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржийн урилгаар БНхАу­ын дарга ши Зиньпин 2014 оны наймдугаар сард монгол улсад төрийн айлчлал хийж, монгол улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржтой өргөтгөсөн хэлэлцээ хийж, энэ үеэр хоёр улсын тэргүүн монгол, хятадын харилцааг иж бүрэн түншлэлийн стратегийн харилцаанд хүрсэн хэмээн дүгнэж, уг харилцааг хөгжүүлэх тунхаглалд гарын үсэг зурсан нь энэхүү айлчлалын хамгийн чухал үйл явдал болжээ.

Энэхүү айлчлалын үеэр талууд монгол, хятадын харилцаа өндөр түвшинд хөгжиж буй таатай үндэс суурь болон бодит шаардлагад үндэслэн хоёр улс, хоёр ард түмний нийтлэг эрх ашигт нийцсэн стратегийн түншлэлийн харилцааг улам бүр гүнзгийрүүлэх хамтын хүсэл эрмэлзлийн дагуу “мөнхөд итгэлтэй, хариуцлагатай сайн хөрш, сайн түнш, сайн нөхөр байх”­ын тулд монгол, хятадын стратегийн түншлэлийн харилцааны түвшинг дээшлүүлэн монгол, хятадын иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоохоор санал нэгдэж байгаагаа илэрхийлсэн байдаг.

мөн олон улсын нөхцөл байдалд ямар ч өөрчлөлт гарсан хоёр улс харилцааны гол чиг шугамаа дагаж, стратегийн түншлэлийн өнцгөөс нөгөө талынхаа эрх ашгийг бодолцож байх, нөгөө талын бүрэн эрх, аюулгүй байдал, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал зэрэг гол асуудал болон нөгөө талынхаа анхаарлаа хандуулж буй томоохон асуудалд тууштай, харилцан дэмжлэг үзүүлж байх талаар тохиролцсон байдаг.

үүний тулд хоёр улсын удирдагч нар төрөл бүрийн шугамаар уулзаж, стратегийн зохицуулалтыг эрчимжүүлж, улс төрийн харилцан итгэлцлийг бэхжүүлэхээр тунхаглалд заасан нь “монгол, хятадын найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааны

Ерөнхий Сайд Ж.Эрдэнэбат “Бүс ба Зам” олон улсын хамтын ажиллагааны дээд түвшний чуулга уулзалтад оролцож, төрийн зөвлөлийн Ерөнхий сайд ли Көчянтай 21 төрлийн хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурсан. мөн айлчлалын үеэр “Бүс ба Зам” санаачлагад идэвхтэй оролцохоо мэдэгдэж, “хөгжлийн зам” хөтөлбөрийг “Бүс ба Зам” санаачлагатай уялдуулах Санамж бичиг байгуулснаар хоёр орны цаашдын харилцаа шинэ шатанд орсон юм. Энэхүү айлчлалын дараа оуВС­ийн “өргөтгөсөн санхүүгийн хэлэлцээрт” хамрагдаж, 440 сая ам.долларын санхүүжилт буюу 5,5 тэрбум ам.долларын хөнгөлттэй зээл авахаар болов.

2011 оны хоёрдугаар сард шинэчлэн батлагдсан “монгол улсын гадаад бодлогын үзэл баримтлал”­д «оху, БНхАу­тай найрсаг харилцаатай байх нь монгол улсын гадаад харилцааны бодлогын эн тэргүүний зорилт мөн бөгөөд тэдгээр улстай бүхэлдээ тэнцвэртэй харилцаж, сайн хөршийн ёсоор өргөн хүрээтэй хамтын ажиллагаа хөгжүүлнэ» гэж заасан нь 1994 оны гадаад бодлогын заалтыг дахин нотолсон хэрэг болсон юм.

монгол улсаас мөнхийн хөрш оху, БНхАу­тай гурван талт хамтын ажиллагааг хөгжүүлж, худалдаа, эдийн засаг, боловсрол, соёлын салбарт бодитоор хамтран ажиллах талаар сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй анхаарч байна.

монгол улс, оху, БНхАу­ын төрийн тэргүүн нарын “улаанбаатарын уулзалт”­ын санаачлагыг хэрэгжүүлэх талаарх анхны гурван талт дээд уулзалтыг 2014 оны есдүгээр сарын 11­нд тажикстаны нийслэл Душанбе хотноо амжилттай зохион байгуулсан. хоёр дахь гурван талт дээд хэмжээний уулзалтыг монгол улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн санаачилгаар 2015 онд оху­ын уфа хотноо амжилттай зохион байгуулсан. улмаар 2016 оны зургадугаар сард ташкент хотноо монгол, орос, хятадын Ерөнхийлөгч нар гурав дахь удаагаа Дээд хэмжээнд уулзсан билээ.

уулзалтаар монгол улс, оху, БНхАу­ын төрийн тэргүүн нарын “улаанбаатарын уулзалт”­ын агуулга, зарчмыг хэлэлцэж байх асуудлын тухай монгол улсын санаачилгын талаар тийнхүү хэлэлцэж, тодорхой ойлголцол, тохиролцоонд хүрч чадсан нь монгол улсын гадаад бодлогын шинэ парадигм болсон юм.

Энэ үеэр монгол улс, оху, БНхАу­ын хооронд “Эдийн засгийн коридор байгуулах хөтөлбөр”, “Зарим нэр төрлийн бараанд хийсэн гаалийн хяналтын дүнг харилцан хүлээн зөвшөөрөх тухай хэлэлцээр”­ийг тус тус байгуулжээ. мөн энэхүү дээд хэмжээний уулзалтын хүрээнд 2016 оны 12 дугаар сарын 8­ны өдөр москва хотноо Азийн авто замын сүлжээгээр олон улсын авто тээвэр гүйцэтгэх тухай монгол улс, оху, БНхАу­ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан байна.

(Үргэлжлэл бий)

тухай 1994 оны гэрээ” болон бусад баримт бичгийн үзэл санааны дагуу хоёр улсаас тусгаар тогтнол, бүрэн эрх, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг харилцан хүндэтгэх, харилцан үл довтлох, хүч үл хэрэглэх, дотоод хэрэгт үл оролцох, эрх тэгш, харилцан ашигтай байх, энх тайвнаар зэрэгцэн орших, тус тусын сонгосон хөгжлийн замыг харилцан хүндэтгэх зарчмын үндсэн дээр найрсаг хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд чиглэгдэж байна.

талууд нөгөө талын бүрэн эрх, аюулгүй байдал, газар нутгийн бүрэн бүтэн байдалд хохирол учруулах аливаа үйл ажиллагаа явуулахгүй, аливаа гэрээ байгуулахгүй, аливаа эвсэл, бүлэглэлд нэгдэхгүй, тэдгээрийн нөгөө улсын эсрэг чиглэсэн үйл ажиллагаанд оролцохгүй, нөгөө талын бүрэн эрх, аюулгүй байдал, газар нутгийн бүрэн бүтэн байдалд хохирол учруулах үйл ажиллагаа өөрийн улсын нутаг дэвсгэрт явуулахыг аль нэг гуравдагч улс, байгууллага, бүлэглэлд зөвшөөрөхгүй байхыг тунхаглалд онцлон тэмдэглэсэн байна.

хоёр улсын уламжлалт найрсаг харилцааг тогтвортой, харилцан ашигтай, харилцан хүндэтгэх зарчимд тулгуурлан хөгжүүлэх нь өөрийн улсын гадаад бодлогын тэргүүлэх, стратегийн чиглэлийн нэг болохыг талууд энэ үеэр дахин нотлосон байдаг.

БНхАу­ын зүгээс хөрш орнуудтайгаа “илүү дотно, чин сэтгэлээсээ, харилцан ашигтай хүртээмжтэй байх” зарчмын дагуу хөгжлийн үр дүнгээ хуваалцан харилцан ашигтай хамтдаа хожих бодлого баримталж байгааг монгол улсын талаас өндрөөр үнэлж, энэхүү зарчим нь монгол, хятадын харилцаа болон бүс нутгийн хамтын ажиллагааны хөгжилд илүү таатай боломжийг бүрдүүлж байгааг харилцан онцлон тэмдэглэсэн байна.

монгол улсын тал БНхАу­ын Засгийн газар нь нийт хятадыг төлөөлөх цорын ганц хууль ёсны Засгийн газар гэж үздэгээ нотлож, тайвань, төвд, шинжааны асуудлаарх хятадын талын байр суурийг тууштай дэмжихээ илэрхийлжээ.

түүнчлэн, монгол улс, БНхАу­ын талууд хоёр улсын өндөр, дээд түвшний харилцан айлчлалын давтамжийг хадгалж, олон улсын арга хэмжээний үеэр уулздаг уламжлалыг үргэлжлүүлэн бусад арга хэлбэрийг ашиглах байдлаар стратегийн хэлхээ холбоогоо улам бэхжүүлэхийн зэрэгцээгээр НүБ, АСЕм, Азид хамтын ажиллагаа, итгэлцлийг бэхжүүлэх бага хурал, АСЕАН­ы Бүс нутгийн чуулга, шхАБ, “их түмэн санаачилга” зэрэг олон талт байгууллага болон хамтын ажиллагааны механизмын хүрээн дэх уялдаа, зохицуулалтаа цаашид бататгахаар тохиролцжээ.

хамтарсан тунхаглалд орсон өөр нэг шинэ зүйл бол талууд гадаад хэргийн яамдын хооронд “Стратегийн яриа хэлэлцээ”­ний механизмыг байгуулж, хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагаа, гадаад бодлого болон олон улс, бүс нутгийн хүрээн дэх

харилцан сонирхсон асуудлаар тогтмол санал солилцож байхаар тохиролцсон явдал болно. хамтарсан тунхаглалд худалдаа, эдийн засаг, боловсрол, эрүүл мэнд, соёл, хүмүүнлэгийн салбарын хамтын ажиллагааг өргөн хүрээнд бүх талаар эрчимтэй хөгжүүлэхээр тохиров.

монгол улс БНхАу­ын талаас дэвшүүлсэн “Нэг бүс Нэг зам” хэмээх XXI зууны шинэ “торгоны зам”­ын санаачилгын хүрээнд хятад, монгол, оросын эдийн засгийн дамжуулан өнгөрүүлэх бүс байгуулах саналыг дэмжин хамтран ажиллахаа 2017 онд илэрхийлж, “Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк”­ны бүтээн байгуулалтад үүсгэн байгуулагч улсын хувиар оролцоход бэлэн байгаагаа илэрхийлсэн юм.

Энд онцлон тэмдэглэх бас нэг зүйл бол монгол улсын гадаад бодлогын шинэ парадигм бөгөөд тухайлбал, гурван хөрш улсын “улаанбаатарын дээд уулзалт”­ыг зохион байгуулах талаар гаргасан санаачилга юм.

ингэснээр 2016 оноос хойш монгол улс, БНхАу­ын харилцаа, хамтын ажиллагаа нь уул уурхай, дэд бүтцийн салбарын хамтын ажиллагаанаас давж, хөдөө аж ахуй, барилгын салбарт голлон чиглэгдсээр байна.

МоНгол УлсААс Хөрш орНУУДТАй ХөгжҮҮлж

бУй гУрАМсАН ХАрИлцААНы ТҮҮХ, өНөөгИйН бАйДАл

гурван улсын харилцааны түүхийг судлах явцад эдийн засгийн салбарт төвлөрсөн шинж илүүтэй ажиглагддаг. учир нь харилцааны эхэн үе болох 1950­иад онд хятад, Зөвлөлт, монгол гурван улсын харилцаанд эдийн засгийн асуудлыг гол болгож байсан бол өдгөө мөн адил байгалийн баялаг, зам тээврийг хөгжүүлэх зэрэг эдийн засгийн асуудал түлхүү жин дарсаар байна.

1950­иад онд хятад­Зөвлөлтийн улс төр, эдийн засгийн харилцаа хурдацтай хөгжиж, худалдаа, хөрөнгө оруулалт хэд дахин нэмэгдэж байсан нь өнөөгийн нөхцөл байдалтай төстэй байлаа. улмаар хүйтэн дайны эхэн үед АНу­ын зүгээс хятад, Зөвлөлт улсуудыг хавчиж хязгаарлах бодлого баримталж байсан бол одоогийн дэлхийн улс төрийн байдал мөн тэр үеийнхтэй төстэй болж, нэг талд АНу тэргүүтэй өрнөдийн орнууд, нөгөө талд хятад, орос тэргүүтэй хөгжиж буй орнууд болон хуваагдаж байна. гэвч тэр үеийнхээс ялгаатай нь хятад улс одоо үед өрнөдийн орнуудтай эдийн засгийн нарийн уялдаатай хөгжиж байна.

1950­иад онд хятад­монголын харилцаа социалист интернационалын агуулгаар баяжин эрчимтэй хөгжсөн ба 1960­аад онд саарч зогссон түүхийн тухай өнөөгийн монгол ба хятадын олон нийтийн дунд харилцан адилгүй ойлголт үлдэж хоцорсон учир үнэн бодит түүхийг эргэн сэргээх шаардлагатай юм.

монгол улсын хойд хөрш

оху нь дэлхийн хамгийн том газар нутагтай, цөмийн зэвсэгтэй сэргэн мандаж буй гүрэн бол, урд хөрш БНхАу дэлхийн хамгийн олон хүн амтай, цөмийн зэвсэгтэй, үсрэнгүй урагшилж буй эдийн засагтай орон болоод байна. Бидний мөнхийн хөрш их гүрнүүд хоёул өөрсдийн бие даасан онцлог бодлого, байр суурьтай юм. иймд, монгол улсыг геополитикийн нэн өвөрмөц байршилтай цорын ганц орон гэж үздэг.

Энэ нөхцөлд улс орныхоо үндэсний ашиг сонирхлын тэнцвэрийг буй болгох оночтой гадаад бодлого нь хөрш орос, хятад улсуудтай харилцаагаа хэрхэн тасралтгүй хөгжүүлэхээс ихээхэн хамаарч байна. өөрөөр хэлбэл, уг асуудал нь бид хоёр хөршийнхөө амин чухал эрх ашгийг хэрхэн харгалзан үзэхээс голлон шалтгаалах нь тодорхой юм.

шинэ зуун гарснаар монгол улсаас хоёр хөрштэйгээ тэнцвэртэй харилцах гадаад бодлогын тэргүүлэх зарчмаа удирдлага болгон 2003 онд оху­тай «Сайн хөршийн уламжлалт түншлэл», 2009 онд «Стратегийн түншлэл», 2003 онд БНхАу­тай «Сайн хөршийн харилцан итгэсэн түншлэл», 2011 онд «Стратегийн түншлэл»­ийн харилцааны эрхзүйн үндсийг тавив.

2011 оны 2 дугаар сард шинэчлэн батлагдсан “монгол улсын гадаад бодлогын үзэл баримтлал”­д «оху, БНхАу­тай найрсаг харилцаатай байх нь монгол улсын гадаад харилцааны бодлогын эн тэргүүний зорилт мөн бөгөөд тэдгээр улстай бүхэлдээ тэнцвэртэй харилцаж, сайн хөршийн ёсоор өргөн хүрээтэй хамтын ажиллагааг хөгжүүлнэ» гэж заасан нь 1994 онд батлагдсан гадаад бодлогын үзэл баримтлалын заалтыг дахин нотолсон хэрэг болсон юм.

үүний зэрэгцээ 2012 оны 11 дүгээр сард хуралдсан хКН­ын XVIII их хурал хятад улс 100 жилийн ойгоороо буюу 2049 он гэхэд баян чинээлэг, хүчирхэг, ардчилсан, соёл иргэншил бүхий төгс шинэчлэгдсэн социалист улс болно гэдгээ зарлав. мөн хятад улс бол «дэлхий дээрх хамгийн том хөгжиж буй орон» хэмээн дүгнэх боллоо.

хоёр улсын төрийн тэргүүн нарын дэвшүүлсэн санаачлагаас гадна 2013 оны аравдугаар сарын 25­нд Бээжинд хоёр улсын Ерөнхий сайд нарын гарын үсэг зурсан «монгол улс, БНхАу­ын хооронд Стратегийн түншлэлийн харилцааг хөгжүүлэх дунд, урт хугацааны хөтөлбөр»­ийн 5.5­д заахдаа, “талууд монгол, хятад, оросын гурван талын зөвлөлдөх уулзалтын механизмыг үргэлжлүүлэн бэхжүүлэх, дэд сайдын түвшний зөвлөлдөх уулзалтын механизмыг байгуулах асуудлыг урагшлуулахаар санал нэгтэй тохиролцов. шаардлагатай тохиолдолд гурван талын өндөр түвшний уулзалт зохион байгуулж, монгол, хятад, орос гурван улсын хамтын ажиллагааг улам бүр урагшлуулна” гэж заасан нь чухал ач холбогдолтой байв.

2017 оны тавдугаар сарын 14­15­ны өдрүүдэд монгол улсын

1949 онд БНХАУ байгуу лагдсанаар эхэлсэн тус хоёр улсын орчин үеийн харилцаа 1950-иад онд эрчимтэй хөгжиж байгаад 1960-аад оны дунд үеэс 1980-аад он хүртэл ийнхүү зогсонги байдалд орж, 1980-аад оны сүүл үеэс эхлэн алгуур сэргэжээ. Харин 1990 оноос эхлэн хоёр улсын харилцаа хөгжлийн шинэ шатанд гарч, хамгийн найрсаг үедээ хүрч хөгжив.

ДИпЛОМАТ ХАРИЛЦАА ТОГТООСНы 70 жИЛИйН ОйД

ZGM DAILY2019.06.24, MONDAY ~ №119 (1171) 7The OffIcIAL GAzeTTe

Mongolia has the potential to become a power giant

World Bank: One in three people remain poor in Mongolia

The country has the potential to supply 20 percent of the world’s power consumption.

The poverty gap was estimated at 7.2 percent in 2018.

Top 20 index up 0.84 percent to 19,746.62 points

ERD presents results of annual meeting of shareholders

Market cap stands at MNT 2.45 trillion.The shareholders approved the proposed amendment to the company’s DSU Plan.

ZGM: HIGHLIGHTS

PoliticsMinister of Foreign Affairs Tsogtbaatar Damdin meets with Deputy Minister for Foreign Affairs and Interna-tional Cooperation of the Italian Republic Guglielmo Picchi. The sides exchanged views on intensifying cultur-al cooperation and holding a comprehensive cultural event in honor of the 50th anniversary of the establish-ment of diplomatic relations between Mongolia and Italy that occurs next year.

EconomyThe EU Trade Day was held on June 21 to boost trade and economic cooperation between Mongolia and the European Union.

Top 20 index up 0.84 percent to 19,746.62 points. MSE A index drops 1.4 percent to 8,805.46 points. MSE B index increases 0.95 percent to 7,990.13 points. Market cap stands at MNT 2.45 trillion.

sociEtyThe second international conference under the theme, ‘Seeking ways to eliminate tuberculosis in Asia’, takes place in Ulaanbaatar. According to estimations of the World Health Organiza-tions, the number of new TB cases reached 10 million globally, of which 60 percent have been registered in Asia.

Secretary-General of the Organization for Security and Co-operation in Europe Thomas Greminger makesa working visit to Ulaan-baatar, Mongolia on June 20-22.

World Bank: One in three people remain poor inMongolia

Aminaa.UZGM

Amin.UZGM

Poverty rate fell by 1.2 percentage point since 2016

The poverty rate in Mongolia, which was 29.6 percent in 2016, lowered to 28.4 percent in 2018, declining 1.2 percentage point.

The National Statistical Office (NSO) biannually conducts the poverty indicators of Mongolia in cooperation with the World Bank. The two organizations have collaborated on poverty assessments through the household Income and expenditure Survey and the Living Standard Measurement Survey since 2002.

In 2018, the poverty gap was estimated at 7.2 percent, a decrease of 0.5 percentage points from 2016. Poverty severity has decreased to

2.7 percent from 2.9 percent in 2016. During the period between 2016 and 2018, the poverty rate declined by 4.1 percentage points in rural areas but increased by 0.1 percentage points in urban areas. While the poverty rate remains high in rural areas, with two­thirds of the total population of Mongolia living in urban cities, poverty has become more concentrated in urban areas. The percentage of the poor population in urban areas has increased from 62.1 percent to

63.5 percent in 2018. Also, more than 40 percent of the poor lived in Ulaanbaatar in 2018.

As of 2016, 29.6 percent of Mongolian citizens were living below the poverty line, indicating that one in three people or roughly one million people live in poverty. The rate, which was 21.6 percent in 2014, increased by 8 percent in 2016, showing 275,000 poverty­struck people over this period.

The poverty line that indicates the amount of money required to

provide the basic needs was MNT 146,000. In 2014, those who have moved above the line were back in poverty due to the negative impacts of the economy and society. The economy grew by 20 percent between 2012 and 2014, while the economy grew by 3.6 percent in 2015 and 2016. As a result of 2016, the GDP growth slowed by 1 percent. At the time, the deficit reached MNT 3.6 trillion due to the collapse of commodity markets in the world.

erdene Resource Development (eRD) corp. announces the result of the annual general meeting (AGM) of shareholders. eRD’s board of directors appointed its officers for the coming year, namely Peter Akerley as President and chief executive Officer; T. Layton croft as chairman of the Board; Robert Jenkins as chief financial Officer; and Suzan frazer as corporate Secretary. At the AGM, shareholders approved

all unallocated options issuable under the company’s 10 percent “rolling” incentive stock option plan in accordance with the rules and policies of the Toronto Stock exchange (TSX).

The shareholders also approved the proposed amendment to the company’s deferred stock unit plan (DSU Plan). According to the company’s report of AGM, a detailed summary of the DSU Plan and the amendment is included in the circular sent to shareholders in connection with the AGM, which is available under erdene’s profile on SeDAR at www.sedar.com.

Official Gazette had the chance to interview Tleikhan Almalik, the Head of the Energy Regulatory Commission. Mr. Tleikhan briefed renewable energy development on Mongolia and the Government policies in this regard.

-The new bill on reducing the electricity fee was passed. How will it impact the current consumption and power supply?

­Mongolia has approved the first electricity law in 2007 and amended in 2015. The new law included two main articles on developing the renewable energy sector. firstly, Mongolia’s system of renewable energy is small

and has low consumption with a capacity of only 1300 MW, and its absorption capacity is 245 MW. Therefore, the law set the solar energy price at MNT 430 (15­18 cent) per kWh and wind power at MNT 240 (8­9.5 cent) per kWh. Secondly, businesses are able to initiate the project under an open tender bid with the new law. By implementing the law, the government can apply its policy and halve the renewable energy price.

-How about the potential of supplying renewable energy to cover the domestic demand for electricity? Also, is there any

possibility of exporting it?­According to the renewable

energy policy, which was adopted in 2015, Mongolia planned to provide 20 percent of its power from renewable energy by 2020 and 30 percent by 2030. currently, we are supplying 18 percent of the total consumption with renewable energy. There is a potential to increase this number to 30 percent by 2030 and export it afterward. Mongolia has 170 billion tons of coal resources, but we use only around 1.1 tons. Also, the country has plenty of solar and wind sources. According to an estimate, we have the potential to supply

20 percent of the world’s power consumption. Mongolia is planning to establish the Asian Super Grid, which would allow us to supply electricity at a low cost to 26 countries.

-What is the right policy for the government to support the production of renewable energy in your opinion?

­Renewable energy equipment have been exempted from import tariff. We assume that it is possible to be come the powerhouse supplier in Northeast Asia. The President of Mon golia has also been supporting this idea actively for the last few years.

ZGM: IntervIeW MInInG

tleikhan Almalik: Mongolia has the potential to become a power giant in northeast Asia

erD presents results of annual meeting of shareholders

Batsaikhan.S / ZGM©

өдрийн хэмнэл

8 ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН 2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

ОНЦЛОХ үЗВЭРЗУРХАй

Билгийн тооллын 22Зуны дунд цагаан морь сарын зургаан цагаан мэнгэтэй, хар луу өдөрҮс засуулбал: идээ ундаа элбэг олдононаран ургах, шингэх: 04.55-20.55Барилдлага: ҮхэхШүтэн барилдлага: Өтлөх үхэхүйСуудал: Ус

Аргын тооллын зургадугаар сарын 24, Сумъяа гараг. Билгийн тооллын 22,Шувуун хошуут одтой, хар луу өдөр. Өдрийн наран 04.55 цагт мандан, 20.55 цагт жаргана. Тухайн өдөр хулгана, бич жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр элдэв үйлд хянуур хандах хэрэгтэй ба ан, гөрөө хийх, мал адгуус муулах, угаал үйлдэх, бороо хур оруулах, зэтгэрийг номхтгох, хөгжмийн зэмсэг урлах, дарханы үйлд сайн. Гүүр тавих, газар шороо ухахад муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, луу, могой, бич, тахиа, гахай болой. Хол газар яваар одогсод зүүн зүгт мөрөө гаргавал зохистой.

никитон 25 жил тоглолтХаана: Төв цэнгэлдэх хүрээлэнХэзээ: 2019.06.29-ндТасалбарын үнэ: ^10 мянга

П.и.Чайковский "Хунт нуур" балетХаана: УДБЭТХэзээ: 2019.06.30-ны 17.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 10-30 мянга

"Монголын сайхан орон" морин хуурын чуулгаХаана: УДБЭТХэзээ: 2019.07.11-ний 19.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 30-50 мянга

LegendХаана: Corporate Convention CentreХэзээ: 2019.07.07-12-ны 19.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 39900

Данийн Хааны балетын тэргүүн гоцлоочид УлаанбаатартХаана: Corporate Convention CentreХэзээ: 2019.06.29-нд 18.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 60-150 мянга

Б.Шарав "Чингис хаан" дуурьХаана: УДБЭТХэзээ: 2019.06.29-ндТасалбарын үнэ: ^10-20 мянга

3 6

5

42

84

79

56

589

61

2

53

816

79

1

New Line Cinema-гийн бүтээл Annabelle киноны гуравдугаар анги “Annabelle comes home” нэртэйгээр энэ сарын 28-нд Монголд нээлтээ хийх гэж байна. Үзэгчид төдийгүй кино

шүүмжлэгчдийн зүгээс өндөр үнэлгээ авсан энэхүү киноны энэ удаагийн ангид Ed болон Lorraine өөрсдийн хуучны муу ёрын эд зүйлсийг агуулдаг зоориндоо Annabelle-г түгжсэн байна. Тэгсэн

ч тэдний хүүхэд асрагч хүрэх ёсгүй зүйлд хүрснээр аймшигт үйл явдлууд эхэлнэ. Жихүүдэс төрөм аймшгийг 106 минутын турш “Annabelle comes home”-оос мэдрээрэй.

Annabelle гэртээ ирлээ

Н

Х

Х

О

ь

п

Р

ч

У

О

Н

Г

О

О

О

Н

А

и

Г

О

Е

Р

п

А

А

О

А

Р

А

О

в

А

Д

А

Д

Р

в

А

Г

и

А

л

О

Р

Н

3 6 4 9 8 1 7 2 5

6 3 5 1 4 2 8 9 7

1 7 2 5 6 3 9 8 4

7 9 1 8 5 6 4 3 2

2 4 8 7 3 9 5 6 1

8 1 6 3 7 4 2 5 9

5 8 9 4 2 7 6 1 3

9 2 7 6 1 5 3 4 8

4 5 3 2 9 8 1 7 6

ЗГМ: СүДОКү

Өмнөх дугаарын хариу / 06.21

БоСооГоор:1. Завхан аймгаас сонгогдсон УиХ-ын гишүүн

2. Хөгжмийн эхний нот3. Энэтхэгийн мөнгөний нэгж4. АНУ-ын эрх

ЗГМ: үГИйН СүЛжЭЭ

13. Зуун мянгын монгол тооны нэр14. Нэг айлын хүргэдийг нэрлэх нэр

15. Германы алдарт автомашин18. Буриад зоны уламжлалт их наадмын нэр

(Өмнөх дугаарын хариу)

баригч хоёр том намын нэг (товчилсон нэр)5. Хэвтэх дургүй монгол хүүхэлдэйний нэр9. Зөрөг, нарийн зам10. Үхүүлэх бодис16. Зөвлөлтийн армийн зэвсэглэл дэх "Макаров"-ын өмнөх буу17. Зөвшөөрсөн үг

ХөнДлөнГөөр:1. Европ болон карибын арлуудад байх 4-н тусдаа улсаас бүрдэх Еврпын нэгэн вант улс 6. Харш7. Хүнсний манлай үйлдвэр8. АНУ-ын эрх баригч хоёр том намын нэг(товчилсон нэр)11. лам шувуу12. Хашаа...

1 2 3

7 8

9 10

14

11 12

13 15

16 17

18

4 5

6

2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

Эдийн ЗасаГ9ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН

> 10 > 10 > 11

Япон улс Зүүн Өмнөд Азид дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтаар тэргүүлсээр байна.

Мянганы үеийнхэн энэ загварт дурлах болсон тул хуучин гутал Fila компанийг дахин сэргээв.

Монголын геологийн бүтцийг харвал илэрц олдох боломж өндөр.

зүүн өмнөд Азийн дэд бүтцийн өрсөлдөөнд Хятад японоос тэргүүлжээ

“Аавуудын гутал” хийдэг Fila-гийн захирал $830 саяыг олжээ

Майкл Бак: Газрын тосны салбарт бизнесийн орон зай хангалттай бий

Apple-ыг Тайваньд хөрөнгө оруулахыг уриалав

Hon Hai нь өдгөө БНХАУ дахь хувийн салбарын ажил олгогч дотроо хамгийн аварга нь.

BBM©

1ормузын хоолойгоор тээврийн

хөлөг чөлөөтэй зорчих нь дотоо­дын олборлолт ихэссэнтэй уялдан АНу­д онцын ач холбогдолгүй хэмээн АНу­ын ерөнхийлөгч үзэж байна. уг хоолойн аюулгүй байдал БНхАу, Япон, индонез зэрэг бусад улсад л илүү ашигтай хэмээн трамп мэдэгдэв.

“Намайг харцага гээд байсан хүмүүс одоо тагтаа гээд уналаа. Би ердөө л нийтийн эрх ашгийг харгалзагч” хэмээн трамп өгүүлж байна. үнэнхүү чухал шаардлагагүй л бол “150 ираныг хөнөөх хүсэл надад огт алга” хэмээн трамп Нью­йорк дахь иранчуудыг талдаа татах үүднээс тайлбарласан юм.

ираны “овоо хараанд нисэх онгоц орж ирсэн. гэхдээ бүхээгтээ 38 хүнтэй онгоцыг иранчууд буудаагүй. маш ухаалаг шийдвэр” хэмээн өгүүлэв. уг тайлбар нь

Трамп Ираны удирдлага “муухай аашилбал өөрсдөд нь л таагүй зүйл болно” хэмээн сүрдүүллээ.

хүмүүн­нисгэгч бүхий АНу­ын тагнуулын нисэх онгоц пүрэв гарагт дроны ойролцоо нисэж явсан ч тегеран овоо хараандаа оруулаагүйг ираны хувьсгалт гвардын генерал баасан гарагт мэдэгдсэнийг хэлж буй хэрэг юм.

Ерөнхий штабын Даргын албан тушаалаас аравдугаар сард огцрохоо мэдэгдсэн генерал Жозеф Данфордыг ерөнхийлөгч өндөр үнэллээ. өнөөгийн цохилт цэргийн хүчээр цохилт өгөхийн эсрэг байр суурь баримталж буй генерал Данфордыг ерөнхийлөгч “лут хүн, лут генерал” хэмээн тодорхойлсон юм.

үндэсний аюулгүй байд лын зөв лөх Жон Болтон зэрэг хар­цагын байр суурьт зөвлө хүүд тэй холбогдуулан АНу­ын ерөнхйи­лөгч хоёр талын байр суурь хоёулаа чухал хэдий ч “миний хувьд нэг нь л сонирхолтой” хэмээн мэдэгдэв.

Жавад Зариф бямба гарагт газрын зургийн хамт хэд хэдэн цуврал “жиргээ”­гээр тайлбарласан юм.

“гараар зурсан зураг” нотолгоо биш хэмээн АНу­ын төрийн Нарийн Бичгийн Дарга майкл Помпео хариу мэдэгдсэн. Энэ нь трамп цэргийн ажиллагаа явуулахаас татгалзсаны дараа АНу­ын байр суурь хувиршгүй ч хатуу байгааг давхар нотлов. “Бодит үнэн аюултай гэдгийг ираны удирдагчид ойлгож байгаа. Бичсэн зүйлд залруулга хэрэгтэй” хэмээн төрийн нарийн бичгийн дарга бямба гарагт мэдэгдлээ.

иран нь АНу­ын дроныг олон улсын агаарын орон зайд устгасныг Вашингтон эргэлзээгүй бат нотолгоотой харуулсныг Помпео нэмж өгүүлсэн юм. “Энэ удаагийн дайралт нь ираны тал АНу­ын дроныг сүүлийн хэдэн долоо хоногт хоёр дахь удаагаа хараалсан хэрэг боллоо.”

урьд нь умард Солонгостой хол бог дуулан хэлж байсанчлан трамп цаг хугацаа өнгөрөх хэрээр “ираныг дахин агуу болгож чадна” хэмээн найдаж буйгаа илэрхийл­лээ. “иран одоо бол эдийн засгийн зам ба раагүй нөхцөлд оршиж байгаа.”

трамп мөн ираны пуужин хөөргөх компьютер системийг ажиллагаагүй болгох кибер цохилт өгөх тушаалыг пүрэв гарагийн шөнө өгснийг Washington Post сонин уламжилсан юм. ираны исламын хувьсгалт гвардын эсрэг явуулсан кибер дайралтыг АНу­ын төв Командлалын (US central command) удирдлага дор Кибер Командлал (US cyber com­mand) хариуцан гүйцэтгэснийг уг сонин мэдээлж байна. Дрон АНу­ын тайлбарлаад байгаа шиг олон улсын усан бүсэд бус, ираны нутаг дэвсгэр дээгүүр нисэж явсныг ираны гадаад хэргийн сайд

Дебби ВуApple Inc­ийн гол ханган

нийлүүлэгч компанийг үн дэслэгч, тэрбумтан терри гоу АНу­ын үйлдвэрлэгчийг үйлдвэрлэлээ хятадаас хөрш тайвань руу шилжүүлэхийг санал болгов.

“Дундад иргэн улсын (тайлбар: тайвань!) өнцгөөс өгүүлэхэд миний бие Apple­ыг тайваньд ирээч гэж гуйх байна” хэмээн hon hai Precision Industry co­гийн гол хувьцаа эзэмшигч терри гоу Apple компани үйлдвэрлэлээ хятадаас гадагш шилжүүлэх үү гэсэн сурвалжлагчийн асуултад хариу болгон өгүүлсэн юм. тэрбумтан захирал тайванийг албан ёсны нэрээр нь зориуд дурдсан юм. тэрбээр Apple­ын үйлдвэрлэл эх газрын хятадаас тайваньд шилжих бүрэн боломжтой зүйл хэмээн сэтгүүлчдэд нарийн тайлбаргүйгээр мэдэгдлээ.

foxconn­ын удирдагч, тай­

гадна өөр хэчнээн үйлдвэрлэгч үйлдвэрлэлээ шилжүүлэх нь одоогоор тодорхойгүй.

манай гарагийн цахим бүтээг дэ­хүүний ихэнхийг угсардаг тайва­нийн компани АНу­д нийлүүлдэг бүтээг дэхүүний шийтгэгч шинж­тэй тарифаас зайлсхийхийн тулд үйлдвэрүүдээ зүүн өмнөд Ази болон бусад бүс нутагт шилжүү­лэх, өргөжүүлэх арга хайж байна. одоогоор hon hai­ийн үйлд вэрүү­дийн үнэмлэхүй хэсэг нь эх газрын хятадад ажиллаж байгаа. Apple компани өөрийнхөө гол ханган нийлүүлэгчдийг эх газрын хятад хүчин чадлынхаа 15­30 хувийг зүүн өмнөд Азид шилжүүлэхийг хүссэн ч гурван гол түнш нь уг саналд татгалзсан хариу өгснийг өнгөрсөн долоо хоногт Nikkei мэдээлсэн. Apple компани өөрт нь ийм утгатай санал тавиагүй гэдгийг hon hai уг мэдээллийн дараахан тайлбарласан юм.

ХяТАД ХУДАлДААны ДАйнД “ЭцСЭЭ ХҮрТЭл ҮзнЭ”

АлТны ҮнЭ ҮнЭМлЭХҮй ТҮВШинД өСлөө

БиТКойн $10 МянГыГ ДАВлАА

Адам ХэйАНУ-ын засаг захиргаа өөрийнхөөрөө зүтгээд байвал БНХАУ-д худалдааны дайнд эцсээ хүртэл үзэх хүч чадал, тэсвэр тэвчээр байгаа гэдгийг Хятадын төрийн мэдлийн People’s Daily бямба гарагийн редакцын тоймдоо анхааруулав. Хятадтай худалдааны асуудлаар хэлэлцэн тохи-ролцох гэвэл АНУ оноогоод байгаа бүх тарифаа цуцлах ёстой. Зөвхөн эрх тэгш харилцан яриа л асуудлыг шийдвэрлэж хоёр тал хоёулаа хожно хэмээн тус сонинд тайлбарлажээ.

Марк БартонХолбооны Нөөцийн Систем бодлогын хүүг багасгах гэж байгааг Жером пауэлл мэдэгдэж, иран-АНУ-ын зөрчил хурцдан зах зээл доргисон нөхцөлд алт нь ханш суларч буй ам.доллараас илүү найдвартай баталгаа болж хувирлаа. Бямба гарагийн байдлаар нэг унц алтны үнэ 1,400 ам.доллар хүрсэн нь сүүлийн гурван жилийн үнэмлэхүй өсөлт болов. Хөрөнгө оруулагч нар энэ сард алттай холбоотой биржийн арилжааны сангуудад бараг гурван тэрбум ам.доллар оруулсан нь 2019 оны нэгдүгээр сараас хойш тохиолдоогүй өсөлт болов.

Эрик ЛамБиткойны үнэ сүүлийн 15 сарын хугацаанд анх удаа 10 мянган ам.доллар давлаа. люксембургт төвтэй криптовалютын Bitstamp биржийн статистикийг үзвэл биткойны үнэ өнгөрсөн долоо хоногт таван хувиар өсөж 10,500 орчим ам.долларт хүрчээ. Биткойны үнэ урьд нь 2017 онд үнэмлэхүй буюу 1,400 хувиар өсөж 12 дугаар сард нь 19,511 ам.долларт хүрсэн. Харин 2018 онд 74 хувиар унасан юм. Үнэ удахгүй 11 мянган ам.доллар давна хэмээн шинжээчид таамаглаж байна.

ванийн ерөнхийлөгчид нэр дэвшигч эрхэм Apple­ыг үйлд­вэрүүдээ хятадаас шилжүү­лэлгүйгээр тайбэйд хөрөнгө оруу лаач хэмээн ятгаж байгааг ноён гоугийн тусгай шадар луис Ву хожим нэмж тайлбар ласан. трампын засаг захиргаа БНхАу­д үйлдвэрлэдэг ухаа лаг утас, нөүт­бүүк зэрэг 300 тэрбум ам.дол­ларын бараа бүтээг дэхүүнд тариф тогтоо хоор занал хийлснээс хойш Apple компани зарим үйлд вэр­лэлээ дэлхийн хоёр дахь гол эдийн засгаас шилжүүлж таарна гэсэн таамаг хүчээ авлаа. Эх газрын хятадад ажилладаг Apple­ын олон зуун ханган нийлүүлэгчид дотроос хамгийн том нь болох hon hai нь дэлхийн зах зээлд гардаг iPhone утас ны дийлэнхийг төв хятадын Жэнжоуд угсардаг юм.

үйлдвэрлэлийн хүчин чадлын үлэмжхэн хэсгийг БНхАу­аас Бээжин нутаг дэвсгэрийнхээ салш­

гүй бүрэлдэхүүн гэж үздэг тайвань руу шилжүүлэх нь хоёр засгийн газрын хоорондох зөрчлийг улам хурцатгаж бол зошгүй. foxconn Technology Group­ийн гол салбар hon hai нь өдгөө БНхАу дахь хувийн салбарын ажил олгогч дотроо хамгийн аварга нь. hon hai­гийн үйлдвэрүүдэд үндсэндээ нүүдэлч ажилчдаас бүрдэх хагас сая хүн iPhone­оос эхлээд hP нөүтбүүк хүртэлх төрөл бүрийн цахим бүтээгдэхүүн угсардаг.

тайванийн ерөнхийлөгчийн 2020 оны сонгуульд гоминдан намаас нэр дэвшигч гоу баасан гарагт hon hai­гийн тэргүүний албанаас бууж, сонгуулийн кам панидаа анхаарлаа чиг­лүүлэхээр болсон юм. hon hai­гийн орлогын хагас нь Ap­ple­иас ордог. гоу эх газрын хятад дахь үйлдвэрүүдээсээ хэдийг нь нүүлгэх, Apple­тай холбоотойгоор hon hai­гаас

Дроныг нь устгасан Иранд

Трамп хориг тавина

10 ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН 2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

Эдийн засаг

Date: May 29, 2019

Bid name: Supply of equipments, tools and furnitures within the framework of strenghtening of stock capacity for Specialized Inspection Agencies Bid reference number: NKHAAG-19/087

The Procurement agency of Capital City would like to invite the eligible bidders to submit their electronic bids for Supply of automobiles, monitoring tools, computers, printers /multifunctional/ and furnitures.

This bid of goods is being advertised through e-procurement system, thus the detailed information and electronic bidding document may be obtained from www.tender.gov.mn for free.50.000 (fifty thousand) tugriks should be paid by the interested eligible bidders through e-banking system prior to submission of their bids.The bid shall be valid for 30 days from the date of the bid opening.Bid document shall consist of the following packages:

Package-1: Supply of automobiles for Specialized Inspection Agencies NKHAAG-19/087-1Package-2: Supply of inspection tools for State Inspectors NKHAAG-19/087-2Package-3: Supply of computers /80 pieces/, printers /multifunctional, 25 pieces/ NKHAAG-19/087-3Package-4: Supply of furniture NKHAAG-19/087-4

Interested bidders should meet with the following financial and work experience requirements:

1. Sales revenue: Average sales revenue of the last 2 years (2017 and 2018) package should not be less than 50 percent of the proposed price.

2. The amount of easily convertible assets and the available loan: It should not be less than 30 percent of the proposed price.

3. Number of years to provide information on experience of similar work per-formed: Bidder should have experience of supplying similar goods which has value of not less than 30 percent of the proposed price for any one year for last 2 years (2017 and 2018).

Performance on experience of similar work will be applied for each package. Submission of special license if necessary: Not necessary The amount of Bid security: The following sum of bid security shouldbe submitted with the bid:

Package 1: 1 600 000 /one million and six hundred thousand/ MNT Package 2: Not requiredPackage 3: 1 257 000 /one million and two hundred fifty seven thousand/ MNTPackage 4: 670,000 /six hundred and seventy thousand/ MNT

Bids must be delivered to the address of e-procurement system prior 10:30 am on July 01, 2019 and will be publicly opened in the presence of interested bidders’ desig-nated representatives, at 10:50 am on July 01, 2019 in Bid opening room №1012 of the Procurement Agency of Capital city. Foreign bidder is eligible to submit a bid.Margin of domestic preference shall be applied.Interested eligible bidders may obtain further information from the following address:

The Procurement agency of the Capital City, 10th floor, Capital governing office building-4, Sambuu street, Bagatoiruu 15,

Chingeltei district, Ulaanbaatar, MongoliaPhone: 75757810

www.tender.gov.mn, www.ub-procurement.mn

INVITATION FOR BIDDate: May 29, 2019

Bid name: Supply of equipment and tools for operation andservice of flood dam constructionBid reference number: NKHAAG-19/090

The Procurement agency of Capital City would like to invite the eligible bidders to sub-mit their electronic bids for supply of equipment and tools.This bid of goods is being advertised through e-procurement system, thus the detailed information and electronic bidding document may be obtained from www.tender.gov.mn for free.

50.000 (fifty thousand) tugriks should be paid by the interested eligible bidders through e-banking system prior to submission of their bids.The bid shall be valid for 45 days from the date of the bid opening.Bid document shall consist of the following packages:

Package 1: Self-loading truck 2 pieces /20-24 tons/, Liquid waste sucking truck 2 pieces /10 tons/, steam blower /special tool against frozen and obstructed pipeline/, NKHAAG-19/090-1Package 2: 50 wheeled loading shovels /1 piece/, Bobcat /1 piece/, NKHAAG-19/090-2

Interested bidders should meet with the following financial and work experience requirements:

1. Sales revenue: Average sales revenue of the last 2 years (2017 and 2018) should not be less than 50 percent of the proposed price.

1. The amount of easily convertible assets and the available loan: It should not be less than 30 percent of the proposed price.

1. Сүүлийн хоёр жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг:Number of years to provide information on experience of similar work per-formed: Bidder should have experience of supplying similar goods which has value of not less than 30 percent of the proposed price for any one year for last 2 years (2017 and 2018).

Supply of equipment and tools will be applied on experience of similar works. Submission of special license if necessary: Not necessaryThe amount of Bid security: The following sum of bid security should be submitted with the bid:

Package 1: Self-loading truck 2 pieces /20-24 tons/, Liquid waste sucking truck 2 pieces /10 tons/, steam blower /special tool against frozen and obstructed pipe-line/ 6.600.000 /six million and six hundred thousand/ MNTPackage 2: 50 wheeled loading shovels /1 piece/, Bobcat /1 piece/, 3.400.000 /three million and four hundred thousand/ MNT

Bids must be delivered to the address of e-procurement system prior 12:00 am on July 01, 2019 and will be publicly opened in the presence of interested bidders’ designated representatives, at 12:30 am on July 01, 2019 in Bid opening room №1012 of the Pro-curement Agency of Capital city. Foreign bidder is eligible to submit a bid.Margin of domestic preference shall be applied.Interested eligible bidders may obtain further information from the following address:

The Procurement agency of the Capital City, 10th floor, Capital governing office building-4, Sambuu street, Bagatoiruu 15,

Chingeltei district, Ulaanbaatar, MongoliaPhone: 75757810

www.tender.gov.mn, www.ub-procurement.mn

INVITATION FOR BID

Ёожун Ли1990­ээд онд зузаан ултай,

бүдүүн хийцтэй пүүз гарсныг “Аавын гутал” хэмээн нэрлэж байв. мян ганы үеийнхэн энэ загварт дурлах болсон тул хуучин гутал fila компанийг дахин сэргээсэн байна. түүнчлэн ён ёнсу захиралд ихээхэн баялаг хуримтлуулахад тусалжээ. Англиар Жен гэж нэрлэдэг захирал fila Korea Ltd., компани дахь багцаараа дамжуулан 830 сая ам.долларын хөрөнгөтэй болжээ. түүнийг 2007 онд fila дэлхийн брэндийг худалдан авахад өмнөд Солонгосын хэвлэлд “хавч аварга загасыг залгичихлаа” хэмээн бичиж байв.

Ноён ён тус компанийг сэргээхийн тулд өөрөө биечлэн удирдсанаар хувьцаа нь дээшилж

эхэлсэн байна. үүнд гол үүрэг гүйцэтгэсэн хүчин зүйл нь 90­ээд оны загваруудыг сэргээж, сонгодог хэлбэрт дуртай ху­далдан авагчдын эрэлтийг хангасан явдал юм. Жишээ нь, Disruptor 2 загварыг 2017 онд сэргээн үйлдвэрлэсэн нь өнгөр­сөн онд нэг үе эмэгтэйчүүдийн хамгийн дуртай шаахай болсон дэлхийн загварыг судалдаг Lyst сайт мэдээлэв.

Энэ оны эхний байдлаар уг заг­вараас 10 сая хосыг борлуул жээ. 73 настай ён энэ талаар тайлбар өгөхөөс татгалзсан боловч 2017 онд өмнөд Солонгосын нэг сонинд өгсөн ярилцлагаас нь үзвэл “Энэ бол 45 хүрсэн хойноо гаргасан хэнз хүүхэдтэй адилхан” гэж хэлсэн байдаг. түүнчлэн алдартнууд эдний шаахайг

өмсөх болсон нь брэндийн нэр хүндийг өргөв. АНу­ын топ модель Кендалл Женнер, дуучин рианна нарын fila­гийн улаан, цагаан, хөх логотой пүүзийг өмсдөг. Дээр нь харьцангуй хямд үнэ борлуулалтыг дэмжих хүчин зүйл болжээ.

Korea Investment & Securities фирмийн шинжээч На Енча “fila үнээ бууруулахын сацуу 30­40 насныхнаас илүүтэй залуу хэрэглэгчдийг онилсон. Энэ тактик үр дүнгээ өгч байна” хэмээн үнэлжээ. fila Korea­гийн хувьцааны үнэ өнгөрсөн оны эхэн үеэс 400 хувь өсөж, зах зээлийн үнэлгээ нь 4.3 тэрбум ам.долларт хүрэв. Ноён ён гэр бүлийнхээ хамтаар компанийн 20 хувийг эзэмшдэг аж. тэрбээр нэлээд хожуу 30 гарсан хойноо

коллеж төгссөн тул нас нь ажилд ороход саад болж байсан аж. гэвч Солонгос барааг АНу­д худалддаг ком панид орсон байна.

Энэ завсар АНу­д fila­гийн менежертэй танилцаж, улмаар өмнөд Солонгост пүүз үйлдвэр­лэхийг ятгаж чадсан байна. Дараа нь уг бизнесийг удирдахыг санал болгож, 1991 оноос жилдээ 1.5 сая ам.долларын цалинтай fila­гийн өмнөд Солонгосын бизнесийн захирлаар томилогджээ. ингээд тус салбар болон дэлхийн брэндийг худалдан авч, өдий хүргэжээ. одоо fila 70 гаруй улсад ажиллаж байна. Ноён ён нэгэнтээ “ёс суртахууны хувьд зөвтгөх аргагүйгээр баялаг хуримтлуулах нь утга учиргүй зүйл. Бид баялаг яаж бүтсэнийг эргэж харах ёстой” гэсэн юм.

Мишель жамрискоЯпон улс Зүүн өмнөд Азид дэд

бүтцийн бүтээн байгуулалтаар тэргүүлсээр буй. одоогийн байдлаар төлөвлөгдсөн төсөл нь гол өрсөлдөгч хятадынхаас бүтэн хагас дахин илүү байгааг fitch Solution фирм мэдээлжээ. индонез, малайз, Филиппин, Сингапур, тайланд, Вьетнам улс Японы дэмжлэгтэй төслийн өртөг 267 тэрбум ам.доллараар

үнэлэгдэж байгаа бол хятадынх 255 тэрбум байна.

fitch­ийн сүүлийн судал гаа­наас үзэхэд энэ тоо зөвхөн эхлэ­хээр бэлтгэж буй төслүүдийнх бөгөөд тухайлбал, төлөв лөлт, техник эдийн зас гийн үндэслэл, тендерийн ша тан даа явж буй төслүүдээс гадна баригдаж эхэлсэн байгуу лам жуудыг тусгажээ. 2018 оны хоёрдугаар сард тус фирмээс гаргасан

Зүүн Өмнөд Азийн дэд бүтцийн өрсөлдөөнд Хятад японыг давсангүйтооцоогоор уг бүс нутагт Японы хөрөнгө оруулалт 230 тэрбум, хятадынх 155 тэрбум ам.доллар байсан юм.

Вьетнам улс дэд бүтцийн хөгжилдөө Японыг оролцуу­лахад хавьгүй илүү анхаардаг агаад нийт хөрөнгө оруулалтын 36 хувь буюу 93 тэрбум ам.долларыг татаж чадсан байна. Жишээ нь, Каяан голын усан цахилгаан станцын

байгууламж нь гэхэд 17.8 тэрбум ам.долларын өртөгтэй.

түүнчлэн Зүүн өмнөд Азийн бүсэд хэрэгжүүлж буй төслийн тоогоор мөн Япон цөөн хэмжээгээр тэргүүлж байна. тухайлбал, тус бүс нутгийн 10 эдийн засагт Япон 240 дэд бүтцийн төсөл хэрэгжүүлж байгаа бол хятад улс 210 төсөл дээр хамтран ажиллаж байна.

“Аавуудын гутал” хийдэг Fila-гийн захирал $830 саяыг олжээ

2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

Эдийн засаг

11ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН

ЗГМ ТОВЧХОН» ТҮҮХий ЭД

1Хувь. Олон улсын зах зээлд West Texas төрлийн газрын тосны ханш 0.63 хувиар чангарч, баррель нь 57.4 ам.долларт хүрлээ. Харин дэлхийн эрчим хүчний түүхий эдийн жишиг Brent-ийн ханш нэг хувиар өсөж, 63 ам.доллартай тэнцэв.

» МөнГөний нийлҮҮлЭлТ

115Сая ам.доллар. Монголбанк өнгөрсөн долоо хоногт 115 сая ам.доллар валютын зах зээлд нийлүүлсэн байна.

» ЭрДЭС

1.2 Хувь. Нью-йоркийн Comex биржид мөнгөний ханш 1.2 хувиар суларч, 15.37 ам.долларт хүрчээ.

» ТАВААр

0.7 Хувь. Хөнгөн цагааны ханш 0.7 хувиар суларч, 1767.5 ам.доллар болсон бол цайрын ханш 1.4 хувиар буурч, 2433 ам.доллартай тэнцэв.

» УУл УУрХАй АНУ-ын нүүрсний салбарын хамгийн том хоёр компани Arch Coal болон Peabody Ener-gy хамтарсан үйлдвэр байгуулж, зарим уурхайгаа нэгтгэхээр боллоо.

» ХөрөнГийн зАХ зЭЭл

112 Сая төгрөг. Монголын хөрөнгийн биржид өнгөрсөн долоо хоногт 23 хувьцаат компанийн 678 мянган ширхэг хувьцаа арилжиж, нийт 112 сая төгрөгийн гүйлгээ хийв.

» ХУВьцАА

38.6 Сая төгрөг. “Ард кредит” компани баасан гарагт 517,728 ширхэг хувьцаа 38.6 сая төгрөгөөр арилжиж, үнэт цаасны ширхэг болон үнийн дүнгээр тэргүүлэв.

» олБорлолТ

1.5 Хувь. БНХАУ-ын төмрийн хүдрийн гарц өнгөрсөн сард 1.5 хувиар өсөж, 70.7 сая тоннд хүрсэн байна.

» ЭКСПорТ

800Мянган тонн. SouthGobi Sands компани 2019 онд 800 мянган тонн угаасан нүүрс экспортлохоор төлөвлөсөн.

АНУ-ын доллар 2,657.02

Евро 3005.62

Японы иен 24.73

ОХУ-ын рубль 42.10

БНХАУ-ын юань 386.37

БНСУ-ын вон 2.28

ВАЛЮТыН ХАНш

Т.Элиса“Петро Матад” компанийн

гүйцэтгэх захирал Майкл Бактай ярилцлаа. Тэрбээр Монголын газрын тосны зах зээлд нөөц хайх, хөрөнгө оруулах боломж хангалттай байгааг онцоллоо.

-Танай компани 2018 оны тайлангаа танилцууллаа. өнгөр сөн онд ямар өөрчлөлтүүд гарсан бэ?

­2018 он манай компанид чухал жил байлаа. 2012 оноос хойших анхны өрөмдлөгийг хийлээ. 2018 оны эхээр олон улсын зах зээлээс санхүүжилт босгосноор өнгөрөгч онд хоёр цооногт өрөмдлөг хийсэн. Энэ санхүүжилтээ ашиглаад дахиад дөрвөн цооногт өрөмдлөг хийхээр төлөвлөсөн. газрын тос олно гэж найдаж байгаа. Аль болох богино хугацаанд өрөмдлөг хийнэ. Нэлээд удаан хугацааны дараа 2018 онд компани идэвхтэй ажиллалаа. Эхний хоёр цооногоос ашигтай олдоц олоогүй ч байгаль орчны хариуцлагаа биелүүлсэн гэж бодож байна. өвөл эхлэхээс өмнө ажлаа амжуулж чадсан.

-Таны хэлсэнчлэн өрөмд-лөгийн ажил амжилтгүй болж. Энэ нь цаашид компанид хэрхэн нөлөөлөх вэ?

­хайгуулын компаниуд эрс­дэлтэй санхүүжилт босгодог. хөрөнгө оруулагчдад бид энэ санхүүжилтээр өрөмдлөгөө хийнэ. гэхдээ амжилт олох эсэхийг амлаж чадахгүй гэж хэлдэг. харин амжилттай болсон нөхцөлд улсад ч, компанид ч ашигтай. өрөмдлөг амжилтгүй болбол мөнгө салхинд хийссэнтэй адил алга болно. Энэ өрөмдлөгөөс сургамж авч дараагийн өрөмдлөгүүдээ хийнэ. Энэ туршлага нь дахин өрөмдлөг хийхэд тус болох мэдээлэл өгнө гэж найдаж байна.

-Энэ онд дөрвөн цооногт өрөмд лөг хийнэ гэлээ. Ямар үр

голоос юу хүлээж байна вэ? ­газрын тосны ханш 2014, 2015

онд унаснаас хойш олон улсад хөрөнгө оруулагчид хайгуу лыг сонирхох нь буурсан. учир нь эрсдэл өндөртэй бизнес. илэрц олохгүй бол мөнгөө салхинд хийсгэнэ. Биднийг 2018 онд санхүүжилт татахад газрын тосны ханш сэргэчихсэн, харьцангуй тогтвортой байсан тул олон улсын зах зээлд хөрөнгө оруулалт ч сэргэж байсан. тиймээс хөрөнгө оруулагчид туршиж үзэхээс татгалзаагүй. гэхдээ их хэмжээний санхүүжилт олгохыг зөвшөөрсөн хөрөнгө оруулагч олон байгаагүйг шударгаар хэлэх нь зүйтэй. иймд маш олон институтээс бага бага санхүүжилт авсан. ингэж 35 сая ам.долларын хөрөнгө босгож чадсандаа баяртай байна.

Нөгөөтэйгүүр, монгол улсын газрын тосны зах зээлийн боломжийг хөрөнгө оруулагчид олон жил үл тоож ирсэн. Бараг хэзээ ч үнэлж байгаагүй гэхэд болно. XX зуунд энэ нь улс төрийн шалтгаантай байсан байх. монголын геологийн бүтцээс харахад нөөц байх нэлээд боломжтой ч Зху­ын үед гаднынханд өрөмдлөг явуулахыг зөвшөөрдөггүй байлаа. харин Зху задарсны дараа монголд тодорхойгүй байдал үүссэн тул хөрөнгө оруулагчид ирээгүй. хоёр гүрний дунд хавчигдсан, далайд гарцгүй орон болохоор газрын тос оллоо гэхэд яаж тээвэрлэх учраа олоогүй. Энэ хүндрэлүүдийг давах монголд амаргүй байсан. тиймээс бид монголыг сурталчилж бусад компаниудыг газрын тосны зах зээлийг сонирхохыг уриалж байна. орон зай хангалттай бий. геологийн бүтцийг харвал илэрц олдох боломж өндөр. газрын тосны нөөц арвинтай хятад улс мон голтой залгадаг. хилийн шугам татсан гээд геологийн бүтэц өөр болохгүй шүү дээ. тиймээс газрын тосны салбарт нөөц хайх, хөрөнгө оруулах боломж хангалттай байна. гэхдээ хөрөнгө оруулагчид аль нэг компани амжилт олохыг хүлээж байгаа байх. одоогийн нөхцөл байдал шинэ хөрөнгө оруулагч орж ирэх итгэл болж магадгүй юм.

дүн хүлээж байна вэ? ­өнгөрсөн онд маш цөөн

өрөмдлөг хийж байсан баруун бүсийг сонгосон. харин энэ онд “Петро Чайна” амжилттай олборлолт хийж буй зүүн бүсэд өрөмдлөг хийнэ. тэр бүсэд газрын тосны хуримтлал байгаа нь тогтоогдсон. манайд маш нарийн тоон судалгаа, геологийн бүтцийн мэдээлэл бий. тиймээс газрын тос олох магадлал өнгөрсөн оныхоос хавьгүй өндөр. манай салбарын бизнес ингэж л өрнөдөг. тооцоо зөв, азын тэнгэр ивээсэн жил тохиовол газрын тос олно гэж найдаж байна. хайгуулын зардал байнга гаргалгүй орлоготой ажил­лах цаг нь болсон. тиймээс газрын тос олно гэж найдаж байгаа.

-Учирч болох эрсдэл, бол-гоомжлол бий юу?

­монголд төрийн албаны шийд­вэр удах хандлагатай байдаг. хуулиар шаарддаг бүх зүйлийг авахад хугацаа алдаж магадгүй. гэхдээ мэдээж журмаараа шийдэг­дэнэ. Бид орон нутгийн иргэдтэй уулзаж, юуг яаж хийх гэж буйгаа тайлбарлахад ихээхэн анхаарал хандуулж байна. иргэдэд ямар ашигтай болох, хэрхэн байгалиа хамгаалах вэ гэдгийг ойлгуулж байгаа. Эдийн засгийн өгөөж нь богино хугацаанд ажлын байр бий болгох давуу талтай.

мөн урт хугацаанд амжилттай ажилласнаар иргэдэд үр шимийг нь хэрхэн хүртээх вэ гэдгийг ярилцаж байна. Би монголд өнгөрсөн оноос ажиллаж байгаа. миний хувьд харьцангуй шинэ талбар. тиймээс ямар зөвшөөрөл шаардлагатай, хэр хугацаа ордог, эрх баригчид болон иргэдийн сэтгэлийг юу зовоож байгааг ойлгож, эрчимтэй суралцаж байна.

манайх уул уурхайнх биш өрөмдлөгийн компани. тиймээс манай компанийн байгаль орчинд үзүүлэх нөлөө харьцангуй бага. илэрц олдоогүй тохиолдолд нөхөн сэргээлт хийж, өрөмдлөг хийснийг хэлэхээс нааш мэдэг­дэхээргүй болгодог. иймээс юу хийх гэж байгаа, хэдий хуга цаа шаардлагатай болохыг тайл­барлаж, ухуулан таниулах ажил хийж байна.

-“петро Матад” хоёр лицензээ хоёр жилээр сунгах хүсэлт гарга-сан. Үүнээс юу хүлээж байна вэ. Хариугаа хэзээ авах вэ?

­Бид хоёр сарын өмнө лицен­зээ сунгах хүсэлт гаргасан. мон­голын баруун бүсэд хайгуул хий зөвшөөрлийн хугацаа долдугаар сард дуусна. тиймээс долдугаар сард шийдвэр гарна гэж найдаж байна. тусгай зөвшөөрлөө хоёр жилээр сун гуулах хүсэлт амжилттай болох байх. хэрэв Засгийн газар манай хүсэлтийг зөвшөөрвөл баруун бүсэд дахин хоёр жил өрөмдлөг хийх боломж бүрдэнэ. өмнө нь хийсэн хоёр өрөмдлөгөөр олж авсан мэдээлэлдээ тулгуурлан дахин

Монголын геологийн бүтцийг харвал илэрц олдох боломж өндөр

баруун бүсэд өрөмдлөг хийхээр төлөв лөсөн.

-“петро Матад”-ын санхүү-гийн нөхцөл байдал хэр байгаа вэ?

­Санхүүгийн нөхцөл сайн байгаа. өнгөрсөн онд олон улсын зах зээлээс 35 сая ам.долларын хөрөнгө босгосон. Энэ хөрөнгөөр 2018, 2019 онд зургаан өрөмдлөг хийхэд зарцуулахаар төлөвлөсөн. Эхний хоёр өрөмдлөгөө хийсэн. удахгүй гурав дахь өрөмдлөгөө хийх гэж байна. оны эцэс гэхэд дөрвөн өрөмдлөг хийчихсэн байх юм. төлөвлөсөн ажлаа гүйцэт­гэхэд хангалттай сан хүү гийн чадамж тай. мөн өрөмдлөгийн дараа тодорхой хэмжээний хөрөнгө үлдэнэ. үр дүнгээс хамаараад хэрхэн зарцуулахаа шийднэ.

-одоохондоо нэмэлт санхүү-жилт татах төлөвлөгөөгүй гэж ойлгож болох уу?

­2019 онд бол үгүй. -Таны хэлсэнчлэн санхүү-

жилт амжилттай татаж чад-сан. Тэгэхээр Монголд хөрөнгө оруу лах сонирхол хөрөнгө оруулагчдад байна. Тэд Мон-

BID NAME: Supply of essential equipments and tools for the renewed service of civil registration to public

BID REFERENCE NUMBER: NKHAAG-19/050

The Procurement agency of Capital City would like to invite the eligible bidders to submit their electronic bids for Supply of essential equipments and tools for the renewed service of civil registration to public.

This bid of goods is being advertised through e-procurement system, thus the detailed information and electronic bidding document may be obtained from www.tender.gov.mn for free.

50.000 (fifty thousand) tugriks should be paid by the interested eligible bidders through e-banking system prior to submission of their bids.

The bid shall be valid for 30 days from the date of the bid opening.

Bid document shall consist of the following packages:Package-1: Desktop personal computers /24 pieces/, printers /24 pieces/

NKHAAG-19/050-1Package-2: Finger print scanner /24 pieces/, Digital photo camera /24 pieces/,

Signature image reader /24/, Photography backdrop /24 pieces/, Tripods for digital cameras /24 pieces/, NKHAAG-19/050-2

Interested bidders should meet with the following financial and work experience requirements:

1. Sales revenue: Average sales revenue of the last 2 years (2017 and 2018) for each package should not be less than 50 percent of the budgeted cost. 2. The amount of easily convertible assets and the available loan: It should not be less than 30 percent of the budgeted cost for each package.3. Number of years to provide information on experience of similar work

performed: Bidder should have experience of supplying similar goods which has value of not less than 30 percent of the budgeted cost for each package for any one year for last 2 years (2017 and 2018).

Submission of special license if necessary: Not necessaryThe amount of Bid security: The following sum of bid security should be submitted

with the bid: Package-1: Desktop personal computer /24 pieces/, Printer /24 pieces/

NKHAAG-19/050-1720 000 /seven hundred and twenty thousand/ MNTPackage-2: Finger print scanner /24 pieces/, Digital photo camera /24 pieces/,

Signature image reader /24/, Photography backdrop /24 pieces/, Tripods for digital cameras /24 pieces/, NKHAAG-19/050-2

900 000 /nine hundred thousand/ MNT E-bidder shall submit e-bid security through an authorized commercial bank. Bid security expiration date: September 20, 2019Bids must be delivered to the address of e-procurement system prior 8:30 am on

July 24, 2019 and will be publicly opened in the presence of interested bidders’ desig-nated representatives, at 9:00 am on July 24, 2019 in Bid opening room №1012 of the Procurement Agency of Capital city.

Foreign bidder is eligible to submit a bid.Margin of domestic preference shall be applied.Interested eligible bidders may obtain further information from the following

address:

The Procurement agency of the Capital City, 10th floor, Capital governing of-fice building-4, Sambuu street, Bagatoiruu 15, Chingeltei district, Ulaanbaatar,

MongoliaPhone: 75757810

www.tender.gov.mn, www.ub-procurement.mn

INVITATION FOR BID

БАНК САНХүү

Майкл Бак: Газрын тосны салбарт бизнесийн орон зай хангалттай бий

төв банкны суурь бүртгэлийн болон eRP систем нийлүүлж, суурилуулах ажлыг Intellect Design Arena гүйцэтгэхээр

гэрээ байгууллаа. уг ажлыг Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилттай төлбөрийн системийн шинэчлэл төслийн хүрээнд хэрэгжүүлж буй. ингэснээр олон улсын төв банкуудад нэвтэрсэн Intellect Quantum central Banking­ийг

монгол улсад ашиглах боломж бүрдэх юм.

уг систем нь дэлхийн төв банкны хамгийн цогц бөгөөд хүчирхэг шийдэлд тооцогддог. учир нь суурь бүртгэлийн ерөнхий дэвтэр, банк болон төрийн үйлчилгээ, мөнгөний

бодлого, зээл болон барьцаа хөрөнгийн удирдлага, валютын ханшийн удирдлага, гадаад худалдааг нэгтгэсэн нягт уялдаа бүхий байгууллагын удирдлагын моделиудыг агуулдаг байна. Энэхүү цогц шийдлийг монгол улсын “Ай ти зон” компанийн

боловсруулсан хүний нөөцийн удирдлагын системтэй хослуулан нэвтрүүлнэ. Intellect's Quantum central Banking шийдлийг швед, Армен, индонез, Этиоп, Энэтхэг зэрэг улсуудын төв банкууд ашигладаг байна.

Төв банкны суурь бүртгэлийг Intellect Design Arena шинэчилнэ

Date: June 24, 2019

Г.ИлчЗГМ

Өнгөрсөн онд олон улсын зах зээлээс 35 сая ам.долларын

хөрөнгө босгосон

ввМ©

12 ЗАСгийН гАЗрыН мЭДЭЭ СоНиН 2019.06.24, ДАВАА ~ №119 (1171)

Эдийн засагСАНХүүГИйН ЗАХ ЗЭЭЛ

монголын банкнаас бусад санхүүгийн салбарт сүүлийн 20 жилд үзэгдээгүй өндөр өсөлт өнгөрсөн хоёрхон жилд бий боллоо. Банкнаас бусад санхүүгийн салбарын багана болсон даатгал, хөрөнгийн зах зээл, ББСБ, хадгаламж зээлийн хоршооны голлох үзүүлэлтүүд бүгд 30 давсан хувиар өсөж, зах зээлийн сэргэлтийг бодитоор харуулав.

Монголын санхүүгийн салбарт чанарын томоохон ахиц бий болов

гаргаж, 45 орчим тэрбум төг­рөгийг татан төвлөрүүлсэн нь сүүлийн жилүүдэд харагдаагүй өндөр үзүүлэлт. мөн дотоодын компаниудын үнэт цаасыг гадаадын хөрөнгө оруулагчид ч сонирхож эхлээд байна.

Санхүүгийн салбарын зохи­цуулах байгууллагаас сүүлийн хоёр жилд энэ зах зээлийн сахилга батыг сахиулж, хууль журмын хэрэгжилтийг хангахаар тууштай ажилласан. ингээд зогсохгүй дотоодын компаниуд болон иргэд, хөрөнгө оруулагчдад чиглэсэн нээлттэй, тодорхой, тогтвортой бодлого хэрэгжүүлсэн нь сүүлийн 20 гаруй жилийн хугацаанд харагдаагүй ахиц дэвшил, өсөлт өөрчлөлтийг монголын хөрөнгийн зах зээлд авчирлаа. Энэ зах зээлд ахиад ч өсөх өргөн боломж харагдаж буйг салбарынхан онцолж байгаа юм.

ДААТгАлыН сАлбАр ТогТворТой өссөөр

бАйНАманай улсын даатгалын салбар

жилээс жилд тогтмол өсөлттэй байгаа. тухайлбал, салбарын нийт хөрөнгийн хэмжээ 2019 оны эхний улиралд 26 хувиар өсөж, 327 тэрбум төгрөг хүрлээ.

Даатгалын салбарт хоёр компани IPO гаргаснаар компанийн засаглал сайжрах, санхүүгийн тайлагнал, мэдээллийн ил тод байдал нэмэгд сэн. мөн хоёр компани давхар даатгалын үйл ажиллагаа явуулах болсноор гадаадын давхар даатгагчид шилжүүлж байгаа зарим хариуцлага, эрсдэлийг дотооддоо авч үлдэх зэрэг даатгалын салбарт ихээхэн эерэг

өөрчлөлтийг авчрах төдийгүй салбарын хөгжилд томоохон хувь нэмэр оруулахаар байна.

тиймээс хяналт, зохицуулалтын шинэ нөхцөл шаардлага бий болоод байгаа бөгөөд Санхүүгийн зохицуулах хорооноос даатгалын компанид учирч болох эрсдэлийг урьдчилан таамаглаж тогтоох, урьдчилан сэргийлэх зорилгоор тавих хяналтыг боловсронгуй болгох, эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтын тогтолцоог бий болгохоор ажиллаж байна.

сАНХҮҮгИйН бИчИл ТоглогчДыН чАДАвХ

ДЭЭшИлсЭНБанк ноёлсон монголын сан­

хүүгийн салбарт бичил тоглогчдын хамрах хүрээ мэдэгдэхүйц дээшилжээ. Бичил санхүүгийн зах зээлийн гол тоглогчид болох банк бус санхүүгийн байгууллагуудын нийт хөрөнгийн хэмжээ энэ оны эхний улиралд өмнөх оны мөн үеэс 33 хувиар өсөж, 1.4 их наяд төгрөгт хүрлээ. мөн харилцагчдын тоо нь 22 хувиар өсөж, 1.7 саяд хүрсэн бол зээлдэгчдийн тоо нь 1.9 дахин өсөж, 264 мянгад хүрчээ. Энэ хэрээр бичил санхүүгийн үйлчилгээний хүртээмж нэмэгдсэн байна.

Сүүлийн жилүүдэд ажиглагдаж буй нэг томоохон өөрчлөлт нь энэ талбарт технологид суурилсан санхүүгийн компаниуд хүч түрэн орж ирж байна. ингэснээр энэ төрлийн үйлчилгээнүүд төрөлжиж, зээлдэгчдийн тоо нэмэгдсэн байна. гар утсанд суурилсан зээлийн үйлчилгээ үзүүлж эхэлсэн нь зээлийн үйл чилгээг түргэн шуурхай болгож, зах зээлийг чиглэх зээлийн урсгалыг нэмэгдүүлжээ.

Санхүүгийн зохицуулах хорооноос 2016 онд ББСБ­уудын хувь нийлүүлсэн хөрөнгийг үе шаттай нэмэгдүүлэхээр шийдвэрлэсэн. ингэснээр энэ оны эхний улирлын байдлаар сал барын хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээ 29 хувиар өсөж, 832 тэрбум төгрөгт хүрээд байна. ийнхүү энэ зах зээлийн шаардлагыг өндөрсгөж, хариуцлагыг дээшлүүлсэн нь

тусгалаа олсны нэг нь зээлийн хүү. ББСБ­уудын санхүүгийн чадавхыг дээшлүүлсэн нь үйлчил­гээний хамрах хүрээг нэмэгдүүлж, зээлийн хүүг 4.2 хувиас 3.2 хүртэл бууруулсан. мөн салбарын чанар­гүй зээлийн хэмжээ хоёр нэгж хувиар буурч, 9.1 хувьд хүрээд буйг онцлох хэрэгтэй.

үүнээс гадна хадгаламж зээлийн хоршоодын нийт хөрөнгө 32 хувиар өсөж, 211.7 тэрбум төгрөгт хүрсэн. хадгаламж зээлийн хор­шоодын нийт гишүүдийн тоо 66 мянгыг давсан. мөн иргэдэд хүрэх санхүүгийн хүртээмж дээшилж, монгол орны бүх аймаг, хөдөө орон нутагт хадгаламж зээлийн хоршоодын салбар бий боллоо. Энэ хэрээр мон голын эдийн засаг, иргэд, бизнес эрхлэгчдийн санхүүгийн хэрэгцээг саадгүй хангах боломж улам бүрдэж, эдийн засгийн суд саар урсах мөнгөний хэмжээ эрчим жиж байна. Санхүүгийн хүртээмж нэмэгдэж, иргэд, бизнес эрхлэгчдийг чиглэх санхүүжилт өсөж, зээлийн хүү буурсан гээд монгол улсын банкнаас бусад санхүү гийн салбарыг тойрсон ахиц, дэв шил, өсөлт өөрчлөлтийг дур даад байвал дуусахгүй олон байна.

өөрөөр хэлбэл, сүүлийн 30 орчим жил банк давамгайлсан бүтэц тэй байсан монголын санхүү гийн салбарт чанарын томоохон өөрчлөлт бий болж, олон жил ажиглагдаагүй өсөлт хоёрхон жилийн дотор бий боллоо. Энэ салбарт хэрэгжүүлсэн цэгээ оносон, цагаа олсон бодлого, зохицуулалтын үйл ажиллагаа манай улсын банкнаас бусад санхүүгийн зах зээлийг идэвхжилд хөтөллөө. Цаашид ч энэ зах зээл үргэлжлэн өсөх төлөвтэй. харин энэ өсөлтийн давлагааг үргэлжлүүлж, ахиц дэвшлээ тогтвортой хадгалахын тулд бодлогын тууштай байдлыг хангах нь чухал байна. Ялангуяа, энэ салбарын эрсдэл даах чадварыг нэмэгдүүлж, чадавхыг бэхжүү­лэхийн төлөөх зорилтыг гүйцэтгэх, эхэлснээ дуусгах боломжийг зохицуулах байгууллагуудад олгох нь чухал.

20 жил үзэгдээгүй өсөлтийг хоёрхон жилд бий болгов

Хадгаламж зээлийн хоршоодын нийт

хөрөнгө 32 хувиар өсөж, 211.7 тэрбум

төгрөгт хүрсэн

ShAnGhAI COMpOSIte

hAnG SenG KOSpIS&p 500 tOpIxDOW JOneS FtSe 100 nIKKeI 225

0.17% 1.20%0.05%

0.27%0.20% 0.46% 0.82%0.21%

Даатгалын салбарын хөрөнгө(тэрбум төгрөг)

СзХ©

Ердийн даатгал

Давхар даатгал

Урт хугацааны даатгал

252.9 8.9

2017 244.72018 331.9

70.2

Хөрөнгийн өсөлт

2500

2000

1500

1000

500

02010. III 2011. III 2012. III 2013. III 2014. III 2015. III 2016. III 2017. III 2018. III

2,350.5

1,269.8

Хөрөнгийн зах зээлийн үнэлгээ(тэрбум төгрөг)

СзХ©

2016 2017 2018

ББСБ-ын зээлийн жигнэсэн дундаж сарын хүү(хувиар)

СзХ©

4.0%3.4% 3.2%

3.000

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0

16%14%12%10%8%6%4%2%0%

Санхүүгийн салбарын ДнБ(Тэрбум төгрөг, хувиар)

Үндэсний статистикийн хороо©

2014

741.0894.1

1,108.7

1,474.2 1,367.0

2,440.2

1,721.9

2,350.5

1,442671,262.5

2015 2016 2017 2018

10% 9%11%

14%15%

Нийт актив ЗЗҮ ДНБ-д эзлэх хувь

Г.ИлчЗГМ

ББСБ­уудын чадавхыг дээшлүүлж, илүү мэргэжлийн оролцогчид энэ зах зээлд үйл ажиллагаа явуулахад хүргэжээ. Энэ хөшүүргийн

үндсийг Санхүүгийн зохицуулах хороо тавьсан юм. Зохицуулах байгууллагын энэ шийдвэрийн эерэг нөлөө хэд хэдэн чиглэлд

ХөлДсөН ХөрөНгИйН зАХ зЭЭлИйг сЭргЭЭвмонголын хөрөнгийн зах

зээлийн үнэлгээ 2019 оны нэг­дүгээр улирлын байдлаар 2.5 их наяд төгрөгтэй тэнцэж байна. Энэ нь одоогоос хоёр жилийн өмнөхтэй харьцуулахад бараг хоёр дахин нэмэгдсэн үзүүлэлт. Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд манай улсын үнэт цаасны зах зээл илт сэргэж, өсөлтийн ээлжит давлагаа бий болсноор шил шилээ дарсан шинэ бүтээгдэхүүнүүд гарч, иргэд, хөрөнгө оруулагчид ч хувьцаа руу хошуурцгаасан. монгол улсын үнэт цаасны данс эзэмшигчдийн тоо 1.3 саяыг хэдийнэ давж, монголчууд хөгшин, хөвөөгүй хөрөнгийн зах зээлд хөл тавьж, санхүүгийн шинэ эх үүсвэртэй болохоор зориг шулуудаж эхэллээ.

монголын эдийн засгийн өсөлт саарч эхэлсэн 2014 оноос хойш Засгийн газрын бонд манай хөрөнгийн зах зээлийн арилжааны цөмийг бүрдүүлж, нийт дүнгийн 80 гаруй хувийг эзэлдэг байв. Энэ зах зээл Засгийн газрын үнэт цааснаас өөр хөрөнгө оруулагчдыг татах бүтээгдэхүүн бараг байхгүй, идэвхгүй бай­лаа. Энэ хэрээр хөрөнгийн зах зээ лийг сонирхогчдын тоо бага, тоотой хэдхэн хувьцаа арилждаг, товчхондоо унтаа талбар байсан гэхэд болно. гэтэл сүүлийн хоёр жилд энэ урамгүй байдал орвонгоороо өөрчлөгдөж, хөрөнгийн зах зээлийн үзүүлэлтүүд уралдан өсөж эхлэв. Сүүлийн хоёр жилд монголчууд хувьцаа руу дахин хошуурснаар нийт арилжааны 90 хувийг зөвхөн хувьцааны арилжаа бүрдүүлэх болов. мөн хөрөнгийн зах зээлийн арилжааны нийт дүн сүүлийн хоёр жилд дөрөв дахин өсөж, 210 тэрбум төгрөгт хүрлээ.

ингээд зогсохгүй хөрөнгийн зах зээлд шинээр хөл тавьсан болон нэмэлт санхүүжилт татсан компаниудын тоо эрс нэмэгдэж, хөрөнгө оруулагчдын өмнө олон сонголт бий болов. 2017 оноос хойш хувь болон хувьсгалын хөрөнгийн биржийн нийт 10 орчим компани IPO

erdene resource Development Торонто

Өдөр 0.19% Сар Жил

0.200.200.19

Aspire Mining Австрали

Өдөр 4.17% Сар Жил

0.02

0.020.02

rio tinto Австрали

Өдөр 1.10% Сар Жил

100.7198.1795.63

IV/28 IV/28 IV/28 IV/28V/5 V/5 V/5 V/5VI/10 VI/10 VI/10 VI/10

Өдөр 1.71% Сар Жил

turquoise hill resources Ltd Торонто

2.10

1.96

1.81

ЗАХ ЗЭЭЛИйН ГОЛ үЗүүЛЭЛТ:

Сүүлийн хоёр жилд монголчууд хувьцаа руу дахин хошуурснаар нийт арилжааны 90 хувийг зөвхөн хувьцаа бүрдүүлэх болов.