1

ДЭЭД БОЛОВСРОЛЫН

СУРГАЛТЫН БАЙГУУЛЛАГЫН

БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТОГТОЛЦООГ

ХӨГЖҮҮЛЭХ

ДЭД АЖЛЫН ХЭСГИЙН ТАЙЛАН

УЛААНБААТАР 2020

2

АГУУЛГА

НЭГ. УДИРТГАЛ ............................................................................................................. 7

ХОЁР. ҮНДЭСНИЙ ИХ, ДЭЭД СУРГУУЛЬ, КОЛЛЕЖИЙН ПРОФЕССОР БАГШИЙН

ҮНЭЛГЭЭНИЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ ........................................................................... 8

2.1. Профессор багшийн үнэлгээний талаар хийсэн судалгааны дүн .................... 8

2.2. Зарим их сургуулийн профессор багшийн үнэлгээний загварууд .................. 11

2.3. Профессор багшийн үнэлгээнд анхаарах асуудлууд ........................................... 16

ГУРАВ. ОЛОН УЛСЫН ИХ, ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ПРОФЕССОР БАГШИЙН

ҮНЭЛГЭЭНИЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ ......................................................................... 17

3.1. Гадаадын зарим улсын их, дээд сургуулийн багшийн үнэлгээний

туршлага ............................................................................................................ 17

3.2. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ОЛОН УЛСЫН ЧИГ ХАНДЛАГА ....... 19

ДӨРӨВ. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТОГТОЛЦООГ

БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ НЬ ................................................................................... 21

ТАВ. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ҮНЭЛГЭЭНИЙ

НИЙТЛЭГ ШАЛГУУР, ҮНЭЛЭХ ҮЗҮҮЛЭЛТ ................................................................. 22

5.1. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний нийтлэг шалгуур ........... 22

5.2. Профессор багшийн үйл ажиллагааг үнэлэх үзүүлэлт ................................... 26

ЗУРГАА. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НИЙТЛЭГ

ЖУРАМ, ЕРӨНХИЙ АРГАЧЛАЛ .................................................................................. 27

6.1. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний нийтлэг журам ............... 27

6.2. Профессор багшийн үйл ажиллагаанд үнэлгээ хийх ерөнхий аргачлал ....... 28

ДОЛОО. ҮНЭЛГЭЭНД ҮНДЭСЛЭН ПРОФЕССОР БАГШИЙН

ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖИХ НЬ ........................................................................................... 28

7.1. Профессор багшийн үнэлгээний нийтлэг шалгуур, үнэлэх үзүүлэлтийг

туршсан түүвэр судалгааны дүн ...................................................................... 28

7.2. Профессор багшийн өөрийн үнэлгээнд үндэслэн сургалтын хэрэгцээг

тодорхойлох нь.................................................................................................. 30

НАЙМ. ДҮГНЭЛТ .......................................................................................................... 33

3

БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТОГТОЛЦООГ ХӨГЖҮҮЛЭХ

ДЭД АЖЛЫН ХЭСГИЙН БҮРЭЛДЭХҮҮН

Гишүүд: С.Батхуяг Монгол улсын боловсролын их сургуулийн зөвлөх

профессор

Б.Батцэнгэл Монгол-Германы хамтарсан ашигт малтмал,

технологийн их сургуулийн захирал

Н.Пүрэвцогт Монгол улсын их сургуулийн Хөтөлбөр, чанарын

баталгаажуулалтын хэлтсийн дарга

Д. Сэрдарам Шинжлэх ухаан, технологийн их сургуулийн

Бизнесийн удирдлага, хүмүүнлэгийн сургуулийн

дэд профессор

Р.Чанцалдулам Хөдөө аж ахуйн их сургуулийн дэд захирал

Ц.Цацрал Хууль сахиулахын их сургуулийн Багшийн

хөгжлийн төвийн мэргэжилтэн

Б.Энхмаа Монгол улсын боловсролын их сургуулийн багш

Нарийн бичгийн дарга:

Ч.Шинэбаяр Монгол-Германы хамарсан ашигт малтмал,

технологийн их сургууль төслийн зөвлөх

4

НЭР ТОМЬЁОНЫ ТАЙЛБАР

Профессор багш - Дээд боловсролын түвшний хөтөлбөрөөр сургалт явуулах эрх

бүхий сургалтын байгууллагад багшлах ажлын орон тоон дээр томилогдон ажиллаж

байгаа ажилтан

Профессор багшийн үнэлгээ - Профессор багшийн ажлын байранд хийж гүйцэтгэх

ёстой үүрэгт ажлаа гүйцэтгэж байгаа байдлынх нь түвшинг тогтоох үйл ажиллагаа,

түүний үр дүн

Үнэлгээний шалгуур - Үнэлгээг үнэн бодитой хийхийн тулд сонгож авсан, үнэлгээний

объектын тухайн үнэлэх гэж байгаа хэсгийн шинж байдал илэрч гарах цэг-элемент,

түүний тодорхой шинж

Үнэлгээний арга - Үнэлгээ хийх ажлын зорилго, онцлогтой уялдуулан, түүнд

ашиглах арга хэрэгсэл, хэрэглэгдэхүүнүүд болон тэдгээртэй ажиллах арга барилын

тогтолцоо

Үнэлгээний аргачлал - Үнэлгээний аргын, түүнийг хэрэгжүүлэх ажлын арга замыг

үйл, үйлдлийнх нь түвшинд задлан тодорхойлсон боловсруулалт, түүний үр дүн

Үнэлгээний үр өгөөж - Тухайн нэгэн удаагийн үнэлгээний ажлын тухайд үнэлүүлж

байгаа ажилтанд өөрт нь өгсөн шууд туссан ашиг, тус нэмэр

Үнэлгээний үр дүн - Тухайн нэгэн удаагийн үнэлгээний ажлын тухайд байгууллага,

хамт олны амьдрал, үйл ажиллагаанд үзүүлсэн дам ашиг тус

Өөрийн үнэлгээ - Ямар нэгэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээ болон тодорхой үүрэг,

чиглэлтэй үйл ажиллагаа гүйцэтгэж байгаа субъект, өөрийн ажлын чанар, үр дүнг

өөрийнхөө тавьсан зорилго, зорилттой уялдуулан үнэлж, алдаа оноогоо олж харах

үйл, түүний үр дүн

Профессор багшийн өөрийн үнэлгээ - Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын

профессор багш өөрийн албан тушаалын зэрэглэл болон ажлын байрны

тодорхойлолтод нийцүүлэн нийтлэг шаардлага, үнэлгээний шалгуурын дагуу

өөрийн ажлын чанар, үр дүнг үнэлэх үйл, түүний үр дүн

Салбар нэгжийн хамтын үнэлгээ - Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын

тэнхим, баг хамт олон өөрийн бүрэлдэхүүний профессор багш нэг бүртэй өөрийн

үнэлгээний шалгуурыг хэлэлцэн тохиролцсоны үндсэн дээр тухайн профессор

багшийн өөрийн үнэлгээний тайланг хамтдаа хэлэлцэн, тайлангийн үнэн бодит

байдлыг нь үнэлэн цаашид ажлын чанар, үр дүнгээ дээшлүүлэх талаар үнэлэлт,

зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа, түүний үр дүн

Сургуулийн түвшний хөндлөнгийн үнэлгээ - Дээд боловсролын сургалтын

байгууллагын сургалт болон чанарын баталгаажуулалтын асуудал хариуцсан нэгж

эсвэл сургуулийн удирдлагаас томилогдсон баг шаардлагатай тохиолдолд

профессор багш нарын ажилд үнэлгээ өгөх үйл ажиллагаа, түүний үр дүн

Үнэлгээний нийтлэг шалгуур - Тухайн чиглэлийн үнэлгээнд тулгуур болгон ашиглах

шалгуурууд бөгөөд энэ чиглэлээр үнэлгээ хийх байгууллага, ажилтан нь үүнд

тулгуурлан, өөрсдийн хэрэгцээтэй уялдуулан шинэ шалгуур нэмж журам,

аргачлалаа боловсруулан ажиллахад зориулсан шалгууруудын ерөнхий нэршил

5

Үнэлгээний нийтлэг журам - Тухайн тодорхой чиглэлийн үнэлгээний үйл

ажиллагааг зохион байгуулах журмыг боловсруулахад тулгуур болгон ашиглахад

зориулсан журам

Үнэлгээний нийтлэг аргачлал - Тухайн тодорхой чиглэлийн үнэлгээний үйл

ажиллагааг зохион байгуулах журмыг хэрэгжүүлэх ажлын аргачлалыг

боловсруулахад тулгуур болгон ашиглахад зориулсан зөвлөмжлөн үлгэрчилсэн

аргачлал

Гэрээ дүгнэх уулзалт - Ажил олгогч болон түүнийг төлөөлсөн удирдах ажилтан

болон ажлын байранд томилогдон гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа ажилтны

хооронд тухайн тодорхой хугацаанд хийж гүйцэтгэхээр төлөвлөсөн гэрээт ажлын

гүйцэтгэлийг үнэлэх зорилготой хийх уулзалт

Өөрийн үнэлгээнд суурилах зарчим - Үнэлгээний, ажилтнуудын өөрсдийн үйл

ажиллагаанд хийх өөрийн үнэлгээний чанар, үр өгөөжийг дээшлүүлэх замаар,

тэдний ажлын байрандаа тасралтгүй хөгжих нөхцөл боломжийг хангах зарчим

6

ХҮСНЭГТ

Хүснэгт 1: Дээд боловсролын үндсэн үзүүлэлт ………………..…………………….. 8

Хүснэгт 2: Профессор багшийн үнэлгээний талаарх онлайн асуулгын дүн ……. 9

Хүснэгт 3: ХААИС-ийн профессор багшийн хөгжил, чадамжийн үнэлгээний

оноо, бүтэц ………………………………………………………………………………….. 14

Хүснэгт 4: Түүвэр судалгааны өөрийн үнэлгээний дундаж дүн …………………... 29

Хүснэгт 5: Профессор багшийн хөгжлийн талаарх санал асуулгын судалгаанд

багш өөрийн чадамжийг үнэлсэн байдал ……………………………………………… 32

ЗУРАГ

Зураг 1. МГТИС-ийн профессор багшийн үнэлгээний загвар …………………….. 15

Зураг 2: Их, дээд сургуулийн багшийн үнэлгээний тогтолцоо ………………….. 20

ХАВСРАЛТ

Хавсралт 1: Асуулгын загвар ……………………………………………………………….... 34

Хавсралт 2. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний нийтлэг

шалгуур, үнэлэх үзүүлэлт……………………………………………………………..…. 36

Хавсралт 3. Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын багшийн үнэлгээний

нийтлэг журам ………………………………………………………………………......… 47

Хавсралт 4. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээ хийх ерөнхий

аргачлал ………………………………………………………………………………..……. 50

7

НЭГ. УДИРТГАЛ

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайдын 2019 оны А/754 дугаар

тушаалаар Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын багшийн хөгжлийн төвийн

үйл ажиллагааг жигдрүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх ажлын хэсгийг байгуулсан бөгөөд

тус ажлын хэсэг их, дээд сургуулийн профессор багшийн цогц чадамжийг

тодорхойлон тэдэнд тавигдах нийтлэг шаардлагыг боловсруулах, профессор

багшийн үнэлгээний нийтлэг шалгуурыг боловсруулах, сургахуй болон суралцахуйн

идэвхтэй арга зүй болон инновац, дэвшилтэт технологийг сургалтад нэвтрүүлэх,

профессор багшийн судалгааны чадавхыг хөгжүүлэх зэрэг чиглэлээр судалгаа

хийж, холбогдох бичиг баримтыг боловсруулах, мөн профессор багшийн хөгжлийг

дэмжих төвийг байгуулах талаар тодорхой санал боловсруулах даалгавартай

ажиллаж байна. Энэ ажлын хүрээнд Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын

яамнаас дээр дурдсан чиглэл тус бүрээр дэд ажлын хэсгүүдийг байгуулан

ажиллуулсан.

Тэдний нэг болох Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын профессор

багшийн үнэлгээний тогтолцоог хөгжүүлэх дэд ажлын хэсэг нь үндэсний их, дээд

сургуулийн профессор багшийн үнэлгээний өнөөгийн байдалд дүн шинжилгээ хийх,

олон улсын их, дээд сургуулийн профессор багшийн үнэлгээний сайн туршлагыг

судлах, үр дүнд суурилсан үнэлгээний нийтлэг шалгуур боловсруулах, профессор

багшийн үнэлгээний арга аргачлал болон үнэлгээний нийтлэг журмын санал

боловсруулах, профессор багшийн үнэлгээний асуудлаар хэлэлцүүлэг, сургалт,

семинар зохион байгуулах даалгавартай ажилласан. Дэд ажлын хэсгийн

гүйцэтгэсэн эдгээр ажлыг тайланд тоймлон тусгасан болно. Тайлангийн зорилго нь

их, дээд сургуулийн профессор багш нар болон дээд боловсролын сургалтын

байгууллагын удирдлагад үнэлгээнд хандах хандлагаа эергээр өөрчлөх, үнэлгээний

шалгуур болон үнэлгээний аргачлалаа сайжруулах, үнэлгээний тогтолцоог

байгууллагын дотоод чанарын баталгаажуулалтын бүрэлдэхүүн хэсэг болгон

хөгжүүлэх, үнэлгээний үр дүнг профессор багш бүрийн болон байгууллагын сургалт,

судалгаа инновацын үйл ажиллагаа, мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээг

сайжруулахад ашиглах боломж олгоход оршиж байна.

Дээд боловсролын чанарыг сайжруулах, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх гол

хүчин зүйлүүдийн нэг бол их, дээд сургуулийн профессор багшийн хөгжил бөгөөд

профессор багшийн хөгжлийг дэмжих нэг механизм нь тэдний үйл ажиллагааг

үнэлэх үр дүнд чиглэсэн, өөрийн үнэлгээнд үндэслэсэн, олон талын оролцоог

хангасан цогц үнэлгээний тогтолцоог хөгжүүлэх явдал юм. Үнэлгээний тогтолцоог

хөгжүүлэхэд эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхийн зэрэгцээ их, дээд сургуулийн профессор

багш нар болон удирдлагын түвшинд үнэлгээний талаар нэгдсэн ойлголтыг

төлөвшүүлэх, үнэлгээнд хандах хандлагыг өөрчлөх, үнэлгээний соёл, үр өгөөжтэй

арга барилд суралцах, үнэлгээний үр дүнг бүтээлчээр ашиглах чадварыг олгох

сургалтын хөтөлбөрүүдийг бэлтгэн хэрэгжүүлэхийг санал болгож байна.

8

ХОЁР. ҮНДЭСНИЙ ИХ, ДЭЭД СУРГУУЛЬ, КОЛЛЕЖИЙН ПРОФЕССОР БАГШИЙН

ҮНЭЛГЭЭНИЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

2.1. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТАЛААР ХИЙСЭН СУДАЛГААНЫ ДҮН

Манай Улсад 2018-2019 оны хичээлийн жилийн статистик мэдээгээр төрийн

өмчийн болон төрийн бус өмчийн нийт 94 их сургууль, дээд сургууль, коллеж үйл

ажиллагаа явуулж, 6668 үндсэн багш ажиллаж байна. Сүүлийн жилүүдийн статистик

мэдээнээс үзэхэд 2016-2017 оны хичээлийн жилээс сургуулийн тоо болон тэнд

ажиллаж байгаа багшийн тоо тогтвортой байна.

Хүснэгт 1. Дээд боловсролын үндсэн үзүүлэлт

Үзүүлэлт Хичээлийн жил

2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 2018-2019

Их, дээд

сургуулийн тоо 101 100 95 96 94

Суралцагчдын

тоо 178,295 162,626 157,138 155,248 157,625

Ажиллагчдын

тоо 13,360 13,057 12,740 12,705 12,634

Үндсэн

багшийн тоо 7,528 7,121 6,917 6,724 6,668

Эдгээр их, дээд сургууль, коллежийн ажиллаж байгаа профессор багш нарын

үйл ажиллагааны үнэлгээний өнөөгийн байдлыг тандан судлах зорилгоор дараах

агуулгаар товч асуулгыг (Хавсралт 1. Асуулгын загвар) онлайн хэлбэрээр авсан:

1. Тухайн сургуульд профессор багш нарын ажлыг үнэлж байгаа байдал,

2. Үнэлгээний гол шалгуур,

3. Үнэлгээний үр өгөөж,

4. Үнэлгээтэй холбоотой асуудал, санал

Асуулгаар тухайн сургуульд профессор багшийн үйл ажиллагааг хэн, ямар

шалгуураар, хэрхэн үнэлж байгаа болон үнэлгээний үр дүнг хэрхэн ашиглаж байгаа

тухай мэдээлэл авахын зэрэгцээ профессор багш нарт үнэлгээ хийхэд тохиолддог

бэрхшээлийг нэрлэх, үнэлгээтэй холбоотой өөрсдийн саналаа илэрхийлэх боломж

олгосон. Судалгааны асуулгад 32 сургуулийн 142 профессор багш хариулсан

байна. Энэ судалгаанд оролцогчдын тоо харьцангуй цөөн буюу нийт багшийн

дөнгөж 2.1 хувь байгаа нь чамлалттай үзүүлэлт боловч судалгаанд оролцсон

профессор багш нар нийт сургуулийн 34 хувийг төлөөлж байгаа нь асуулгын дүнд

үндэслэн тодорхой дүгнэлт хийх боломжийг олгож байна.

Үүний тулд онлайн асуулгын асуултад профессор багш нарын өгсөн

хариултыг багцлан, тухайн хариулт нь нийт хариултад эзлэх хувийг гаргасан болно.

9

Хүснэгт 2. Профессор багшийн үнэлгээний талаарх онлайн асуулгын дүн

Асуулт ба хувилбарт хариултууд Хариултын

тоо

Эзлэх

хувь

Профессор багшийн үйл ажиллагааг хэн үнэлдэг тухайд

а Сургалтын алба, сургалтын мэргэжилтэн 61 43.0

б Сургуулийн захиргаа, захирал 15 10.6

в Тэнхим, профессорын баг 10 7.0

г

Сургуулийн захиргаа, сургалтын алба, тэнхим,

эрдмийн зөвлөл, захиргааны зөвлөл, оюутан,

удирдах зөвлөл г.м олон субъект

6 4.2

д Багшийн хөгжлийн төв 4 2.8

е Хяналт-шинжилгээ, чанарын баталгаажуулалт

хариуцсан нэгж 3 2.1

ё Тодорхой субъект нэрлээгүй 43 30.3

Үнэлгээг ямар арга, хэлбэрээр хийдэг тухайд

а Цагийн болон сургалт, эрдэм шинжилгээний ажлын

гүйцэтгэлээр 52 36.6

б Тусгай журмаар (үнэлгээний, аттестатчилалын г.м) 13 9.2

в Асуулга, асуумж, үнэлгээний хуудсаар 3 2.1

г Өөрийн үнэлгээний тайлан бичүүлж үнэлдэг 1 0.7

д Үнэлгээ яаж хийдэг нь тодорхойгүй, мэдэхгүй 73 51.4

Үнэлгээний шалгууруудын тухайд

а Сургалт, эрдэм шинжилгээ, төсөл хөтөлбөр

хэрэгжүүлэлт 60 42.3

б Эрдэм шинжилгээний төсөлт ажил, бүтээл 15 10.6

в Сургалт, эрдэм шинжилгээ, мэргэжлийн үйл

ажиллагаа 13 9.2

г Сургалтын арга зүй, өөрийн хөгжил 7 4.9

д Сургалтын чанар, багшийн ур чадвар, заах арга 3 2.1

е Сургалтын чанар, оюутны чадвар 2 1.4

ё Олимпиад, уралдаан тэмцээний дүн 1 0.7

ж Профессор багшид тавигдах үндсэн шаардлага 1 0.7

з Удирдлагуудад таалагдаж буй байдал 1 0.7

и Үнэлгээний шалгуур тодорхойгүй 39 27.5

Үнэлгээний үр дүнг юунд, яаж ашигладаг тухайд

а Багшийн ажлыг дүгнэх, багш нарыг шагнал

урамшуулалд тодорхойлох 123 86.6

б Багшийн хөгжил, aжил сайжруулах 7 4.9

в Мэдэхгүй, ашигладаггүй, мөн тодорхой хариулт

өгөөгүй 12 8.5

Үнэлгээний үед тохиолддог бэрхшээлийн тухайд

10

а Үнэлгээтэй шууд хамааралгүй хариулт өгсөн буюу

өөрийн ажилд тохиолддог бэрхшээлийг бичсэн 114 80.3

б Бэрхшээл тохиолддоггүй 6 4.2

в Үнэлгээний шалгуур тодорхойгүй, үнэлгээ үнэн

бодитой явдаггүй 3 2.1

г Хариулт өгөөгүй 19 13.4

Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний талаар авсан асуулгын

дүнгээс үзэхэд сургуулиудын хувьд профессор багшийн ажлын үнэлгээг ямар нэгэн

хэмжээгээр хийж байгаа ч үнэлгээний тогтолцоо нь төлөвшөөгүй байна. Тухайлбал,

асуулгад хамрагдсан профессор багш нарын 30.3 хувь нь үнэлгээ хийдэг субъектийг

нэрлээгүй байгаа нь тэд үнэлгээг хэн хариуцаж хийдгийг мэдэхгүй байна гэж

дүгнэхэд хүргэж байна. Мөн 51.4 хувь нь үнэлээг ямар арга, хэлбэрээр хийдэг нь

тодорхойгүй буюу мэдэхгүй гэсэн хариулт өгсөн бол 27.5 хувь нь мөн үнэлгээний

шалгуур тодорхойгүй байдаг гэж үзсэн байна.

Түүнчлэн асуулгад хамрагдсан профессор багш нарын 80.3 хувь нь тэдний

үйл ажиллагааг үнэлэхэд тохиолдож байгаа бэрхшээлийн тухай асуултад

үнэлгээтэй шууд хамааралгүй буюу өөрсдийн үндсэн үйл ажиллагааг явуулахад

тохиолддог бэрхшээлийг тоочсон байгаа нь профессор багш нарын хувьд өөрсдийн

үйл ажиллагааны үнэлгээний тухай ойлголт муу, үнэлгээний учир утгыг тэр бүр сайн

ойлгоогүй байгааг илэрхийлж байна. Энэ нь тэдний дийлэнх нь үнэлгээг удирдлагын

зүгээс өөрсдийнх нь ажлыг дүгнэх хэрэгсэл, сайн үнэлгээ нь шагнал, урамшуулалд

тодорхойлогдох нөхцөл гэж үзэж байгаатай холбоотой байж болно.

Судалгааны асуулт нэг бүрээр авч үзвэл:

Тэдний үйл ажиллагаанд үнэлгээ хийдэг субъектийн тухай асуулгад

хамрагдсан профессор багш нарын 43 хувь нь сургалтын алба, сургалтын

мэргэжилтэн, 10.6 хувь нь сургуулийн удирдлага, захирал гэж хариулснаас үзэхэд

үнэлгээг профессор багшийн үндсэн үйл ажиллагааны зөвхөн нэг чиглэл болох

сургалт талаас нь голлон хийдэг бөгөөд удирдлагын шууд оролцоо багагүй байдаг

байна. Харин тухайн профессор багшийн үйл ажиллагаанд хамгийн ойр байдаг

тэнхим, профессорын баг (оролцогчдын 7 хувь нь энэ хариултыг өгсөн) түүний

үнэлгээнд хангалттай хэмжээнд оролцож чаддаггүй болохыг судалгааны дүн

харуулж байна.

Үнэлгээний арга, хэлбэрийн тухай асуултад нийт оролцогчдын 50 хүрэхгүй

хувь нь тодорхой хариулт өгсний дийлэнх олонх нь профессор багшийн үйл

ажиллагааг түүний цагийн болон сургалт, эрдэм шинжилгээний ажлын гүйцэтгэлд

үндэслэн үнэлдэг гэж хариулсан бол цөөн тооны хүн үнэлгээний болон

аттестатчиллын журам, асуулга, асуумж, үнэлгээний хуудас хэрэглэдэг тухай

дурдсан байна. Нийт 142 хүнээс ердөө 1 хүн өөрийн үнэлгээний тайлан бичүүлж

үнэлдэг гэсэн хариулт өгсөн нь манай их, дээд сургуулиудад профессор багш нар

өөрөө үйл ажиллагаандаа үнэлгээ хийдэг туршлага дутагдаж байгааг нотолж байна.

Мөн сургуулиудын профессор багш нарынхаа үйл ажиллагааг үнэлдэг арга хэлбэр

11

нь сургууль бүрийн хувьд харилцан адилгүй байгаагаас гадна үнэлгээний арга

хэлбэр, арга хэрэгслийн талаарх профессор багш нарын ойлголт нь сул, бас

ихээхэн зөрүүтэй байна.

Профессор багш нар тэдний үйл ажиллагааныхаа үндсэн чиглэл болох

сургалт, судалгааны ажлаа хэрхэн хэрэгжүүлж байгааг үнэлгээний гол шалгуураар

нэрлэсэн нь нэг талаас ойлгомжтой боловч нөгөө талаас сургууль болон профессор

багш нар үнэлгээнд хэт ерөнхий ханддагаас шалтгаалсан байж болно. Үнэлгээний

шалгуур хэт ерөнхий байгаа нь үнэлгээний ач холбогдол, үр дүнд сөргөөр нөлөөлөх

эрсдэлтэй юм. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний шалгуурууд нь ч

мөн сургуулиудад өөр өөр байгаа бөгөөд энэ нь улсын хэмжээнд үнэлгээний нийтлэг

шалгуур байхгүй, тухайн сургуулийн удирдлага үнэлгээний шалгуурыг өөрийн арга

барил, хандлагад нийцүүлэн тогтоодогтой холбоотой юм.

Ихэнх сургуулиуд дээр профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний дүнг

тэдний ажлыг дүгнэх, шагнаж урамшуулах, цалин хөлсийг нэмэх болон бууруулах

үндэслэл болгох зорилгоор ашигладаг байна. Асуулгад оролцогчдын дөнгөж 5

орчим хувь нь профессор багш нарын үйл ажиллагаанд өгсөн үнэлгээний үр дүнг

тэдний хөгжлийг дэмжих, ажлыг сайжруулахад ашигладаг гэсэн нь тун чамлалттай

үзүүлэлт, энэ асуудалд сургуулийн болон профессор багш нарын зүгээс цаашид

онцгой анхаарал хандуулах шаардлагатай гэж үзэж байна.

Профессор багш нарын үйл ажиллагааны үнэлгээний үед тохиолддог

бэрхшээлийн хувьд дийлэнх оролцогчид өөрсдийнхөө ажлын талаас хандаж

хариулт өгсөн бөгөөд эндээс үнэлгээний өнөөгийн байдалд дүгнэлт хийхэд

шаардлагатай мэдээллийг авч чадахгүй ч профессор багш нарын ажилд тохиолддог

хүндрэл бэрхшээлийг нэлээд өргөн хүрээнд илрүүлэн харах боломжтой учраас энэ

мэдээлэл дээр жич дүгнэлт хийх нь зүйтэй гэж үзэж байна. Харин өмнөх

асуултуудын хариултад жин дарж байгаа профессор багш нар хэн үнэлгээ хийдгийг

мэдэхгүй, үнэлээг ямар арга, хэлбэрээр хийдэг нь тодорхойгүй буюу мэдэхгүй,

үнэлгээний шалгуур тодорхойгүй зэрэг хариултыг асуулгад оролцогчид үнэлгээ

хийхэд тохиолддог бэрхшээлтэй холбоотой асуултад хэдий дурдаагүй ч эдгээр нь

профессор багшийн үйл ажиллагааг үнэлэхэд бодит бэрхшээл үүсгэх суурь

асуудлууд мөн болно.

2.2. ЗАРИМ ИХ СУРГУУЛИЙН ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ЗАГВАРУУД

Улсын хэмжээнд их, дээд сургууль, коллежийн профессор багшийн

үнэлгээний өнөөгийн байдалд онлайн судалгаанд үндэслэн дээрх дүгнэлтүүдийг

хийхийн зэрэгцээ зарим их сургуулийн профессор багшийн үйл ажиллагааны

үнэлгээний загварыг танилцуулж байна.

Монгол улсын их сургууль

МУИС-ийн багшийн үнэлгээ нь эрхзүйн хувьд МУИС-д профессор багш

ажиллуулах журмын хүрээнд зохицуулагдсан байдаг. МУИС-ийн профессор

багшийн үнэлгээ нь тухайн бүрэлдэхүүн сургуулийн захиралтай байгуулсан

12

хөдөлмөрийн гэрээнд үндэслэн явагддаг. Профессор багш нь хичээлийн жилийн

туршид 26 багц цагийн сургалт, эрдэм шинжилгээ болон бусад ажлыг (сургууль дээр

явагдах бүх төрлийн үйл ажиллагааг багц цагаар хэмжихээр тодорхойлсон байдаг

бөгөөд багц цагаар үл хэмжигдэх цөөн тооны ажил бий) гүйцэтгэдэг бөгөөд албан

тушаалын зэрэглэлээсээ хамаарч доторх харьцаа нь харилцан адилгүй байна.

Хичээлийн жил бүрийн эхэнд хөдөлмөрийн гэрээ байгуулж, тухайн албан

тушаалын зэрэглэлд тохирох багц цагийн ажлын хэмжээг тодорхойлдог. Хичээлийн

жил бүрийн төгсөлд гүйцэтгэлийг үнэлж, дүгнэдэг бөгөөд энэ үнэлгээ нь тухайн

хичээлийн жилд хийсэн ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээ бөгөөд гүйцэтгэлийн хувиас

хамаарч тухайн профессор багшийн цалин, хөлсөнд өөрчлөлт оруулж болно.

Харин албан тушаалын зэрэглэлийн буюу профессор багшийн ажлын нэгдсэн

үнэлгээ хийснээр тухайн багшийн зэрэглэл ахих, дэвших боломжууд нээгддэг юм.

Багш болон ахлах багшийн орон тоонд ажиллаж буй профессор багш нар нь гурван

жил тутамд багшийн ажлын нэгдсэн үнэлгээнд заавал орно.

МУИС-ийн профессор багш нь өөрийн үнэлгээний тайланг дараах агуулгаар

бичиж үнэлүүлнэ.

1. Сургалт, заах арга зүй

a. Сургалтын ажил /30%/

b. Сургалтын технологи ба хэрэглэгдэхүүн /30%/

c. Суралцагчтай ажилласан байдал /30%/

d. Даалгаварт болон бусад ажил /10%/

2. Эрдэм шинжилгээ

a. Эрдэм шинжилгээний бүтээл, өгүүлэл /60%/

b. Эрдэм шинжилгээний төсөл, гэрээт ажил, оюуны өмчийн бүтээл /20%/

c. Эрдэм шинжилгээний бусад ажил /20%/

3. Мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээ

a. Мэргэжлийн үйлчилгээ /50%/

b. Нийгмийн үйлчилгээ /50%/

Шинжлэх ухаан, технологийн их сургууль (ШУТИС)

ШУТИС-д 2016 оноос багш, ажилтны өөрийн үнэлгээний системийг

хэрэгжүүлэх түр журам мөрдөж байсан ба 2019 оноос ШУТИС-ийн багш, ажилтны

ажлын гүйцэтгэлийг үнэлж, урамшуулах журмыг шинэчлэн баталж, мөрдөж байна.1

Энэхүү журам нь төлөвлөгөөт ажил, тусгай ажил, хувь хүний чадамж гэсэн 3 үндсэн

хэсэгтэй бөгөөд 1000 хүртэл оноогоор дүгнэдэг байна. Үүнээс сургалтын ажлыг

төлөвлөгөөт ажил гэж үзэж ажлын үнэлгээний 50 хувийг, эрдэм шинжилгээ,

судалгааны ажлыг тусгай ажил гэж үзэж 30 хувиар, хувь хүний чадамжаас

шалтгаалах хувь хүний хөгжил, олон нийтийн үйлчилгээг 20 хүртэл хувиар тооцдог

байна. Багшийн өөрийн үнэлгээний журмын дагуу багш өөрийн үнэлгээг хийх ба

оюутны үнэлгээ, хамт олны үнэлгээ, удирдах албан тушаалтны үнэлгээг харьцуулан

1 https://www.must.edu.mn/mn/uramshuulah_juram/

13

багшийн сарын цалингийн 50 хүртэл хувьтай тэнцэх хэмжээний урамшууллыг

хичээлийн жилийн улирал бүрд олгодог байна.

Профессор багшийн сургалт, судалгааны үйл ажиллагааны үнэлгээний өөр

нэг хэлбэр нь 2008 оноос хэрэгжиж байгаа оны шилдэг багш шалгаруулах үйл

ажиллагаа юм. ШУТИС-ийн оны шилдэг багш шалгаруулах журмыг 2016 онд

шинэчлэн баталж хэрэгжүүлж байна.2 Энэхүү журмын хүрээнд ШУТИС-ийн

хэмжээнд жил бүр багшийн албан тушаалын зэрэглэлийг харгалзан “Шилдэг сурган

хүмүүжүүлэгч багш”, “Шилдэг судлаач багш”, “Шилдэг залуу багш”, “Шилдэг зөвлөх

багш”, “Шилдэг бүтээлч багш”-ийг шалгаруулж, тухайн хичээлийн жилд хийсэн

ажлын үр дүн, ололт амжилтаар нь шалгаруулж, 1-3 дугаар байр эзэлсэн багшид

өргөмжлөл олгож, мөнгөн шагналаар урамшуулдаг байна. Шалгаруулалтыг хийхдээ

сургалтын үйл ажиллагаа, эрдэм шинжилгээний бүтээл, төсөл гэрээт ажил болон

зөвлөх үйлчилгээ, хувь хүний хөгжил гэсэн 3 бүлэг 19 үзүүлэлттэй 100 оноогоор

дүгнэж, шилдэг багшийг шалгаруулдаг байна.

Монгол улсын боловсролын их сургууль

МУБИС-ийн багшийн ажлыг үнэлэх үйл ажиллагааг МУБИС-ийн багшийн

ажиллах журмаар зохицуулдаг. Профессор багш нарын ажлын кредит нь сургалтын

(A), эрдэм шинжилгээ (B), бүтээлч ажлын, сургууль, олон нийтийн үйлчилгээний (C)

гэсэн гурван хэсгээс бүрдэх бөгөөд албан тушаалаас үл хамаарч 23 кредит байна.

Улирлын төгсгөлд багш нарын сургалтын ажлын гүйцэтгэлийг тэнхимийн

эрхлэгч, профессорын багийн ахлагч тооцож, бүрэлдэхүүний сургуулийн

хөтөлбөрийн албаны дарга хянана. Эрдэм шинжилгээний болон бүтээлч ажлын

гүйцэтгэлийг тэнхимийн эрхлэгч, багийн ахлагч, төслийн удирдагч хамтран үнэлнэ.

Жилийн нийт ажлын (А, В, С) гүйцэтгэлийг сургуулийн захирал хянаж

баталгаажуулна. Багш нарын ажлын гүйцэтгэлд Чанарын баталгаажуулалт,

мониторингийн алба хяналт тавьж, гарсан үр дүнг МУБИС-ийн захирлын зөвлөлөөр

хэлэлцүүлэн дүгнэлт гаргуулж, шаардлагатай арга хэмжээг авч ажиллана. А,В,С-

ийн аль нэг нь 2-оос дээш удаа дутуу гүйцэтгэсэн тохиолдолд багшийг тухайн албан

тушаалын зэрэглэлд тавих шаардлагыг хангаж чадахгүй байна гэж үзэх ба журмын

холбогдох заалтын үндэслэн шийдвэрлэнэ.

Багшийн ажлын үнэлгээг ажлын байр, албан тушаалын зэрэглэлд ажиллах

гэрээний хугацаанд хийдэг бөгөөд үнэлгээ нь албан тушаалын зэрэглэл тогтоох,

хөдөлмөрийн гэрээг сунгах, цалин нэмэх, шагнал урамшуулалд дэвшүүлэхэд гол

үндэслэл болно. Багш нь өөрийн хийж гүйцэтгэсэн үндсэн ажлын дэлгэрэнгүй

тайлан бичиж, нотлох баримтуудыг хавсаргана. Багшийн ажлыг холбогдох албан

тушаалтнууд үнэлэхдээ тайланд хавсаргасан материалд үндэслэнэ. Багшийн

ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээг 1-4 оноо буюу 1-100 хувиар тооцно. МУБИС-ийн

захиргаа, Эрдэм шинжилгээний болон Хөтөлбөрийн нэгдсэн алба хамтран нийт

багшийн чансааны дүнг жил бүрийн 9 дүгээр сарын 10-ны дотор нэгтгэн гаргана.

2 https://www.must.edu.mn/mn/must_shildeg_bagsh/

14

Чанарын баталгаажуулалт, мониторингийн албанаас хоёр жилд нэг удаа

тухайн багшийн ахиц, дэвшил болон багшид тавих шаардлагыг хангаж байгаа

эсэхийг оюутан, багш, ажилтан, удирдах ажилтан, бусад сонирхлын бүлгийн

оролцоотойгоор үнэлж дүгнэлт гаргана.

Хөдөө аж ахуйн их сургууль (ХААИС)

ХААИС-ийн багшийн үнэлгээ нь ХААИС-ийн профессор багш ажиллуулах

журам, ХААИС-ийн профессор багшийн хөгжил чадамжийг үнэлэх журмын хүрээнд

зохицуулагдсан байдаг. ХААИС-ийн профессор багш нь хичээлийн жилийн туршид

25 багц цагийн сургалт, эрдэм шинжилгээ, мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэх бөгөөд

багшийн жилд гүйцэтгэх ажлын багц норм нь тухайн багшийн албан тушаалын

зэрэглэлээс хамаарна.

Хөдөлмөрийн гэрээг хичээлийн жил бүрийн эхэнд байгуулах бөгөөд гэрээнд

тухайн албан тушаалын зэрэглэлд тохирох багц цагийн ажлын хэмжээг тодорхойлж,

түүний дагуу хичээлийн жил бүрийн төгсөлд гүйцэтгэлийг үнэлж, дүгнэдэг байна.

Энэ үнэлгээ нь тухайн хичээлийн жилд тухайн зэрэглэлд ажилласан багшийн

гүйцэтгэлийн үнэлгээ бөгөөд профессор багшийн албан тушаалын зэрэглэлийг

өөрчлөх (дэвшүүлэх болон бууруулах) үндэслэл болохгүй, харин гүйцэтгэлийн

хувиас хамаарч цалин, хөлсөнд өөрчлөлт оруулж болдог.

Профессор багшийн албан тушаалын зэрэглэлийн буюу багшийн ажлын

нэгдсэн үнэлгээ нь зэрэглэл ахих, дэвших үндэслэл болно. Багшийн хөгжил,

чадамжийн түвшин, албан тушаалын зэрэглэлийг

А. Сургахуйн чадамжийг сургалт, заах арга зүйн үйл ажиллагаа, үр дүн

Б. Судалгааны чадамжийг эрдэм шинжилгээ, инновацын үйл ажиллагаа, үр дүн

В. Мэдлэг оюуны чадамжийг мэргэжил, олон нийтийн үйл ажиллагаа, үр дүн

Г. Хувь хүний чадамжийг ур чадварын хөгжил, ахиц дэвшлийн үйл ажиллагаа, үр

дүн гэсэн шалгуур үзүүлэлтээр тогтооно.

Нэгдсэн үнэлгээ нь өөрийн үнэлгээний тайланд үндэслэх ба нийт үнэлгээнд

салбар зөвлөлийн үнэлгээ 80 хувь, оюутны үнэлгээ 10 хувь, хамт олны болон

бүрэлдэхүүн сургуулийн удирдлагын үнэлгээ тус бүр 5 хувийг эзэлнэ. (Хүснэгт 3)

Хүснэгт 3. ХААИС-ийн профессор багшийн хөгжил, чадамжийн

үнэлгээний оноо, бүтэц

Багшийн албан

тушаалын зэрэглэл

Сургахуйн

чадамж

Судалгааны

чадамж

Мэдлэг оюуны

чадамж

Хувь хүний

чадамж

Нийт

оноо

Профессор 756 1260 378 126 2520

Дэд профессор 756 972 324 108 2160

Ахлах багш 720 720 270 90 1800

Багш 648 504 216 72 1440

Дадлагажигч багш 540 324 162 54 1080

15

Дадлагажигч багш 2 жил, багш, ахлах багш 3 жил, дэд профессор 4 жил,

профессор 5 жил тутамд багшийн хөгжил, чадамжийн түвшнийг заавал үнэлүүлнэ.

Монгол-Германы хамтарсан ашигт малтмал, технологийн их сургууль

(МГТИС)

МГТИС-ийн профессор багш нарын үйл ажиллагааны үнэлгээг үр дүнгийн

гэрээнд үндэслэн хийдэг болно. Профессор багш бүр хичээлийн жилийн эхэнд

өмнөх хичээлийн жилийн үр дүнгийн гэрээний хэрэгжилтээ дүгнэж, ирэх хичээлийн

жилийн гэрээг байгуулж ажиллана. Тус сургуульд шинээр орж буй профессор

багшийн хувьд ажилд орохдоо үр дүнгийн гэрээ байгуулна. Профессор багш нартай

харьяалах тэнхимийн декан гэрээ байгуулна. Үр дүнгийн гэрээнд сургалт, судалгаа,

бусад үйлчилгээ гэсэн гурван чиглэлээр хийх ажлыг тодорхой тусгана.

Профессор, багшийн аль зэрэглэлд ажилладгаас хамааран сургалт,

судалгаа, бусад ажлын эзлэх хувь харилцан ялгаатай байдаг. Жишээ нь

профессорын зэрэглэлд ажиллаж байгаа багшийн судалгаанд зарцуулах цаг

багшийн зэрэглэлтэй харьцуулахад өндөр байх.

Үр дүнгийн үнэлгээ нь өөрийн үнэлгээ, удирдлагын үнэлгээ гэсэн 2 үндсэн

хэсэгтэй байна. Өөрийн үнэлгээний хэсэгт профессор багш нь хичээлийн жилийн

турш хийсэн ажил, хүрсэн дүнгээ үнэлгээний батлагдсан маягтын дагуу эмхэтгэн

бичиж, өөрийн үнэлгээний тайланг 6 дугаар сарын 15-нд шууд удирдлагадаа

хүргүүлнэ. Удирдлагын үнэлгээний хэсэг нь эцсийн үнэлгээ, цаашид авах арга

хэмжээ, зөвлөмж гэсэн агуулгатай байна. Хичээлийн жил бүрийн эхлэхэд декан

профессор багш нэг бүртэй үр дүнгийн гэрээний биелэлтийг дүгнэх уулзалт хийдэг.

Энэ уулзалтаар удирдлага нь профессор багшид үнэлгээний дүнг танилцуулж,

сайжруулах шаардлагатай үйл ажиллагааны талаар үүрэг даалгавар өгч, энэ

хичээлийн жилд профессор багшаас хүлээх тусгай үр дүнг тодорхойлон бичнэ.

Зураг 1. МГТИС-ийн профессор багшийн үнэлгээний загвар

МГТИС-иас профессор багштай үр дүнгийн гэрээ байгуулах болон гэрээний

хэрэгжилтийг үнэлэхдээ профессор багш бүрийн онцлог давуу талыг нээж илрүүлэх,

үнэлэхийг эрхэмлэнэ. Үр дүнгийн гэрээний үнэлгээнд дараах зарчмыг баримтална:

Үр дүнгийн гэрээ

Үйл ажиллагаа

Өөрийн үнэлгээ

Гэрээ дүгнэх уулзалт

16

1. Үйл ажиллагааг ил тод, шударга үнэлэх

2. Тэднийг мэргэжлийн чиглэлээрээ өсөж дэвжихийг дэмжих

3. Профессор багш нар сургуулийн амжилтад хувь нэмэр оруулахад идэвхжүүлэх

Дээрх их сургуулиуд профессор багшийн үнэлгээнд тухайн сургуулийн

профессор багш ажиллуулах журам, профессор багшийн үнэлгээний журам,

аттестатчиллын журмыг мөрдөн ажилладаг байна. Харин эдгээр их сургуулийн

багшийн хөгжлийн хөтөлбөрт багшийн үнэлгээний асуудал тэр бүр тодорхой

тусагдаагүй байна.

2.3. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНД АНХААРАХ АСУУДЛУУД

Монгол Улсын их, дээд сургууль, коллежид ажиллаж байгаа профессор

багшийн үйл ажиллагааг үнэлэх ажил тогтмол хийдэг болохыг дээрх онлайн

асуулгын дүн болон зарим их сургуулийн туршлага нотолж байна. Мөн түүнчлэн

дээд боловсролын сургалтын байгууллагын багшийн хөгжлийн төвийн үйл

ажиллагааг жигдрүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх ажлын хэсгээс явуулсан их дээд

сургуулийн багшийн хөгжлийн талаарх санал асуулгын судалгааны дүн дээрх

дүгнэлтийг баталж байна. Уг судалгаанд оролцсон 681 багшийн 563 (82.7 хувь) нь

танай сургууль багшийн үнэлгээний нэгдсэн системтэй юу гэсэн асуултад тийм гэсэн

хариулт өгсөн бөгөөд тэдний 472 (80.3 хувь) нь тухайн сургуулийн үнэлгээний

систем үндэсний хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц гэж үзсэн байна.

Гэвч их, дээд сургуулиудын профессор багшийн үнэлгээний аргачлал ихээхэн

ялгаатай байгааг судалгааны дүн баталж байна. Мөн профессор багшийн үйл

ажиллагааны үнэлгээ нь их, дээд сургуулийн үйл ажиллагааны чанарын

баталгаажуулалтад тусгагддаггүй болохыг төрийн болон төрийн бус өмчийн

сургуулиудын байгууллагын магадлан итгэмжлэлийн өөрийн үнэлгээний тайланд

хийсэн түүвэр судалгаа харуулсан болно. Их, дээд сургуулийн багшийн үнэлгээний

зарим сайн туршлага байгаа ч үндэсний хэмжээнд профессор багшийн үйл

ажиллагааны үнэлгээний нэгдсэн тогтолцоо хараахан төлөвшөөгүй бөгөөд дараах

сул талууд ажиглагдаж байна:

Профессор багш нарын хувьд:

- Үнэлгээний талаар нэгдсэн ойлголт хангалттай тогтоогүй,

- Үнэлгээг сургалтын алба болон сургуулийн удирдлагын зүгээс тэдний

ажлыг дүгнэх арга хэрэгсэл гэж үзэх нь түгээмэл,

- Үнэлгээний үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцдоггүй,

Их, дээд сургуулийн хувьд:

- Үнэлгээний шалгуур тодорхойгүй,

- Үнэлгээний арга, аргачлал тодорхойгүй,

- Үнэлгээний үр дүнг зөвхөн профессор багшийн ажлыг дүгнэх, шагнаж

урамшуулахад ашигладаг,

Улсын хэмжээнд:

- Үнэлгээний нийтлэг шалгуур, нийтлэг журам, аргачлал байхгүй,

17

- Дээд боловсролын салбарын чанарын баталгаажуулалтын тогтолцоонд

профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээ, ялангуяа өөрийн

үнэлгээний эзлэх байр суурь дутагдалтай байна.

Эндээс үзэхэд профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний зорилго, ач

холбогдлыг таниулах, профессор багш нарын үнэлгээнд хандах хандлагыг өөрчлөх

шаардлагатай байна. Үүний тулд сургуулийн удирдлагын зүгээс үнэлгээ хийх арга,

хэлбэртээ шүүмжлэлтэй бөгөөд бүтээлчээр хандаж, оролцооны зарчмыг

хэрэгжүүлэн үнэлгээний үр дүнг профессор багшийн хөгжлийг дэмжих, улмаар

сургалт, судалгааны үйл ажиллагааг сайжруулахад ашиглах тогтолцоог бүрдүүлэх

нь чухал юм. Түүнчлэн улсын хэмжээнд дээд боловсролын сургалтын байгууллагын

багшид тавигдах нийтлэг шаардлагад нийцсэн үнэлгээний шалгуур болон

профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний нийтлэг журмыг боловсруулан

мөрдөх нь их, дээд сургууль болон профессор багшид үр өгөөжтэй үнэлгээний

тогтолцоо бүрэлдэн тогтоход ач холбогдолтой гэж үзэж байна.

ГУРАВ. ОЛОН УЛСЫН ИХ, ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ПРОФЕССОР БАГШИЙН

ҮНЭЛГЭЭНИЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

3.1. ГАДААДЫН ЗАРИМ УЛСЫН ИХ, ДЭЭД СУРГУУЛИЙН БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТУРШЛАГА

Үндэсний хэмжээнд их, дээд сургууль, коллежийн профессор багшийн

үнэлгээний талаар хийсэн онлайн судалгаа, зарим их сургуулийн туршлагад

үндэслэн профессор багшийн үнэлгээний өнөөгийн байдлын талаар эхний дүгнэлт

хийсний дараа зарим орны туршлагыг төлөөлөл болгон авч үзлээ. Ингэхдээ дээд

боловсролын хөгжил, сургалтын чанараараа дэлхийд тэргүүлж байгаа АНУ, Англи,

ХБНГУ, Япон, Өмнөд Солонгос болон ойр хөрш орнуудыг сонгон их, дээд

сургуулийн профессор багшийн үнэлгээний олон улсын жишиг, хандлагыг

харуулахыг зорьсон болно.

Судалгаанд хамрагдсан улсуудын их сургуулиудын профессор багшийн

үнэлгээний талаарх мэдээллийг онлайн эх сурвалжуудаас авч харьцуулан үзэхэд

багшийн үнэлгээний шалгуур үзүүлэлтүүд, арга аргачлал төдийгүй үнэлгээний үр

дүнг ашиглаж байгаа хэлбэрүүд ижил төстэй ч мөн өөр өөрийн онцлогтой болохыг

тоймлон авч байна.

АНУ-д 1980-аад оноос эхлэн боловсролын судалгааны салбарт гарсан

томоохон ахиц дэвшил, өөрчлөлтүүд, боловсролын шинэчлэлийн үр дүнд

Ерөнхийлөгчийн шийдвэрээр “Уралдагчаас ялагч” (Race to the Top - RTTT)

хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлсэн байна. Хөтөлбөр нь багшийн өрсөлдүүлэх

зарчимд суурилсан бөгөөд ажлын туршлага, албан тушаалын зэрэглэлээс үл

хамааруулан бодитоор суралцагчийн ахиц дэвшил хэрхэн явагдсаныг багш бүрээр

ялгаатайгаар үнэлдэг тогтолцоог бүрдүүлж чадсан байна. Багшийн үнэлгээний

систем нь АНУ-ын муж улс бүрд өөр өөр байдаг боловч суралцагчийн ахиц дэвшил,

хөтөлбөрийн суралцахуйн үр дүнд хүрсэн эсэхийг нийтлэг үзүүлэлт болгодог байна.

18

Үнэлгээний стандартчилсан сорилуудыг өргөн ашигладаг ба өөрийн, хамт олны,

удирдлагын болон гаднын хөндлөнгийн үнэлгээний аргачлалыг хэрэглэдэг байна.

Одоо байгаа хамгийн үр өгөөжтэй үнэлгээний систем нь Вашингтон хотод 2009 онд

хэрэгжиж эхэлсэн IMPACT систем бөгөөд энд сурагчдын сурлагын түвшин, ангийн

ажиглалт, багш нарын хамтын ажиллагаа, мэргэжлийн ур чадварыг багшийн

үнэлгээнд тусгасан байдаг. Үүний үр дүнд өндрөөр үнэлэгдсэн багш нарт санхүүгийн

томоохон урамшуулал олгох, үр дүн багатай багш нарт зориулсан мэргэжлийн ур

чадварыг сайжруулах бүх төрлийн арга хэмжээ зохион байгуулдаг байна.

Япон, Солонгост нь түшмэлийн систем буюу шалгалтын системийг төрийн

алба, боловсролын системдээ хэрэгжүүлдэг учир их, дээд сургуулийн профессор

багш нар бүгд шалгалт өгч тухайн албан тушаалд ажиллах ба ангилал дэвшиж

ажилладаг байна. Их, дээд сургуульд профессор, дэд профессор, ахлах багш гэсэн

гурван ангилалтай бөгөөд багш нарын ангиллыг Боловсролын албан тушаалтны

хуулиар зохицуулдаг. Гэхдээ шалгалтын системийн оноонууд нэгдсэн нэг

стандарттай байдаггүй, их сургууль бүр өөр өөрийн шалгалтын шалгууртай байдаг.

Нийт оноо цуглуулах арга нь төрийн албаны шалгалтын системээр явдаг. Төрийн

сургуулиуд профессор багш нартаа илүү өндөр шалгуур тавьдаг байна.3

ХБНГУ-д боловсролын асуудлыг муж улсуудын Засгийн газар хамаардаг

бөгөөд нийтлэг жишиг нь төрийн өмчийн их, дээд сургуулийн тэнхим хариуцах

профессорын томилгоог тухайн муж улсын боловсролын сайд эсхүл тухайн

сургуулийн захирал хийдэг бол энгийн профессор болон дэд профессорын

томилгоог сургууль хариуцдаг байна. Төрийн өмчийн их сургуулийн профессорууд

нь мөн төрийн албан хаагчийн статустай байдаг. Харин холбооны улсын хэмжээнд

нэгдсэн шалгалтын систем байхгүй. Профессор багшийн үнэлгээг байгууллагын

чанарын баталгаажуулалтын нэг чухал хэсэг гэж үздэг бөгөөд тухайн сургуулийн

үнэлгээний журамд үнэлгээний комисс байгуулах, үнэлгээг хэрхэн хийх, гарсан

үнэлгээнд үндэслэн шийдвэрлэх процессуудыг нарийн заасан байдаг.4

Английн их, дээд сургууль тус бүр өөрсдийн хөтөлбөрүүдийн чанарыг дотоод

хяналтаар дамжуулан хангах үүрэгтэй бөгөөд үндэсний хэмжээнд хөтөлбөрийн

магадлан итгэмжлэл хийгддэггүй. Сургалтын буюу багшлахуйн чанарыг үнэлэх

зорилгоор Засгийн газраас санаачилсан хөндлөнгийн хяналтын систем (Teaching

Excellence and Student Outcomes Frameworks) хэрэгжүүлдэг. Энэ хөндлөнгийн

хяналтад их, дээд сургуулиуд өөрсдийн хүсэлтээр хамрагддаг бөгөөд алт, мөнгө,

хүрэл үнэлгээ олгодог. Сайн үнэлгээ авсан тохиолдолд сургуулийн нэр хүнд өсөж,

сургалтын төлбөрөө нэмэгдүүлэх эрхтэй болдог. Энэ үнэлгээнд багшлахуйн

чанарыг оюутны сэтгэл ханамжийн судалгаа, сургуулиас хасагдсан болон гарсан

оюутны тоо, төгсөгчдийн ажил эрхлэлтийн байдал зэргийг хамруулж тогтоодог

байна. 5

3 https://m.blog.naver.com/chacha8281/221166177536 4 https://www.tum.de/die-tum/arbeiten-an-der-tum/berufungen/tum-faculty-tenure-track/ablauf-der-tenure-

phase 5 https://www.timeshighereducation.com/student/blogs/what-tef-results-teaching-excellence-framework-2019

19

ОХУ-д их, дээд сургуулийн профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээг

улсын хэмжээнд мөрддөг.6 Боловсрол, шинжлэх ухааны яамнаас баталсан

“Профессор багш нарын бүрэлдэхүүнд багтан сурган хүмүүжүүлэх албан тушаал

эрхэлдэг ажилтнуудын аттестатчилал явуулах журам”-ын дагуу зохион байгуулдаг

байна. Профессор багш эрхэлж буй албан тушаалдаа мэргэжлийн түвшинд тэнцэж

байгаа эсэхээ 5 жилд 1 удаа үнэлүүлнэ. Үнэлгээний комисс сурган хүмүүжүүлэх үйл

ажиллагааны үр дүн, шинжлэх ухааны ололт амжилтад тулгуурлан асуудлыг

шийдвэрлэх сэдэл, шинэлэг технологи, инновацыг нэвтрүүлэхэд суралцагчийг

татан оролцуулах, хамтран суралцах, хамтдаа хайгуул хийх боломжийг бүрдүүлэх

арга зүй, хувь хүний туршлага, мэдлэг чадвар, дадал, хандлага, мэргэжлийн хөгжил

зэрэг шалгуурыг харгалзан үзэж, тухайн профессор багш уг албан тушаалд тохирно

эсхүл тохирохгүй гэсэн шийдвэр гарна.7 Сүүлийн жилүүдэд тухайн сургуулиудын

хөгжлийн төлөвлөгөө, багшийн хөгжлийн бодлоготой холбоотойгоор үнэлгээнд

харилцан адилгүй шалгуурыг тавьдаг болсон байна.

3.2. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ОЛОН УЛСЫН ЧИГ ХАНДЛАГА

Чанартай дээд боловсрол олгодог их, дээд сургуулийн профессор багш

болох шаардлага маш өндөр, хариуцлагатай байдаг тул шалгаруулалтаар тэнцэж

орсон профессор багш нарын хувьд үнэлгээ нь илүү сургалт судалгааны чанарын

баталгаажуулалтыг хангах чиглэлд байдаг байна.

Их, дээд сургуулийн профессор багшийн үнэлгээ систем нь тухайн

сургуулийн үйл ажиллагааны чанарын баталгаажуулалтын бүрэлдэхүүн хэсэг

бөгөөд профессор багш нарынхаа ерөнхий болон тусгай мэдлэг, ур чадвар, ололт

амжилтын үнэлэмж буюу түвшнийг тогтоох дотоод хэрэгцээнд суурилсан байна.

Профессор багшийн үнэлгээ нь тасралтгүй үргэлжлэх үйл явц юм. Юу нь болж

байна, юуг сайжруулах шаардлагатай байна гэдэг талаар бодитой ойлгохын тулд

үнэлгээнд нухацтай хандах, олон талаас нь авч үзэх шаардлагатай байдаг байна.8

Их, дээд сургуулийн үйл ажиллагаанд оролцогч бүх талууд буюу профессор багш

өөрөө болон мэргэжил нэгтнүүд, мөн оюутнууд болон сургуулийн удирдлага

үнэлгээний үйл явцад оролцох бөгөөд үнэлгээний зорилго нь их, дээд сургуулийн

үндсэн үйл ажиллагаа болох сургалт, судалгааны чанарыг сайжруулахад оршино.

6https://base.garant.ru/70995524/53f89421bbdaf741eb2d1ecc4ddb4c33/?fbclid=IwAR2pg9Uc27FjpaFcdnBLAK5Aczb5MtCTm0tXCQ1LtbGwWpdlRduFl8vriCM#friends 7https://yandex.ru/turbo?text=https%3A%2F%2Fdelatdelo.com%2Forganizaciya-biznesa%2Fattestatsiya-

pedagogicheskih-rabotnikov.html&fbclid=IwAR0Uy5pk6jIOA6-hJmce0yG0Bz-WNY3XM9scsbxt7Pw47enxN6YTB4Q0JeE 8https://www.washington.edu/teaching/topics/assessing-and-improving-teaching/evaluation/

20

Зураг 2. Их, дээд сургуулийн багшийн үнэлгээний тогтолцоо

Их, дээд сургуулийн профессор багшийн үнэлгээний зорилго, хандлагатай

уялдан өөрийн үнэлгээний ач холбогдол улам өсөж байна. Үнэлгээний нэг хэсэг

болох оюутны үнэлгээ нь профессор багш, оюутны хоорондох харилцааг дэмжих,

хичээлийн чанарыг баталгаажуулахад чиглэгдэг бөгөөд барууны орнууд оюутны

үнэлгээний арвин туршлагатай9 бөгөөд өргөн хэрэглэдэг10 байна. Мэргэжил нэгтний

үнэлгээ нь их, дээд сургуулийн дотоод соёлд эерэг нөлөөтэй бөгөөд профессор

багш нарын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой байна. Харин

удирдлагын үнэлгээ нь азийн орнуудын их, дээд сургуулиудад илүү түгээмэл

хэрэглэгддэг байна.

Их, дээд сургуулийн удирдлагын зүгээс профессор багшийн үнэлгээг тэдний

хөгжлийг дэмжих, албан тушаал дэвших зэрэгт чухал хүчин зүйл болгон авч үздэг

байна. Дээрх улс орнуудад их, дээд сургуулийн профессор багшийн хувьд

профессорын 2-3 ангилалтай байхын зэрэгцээ, зарим улсад багш гэсэн албан

тушаал байдаг байна. Дэд профессор болон багш нь тодорхой хугацаа заасан

гэрээтэй ажилладаг бөгөөд тухайн багшийн үнэлгээний үр дүн нь гэрээний хугацаа

дууссаны дараа сургуульдаа албан тушаал ахин ажиллах эсэхийг шийдэхэд нэг

чухал үзүүлэлт болдог байна.

Их, дээд сургуулиудын онцлог байдал, мэргэжлийн чиглэлээс хамаарч

үнэлгээний үзүүлэлтүүд өөр байж болох ч тоймлон авч үзвэл их, дээд сургуулийн

профессор багшийг дараах чиглэлээр үнэлдэг байна:

Ерөнхий болон мэргэжлийн мэдлэг

Эрдэм шинжилгээ судалгааны ажлын идэвхтэй байдал

Хичээлийг хүргэх болон удирдан зөвлөх ур чадвар

Нийгмийн идэвхтэй байдал

Ёс зүй, зөөлөн ур чадвар

9 https://teachingcommons.stanford.edu/resources/teaching/evaluating-your-teaching/teaching-evaluation 10 SET Project: Student Evaluations of Teaching Measuring and Enhancing Course Quality and Teaching Quality By

Ad Scheepers, Rotterdam School of Management, January 2019

Их, дээд сургуулийн профессор

багшийн үнэлгээ

Оюутны үнэлгээ

Удирдлагын үнэлгээ Мэргэжил нэгтний үнэлгээ

Өөрийн үнэлгээ

21

Профессор багшийн үйл ажиллагаанд үнэлгээ хийх үйл явцад оролцогч

талууд өөр өөрийн байр суурь, ашиг сонирхлын үүднээс хандах нь бодитой

тохиолддог учраас үнэлгээний зарчмыг тогтоох, мөрдөж ажиллах нь маш чухал

байдаг байна. Дээрх орнуудын туршлагаас үзэхэд профессор багшийн үнэлгээ

бодитой, үр дүнтэй байх суурь нөхцөл нь үнэлгээний шалгуур, үнэлэх үзүүлэлтүүд

болон үнэлгээний аргачлал нь тодорхой стандартад тулгуурласан байх, олон талын

оролцоог бүрэн хангах, оролцогч талуудыг үнэлгээ хийх аргачлалд сургах, талууд

харилцан ярилцах, санал солилцох боломж олгох зэрэг байна.

ДӨРӨВ. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТОГТОЛЦООГ

БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ НЬ

Үндэсний их, дээд сургуулиудын профессор багшийн үйл ажиллагааны

үнэлгээний өнөөгийн байдал болон профессор багшийн үнэлгээний олон улсын чиг

хандлагыг харьцуулан үзэхэд үнэлгээний тогтолцоог шинэчлэн хөгжүүлэх

шаардлагатай гэдэг нь харагдаж байна. Олон улсын хэмжээнд профессор багшийн

үнэлгээнд цогц бөгөөд хөгжлийн чиг хандлагатай байх гэсэн зарчмыг баримталж

байна. Их, дээд сургуулийн профессор багш нарын үнэлгээний зорилго нь зөвхөн

багшийн ажлыг үнэлэх бус профессор багш нарын хөгжлийг дэмжих, тэдний ажлын

үр дүн дээшлэх нөхцөлийг бүрдүүлэхэд чиглэх, ингэснээр сургалт, судалгааны үйл

ажиллагааны чанарт нөлөөлөхөд оршино.

Профессор багш нарын ажлын байран дээрх хөгжлийг дэмжихийн тулд

тухайн сургуулийн удирдлагын ажлын арга барилын хувьд профессор багш нар

ажлын байрандаа эзэн нь болж, өөрсдийнхөө ажлын байрны зориулалт, түүнийхээ

үр дүнгийн талаар ойлголттой байж, өөрийнхөө ажлыг өөрөө үнэлж, ажлынхаа

алдаа оноог олж харж, засан залруулж ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх, харин салбар

нэгжийн хувьд профессор багш бүхэн өөрийн үүрэг, зориулалтыг ухааран ойлгох

талаар хамтран ажиллах, улмаар ажлынх нь үр дүнг үнэлэх шалгуураа олж

тогтооход туслах, нэгжийнхээ хамтын зорилго, зорилтуудаа хамтдаа тодорхойлоход

анхаарах шаардлагатай болно. Профессор багшийн үйл ажиллагааны анхдагч

үнэлэгч нь тэр өөрөө байх бөгөөд үнэлгээ бүхэлдээ өөрийн үнэлгээнд суурилна.

Үнэлгээ тогтолцоо нь өөрийн үнэлгээ, салбар нэгжийн хамтын үнэлгээ,

сургуулийн түвшний хөндлөнгийн үнэлгээ гэсэн гурван шатлалтай байна.

Профессор багшийн үйл ажиллагаа, түүний үр дүнгийн талаар суралцагчдын сэтгэл

ханамжийн судалгаа тогтмол авч, судалгааны дүнг холбогдох үйл ажиллагаа,

түүний үр дүнгийн үнэлгээнд тусгах замаар үнэлгээнд суралцагчдын оролцоог

хангана.

Профессор багшийн үнэлгээ нь тухайн багш, тухайн салбар нэг, улмаар

тухайн сургуулийн үйл ажиллагааны сайжруулалтад чиглэсэн тасралгүй үргэлжлэх

үйл явц бөгөөд их, дээд сургууль, коллежийн дотоод чанарын баталгаажуулалтын

нэг бүрэлдэхүүн хэсэг байна. Үнэлгээний нийтлэг шалгуурт үндэслэн сургууль бүр

өөрийн онцлогт нийцсэн үнэлгээний шалгуурыг профессор багшийн албан

тушаалын зэрэглэл бүрээр тогтооно. Үнэлгээний тогтолцоог хөгжүүлэхэд

22

- Профессор багшийн өөрийн үнэлгээнд суурилах

- Үнэлгээнд олон талын оролцоог хангах

- Талууд нэгдсэн ойлголт, эерэг хандлагатай байх

- Хамтын ажиллагааг эрхэмлэх

- Үйл ажиллагааны сайжруулалтад чиглэх

- Чанарын соёлыг хөгжүүлэх

- Багшийн хөгжлийг дэмжих зэрэг зарчмыг баримтлан ажиллана.

Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний тогтолцоог дээрх зарчмыг

баримтлан хөгжүүлснээр профессор багшид ажлын байран дээрээ хөгжих

боломжийг нэмэгдүүлж, улмаар сургалт, судалгаа, үйлчилгээний чанарыг бүх

түвшинд сайжруулахад бодитой хувь нэмэр оруулахын зэрэгцээ дараах дагалдах

эерэг үр дүнд хүрнэ:

1. Сургуулийн бүх шатны хамтын ажиллагааны чанар, үр өгөөж дээшилнэ.

2. Нийт хамт олны түвшинд өөрсдийн үйл ажиллагаандаа тавих анхаарал

дээшилж, өөртөө тодорхой зорилго, зорилт тавьж ажиллана.

3. Профессор багшийн үнэлгээнд хандах хандлага сайжирна.

4. Сургуулийн дотоод хяналт шинжилгээ хариуцсан нэгжийн ажлын үүрэг

зорилго, арга хэлбэр, арга зүй нь шинэчлэгдэнэ.

Тасралгүй үргэлжлэх үйл ажиллагаанд хийх үр дүнд чиглэсэн үнэлгээ нь

өөрөө мөн тасралтгүй үргэлжлэх процесс байна. Профессор багшийн үнэлгээний

тогтолцоог боловсронгуй болгоход үнэлгээнд оролцогч бүх талуудад зориулсан

сургалт, семинар, хэлэлцүүлгийг тодорхой давтамжтайгаар зохион байгуулах, сайн

туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх нь чухал бөгөөд эдгээр арга хэмжээг тухайн

сургуулийн багшийн хөгжлийг дэмжих үйл ажиллагааны хүрээнд хийх нь үнэлгээний

зорилгод нийцнэ гэж үзэж байна.

ТАВ. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ҮНЭЛГЭЭНИЙ

НИЙТЛЭГ ШАЛГУУР, ҮНЭЛЭХ ҮЗҮҮЛЭЛТ

5.1. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НИЙТЛЭГ ШАЛГУУР

Дээд боловсролын чанарыг сайжруулах, их, дээд сургуулийн профессор

багшийн хөгжлийг дэмжих зорилгын дор тэдний үйл ажиллагааг үнэлэх шалгуур нь

үйл ажиллагааны үр дүнд чиглэсэн бөгөөд профессор багшид тавигдах нийтлэг

шаардлагад нийцсэн байх зарчмыг баримтлан сургалт, судалгаа инновацын үйл

ажиллагаа, мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээний нийтлэг шалгуурыг дараах

байдлаар томьёолж байна.

Сургалтын үйл ажиллагааны үнэлгээний нийтлэг шалгуур

1. Хичээлийн хөтөлбөр, сургалтын зохион байгуулалтын чиглэлээр

- Хичээлийн хөтөлбөр боловсруулсан байдал

- Заадаг хичээлийн дизайн төлөвлөлтийг хийсэн байдал

23

- Хичээлийн үйл ажиллагааг төлөвлөн хэрэгжүүлж байгаа байдал

- Хичээлийг сайжруулах талаар анхаарсан байдал,

- Сургалтын орчныг сайжруулах талд санаачилга гаргадаг байдал

- Өөрчлөлтийг хурдан мэдэрч сургалтын чиглэлд инновац шинээр туршиж

хэрэгжүүлсэн байдал

- Хичээлийн үр дүнг үнэлсэн байдал

2. Заах арга зүй, сургалтын технологийн чиглэлээр

- Заах арга зүйн чиглэлээр мэдлэг чадвараа сайжруулж, сургалтад хэрэглэсэн

байдал

- Суралцагчдад чанартай, өндөр боловсрол эзэмшихэд дэмжлэг үзүүлэх

зохистой арга хэлбэрүүдийг сургалтад ашигласан байдал

- Сургалтад дижитал технологийг зохистой ашигласан байдал

- Сургалтын явц, үр дүн болон сургалтын арга хэлбэрүүдийн үр дүнг

харьцуулан дүгнэсэн байдал

3. Суралцагчидтай ажиллах, тэднийг үнэлэх чиглэлээр

- Суралцагчдын ухамсартай суралцахуйг дэмжин чиглүүлдэг байдал

- Суралцагчдыг нийгмийн хариуцлагатай болж төлөвшихөд дэмжлэг үзүүлдэг

байдал

- Суралцагчдыг үнэлэх арга нь хичээлийн зорилгод нийцсэн байдал

- Сургалтын хөтөлбөр болон хичээлийн хүрээнд суралцагчдын мэдлэг, чадвар,

төлөвшилтийг үнэлэх оновчтой арга барилыг төлөвлөн хэрэглэж, тасралтгүй

сайжруулж, сургалтын чанарыг баталгаажуулдаг байдал

4. Сургалтын хөтөлбөрийн чиглэлээр

- Сургалтын хөтөлбөр боловсруулсан байдал

- Салбар дундын болон хамтарсан хөтөлбөр боловсруулах чиглэлээр бусад

тэнхим, их дээд сургуультай хамтран ажиллаж байгаа байдал

- Сургалтын хөтөлбөр, арга зүйг боловсронгуй болгох чиглэлээр ажил олгогч,

салбар, мэргэжлийн холбоо, түншлэгч байгууллагатай хамтран ажиллаж

байгаа байдал

- Тогтвортой гадаад дотоод хамтын ажиллагаа, стратегийн түншлэлээр

дамжуулан сургалтын хөтөлбөрийг сайжруулж, салбарын хөгжлийн ирээдүйд

шаардлагатай шинэ хөтөлбөрийг нээх, хэрэгжүүлэх чиглэлээр ажиллаж

байгаа байдал

5. Салбар нэгж болон сургуулийн сургалтын үйл ажиллагааны чиглэлээр

- Сургалттай холбоотой бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, сайжруулах

ажлыг санаачилсан, оролцсон байдал

- Мэргэжлийн болоод боловсролын онол, арга зүйн мэдлэг чадвараа

тасралтгүй хөгжүүлэх өөрийн хөгжлийн төлөвлөгөөтэй ажилладаг байдал

- Багшлахуй, суралцахуй заах арга зүйн мэдлэг, ур чадвараа бусдад түгээн

дэлгэрүүлж, сайн туршлагаа хуваалцсан байдал

- Дадлагажигч багшид зөвлөн тусалж ажилладаг байдал

- Сургалтын болон мэргэжлийн ажлын баг удирдан ажиллаж байгаа байдал

24

Судалгаа инновацын үйл ажиллагааны үнэлгээний нийтлэг шалгуур

1. Судалгааны арга зүйн чиглэлээр

- Салбар шинжлэх ухааны онол арга зүйн шинэ мэдээллийг судлан судалгааны

ажилдаа хэрэгжүүлдэг байдал

- Судалгааны арга зүйд суралцсан байдал

- Эрдэм шинжилгээний бүтээл бичих, хэвлэлтэд бэлтгэх чадвар

- Судалгааны ажлын үр дүнгээ түгээн дэлгэрүүлэх арга туршлага эзэмшиж

байгаа байдал

- Судалгааны төсөл, хөтөлбөрийн санал боловсруулж, төслийн бичиг баримт

бүрдүүлсэн байдал

- Дагалдагч багш нар болон оюутнуудын судалгааны ажлын арга барилд

суралцахад зөвлөн туслах арга барил эзэмшсэн байдал

2. Судалгааны үр дүнгийн чиглэлээр

- Салбар шинжлэх ухаан, мэргэжлийн болоод багшлах ажлын чиглэлээр

судалгааны ажилд оролцож байгаа байдал

- Үндэсний болон салбар мэргэжлийн түвшинд судалгааны ажил хийсэн

байдал

- Эрдэм шинжилгээ судалгааны төсөл хэрэгжүүлсэн байдал

- Үндэсний болон олон улсын судалгааны төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн

байдал

- Эрдэм шинжилгээний бүтээл туурвисан байдал

- Судалгааны үр дүнг түгээн дэлгэрүүлэх ажилд оролцсон байдал

- Судалгааны үр дүнг үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд нэвтрүүлсэн байдал

3. Судалгааны менежментийн чиглэлээр

- Судалгааны баг, судлаачидтай хамтран ажиллаж байгаа байдал

- Судалгааны баг, судлаачдыг удирдан ажиллаж байгаа байдал

- Эрдэм шинжилгээ судалгааны төслийг удирдан хэрэгжүүлсэн байдал

- Судалгааны төслийн удирдлага, төлөвлөлтийг хариуцан ажиллаж байгаа

байдал

- Судалгааны төсөл, хөтөлбөрийн санхүүжилт бүрдүүлсэн байдал

- Судалгааны гадаад, дотоод харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлсэн

байдал

4. Хамтын ажиллагааны чиглэлээр

- Олон улсын болон дотоодын эрдэм шинжилгээний хуралд оролцсон байдал

- Судалгааны ажил шалгаруулах ажилд оролцсон байдал, Судалгааны

бүтээлд шүүмжлэгч, зөвлөхөөр ажилласан байдал

- Мэргэжлийн салбарын асуудлыг шинжлэх ухааны үүднээс шийдвэрлэсэн,

шинэ санаа гаргасан байдал

- Дэвшүүлсэн санал санаачилга, гарц шийдлийн талаар шинжлэх ухааны

үндэслэлтэй судалгааны төсөл төлөвлөсөн байдал

25

Мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээний үнэлгээний шалгуур

1. Суралцагчид болон багш нарт зориулсан үйлчилгээний чиглэлээр

- Суралцагчдад мэргэжлийн зөвлөгөө өгсөн байдал

- Суралцагчдад зориулсан мэргэжлийн, нийгэм олон нийтийн үйл ажиллагаа

зохион байгуулсан байдал

- Багш нарт зориулсан мэргэжлийн, нийгэм олон нийтийн үйл ажиллагаа

зохион байгуулсан байдал

2. Салбар мэргэжлийн үйлчилгээний чиглэлээр

- Салбар мэргэжлийн чиглэлийн ажилтнуудад зориулсан мэргэжил

дээшлүүлэх сургалтын оновчтой байдал

- Мэргэжлийн холбоод, салбарын байгууллага, мэргэжилтнүүд хоорондын

хамтын ажиллагаанд оролцсон байдал, гүйцэтгэсэн үүрэг

- Боловсрол, мэргэжлийн салбарын хүрээнд санаачлан боловсруулсан

мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөр, сургалтын ач холбогдол

- Салбар мэргэжлийн чиглэлээр дүрэм, журам, зөвлөмж, норм норматив,

стандарт, арга зүй, аргачлал, зөвлөмж боловсруулах ажлын арга туршлага

эзэмшсэн байдал

- Салбарын тогтвортой хөгжилд оруулсан хувь нэмэр

3. Нийгмийн үйлчилгээний чиглэлээр

- Салбар мэргэжлийн чиглэлээр иргэдийн шинжлэх ухааны мэдлэг чадварыг

дээшлүүлэхэд чиглэсэн боловсролын үйлчилгээ үзүүлсэн байдал, ач

холбогдол

- Олон нийтэд зориулсан мэргэжлийн чиглэлийн зөвлөгөө өгсөн байдал

- Нийгмийг соён гэгээрүүлэх, нийгмийн сайн сайхны төлөө зохион байгуулсан

сайн дурын ажил

4. Боловсрол, шинжлэх ухааны салбарын үйлчилгээний чиглэлээр

- Мэргэжлийн эрдэм шинжилгээний сэтгүүлийг хөгжүүлэх, редакцын зөвлөл,

мэргэжлийн зөвлөлд ажилласан байдал

- Салбарын хөтөлбөрийн чанарыг баталгаажуулах, магадлан итгэмжлэх үйл

ажиллагаанд оролцсон байдал

- Олон улс болон үндэсний салбар, мэргэжлийн хүрээний бодлогын

харьцуулсан анализ хийж үнэлэлт дүгнэлт гаргах, инновацыг бий болгох,

хөгжүүлэх арга замыг тодорхойлох ажлын ажлын арга барил эзэмшсэн

байдал

Профессор багшийн үнэлгээний эдгээр нийтлэг шалгуурыг их, дээд сургууль,

коллеж бүр өөрийн хэв шинж, үйл ажиллагааны онцлог, хөгжлийн бодлого,

төлөвлөлтөд нийцүүлэн баяжуулж ашиглана. Тухайн профессор багшийн үйл

ажиллагааны үнэлгээний шалгуурыг үнэлгээнд оролцогч талууд үйл ажиллагааны

өнөөгийн байдалд бодитой дүгнэлт хийсний үндсэн дээр хамтран тогтоосноор

тухайн үйл ажиллагаа тодорхой цаг хугацаанд бодитой үр дүнд хүрэх боломжийг

бүрдүүлнэ.

Үнэлгээний шалгуурыг профессор багшийн албан тушаалын зэрэглэлд

харгалзуулан авч үзнэ. Үндсэн үйл ажиллагааны үнэлгээнд багшийн зэрэглэлээс

26

ахлах багш, дэд профессор, профессорын зэрэглэлд үнэлгээний шалгуур нь шатлан

өсгөх бөгөөд дадлагажигч багшийн үнэлгээний шалгуурыг дадлагажигч багш нь

тодорхой хугацааны дараа багшийн зэрэглэлд хүргэх зорилгод нийцүүлэн тогтооно.

Их, дээд сургуулийн профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний

нийтлэг шалгуурыг багшид тавигдах нийтлэг шаардлагыг баримтлан боловсруулсан

бөгөөд зөвхөн үйлийн хүрээнд үйлчилнэ. Тиймээс их, дээд сургуулиуд өөрсдийн

сургуулийн шаардлагад нийцүүлэн профессор багшид тавигдах ерөнхий

шаардлагад хамааралтай мэдлэг, чадвар, төлөвшил, хандлага, ёс зүйн шалгуурыг

үнэлгээнд оруулж болно. Энэ тохиолдолд хүний нөөцийн мэргэжлийн байгууллагаас

зөвлөх үйлчилгээ авах, тусгай тестийг ашиглахыг зөвлөж байна.

5.2. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ҮНЭЛЭХ ҮЗҮҮЛЭЛТ

Профессор багшийн үйл ажиллагааг тухайн сургуулиас баталсан үнэлгээний

шалгуур үзүүлэлтэд үндэслэн салбар нэгжийн түвшинд харилцан тохиролцсон

шалгуурын дагуу нотлох баримтад үндэслэн үнэлнэ. Бүх шатны үнэлгээг хийхэд

урьдчилан тогтоосон үзүүлэлтийг ашиглана. Үнэлгээний үзүүлэлт нь тухайн үйл

ажиллагааны үр дүнг тодорхой цаг хугацаанд бодитой хэмжих боломжийг олгоно.

Профессор, багшийн үйл ажиллагааг дараах тоон үзүүлэлтүүдээр үнэлэхийн

зэрэгцээ үйл ажиллагааны үр дүнд 1-Хангалтгүй, 2-Сайжруулах шаардлагатай,

3-Боломжтой, 4-Хангалттай гэсэн 1-4 онооны чанарын үнэлгээ өгнө.

Сургалтын үйл ажиллагааны үр дүнг үнэлэхэд заасан хичээл, сургалтад

нэвтрүүлсэн дэвшилтэт арга зүй, технологи, мөн боловсруулсан, хэрэгжүүлсэн,

сайжруулсан сургалтын хөтөлбөрийн тоо, хүртээмж, чанар, хичээлийн болон

сургалтын хөтөлбөрийн баталгаажуулалт, сургалтын материаллаг бус орчинд

гарсан өөрчлөлт, сургалтыг сайжруулах чиглэлээр ажил олгогчид, мэргэжлийн

байгууллагуудтай хамарсан ажлын тоо, чанар, сургалтын үйл явц болон үр дүнтэй

холбоотой суралцагчид, хамтран ажиллагчдын сэтгэл ханамжийн түвшин зэрэг

үзүүлэлтүүдийг хэрэглэнэ.

Судалгаа инновацын үйл ажиллагааны үр дүнг оролцсон болон удирдсан

судалгааны ажлын тоо, тухайн судалгаанд гүйцэтгэсэн үүрэг, судалгааны үр дүн,

бүтээлийн тоо, мэргэжлийн судлаачдаар хэлэлцүүлсэн, хэвлэн нийтлүүлсэн болон

ишлэгдсэн, оюуны өмчийн хамгаалалт хийгдсэн бүтээлийн тоо, боловсруулсан

болон хэрэгжүүлсэн төсөл хөтөлбөрийн тоо, тэдгээрт авсан санхүүжилтийн хэмжээ,

инновацын бүтээгдэхүүн үйлчилгээний тоо, үр өгөөж, судалгааны гадаад, дотоод

хамтын ажиллагааны тоо, хамрах хүрээ зэрэг үзүүлэлтээр хэмжинэ.

Мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээний үр дүнг үнэлэхдээ юуны өмнө

үйлчилгээ хүртэгчдийн сэтгэл ханамжийн түвшнийг харгалзан үзэх бөгөөд оролцсон

болон хариуцан зохион байгуулсан арга хэмжээ, үйлчилгээний тоо, чанар,

хүртээмжийг үнэлгээний үзүүлэлт болгон авч болно.

Дэд ажлын хэсгээс профессор багшийн сургалт, судалгаа инновац,

мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээний нийтлэг шалгуур, үнэлэх үзүүлэлтийг

албан тушаалын зэрэглэл бүрээр боловсруулсан (Хавсралт 2. Профессор багшийн

үйл ажиллагааны үнэлгээний нийтлэг шалгуур, үнэлэх үзүүлэлт) бөгөөд энэхүү

27

нийтлэг шалгуур, үнэлэх үзүүлэлтийг Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын

багшийн үнэлгээний нийтлэг журмын хавсралтаар баталж, их, дээд сургуулийн

хэрэглээнд хүргэхийг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын яаманд санал

болгож байна.

ЗУРГАА. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ҮНЭЛГЭЭНИЙ

НИЙТЛЭГ ЖУРАМ, ЕРӨНХИЙ АРГАЧЛАЛ

6.1. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НИЙТЛЭГ ЖУРАМ

Их, дээд сургууль, коллежийн профессор багшийн үйл ажиллагааны

үнэлгээний тогтолцоо нь профессор багш хөгжлийг дэмжих хөшүүлэг, улмаар дээд

боловсролын чанарыг сайжруулах нэг механизм болж чадна гэсэн үзэл

баримтлалын дор дээд боловсролын сургалтын байгууллагын багшийн албан

тушаалын бүх зэрэглэлд ажиллаж байгаа профессор багш нарын сургалт, судалгаа

инновац, мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа болон түүний

чанарыг үнэлэхэд баримтлах нийтлэг журмын төслийг боловсруулсан болно.

(Хавсралт 3. Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын багшийн үнэлгээний

нийтлэг журам)

Энэхүү журам нь Боловсролын тухай хууль, Дээд боловсролын тухай хууль,

Багшийн хөгжлийг дэмжих тухай хууль болон бусад холбогдох хууль тогтоомж,

дүрэм журамд нийцсэн байх ба профессор багш нарын үйл ажиллагааны үнэлгээтэй

холбоотой маргаан үүсвэл тухай сургуулийн дотоод журам, ёс зүйн дүрмийн дагуу

шийдвэрлэхээр тусгасан. Журам нь нийтлэг үндэслэл, профессор багшийн

үнэлгээний тогтолцоо, профессор багшийн үйл ажиллагааг үнэлэх, профессор,

багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний үр дүнг хэрэгжүүлэх болон бусад гэсэн 5

бүлэгтэй ба профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний нийтлэг шалгуур,

үнэлэх үзүүлэлтийг журмын нэгдүгээр хавсралтаар, профессор багшийн үйл

ажиллагааны үнэлгээний ерөнхий аргачлалыг журмын хоёрдугаар хавсралтаар

батлахаар журмын төсөлд тусгасан.

Журамд профессор, багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний зорилго нь

тэднийг ажлын байран дээрээ хөгжих боломжоор хангах, профессор, багшийн

хөгжлийг дэмжсэнээр дээд боловсролын сургалт, судалгаа, үйлчилгээний чанар, үр

өгөөжийг дээшлүүлэхэд оршино гэж тодорхойлсон бөгөөд энэхүү журмыг их

сургууль, дээд сургууль, коллеж бүр өөрийн үйл ажиллагааны онцлог, хөгжлийн

бодлого, стратегид нийцүүлэн профессор, багшийн үйл ажиллагааг үнэлэхдээ

үндэслэл болгоно.

Профессор, багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний тогтолцоо нь өөрийн

үнэлгээ, салбар нэгжийн хамтын үнэлгээ, сургуулийн түвшний хөндлөнгийн үнэлгээ

гэсэн 3 шатлалтай байх ба журмын төсөл шатлал бүрийг товч тодорхойлсон. Мөн

профессор, багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээ нь их сургууль, дээд сургууль,

28

коллежийн чанарын дотоод баталгаажуулалтын нэг бүрэлдэхүүн хэсэг болохыг

журамд зааж өгсөн болно.

6.2. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ ЕРӨНХИЙ АРГАЧЛАЛ

Их сургууль, дээд сургууль, коллеж бүр сургуулийнхаа онцлог, хөгжлийн

бодлого, стратегидаа нийцүүлэн профессор багшийн сургалт, судалгаа, инновац,

мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээний үйл ажиллагааг үнэлэх аргачлалыг

боловсруулан мөрдөж, профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний

тогтолцоог хөгжүүлнэ. Харин энэхүү ерөнхий аргачлал нь их сургууль, дээд

сургууль, коллежийн профессор багшийн үнэлгээний тогтолцооны шатлал

хоорондын уялдаа холбоог хангах, хамтын ажиллагааг дэмжихэд чиглэгдэнэ

(Хавсралт 4. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээ хийх ерөнхий

аргачлал).

Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний тогтолцоо нь профессор

багшийн өөрийн үнэлгээ, салбар нэгжийн хамтын үнэлгээ, сургуулийн түвшний

хөндлөнгийн үнэлгээ гэсэн 3 шатлалтай байх бөгөөд үнэлгээг профессор багш бүр

хичээлийн жил тутамд нэгээс цөөнгүй удаа хийнэ.

Үнэлгээний ерөнхий аргачлалд профессор багшийн үйл ажиллагааны

үнэлгээний шатлал бүрд хийх ажлыг тодорхой зааж өгсөн бөгөөд үнэлгээнд

баримтлах зарчмыг тодорхойлсон болно. Уг аргачлалыг дээд боловсролын

сургалтын байгууллагын багшийн үнэлгээний нийтлэг журмын хавсралтаар баталж,

их, дээд сургуулийн хэрэглээнд хүргэхийг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан,

спортын яаманд санал болгож байна.

ДОЛОО. ҮНЭЛГЭЭНД ҮНДЭСЛЭН ПРОФЕССОР БАГШИЙН

ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖИХ НЬ

7.1. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ НИЙТЛЭГ ШАЛГУУР, ҮНЭЛЭХ ҮЗҮҮЛЭЛТИЙГ

ТУРШСАН ТҮҮВЭР СУДАЛГААНЫ ДҮН

Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын багшид тавигдах нийтлэг

шаардлагад нийцүүлэн боловсруулсан профессор багшийн үйл ажиллагааны

үнэлгээний нийтлэг шалгуур, үнэлэх үзүүлэлтийг төрийн өмчийн болон төрийн бус

өмчийн 15 их, дээд сургуулийн профессор багшийн өөрийн үнэлгээнд туршсан.

Энэхүү түүвэр судалгаанд нийт 177 профессор багш оролцсон бөгөөд албан

тушаалын зэрэглэлээр авч үзвэл дадлагажигч багш 32, багш 38, ахлах багш 44, дэд

профессор 31, профессор 32 байна. Профессор багш бүр өөрийн үйл ажиллагааны

үйл бүрт 1-5 оноогоор (1-Хангалтгүй, 2- Cайжруулах шаардлагатай, 3- Хангалттай,

4-Сайн, 5-Маш) чанарын үнэлгээ өгөхөд судалгаанд оролцогчид өөрийн үйл

ажиллагааг үнэлсэн байдалд үндэслэн дараах дүгнэлтүүдийг хийж байна.

Түүвэр судалгааны дүнг профессор багшийн үйл ажиллагааны үндсэн чиглэл,

албан тушаалын зэрэглэлээр нэгтгэн дүгнэхэд судалгаанд оролцогчдын дийлэнх нь

29

өөрийн үйл ажиллагааг дунджаас дээш түвшинд үнэлсэн байна. Албан тушаалын

бүх зэрэглэлд судалгааны үйл ажиллагааны үр дүнг профессор багш нар хамгийн

доогуур үнэлсэн байна. Үйл ажиллагааны үр дүнгийн үнэлгээг нэгтгэн авч үзвэл

өөрийн үнэлгээний чанарын үзүүлэлт нь дадлагажигч багшаас профессор хүртэл

зэрэглэлийн дагуу өсөх хандлага ажиглагдаж байна.

Хүснэгт 4: Түүвэр судалгааны өөрийн үнэлгээний дундаж дүн

№ Албан тушаалын зэрэглэл Өөрийн үнэлгээний оноо (1-5)

Сургалт Судалгаа Үйлчилгээ

1 Дадлагажигч багш 3.51 3.06 3.51

2 Багш 3.46 3.31 3.39

3 Ахлах багш 3.68 2.83 3.36

4 Дэд профессор 3.48 3.24 3.63

5 Профессор 3.92 3.86 3.88

Тухайн үйл ажиллагааны чиглэлийн

дундаж оноо 3.61 3.26 3.55

Өөрийн үнэлгээг задлан үзвэл профессор багш нар үйл ажиллагааны үр дүнг

дараах чиглэлээр хангалттай сайн (4 ба түүнээс дээш оноо) гэж үзсэн байна:

Профессорын зэрэглэлд

- Дэвшүүлсэн санал санаачилга, гарц шийдлийн талаар шинжлэх

ухааны үндэслэлтэй судалгааны төсөл төлөвлөх

- Төслийн санхүүжилтийн эх үүсвэрийг тодорхойлох, төслийн багийг

бүрдүүлэх, судалгааны багийг нэгдсэн удирдлагаар хангах

- Мэргэжлийн холбоод, салбарын байгууллага, мэргэжилтнүүд

хоорондын хамтын ажиллагаанд оролцох

- Тухайн салбарын хөтөлбөрийн чанарыг баталгаажуулах, магадлан

итгэмжлэх үйл ажиллагаанд оролцох

- Нийгмийг соён гэгээрүүлэх, нийгмийн сайн сайхны төлөө сайн дурын

үйл ажиллагаанд оролцох

Дэд профессорын зэрэглэлд

- Салбар мэргэжлийн чиглэлээр сургууль, салбарын хүрээний дүрэм, журам,

зөвлөмж, норм норматив, стандарт, арга зүй, аргачлал, зөвлөмж

боловсруулах ажилд оролцох

- Тухайн салбарын хөтөлбөрийн чанарыг баталгаажуулах, магадлан

итгэмжлэх үйл ажиллагаанд оролцох

- Нийгмийг соён гэгээрүүлэх, нийгмийн сайн сайхны төлөө сайн дурын үйл

ажиллагаанд оролцох

Ахлах багшийн зэрэглэлд

- Дадлагажигч багшийн зөвлөгчөөр ажиллах

30

Багшийн зэрэглэлд

- Суралцагчдын ухамсартай суралцахуйг боловсрол судлалын шинжлэх

ухааны үндэстэйгээр дэмжин чиглүүлж, зохион байгуулах

Дадлагажигч багшийн зэрэглэлд

- Хичээлийн үйл ажиллагааг төлөвлөх, зохион байгуулах ажлын арга барилд

суралцах

- Суралцагчдын сургалтын үйл ажиллагаанд оролцох болон нийгмийн

хариуцлагатай болж төлөвшихөд дэмжлэг үзүүлэн чиглүүлэх

- Суралцагчдад зориулсан мэргэжлийн, нийгэм олон нийтийн үйл ажиллагаа

зохион байгуулах

Үйл ажиллагааны бүрийн үр дүнд өгсөн өөрийн үнэлгээний дундаж дүнгээр

хангалтгүй (1 оноо) гэж үнэлэгдсэн үйл ажиллагаа байхгүй бөгөөд ахлах багш

судалгааны хэд хэдэн үйл ажиллагааны үр дүнд, харин дадлагажуулагч багш

судалгааны нэг үйл ажиллагааны нэг үр дүнд өөрийн үнэлгээний дундаж дүнгээр

сайжруулах шаардлагатай (2 оноо) гэсэн үнэлгээ өгсөн байна. Судалгааны дүн,

оролцогчдын саналд үндэслэн цаашид чанарын үнэлгээг 1-4 онооны системд

оруулах нь зүйтэй гэж үзлээ. Ингэхдээ тухайн үйл ажиллагаа, түүний үр дүн

үнэлгээний шалгуур, үнэлэх үзүүлэлтийг 60 ба түүнээс доош хувьтай хангаж байвал

хангалтгүй буюу 1 оноо, 61-75 хувь хангаж байвал сайжруулах шаардлагатай буюу

2 оноо, 76-90 хувь хангаж байвал боломжийн, 91 ба түүнээс дээш хувиар хангаж

байвал хангалттай буюу 4 оноогоор үнэлнэ.

Профессор багш нарын өөрийн үнэлгээний дүнг сургуулиар харьцуулж үзвэл

техник, технологийн чиглэлийн сургуулиудын профессор багш нарын өөрийн

үнэлгээний дүн дунджаас доогуур байна. Харин сургуулийн өмчийн хэлбэрээр

хамаарах ялгаатай үзүүлэлт байхгүй байна.

Түүвэр судалгаанд оролцогчид албан тушаалын зэрэглэлээс хамааран 13-22

нэгж үйл ажиллагааны үр дүнд үнэлгээ хийсэн бөгөөд энэ нь нийт 63658 нэгж

үнэлгээ юм. Энэ үнэлгээний дүнг нэгж үйл ажиллагаа, профессор багш, сургууль тус

бүрээр задлан шинжлэх, нарийвчлан судлахад профессор багшийн өөрийн

үнэлгээний талаар нэлээд тодорхой дүр зураг гарах боломжтой юм.

7.2. ПРОФЕССОР БАГШИЙН ӨӨРИЙН ҮНЭЛГЭЭНД ҮНДЭСЛЭН СУРГАЛТЫН ХЭРЭГЦЭЭГ

ТОДОРХОЙЛОХ НЬ

Их, дээд сургуулийн профессор багш нарын үнэлгээний нэг зорилго нь

профессор багшийн хөгжлийг дэмжих, тэдний үйл ажиллагааны үр дүнг

дээшлүүлэхэд оршино. Профессор багшийн үйл ажиллагаандаа дэвшүүлсэн

зорилт, үр дүнд хүрэхэд шаардлагатай буюу түүнд дутагдаж байгаа мэдлэг, ур

чадварыг олгох сургалтыг санал болгох нь профессор багшийн хөгжлийг дэмжих нэг

хэлбэр нь юм. Тухайн профессор багшийн үнэлгээний эхний шатлал буюу өөрийн

үнэлгээний явцад хангалтгүй үнэлэгдсэн үйл ажиллагааны чиглэл болон үнэлгээний

дараагийн шатлал болох салбар нэгжийн хамтын үнэлгээгээр түүний цаашдын

31

хөгжилд шаардлагатай гэж үзсэн чиглэлээр тодорхой сургалтыг харилцан

тохиролцох нь сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох үр дүнтэй арга мөн.

Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний нийтлэг шалгуур, үнэлэх

үзүүлэлтийг туршсан өөрийн үнэлгээний түүвэр судалгааны дүнд үндэслэн

судалгаанд хамрагдсан профессор багш нараар төлөөлүүлэн сургалтын хэрэгцээг

тодорхойлохын тулд албан тушаалын зэрэглэл бүрээр хамгийн бага үнэлгээ авсан

үйл ажиллагааны чиглэлүүдийн авч үзье.

Профессорын зэрэглэлд

- Судалгааны үр дүнг үндэсний болон олон улсын түвшинд түгээн

дэлгэрүүлэх, шинэ бүтээгдэхүүн, үр өгөөжтэй үйлчилгээ болгон хөгжүүлэх

- Судалгааны хүрээнд гадаад дотоод хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд

манлайлан ажиллах (3.66 оноо)

Дэд профессорын зэрэглэлд

- Олон улсын болон үндэсний түвшинд хэрэгжүүлэх төсөл хөтөлбөрийн

санал боловсруулах, төслийн бичиг баримт бүрдүүлэх (3.10 оноо)

- Төсөл, хөтөлбөрийн санхүүжилт бүрдүүлэх гадаад дотоод харилцаа

хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх (3.06 оноо)

Ахлах багшийн зэрэглэлд

- Олон улсын болон үндэсний түвшинд хэрэгжүүлэх төсөл, хөтөлбөрийн

санал боловсруулах, төслийн бичиг баримт бүрдүүлэх (2.30 оноо)

- Хэрэгжүүлж буй эрдэм шинжилгээ судалгааны төслийн гүйцэтгэлийг

хангуулах (2.29 оноо)

Багшийн зэрэглэлд

- Сургалтын хөтөлбөр болон хичээлийн хүрээнд суралцагчдын мэдлэг,

чадвар, төлөвшилтийг үнэлэх оновчтой арга барилыг төлөвлөн хэрэглэж,

тасралтгүй сайжруулах, сургалтын чанарыг дотооддоо баталгаажуулдаг

байх (3.07 оноо)

- Олон улсын болон дотоодын эрдэм шинжилгээний хуралд оролцох,

судалгааны ажлын үр дүнгээ түгээн дэлгэрүүлэх (3.03 оноо)

Дадлагажигч багшийн зэрэглэлд

- Салбар шинжлэх ухаан, мэргэжлийн болоод багшлах ажлын чиглэлээр

судалгааны ажилд оролцох (3.01 оноо)

- Судалгаа эрдэм шинжилгээний өгүүлэл бичих, хэвлүүлэхэд суралцах, бие

дааж бүтээл туурвих (2.89 оноо)

Мөн Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын багшийн хөгжлийн төвийн

үйл ажиллагааг жигдрүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх ажлын хэсгээс хийсэн дээд

сургуулийн багшийн хөгжлийн талаарх санал асуулгын судалгааны оролцсон 681

профессор багш өөрийн чадавхыг үнэлэх асуултад хариулсан байдлыг авч үзэхэд

багшлахуйн болон мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэх чадамжууд дээр судалгаанд

оролцогчдын 80-аас дээш хувь өөрийнхөө чадамжийг сайн, маш сайн гэж үнэлсэн

32

бол судалгааны төсөл удирдах, олон улсын мэдээллийн санд бүртгэлтэй сэтгүүлд

өгүүлэл хэвлүүлэх, инновац бий гэсэн чадамжууд дээр 13-15 хувь нь маш муу, муу

гэж хариулсан байна. Мөн ерөнхий асуултад өөрийн чадамжийг үнэлсэн үнэлгээ нь

тухайн чадамжтай холбоотой нарийвчилсан асуултад мэдэгдэхүйц буурч байна.

Хүснэгт 5: Профессор багшийн хөгжлийн талаарх санал асуулгын судалгаанд

багш өөрийн чадамжийг үнэлсэн байдал

№ Профессор багшийн чадамж Өөрийн үнэлгээ (эзлэх хувь)

маш муу

муу дунд сайн маш сайн

1 Багшлахуйн чадамж 0.3 0.6 16.3 63.7 19.1

- Сургалтын үйл ажиллагааг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, үнэлэх, сайжруулах

1.0 3.1 33.3 56.4 6.2

- Ментор байх 0.4 1.6 35.2 59.3 3.4

2 Судалгааны чадамж 0.7 2.2 27.9 51.7 17.5

- Судалгааны төсөл удирдах 2.9 10.9 42.6 38.3 5.3

- Судалгааны төсөл гүйцэтгэх 1.5 4.6 28.3 54.8 10.9

- Олон улсын мэдээллийн санд бүртгэлтэй сэтгүүлд өгүүлэл хэвлүүлэх

2.6 11.6 47.0 34.5 4.3

3 Инновац бий болгох чадамж 1.8 13.4 39.8 37.7 7.3

- Судалгаагаар инновац бий болгох 1.5 8.7 46.7 39.8 3.4

4 Мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэх чадамж 0.7 1.8 16.0 57.3 24.2

5 Нийгмийн үйлчилгээ үзүүлэх чадамж 1.0 5.1 26.9 48.3 18.6

Дээрх хоёр судалгаанд профессор багш өөрийн үйл ажиллагааны үр дүн

болон өөрийн чадамжийг үнэлсэн үнэлгээг дүгнэн үзэхэд албан тушаалын

зэрэглэлээс үл хамааран бүх профессор багш нарт судалгаа инновацын чиглэлээр

сургалтын хэрэгцээ хамгийн өндөр байна. Иймд дараах чиглэлээр чадамж олгох

сургалтуудын хөтөлбөрүүдийг бэлтгэхийг санал болгож байна:

- Судалгааны төсөл хөтөлбөрийн санал боловсруулах, төслийн бичиг баримт

бүрдүүлэхэд суралцах

- Судалгааны гадаад дотоод хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх

- Судалгааны төсөл, хөтөлбөрийг удирдах, төслийн санхүүжилт бүрдүүлэх

- Судалгааны үр дүнг түгээн дэлгэрүүлэх

- Судалгааны үр дүнг шинэ бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ болгон хөгжүүлэх,

судалгаагаар дамжуулан инновац бий болгох

- Судалгаа эрдэм шинжилгээний өгүүлэл бичих, хэвлүүлэхэд суралцах

Профессор багш нарын үйл ажиллагааны үнэлгээний дүнд үндэслэн

тодорхойлсон сургалтын хэрэгцээг нэгтгэн гаргаж, аль нэг сургууль дээр амжилттай

хэрэгжиж байгаа хөтөлбөрүүдийг нийт профессор багш нарын хүртээл болгох,

гадаадын зарим нээлттэй хөтөлбөрүүдийг авч ашиглах, мөн шаардлагатай

хөтөлбөрүүдийг шинээр боловсруулах замаар профессор багшийн хөгжлийг

дэмжих сургалтын хөтөлбөрийн сантай болох боломжтой юм.

33

НАЙМ. ДҮГНЭЛТ

1. Их, дээд сургууль, коллежид багшийн үнэлгээг хичээлийн жил, улиралд

тогтмол хийдэг боловч үнэлгээнд оролцогч талуудын ойлголтын зөрөөтэй

байдал, үнэлгээнд хандах хандлага нь үнэлгээний үр дүнд сөргөөр нөлөөлж

байна. Аттестатчиллын шинж чанартай захиргааны үнэлгээний систем

түгээмэл хэрэглэгдэж байна.

2. Үндэсний хэмжээнд олон улсын чиг хандлагад нийцсэн, өөрийн үнэлгээнд

суурилсан, үр дүнд чиглэсэн үнэлгээний тогтолцоог хөгжүүлнэ. Үнэлгээний

зорилго нь профессор багшийн хөгжлийг дэмжих, тэдний үйл ажиллагааны үр

дүн дээшлэх нөхцөлийг бүрдүүлэх, улмаар сургалт, судалгааны чанарыг

сайжруулахад оршино.

3. Үнэлгээ нь профессор багшийн өөрийн үнэлгээ, салбар нэгжийн хамтын

үнэлгээ, сургуулийн түвшний хөндлөнгийн үнэлгээ гэсэн гурван шатлалтай

байна. Сургалт, судалгаа инновацын үйл ажиллагаа, мэргэжлийн болон

нийгмийн үйлчилгээний үр дүнг үнэлэх үнэлгээний нийтлэг шалгуурыг

профессор багшид тавигдах нийтлэг шаардлагад нийцүүлэн гаргана.

4. Профессор багшийн үнэлгээний нийтлэг журам, үнэлгээний ерөнхий

аргачлалтай байх ба сургууль бүр үнэлгээний нийтлэг журам, ерөнхий

аргачлалд үндэслэн өөрийн онцлог, хөгжлийн бодлого, стратегид нийцсэн

үнэлгээний журам, аргачлалыг батлан мөрдөнө. Ингэснээр их дээд сургууль,

коллеж үнэлгээний нэгдсэн системтэй болно.

5. Өөрийн үнэлгээнд суурилсан үнэлгээний тогтолцоог хөгжүүлснээр үнэлгээнд

оролцогч бүх талуудын идэвх санаачилга, хариуцлага нэмэгдэнэ. Өөрийн

үнэлгээгээ үнэн зөв, бодитой гаргаснаар профессор багш давуу болон сул

тал, боломж, чадвараа нээж, ажлын байран дээрээ хөгжих боломж бүрдэнэ.

6. Гурван шаталт үнэлгээний тогтолцоо нь оролцогч талуудын хариуцлагыг

нэмэгдүүлэх бөгөөд сургууль, салбар нэгж, профессор багшийн хооронд

эргэх холбоог сайжруулж, хамтын ажиллагааг хөгжүүлнэ. Салбар нэгжийн

хамтын үнэлгээг мэргэжил нэгтний баг хийснээр үнэлгээний чанар дээшилнэ.

7. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээнд үндэслэн сургалтын

хэрэгцээнд тодорхойлж, шаардлагатай сургалтын хөтөлбөрүүдийг агуулсан

улсын хэмжээнд ашиглах боломжтой профессор багшийн хөгжлийг дэмжих

сургалтын хөтөлбөрийн сантай болно.

8. Профессор багшийн үнэлгээний тогтолцоог хөгжүүлэхэд шаардлагатай эрх

зүйн орчныг бүрдүүлэх шийдвэрийг салбарын яам болон их, дээд сургууль

гаргана. Гаргасан шийдвэр, батлагдсан бичиг баримтуудыг агуулга, үзэл

санааг тайлбарлан таниулах ажлыг зохион байгуулна.

34

Хавсралт 1

СУДАЛГААНЫ АСУУЛГА

Сайн байна уу? Бид багш нарын ажлын үнэлгээг бодитой, чанартай болгохын тулд

шинэ аргачлал боловсруулахаар ажиллаж байна. Та бүхэн дараах асуултуудад

товч хариулт өгч, өөрсдийнхөө сургуулийн ажлын туршлагаас хуваалцан бидний

ажилд тусалцаа үзүүлнэ гэдэгт найдаж байна.

НЭГ. ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ

1. Сургуулийн нэр: ........................................................................................

2. Сургуулийн ангилал: 1. Их сургууль 2. Дээд сургууль 3. Коллеж

3. Өмчийн хэлбэр: 1. Төрийн өмчийн 2. Төрийн бус өмчийн

4. Судалгаанд оролцогчийн албан тушаал

1. Сургуулийн захирал

2. Дэд захирал

3. Сургалтын албаны мэргэжилтэн

4. Хүний нөөцийн мэргэжилтэн

5. Дотоод хяналт, шинжилгээний ажилтан

6. Багш

7. Бусад (бичнэ үү)..............................................................

ХОЁР. АСУУЛТУУД

1. Профессор багш нарын ажлыг хэн нь яаж үнэлдэг вэ? ..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

2. Юу юуг гол шалгуур болгодог вэ? ..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

35

3. Үнэлгээгээ юунд яаж ашигладаг вэ? ..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

4. Та бүхэнд тохиолддог бэрхшээл болон санал байвал товч бичнэ үү? ..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

МАШ ИХ БАЯРЛАЛАА. АМЖИЛТ ХҮСЬЕ

36

Хавсралт 2

ПРОФЕССОР БАГШ НАРЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НИЙТЛЭГ ШАЛГУУР, ҮНЭЛЭХ ҮЗҮҮЛЭЛТ

Чанарын үнэлгээний оноо: 1-Хангалтгүй; 2- Cайжруулах шаардлагатай; 3- Боломжийн; 4- Хангалттай;

Нэг. Сургалтын үйл ажиллагааны үнэлгээ

Зэр

эгл

эл

Нийтлэг шаардлагын дагуу үнэлэгдэх үйлүүд (код, үйл ажиллагаа)

Үнэлгээний нийтлэг шалгуур

Нотлох баримт Үнэлэх үзүүлэлт (тоон үнэлгээ)

Чанарын үнэлгээ

(1-4 оноо)

Да

дл

ага

жигч

ба

гш

D1.1.1 Хичээлийн хөтөлбөр боловсруулах, сургалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулах ажилд оролцох

Боловсруулсан хичээлийн хөтөлбөр Заасан хичээлийн үр дүн

Мэргэжлийн тэнхимийн хөтөлбөр боловсруулсан талаарх бүртгэл

Боловсруулахад оролцсон хөтөлбөрийн тоо

D1.1.2. Хичээлийн үйл ажиллагааг төлөвлөх, зохион байгуулах ажлын арга барилд суралцах

Заадаг хичээлийн дизайн төлөвлөлтийг хийсэн байдал Өөрийн болоод хамт олны сэтгэл ханамжийн байдал

Заасан хичээлийн үр дүнгийн тайлан Өдөр тутмын үйл ажиллагаа

Өөрийн сэтгэл ханамжийн түвшин Оюутны сэтгэл ханамжийн түвшин

D1.1.3 Суралцагчдын сургалтын үйл ажиллагаанд оролцох болон нийгмийн хариуцлагатай болж төлөвшихөд дэмжлэг үзүүлэн чиглүүлэх

Оюутны сэтгэл ханамжийн байдал

Оюутны сэтгэл ханамжийн судалгаа

Оюутны сэтгэл ханамжийн түвшин

D1.1.4 Суралцагчдыг үнэлэх үнэлгээний аргачлал, хэрэглэгдэхүүнийг төлөвлөх, боловсруулах ажилд оролцох

Суралцагчдыг үнэлэх арга нь хичээлийн зорилгод нийцсэн байдал

Суралцагчдыг үнэлэх үнэлгээний матриц, удирдамж, бусад хэрэглэгдэхүүн

Оюутны багшийн үнэлгээнд өгсөн сэтгэл ханамжийн түвшин, Үнэлгээний бодит чанар

37

D1.1.5. Сургалтын материаллаг бус орчныг зөв зохистой төлөвлөх, бүрдүүлэх, суралцагчидтай ажиллах арга барилд суралцах

Сургалтын орчныг бүрдүүлж, оюутантай ажиллаж байгаа байдал

Оюутны идэвх, оролцооны үнэлгээний дундаж оноо Оролцоо, ажлын арга барил байдлын төлөвлөлтийн баримт бичиг

Багшийн өөрийн сэтгэл ханамжийн түвшин Багшийн арга барилын талаарх оюутны сэтгэл ханамжийн түвшин

D1.1.6 Заах арга зүйн болон мэргэжлийн мэдлэг чадвараа тасралтгүй хөгжүүлэх, холбогдох сургалт, дадлагын үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцох

Заах арга зүйн чиглэлээр мэдлэг чадвараа сайжруулж сургалтад хэрэглэсэн байдал

Заах арга зүйн чиглэлээр сургалтад хамрагдсан болон хэрэглэсэн баталгаа

Шинэлэг арга зүйг хэрэглээд гарсан үр дүн

Ба

гш

D1.2.1 Сургалтын хөтөлбөр, боловсруулах, хэрэгжүүлэх, үнэлэх, сайжруулах

Сургалтын хөтөлбөр боловсруулсан байдал Хичээлийг сайжруулах талаар анхаарсан байдал Хичээлийн үр дүнг үнэлсэн байдал

Боловсруулсан бичиг баримт Хөтөлбөрт өгсөн оюутны сэтгэл ханамжийн судалгааны тайлан Заасан хичээлийн үр дүн

Боловсруулсан хөтөлбөрийн чанарын баталгаажуулалт Хичээлд өгсөн оюутны сэтгэл ханамжийн түвшин

D1.2.2 Сургалтаар оюутанд чанартай, өндөр боловсрол эзэмшихэд дэмжлэг үзүүлэх зохистой арга хэлбэрүүдийг боловсруулж ашиглах, сургалтад дижитал технологийг зохистой ашиглах

Сургалтын явц, үр дүн Сургалтын арга хэлбэрүүдийн үр дүнг харьцуулан дүгнэсэн байдал

Сургалтад шинэлэг арга зүй, дэвшилтэт, дижитал технологи, программ хангамжийг ашигласан байдал

Сургалтад хэрэглэсэн арга зүйн төрөл, хэлбэр, тоо Оюутны суралцахуйн үр дүн

D1.2.3 Суралцагчдын ухамсартай суралцахуйг боловсрол судлалын шинжлэх ухааны үндэстэйгээр дэмжин чиглүүлж, зохион байгуулах

Оюутантай ажилладаг байдал

Сургалтаа зохион байгуулж байгаа байдал

Хамтран ажиллаж буй багш, оюутны сэтгэл ханамжийн түвшин

D1.2.4 Сургалтын материаллаг бус орчин, хэрэглэгдэхүүн, заах аргыг тасралтгүй сайжруулахад шинэлэг бүтээлч сэтгэлгээгээр хандан ажиллах

Сургалтынхаа орчныг сайжруулах талд санаачилга гаргадаг байдал

Бүтээлчээр бий болгосон сургалтын орчин

Сургалтын орчин бүрдлийн бодит байдлын түвшин

D1.2.5 Сургалтын хөтөлбөр болон хичээлийн хүрээнд суралцагчдын

Суралцагчдыг үнэлж дүгнэж, тэдэнтэй

Шалгалт авах, зөвлөгөө өгөх ажлын явц, байдал,

Үнэлгээний чанар, бодит байдлын түвшин

38

мэдлэг, чадвар, төлөвшилтийг үнэлэх оновчтой арга барилыг төлөвлөн хэрэглэж, тасралтгүй сайжруулах, сургалтын чанарыг дотооддоо баталгаажуулдаг байх

ажилладаг арга барил, тэдний сэтгэл ханамжийн байдал

Cуралцагчдын сэтгэл ханамжийн судалгаа Үнэлгээний сан

Оюутны сэтгэл ханамжийн түвшин

D1.2.6 Сургалтын үйл ажиллагааны явц, үр дүнд дүн шинжилгээ хийн, алдаа, оноогоо олж харан, мэргэжлийн болоод боловсролын онол, арга зүйн мэдлэг чадвараа тасралтгүй хөгжүүлэх төлөвлөгөөтэй ажилладаг байх

Өөрийн хөгжлийн төлөвлөгөөтэй ажилладаг байдал

Өөрийн хөгжлийн төлөвлөгөө, хэрэгжилтийн тайлан

Төлөвлөгөөнд тусгасан ажлын хэрэгжилтийн түвшин

Ахл

ах б

агш

D1.3.1 Багшийн зэрэглэлд байх шаардлагыг зохих шаардлагын түвшинд хэрэгжүүлэх

Багшийнхтай ижил Багшийнхтай ижил Багшийнхтай ижил

D1.3.2 Дадлагажигч багшийн зөвлөгчөөр ажиллах

Дадлагажигч багшид зөвлөн тусалж ажилладаг байдал

Дадлагажигч багшийн хөгжил, төлөвшлийн түвшин

Дадлагажигч багшийн төлөвшлийн түвшин, сэтгэл ханамж

D1.3.3 Сургалтын болон мэргэжлийн ажлын баг удирдан ажиллах

Багаа удирдан ажиллаж байгаа байдал

Багийн ажлын тайлан, бодит байдал

Багийн ажлын чанар, үр дүн

Дэд

пр

оф

ессор

D1.4.1. Ахлах багшийн зэрэглэлд байх сургалт явуулах үйлийг шаардлагын түвшинд хэрэгжүүлэх

Ахлах багшийнхтай ижил

Ахлах багшийнхтай ижил Ахлах багшийнхтай ижил

D1.4.2. Сургалтын хөтөлбөр, арга зүйг боловсронгуй болгох чиглэлээр ажил олгогч, салбар, мэргэжлийн холбоо, түншлэгч байгууллагатай хамтран ажиллаж, хэрэгжүүлэх ажилд тэргүүлэн оролцох

Тухайн чиглэлийн ажилд оролцож байгаа байдал

Ажлын тайлан, холбогдох баримт бичиг

Оролцсон ажлуудын тоо, хувь

D1.4.3. Хамт олныг удирдан манлайлж ажиллах

Хамт олныг удирдан ажиллаж байгаа байдал

Ажлын тайлан, холбогдох баримт бичиг

Хамт олны үнэлгээ Тухайн хамт олны ажлын үр дүн, чанар

39

D1.4.4. Салбар дундын болон хамтарсан хөтөлбөр боловсруулах чиглэлээр бусад тэнхим, гадаад дотоодын их дээд сургуультай хамтран ажиллах

Боловсруулсан хөтөлбөр

Хөтөлбөрийн баримт бичиг

Хөтөлбөрийн чанарын баталгаажуулалт Хамтрагчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

D1.4.5. Сургалттай холбоотой бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, сайжруулахад үндэслэл бүхий санал дэвшүүлэх, оролцох

Тухайн чиглэлийн ажлыг санаачилсан, оролцсон байдал

Ажлын тайлан, оролцсон байдлыг илэрхийлэх тушаал, шийдвэр, баримт бичиг

Оролцсон ажлын үр өгөөж Боловсруулсан бичиг баримтын хэрэгжсэн байдал

D1.4.6. Өөрчлөлтийг хурдан мэдэрч үйл ажиллагаандаа тусгах, хэрэгжүүлэх

Сургалтын чиглэлд шинээр туршиж хэрэгжүүлсэн инновац

Инновацын бүтээл Бүтээлийн чанар, хэрэгжүүлсэн байдал

D1.4.7. Багшлахуй, суралцахуй заах арга зүйн мэдлэг, ур чадвараа бусдад түгээн дэлгэрүүлж, сайн туршлагаа хуваалцдаг байх

Багшлахуй, суралцахуй заах арга зүйн чиглэлээр хэрэгжүүлсэн байдал

Ажлын тайлан, холбогдох баримт бичиг

Сайн туршлага дэлгэрсэн байдал Мэргэжлийн баг, хамт олны сэтгэл ханамж

Про

фе

ссо

р

D1.5.1. Дэд профессорын зэрэглэлд байх сургалт явуулах үйлийг манлайлан үлгэрлэх түвшинд хэрэгжүүлэх

Дэд профессоруудтай ижил

Дэд профессоруудтай ижил

Дэд профессоруудтай ижил

D1.5.2. Тогтвортой гадаад дотоод хамтын ажиллагаа, стратегийн түншлэлээр дамжуулан сургалтын хөтөлбөрийг сайжруулж, салбарын хөгжлийн ирээдүйд шаардлагатай шинэ хөтөлбөрийг нээх, хэрэгжүүлэх чиглэлээр санаачилга гаргах, үйл ажиллагаанд удирдан чиглүүлэх үүрэгтэй оролцох

Тухайн чиглэлийн ажилд оролцож байгаа байдал

Ажлын тайлан, холбогдох баримт бичиг Шинээр нээсэн хөтөлбөрийн баримт бичиг

Бодит үр дүн, арга туршлагын түвшин

Хоёр. Судалгаа-инновацын үйл ажиллагааны үнэлгээ

40

Зэр

эгл

эл

Нийтлэг шаардлагын дагуу үнэлэгдэх үйлүүд (код, үйл ажиллагаа)

Үнэлгээний нийтлэг шалгуур

Нотлох баримт Үзүүлэлт

(Тоог үнэлгээ)

Чанарын үнэлгээ

Да

дл

ага

жигч

ба

гш

D2.1.1 Сургалт болон салбар шинжлэх ухааныхаа онол-арга зүйн шинэ мэдээллийг уншиж, судлан судалгааны ажилдаа хэрэгжүүлэх

Хөгжлийн төлөвлөгөөндөө тусгаж хэрэгжүүлдэг байдал

Ажлын төлөвлөгөө, түүний хэрэгжилтийн тайлан

Хөгжлийн төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн үр дүн

D2.1.2 Салбар шинжлэх ухаан, мэргэжлийн болоод багшлах ажлын чиглэлээр судалгааны ажилд оролцох

Судалгааны ажилд оролцож байгаа байдал

Судалгааны ажлын тайлан, бүтээл

Судалгааны үр дүн, хамтын бүтээлийн чанар, тоо

D2.1.3 Судалгаа, эрдэм шинжилгээний өгүүлэл бичих, хэвлүүлэхэд суралцах, бие дааж бүтээл туурвих

Судалгааны арга зүйд суралцсан байдал Бүтээл туурвиж буй байдал

Сургалтад хамрагдсан нотолгоо Туурвисан бүтээл

Судалгааны бүтээлийн тоо, чанар

D2.1.4 Судалгааны үр дүнг түгээн дэлгэрүүлэх ажилд туслах

Түгээн дэлгэрүүлэх ажилд оролцсон байдал

Оролцсон үйл ажиллагааны тайлан

Оролцооны тоо, үүрэг, үр дүн

Ба

гш

D2.2.1 Үндэсний болон салбар мэргэжлийн түвшинд судалгаа хийх, туршилт-судалгаа явуулах, дүгнэх, тайлагнах ажлыг гардан гүйцэтгэх

Судалгааны ажил хийсэн байдал

Судалгааны ажлын тайлан мэдээ

Судалгааны тоо, Оролцооны үүрэг, чанар

D2.2.3 Дагалдагч багш нар болон оюутнуудын судалгааны ажлын арга барилд суралцахад нь дэмжлэг туслалцаа үзүүлж, үлгэрлэн дагалдуулж ажиллах

Бусдад зөвлөн туслах ажлын арга барил эзэмшсэн байдал

Зөвлөн тусалсан дадлагажигч багш болон оюутны судалгааны ажил, бүтээл

Дадлагажигч багш нар болон оюутны сэтгэл ханамжийн түвшин Хэвлүүлсэн бүтээлийн тоо, чанар

D2.2.3 Бие даасан болон хамтарсан эрдэм шинжилгээний бүтээл бичих, хэлэлцүүлж, хэвлүүлэх

Эрдэм шинжилгээний бүтээл бичих, хэвлэлтэд бэлтгэх чадварын төлөвшил

Бичиж боловсруулсан болон хэлэлцүүлсэн бүтээл

Бүтээлийн тоо, чанар

D2.2.4 Олон улсын болон дотоодын эрдэм шинжилгээний хуралд оролцох, судалгааны ажлын үр дүнгээ түгээн дэлгэрүүлэх

Ажлын арга туршлага эзэмшиж байгаа байдал

Оролцсон үйл ажиллагааны тухай тайлан, мэдээлэл

Оролцсон үйл ажиллагааны тоо, үр дүн

41

Ахл

ах б

агш

D2.3.1. Багшийн зэрэглэлд байх судалгаа, инновацын шаардлагыг зохих түвшинд хэрэгжүүлэх

Багшийнхтай адил Багшийнхтай адил Багшийнхтай адил

D2.3.2 Судалгааны багт оролцох, судлаачдад дэмжлэг үзүүлэх

Баг, судлаачидтайгаа ажиллаж байгаа байдал

Ажлын тайлан, бүтээл Ажлын үр дүн, бүтээлийн тоо, чанар

D2.3.3 Үндэсний түвшинд хэрэгжүүлэх төсөл, хөтөлбөрийн санал боловсруулах, төслийн бичиг баримт бүрдүүлэх

Үндэсний хэмжээнд төсөл, хөтөлбөр боловсруулсан байдал

Төслийн бичиг баримт Гаргасан санал

Боловсруулсан төсөл, хөтөлбөрийн тоо, чанар

D2.3.4 Эрдэм шинжилгээ судалгааны төслийг хэрэгжүүлэх

Хэрэгжүүлсэн судалгааны ажил

Ажлын тайлан, бүтээл Судалгааны төслийн үр дүн, бүтээлийн тоо, чанар

D2.3.5 Төсөл хөтөлбөрийн санхүүжилт бүрдүүлэх, гадаад, дотоод харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх

Харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлсэн байдал

Хамтын ажиллагааны гэрээ хэлэлцээр, санхүүгийн тайлан

Хамтын ажиллагааны үр дүн, Санхүүжилтийн хэмжээ

Дэд

пр

оф

ессор

D2.4.1. Судалгаа, инновацын ажлыг ахлах багшийн зэрэглэлийн шаардлагын түвшинд гүйцэтгэх

Ахлах багшийнхтай адил

Ахлах багшийнхтай адил Ахлах багшийнхтай адил

D2.4.2. Төслийн баг судлаачдыг удирдах, дэмжлэг үзүүлэх

Төслийн баг, судлаачидтайгаа ажиллаж байгаа байдал

Ажлын тайлан, бүтээл Багийн ажлын үр дүн, багийн гишүүдийн сэтгэл ханамжийн түвшин

D2.4.3 Олон улсын болон үндэсний түвшинд хэрэгжүүлэх төсөл хөтөлбөрийн санал боловсруулах, төслийн бичиг баримт бүрдүүлэх

Үндэсний болон олон улсын хэмжээнд төсөл, хөтөлбөр боловсруулсан, хэрэгжүүлсэн байдал

Төслийн бичиг баримт Боловсруулсан төсөл, хөтөлбөрийн тоо, чанар

D2.4.4 Хэрэгжүүлж буй эрдэм шинжилгээ судалгааны төслийг удирдах

Судалгааны төсөл хэрэгжүүлсэн байдал, ач холбогдлын хүрээ

Төслийн тайлан, бүтээл Төслийн ажлын тоо, үр дүн, бүтээлийн тоо, чанар

42

D2.4.5 Төсөл, хөтөлбөрийн санхүүжилт бүрдүүлэх гадаад дотоод харилцаа хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх

Санхүүжилт бүрдүүлсэн байдал

Хамтын ажиллагааны гэрээ хэлэлцээр, санхүүгийн тайлан

Төслийн ажлын тоо, үр дүн, чанар Санхүүжилтийн хэмжээ

D2.4.6 Судалгааны бүтээлийг хянан магадлах үйл ажиллагаанд оролцож, судалгааны чанарыг өндөрт хадгалахад хувь нэмрээ оруулах

Судалгааны ажил шалгаруулах ажилд оролцсон байдал Судалгааны бүтээлд шүүмжлэгч, зөвлөхөөр ажилласан байдал

Шалгаруулсан, шүүмжилсэн, зөвлөсөн бүтээл

Бүтээлийн тоо, үр дүн, үр нөлөө, өгөөж

Про

фе

ссо

р

D2.5.1. Дэд профессорын зэрэглэлд байх судалгаа, инновацын үйлийг манлайлан үлгэрлэх түвшинд хэрэгжүүлэх

Дэд профессоруудтай адил

Дэд профессоруудтай адил

Дэд профессоруудтай адил

D2.5.2. Мэргэжлийн салбарын хүрээнд тулгамдсан асуудлыг тодорхойлон гарц шийдлийг таамаглах, шинэ санал санаачилга, концепц гаргах, түүнийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг сургууль, үндэсний хэмжээнд зохион байгуулах

Мэргэжлийн салбарын асуудлыг шийдвэрлэсэн байдал Шинэ санаа гаргасан байдал

Ажлын тайлан, бүтээл Гаргасан санал, төслийн ажлын хэрэгжилтийн үр дүн, чанар Гадаад, дотоод хамтын ажиллагаанд оруулж буй хувь нэмрийн түвшин

D2.5.3. Дэвшүүлсэн санал санаачлага, гарц шийдлийн талаар шинжлэх ухааны үндэслэлтэй судалгааны төсөл төлөвлөх

Судалгааны төсөл төлөвлөсөн байдал

Судалгааны төсөл Төслийн тоо, чанар, шинэлэг байдал

D2.5.4.Төслийн санхүүжилтийн эх үүсвэрийг тодорхойлох, төслийн багийг бүрдүүлэх, судалгааны багийг нэгдсэн удирдлагаар хангах

Судалгааны төслийг хэрэгжүүлж буй байдал Төслийн удирдлагын төлөвлөлт

Төслийн хэрэгжилтийн тайлан Санхүүгийн тайлан

Төслийн тоо Санхүүжилтийн хэмжээ

D2.5.5.Судалгааны үр дүнг үндэсний болон олон улсын түвшинд түгээн дэлгэрүүлэх, шинэ бүтээгдэхүүн, үр өгөөжтэй үйлчилгээ болгон хөгжүүлэх

Судалгааны үр дүнг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлсэн байдал

Гарааны компани Шинэ бүтээгдэхүүн үйлчилгээ, инновац

Инновацын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний тоо Оюуны өмчийн эрхийн баталгаажилт

43

D2.5.6.Судалгааны хүрээнд гадаад дотоод хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд манлайлан ажиллах

Гадаад, дотоод хамтын ажиллагааг хөгжүүлсэн байдал

Хамтын ажиллагааны санамж бичиг, гэрээ, хамтарсан төсөл, хөтөлбөрийн бичиг баримт

Гадаад хамтын ажиллагааны тоо, түвшин Дотоод хамтын ажиллагааны тоо, түвшин

Гурав. Мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээний үнэлгээ

Нийтлэг шаардлагын дагуу үнэлэгдэх үйлүүд (код, үйл ажиллагаа)

Үнэлгээний нийтлэг шалгуур

Нотлох баримт Үзүүлэлт

(Тоог үнэлгээ) Чанарын үнэлгээ

Да

дл

ага

жигч

ба

гш

D3.1.1 Суралцагчид болон олон нийтэд зориулсан мэргэжлийн чиглэлийн зөвлөгөө өгөх, дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаанд оролцох

Тухайн чиглэлийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа байдал

Ажлын тайлан мэдээлэл

Гүйцэтгэсэн үүрэг, үр дүн Дэмжлэг, зөвлөгөө авсан суралцагчид, хамт олны сэтгэл ханамжийн түвшин

D3.1.2 Суралцагчдад зориулсан мэргэжлийн, нийгэм-олон нийтийн үйл ажиллагааг зохион байгуулах

Зохион байгуулсан ажлууд

Ажлын тайлан Зохион байгуулсан ажлуудын тоо, үр дүн, үр өгөөж Зохион байгуулагчийн үнэлгээ, оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

D3.1.3 Нийгэм-олон нийтэд чиглэсэн сайн дурын үйл ажиллагаанд оролцох

Оролцсон ажлууд Оролцсон ажлын тайлан, мэдээлэл

Оролцсон ажлын тоо, үр дүн, зохион байгуулагчийн үнэлгээ, оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

Ба

гш

D3.2.1. Салбар мэргэжлийн чиглэлийн ажилтнуудын мэргэжил дээшлүүлэх үйл ажиллагаанд оролцох

Оролцсон ажлуудад гүйцэтгэсэн үүрэг

Оролцсон ажлын тайлан, мэдээлэл

Оролцсон ажлын тоо, гүйцэтгэсэн үүргийн чанар, оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

D3.2.2. Багш, суралцагчдад зориулсан мэргэжлийн, нийгэм, олон нийтийн үйл ажиллагааг зохион байгуулах

Зохион байгуулсан үйл ажиллагааны шинэлэг, үр өгөөжийн байдал

Зохион байгуулсан ажлуудын тайлан, мэдээлэл

Зохион байгуулсан ажлуудын тоо, үр өгөөж Оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

44

D3.2.3 Салбар мэргэжлийн чиглэлээр иргэдийн шинжлэх ухааны мэдлэг, чадварыг дээшлүүлэхэд чиглэсэн боловсролын үйлчилгээг зохион байгуулахад идэвхтэй оролцох

Оролцсон байдал Оролцсон ажлуудын тухай тайлан мэдээлэл

Оролцсон ажлын тоо, гүйцэтгэсэн үүрэг Хамтран ажиллагчдын түүний оролцооны талаарх үнэлгээ/сэтгэл ханамжийн байдал

D3.2.4 Мэргэжлийн холбоод, салбарын байгууллага, мэргэжилтнүүд хоорондын хамтын ажиллагаанд идэвхтэй оролцох

Мэргэжлийн холбоодтой хамтарч ажилласан байдал

Ажлын тайлан Ажлын тоо, чанар, хүртээмж

D3.2.5 Тогтвортой хөгжлийг таниулах, хэрэгжүүлэх ажилд хувь нэмэр оруулах

Салбарын тогтвортой хөгжилд оруулсан хувь нэмэр

Холбогдох байгууллагын нотолсон баримт

Ажлын чанар, хүртээмж

D3.2.6 Нийгмийг соён гэгээрүүлэх, нийгмийн сайн сайхны төлөө сайн дурын үйл ажиллагаанд оролцох

Зохион байгуулсан сайн дурын ажил

Ажлын тайлан Ажлын чанар, хүртээмж Оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

Ахл

ах б

агш

D3.3.1 Мэргэжлийн чиглэлээр мэргэжил дээшлүүлэх сургалт зохион байгуулах

Зохион байгуулсан сургалтын оновчтой байдал

Зохион байгуулсан ажлуудын тайлан, мэдээлэл

Зохион байгуулсан ажлын тоо, үр өгөөж Оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

D3.3.2 Салбар мэргэжлийн чиглэлээр иргэдийн шинжлэх ухааны мэдлэг, чадварыг дээшлүүлэхэд чиглэсэн боловсролын үйлчилгээг зохион байгуулах

Зохион байгуулсан ажлуудын үүрэг, ач холбогдол

Зохион байгуулсан ажлуудын тайлан, мэдээлэл

Зохион байгуулсан ажлуудын тоо, үр өгөөж Оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

D3.3.3 Салбар мэргэжлийн чиглэлээр дүрэм, журам, зөвлөмж, норм норматив, стандарт, арга зүй, аргачлал боловсруулах ажилд оролцох

Энэ чиглэлийн ажлын арга туршлага эзэмшсэн байдал

Боловсруулалтад нь оролцсон бүтээгдэхүүнүүд

Бүтээгдэхүүнүүдийн боловсруулалтын чанар

D3.3.4 Мэргэжлийн холбоод, салбарын байгууллага, мэргэжилтнүүд хоорондын хамтын ажиллагаанд идэвхтэй оролцох

Хамтын ажиллагаанд оролцсон байдал, гүйцэтгэсэн үүрэг

Оролцсон ажлын тайлан, мэдээлэл

Ажлын тоо, чанар, хүртээмж Хамтран ажиллагчдын түүний оролцооны талаарх үнэлгээ

45

D3.3.5 Тогтвортой хөгжлийг таниулах, хэрэгжүүлэх ажилд хувь нэмрээ оруулах

Салбарын тогтвортой хөгжилд оруулсан хувь нэмэр

Оролцсон ажлуудын тухай тайлан мэдээлэл

Ажлын чанар, хүртээмж

D3.3.6 Нийгмийг соён гэгээрүүлэх, нийгмийн сайн сайхны төлөө сайн дурын үйл ажиллагаанд оролцох

Зохион байгуулсан сайн дурын ажил

Оролцсон ажлын тайлан, мэдээлэл

Ажлын чанар, хүртээмж Оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

Дэд

пр

оф

ессор

D3.4.1. Боловсрол, мэргэжлийн салбарын хүрээнд мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөр санаачлан боловсруулах, зохион байгуулах

Сургалтын ач холбогдол

Сургалтын хөтөлбөр, холбогдох бичиг баримт

Зохион байгуулсан сургалтын тоо, үр өгөөж Оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

D3.4.2 Салбар мэргэжлийн чиглэлээр сургууль, салбарын хүрээний дүрэм, журам, зөвлөмж, норм норматив, стандарт, арга зүй, аргачлал, зөвлөмж боловсруулах ажилд оролцох

Тухайн чиглэлийн ажлын арга туршлага эзэмшсэн байдал

Оролцсон бүтээгдэхүүн

Бүтээгдэхүүнүүдийн боловсруулалтын чанар Хамтран ажиллагчдын түүний оролцооны талаарх үнэлгээ

D3.4.3 Мэргэжлийн холбоод, салбарын байгууллага, мэргэжилтнүүд хоорондын хамтын ажиллагаанд идэвхтэй оролцох

Мэргэжлийн холбоодтой хамтарч ажилласан байдал

Ажлын тайлан Ажлын тоо, чанар, хүртээмж Хамтран ажиллагчдын түүний оролцооны талаарх үнэлгээ

D3.4.4 Мэргэжлийн эрдэм шинжилгээний сэтгүүлийг хөгжүүлэх, редакцын зөвлөл, мэргэжлийн зөвлөлд ажиллах

Редакц, мэргэжлийн зөвлөлд ажилласан байдал

Сэтгүүлийн редакц, мэргэжлийн зөвлөлийн ажлын тайлан

Ажилласан редакцын зөвлөл, мэргэжлийн зөвлөлийн тоо, оролцоо Сэтгүүлийн чанар, хүртээмж

D3.4.5 Тухайн салбарын хөтөлбөрийн чанарыг баталгаажуулах, магадлан итгэмжлэх үйл ажиллагаанд оролцох

Магадлан итгэмжлэлд оролцсон байдал

Магадлан итгэмжлэлийн тайлан

Магадлан итгэмжилсэн хөтөлбөрийн тоо, итгэмжлэгдсэн байдал

D3.4.6 Тогтвортой хөгжлийг таниулах, хэрэгжүүлэх ажилд хувь нэмрээ оруулах

Салбарын тогтвортой хөгжилд оруулсан хувь нэмэр

Оролцсон ажлуудын тухай тайлан мэдээлэл

Ажлын чанар, хүртээмж

D3.4.7 Нийгмийг соён гэгээрүүлэх, нийгмийн сайн сайхны төлөө сайн дурын үйл ажиллагаанд оролцох

Зохион байгуулсан сайн дурын ажил

Ажлын тайлан Ажлын чанар, хүртээмж Оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

46

Про

фе

ссо

р

D3.5.1. Өөрийн ажил, мэргэжлийн чиглэлээр сургууль, салбарын хүрээний дүрэм, журам, зөвлөмж, норм норматив, стандарт, арга зүй, аргачлал, зөвлөмж боловсруулах ажлыг зохион байгуулах

Энэ чиглэлийн ажлын арга туршлага эзэмшсэн байдал

Боловсруулсан бүтээгдэхүүнүүд

Боловсруулалтын чанар Бүтээгдэхүүний хэрэгжилт

D3.5.2. Олон улс болон үндэсний салбар, мэргэжлийн хүрээний бодлогын харьцуулсан анализ хийж үнэлэлт дүгнэлт гаргах, инновацыг бий болгох, хөгжүүлэх арга замыг тодорхойлох ажилд оролцох

Энэ чиглэлийн судалгааны ажлын арга барил эзэмшсэн байдал

Судалгааны ажлын тайлан, мэдээлэл

Бүтээгдэхүүнүүдийн боловсруулалтын чанар Хамтран ажиллагчдын түүний оролцооны талаарх үнэлгээ

D3.5.3. Боловсрол, ажил мэргэжлийн салбарын хүрээнд мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөр санаачлан боловсруулах, зохион байгуулах

Санаачлан боловсруулсан сургалтын хөтөлбөр

Хөтөлбөрийн баримт бичиг

Зохион байгуулсан сургалтын тоо / үр өгөөж Оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

D3.5.4. Мэргэжлийн холбоод, салбарын байгууллага, мэргэжилтнүүд хоорондын хамтын ажиллагаанд идэвхтэй оролцох

Мэргэжлийн холбоодтой хамтарч ажилласан байдал

Оролцсон ажлын тайлан

Ажлын тоо, чанар, хүртээмж Хамтран ажиллагчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

D3.5.5 Мэргэжлийн эрдэм шинжилгээний сэтгүүлийг хөгжүүлэх, редакцын зөвлөл, мэргэжлийн зөвлөлд ажиллах

Редакц, мэргэжлийн зөвлөлд ажилласан байдал

Сэтгүүлийн редакц, мэргэжлийн зөвлөлийн ажлын тайлан

Ажилласан редакцын зөвлөл, мэргэжлийн зөвлөлийн тоо, оролцоо Сэтгүүлийн чанар, хүртээмж

D3.5.6 Тухайн салбарын хөтөлбөрийн чанарыг баталгаажуулах, магадлан итгэмжлэх үйл ажиллагаанд оролцох

Магадлан итгэмжлэлд оролцсон байдал

Магадлан итгэмжлэлийн тайлан

Магадлан итгэмжилсэн хөтөлбөрийн тоо Итгэмжлэгдсэн байдал

D3.5.7 Тогтвортой хөгжлийг таниулах, хэрэгжүүлэх ажилд хувь нэмрээ оруулах

Салбарын тогтвортой хөгжилд оруулсан хувь нэмэр

Оролцсон ажлуудын тухай тайлан мэдээлэл

Ажлын чанар, хүртээмж

D3.5.8 Нийгмийг соён гэгээрүүлэх, нийгмийн сайн сайхны төлөө сайн дурын үйл ажиллагаанд оролцох

Зохион байгуулсан сайн дурын ажил

Ажлын тайлан Ажлын чанар, хүртээмж Оролцогчдын сэтгэл ханамжийн түвшин

47

Хавсралт 3

ДЭЭД БОЛОВСРОЛЫН СУРГАЛТЫН БАЙГУУЛЛАГЫН БАГШИЙН

ҮНЭЛГЭЭНИЙ НИЙТЛЭГ ЖУРАМ

Нэг. Нийтлэг үндэслэл

Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын (цаашид их сургууль, дээд

сургууль, коллеж гэнэ) багшийн албан тушаалын бүх зэрэглэлд ажиллаж байгаа

багш (цаашид профессор багш гэх) нарын сургалт, судалгаа-инновац, мэргэжлийн

болон нийгмийн үйлчилгээний үйл ажиллагаа болон түүний чанарыг (цаашид “үйл

ажиллагаа” гэх) үнэлэхэд энэхүү журмыг баримтална.

Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний зорилго нь тэднийг ажлын

байран дээрээ хөгжих боломжоор хангах, профессор багшийн хөгжлийг дэмжсэнээр

дээд боловсролын сургалт, судалгаа, үйлчилгээний чанар, үр өгөөжийг

дээшлүүлэхэд оршино.

Энэхүү журмыг их сургууль, дээд сургууль, коллеж бүр өөрийн үйл

ажиллагааны онцлог, хөгжлийн бодлого, стратегид нийцүүлэн профессор багшийн

үйл ажиллагааг үнэлэхдээ үндэслэл болгоно.

Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний журам нь Боловсролын

тухай хууль, Дээд боловсролын тухай хууль, Багшийн хөгжлийг дэмжих тухай хууль

болон бусад холбогдох хууль тогтоомж, дүрэм журамд нийцсэн байна.

Хоёр. Профессор багшийн үнэлгээний тогтолцоо

2.1. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээ нь өөрийн үнэлгээнд

суурилсан олон талын оролцоотой цогц үнэлгээ байна.

2.2. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлэх процесс нь профессор

багшийн өөрийн үнэлгээ, салбар нэгжийн хамтын үнэлгээ, сургуулийн түвшний

хөндлөнгийн үнэлгээ гэсэн шатлалтай байна.

2.3. Профессор багшийн өөрийн үнэлгээ гэдэгт албан тушаалын зэрэглэл

болон ажлын байрны тодорхойлолтод нийцүүлэн профессор багшид тавигдах

нийтлэг шаардлага, үнэлгээний шалгуурын дагуу үйл ажиллагаандаа үнэлгээ өгч,

өөрийн үнэлгээний тайлангаа салбар нэгжээр хэлэлцүүлж, үнэлгээний үр дүнг

хөгжлийн төлөвлөгөөндөө тусгаж ажиллахыг ойлгоно.

2.4. Салбар нэгжийн хамтын үнэлгээ гэдэгт салбар нэгжийн түвшинд

профессор багш нэг бүртэй өөрийн үнэлгээний шалгуурыг хэлэлцэн тохиролцсоны

үндсэн дээр профессор багшийн өөрийн үнэлгээний тайланг хэлэлцэн үнэлж,

үнэлгээний үр дүнд үндэслэн салбар нэгжээс профессор багшид өөрийгөө

хөгжүүлэх талаар зөвлөгөө өгөх ба түүнд хөгжлийн төлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлэхэд нь

дэмжлэг үзүүлэхийг ойлгоно.

48

2.5. Сургуулийн түвшинд хөндлөнгийн үнэлгээ гэдэгт сургалт болон чанарын

баталгаажуулалтын асуудал хариуцсан нэгж эсвэл сургуулийн удирдлагаас

шаардлагатай тохиолдолд профессор багшийн үйл ажиллагаа, мөн өмнөх шатны

үнэлгээнд чанарын үнэлгээ хийх ажлын хэсгийг томилон ажиллуулах бөгөөд

үнэлгээний үр дүнд үндэслэн тухайн профессор багшийн хөгжлийг дэмжиж

ажиллахыг ойлгоно.

2.6. Сургуулийн түвшний хөндлөнгийн үнэлгээнд боловсролын болон

мэргэжлийн байгууллагууд, ажил олгогчид, боловсролын үйлчилгээ хүртэгчдийн

хараат бус төлөөллийг татан оролцуулж болно.

2.7. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээ нь оролцогч талуудын хамтын

ажиллагаанд түшиглэсэн, үр дүнд чиглэсэн, тасралтгүй явагдах процесс бөгөөд их

сургууль, дээд сургууль, коллежийн чанарын дотоод баталгаажуулалтын нэг

бүрэлдэхүүн хэсэг юм.

Гурав. Профессор багшийн үйл ажиллагааг үнэлэх

3.1. Профессор багшийн үйл ажиллагааг сургалт, судалгаа инновац,

мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээ гэсэн гурван үндсэн чиглэлээр хичээлийн

жил тутамд нэгээс цөөнгүй удаа үнэлнэ.

3.2. Профессор багшийн үйл ажиллагааг үнэлэх үнэлгээний шалгуур нь “Их

сургууль, дээд сургууль, коллежийн багшид тавигдах нийтлэг шаардлага“-д нийцсэн

байна.

3.3. Их сургууль, дээд сургууль, коллеж нь профессор багшийн үйл

ажиллагааг үнэлэхдээ энэ журмын нэгдүгээр хавсралтаар баталсан “Профессор

багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний шалгуур, үнэлэх үзүүлэлт”-ийг өөрийн

онцлогтоо нийцүүлэн тухайн мэргэжилд тохируулан ашиглана. Сургууль бүр

профессор багшийн үйл ажиллагааг үнэлэх журамтай байна.

3.4. Профессор багшийн үйл ажиллагааг нотлох баримтад үндэслэн тоон

болон чанарын үзүүлэлтээр үнэлнэ.

3.5. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээ нь олон талын оролцоог

хангасан байх бөгөөд үнэлгээнд оролцогч талууд энэ журмын хоёрдугаар

хавсралтаар баталсан “Профессор багшийн үйл ажиллагаанд үнэлгээ хийх ерөнхий

аргачлал”-ын дагуу ажиллана.

3.6. Нийт үнэлгээнд энэ журмын 3.1-д заасан үйл ажиллагааны чиглэл тус

бүрийн үнэлгээний эзлэх хувийг профессор багшийн албан тушаалын зэрэглэл

болон тухайн сургуулийн үйл ажиллагааны чиглэл, онцлогт нийцүүлэн тогтооно.

3.7. Профессор багшийн үйл ажиллагааг үнэлэхдээ тухайн үйл ажиллагаатай

холбоотой оюутан суралцагчийн болон хамтран ажиллагсад, үйлчилгээ хүртэгчдийн

сэтгэл ханамжийн судалгааны дүнг харгалзан үзнэ.

49

Дөрөв. Профессор багшийн үйл ажиллагааны

үнэлгээний үр дүнг хэрэгжүүлэх

4.1. Профессор багш нь түүний өөрийн үнэлгээний тайланд үндэслэн хийсэн

салбар нэгжийн хамтын үнэлгээ болон сургуулийн түвшний хөндлөнгийн үнэлгээний

үр дүнд түүнд өгсөн зөвлөгөөг үйл ажиллагаагаа сайжруулахад бүтээлчээр

ашиглаж, өөрийн хөгжлийн төлөвлөгөөндөө тодорхой зорилт дэвшүүлж, хэрэгжүүлж

ажиллана.

4.2. Салбар нэгжийн түвшинд профессор багшийн үйл ажиллагааны

үнэлгээнд ажил хэрэгч хандаж, профессор багшид ажлын байран дээрээ өөрийгөө

хөгжүүлэх боломжийг бүрдүүлэн түүнийг дэмжиж ажиллана.

4.3. Сургуулийн түвшинд профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний

дүнд үндэслэн профессор багшийн хөгжлийн дэмжих арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ.

4.4. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээнд оролцогч бүх талууд

үнэлгээний явцад харилцан туршлага солилцох, сайн туршлагыг дэлгэрүүлэх,

зөвлөн туслах зэргээр дотоод хамтын ажиллагааг хөгжүүлж ажиллана.

4.5. Их сургууль, дээд сургууль, коллеж нь профессор багш нарын хөгжлийг

дэмжих, энэ чиглэлээр салбар нэгжээс хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагаа, түүний үр

өгөөжид хяналт тавьж, зөвлөн туслах, мөн хамтран ажиллах үүрэг бүхий дотоод

бүтцийн нэгжтэй байна.

Тав. Бусад

5.1. Бүх шатны үнэлгээний үнэн бодитой, үр өгөөжтэй байдлыг үнэлгээ хийж

байгаа этгээд хариуцна.

5.2. Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээтэй холбоотой маргаан

үүсвэл үнэлгээнд оролцогч талууд сургуулийн удирдлагад бичгээр өргөдөл, гомдол

гаргаж болно. Түүнийг тухай байгууллагын дотоод журам, ёс зүйн дүрмийн дагуу

шийдвэрлэнэ.

- - - oOo - - -

50

Хавсралт 4

ПРОФЕССОР БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ

ЕРӨНХИЙ АРГАЧЛАЛ

Их сургууль, дээд сургууль, коллежийн профессор багшийн үйл ажиллагааг

сургалт, судалгаа инновац, мэргэжлийн болон нийгмийн үйлчилгээ гэсэн гурван

чиглэлээр үнэлнэ. Үнэлгээ нь олон талын оролцоог хангасан тасралтгүй явагдах

цогц үйл ажиллагаа байна.

Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээний тогтолцоо нь гурван

шатлалтай байна. Үүнд:

1. Профессор багшийн өөрийн үнэлгээ

2. Салбар нэгжийн хамтын үнэлгээ

3. Сургуулийн түвшний хөндлөнгийн үнэлгээ

Үнэлгээг профессор багш бүр хичээлийн жил тутамд нэгээс цөөнгүй удаа

хийнэ.

Профессор багш нь өөрийн үнэлгээний хүрээнд дараах ажлуудыг хариуцан

гүйцэтгэнэ:

Албан тушаалын шатлал, ажлын байрны тодорхойлолт болон профессор

багшид тавигдах нийтлэг шаардлагад үндэслэн өөрийн үндсэн үүрэгт

ажлын жагсаалт гаргана.

Үндсэн үүрэгт ажил бүрийн үр дүнг үнэлэх шалгуурыг өөрийн хариуцсан

ажлын онцлогтой нягт уялдуулан профессор багшийн үйл ажиллагааны

үнэлгээний шалгуурын дагуу тодорхойлно.

Үүрэгт ажлын жагсаалт болон үнэлгээний шалгуурыг салбар нэгжээр

хэлэлцүүлж батлуулна.

Батлагдсан шалгуурын дагуу өөрийнхөө ажилд үнэлгээ өгч, өөрийн

үнэлгээний тайлан бичнэ.

Өөрийн үнэлгээний тайлангаа салбар нэгжээр хэлэлцүүлж, үнэлүүлэн

зөвлөгөө авна.

Өөрийн үнэлгээний үр дүнд тулгуурлан хөгжлийн төлөвлөгөөндөө

тодорхой зорилт дэвшүүлж, хэрэгжүүлж ажиллана.

Салбар нэгжийн хамтын үнэлгээний хүрээнд тухайн нэгжээс дараах ажлуудыг

хариуцан гүйцэтгэнэ:

Профессор багш бүрийн үйл ажиллагааны өөрийн үнэлгээний шалгуурыг

хэлэлцэн батална.

Профессор багшийн үйл ажиллагаанд 2-3 багшаар мэргэжил нэгтний

үнэлгээ хийлгэнэ.

51

Профессор багшийн өөрийн үнэлгээний тайлан болоод мэргэжил нэгтний

үнэлгээний дүнг харьцуулан үзэж, тэдний ажлын арга барил, хандлага,

мэдлэг, чадварт дүгнэлт гаргана.

Салбар нэгжийн хамтын үнэлгээний үр дүнд үндэслэн тухайн профессор

багшид өөрийгөө хөгжүүлэх талаар зөвлөгөө өгч, хөгжлийн төлөвлөгөөгөө

хэрэгжүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлнэ.

Сургуулийн түвшний хөндлөнгийн үнэлгээний хүрээнд дараах ажлуудыг хийж

гүйцэтгэнэ:

Хөндлөнгийн үнэлгээний ажлыг жил, улирлаар төлөвлөнө.

Дээрх хоёр шатлалын үнэлгээгээр хангалтгүй болон нийцэлгүй үнэлэгдсэн

профессор багшийг сургуулийн түвшний хөндлөнгийн үнэлгээнд

хамруулна.

Сургалт болон чанарын баталгаажуулалт хариуцсан нэгж эсвэл

сургуулийн удирдлага үнэлгээний ажлын хэсгийг томилон ажиллуулна.

Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд тухайн профессор багшийн үйл

ажиллагаатай хамаарал бүхий мэргэжлийн байгууллага, ажил олгогчид,

боловсролын үйлчилгээ хүртэгчдийн төлөөллийг оролцуулж болно.

Үнэлгээнд хамрагдсан профессор багшийн бүх шатлалын үнэлгээний үр

дүнг харьцуулан үзэж, үнэлгээний чанарт дүгнэлт гаргана. Дүгнэлтийг

сургуулийн удирдлагад танилцуулна.

Салбар нэгж болон профессор багшид үйл ажиллагаагаа сайжруулах

зөвлөгөө, даалгавар өгч профессор багшийн хөгжлийг дэмжих арга хэмжээ

авч ажиллана.

Профессор багшийн үйл ажиллагааны үнэлгээнд дараах зарчмыг

баримтална:

Өөрийн үнэлгээнд суурилах

Олон талын оролцоог хангах

Нэгдсэн ойлголт, эерэг хандлагатай байх

Хамтын ажиллагааг эрхэмлэх

Багшийн хөгжлийг дэмжих