~~ HZ. MUHAMMED (SAV) VE

MESAJI

Editor Mehmet Mahfuz SOYLEMEZ

Dem.No:

islauu i:umter Dergisi Yaymlan Ekirn 2014

HZ. MUHAMMED'iN MESAJININ BATI ~Ai:RLERiNE ETKiSi: GOETHE ORNEGi'

ibrahl.m SARI<;:AM"

Ban diinyas1, Ronesans ve Aydmlanma ile Ihristiyanl.tk taassubundan kur­tulmu§, bunun neticesinde diger dinlere daha makul ol~iilerde balanaya ba§­larm§tlr. Aydmlanma d6neminin getirdigi toleransla. gozler islam1 tarumaya ~evrilmi§., 17. yiizylldan itibaren ban dillerinde Kur'an tercfuneleri luzll bir §e­k:ilde yaymlanmaya. Hz. Muhammed'in hayanru ele alan eserler de yaztl.maya ba§lanm!§Ur. Yazllanlar da biiyiik ol~iide Latinceye ~evrilmi§ islam kaynak­lanna dayan~yordu .. Bunun netlcesi olarak 17. yiizylldan itibaren Bah'da Hz. Muhammed. klsmen asli kaynaklara dayanarak daha ilmi Ol~iilerde ve onyar­gldan uzak bir §ekilde ele al.uum§Ur. Bunun akabinde ayru yiizyilin sonlanna dogru dogrudan Arap~ ve diger dogu dillerinde yazllnu§ kaynaklara ba§vurma gelenegi ba§larm§tlr. 17. yiizyllm son ~eyreginde Avrupa'da ~az. Muhammed'e nesner yakla§mun ilk temsilcileri eserlerirli vermeye ba§larm§lardrr. 18. yiiz­

y:ll boyunca da goriilmii!ii olan Hz. Muhammed'e nesnel yakla~jimun ornekleri 19. yiizyllda daha da artacaktlr. Zira oryantalist ~ah§malarla birlikte nispe­ten objektif degerlendirmeler yapllacaktlr. Bu vesileyle BaUll dii§iiniirler, Hz. Muhammed hakkmda bilgi veren temel ka)rnaklardan onun hayanru ve ki§ili­gini ogrenme firsan bulmu§lardrr. 17. 18. yiizyllda ve 19. yiizyilm ba§lannda islam'1 ve Hz. Muhammed'i hiir ve pe~Jiin hiikiimden uzak inceleme ~abalan ileride klsmen olumlu algllamalann geli§mesirli saglayacaktlr.

Miiteakip yillarda Ban'da Hz. Muhammed hakklnda geli§ecek olan olumlu yakla§unlara ciddi etkide bulunmu§ olan dii§iiniirler arasmda Goethe (1749-: 1832)'nin 6nemli yeri ·vardrr. Zira Goethe'nin eserlerinde Hz. Muhammed'e iyimser bakl§m izleri geni§ J:>ir §ekilde goriilmekte~. Bunda §airin ailesirlin, aldlg1 egitimin, ya§adlg1 d6nemdeki dii§iince egillmlerinirl ve hepsinden onem­lisi kendi ki§iliginin 6nemli r~lii vardrr.

Burada Goethe'nin gen~liginde etkilendigi §ahlslardan sadece birisine kl­saca deginmek yerinde olacaktlr. ~airin. Co§kunluk Akmn'nm temsilcileri ve Romantik Hareket::ir). 6nciileri arasmda ye"f alan filozof Herder (17 44-1803) ile yakln ili§ki i~inde bulundugu bilinmek:tedir. Heniiz 21 ya§mdayken 1770'te

Bu bildirlm.lz, TOBiTAK tarafindan desteklenen ve Prof. Dr. Mehmet Ozdemir, Prof. Or. Seyfet­tln E~abln lie blrllkte halen iizertnde ~limaya devam ettlgtmtz "iogillz ve Alman Oryantallz­minde Siyer Cah~imalannm TUrkler'in ve Avrupa Blrligi Halklannm Hz. Muhammed Alg.sma Eikisi" adh projemiZ ~rc;evesinde elde e~ oldugum veriler ve degerlendirmeler ~vesinde hazlrlanm!~ibr.

.. Prof. Dr .. Ankara Oniversltesi tlahlyat Fakllltest ()gretlm Oyesl.

522 Hz. Muhammed (sav) ue Mesqjt

Herder tie dostluk kuran Goethe. onun etkisiyle Gotik mimali, Alman balk §arkllan, ~!:acksper ile ilgilenmi§ ve.hepsinden onemlisi Kur'an'm tercfunesi­ni olrumu§ ve neticede islam'a ilgisi artn:u§br.

Bu noktada Herder'in islam ve Hz. Muhammed hakkmdaki du§~celeri onemlidir. Herder, Hz. Muhammed'in Tek Tann ogretisini yaymaktaki CO§­kunlugunu ve onun sa:fuk, uyarnkhk ve iyi niyetle hizmet tarzuu takdir etmek­tedir. Ayru zamanda Muslfunanlarm ula§b~ killtur diizeyini de ovmektedir.

$arabm ve terniz olmayan yiyeceklerin, tefeciligin. a~ gozlu kumar oyununun islam'da yasak olmas1, Herder'in ovdugu safla§tuma ~abalandrr. Miisliiman­lar bu yasaklara, dt1nyariiD yarabciSI. idarecisi ve hakimi olan Allah'a kulluk etme yolunda katlarurlar. Bu annma ~abas1, devam.ll. gt1nliik ibadet, zekat, sa­daka ve Kur'an'm en ba§ta andlg1 Allah'm iradesine teslimiyet, Miisliimanlara rub huzuru ve karakter birligi a§J.lar.

' Kur'an'la ilgilendigi srralarda Goethe'nin ilgisi Hz. Muhammed'in gorevi ve ki§iligi t1zerine yogurlla§rm§br. Onun insanhk i~in yiiklendigi goreve temas

eden ayetlere 6zel bir ilgi ve Peygamber'in §ahsiyetine buyiik hayrarlhk duy­mu§tur. Bu arada Hz. Muhammed hakkmda bulabildigi eserleri olrumu§tur.

Goethe. daha gen~ligmde "Mahomee adll bir tiyatro eseri hazrrhgma yone­lir. Boyle bir eserde tevhid akidesini ana tema olarak i§lemek ister. Dramada, once Hz. Muhammed'le Halime'yi konu§turur ve tevhid akidesini i§ler. Burada

Goethe'nin Hz. Muhammed'e soylettiklerinin Kur'an-1 Kerim'den ba21 kesitler­

den olu~tugu goriilmektedir.

Ne var ki bu proje bir bt1tt1n olarak taslak halinde kalrr ve ikmal edilemez. Bununla birlikte, Hz. Ali ile Hz. Fabma arasmda terenniim halinde geli§en bir par~aYl oradan aYITIP bagutls1Z bir §iir haline getirir ve 177 4 yili.nda yaymllar. ~- Ali ile Hz. Fabma'Yl konu§turdugu klsiDl Hz. Muhammed i~in bir ovgt1 §ii­ridir. Bunu daha soma Mahomet$ Gesang olarak §iirleri arasma ~§br.

Goethe'nin, islam'a ve Hz. Muhammed'e gen~ ya§ta iken ba§layan bu ya­k:mb.gr omrii.m1n sonuna kadar sfumii§tur. Bu ilgi §airin ozellikle Dogu-Baf:l.

Divant (West-Ostliche Diwan)'nda daha bariz bir §ekilde gorii.lmektedir. Goet­he, islam ve Hz. Muhammed hakkmdaki cfuetkar ifadeleriyle o gt1ne kadar Almanya'da soylenegelenleri a§rm§br. Onun islam'a ve Hz. Muhammed'e kar§l olumlu ilgisi, derinlere kok salan bir sempati uyandrrffil§br. Bu sempatiden de eserlerine yans1yan samllni itiraflar ortaya ~lkrm§br. Okumalarma Kur!an tercfuneleriyle ba§larm§, bunlan okuyarak notlar ~Ikarffil§ ve eserlerinde i§le­mi§tir. Kur'an ayetleri t1zerinde ~ah§rrken, Allah'm birligi esasrm i~erenlerle. Hz. Muhammed'in davraru§ tarzi ve ogretisiyle ilgili olanlar ozellikle alakasrm ~ekmi§tir. Peygamber'in §ahsiyeti Goethe'nin islam'a sempati duymasrm pe­

ki§tirmi§tir.

Bab Llterati:iriinde Hz. Muhammed 523

$iirde, Hz. Muhammed'i Mdalga" ile sembolle~tiren Goethe Hz. Muh~ed'in ~ahsiyetine hayranbguu dile getirmi~tir. $iirde. kayalar arasmdan dogmu~ bir nehre benzetilen Hz. Muhammed'in manevi guciiniin. karde~leri olan !I1Ilak ve dereleri de biinyesinde toplayarak ok:yanusa. yani Allah'a ula~mas1 ifade edilmektedir. $iir ~oyledir:

Baktn. lcaynak nasllMiannalcta

Kayalardan ne~e Ue

Nw-lu y!ld12lar gibi pml. puill

Bulutlar iizerinden melekler

Onun geru;ligini beslerd.i

Fwulallldard.aki kayalar arastnd.a.

Taptaze, gencecik

Raks ed.erek bulutlardan

Mermer kaynaklarci. iner,

Tekrar yiikselir seuinc

Nagmeleriyle semaya.

Dag ge¢lerinde, o Kouahyor rengiirenk caktl.lan. Kopanp sCuilklilyor gene onder

Kard.e~ /caynalclan da birWcte.

Cieekler aciYor ~agt uad.id.e Ye~eriyor cimenler ad.un attlgt her yerd.e

Nefesind.en.

Onu yoluruian altlcoyanuyor fticbir

Karanlik uad.i. fticbir ctcek

~k d.olu gozlerle onu siizerek

Dizlerini sanp tutamaz Diizluge gid.iyor ktur!larak al~L

K~tp birle~erelc

Dost oluyor d.ereler.

iniyor ~imdi ouaya

G~ ptrllttlarla.

Oualar onunla ih~ama bilriinCLr. Oualardan trmaldar,

Daglardan d.ereler

Seuincle sesleniyor ona: Kard.e~.

Kard.e~. kard.e~lerinl d.e al,

Beraber ezeli atana go tar,

Ac~ kollanyla

524.

Bizi belcleyen

Ebedi olcyanusa.

Eyvah. bo§u.na ~rlml§ lcollarla belcler

Hasret celctigi bizleri lcucalc!asrn diye;

CiinkU. lSSlZ colde bizi yer

Kumlar.

Tepemizde gCrne§ emip bitirir kanUTU.Zl.,

Ve bir tepe engeUiyor.

GOle vannamlZL

Karde§,

Ovalardan gelen karde§lerini de al,

Daglardan gelen lcarde§lerini de aL • Birlilcte giirur atanaJ ~ Gelin hepiniz!

Ve CO§uyor §imdi o , Barun ihti§anuyla.

Blr nesillcald.ITlT bu Sultan't yalcselclere,

Ve kiikreyince o, zajerler kazantyor.

lsimler ueriyor beldelere,

$ehirler olu§uyor ayalc basttgt her yerde.

Durdurulmaz bir akutla devam ediyor,

Kulelerin aleuli ziruelerine.

Mermer saraylan., hWcatinin lcabt

Arkasrnda btrakarak.

Sedir ag~lt euler atlas ta§tr

Geni§ oiTIIJZlannda.

Dalga!anaralc ba§rnrn astirnde

Binlerce sancak yillcseliyor giilclere

ih.ti§amrna §eha.det ederek.

Ve.biiylece kavU§turuyor karde§lerini.

Sevdllclerin~ euldtlarrnt

GOnlU muhabbetle dolu. onlan

Belcleyen Yaraftct'ya.

Hz. Muhammed (sav) ve Mesajt

Goethe bu ~iirinde, kU~Ilk bir ba~langt~tan hareket eden manevi giiciin. gittik~e bi.iyiiyii~iinii, yayili~lnl. ac;lli~lnl ve burada Allah'1 temsil eden okya­nusa doki.ilii~i.iniin ~i~anh sonucunu tasvir etmektedir. Bu tasvirde haklm ta­savvur ~i~Udur: Hz. Muhammed di~er insanlan karde~leri olarak beraberine ali­yor. Onlarla birlikte llerliyor. aynen biiyiik dalgarun yolundaki ki.ic;i.ik dereleri

ve umaklan biiyi.ik denize goti.irdii~ gibi.

•,

Bab Literateu11nde Hz. Muhammed 525

Gaethe'nin, ba~tan sana edebi bir iislupla, bir nehir baglammda, Hz. Muha.m.o;ted'1 ve anun teblig sfuecini anlatb.~ bu ~iirin siyer bagl.ammda tah~ lili de yap!lrm§trr (Muhittin Kii~iik). Bu tahlil, §oyle ozetlenebilir:

Mekke'de ~Fundahldardald. kayali.klar arasmda" ~El-Emin", yani giiveni­

lir stfabyla vasillaniDI§ pml pml bir gen~ dala§maktachr. Bulutlar kendisine

golgelik yapmakta, melekler etrafmda donmekte; aga~lar, kayalar, ku~lar ana

selam durmaktachr. Klsacas1 "Kayalardan ne~e ile nurlu ylld.Izlar gibi pml pt­nl", guciinii ilah.i vabiyden alan bir kaynak ~kmnaktachr.

Bu illlhi kaynaktan kana kana ilk su i~mek isteyenler bu yiice kaynaga

ka~maktachrlar. Tabii ki bu pml pml akan kaynaktan rahatslZ alanlar ba§ durmamakta; ~e§itll engellerle yalunu kesmeye ~ah§maktadrrlar. i§kenceler,

hakaretler fayda etmeyince servetle, kadmla, saltanatla anu yiice hedefi.n­

den ahkaymak istiyarlar. 0 ise bunlan elinin tersiyle iterek yaluna devam ediyar. .M;kla, muhabbetle, karde~likle, feragatle, ihsanla, ihlasla beslenen

bu giizel mnak hedefine dogru yeni katllanlarla biraz daha gfl~lenerek CO$­

kuyla aklyar.

Mekke mfi§rikleri a yiice ~ degerini anlayarmyar, Taif anu aci.IIla­

SlZCa ta§a tutuyar; fakat Medirle a§kla ana ka§uyar, yigit~e. mert~e. comert~e

kucak a~1yar. Ancak ebedi akyanusa ula§mak a kadar kalay degildir. Daha nice ~etin tepeler. sarp daglar varchr onlerinde; zulfimler, baykatlar. siirgiin­

ler ... Yer yer endi§eye kapllanlar alur ve yiirekleri burkularak oniinde engeller

aldugunu dil~ getirirler. Ama bu endi~e yersizdir. Tarihin akl§rm degi~tirecek

alan bu gidi~i hi~bir tepe, hi~bir dag durduramayacakbr.

Nitekim gittik~e kabaran bu uma~ bir kalu sessizce uzak diyarlara,

Habe§istan'a uzaruyar. Pek ~ok maceradan, tehllkelerden sanra mna~ ana

kalu da Medirle'ye ula~1yar ve ardmdan Hebe~1stan'dan ca§kuyla aklp gelen diger kaluyla birle§iyar bu ~ehirde ve biiyiik bir nehir aluyar. Giirill giiriil

akan bu nehir ge~;tigi her yeri kirden, pastan armdmyar; yepyeni bir mede­

niyeti ye~ertiyar. Yillarca hakikate susarm§ gonilller akln akm ana ka§uyar;

gonlii hakikate a~uan krallar, tacrm tahb.ru brra)op a nehirde bir damla alma­ya can abyar.

Nehir, durdurulmaz bir aklnla devam ediyar, Sessizce akbg1 Medine'den

karde§ dereleri, ~aylan, umaklan da yaruna alarak her zamanki gibi ge~tigi her yeri ye§erterek, giiriil giiriil Mekke'ye donuyar. Medine'den yala ~;Ikan bu

mukaddes nehir ca§tuk~a ca§uyor; onunla birlikte binler, on binler Mekke'ye

dagru ko§uyor. Ashnda bu gicli§ Mekke'ye degildir. Bu gidi§ o kutlu hedefe,

sonsuz rahmetle miintesiplerini oliimsiizliige ta§1yan ebediyet okyanusuna­

chr. Bu gidi§. a.Iemlerin Rabbi alan Allah'adrr.

526 H2. Muhammed (sav) ve Mesajt

Goethe'nin Faust'tan sonra en onemll eseri Der WestOstliche Diwan {Dogu­Bab Divaru)'chr. Goethe 1812-1813 yillannda Hammer tarafindan terciime edi­len Hafiz'm Divan'uu olruyunca. onun gibi bir divan yazmaya karar verir. ~ark' a ait orf- adet, ananevi. ta.rilll. menklbevi ve dini pek; <;:ok tema)'l Divan'mda i§ler. Hafiz'm Divan'mm yam sua Der WestOstliche Diwan'da Kur'an ve Hadislerden aldlgt ilhamm buyiik etkisi varchr. Goethe, bab insanma. farki.I bir killtii.riin ve tarihin fuiinlerini. ba§ka ara§brmacuann <;:al.l§malanndan da faydalanarak. degerlendirip, sanki. dola§b@ Ulkede dllin nasu kullarulcbguu. orada.ki dt1§iince ve davraru§ bi<;:l.mini. ahla.ki degerleri ogrenen bir gezgin gibi anlatmaktachr.

Goethe. divanma hicret ~?iiriyle ba§lar. ustelik Almancada hicreti ifade et­mek i<;:in ~arulan Auswanderung veya Flucht gibi keli.meleri degil, bizzat hicret {Hedschra) kavram.uu kullanmas1 anlamhchr. ~airin divaruna ba§lacbg:t

ilk IDlSfalar. dogu ve bab. h~da.ki kanaatini dile getirmesi a<;:1smdan ozel­likle anlamhchr. ~air kendisini bir seyyah olarak telakki eder ve ~ark'a gider. ~ark'm' orfve adetlerine, dii§iinCelerine hayranhk duyar:

Kuzey. Bab ve Giiney dagillyor,

Tahtlar ~abrdlyor, devletler sallaruyor,

Sen ~u tertem1Z Dogu'ya hicret et.

Oradaki ~k. me~k ve ~i.ir ir;inde bulunarak.

Hlzu''m ab-1 hayatmdan i<;:erek gen<;:le~.

Hz. ibrahim'in Allah't arayt!lmt ve en sonunda gogii ve yert yaratrru~ olana

yonelmesini i§lemi§tir.

Dogu-Bab. divarunda §airin Kur'an ve Peygamber'le me§gullyeti daima ye­nilenir. Onun ilham k.aynaklan arasmda Kur'an, Sfumet, Siyer kitaplan, ede-biyat iiriinleri varchr. -

Kur'an hakkmdaki bir dortlugii §oyledir:

Kur'an ~eli mi degll mi?

Bunu ~IJ.muyorum Onun kitaplarm kitab1 olduguna

Muslfunanhk geregi olarak inaruyorum.

Bakara siiresinden bir ayet !}aire a§la@da.ki iinlii dortlugu ilham etmi!}tir:

Do~ da Allah'mchr. Bab da Allah'm.

Kuzey ve giiney illeri

Huzur i<;:inde O'nun ellerinde.

Kur'an'm benzetmel~ri §airin dikkatini ~ekmi§ ve bir dortlugiinde §oyle i§­lemi§tir:

Bab Uteratiin1nde Hz. Muhammed

Blr benzetme yapmah degil ml.yim. Adetl.m oldugu gibi. <;:Unkii Allah bize, Sivrisinekte ml.sal verdi.

527

Allah'm adil slfab. ve islam'm adalet ogretlsi Goethe'ye a~agtdaki dortlugu Uba.m etmi~tir:

0. biricik Adil. Adalet diler herkes i~in. Yl1z isminden biri ol 0 Yiice'nin, Amin.

Goethe'nin «;ok onem verdigi hususlardan biri de Allah'm iradesine tesli­miyetl ve bagliligu:hr. 1820 yilinda gelini agrr bir hastabga yakalandigmda ~air bir dostuna ~unlan yazrm:;;trr: u Arb.k soyleyecek bir :;;ey kalmach .. yine islam'a tutunmaya «;ab~1yorum". 1831 yilinda <;:evresinde kolera salg:tru meydana gel­cliginde, kendisinden teselli isteyen bir kiz arkada:;;ma :;;unlan yazrm:;;trr: "Boy­le bir durumda kimsenin kimseye faydas1 dolrunmaz. Ne yapJ.lmasi gerektigine herkes kenclisi karar vermelidir. Herhangi bir :;;ekilde cesaret aradi~da, hepimiz islam'da ya:;;1yoruz". Konuyla alakab bir dortliigll ~oyledir:

Herkes kendi i~lndeymi~. sa~a Kendi .6krini oviiyorl Allah'a tesliml.yetse isHi.m.iyet, Onda y~1yor ve oliiyolUZ hepim.lz.

Goethe'nin Miisliimanlann Allah anlayt~ma sempatlsi vardlr ve teslisi red­detmekte, bunun Hz . . isa'run asll ogretlsine ters du~tiigunu :;;oyle dile getir­mektedir.

tsa biitiin safugJ.yla duruyor, Kainatm Allah'1 blr tek diyordu,

Onu Allahl~bran her ki~i. En kutlu hislerini yarahyordu.

Goethe, bazt :;;iirlerinde siyerden ve haclislerden pasajlan i:;;lerve Peygamber'i bizzat konu:;;turur ve bir ~iirinde :;;u ba§bgt lrullaiur: Peyga.mber der ki (Der Prophet spricht).

Allab'm Muhammed'e yardlm Etmeyecegini sanan kimse, ~i.mdi ofkesini gidermek i~in Evinin balkonuna slloca bir ip baglasm da Kendi kendini assw bakahm Ofkelendigi ~ey1 giderebilecek mi.?

~agtdaki dortliikte Hz. Muhammed'in ba:;;ansUll dile getirir ve bu arada onun vefab.ndan sonra deva.m eden ba:;;ansllll da vurgulami§ olur:

528

Ger~ek aydmlanmall arhk,

Muhammed'in ba§ardJ~ gibi. Yalruz blr tek-Allah diyerek, 0, diinya}'l fethettl.

Hz. Muhammed (sav} ve Mesajt

Cennetl hak eden erkekler b~l.J@. altmda, Bedir Sav~1 sonrasmda Hz. Peygamber'i konueyturur. Kazarulmiey bir zaferin ardmdan ~Bedir~ kahraman­larmm cennetteki rnevkilerini tasvir eder.

$iirin ilk dortliigu eyoyledir:

Dil~man kendi olwerine Uzillsiin Onlar donii~il olmayan yere. ebedi hilsran'a gl.ttiler. Karde§lerl.miZ i~in endi~eye gerek yok c;uitku onlar ~ehitlik mertebesine erdiler

BU?dan sonra :}fuin devammda Goethe eyehitlerin cennete gidieyini ve cen­neti tasvir eder. Goethe, sav~ta olen Mekkeli mueyrikler ic;in ~oliiler" tabirini kullartmakta. Onlar savaeyta hayatlanm kaybetmieyler, do,nueyu olmayan ebedi husrana gitmieyler. Halbuki harp esnasmda hayatlanm yitiren muslumanla­ra da "Cennetmekan $ehitler", "Cennetlikler" stfatuu vermektedir. Geothe'nin boyle bir klyaslamap, Hamrner'in "Fundgruben des Orients (FDO)" adl.J mec­muasmdan okudugu bilgiler I§t@.nda yapb@. anla§llmaktadlr. Bu eyiiri yazar- · ken keza, Goethe'ye Hamrner'm 1806 ·ylltnda neeyrettigi "Cihad-1 Mukaddes (=Posaune des heillgen Krieges}" adl.J eseri, me§hur eyarkiyatc;t Heinrich Fri­

edich Von Diez' in 1811 ylltnda Almanca' ya tercilme ettigi ".Kabusname".ve Oelsner'in "Mahomet" adl.J eserlerinin kaynakl.Jk ettigi goriilmektedir.

Mustesna harum.lar adl.J §iirinde Goethe, Ziileyha, Meryem, Hz. Hatlce ve Hz. Fatuna'yt ieyler. Son ikisinden bahsettlgi eyu dortlUkler konumuz ac;1smdan onemlidir:

Hem de Muhammed'in harurru, Peygamber'e Saadet ve ~an-1 ~ohretler bah~eden

Omilr.boyu varve bir olan Allah'a inanan Pek aziz ve sevgill Hatlce

Goethe, Rehbinder'in "Abulcasem Mohammed" isimli eserini kaynak olarak alnu§ bu §iir ic;in. Hatta bir de notu varmiey: "dort gilzel hamm; Mlsrr'm kralic;e­si Asiye, Meryem, Muhamrned'in haniiDI Hatlce, Muhamrned'in kizl Fatima."

Sonra klymetli kerimesi

Klzi. kusursuz zevce. Bal sans1 narin Vlicutlu, Temiz, melek kalpli Fatl.ma.

Goethe, "Mustesna Hantmlar" §iirini yazarken Kur'an- 1 Kerim'den ve Ha­dislerden ilham al.tmeybr. Goethe'nin eyiirinde i§ledigi bu dort baDIIDm isim-

Bab Uteratiiriinde Hz. Muhammed 529

lerine. haclislerde kachnlann en iistiinleri saylhrken yer vertlcligi. kadmlar arasmda kemale erenlerin bunlar oldugu clile getlrilmekteclir.Bunlardan birisi ~oyleclfr: UResiiliillah yere dort hat ~izcli ve yamndakilere 'bunun ne oldugunu biliyor musunuz?' cliye sordu. 'Allah ve Resiilu daha iyi bilir' decliler. Sonra buyurdu: 'Cennetlik kadmlann efdali dortdiir. Onlar da: Hatice bint Huveylid. Fab.ma hint Muhammed. Meryem hint imran ve Firavunun zevcesi Asiye hint Miizah.un'clir!"' (Ahmed b. Hanhel, Milsned, I, 293). qoethe zainamna kadar Bah diinyasmda umuslUmanlann erkekleri cennete gider. kadmlanna cermet­

de yer yoktur" ~eklinde propaganda yapllrm§tlr. Bu tip kanaatleri bertaraf et­mek i~ln olacak ki, Goethe, mush1man kadmlann da cennete gidecekleJini an­latmak istemekteclir. ~uphesiz bunu da islam kaynaklanndan ogrenmi~tir.

Klsmetli Hayvanlar arasmda Ashab-1 Kehfin kopegini, Peygamber'in bine-gini. Peygamber'in sutuu sivazlarug-t Ebii Hiireyre'nin keclisini, ve

Sonra c;ekingen blr kurt,

Ona Peygamber emrettl: "BI.I'ak zavalh adarrun koyununu"l

Gltl Zengin.inkl.nl al" dedigi.

Goethe. Voltair'in "Mahomet" trajeclisini ~evirmi~ ve Weimar'da temsU et­tirmi§tir. Esasmda Voltaire'in Peygamher'in §ahsiyetini polemik yapmak su­

retiyle bozarak sunu~unu ho~ gormuyordu. Bu nedenle o, terciimeyi isteksiz ve Weimar DUkii Karl August'un, reddedemeyecegi §ahsi arzusu iizerine yap­rm§tlr.

Goethe'nin UDivan"m anla§llahilmesi it;in kaleme ald1@ Noten undAbharui­

lungen (Ha§iyeler ve Ara§t:lrmalar) adh eserinde Hz. Muhammed'e ayn bir bo­liim aJlriD1§ olmas1 ozel bir onem arz eder. Burada Goethe, §airle nebi arasm­daki farlo. at;lklar. Kur'an'1 tarut:lr. Onun mukayese kabul etmez ozelliklerine i§aret eder. Allah'm birligi inancrm burada tekrar vurgular. islam'm t;oktann­

clhkla mucadelesini onun en buylik hizmeti olarak anar.

Te§ekkiir ederim. Saygllarrmla.

530 , Hz. Muhammed {sav) ve Mesajt

Kaynaklar

Goethe, Johann Wolfgang von. Dogu-Batt.Diuaru .. ~ev. Bayram Yllmaz. istanbul2005.

Bayram Y!.lmaz, Goethe ve isldmiyet, Konya 1991.

Goethe, Do[Ju Batt Dlvaru .. Se~me $iirler, ~ev. ibrabim Serb at Canbolat, Bursa 2001

DiA. ~Goethe, Johann Wolfgang von", ?iA. XIV. 99-101.

Tercrim.e, Goethe Ozel Say1S1, Cilt 9, saYI: 49-51, 1949

Johann Wolfgang von Goethe, Noten undAbhandlunger~. Johann Wolfgang von Goethe ® www.Wissen-im-Netz.lnfo (15 Mart 2007), s. 16-19

U~ YAMAN Dogu Bab Divaru'nda Cermet Babsi http:/ /www.geocities.com/ugurya- · manupto/makugur6.htm 10 ~ubat 2007

Johann Wolfgang von Goethe. Mabomets Gesang, http:/ /gutenberg.splegel.de/goethe/ ' gedichte/mabomet.htm 10 ~ubat 2007

Muh1ttin Kii~lik. "Hz. Muhammed'ln Nagmesi", Yagmur Kiiltilr ve Ed.ebiyat Dergl.sl.. sa}'l 16.2002

Katherlna Mommsen. ~Goethe ve islamiyet", <;ev. Beyza Bilg!n, ACriF Dergisi, XV. 187-212, Ankara 1968

Alim Kahraman. "Goethe'nin Mabomets Gesang ~ilri: Tiirk~e ~evlrileri Ozerlne", Diyanet . lzmiDergC.. Peygamberimiz Hz. Muhammed-Ozel Sayt-Ankara 2003, s. 574-588.

Goethe, $iir ve HakOcat.. ~ev. Bilgln.

Rehblnder, Joban Adam. Abul CasemMohammed, EinBeiJrag zur politischenMenschen­geschichte, Kopenhagen 1799