Upload
others
View
12
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
~~ HZ. MUHAMMED (SAV) VE
MESAJI
Editor Mehmet Mahfuz SOYLEMEZ
Dem.No:
islauu i:umter Dergisi Yaymlan Ekirn 2014
HZ. PEYGAMBER'iN TiC.ARi HAYATINDA AHDE VEFA i:LKESi . VE UYGULAMA'ORNEKLERi
Adnan KO~UM·
Giri!l
Giinliik hayatta ve be:;;eri ili:;;kilerde onemli bir yer i:;>gal eden hukuk alanlanndan biri de bore ili:;;kileridir. Soz konusu ili:;;kilerin sagb.kh ve kar:;>ilikJJ. guven iCinde gercekle:;;mesi ve yfuiitiilmesinin temel Ukelerinden biri kar:;>Ihkh giiven ve onun tezahiirii olan ahde vefa Ukesidir. Ahde vefa, ticaret hayatmm altyapiSI ve ekonomik istikrarm temel ta:;;1dl.r. Ku§kusuz Hz. Peygamber'in ticaret hayabna dair ortaya koydugu Uke ahde vefa Ukesiyle siDJrh degildir. Hz. Peygamber'in kendisi de bizzat ah:;>-veri:;> yapm.I:;>. borclarlm.I§, rehin vermi§, ortakhk yapmi§, ticarl ili:;;kilerin sagh.kh ve saglam bir zeminde yiirfunesi icin bir talrun hukuki-ahlaki Uke ve kurallar get:irmi§tir. Aldatm.arun olmamas1, sozle:;;meye yalarl karl§mamas1, olcii ve tarb.da dogrulu.k. sozle:;;inelerde kolayhk sagJ.ama, malm kusurlanm soyleme, Hz. Peygamber'in tlcaret hayabna ili:;;kin ortaya koydugu diger ba:;;hca Ukelerdendir. Esasen Hz. Peygamber'in ticarl hayatla ilgili getirdigi Ukeler, huku.ki alanda koydugu kurallann bir parcasiDI te:;;kil eder ve hepsi birden fikhm muamelat hiikiimlerini olu:;>turur.
Bu tebligimizde insanhga omek olarak gonderilen Hz. Peygamber'in evrensel hukuk Ukelerinden biri olan ahde vefa Ukesinin onun tarafmdan nasu anla:;>lidl& ve bore ili:;>kilerinde nasu somut hale geldi~. pratige dokilldtigunti inceleyecegiZ.
Ahde Vela ilkesinin Bor~lar Hukukundaki Anlam.J
Ahde vefa, borclunun §artlar ne olursa olsun mutlaka sozle:;;meye sadlk kalmasrm zorunlu goren bir Ukedir. 1 Sozle:;;meye baglilik, ahde vefa (verilen soziin tutulmas1) Ukesinin bir geregidir. Bu Ukeye gore, sozle:;;me yapildlg1 andaki gibi aynen uygulanmah ve hiikiimlerine riayet olwunahdl.r. Hukuki gtivenlik. dogruluk ve diiriistliik kuralmm geregi olarak borclar hukukunun temel Ukelerinden biri, sozle:;>meye bag.hhkb.r. Sozle:;;meye bagllhk Ukesinin dayandl~ temel esas §Udur: Sozle:;;menin kurulu:;;u srrasmda taraflar ifarun daha sonraki bir zamanda gercekle:;;ecegi hususunu bilmekte ve gelecekteki :;;artlann kesin olarak onceden tahmin edilemeyecegini ba:;;tan kabul etm.ekte-
Doc. Dr., SOU. ilahlyat Fakliltesi Ogretim Oyesl, [email protected] Bu Uke Jcfn bkz. Selahattin Sulhi Tekinay /Sermet Akman/Halilk Burcuog!u/ At11.la Altop. Tekinay BorcJar Hukuku. GenelHiikfunler, 7 bast, lstanbul1993, s. 1005; Kaplan, Ibrahim, Hakimin SOzle~meye Miu:tahalesl. SOz~menin. Yoi'WTU.I, SOzle~menin. Tamamla.nmas~ SOzle~nin. Degi~en Hal ue $artlara Uydurulmas~ Ankara 1987, s. 113- 114; Akyol. $ener, Diirilstliik Kural.! ve Hakkln Ko~e Kullarulmast Yasagt. istanbul 1995, s. 77.
604 Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt
dirler. Boylece gelecektek:i Iiskler ve tahmin oluna.mayan hususlar taraflarca sozle~menin kurulu~u srrasmda hesaba katJlmaktadrr. Bu sebeple sozle~mede kararl~tiDlan edimler dengesi fiilen ortaya ~Lkan olaylar nedeniyle degi~se bile, sozle~me kuruldugu gibi uygulanmahdrr.2
Ahde Vefii ilkesi ve Hz. Peygamber'in Uygulamalanndaki Omekleri
Ahd kelime olarak, sozh1kte soz vermek, vasiyet etmek, yemin etmek, so
ziinde durmak, eman, zimmet, vakit, g6n1~. kanaat anlamlanna gelir. Vef§, ise ahdinde (verdigi sozde) durmak, eksiksiz yertne getlnnek, bol olmak anlamlanna gelir.3 i:k:i kelime nasslarda "be~ edabyla birlikte ve belirtilen anlamlarda kullarubr. Her ik:i kelimenin sozliik anlamlan "giiven ve sadakat~ ortak paypalannda bulu~ur. Oyleyse ik:i kelimenin isim tam1a.mas1 olarak "soziinde durtna~ anlamm1 ~1dl@ kolayhkla anl~llrr. islam hukuku a~1smdan "ahd"
ise; fiklh alaruna giren biitfm sozle~me ve akitleli i~ine alrr. Devletler hukuku alafundaki s6zle§meler de bu kapsa.ma dahildir. Bununla birlikte bizim konu
muz olan ahde ve!a. bor~ar hukuku alaruna ili~kin olantdrr.4 Ahde vefa ta.mla.masi Latince'de "pacta sunt servanda~5 ~eklinde ifade edilir ve Roma bor~lar ve devletler hu.kukunun ve de ayru zamanda gl1niimiiz hukukunun en temel
ilkesini olu~turur.
Ger~ekten sozle~melertn veya yapllan taahhiidful siiresi i~inde yeline getirilmesi onemlidir. Ticari ili~k:ilerde giiven unsurunun hakim olmas1 i~ yegane garanti vas1tas1 ahde vefadrr. Zira, ticaret itibar ve giivene dayaDJ.r. Tiic
cann senedi kadar, sozii de senet olmahdrr. Sozle~melerde edimlerin zamarunda yertne getirtlmemesi ozellikle, borcun vadesinde 6denmemesi, alacakh tarafi ~e~itli bakunlardan slkmbya dii~iiriir. 0, kendi ihtiya~lan i~in harca.ma l.mka.ruru kaybedebilecegt gibi, ~ogu zaman hesaplariru alacag1nm vadesinde Odenecegini dii~iinerek yapar. Bir borcun za.marunda 6denmemesi, $cirle
me bir~ok k:imsenin slkmhya dii~mesine yol a~ar. Alacakh kendi bor~lariru 6demek, yeni mal almak veya yahnmlariru geni~letmek i~in alacaklariru bir
2 Kaplan. age .• s. 113· 114: Burcuoglu. HalOk. Son MaNceme Kararlan ve Yargllay Kararlan I!it· glllda Hukukta Beldenmeyen Halve Uyarlam.a. Fillz Kltabevi, Istanbul 1995. s. 6; es·Senhfui, Abdtirrez:zak. Masaduu'l·Hak.fi'L·FlkhL'L·is~ ihyll.l't-Tilra.sl'l-Arabi·Milesseseru'r·Risale, Beyrut 1954. VI, 16 (2 cllt ir;inde 6 cilt}. Ancak bu Uke Ozel hukulnm dlger Ukelerlyle siD.li'landJnluu~ib.r. SoziC!imenln yaptlcitgutda kar§ilikl..l edlmler arasmda var olan denge sonradan §artlann oJaganilsru degi!imesiyle bUyOk Olr;ude taraflardan blrl aleybine katlamlamayacak derecede bozulabWr. Tarafiarm iradelerlni etkileylp sOzle~me yapmalanna neden olan ~ar daha soma onemll olr;Ude. r;arplCI, adaletsiZUge yol a~ olaylarm gerr;ekle!$mesl Ue degi!im1§Se tarafiar artJk o sOzlC!ime ile bagll tutulamazlar. i~te bu durumda s6zle§meye baglili.k Ue sCizlC!i· me adaleti Ukeleri arasmda bir r;eli§ld olu§ur ve artJk bu Ukeye sJ.la stlaya bag!J kalmak adalet ve hakkaniyet kuralarma aylo.n bir durum yarab.r hale gelir. Hukukta bu kar§Jllik "beklenmeyen hal=mucblr sebep" Ukesi Ue giderllmeye ~!hr.
3 tbn Manzur. Ebu1-Fadl Muhammed b. Manzur el·lfriki. Usdnil'l·Arab, Dar Sadr. Beyrut, ty .. XV, 358·360; Kazan. Ramazan. Killiib-1 Sute (:ef'9eveslnde Had.lslerde Ahde Vejli. Yiiksek U· sans Tezl, SDO Sosyal Billmler Enstitlisu, lsparta 1997. s. 6·12.
4 Hz. Peygamber'ln devletler bukulrunda ahde vefa Ukeslne ill!$ld.n uygulamalan ayn blr ~~marun konusu olabilecek niteliktedir.
5 G11riz. Adnan, Hulruk Felsefesi. Ankara 1996. s. 190. 193.
Hz. Muhammed, Egitim ve Ticaret 605
kar~J.hk olarak ,dl1§iim1r. Bon;lunun soziinde durmamas1, alacakhJl da taahhutlerini yerine getiremeyen kimse durumuna dl1§tln1r.
Kur'an'da Musll1manlann sozle§me yapb.k.lannda bu sozle§melere sadakat gostermeleri degi§ik ayetlerde bellrtilir. Bu ayetlerden birinde §5yle buyurulur: ~Ey iman edenlerl Yapt@ut!Z alcitleri yerine getirin"6• Bir diger ayette ~Ahdi yerine getirin. r;Unlcii. insan ahdinden sorumludur."7 buyurulur. Ote yandan bazi ayetlerde ahdine vefa gosterenleri Allah'm sevecegi ve miikafatlandrracag1 bellrtilir.8 Ahde vefaslZhk yapan fesathkla9 , nasipsizlikle10, yeryUziinde bozgunculu.k ~Ika.rmakla11 , yoldan ~lkmakla12 , d5nekllkle13 vasillamr.
Hz. Peygamber ilahi vahye muhatap olmu§ bir §ahsiyettir. Kur'an-1 Keriro'i teblig ve a~,;lklamakla gorevlendirilmi§ olmas114, funmet i~,;in orneklik ta§rma-5115, soz, fill ve takrirlerinirl funmeti il,;in buyiik onemi oldugunu gosterir. Zira 0. bizzat hayatmda Kur'am hiikiim.leri tatbik etmi§ veya talim.leriyle ogretmi§tir. Hz. Peygamber ornek uygulamalanyla kendine tabi olanlara ahde vefa'nm
6nemi gostermi§tir. Hz. Peygamber ~Ben ahdine vefii gosterenlerin en layt9L
yi.T1i'16 buyurarak belirttigi ozelligini uygulamal~da ortaya koymw~tur. Hadis kaynaklarmda sozle§melerde ahde vefanm onemli bir boyutu olan borcun odenmesine ili§kin hukuki-ahlaki ilkeler olarak, ~~bor~ odeme adabi~ onemli yer te§kil etmi§tir. 17
Hz. Peygamber, hayati boyunca i§ ortaklanna, ticfui miinasebetlerdeki muhataplanna ve diger insanlara kar§1 son derece durust davra.nn:ll§trr. 0, verdigi soze sadakatini ve baglilig101 gen~liginden itibaren ortaya koymu§. soz konusu ozellik nubiivvetten onceki donemde de onun en bllriz vasfi olmu§tur. Nitekim kendisine gen~,;liginde guvenilir, itimat edilir anlammda "emin" nitelemesi yapllmi§, soz konus1,1 vasfindan dolaJl hem dii§manlan hem de dostlan tarafindan takdir gormii§tfu. Nitekim, islam'm ilk giinlerinde Peygamberimiz (s.a.) Mekkelileri Ebii Kubeys tepesine ~agtrrugmda:
~ $ayet ben sizlere §u tepenin ardmda, §ehri iStila. etmelc iSteyen bir dii.§man ordusu gelip lcarargdh lcurmti§ desem, bana inantr mlSutzz?" diye sormu§, onlar bu soru kar§1smda : ~sen asia yalan soylemezsin, senin soyleyecegin her §eye
6 M.Ude, 5/1. 7 Ism. 17/34. 8 Bakara. 2/177: Al-ilmran. 3/ 76: Nahl. 16/95: Mu'mlnQn. 23/10-11. Fetlh. 48/10. 9 Bakara. 2/27. 10 Al-ilmran. 3/77. 11 Ra'd. 13/25. 12 A'raf, 7/102. 13 Tevbe, 9/76. 14 Nahl. 16/44. 15 Ahzab. 33/21. 16 Diirekutni. All b. Omer. Slinen. Beyrut. 1406. m. 135. 17 Mesela M11slim. ClhAd ve Slyer adiJ. kilabmda "ahde vefastZl!k ve hlyanet etmenln haram klhn-·
mast- b3.lll!glnda a~bgJ blr baht bu konuya lahsls et:ml!ltlr. Bk2. M11slim, Clhad, 98.
606 Hz. Muhammed (sQ1J) ve Mesqjt
inanUl.Z" cevabuu ve~lerdir. Burada dikkat ~ekici olan husus, sozii ge~en cevabt verenler arasmda Ebii Leheb ve Ebii Cehil'in de var olmastdrr.18
Hz. Peygamber, soziinde ve i~inde dogru tiiccarm ahirette beraber olaca@ cUger bir tabirle arkad~hk edecegi kimseleri: • Diirilst. soziine ve ~ine guven.ilen. tiiccar, layamet gr1n.r1 n.ebiler, sr.ddiklar ve §ehitlerle beraberdir." 19 ~eklinde
a~tklayarak onlann uhrevi baklmdan nail olacaklan kazan~lara i~aret etmi~. zunnen ahde vefarun dindeki onemine vurgu yapmi~br. Benzer ~ekilde emanetin, emanet edene veril.mesini ve luyanet edene luyanetle kar~thk veril.me.: mesini emretmi~tir.20 Bir cUger hadis-i ~erifte ise, "De; zlimre uardrr ki. layamet g~ onlarla hesapla.§acagiTTil Ben.i §ahit tu.taralc soz verdikten sonra sozr1n.de dwmayanlar, hiir insan.t sataralc bedelini yiyenler ue i§c;i c;al.t§tlrtp on.dan ycz!"arlandl9.t hald.e ucretini uermeyenler. "21 buyurarak ahde vefa gostermeyenlerin uhrevi sorumluluklanna i~aret etmi~tl.r. Benzer bir hadiste "Verd~i sozde;dwmay!p cayan her ki§i ic;in layamet gr1n.r1n.de bir (alamet) bayralc dikilir"22
buyurularak loyamet giiniinde te~hir edilecekleri ifade ediJ.mi§tir. Zira eskiden Araplar vercUgi sozii yerine getl.rmeyeni pazar yerlerine siyah bayraklar dikmek suretiyle te~hir ederlerdi.23
Hz. Peygamber ahde vefa'ya ili§kin kavli beyanlannm yanmda uygulamalan ile bizzat islam toplumrma omeklik. model olu§turmU§tur. Onun a.kitleri ifada gerekli ozeni gostercUgini ortaya koyan hadiselerden biri §U §ekildedir:
"Abdullah b. Ebi'l-Hamsa anlat:tyor. Rasiiliillah'a peygamberlik gel:rb.eden once Onunla ab~·veri§ yaprm§tlm. Benden biraz alacagi kalrm§tl. Bulundugu yere alacaguu getirecegimi va'dettim. Fakat getirmeyi unuttum. 0~ giin sonra habrladtm. Derhal oraya dondiim. Gordiim ki, terk ettigim yerde beklemektedir. Beni goriince §6yle buyurdu:
." Ey deWcanll.l Ban.a me§alcfcat uerdin. Uc; gr1n.den. beri sen.i bw-aaa belclemelcteyim. "2A Burada dikkate edilmesi gereken husus. Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemin orada bekleyi§i alacaguu tahsil ebnek i~in degu, gence vercUgi soze sad.tk kalmast dolay:tswladlr.
Ebii Safvan Siiveyd ibn Kays (ra~e dedi:
Ben ve Mahrem el-Abcli, sabnak iizere Hecer kasabasmdan bezden yaptlmi§ elbise getirttik. Nebi (sav) yanmuza geldi ve bizden i~ ~a§m sattn almak
18 Buban. "Tefstr". 1: Muslim, ·iman·, 355. 19 Tlmtizi, "Biiyii'". 4: fbn Mace. "Ttcara.t". 1; Dartmi. "Bllyil'", 8. 20 Tinnizi, "Buyil'", 38. 21 Bubari, ·tc:ara·. 10. 22 Hadisin "kendislyle blllnecegl. tarunacaitJ bir bayrak". "bu falarun vefaslZIJitJdlr" ~deki fark
h varyantlanyla blrllkte bkz. Buh~. "Cizye". 22. "Edeb". 99. "'Hlyel". 9, "Flten". 21. "Cibad" 8: Muslim. "Cihad". 10, 17; Tlrmlzi. "Slyer". 27, "Ftten·. 26; fbn Mace. "Cibad". 42: Ahmed b. Hanbel, Milsned. I, 411. 417. 441. U. 16. 29. 47.
23 Kazan. Kurub·t Sitte Cerr;eveslnde Hadislerde Ahde Vefo. s. 79-80. 24 Ebli Davlid, "Edeb". 82. 90.
Hz. Muhammed. Egitlm ve Ticaret 607
istedi. Yanimda paralan tahsil eden bir muhasebecim vardl. Peygamber (sav) ona:"Alacagm iid·eti hesapla; bir miktar da ilave ~(' buyurdu.25
Hz. Peygamber hadiste satm ald.Jgt bir mal kar§wgmda istenilen bedelin az da O!Sa iisbinde bir 6demede bulWliDU!?tur. Ah!?·Veri§lerinde ~Ok kere bunu uygulad.Jguu gormekteyiz. Hz. Peygamber akitlerde ahde vefa ilkesini en giizel §ekl.lde yerine getirmekle ayru zamanda piyasadaki esnafve tiiccan diiriist davranmaya, ahcllan da sat.Icmm haklruu gozetmeye te§Vik etmi!;l olmaktadlr.
Ebii Hiireyre arllahyor: "Rasiiliillah'da bir adam.m (paras1 ~denmemi§) bir devesi vardl. Borcunu istemeye geldi. Bu srrada kaba sozler sarletti, hatta sahabe'den b,azllan haddini bildirmek istedi. Ancak Rasiiliillah buna meydan vermeyip:
"Brrakm onul Hale sahibin.in. konw;ma hak1a vard.u" buyurdu, sonra da:
"Devesini verinl" diye emretti, (il~er) devesini aradllarsa da bulamadllar. Fakat onunkinden daha degerli bir deve buldular. Hz. Peygamber:
"Bunu vertn" dedi. Adam: "Bana borcunu tam odedin, Allah da sana odesin" dedi. Rasiiliillah:
"En hayrrlmt.Z, borcunu iyi odeyen.dir!" buyurdu.26
Benzert bir rtvayet !?U §ekildedir: Ebii Said el-Hudri (r.a.) arllat.Iyor: "Bir bedevi Rasiiliillah'a (a.s.) gelerek, Hz. Peygamber'in uhdesinde bulunan alacaglfil istedi ve bunu yaparken sert davrandl. Hatta: "Borcunu odeyinceye kadar seni taciz edecegim" dedi. Sahabe, bedeviyi azarlaJlp: "Yaztk sana! Ki.minle konu§tugunu bilmiyorsun galiba!" dediler. Adam: "Ben hakkum talep ediyorum'! dedi. Hz. Peygamber sahabeye: "SiZier ni9in hale sahibinden yana degilsiniZ?' buyurdu ve Havle bintu Kays (r.arlha)'ya adam gondererek: "Sende kuru hurma varsa benim borcurnu odeyiver. HWTTIQITUZ gelince borcumuzu sana oderiZ." dedi. Havle: "Hay hay! Baham sana kurban olsun ey Allah El~isi!" dedi. Kadm
Hz. Peygamber'e bort;; verdi, o da bedeviye olan borcunu odedi ve ayrtca yemek ikram etti. (Bu tavrrdan memnun kalan) bedevi: "Borcunu giizelce Odedin. Allah da miikafahru sana tam versin" diye memnuniyetini ifade etti. Hz. Peygamber de: •j§te bunlar (borcunu haklayla odeyenler) insanlarm hayrrWandtr.
j~indelci zayifla.nn, incitilmeden haklarmt alamadtklan bir cemiy~t ifla.h olmaz" buyurdular.27
Abdullah b. Ebi Rabia'dan gelen bir rivayet §6yledir: "Hz. Peygamber benden lark bin dirhem bor~ aldl. Kendisine mal gelince, bana olan borcunu ode-
25 EM DavOd. ·soya··. 7; Tirm.izi. ·soya··. 66. Aynca bkz. NesM. ·so..vu··. 54; ibn Mace. "Ubas". 12. "Ttcanu·. 34.
26 Buhan. ·tstl.kraz", 4. 6. 7, 13, "Vekalet". 5. 6, "Hlbe", 23. 25; MOsUm. "MO.s~t·. 118-122: Tlrm.lzi. ·so.ya··. 73. 75; Nesai. "Bii.Y(l'". 64, tbn MAce, "Ticarat". 62. "Sadakat". 16.
27 tbn Mace. "Sadakat". 16.
608 - Hz. Muhammed (sav) ve Mesqjt
di ve 1?0yle buyrn:du: " Allah aileni ve maluu mllbarek lalstn. En iyi bon; odeme,
hamd (te§e/c/cfLr) ve borcu i5deme1cle olur. "28 diyerek hukuki ifarun ahlaki esaslanru bel..irt:m1§fu:.
"Bor{.:lU olen kimse. kendi adtna borcu odeninceye kadar lcabrinde rehin altn
~ gibidir." buyurulur. Rasiiliillah bu sozii, namazuu lo.ldmnas1 ic;in getirilen
cenazenin borc;lu oldugunu ogrenince, "Cebrdil bor{.:lu olantn namazuu lal.dtr
malctan beni men ettr diyerek kac;md!ktan sonra soylemi§tir.29
Bor¢ ill§kilerinde Hz. Peygamber art niyeti, ahde vefasiZhgt uygun kar1?1la
maiill§b.r. Nitekim bir hadiste "Kim, odemelc niyeti ile insanlartn maltnt (bor{.:)
altr ise, Allah (onun borcunu) ona bedel edd eder(odemeyi Jcolayla§ttrtr.) Kiin de
telef etme/c (odememelc) niyetiyle hallan maltnt (bore) altrsaAllah onu telef eder.
Aldrgt borcun haytr ve berelcetini giderir. "30 Bir diger hadiste ahde vefasiZhk
mfulafikhk alameti olarak tarumlanrm§b.r. 31 Hadislere gore borc;lu borcunu Odemede her zaman husnu niyet sahibi olmah. borcunu tediye ic;in elinden gelen butful gayreti gostermelidir.
Hz. Peygamber rnii1?riklerle arasmda cereyan eden vedia akitlerinde bile ahde vefa'dan ayrilmaiill§b.r. Nitekim Mekke'yi terk edip Medine'ye hicret mec
buriyetinde ka.hnca, kendisini oldfumeye karar vermi1? du§rnanlarma ait -on
lar tarafindan daha once kendisine emanet brrakll.rru§- mallan amcaoglu Hz. Ali'ye vermi§ ve sahiplerine teslim etmesini emretmi§fu. 32
Hz. Peygamber ahde vefanm onemini davraru§lanyla vurgulamarun yarun
da gec;mi1? Ummetlerden de omek vermi§tir. Ebu Hureyre (r.a) nakleder: "israilogullartndan bir tilccar, bir arlcadQJ?tndan bin dinar (4 leg. altut para) Odiinc
para altr ve deniz QJ?tn yolculuga t;tlcar. Bart; i.<:;in yilce Allah't lcefil ve $ahit gos
termi§. odeme i.<:;in bir vade belirlemi§tir. Don~ i.<:;in gemi bulamaytp s9_ziinde
duramayacagtnt anlaymca, {;are arar. Bir marangoza haztrlai:trgt tahta lcalasm
i{,:ine 4 bin dinar altuttlcoyar ve bir de melctup elcler. Allah'a gilvenerelc denize
atar. Parayt vadesinde alacagmdan emin olan alacalclt da "vade gilnil" lcendi
beldesinde sahile inmi§ be/clerlcen, dalgalartn sahile attrgt tahtayt gorilr ve yale
male ilzere eve gotilrilr. Kapalc a{;tldrgtlt~acalclt i<;indeld melctubu o/cuyaralc,
mevcut paranm bort;lu tilccar tarafindan /cendine gonderildigini anlar ve boyle
Wcle) par:a vadesinde alacalcltya u/a§mt!j olur."33 Soz konusu bu rivayette, bu
gt1n.kii ula§rm ve haberle§me imkanlarma sahip olmayan birisinin ahde vefa konusundaki gayret ve titizligi c;arp1c1 bir 1?ekilde anlatllmaktachr.
28 Nes<ii. "Buyil'". 97. 29 Buhiiri, "Havale". 3, "Kefrue·. 3: NesaJ, ·cena~z·. 67: Tirmlzi. "Cenalz", 69. 30 Buhiiri, "istikraz", 2. "Zekat", 19: ibn Mike. "Sadakat", 11. 31 Buhiiri. ·iman·. 24: Muslim, "iman", 106: Tirmizi. "iman". 14. 32 Karaman, Hayreddin, Anahatlanylaislfl.mHulrukul, istanbull987, s . 281. 33 Buhiiri, "Zekat". 65, "Kefale", 1: Ahmed b. Hanbel. Musned, II, 348.
Hz. Muhammed, Egitlm ve Ticaret 609
Hz. Peygamber'in ~ahsmda nasu somutla~bguu uygulama omeklertyle ortaya koydugui:nuz ahde vefa ilkesi, ozellikle ahlaki degerlertn yozla~maya ve erozyona ugramw glinfuniizde, daba da onemli ve anlamb olmaktad.J.r. Zira gliniimiizde ibadet hayabnda olduk~a titiz davranan k:imi Mushimanlann. ticari hayatta gliven telki.n etmedigi, dlin1st davranmadJw slkbkla dile getirilen hususlann ba~mda olmaktad.J.r. islam'm ongordugu Hz. Peygamber'ln ~ahsmda somutla~rru~ bu deger, Miisliimanlann da kendi ya~antllannda i~selle~tirildigl takdirde, toplum fertlertne mutlu bir hayat kazanchracaw. helal ve me~ru kazarica vesUe olacaw gibi, ekonomiyl de olumlu yonde etkileyecektir. Ayrn zamanda ticari bayatm en onemli iki unsuru olan ekonomik isti.krar ve gliveni saglayacakbr.
Sonu~ itibariyle islam hukuk ve ahlalnru.n en onemli ilkelertnden birt olan ahde vefa, gerek ahlaki, gerekse hukuki diizeyde en giizel ~ekliyle Hz. Peygamber'in ~ahsmda. y~anrru~ ve onun .flil. soz ve hallerlnde sergtlenmi~tir. Alemlere rahmet olan Peygamber'ln bu giizel ahlakma sllaca sarl1mak, biitiin insanbgm huztir ve emniyetinin sag!arunas1 yonfmde atJJ.an en onemli achm olacakbr. Di.inya ve ahiretin mutlulugu onun koydugu esaslara baghdrr.