دانشگاه آزاد اسالمياهوازواحد

(M.A) آموزشي پایان نامه کارشناسی ارشد رشته : مدیریت

موضوع :بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی

با نقش میانجی چابکی سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

استاد راهنما :محمد حسين پور دكتر

استاد مشاور :دكتر كورش زارع

نگارنده : مرواريد شيخي علي زاده

1394-95سال تحصیلی:

1

2

2

خدا نام به

آزاد دانشگاه ارشد کارشناسی نامه پایان اصالت تعهدنامه فرماسالمی

–رشDDDته در ناپیوسDDDته ارشد کارشناسی مقطع آموخته دانش------- اینجDDDانب تحت خDDDDDDDDDDDDDDود نامه پایDDDDDDDDDDDDDDان از-------- تDDDDDDDDDDDDDDاریخ در که---------

----------------------------------------------------------------------------------------- نمDDوده دفDDاع----------------- درجه و------- نمره کسب با-------------------------

شوم: می متعهد وسیله بدین ام اینجDDانب توسط شDDده انجDDام پژوهش و تحقیق حاصل / رساله نامه پایان - این1 نامه، پایان از )اعم دیگران پژوهشی و علمی دستاوردهای از که مواردی در و بوده

منبع نDDام موجDDود، رویه و ضDDوابط مطDDابق ام، نمDDوده ...( اسDDتفاده و مقاله کتDDاب،ام. نموده درج و ذکر مربوطه فهرست در را آن مشخصات سایر و استفاده مورد سDDطح، )هم تحصDDیلی مDDدرک هیچ دریDDافت بDDرای قبال / رساله نامه پایان - این2

نشDDده اراده عDDالی آمDDوزش موسسDDات و ها دانشDDگاه سDDایر بDDاالتر( در یا تر پDDاییناست.

اعم بDDرداری بهDDره هرگونه و اسDDتفاده قصد تحصیل، از فراغت از بعد - چنانچه3 حDDوزه از باشم، داشته را / رساله نامه پایان این ... از و اختراع ثبت کتاب، چاپ از

نمایم. اخذ را مربوطه مجوزهای واحد پژوهشی معاونت آن از ناشی عواقب شود، ثابت فوق موارد خالف زمانی مقطع هر در - چنانچه4

مقDDررات، و ضDDوابط مطابق اینجانب با است مجاز دانشگاهی واحد و پذیرم می را نخDDواهم ادعDDایی هیچگونه ام تحصDDیلی مDDدرک ابطDDال صDDورت در و نمDDوده رفتDDار

داشت.

خانوادگی: نام و نامامضاء و تاریخ

تقدیم به پدر و مادر عزیز و فداکارم که پیوسته جرعDDه نDوش جDام تعلیم و تDربیت، فضDDیلت و

و همواره چراغ وجودشان روشنگر ماانسانیت آنها بوده راه من در سختی ها و مشکالت بوده است

3

مان عزیز وو تقدیم به خواهران و برادران کDDه لحظDDات نDDاب بDDاور شDDدن، لDDذت و غDDرور دانسDDتن، جسارت خواسDDتن، عظمت رسDDیدن و تمDDام تجربDDه هDDای

یکتا و زیبای زندگیم، مدیون حضور آنهاست

4

سپاسگذاری و دفرمو عطا بDDرمن را علم فراگDDيري توفيق كه را منDDان ايDDزد سDDپاس

با را رسDDاله اين تا نمDDود، يDDاري سDDختي ها و مشDDكالت كDDوران در مDDرا پايDDان اين تهيه و تحصDDيلي دوران طDDول برسDDانم. در پايDDان به موفقيت

بهDره عزيDزي دوسDتان و اسDاتيد مسDاعدت هاي و ها راهنمDايي از نامه و قلDDبي سDDپاس مDDراتب ايشDDان همه از است الزم اينجا در كه بDDرده ام

باشDDDDم. داشته را خود خالصانه تشكر اسDDتاد عنDDوان به پورحسین محمد دكتر آقایان فرهيخته اساتيد از

همكاري نهايت كه مشاور استاد عنوان به زارع کورش دكتر ٬راهنما همچنين نمايم مي تشكر و تقدير قلب صميم از اندداشته اينجانب با را از مDDرا كه ام@یرنژاد قن@بردكتر آقDDای داور هيDDات محDDترم اسDDاتيد از

نهDDايت سDDاختند مند بهره كار پاياني مراحل در خود ارزنده هایپيشنهاد. آورممي جا به را گذاريسپاس

فهرست مطالبعنوان

صفحهقیتحق اتیکل :اول فصل2.....................................................................................مقدمه 1-13......................................................................قیتحق مسأله انیب 1-24..............................................................قیتحق ضرورت و تیاهم 1-35............................................................................قیتحق اهداف 1-4

5..........................................................................یاصل اهدف 1-4-15..........................................................................یفرع اهداف1-4-2

5

6...........................................................................قیتحق سؤاالت1-56........................................................................یاصل سؤاالت 1-5-16........................................................................یفرع سؤاالت1-5-2

6.......................................................................قیتحق هايفرضيه 1-66...................................................................یاصل یها هیفرض 1-6-1

6.............................................................................قیتحق قلمرو 1-76............................................................قیتحق یموضوع قلمرو 1-7-17.................................................................قیتحق یمکان قلمرو 1-7-27.................................................................قیتحق یزمان قلمرو 1-7-3

7..........................................................اصطالحات و واژگان تعريف 1-88.......................................................................قیتحق یرهایمتغ 1-9

9.............................................................................قیتحق مدل 1-10قیتحق نهیشیپ و سوابق :دوم فصل11................................................................فكري سرمايه مفهوم 2-1

12.............................یفکر یها هیسرما نياز پيش ،«شدن »فلسفه- 2-1-113...............................................................یفکر یها هیسرما- 2-1-214...................................................ست؟یچ یفکر یها هیسرما- 2-1-315.....................................یستمیس تفکر در گانه هفت یها مهارت- 2-1-417.....................................................یفکر هیسرما یتکامل ریس- 2-1-517.........................................نامشهود منابع در موجود اتیخصوص -2-1-618.......ارزش خلق یبرا یفکر هیسرما ییتوانا در محدودکننده عوامل- 2-1-719..........................................یفکر هیسرما از شده ارائه فیتعار- 2-1-8

19..........................................استوارت دگاهید از یفکر هیسرما-2-1-8-119.............................................سیبنت دگاهید از یفکر هیسرما- 2-1-8-219.............................مالون و نسونیادو دگاهید از یفکر هیسرما- 2-1-8-319...................................هالند و سیبنت دگاهید از یفکر هیسرما- 2-1-8-420...............................همکاران و روس دگاهید از یفکر هیسرما- 2-1-8-5

21........................................یفکر هیسرما مختلف یمدلها یمعرف-2-1-922......................................................مالون و نسونیادو مدل- 2-1-9-124..................................................................نگیبروک مدل - 2-1-9-225........................................................همکاران و روس مدل- 2-1-9-327.................................................................وارتیاست مدل- 2-1-9-427....................................................................وانیسال مدل-2-1-9-528........................................................................بونفر مدل-2-1-9-629.....................................................................سیبنت مدل- 2-1-9-730........................................................الواندال و هانس مدل- 2-1-9-831.........................................................................نیل مدل- 2-1-9-931.......................شده ارائه مدلهاي اساس بر فکري هیسرما ابعاد -2-1-10

31..............مالون و نسونیادو مدل براساس فکري هیسرما ابعاد -2-1-10-1

6

32...........................نگیبروک مدل براساس فکري هیسرما ابعاد- 2-1-10-232................همکاران و روس مدل براساس فکري هیسرما ابعاد- 2-1-10-333.........................وارتیاست مدل براساس فکري هیسرما ابعاد- 2-1-10-433...........................وانیسال مدل براساس فکري هیسرما ابعاد- 2-1-10-534...............................بونفر مدل براساس فکري هیسرما ابعاد- 2-1-10-634.............................سیبنت مدل اساس بر فکري هیسرما ابعاد- 2-1-10-735.................الواندال و هانس مدل براساس فکري هیسرما ابعاد- 2-1-10-835.................................نیل مدل براساس فکري هیسرما ابعاد- 2-1-10-9

38..................................انتخاب لیدل و استفاده مورد مدل انتخاب-2-1-11.فکري هیسرما یده گزارش و ريیاندازهگ براي شده ارائه مدلهاي-2-1-12 .3941....................................یسازمان عملکرد یابیارز نینو یمدلها- 2-1-13

50.............................................................یسازمان چابكي مفهوم-2-250..........................................چابكي مفهوم پيدايش و ظهور سير- 2-2-151......................................................................یچابک فیتعر- 2-2-252...................حاضر پژوهش در استفاده مورد یسازمان یچابک ابعاد- 2-2-356..............................................یچابک مفهوم در یدیکل نیمضام- 2-2-4

56............................................یاساس یهای ستگیشا تیریمد- 2-2-4-157................................................................یمجاز سازمان- 2-2-4-258.........................................................ساختار دیتجد تیقابل- 2-2-4-358............................................................دانشمحور سازمان- 2-2-4-4

58..................................................یدولت بخش در یچابک اصول- 2-2-561.........................................چابکي تحقق براي سازمان ابزارهاي- 2-2-663...........................................دولتي سازمانهاي در چابكي اهميت -2-2-765..........................................سازمان یبرا یچابک از حاصل جینتا- 2-2-8

66.........................................................................قیتحق نهیشیپ- 2-366..............................................................یداخل هاي پژوهش- 2-3-169.............................................................یخارج یها پژوهش- 2-3-2قیتحق اجراي روش :سوم فصل74...................................................................................مقدمه 3-174...........................................................................قیتحق روش 3-2

76....................................................پژوهش نیا در قیتحق روش 3-2-176..................................................................قیتحق یآمار جامعه 3-377..............................................................................یریگ نمونه 3-4

78..................................................................یریگ نمونه روش 3-4-178..................................................................نمونه حجم نییتع 3-4-2

79...................................................ها داده یآور جمع ابزار و روش 3-579................................................................پژوهش پرسشنامه 3-5-179......................................پرسشنامه فیط و یریگ اندازه اسیمق 3-5-2

81...........................................................پرسشنامه ییایپا و ییروا 3-6

7

82................................................................نامه پرسش ییروا 3-6-182...............................................................نامه پرسش ییایپا 3-6-2

83........................................................ها داده لیتحل و هیتجز روش 3-7ها داده لیتحل و هیتجز :چهارم فصل86...................................................................................مقدمه 4-186...............................پژوهش یآمار جامعه یتشناسیجمع یهای ژگیو 4-288.................................................قیتحق یها افتهی یاستنباط لیتحل 4-3

یعامل لیتحل 4-3-1 88......................................................(CFA )یدییتا یعامل لیتحل 4-3-2 90...................................یسازمان یچابک مدل یدییتا

90........................................رنوفیاسم کلموگروف آزمون جینتا 4-3-2-192..........یسازمان یچابک مدل ییایپا و ییروا یها شاخص محاسبه - 4-3-2-293...................( GOF)یسازمان یچابک مدل برازش ییکوین شاخص 4-3-2-3

93.................................یسازمان عملکرد یدییتا یعامل لیتحل جینتا 4-3-393.......................................:رنوفیاسم کلموگروف آزمون جینتا 4-3-3-1

96..........یسازمان عملکرد مدل ییایپا و ییروا یها شاخص محاسبه 2 -4-3-396.................( GOF)یسازمان عملکرد مدل برازش ییکوین شاخص 4-3-3-3

96.....................................یفکر هیسرما یدییتا یعامل لیتحل جینتا 4-3-496.......................................:رنوفیاسم کلموگروف آزمون جینتا 4-3-4-199..............یفکر هیسرما مدل ییایپا و ییروا یها شاخص محاسبه 4-3-4-299...................( GOF )یفکر هیسرما مدل برازش ییکوین شاخص 4-3-4-3

99.........................................................یساختار مدل یاعتبارسنج 4-4

شنهاداتیپ و یریگ جهینت :پنجم فصل105.................................................................................مقدمه 5-1105......................................................................پژوهش خالصه 5-2106........................................................یشناخت تیجمع یها افتهی 5-3107......................................................................یبررس و بحث 5-4107.........................................................................ها افتهی نییتب 5-5111.......................یآت قاتیتحق یبرا پژوهش یپيشنهادها و تهایمحدود 5-6112........................................................................فصل خالصه 5-7112..............................................................یکاربرد یشنهادهایپ 5-8113..............................................................یپژوهش یشنهادهایپ 5-9

مأخذ و منابع115...............................................................................یفارس منابع118...........................................................................یرفارسیغ منابع

122...................................................................................ها وستیپ123.................................................قیتحق پرسشنامه: 1 شماره وستیپ129.................................................افزار نرم یخروج: 2 شماره وستیپ

8

فهرست جداول صفحه....................................................................عنوان

20.........................................یفکر هیسرما منتخب فیتعار: 1-2 جدول40.......................فکري هیسرما ريیگ اندازه جهت ییها مدل : 2-2 جدول80....................یفکر یها هیسرما پرسشنامه به مربوط فیط : 1- 3 جدول80........................یسازمان یچابک پرسشنامه به مربوط فیط : 2- 3 جدول80......................یسازمان عملکرد پرسشنامه به مربوط فیط : 3- 3 جدول یها هیسرما ریمتغ یها مولفه از کی هر به مربوط یها هیگو : 4- 3 جدول

80..........................................................................................یفکر.یسازمان یچابک ریمتغ یها مولفه از کی هر به مربوط یها هیگو : 5- 3 جدول .

81.یسازمان عملکرد ریمتغ یها مولفه از کی هر به مربوط یها هیگو : 6- 3 جدول

8183......................................................کرونباخ یآلفا بیضرا: 7-2 جدول83............................................(CR) تركيبي پايايي شاخصهاي: 8-2 جدول86..............................................یآمار جامعه تیجنس کیتفک :1-4 جدول87................................................یآمار جامعه تاهل تیوضع :2-4 جدول87................................................یآمار جامعه یسن تیوضع :3-4 جدول88............................................یآمار جامعه یلیتحص تیوضع :4-4 جدول88.................................................یآمار جامعه یکار سابقه :5-4 جدول89..........................یریگ اندازه یها مدل یاعتبارسنج یارهایمع : 6-4 جدول90.....................................رنوفیاسم کلموگروف آزمون جینتا: 7-4 جدول92...................................................ییایپا ،ییروا یها شاخص :8-4جدول94.....................................رنوفیاسم کلموگروف آزمون جینتا :9-4 جدول97...................................رنوفیاسم کلموگروف آزمون جینتا: 11-4 جدول99.................................................ییایپا ،ییروا یها شاخص: 12-4جدول99..................................یساختار مدل یاعتبارسنج یارهایمع 13-4 جدول101.......قیتحق یها هیفرض یبررس جهت یساختار معادالت جینتا- 14-4 جدول102.......قیتحق یها هیفرض یبررس جهت یساختار معادالت جینتا- 15-4 جدول

9

فهرست نمودارها صفحه....................................................................عنوان

بیضرا نیتخم حالت در یسازمان یچابک یدییتا یعامل لیتحل مدل -1-4 نمودار91......................................................................................استاندارد

92..................(t-value)یمعنادار حالت در یسازمان یچابک مدل -2-4 نمودار یعامل لیتحل مدل- 3-4 نمودار نیتخم حالت در یسازمان عملکرد یدییتا

94...........................................................................استاندارد بیضرا بیضرا نیتخم حالت در یسازمان عملکرد شده اصالح مدل- 4-4 نمودار

95......................................................................................استاندارد95................(t-value)یمعنادار حالت در یسازمان عملكرد مدل- 5-4 نمودار یعامل لیتحل مدل- 6-4 نمودار بیضرا نیتخم حالت در یفکر هیسرما یدییتا

97......................................................................................استاندارد.استاندارد بیضرا نیتخم حالت در یفکر هیسرما شده اصالح مدل- 7-4 نمودار

9898....................(t-value)یمعنادار حالت در یفکر هیسرما مدل- 8-4 نمودار100......استاندارد بیضرا نیتخم حالت در یساختار معادالت مدل- 9-4 نمودار....(t-value)یمعنادار قدرمطلق حالت در یساختار معادالت مدل- 10-4 نمودار

100

فهرست اشکال عنوان

صفحه9........................................................قیتحق یمفهوم مدل (:1-1) شکل23.....مالون و ادوينسون توسط شده ارائه ایاسکاندا ارزش طرح( : 1-2)شکل24...........................................نگیبروک فکري هیسرما مدل( : 2-2 )شکل

10

25.....................همکاران و روس فکري هیسرما شاخص مدل ( : 3-2 )شکل26...................................روس فکري هیسرما شاخص مدل ( : 4-2 )شکل27.................................وراتیاست فکري هاي هیسرما مدل ( : 5-2 ) شکل27.......................................وانیسال فکري هیسرما الگوي ( : 6-2 ) شکل28........................(2002 )بونفر فکري هیسرما ايیپو ارزش ( : 7-2 )شکلIC-dval.............................................29 بعدي 4 چارچوب ( : 8-2 ) شکل30..........................................1997 الواندال و هانس مدل( : 9-2 )شکل31...................................................1997 الواندال مدل ( :10-2) شکل38..........................................سیبنت یفکر هیسرما مدل ( : 11-2 ) شکل54................................................سازمان در یچابک ابعاد( : 12- 2)شکل55.....................................................سازماني چابكي مدل( 13-2)شكل56......................................................یچابک یدیکل میمفاه( 14-2)شکل

11

چکیده سDDرمایه فکDDری بDDر عملکDDرد سDDازمانی بDDا نقش ری تDDأثیبررسDDهدف این تحقیDDق

میانجی چابکی سازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم پزشDDکی جنDDدی شDDاپور اهDDواز تحقیق حاضر بر اساس هدف از نوع کاربردی و بر اساس ماهیت و نحوه است.

گردآوری داده ها از نوع توصیفی - علی است. جامعه مDDورد مطالعDDه این تحقیDDق 290باشDDد کDDه یDDک نمونDDه کارکنان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهDDواز می

نفری از آنها بررسDDی گردیDDد. ابDDزار تحقیDDق پرسشDDنامه بDDود. از سDDه پرسشDDنامه )سرمایه فکری، عملکرد سازمانی، چابکی سازمانی( استفاده شد. بDDرای تمDDامی

ها ، شاخص پایایی ترکیDDبی و آلفDDای کرونبDDاخ دارای ضDDرایبنامههای پرسشمتغیر باشDDند. رواییگDDیری میباشDDند و نشDDان از پایDDا بDDودن ابDDزار انDDدازه/. می7باالتر از

پرسشنامه از طریق روایی صوری و محتوایی و سDDازه )تحلیDDل عDDاملی تاییDDدی ( ایهای گردآوری شده با استفاده از رویکرد دو مرحلهمورد تایید قرارگرفت. داده

تجزیDDه وSmartPLS و SPSSروش مدل معادالت سDDاختاری بDDه کمDDک نDDرم افDDزار های مطالعه نشان دادند که مدل پیشنهادی تحقیDDق از بDDرازشتحلیل گردید. یافته

مطلوبی برخوردار است و مطابق نتایج تاثیر مثبت و معنادار سDDرمایه فکDDری بDDر های تحقیق نشDDان داد کDDه سDDرمایه فکDDری بDDارا نشان داد. همچنین یافته عملکرد

نقش میانجی چابکی بر عملکرد سازمانی تاثیر مسDDتقیم و مثبت و معنDDادار دارد. هDای فکDری شDامل: سDDرمایه انسDانی، سDرمایه سDاختاری،مولفDه هDای سDرمایه

ای ( بDDا نقش میDDانجی چDDابکی سDDازمانی بDDر عملکDDردسDDرمایه مشDDتری)رابطDDه سازمانی تاثیر مستقیم و مثبت و معنادار دارد. با توجه بDDه مقDDدار بتDDای محاسDDبه شده سهم سرمایه انسانی بیش از دو متغیردیگر است و سهم سرمایه ارتبDDاطی

کمتر از دو متغیر دیگر است.

سرمایه فکری، عملکرد سازمانی، چابکی سازمانی، سDDرمایه :واژگان کلیدی ای(.انسانی، سرمایه مشتری، سرمایه ساختاری)رابطه

12

ل:فصل اوقکلیات تحقی

مقدمه1-1 افDDزایش آن مشخصه که هسDDتند برو رو محیطی با هاسازمان رقابتی فرا عصر در

و استمرار برای هاسازمان به همين سبب است. پویایی و شدن جهانی و پیچیدگی توجه مسDDتلزم آن از رفتبDDرون که هستند مواجه نوینی هایچالش با خود استقرار

طریق از کDDار این که است درونی هایتوانایی و هامهارت تقویت و توسعه به بیشتر بDرای آنها از سDDازمانها که گیردمی صورت فکری سرمایه و سازمانی دانش مبانی

امDDروزه مDDدل.کنندمی اسDDتفاده کDار و کسب دنیDDای در بهDتر عملکDDرد به رسDDیدن هDDایها در عرصه سازمانی مطرح شده است. به طور کلی داراییجدیدی از دارایی

های ملموس)مشهود( و ناملموس)نامشهود( تقسیمسازمان را به دو دسته دارایی هDDا بDDهنامنDDد و ارزیDDابیهای نامشDDهود را سDDرمایه فکDDری میکنند که عموما داراییمی

های نامشهود)سرمایه فکری( گرایش یافته است. اختالف درسمت ارزیابی دارایی ها که همDDان سDDرمایه فکDDریحال افزایش بین ارزش دفتری و ارزش بازار شرکت

شود باعث افزایش اهمیت سرمایه فکری شده اسDDت. سDDرمایه فکDDرینامیده می

1

ترین دارایی یک سازمان دانست و سه جزء اصDDلی آن کDه اغلبتوان اساسیرا می محققین بر آن اتفاق نظر دارند عبارتند از سرمایه انسانی، سDDرمایه سDDاختاری و

هDDا چDDالش بDDزرگی با تغییر روند ارزشیابی شرکت1990سرمایه مشتری. از سال هDDای نامشDDهود هماننDDد مهDDارت و دانشایجDDاد شDDد و ارزش بیشDDتری بDDرای دارایی

-کارکنان، نام تجاری، سیستم ها و... در نظر گرفته شد. از طDDرف دیگDDر در سDDال ها بDDه دنبDDال ایجDDاد مDDزیتها افزایش یافته و سازمانهای اخیر، رقابت بین سازمان

باشند تا از این طريق بتوانند خود را در محیط رقDDابتی فعلیرقابتی برای خود می کنDDد تDDا از اینحفظ نماینDDد. چDDابکی سDDازمانی، فDDرهنگی را در سDDازمان ایجDDاد می

-طریق سازمان به مزیت رقابتی مورد نظر خود دست پیدا کند. در اقتصDDاد دانش های علم، فناوری، نوآوری و کDDارآفرینی بDDه عنDDوان عوامDDل مDDوثر بDDرمحور حیطه

هDDایشود. بنابراین نقش دانش، دانDDایی و داراییرشد اقتصادی کشورها قلمداد می نامشهود تحت عنوان »سDDرمایه فکDری«، بDه عنDDوان عنصDDر کلیDDدی دسDتیابی بDه

کنندگانها ودیگر عرضهشود. در این بین، دانشگاهمزیت رقابتی پایدار مطرح می کننDDد. نظDDامآموزش عالی نقش مهمی در توسعه جامعDDه دانDDایی محDDور ایفDDاء می

آموزش عالی از طریق تولید دانش، کسDDب دانش بDDه اشDDتراک گذاشDDتن دانش و نماید. بنابراین و با توجه بDDه ضDDرورتکارگیری آن، به نوآوری کمک میدر نهایت به

های فکری به ویژه در نظام دانشگاهی و آموزش عالی که سDDمبلو اهمیت دارایی هDDای دانش بنیDDان هسDDتند و نقش مهمی کDDه این نهادهDDا بDDرای توسDDعهسDDازمان

کنند و اینکه تDDا کنDDون پژوهشDDی در خصDDوصاقتصادی و اجتماعی کشورها ایفا می ارتباط بین سرمایه فکری و عملکرد نظام دانشگاهی بDDا تاکیDDد بDDر نقش میDDانجی

چنین با اذعان به این نکته که شناساییچابکی سازمانی انجام نپذیرفته است، هم ها، در ابعاد مختلDDف آن، زمینDDه الزم را بDDرای ضDDمانتو بررسی عملکرد دانشگاه

کند و از طرفی به دلیلهای دانشگاهی فراهم میها و اهداف سیستماجرای رسالت هDDا و موسسDDات آمDDوزش عDDالی، بDDرای اینکDDه اینمDDاهیت دانش بنیDDان دانشDDگاه

ها قادر باشند تا نقش خود را به نحو مDDوثرتری ایفDا نماینDد، بایDDد بDه طDDورسازمان-های دانشی خود را مدیریت نماینDDد و ارزش سDDرمایههای خلق داراییجدی فرایند

ها بDDه طDور مDداوم در جامعDه بDر عهDدههای فکری خود و نقشی که در این نظام دارند را به خوبی بشناسند. بر این اساس پژوهش حاضDDر بDDر مبنDDای سDDه عنصDDر-اصلی سرمایه فکری یعنی سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سDDرمایه رابطه

ای، به بررسی نقش و ارتباط بین سرمایه فکری و عملکرد سازمانی با تاکید بDDر شDDاپور اهDDوازنقش میانجی چابکی سازمانی در دانشDDگاه علDDوم پزشDDکی جنDDدی

پرداخت.

بیان مسأله تحقیق1-2 بDDه بعDDد بDDه دلیDDل توسDDعه سDDریع1970الگDDوی رشDDد اقتصDDادی جهDDانی از دهDDه

تکنولوژی، به ویDDژه در زمینDDه ارتباطDDات و کDامپیوتر اساسDDا تغیDDیر کDDرده و دانش هDا، نیازمنDد سDDرمایهجایگزین سرمایه، پول و زمین شده است. موفقیت سDازمان

هDا بDDه وسDDیلهفکری و توانایی برای مدیریت این منابع کمیDDاب و کنDDترل صDDحیح آن توانDDد منجDDر(. به تبع، دانش سDDازمانی می1،2004سازمان است )چن و همکاران

به ایجاد مزیت رقابتی شود. در واقع دانش یکی از منDDابع کلیDDدی سDDازمان اسDDت1 Chen&la

2

آفریDDنی کنDDد. )اریکسDDون وتواند در خلق مزیت رقابتی بDDرای سDDازمان نقشکه می گDDذاری( دانش انجام کار یک سازمان، تحت عناوین متفاوتی نام2009 ،1روتنبرگ

خورد، عناوین »داراییهایی که به چشم میترین نامشود که در این بین، مشترکمی های نامشهود« و »سرمایه فکری« است. از طرفی، امDروزه کمDDترین سDDازمانی

ی سه تا شش ماهه یا حتی یکساله تغیDDیری را درتوان یافت که در یک دورهرا می محیط خود شاهد نباشد. با توجه به بافتی که در حال حاضر بر دنیای کسب و کار

هDDا نDDاگزیر از انجDDام تغیDDیراتی در نگDDرش، دانش،فرماست، سازمانها حکمسازمان ها و نتایج مورد انتظار خود هستند. تولید چابک مفهومی است کDDهرویکردها، رویه

هDDای اخDDیر عمDDومیت یافتDDه و توسDDط تولیDDد کننDDدگانی کDDه خDDود را بDDرایطی سال کنند، به عنوان استراتژی موفDDق پذیرفتDDه شDDده اسDDت.افزایش عملکرد آماده می

کنDDد تDDاتولید چابک در محیط رقابتی امDDروز نDDوعی توانDDایی در سDDازمان ایجDDاد می بتوانند به تغییرات سریع بازار پاسDDخگو باشDDد. رقDDابت شDDدید در محیDDط کسDDب و کار، افزایش انتظارات مشDDتریان، جهDDانی شDDدن، مسDDائل فDDرهنگی و اجتمDDاعی، محDDدودیت نDDیروی انسDDانی مDDاهر، فنDDاوری اطالعDDات، نDDوآوری و ابتکDDار از جملDDه

ها هستند کDDه ضDDرورت توجDDه بDDه چDDابکی راعوامل محرک تغییرات محیط سازمان شDDریهای و همکDDاران دردر اين مسDDير (.DD 1386سDDازند )جعفرنDDژاد،متجلی می

هDDای چDDابکی در نDDیروی کDDار پرداختنDDد. آنهDDا معتقدنDDد بDDاابتکاری جDDالب بDDه مولفه استفاده از دو مشخصه سرعت و انعطاف پDDذیری عمDDده قDDابلیت چDDابکی نDDیروی کار عبارتند از هوشمندی، شایستگی ها، همکاری از روی اعتمادمتقابل، فرهنگ و

چنین کارکردهای مدیریتی در چابکی نDDیروی کDDار راهای اطالعاتی. آنها همسیستم در سه گروه کارکردهای رابطه مDDدار، رهDDبری مشDDارکتی و تفDDویض مسDDئولیت و

(20072اختیار و کارکردهای کار محور تقسیم کردند. ) شریهای و همکاران یک سDDازمانی عملکDDرد بنDDابراین،. کDDارکرد کیفیت یا حDDالت یعنی لغت در عملکرد

-معDDروف. دارد اشDDاره سDDازمانی چگونگی انجام عملیات بر که است کلی یسازه »فرایند: است شDDده ارائه(2002)3همکDDاران و نیلی توسط عملکرد تعریف ترین به عملکDDرد تعریف، این طبق. گذشته« اقدامات کارایی و اثربخشی کیفیت تبیین

اسDDتفاده چگDDونگی یکننDDده توصDDیف که کDDارایی(DD 1: شDDود می تقسDDیم جDDزء دو تDDرکیب بین رابطه یعDDنی اسDDت، محصDDوالت یا خDDدمات تولید در منابع از سازمان

که اثربخشی(DD 2 و معین؛ برونDDدادهای تولید بDDرای درونDDدادها مطلDDوب و واقعی توجDDهبا(.DD 1387رهنDDورد،است) سازمانی اهداف به نیل یدرجه یکننده توصیف

هDDای فکDDریآیا سDDرمایه سوال اصلی این مطالعه این است کهبه آنچه گفته شد، تDDاثیر ی سازمانچابکی ری متغیانجی با در نظر گرفتن نقش معملکرد سازمانیبر

دارد؟

اهمیت و ضرورت تحقیق1-3 های نامشهود ریشه در اصطالحات حسDDابداری داشDDته و واژه سDDرمایهواژه دارایی

هDا بایDد(. سDDازمان4،2008شDود)اولیDوراسفکری را مرتبط با مدیریت مربDوط می های گوناگون سDرمایه فکDری را بDرای پیشDرفت عملکDرد سDDازمان هماهنDگجنبه

1 Eriksoun&Routenberg2 Sherihay&la3 Nili&la4 Olviras

3

سازند و بیشترین تالش خود را صرف مDDدیریت و اداره سDDرمایه فکDDری کننDDد. درتDDری را دریDDافت دارنDDد.توانند عملکرد بیشتر و سود اقتصادی افDDزونها مینتیجه، آن تDDرین جDDز اصDDلی و اساسDDی( بDDه طDDور کلی، بایDDد گفت کDDه مهم1،2009)مین لو

سDDرمایه فکDDری، سDDرمایه انسDDانی اسDDت و دو سDDرمایه دیگDDر )رابطDDه ای و (. این سDDه2004ساختاری(، تDDابعی از سDDرمایه انسDDانی هسDDتند)چن و همکDDاران،

توانند بر روی عملکرد سازمانی تاثیر بگذارند. بنابراین وجDDودیگر میسرمایه با هم ها باید به فکر ارتقاء وها از اهمیت باالیی برخوردار است لذا سازمانروابط بین آن

های دانشی خDDودهایی که نتوانند داراییها باشند. سازمانبهبود جداگانه این سرمایه را به طور مستمر ارتقا دهند، بقای خود را بDDا خطDDر از دسDDت دادن خDDود مبادلDDه

های گونDDاگون سDDرمایهها باید جنبه(. شرکت2007 ،2خواهند کرد)بنتیس و همکاران فکری را برای پیشرفت عملکرد سازمان هماهنگ سDDازند و بیشDDترین تالش خDDود

تواننDDد عملکDDردهDDا میرا صرف مدیریت و اداره سرمایه فکری کننDDد. در نتیجDDه، آن (. در اقتصDDاد دانشDDی،2009تDDری را دریDDافت دارنDDد)مین لDDو،بیشتر و سود افDDزون

دانش یا سرمایه فکری بDه عنDوان یDک عامDل تولیDد ثDروت در مقایسDه بDا سDایر3،200کند)بونتیس و سDDرنکوهای مشهود و فیزیکی ارجحیت بیشتری پیدا میدارایی

ها نیز اثر دارنDDد(. به عبارت بهتر، اقالم سرمایه فکری بر عملکرد مالی سازمان9(.1389)قیاسی ،

سDDازمانیدرون یکی،. است اهمیت دارای جنبه دو از فکDDری سDDرمایه گDDیریاندازه رسDDاندن حDDداقل به و کDDارایی راسDDتای در منDDابع بهDDتر تخصDDیص آن از هDDدف که

قرار دسترس در آن، از هدف که سازمانیبرون دیگری، است، سازمان هزینه های رشد پیش بیDDنی بDDرای سازمان بالقوه و موجود سرمایه گذاری های اطالعات دادن از جDDامع تصDDویری به دسDDتیابی بDDرای. است بلند مدت برنامه ریزی های نیز و آینده

سDDازمان جنبه هDDای تمDDامی بایستمی سDDازمان، ارزش بDDرآورد و عملیاتی عملکرد اسDDتوارند سDDنتی حسDDابداری پایه بر که اندازه گیری رایج شیوه های. شود بررسی

(.1997 ،4راستل)برنمی آیند کار این عهده از تنهایی به رويكDDردي عنDDوان فکDDری به هDDایسDDرمایه حيDDات از دهه شش گذشت به باتوجه اثربخش تفكر اين اعتالي و بالنده سازي زمينه كه دارد آن جاي كاربردي – نظري

قDDرار سDDازان تصDDميم و مDDديران بيشDDتر مDDورد عنDDايت سازمان و جامعه اداره در.گيرد

اهداف تحقیق1-4اصلی هدف ا1-4-1

های فکری بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه علDDومتعیین تاثیر سرمایه-پزشکی اهواز

های فکری با نقش میانجی چابکی سازمانی بر عملکDDردتعیین تاثیر سرمایه-سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی اهواز

1 Main louo2 Bontis&la3 Bontise&Serenkou4 Roosetal

4

فرعی اهداف1-4-2 تعیین تاثیر سرمایه انسانی بر عملکرد سDDازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم-

پزشکی جندی شاپور اهواز تعیین تاثیر سرمایه ساختاری بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه علDDوم-

پزشکی جندی شاپور اهواز تعیین تاثیر سرمایه مشتری بر عملکرد سازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم-

پزشکی جندی شاپور اهواز

سؤاالت تحقیق1-5اصلی سؤاالت1-5-1

های فکری بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکیآیا سرمایه-اهواز تاثیر دارد؟

هDDای فکDDری بDDا نقش میDDانجی چDDابکی سDDازمانی بDDر عملکDDردآیDDا سDDرمایه-سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی اهواز تاثیر دارد؟

یفرع سؤاالت1-5-2 آیا سرمایه انسانی بر عملکرد سازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم پزشDDکی-

جندی شاپور اهواز تاثیر دارد؟ آیا سرمایه ساختاری بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشDDکی-

جندی شاپور اهواز تاثیر دارد؟ آیا سرمایه مشتری بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشDDگاه علDDوم پزشDDکی-

جندی شاپور اهواز تاثیر دارد؟

فرضيههاي تحقیق1-6اصلی های فرضیه1-6-1

سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی جنDDدی-شاپور اهواز تاثیردارد.

سDDرمایه فکDDری از طریDDق نقش میDDانجی چDDابکی سDDازمانی بDDر عملکDDرد-سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر دارد.

فرضیه های فرعی1-6-2 سرمایه انسانی بDDر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم پزشDDکی جنDDدی

شاپور اهواز تاثیر دارد. سرمایه ساختاری برعملکرد سDDازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم پزشDDکی جنDDدی

شاپور اهواز تاثیر دارد. سرمایه مشتری بر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم پزشDDکی جنDDدی

شاپور اهواز تاثیر دارد.

5

قلمرو تحقیق1-7تحقیق موضوعی قلمرو1-7-1

هDDای فکDDری بDDر عملکDDرد سDDازمانی بDDا نقشاین تحقیق به بررسی تاثیر سرمایه پردازد. پس قلمرو موضوعی تحقیق منDDابع انسDDانی ومیانجی چابکی سازمانی می

مدیریت کارکنان است.تحقیق مکانی قلمرو1-7-2

است. قلمرو مکانی این مطالعه دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

تحقیق زمانی قلمرو1-7-3 شمسDی انجDDام1394ی اول سDDال این تحقیق در طی دوره زمانی شش ماهDDه

گرفته است.

تعريف واژگان و اصطالحات1-8تعریف مفهومی سرمایه های فکری:

-ای از دانش، اطالعDDات، دارایی»استوارت« اعتقاد دارد، سرمایه فکDDری مجموعه تواند برای ایجاد ثروتهای فکری، تجربه، رقابت و یادگیری سازمانی است که می

به کار گرفته شود. در واقع سDDرمایه فکDDری تمDDامی کارکنDDان، دانش سDDازمانی و گDDیرد و بDDاعث منDDافع رقDDابتیهای آن را برای ایجاد ارزش افزوده در بDDر میتوانایی

شود. مستمر میتعریف عملیاتی سرمایه های فکری:

42دارای (2007بونتیس) دگاهیاز دمتغیرهای سرمایه های فکری قی تحقنیدر ا سDDرمایه انسDDانی و گDDیری متغDDیربرای انDDدازه آیتم15 باشد .گویه و سه مولفه می

آیتم برای انDDدازه گDDیری14سرمایه ساختاری و گیری متغیربرای اندازه آیتم13 گیریاندازه تکری لی انهی گز5 فی طمتغیر سرمایه ارتباطی)مشتری( بر اساس

شود.میتعریف مفهومی عملکرد سازمانی:

تDDرین تعبDDیر بDDرای آن راای پیچیده است کDDه شDDاید سDDادهعملکرد سازمانی پدیده های معطوف به دستیابی بDDر اهDDداف سDDازمانی دانسDDت. ازبتوان مجموعه فعالیت

شود که یک سازمان چه مقDDداراینرو عملکرد سازمانی به این موضوع مربوط می(.1،2009به اهداف خود رسیده است)سنفورد

تعریف عملیاتی عملکرد سازمانی: گویDDه42متغیرهای عملکرد سازمانی هرسی و گلداسDDمیت دارای قی تحقنیدر ا

بDDرای آیتم7توانDDایی، گDDیری متغDDیربDDرای انDDدازه آیتم4باشDDد. و هفت مولفDDه می بDDرای آیتم6 آیتم بDDرای انDDدازه گDDیری متغDDیر کمDDک، 5وضوح، گیری متغیراندازه بDDرای آیتم6ارزیDDابی، گیری متغDDیربرای اندازه آیتم9مشوق، گیری متغیراندازه فیDD طمحیط بر اسDDاس گیری متغیربرای اندازه آیتم5اعتبار، گیری متغیراندازه

شود. گیری میاندازه تکری لی انهی گز5

تعریف مفهومی چابکی سازمانی:1. sanford

6

عملکرد

سازمانی

سرمایه های فکری

چابکی عبارت است از، شناسایی موفق مبانی رقابت)سرعت، انعطDDاف پDDذیری، نوآوری، کیفیت و سودآوری(، انسجام منابع، و اقدامات مناسب در محیط پویDDا و دارای تغیDDیرات سDDریع بوسDDیله فDDراهم کDDردن محصDDوالت و خDDدمات مDDورد نیDDاز

(.2005، 1مشتری)آتکینسون موسسDDات همکDDار)دارای حرفDDه مشDDترک( را قDDادر بDDه انطبDDاق و پاسDDخگویی بDDه

( به عبارت دیگر چDDابکی1389نماید)خوش سیما،تغییرات مطابق نیازهای خود می-سازمانی یعنی توانایی برای بقا و پیشرفت در محیطی با تغییرات مداوم و غDDیر

بینی.پیشقابل تعریف عملیاتی چابکی سازمانی:

گویDDه و پنج16نامه محقDDق سDDاخته دارای متغیرهای چابکی پرسش قی تحقنیدر ا گDDیریبDDرای انDDدازه آیتم4رهDDبری، گیری متغDDیربرای اندازه آیتم3مولفه، دارای

آیتم3 آیتم برای اندازه گیری متغDDیر فرهنDDگ سDDازمانی، 3تغییر سازمانی، متغیر گDDیری متغDDیربDDرای انDDدازه آیتم3خDDدمات مشDDتریان، گDDیری متغDDیربDDرای انDDدازه

شود. گیری میاندازه تکری لی انهی گز5 فی طمدیریت عملکرد بر اساس

قیمتغیرهای تحق 1-9 سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری هایمتغیر قی تحقنی ادر :مستقل متغیرهای

در نظDDر گرفته شDDدهمسDDتقلبه عنDDوان متغیرهDDای و سرمایه ارتباطی)مشتریان( .است

درمیDDانجی ریبه عنوان متغDDمتغیر چابکی سازمانی قی تحقنی ادر :میانجی ریمتغ. شده است نظر گرفته

مالک درری به عنوان متغDDمتغیر عملکرد سازمانی قی تحقنی ادر :وابسته ریمتغ . شده است نظر گرفته

متغیرهDDای سDDن،قیDD تحقنی ادری: شDDناختتی جمعایDD ی دمDDوگرافمتغیرهDDای جنسیت، تاهل، سابقه استخدامی و مDDدرک تحصDDیلی در جامعDDه کارکنDDان در نظر

. شده است گرفته

مدل تحقیق1-10با توجه به آنچه گفته شده مدل تحقیق به صورت زیر مطرح شده است :

مدل مفهومی تحقیق1-1شکل

1 Atkinson

7

سرمایه

سرماانسانییه

مشتری

سرمایه

ساختاری

توانايوضوحيكمكمشوارزيابقي

چابکی

سازمانی

:فصل دوم و پیشینه تحقیقسوابق

8

اعتبار

محيط

رهبري

تغيير سازماني

فرهنگ سازماني

خدمات مشتريان

مديريت عملكرد

مفهوم سرمايه فكري2-1 ظهور اقتصاد جدید مبتنی بر دانش و اطالعات منجر به افDDزایش عالقDه محققDان

( شده است. این حوزه کDه توجDDه بسDDیاریICبه مطالعه در حوزه سرمایه فکری) را به عنوان ابزاری برای تعیین ارزشICاز محققین را به خود جلب نموده است

(. بDDا ورود بDDه2007، 1دهنDDد)پیوتانDDگ و دیگDDران شرکت مDDورد اسDDتفاده قDDرار می هDای سDازمانی نیDDاز داریم. بDه طDDور کلی،اقتصاد دانشی به مدل جدیدی از دارایی

توان به دو دسته کلی تقسیم نمود: های سازمانی را میداراییهای مشهود دارایی-

هDDای فDDیزیکی و مDDالی هسDDتند کDDه بDDه صDDورت کامDDل درها شDDامل داراییاین دارایی ها تحت اصول اقتصDDاد کمیDDابی عمDDلشود. این داراییها منعکس میترازنامه شرکت

شود.کنند، یعنی با استفاده بیشتر از آنها از ارزش آنها کاسته میمیهای نا مشهوددارایی-

ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند: این دارایی های نامشهودی کDDه تحت حمDDایت قDDانون قDDرار داشDDته و بDDا عنDDوان مDDالکیتدارایی

هDDا شDDامل حDDق امتیازهDDا، کDDپی رایت، حDDقشDDوند و این داراییمعنDDوی شDDناخته می های تجاری است. که برخی از مDDوارد آن دراختراع، فرانشیز و ثبت عالئم و مارک

شوند. ترازنامه منعکس می هایی نامشهود که شDDامل سDDرمایه فکDDری اسDDت تحت اصDDول اقتصDDادسایر دارایی

شودکنند، یعنی با استفاده بیشتر از آنها از ارزش آنها کاسته نمیفراوانی عمل می (. امDDروزه در2000 ، 2شوند)تایلس و همکارانو معموال در ترازنامه منعکس نمی

هDای نامشDDهود اهمیت کلیDDدی را درهDای مشDهود داراییهDا عالوه بDDر داراییسDDازمان ها بر عهده دارند، چرا که این منDDابع جDDزئیراستای موفقیت هر چه بیشتر سازمان

پایان و از عناصر کلیدی موفقیت هر سازمان به شمار می رود. در ایناز منابع بی هDDای نامشDDهود سDDازمان اسDDت و آن راتDDرین داراییمیان، سDDرمایه فکDDری از مهم

داننDDد. سDDرمایه فکDDریهای کلیدی سازمان میابزاری ارزشمند برای توسعه دارایی توانDDد نقش بسDDیار مDDوثری را در راسDDتایزاده عرصDDه علم و دانش اسDDت و می

مDDوفقیت مسDDتمر سDDازمان ایفDDا نمایDDد. بDDا ورود بDDه اقتصDDاد دانش محDDور، دانش ها در مقایسه با سایر عوامل تولید ماننDDد زمین و سDDرمایه و ماشDDین آالتسازمان

و... از ارجحیت بیشDتری برخDوردار شDده اسDDت، بDه طDوری کDه در این اقتصDاد،-شDود و از آن بDه عنDDوان مهمترین عامل تولیDDد محسDDوب میدانش به عنوان مهم

(. جنبDDه نامشDDهود2002 ، 3سDDارمانگDDردد)سیها یاد میترین مزیت رقابتی سازمان اقتصاد بر پایه سرمایه فکری بنیان نهاده شده و ماده نخستین و اصلی آن دانش

ها برای مشارکت در بازارهای امروز در هر شکل و نوعو اطالعات است. سازمان بDDرای بهبDDود عملکDDرد خDDود بDDه اطالعDDات و دانش نیازمندنDDد)خاونDDدکار و متقی ،

1 Peiutang&la2 Tayles&la3 Sisarman

9

هDا و موسسDDات بDDه چگDDونگیهDای سDDازمانچنین بقDDاء و تDDداوم فعDالیت(. هم1388 هایای نقش نیروی کار در تمام عرصهعملکرد کارکنان بستگی دارد. در هر اداره

هDDاترین مولفه کار و فعالیت انسDDانفعالیت مهم شناخته شده است، بنابراین مهم آورند و بر پایه آنهاکنند، سپس آن را به اجرا درمیهستند که تصمیمات را اتخاذ می

دهد زمانی کهکنند. شواهد تجربی نشان میهای آینده را پیش بینی میتداوم فعالیت-ها و ادارات به وجDDود میعملکرد کارکنان پایین باشد مشکالت بسیاری در سازمان

شDDوند کDDه فDDردای فراهم میها به گونهآید، بنابراین در حیطه مشاغل گاهی فرصت هDDای شDDغلی خDDود را بDDدون تغیDDیر مسDDیرهای شDDغلی خDDود بیDDانبتوانDDد اولDDویت (. در جوامDDع دانش محDDور کنDDونی نقش و اهمیت بDDازده1376 ، 1کنDDد)دیDDویس

هDDاسرمایه فکری به کار گرفته شده در قابلیت سودآوری پایدار و مسDDتمر شDDرکت بیش از بDDازده سDDرمایه مDDالی بDDه کDDار گرفتDDه شDDده اسDDت)رسDDتمی و سDDراجی ،

هDDا(. در اقتصاد دانش محور سDDرمایه فکDDری بخش مهمی از ارزش شDDرکت1384 شود. توانDایی بDرای مDدیریت و کنDترل سDDرمایه فکDری مسDتلزم اینمحسوب می

گDDیری و گDDزارشهDDا بتواننDDد سDDرمایه فکDDری را شناسDDایی، انDDدازهاست که شرکت(. 2001، 2کنند)میرکویسترا و همکاران

های فکریسرمایه نياز پيش ،«شدن »- فلسفه2-1-1 اكنDDونهم اما دانسDDتند،مي سDDده بعد و هDDزاره را پارادايم تغيير زمان اين، از پيش توليد فرايند در بايد نDDيز ما بنDDابراين اسDDت، كرده پيدا تقليل دهه يك به زمان اين

باشيم. فعال پارادايم غيرحسي معDDارف كليه كه است شDDده بDDاعث «تجربه اصDDالت »امDDروز، درجهDDان

كه شDDود توليد فلسفي مباني بايد امروز كه درصورتي بگيرد، قرار توجهيبي مورد سه بر «شDDدن»فلسDDفه نظDDام. بگDDيرد خDDدمت در نDDيز را غيرحسي معارف بتواند «ناپDDذير اجتنDDاب مراحل »و «ناپDDذير اغمDDاض اصول »،«انكارناپذير اصول »محور

هر و فلسDDفه اين فلسDDفي پايگDDاه دهنDDدهشDDكل انكارناپDDذير، اصDDول. است استوار تشDDكيل اجDDزاي «همDDاهنگي »و «تغيDDير »،«تغDDاير. »است ديگDDري فلسDDفي نظام بايد انديشDDيدن بDDراي انسان كه است چيزي اولين تغاير. هستند اصول اين دهنده

در كDثرت و اختالف حDداقل وجDود بيانگر «تغاير »بهتر عبارت به. كند توجه آن به چDDون اسDDت، تغDDايرنفي ما امروزي جامعه مشكالت از است. يكي متغير يك كل

-مي «تغDاير»كDه صDورتي در كننDد، فكر هم مثل ديگDDران كه داريم اصرار ما همه «تغDDاير »جDDاي اگر چون گيرد؛ قرار انساني جامعه شكوفايي و رشد اساس تواند از رفتن يعDDني ؛« »تغيDDير.شدمي يكسDDان هاپديده داشت، همه وجود «تشابه »تنها

گDDيرد،مي صDDورت تبDDديل از اينحDDوه دگرگDDوني اين در. ديگر وضDDعيتي به وضعيتي معنDDاي به نDDيز «همDDاهنگي. »است تحDDرك عDDدم و ايستايي نوع هر كنندهنفي تغيير

ذات اصDDالت فلسDDفه در.است سوم موضوع با موضوع دو حداقل شدن جهتهم «همDDاهنگي »از سDDخن «شدن فلسفه »در ولي شود،مي گفته «تطابق »از سخن از كDردن صDرف نظر صDورت در كه هسDتند مسDائلي ناپذير اغماض اصول.است

نسDDبت به سDDطح اين. شودمي مختل شدن فلسفه به دستيابي در تحليل روند آنها بين نسDDبت.دارد اشDDاره آگDاهي و اختيDDار و مكDDان و زمDDان كDثرت، و وحDDدت بين

1 Deyvis2 Meir kouyestera

10

يعني وحدت؛. دارد اشاره سيستم اجزاي و سيستم بين ارتباط به كثرت و وحدت ما «شDDدن فلسDDفه »در. هم به امورمرتبط تفDDاوت يعDDني كDDثرت؛ و كثرتها ارتباط

نسDDبت همين برقDDراري عDDدم دليل به كنوني شرايط در بحران وجود كنيممي ادعا-مي را كثرت هميشه ابتدا موضوعات تحليل هنگام ما. است كثرت و وحدت ميان ايجDDاد بDDراي كه صDDورتي در داريم؛ توجه موضDDوعات بين وحDDدت به كمDDتر و بينيم

كه آنچه هDDا،پديDDده تكامل و توسDDعه جريDDان در.شDDود توجه كثرتها به بايد مفاهمه آن اصDDلي متغDDير و است پديDDده تغيDDيرات كنDDترل و هDDدايت بيني، پيش در اساس

البته. است تغيDDيرات در «مكDDان و زمDDان بين نسDDبت »به توجه شود،مي محسوب زمان با مثال كه فيزيكي متغير يك نه است، فلسفي زمان ما، مورد نظر «زمان»

و زمDDان از موجDDودي دو هيچ و دارد زماني ايپديده هر. شودمي گيري اندازه سنج به دقت درگDDرو جديد ايمرحله به ايمرحله از گDDذر. نيستند برخوردار واحد مكان

نسDDبت به توجه اجتمDDاعي توسDDعه مهندسي در.است مكDDان و زمان ميان نسبت اغمDDاض غيرقابل آگDDاهي و اطالعDDات با مDDردم گDDيريتصDDميم قDDدرت و اختيار بين

وقDDتي اما بDود، متغDير كل از سخن گفتيم،مي سخن هرگاه ما مرحله اين تا. است .شDودمي گفته سDخن اجتمDاعي توسDعه مهندسي از شود،مي وارد «اختيار »عنصر

نامحDDدود اختيDDار از سخن. است «اختيار اصالت »فلسفه همان ،«شدن »فلسفه را ديگرهم هاپديDDده اختيDDار درعمل و دارند قDDوام هم به هاپديDDده كه چDDرا نيسDDت، درحDDالي اين مي داند، مقدم «اختيار »بر را «آگاهي »امروز جهان. كنندمي محدود خود اثر تنها شرايط و نيست شرايط به محكوم و دارد «اختيار »انسان كه است

ما بنDDابراين. زندمي رقم را ما تمايالت ما خواست و گيريجهت. گذاردمي جاي بر را سDDمت يعDDني دارد؛ تقDDدم «آگاهي »بر «اختيار »كه معتقديم ،«شدن »فلسفه در

.كندمي تعيين اختيارمان را ما آگاهي وسوي

های فکری- سرمایه2-1-2 درک را يکDDديگر درسDDتي به آگDDاهي، و اختيDDار داشDDتن علي رغم امDDروزه هاانسDDان

ريشه و دارد فهمسDDوء در ريشه امر اين که کنندمي متهم سDDوء نيت به و نمي کنند جسDDت؛ شدن «ما »براي مشترک هايبنيان فقدان در بايد نيز را مفاهمه سوء اين بايد اسDDت، ابDDزار نيازمند تفDDاهم و است «تفDDاهم »نيازمند جامعه که صDDورتي در

پيوند يکDDديگر هDDا بهانسDDان وسDDيله اين به تا شDDود، توليد مفاهمه ابDDزار كDDرد تالش گرفته شDDکل جزءنگر عقل برمبنDDاي عمDDده طDDور به بشر دانش بخورنDDد. امDDروز

.است کDDرده سDDلب او از را مسDDائل از بسياري درک قدرت مساله همين و است عقل با اينکه دليل به اسDDت، کرده مشکل نيز را «مفاهمه »موضوع اين چنينهم

تفکر که است شDDDDرايط اين کDDDDرد. در توليد مفاهمه ابDDDDزار نمي تDDDDوان جزءنگر فکDری، هDایبگشDايد. سDDرمایه انسDان روي پيش جديDدي راه مي تواند سيسDتمي

کامل درک به دستيابي جهت در ترکيب و( تجزيه )تحليل بر مبتني شناخت فرآيند فهم درصDDدد تفکر نDDوع اين. است خDDويش پيرامون محيط در موضوع يک جامع و

محيط با کل بين روابط و کل و اجDDDزاء بين روابط آن، اجDDDزاي و( سيسDDDتم)کل دارد، او فکDDري نظDDام در ريشه انسDDان رفتDDار که آنجا اسDDت. از( فراسيسDDتم)آن

سيسDDتمي برخDDورد نDDيز موضDDوعات با فکDDری اسDDت، هایسرمایه داراي که کسي و موضDDوع تشDDکيل دهنده عناصر تشDDخيص دنبDDال به خDDود رفتارهDDاي در و مي کند

سيسDDتمي که فDDردي تDDرتيب اين به. مي گDDردد عناصر اين ميDDان موجDDود پيوندهاي

11

بلکه نمي گDDردد؛ موضDDوع ويژگيهDDاي از مجموعه اي جستجوي، در تنها مي کند فکر نگDDاه نظام مند و جDDامع صDDورت به مسDDائل به مي کند کمک او به سيسDDتمي تفکر

سيسDDتمي تفکر نيازمند خDDود درون در جDDامع نگري تقDDويت بDDراي هاکنDDد. سDDازمان و الگوها ساختار، تا مي کند کمک مديران به سيستمي تفکر اينکه دليل به هستند،

اکتفا وقايع مشاهده به تنها و دهند قرار بررسي مورد يکديگر با پيوند در را وقايع در اما اسDDDت. متعDDDددي مزايDDDاي داراي سيسDDDتمي تفکر اين که علي رغم. نکند

:دارد دليل چند مسDDاله اين. ندارند تمDDايلي آن به نسDDبت افDDراد مDDوارد، بسDDياري بيشDDتر و ندارند ساختارشDDکني به تمDDايلي طبيعي صورت به هاانسان اينكه نخست اين که دوم. بمانند بDDاقي گذشته شDDان ذهDDني سDDاختارهاي در که مي دهند تDDرجيح سيستمي تفکر در. است تعامالت و روابط به توجه سيستمي تفکر اصلي جوهره

ضDDرورت ديدن، ابزار عنوان به چشم کارگيري به از بيش ذهن و فکر از استفاده مي شود، مالحظه ماده يا شيء يک تنها ديدن، و چشم طريق از که معنابدين. دارد

امکان پDDDذير روابط درک و مشDDDاهده قDDDدرت کDDDردن، نگDDDاه و ذهن با حالي که در ملDDزم مي کننDDد، انتخDDاب فکری را هایسرمایه روش که کساني بنابراين مي شود،

و تالش مسDDتلزم کDDار اين که است بDDديهي و هسDDتند درک بر مبتDDني مشDDاهده بهاست. بيشتري کوشش

چیست؟ های فکری- سرمایه2-1-3 مح@@ور-مه@@ارت دی@@دگاه اس@@اس بر )س@@رمایه ه@@ای فک@@ری مع@@رفی

ریچموند( از ابDDزار، از مجمDDوعه ای به مفهDDوم این معناسDDت؟ چه به »سرمایه های فکری«

و اطالعDDات و مDDواد جریDDان و مخDDزن نمودارهDDای علی، حلقه ی نمودارهDDای جمله کننDDد،می کمک انسان به مسائل دینامیکی رفتار تحلیل در که شبیه سازی مدل های

وقایع به بدیع نگرشی شکل دهی در را فکری ما هایسرمایه چنینهم. دارد اشاره این متقابل روابط و آن اجDDزای امDDور، کلیDDات آن در که نگرشی می کنDDد؛ توانمند سیسDDتمی تفکر نهDDایت، در. می گیرند قDDرار توجه مDDورد بیشDDتری دقت با اجDDزا

دینDDDامیکی مسDDDائل شDDDرح به آن کمک به که دارد را خDDDود خDDDاص واژه نDDDامه ی محDDدودیت، تعادل، و تقویت فرایند قبیل از اصطالحاتی مثال به عنوان. می پردازد

مDDورد مسDDائل دینDDامیکی رفتDDار توصDDیف در غDDیره و زمDDان طDDول در رفتار تأخیر،.می گیرند قرار استفاده

فرایند یک در و تعDDاملی به صDDورت سیسDDتمی، تفکر هفت گDDانه ی مهارت هDDای اگر قرار بررسی مورد است، سیستمی تفکر روش اساس و پایه که مرحله ای، چهار

از مرحله چند یا یک در مهارت ها از یک هر. می شDDوند درک و شناخته بهتر گیرند، یا مسأله ابتدا سیستمی، تفکر بکارگیری در. می کند ایفا مهمی نقش مراحل این

تا می دهید ارائه مDDدلی یا فرضDDیه سDDپس. می کنید تعیین را بررسی مورد موضوع مDDورد را فرضDDیه مDDدل شبیه سDDازی با سDDپس. دهید شDDرح را مسDDأله ایجDDاد دلیل

آورد وجDDود به را مسDDأله ای چDDنین مدل این اگر. می دهید قرار بررسی و آزمایش و اصDDالح را مDDدل باید نباشد چDDنین اگر. یافته اید دست معقول فرضیه ای به آنگاه

می توانید می رسDDید، مناسب فرضیه یک به که هنگامی. کنید امتحان را آن مجددا از منظDDور. آورید وجDDود به تغییری تا کنید ارائه دیگران به را خود جدید توضیحات

یک عملکرد چگونگی درباره شما فرضیه های بیانگر که است چیزی »مدل« کلمه

12

داریم، خDDود ذهن در که باشد ساده فرضیه ای می تواند مدل یک. است پدیده مثال پیچیده ای مجموعه ی می تواند یا ،"است تبلیغات سود، افزایش برای راه بهترین" توضDDیح دیگر شDDکل های به یا ریاضی معDDادالت نمودارهDDا، با که باشد فرضیاتی از

که است این کDDامپیوتری شبیه سDDازی مDDدل های مثبت جنبه یک. می شDDDوند داده در را خDDود تصDDمیمات و فرضDDیه ها اجDDرای نحوه ی دقت با شما می شوند، موجب سDDازنده توسط که هسDDتند معDDادالتی شامل مدل ها این. کنید بررسی زمان طول تDDأثیر چگDDونگی درباره ی را او پیش فرض های شفاف بطور و شده اند نوشته مدل

.می دهند نشان یکدیگر بر متغیرها

سیستمی تفکر در هفت گانه - مهارت های2-1-4 -مشDDاهده مي شDDود، اسDDتفاده سیستمی تفکر روش از مسأله ای تحلیل در گاه هر

بر. هستند برجسته تر مهارت ها از بعضی سیستمی تفکر فرایند مراحل طی شود و جداگانه مهDDارت هفت بر حDDداقل سیسDDتمی متفکDDران ریچموند، دیدگاه اساس

:از عبارتند ترتیب به که هستند مسلط سیستمی تفکر مستقل (فرضیه یا)مدل برای مرزهایی برقراری و موضوع یا مسأله تعیین :اول مرحله

(3کل نگر تفکر ،2علت عنوان به ساختار ،1دینامیکی تفکر کمک به)خودکمی تفکر ،5بسته حلقه تفکر ،4عملیاتی تفکر کمک به)مدل ایجاد :دوم مرحله

6)(7علمی تفکر کمک به)مدل امتحان و بررسی :سوم مرحله

به را نظرتان مورد مسأله تا می شود موجب دینامیکی تفکر یعنی مهارت، اولین که »رویDDداد« یک نه است مطDDرح زمان طول در که کنید توصیف پدیده ای عنوان و علت عنDDوان به سDDاختار تفکر یعDDنی بعDDدی مهارت دو. می دهد رخ بار یک فقط

جنبه هDDایی چه که دریابید تا می کنند کمک زیرا هستند، ارزشمند بسیار کل نگر دید جزئیDDاتی چه از کDDدام هر توضDDیح بDDرای و بگنجانید خDDود فرضDDیه در را واقعیت از

و حلقه بسDDته عملیDDاتی، تفکر یعDDنی ششم تا چهDDارم مهارت هDDای. کنید اسDDتفادهبDDه شDDود، تست تواندمی به دقت که مDDدل یک بصDDورت فرضDDیه یارائه برای کمی اسDDتفاده فرضDDیه آزمDDودن در علمی، تفکر یعDDنی آخDDر، مهDDارت. می روند کDDار

تفکر تحلیل فرایند در فDDDDDDرد به منحصر نقشی مهارت ها از یک هر. می شDDDDDDود.دارد سیستمی

تحت نDDاملموس دارایی و است نامشهود دارایی از ایزیرمجموعه فکری سرمایه (۱۹۹۱)اسDDتیوارت توسط فکDDری سDDرمایه اصDDطالح. شودمی بیان سرقفلی عنوان

یک گDDالبرایت۱۹۶۹ ودرسDDال است شده گرفته نظر در نامشهود دارایی مترادف قDDدیم اقتصDDاد در. است گردیDDده معرفی هادارایی از ایدسته و آفرینارزش فرآیند از ارزش جدید اقتصاد در ولی است بوده فیزیکی دارایی بر متکی بازاری ارزش منجر دانشی اقتصDDاد ظهور که است بوده و دانش شرکت فکری سرمایه کاربرد

وپDDارادایم است گردیDDده مشهود هایدارایی نسبی اهمیت دوران بخشیدن پایان به آمDDد پدید شDDودمی دیDDده درآن فکDDری وسDDرمایه دانش به زیDDادی توجه که جدیDDدی

انجDDام نیویDDورک اسDDترن دانشDDگاه در لو باروخ که تحقیقی ( براساس1.2003ژو) هDDایشDDرکت هDDایگDDذاریسDDرمایه% ۷۰ تقریبا ۱۹۲۹ سDDال در که گردید مشخص داد

ازمجمDDDوع% ۳۰ تنها و است داشDDDته نامشDDDهود دارایی به اختصDDDاص آمریکDDDایی1 Zhou

13

روند این بعد به ۱۹۹۰ سDDال از. است بDDوده نامشDDهود روی بر هاگDDذارییسDDرمایه نامشDDهود دارایی به هاگDDذارییسDDرمایه از ایگسDDترده حجم و است شDDده بالعکس

افزارهDDاینDDرم « و1بخش»تحقيDDق و توسDDعه به تDDوانمی که است یافته اختصDDاص در که حالی در کرد اشاره آنان هایقابلیت ارتقاء و کارکنان آموزش و ITمختلف از% ۱۰ معDDادل اروپDDایی کشDDورهای در و% ۲۰ معDDادل GDP رقم سDDوئد کشDDور

هDDایقیمت در زیDDادی بسDDیار میزان به امر این که شودمی شامل را فکری سرمایه ۱۹۷۰ دهه اواخر دهه در طرفی از و است داده نشان را موجود هایشرکت سهام دهه اواسط در و است بوده دفتری ارزش برابر یک معادل رقمی بازاری ارزش شDDرکت دفتری ارزش برابر شش به حاظر حال در و برابر سه به رقم این ۱۹۹۰

دانش جامعه یک به شDDدن داخل حDDال در "ما گویدمی دراکر پیDDتر. است رسDDیده کDDار نDDیروی و طبیعی منابع اقتصاد »سرمایه« اصلی منبع آن در که محور هستیم

خواهد و است دانش جامعه این در اقتصDDادی اصDDلی منبع بلکه شودنمی محسوب دانشDDی اقتصDDاد از قبل که است نامیDDده دانشی اقتصDDاد قرن را ۲۱ قرن . بود"

اقتصDDDاد این در. شDDDد"می اداره صDDDنعتی یا تولیDDDدی اقتصDDDاد مبنDDDای بر "جهDDDان کDDار« زمین »نDDیروی مانند فDDیزیکی منDDابع اقتصDDادی" ارزش تولید "فاکتورهDDای

برای تولیدی فاکتورهای این از ترکیبی و شدندمی محسوب. و.. »پول« »ماشین« در اما بDDود تولیDDدی فDDاکتور دانش دوران آن در که کردندمی ایجDDاد ارزش اقتصاد

تولید فDDاکتور یک بعنDDوان(IC DD ")فکری سرمایه یا "دانش محور دانش اقتصاد این.شودمی محسوب فیزیکی هایدارایی با مقایسه در اقتصادی ارزش

فکری سرمایه تکاملی - سیر2-1-5قفلی( سر)ملموس نا ارزش عمومی ایده=۱۹۸۰ دهه اوایل

و دفDDتری ارزش بین شDDکاف و عDات اطال عصر آمدن بوجود=۱۹۸۰ دهه اواسطبازار ارزش گDDیریانDDدازه و هاحسDDاب تDDدوین و نوشDDتن بDDرای تالش= ۱۹۸۰ دهه۱۹۸۰ اواخر

بیرونی هایگروه به گزارش و فکری سرمایه یک تخصیص با فکری سرمایه مدیریت نقش یافتن مشروعیت= ۱۹۹۰ دهه اوایل در نDDورتن و کDDاپالن توسط متDDوازن دهی امتیDDاز کDDارت ومعDDرفی سازمانی پست شDDما که است چDDیزی همDDان گیریدمی انDDدازه شDDما که چهآن بر مبتDDنی ۱۹۹۲ سال

بDDه را ادوینسDDون لیف اس . اف . ای اسDDکاندیا ۱۹۹۰ سDDال ودر آوریدمی بدست .کنندمی منصوب فکری سرمایه مدیر عنوان

را آفDDریندانش سDDازمان ۱۹۹۵ سDDال در تاکیشی و نونوکا = ۱۹۹۰ دهه اواسط بDDازار روانه تDDانگو نDDام با سالمی سازیشبیه ابزار ۱۹۹۴ سال ودر کنندمی معرفی

۱۹۹۴ سDDال در گDDزارش و پDDردازدمی ملمDDوس نا عوامل اهمیت دربDDاره که شد دهد.می نشان فکری سرمایه باره در اسکاندیا شرکت ساالنه-می مطرح نشریات و هاکنفرانس و مقاالت در فکری سرمایه = ۱۹۹۰ دهه اواخر در فکDDری سDDرمایه بDDاره در المللی بین سDDمپوزیوم یک ۱۹۹۰ سDDال در که شDDود

.شودمی گزار بر آمستردام

1 R&D

14

و یابدمی انتشDDار فکDDری مایه سر با ارتبDDاط در معتDDبر مجله اولین= ۲۰۰۰ اوایل-می تDدوین دانمDارک دولت توسط فکDDری سرمایه حسابداری استانداردهاي اولین نامشDDهود ثDDروت کتDDاب. کنندمی منتشر را خود گزارش اولین اروپا اتحادیه و شود

هDایدارایی دهیگDزارش و گDDیریانDDدازه کتاب مDDدیریت و بروکینگ موسسه توسطشودمی منتشر لو توسط نامشهود

. نامشهود منابع در موجود - خصوصیات2-1-6

1پذیری مقیاس-۱

لDDذا گDDردد،می محDDدود است مشDDهود که خDDود طDDبیعت بDDه خDDاطر فDDیزیکی دارایی با هادارایی واین باشدنمی پذیر امکان نفر یک از بیش با واحد آن در هاآن از استفاده

شودمی توجه هزینه – فرصت معیار به یعنی هستند مواجه بودن کمیاب محدودیت آن از اسDDتفاده و نیسDDتند تنگنا در هاآن از زیDDاد اسDDتفاده با نامشDDهود دارایی اما

.شودنمی آن از دیگران استفاده مانع نفر یک توسط نDDیز سود شوند انباشته و افزایش نامشهود منبع قدر چه هر فزاینده های- بازده2

در گسDDترش گونه هر و شودمی ها بازده مقیاس بردن باال باعث که شودمی بیشتر آن چDDیزی خالف این و شDDودمی نامشDDهود منDDابع در گسترش باعث نامشهود منابع.شودمی دیده مشهود منابع در که است

کردن تقلید در - مشکل۳ قDDراری بر و محیطی مناسب دهیشDDکل در تکDDرار: مجDDدد اتفDDاقی تکرار در ابهام

مشDDکل شDDودمی نامشDDهود دوبDDاره منDDابع خلق به منجر که معلولی و علت ارتباط .است مثبت و منفی اثDDرات هستند که موضوعاتی جزء و بهبود توسعه :وابستگی مسیردارد. شده گرفته قبال که تصمیماتی روی بر زیادی که کنندمی طلب را طDDوالنی زمانی دوره یک نامشهود منابع توسعه: زمانی تراکم

.کندنمی تشویق را تقلید امر این

خلق ب@@رای فک@@ری س@@رمایه توان@@ایی در کنن@@دهمحدود - عوامل2-1-7ارزش

گردیDDده بDDاعث نامشDDهود فیزیکی منDDابع ماهیت فقدان :محدود موانع وجود-1 رقبDDاء بDDرای هاسDDرمایه این به دسDDتیابی بDDرای مDDانعی بتDDوان سDDختی به که است تا اخDDیر دهه ثبتهDDا در حق از حمDDایت در قDDانونی قDDوانین وجود چه اگر آید، بوجود کننDده تضDDمین کامل بصDDورت اما است کاسDDته را مشDکالت این از زیDDادی حدود

-می پدید را رقبایشDDان از هاشDDرکت یادگیری هایفرصت سریزی« که »پدیده. نیست منDDابع به رقیب هDDایکت شر کمDDتر دسترسی بDDرای مDDانعی توانسته حدودی تا آورد

آورد. پدید شرکت نامشهود ابتDDدایی گDDذاریسDDرمایه نامشDDهود منDDابع نمDDودن فراهم برای: ذاتی ریسک-2

تغیDDDیر در سDDDرعت افDDDزایش. است الزم مشDDDهود منDDDابع با مقایسه در زیDDDادی هDایبررسی بDDرای را مDDوانعی هاتکنولDوژی چDDنینهم و بDDازار توجه مDDورد فاکتورهای

بوده زیادی بسیار تغییرات که چرا آورندمی پدید جدید هاینوآوری زمینه در مدیریت

1 Scalability

15

مشDDهود منDDابع با مقایسه در نامشهود منابع گسترش در زیادی ریسک نتیجه و در.شودمی دیده

هامذاکره در موجود مشکالت-۳.است ذهنی و عینی غیر شدت به منابع این ارزیابی

مانند مشDDکالتی تواندمی فکDDری سDDرمایه زمینه در توجه قابل نامتوازنی اطالعاتی.کند ایجاد شرکت را درونی اطالعات فروش

- تعاریف ارائه شده از سرمایه فکری2-1-8 مفهوم سرمایه فکDDری همیشDDه مبهم بDDوده و تعDDاریف مختلفی بDDرای تفسDDیر این مفهوم مورد استفاده قDDرار گرفتDDه اسDDت. بسDDیاری تمایDDل دارنDDد از اصDDطالحاتی

های عملکرد به جای کلمDDه سDDرمایه اسDDتفاده کننDDد وها، منابع یا محرکمانند دارایی آنها واژه فکری را با کلماتی مانند نامشهود، بر مبنای دانش یا غیر مالی جایگزین

کنند . بعضی از حرفه ها)حسابداری مالی و حرفDDه هDDای قDDانونی( نDDیز تعDDاریفمی هDDای ثDDابت غDDیر مDDالی کDDه موجDDودیت عیDDنی و فDDیزیکیکامال متفاوتی مانند دارایی

انDDد. بDDا توجDDه بDDه آنچDDه گفتDDه شDDد، تعDDاریف مختلفی در مDDوردندارند، ارائه کDDردهسرمایه فکری گفته شده است که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:

-سرمایه فکری از دیدگاه استوارت2-1-8-1 هDDایای از دانش، اطالعDDات، داراییاستوارت اعتقاد دارد، سرمایه فکری مجموعه

تواند برای ایجاد ثDDروت بDDه سازمانی است که میفکری، تجربه، رقابت و یادگیری کDDار گرفتDDه شDDود. در واقDDع سDDرمایه فکDDری تمDDامی کارکنDDان، دانش سDDازمانی و

گDDیرد وبDDاعث منDDافع رقDDابتیهای آن را برای ایجاد ارزش افDDزوده در بDDر میتوانایی(. 1385شود)قلیچ لی و مشبکی، مستمر می

- سرمایه فکری از دیدگاه بنتیس2-1-8-2 هDDای نامشDDهود )منDDابع،ای از داراییبنDDتیس سDDرمایه فکDDری را بDDه عنDDوان مجموعه

-کند که از عملکرد سازمانی و ایجاد ارزش بدسDDت میها، رقابت( تعریف میتوانایی(. 1385به نقل از قلیچ لی و مشبکی ، 1998آید)بنتیس،

- سرمایه فکری از دیدگاه ادوینسون و مالون2-1-8-3 ادوینسون و مالون ، سرمایه فکری را "اطالعات و دانش به کار برده شده برای

به نقل از دسDDتگیر2008کند )واسیله ، کار کردن، جهت ایجاد ارزش" تعریف می(. 1388و محمدی ،

- سرمایه فکری از دیدگاه بنتیس و هالند2-1-8-4 ، سرمایه فکری را این طور تعریDDف2002بنتیس و هالند، در مقاله خود در سال

کنند: سرمایه فکری ذخیره ای از دانش را که در نقطه خDDالی از زمDDان در یDDکمی دهDDد. در این تعریDDف ارتبDDاط بین سDDرمایه فکDDری وسازمان وجود دارد، نشان می

به نقDDل از2008یادگیری سازمانی مورد توجه قرار گرفته است)بنتیس و هالند ،(.1388دستگیر و محمدی ،

16

- سرمایه فکری از دیدگاه روس و همکاران2-1-8-5 سرمایه فکری دارایی است که توانایی سازمان را برای ایجاد ثروت اندازه گیری

کند. این دارایی ماهیتی عینی و فیزیکی ندارد و یک دارایی نامشهود اسDDت کDDهمی هDای مرتبDDط بDDا منDDابع انسDDانی، عملکDDرد سDDازمانی واز طریق به کDDارگیری دارایی

ها باعث ایجاد ارزشروابط خارج از سازمان به دست آمده است. همه این ویژگی شود و این ارزش به دست آمDDده بDDه دلیDDل اینکDDه یDDک پدیDDدهدر درون سازمان می

به نقDDل2005کامال داخلی است، قابلیت خرید و فروش ندارد)روس و همکاران،(.1388از محمدی و دستگیر ،

طور که گفته شد از سرمایه فکDDری تعDDاریف فDDراوانی شDDده اسDDت کDDه چنDDدهمان های انجام شده بر روی تعاریف مختلDDف سDDرمایهنمونه از آن ارائه شد. با بررسی

تا کنون، بDDرخی از آنهDDا بDDه صDDورت منتخب در جDDدول ذکDDر1987فکری از سال شده است. این تعاریف تجزیه و تحلیل شده و اجزای آن شناسایی شده است.

به نقل از2005 (: تعاریف منتخب سرمایه فکری )مار و مستغفر ، 1-2جدول )(1386علوی و قرشی ،

تعاریف تاریخ نویسندگان های مبتنی بر اطالعات که شامل فناوری، اعتمDDادهای نامشهود مانند داراییدارایی

هDDایمشتری، تصویر سازمانی حاصل از عالئم تجاری، فرهنگ سازمانی و مهارتباشند.مدیریتی می

1987

ایتامی

های فکری شامل حقوق مالکیت معنDDوی ماننDDد حDDق امتیDDاز، عالیم تجDDاریدارایی های فردی و سDDازمانی،های ثبت شده، حق مالکیت معنوی، شهرت، شبکهطرح

های کارکنان است.دانش، تخصص و مهارت

1989

هال

هاهایی مانند حقوق مالکیت معنوی و شهرت و مهارتسرمایه فکری شامل داراییهایی مانند دانش چگونگی و فرهنگ سازمانی است.یا مزیت

199و3

1992

هال

هر عنصر فکری که بتDDوان آن را فرمولDه و گDردآوری کDDرد و بتDDوان از آن بDDرایایجاد دارایی با ارزش بیشتر استفاده کرد.

1994

کلین وپروساک

دانشی که بتوان آن را به یک ارزش تبدیل کرد. 1996

ادوینسDDDون وسالیوان

هDDایهDDای انسDDانی ، داراییهDDای بDDازار ، داراییترکیبی از چهDDار جDDزء اصDDلی، داراییهای زیرساختی.مالکیت معنوی و دارایی

1996

بروکینگ

هDDای نامشDDهود اسDDت. سDDاختارسDDرمایه فکDDری مربDDوط بDDه سDDه دسDDته از داراییهای انسانی.خارجی و شایستگیداخلی، ساختار

1997

اسویبای

سرمایه فکری ترکیبی از یک بخش فکDDری ماننDDد سDDرمایه انسDDانی و یDDک بخشغیر فکری مانند سرمایه ساختاری است.

1997

روس وهمکاران

های پنهان شرکت است که در ترازنامه نشDDان دادهسرمایه فکری مجموع دارایی نمی شود. لذا هم شامل آن چیزی است که در مغDDز اعضDDای سDDازمان اسDDت و

ماند.چیزی که پس از خروج افراد در سازمان باقی میهم آن

1997

روس و روس

کDDه بتDDوان از آن– دانش، اطالعات، مالکیت معنوی و تجربDDه –هر عنصر فکری برای ایجاد ثروت استفاده کرد.

1997

استوارت

ای از سDDرمایه سDDاختاری و سDDرمایه انسDDانی شDDاملسDDرمایه فکDDری مجموعه های حرفهتجارب بکار گرفته شده، فناوری سازمان، روابط با مشتریان و مهارت

1997

ادوینسDDDون ومالون

17

ای است که با ایجاد مزیت رقابتی موجبات حیDDات سDDازمان در بDDازار را فDDراهممی سازد.

هDا وجDود دارد کDه در صDورت برانگیختDDهها و تمایالتی کDه در افDDراد و گDروهحالتشدن قابلیت ایجاد ارزش افزوده را دارند.

1998

بویسوت

ممکن نباشDDد بسDDیارهDDا اگDDر غDDیربDDرداری از روی آنمنابع خاص سازمانی که کDDپیمشکل است .

1998

تیس

بنDDدی تمDDامی منDDابع نامحسDDوس سDDازمان و شDDناختمفهومی است جهت طبقهارتباط میان آنها.

1999

بنDDDDDDDDتیس وهمکاران

هDDای نامحسDDوس شDDرکت ایجDDادارزش اقتصادی است توسط دو دسته از داراییشود، سرمایه سازمانی و سرمایه انسانی.می

2000

سDDDDDDDDازمان همکDDDDDDDDاری وتوسDDDDDDDDDعه

اقتصادیها برای ایجاد ارزش ضروری است. منابع خاص شرکت که وجود آن 200

0 نوناکDDDDDDDDDا و

همکاران -باشند که توسط نوآوری، طDDرحهای ناملموس منابع غیر فیزیکی ارزش میدارایی

شوند. های منحصر به فرد سازمان و یا توسط منابع انسانی ایجاد می200

1لیف

افDDزوده بDDرای ذینفعDDان کلیDDدیهای دانشی که با ایجاد ارزشای از داراییمجموعه آورد تا جایگاه رقابتی خDود را ارتقDاء دهDد.این امکان را برای سازمان بوجود می

هDDاای، دارایی فرهنگی و فعDDالیتها شامل دارایی انسانی، دارایی رابطهاین داراییباشند. های فیزیکی میهای فکری و داراییو امور روزمره، دارایی

2001

ماروشیوما

هDDا، اسDDتعداد و دانش،های نامحسوس شامل سرمایه انسانی ماننDDد مهDDارتدارایی هDDایهDDای اطالعDDاتی و زیرسDDاختهای داده، سیسDDتماطالعاتی مانند پایگاهسرمایه

سازمانی مانند فرهنگ، سبک رهDDبری و توانDDایی تسDDهیم دانشفناوری، سرمایهاست.

2004

کDDDDDDDDاپالن ونورتون

های ثابت غیر مالی هستند که از جنس مDDاده نیسDDتندهای نامحسوس داراییداراییشود. اما ماهیت آنها توسط حقوق قانونی و حفاظتی شناسایی و کنترل می

2004

. ای . آی اس . بی .

های مختلف سرمایه فکری-معرفی مدل2-1-9 (، ادوینسDDون و1996، نویسندگان متعددی مانند بروکینDDگ)1990در انتهای سال

هDDایی( شروع به ارائDDه چهDDاچوب1998( اسویبی)1997(، استیوارت)1997مالون) های فکری و بDDه همDDان انDDدازه در اجDDرای آسDDانترکردند که به ما در درک سرمایه

کرد. با آندهی( کمک میگیری، افشاء و گزارش )مانند اندازهICمباحث مربوط به شDDود، امDDا همین نوسDDان بDDاعثها مشاهده میکه اختالف کوچکی در میان چهاچوب

های زیDDادی در زمینDDه مبDDاحث سDDرمایه فکDDری گردیDDده اسDDت. همینایجاد انحراف گیرد)فDDردی، در سطوح مختلفی قرار می ICمطالعات صورت گرفته در رابطه با

تنها محدود به دانش در دسDDترسICدرون سازمانی و برون سازمانی(. در نتیجه های سDDازمانی،شود، بلکه شامل دانش ذخیره شده در درون پایگاه دادهافراد نمی

(.79-96 ص1388گردد)عالم تبریزی،وکار و ارتباط نیز میفرایندهای کسب

مالون و ادوینسون - مدل2-1-9-1 هايسرمایه زمینه در دنیا پژوهشگران ترینشدهشناخته از ادوینسون" یکی "لیف -اسDDکاندایا شDDرکت در فکDDري هDDايسرمایه مدیر عنوان اولین به او است. فکري

اسDDت. شDDرکت فعDDالیت داشDDته – سDDوئد کشDDور در بیمه المللی بین شDDرکت یک ارائه را فکري ازسرمایه شده بومی بندي طبقه نوع یک که شده موفق اسکاندیا

18

ادوینسون.نماید نامشDDهودي هDDايارزش بDDه عنDDوان را فکDDري هDDايسرمایه اساسا ارزش و بDDDازاري ارزش میDDDان و اختالف شDDDکاف منشأ تDDDوانمی که کندمی تلقی

بDDراي تعDDیین را زیر معادله اسDDاس همین باشDDد. بر هاسDDازمان و هاشDDرکت دفDDتري:است نموده پیشنهاد شرکت بازاري ارزش

بازاري ارزش= دفتري ارزش+ فکري هاي سرمایه بر گDDذاريارزش و بDDرداريصورت به شروع 1992 سال در اسکاندیا شرکت وقتی با مDDورد 50 شDDامل فهرسDDتی کرد، خود فکري هايارزش نامشهود سرمایه روي

-سیسDDتم مشDDتریان، داده انحصاري، پایگDDاه امتیازات تجاري، نشان همانند ارزش گDDردآوري و تDDدوین تأثیرگDDذار، و کلیDDدي پرسDDنل و افDDراد اطالعDDات، فنDDاوري هاي

و سDDخت آن بر مDDدیریت و طDDوالنی بسDDیار مDDذکور، فهرست که آنجDDایي نمود. از ترمشDخص بنDDديطبقه با تDDر،کوچک هDايگDروه آن در مDوارد و اجDزاء بوده، دشوار گرفته سDDازمانی )سDDاختاري( صDDورت ابعDDاد و انسDDانی ابعDDاد گDDروه دو در تقسیم

:است شده حاصل فکري هايسرمایه از تريساده تعریف ترتیب بدین است. تافکري هايسرمایه= انسانی هايسرمایه+ ساختاريهاي سرمایه سDDازمان در خانDDه، به کارکنDDان رفتن از که "پس مواردي ادوینسون، نظر مطابق

واقعیت این بر او دهند.می تشکیل را سازمان هاي ساختاريمانند"سرمایهمی باقی در سDDازمان مDDالکیت تحت تDDواننمی را انسانی سازمان هايسرمایه که دارد تأکید هDDايسDDرمایه آن، عکس نمDDود. بر اجاره یا استخدام توانمی تنها را آنها بلکه آورد،

اسDDDاس همین بر نمDDDود. سDDDتد و داد و درآرود تملک تحت تDDDوانمی را سDDDاختاري.نمود ارائه فکري هايبراي سازمان را مراتبی سلسله

دانش، مثل هDDاییدارايی عنDDوان به راICمDDالون، نDDام به پژوهشگري همراه به وي ايحرفه مهارتهDDاي و مشDDتري ارتباطDDات سDDازمانی، تکنولDDوژي کDDاربردي، تجارب هDDايتوانمنDDدي در مDDورد بینشی و بازار در رقابتی مزیت ایجاد باعث که اند دانسته

یDک بDازاري ارزش اسDکاندیا ارزش طDرح در هاشDود. آنمي شDرکت آینده درآمدي-سDDرمایه ارزش و مشهود( هايدارایی آن)شامل مالی ارزش از ترکیبی را شرکت

گDDیرياندازه شیوه یک به عنوان را اسکاندیا مدل اند. بعدها آندانسته فکري هايIC آنها منظر از.نمودند معرفیIC لی دو از ترکیبیDDزء اصDDرمایه:باشدمی جDDس

سDDاختاري هDDايسDDرمایه پژوهشگر دو ، اینSC یا ساختاري ، سرمایهHCیا انسانی به ، خDDودSCکDDرد. معDDرفی انسDDانی هايسرمایه از پشتیبانی عامل را در سازمان

شDDامل سDDازمانی سDDرمایه و شDDده مشDDتري تقسDDیم سرمایه و سازمانی سرمایه درون در دانش یDDافتن جریDDان که است عملیDDاتی فلسDDفه و ابزارها هDDا،سیسDDتم-می تقسDDیم فرآینديسرمایه و نوآوري به سرمایه و بخشدمی سرعت را سازمان

.شود

19

ارزش بازار

سرمایه مالی سرمایه

سرمایه فکری انسانی سرمایه

سرمایه ساختاریسازماني

سرمایه مشتری

شده توسط ادوينسون و مالون ارائه اسکاندایا ارزش ( : طرح1-2)شکل

نمDDوده ارائه اسDDکاندیا فکDDري هايسرمایه الگوي منفرد اجزاي از تفسیري ویگ،:آن اساس بر که است

DD-ايسرمایهDDانی هDDاره انسDDتگی به اشDDان شایسDDابلیت و کارکنDDراي.دارد هاآن قDDب اشانسDDانی سDDرمایه حقیقت در دهد، آموزش کارکنانش را سازمان یک اگر مثال،

انسانی سرمایه است. داده توسعه را سرمایه از جزئی کوچکتر بصورت معموال.شودمی دیده ساختاري

دانش منDDابع اطالعات، صورت به و فکري سرمایه از اينتیجه ساختاري سرمایه- که طDDورشDDود. همDDانمنعکس می مDDدارك و اسDDناد یا شDDد، داده توضDDیح نDDیز قبال

سDDازمان در رفتن کارکنDDان از پس که است چیزهDDایي آن سDDاختاري، هايسرمایه.ماندمی باقی

DD-تریانش با سازمان ارتباطات ارزش در نیز مشتریان سرمایهDDانگر مشDDمی نمای-.شود

DD-امل سازمانی سرمایهDDايدارایی شDDده نهادینه دانشی هDDتر در شDDدها بسDDو فرآین .باشدمی سازمانی هاينوآوري

DD-رمایهDDدي سDDاره فرآینDDدهاي به اشDDزايارزش فرآینDDازمانی افDDاختار مانند سDDس مدیریتی، تجارب سازمانی،.و... دارد کامپیوتري هايسیستم ها،ساختزیر ها،رویه و سیستمها

DD-امل نوآوري سرمایهDDکار دانش شDDراه آشDDايدارایی با همDDري هDDردد. کهمی فکDDگ .مثبت فرهنگ همانند است، مشکل در سازمان هاآن دوي هر شناسایی

D-تند دانش براي است بیانی معنوي، مالکیتDده مسDDده آوري جمع و شDDمانند ش هDDايسDDاختزیر تحصDDیلی، هايبرنامه فناوري، اختراع، عملی، حق تجارب ها،نوآوري

.خدمات و تولیدات ویژگی خاص چنینهم و هاطراحی شرکت، دانشی سDDازمانی نوسDDازي هDDايقDDابلیت بر زیDDادي تمرکز و توجه اسDDکاندیا، ارزشی الگوي

سازمانی سرمایه از بخشی به عنوان فرآیندي و سرمایه نوآورري الگو، این.دارد.دارد تأکید

بروکینگ مدل - 2-1-9-2 نام های نامشهوددارایی از ايمجموعه عنوان تحتICاز 1996 سال در بروکینگ

.کندمی فعالیت ادامه به قادر ها راشرکت که بردمی

20

مالکیت معنوي

داراییهاي نامشهود

سرمایه فرآیندي

نو سرمایهآوري

دارایی زیرساخت ها

داراییهای انسان

سرمایه مالکیت فکری دارایی

معنوی داراییهای

بازار

بروکینگ فکري سرمایه ( : مدل2-2شکل ) است مDDالون و ادوینسDDون طDDرح با مشDDابه بروکینگ توسط شده ارائه بنديطبقه

جDDدا زیرسDDاختی هDDايدارایی را از معنDDوي بروکینگ، مDDالکیت بنديطبقه این در اما اما نیسDDتند یکسان ها اگرچهآن است. دیدگاه داده قرار مجزا دسته یک در و کرده

هDDا در سDDازمانICاهمیت توضDDیح مDDالون و ادوینسون هستند. هدف یکدیگر مکمل مدیریت رویکردهاي گیرياندازه کلیدي، هايویژگی مانند مهمی موضوعات و بوده

بDDراي نهDDایی گDDامی بDDه عنDDوانICبDDر را مDDدیریت گDDرفت. آنهامی بر در را آنها بر بDDه آنها در ارزش خواهندمی هDDايی کهسDDازمان و بDDاال ارزش با هDDاییسازمان ساخت

اهDDداف داراي بروکینگ اینکه کردنDDد. با معDDرفی بیابد افDDزایش مDDداوم صDDورت بتوان که تعیین کرد طوري راICاجزای او اما بود، مالون و ادوینسون با مشابهی

فرآینDDدهاي روي بر وي خDDاطر بDDدین و نمDDود اسDDتفاده نDDیز ممDDیزي امر در آن از عقیDده بروکینگ کرده اسDت. خDانم تأکید ICگیرياندازه و سازي مستند تعریف،

هDDر ازاء به پDDولی ارزش آوردن بدست کDDاري و کسب هر نهDDايي هDDدف که دارد بسDDیار هاشDDرکت بDDراي امر این که است کDDرده تصDDریح است. او هادارایی از جزئی از را مDDدیران طریق این از و کرده ارزیابی را هایشاندارایی میزان که است مهم دارند نیاز آنها دلیل سازند. به همین آگاه سازمان در واقعی هايارزش وجود محل

بDDراي را مبناهایی و داشته دست در رشد و موفقیت ارزیابی براي هاییشاخص تا.بیاورند بوجود مالی مؤسسات از وام دریافت احتمال افزایش

همکاران و روس - مدل2-1-9-3 شاخص سDDرمایه فکDDری را1997روس و روس، دراگونتی و ادوینسون در سال

معDDرفی کردنDDد. آنهDDا تشDDریح کردنDDد کDDه دیدگاههایشDDان درICبرای اندازه گDDیری ، دانش محور بوده و اشتباهاتی با مباحث دانشی دارد. از سوی دیگDDرICرابطه با

بعدها آنها از مدلی استفاده کردند که مشابه با مدل ادوینسون و مالون بود )امDDادقیقا همانند آن بود(.

همکاران و روس فکري سرمایه شاخص ( : مدل3-2شکل ) اند داشتهICگیري اندازه با رابطه در زیادي هايپیشرفت مالون و ادوینسون اگرچه

وIC معیارهDDاي یکپDDارچگی در ملموسی هDDاي( پیشDDرفت1997اما روس و روس ) حرکت به سمت یDDک معیDDار واحDDد )رویکDDرد کDDل نگDDر بDDه ارزش( داشDDتند آنهDDا در

را بDDهICمDDالون، و ادوینسDDون بنDDديطبقه به شDDبیه بنديتحقیقی دیگر و در طبقه سه این و کDDرده تقسDDیم ارتبDDاطی سDDرمایه و سازمانی سرمایه انسانی، سرمایه

تDDبریزي(. عالم از نقل به 2007اند)چانگ،داده قرار افقی سطح یک در را دسته معDDرفی شDDده بیشDDتري جزئیDDات با فکDDري هDDايسDDرمایه اجDDزاء بنديطبقه این در

:است

21

نDDDگرش

ارتباطات

سازمان

و تجدیدتوسعه

سرمایه انسانی

سرمایه ساختاری

سرمایه فکری

چاالکی فکری

شایسDتگی

ارشDDد، مDDدیران رهDDبري هDDايویDDژگی هDDا،مهارت فنی، دانش انسانی: شامل سرمایه.است سازگاري قابلیت غیر مالی( و و مالی انگیزش)بعد ها،نوآوری

کاري هايرویه و فرایندها ساختار، شرکت، ساختاري: فرهنگ سرمایه خDDDدمات، و محصDDDوالت از هاآن رضDDDایت اي: مشDDDتري، مDDDیزان رابطه سDDDرمایه

ارتباطDDات(، این از داشDDتن کننDDدگان)آگDDاهیتDDأمین با آنها( ارتبDDاط مشتریان )تعداد(.1388 تبریزي ازعالم نقل به 2000برنان،()آنها تعداد( کنندگانتأمین با ارتباط

روس فکري سرمایه شاخص ( : مدل4-2شکل )

استیوارت - مدل2-1-9-4 از که دانشی از عبDDارت راICفورچDDون، مجله در و 1991 سDDال در اسDDتیورات

اسDDت. مقاله کDDرده معDDرفی سDDازدمی را ارزشDDنمندتر آنها خDDام تبدیل مواد طریق یک را بDDه عنDDوانICو نمDDود عمل کاتDDالیزور یک همانند وي توسط شDDده ارائه

.کرد مطرح مدیریتی تفکر در اصلی مفهوم

22

سرمایههای فکری

و مشتری سرمایهای رابطه

و رابطه ای ففکری ففکري

سرمایه سازمانی

سرمایه انسانی

تخصص گرایی

سرمایه ای رابطهمشتریان

سرمایه و توسعه

و کسب نوسازیکار

سرمایه ای رابطهمشتریان

سرمایه ای رابطه

گذران سرمایه

سرمایه ای شبکه رابطه

و همکاران شرکاء

سرمایه ای رابطه

کنندگان مفاهیم تامینجدید

ی فرایندهاتولید

جریان و محصوالت

خدمات

اشکال جدید همکاری

فروش و بازاریابی

جریان اشکال نقدینگیهمکاری

جریان اطالعات

فرآیندهای استراتژیک

سرمایه محرک و انگیزه

سرمایه سرمایه دانشیمهارت

سرمایه فعالیت

ارزش بازار

داراییهای مشهود

داراییهای نامشهود

استیورات فکري هايسرمایه ( : مدل5-2شکل ) سالیوان -مدل2-1-9-5

زیر صورت به فکري، هايسرمایه تصویري نمایش و تجسم براي سالیوان الگوي:باشدمی

سالیوان فکري سرمایه ( : الگوي6-2شکل )

هDايسDDرمایه مDدیریت" گDروه تجDDاري شDDریک و گذارانپایه از یکی سالیوان آقاي که است ايمشDDاوره شرکت یک فکري هايسرمایه گروه مدیریت. است" فکري بر اسDDت. شده متمرکز فکري هايسرمایه از ارزش تولید و ایجاد بر هایشفعالیت

تDDوان بهمی زیر اساسی رکن دو دادن قDDرار هم کنDDار از گDDروه، این نظریه اساس:یافت دست فکري هايسرمایه جایگاه و مفهوم

انسانی سرمایه* فکري هايدارایی*

بونفر -مدل2-1-9-6

(2002بونفر ) فکري سرمایه پویاي ( : ارزش7-2شکل )

نظر مد را ايویژه هاي، شاخص IC( در رویکرد ارزش پویایی 2002-2003بونفر) تمرکز اقتصDDادي- اجتمDDاعی عملکDDرد سDDازمانی و پویا روي بعد بر که داده قDDرار اسDDت. اجDDرا قابل اقتصادي و کالن خرد سطوح در مختلفی شرایط تحت و کرده

رقDDابتی شDDدن توانمنDDدي به منجر که بعDDدي ، چهرهICپویایی ارزش روش در وي(.7-2است)شکل کرده یکپارچه یکدیگر با را گرددمی سازمان

23

سرمایه انسانی

سرمایه ساختاری

سرمایه مشتری

سرمایه انسانی

تجربه

فوت و فن

مهارت

خالقیت

داراییهای فکری

معنوی مالکیتاختراع حق

تالیف حق

برنامهاختراعاتفرایندها

هاداده پایگاه

سرمایه فکری

هامتدولوژیمدارک و اسناد

تصاویرهاطراحی

سرمایه ساختاری

سرمایه انسانی

سرمایه بازار

سرمایه نوآوری

تولیDDدي فرآینDDدهاي نیDDاز مDDورد منDDابع به اشDDاره کهها: ورودي بعنوان منابع مناسب تکنولDDوژي و اکتسابR&Dگذاری در سرمایه میزان مشهود، منابع شامل

دارد.... و هDDاياسDDتراتژی از دسDDتهآن بDDه کDDارگیري و آراییصف در آنها نقش کهفراین@@دها :

.اند گرفته شکل نامشهود مبناي فاکتورهاي بر که است پویایی به تواندمی و شDDده سDDاخته نامشDDهود منابع از ترکیبی به وسیلهفکري: سرمایه

شDDهرت، تجDDاري، عالمت ها، اختراع و حق ثبت جمعی، دانش مانند ايویژه نتایج.شود منجر همکاري هاي شبکه و خاص عادي هايرویه

و محصDDوالت کیفیت بDDازار، هDDا )سDDهمسDDازمان عملکDDرده@@ا: خ@@روجی س@@طح خDDدمات و محصDDوالت بDDازار مDDوقعیت طریDDق تحلیل از سنتی صورت به خدمات(

.شود می گیري اندازه

IC-dval بعدي 4 ( : چارچوب8-2شکل ) یک و کDDرده تبDDدیل یکپارچه چهDDارچوب یک در را بعد چهDDار این (2000بDDونفر ) شDDرکت عملکDDرد و نامشDDهود هDDايدارائی هDDا )منDDابع(، فراینDDدها،ورودي بین ارتبDDاط.کرد مطرح

بنتیس - مدل2-1-9-7 را فکDDري هDDايسDDرمایه خDDود، قبلی هDDاينظریه دنبال به و 1998 سال در بنتیس

انسDDانی سDDرمایه و سDDاختاري سDDرمایه سDDرمایه مشDDتري، جDDزء سه از متشDDکل تشDDکیل افراد ضمنی دانش را انسانی سرمایه عمده بخش وي منظر از.دانست

بDDه را آنها تواننمی به راحتی که هستند هاي تجربیمهارت شامل دانش دهد. اینمی داراي سDDرمایه انسDDانی که دارد عقیDDده کDDرد. بونDDتیس اذعDDان بند به بند صDDورت .شودمی محسوب نوآوري و خالقیت اصلی منبع که چرا است زیادي بسیار اهمیت

در که دانسDDته سDDازمانی ساختارهاي و هامکانیزم شامل را ساختاري سرمایه وي اجDDزاء این دارنDDد. بنDDتیس پشتیبان نقشی ماکزیموم عملکرد، به کارکنان رساندن

کارایی و جاري ، فرایندها، امور R&D اطالعاتی، هاي سیستم فرهنگ، شامل را-کانDDال شDDناخت شDDامل بنتیس منظر از نیز مشتري سرمایه.داندمی آنها از یک هر

بسDDیار نقش دو این از هر یک که است مشتریان با ارتباط دانش و یابیبازار هاي ماننDDد دیگDDري هايجنبه وي این بر دارند. عالوه عهده بر سازمان یک در را مهمی است)بولن برشمرده سرمایه این مهم اجزاء از را کنندگانتأمین و رقباء با ارتباط(.1388عالم تبریزی، از نقل ،به 2005

24

سرمایه

فکری

فرآیندهاخروج

ی ها

منابع و

توانمندها ی

الواندال و هانس - مدل2-1-9-8 (1997الوانDDدال) و هDDانس بنديطبقه برد نام آن از بایستی که دیگري بنديطبقه

-می تقسیم نامشهود و مشهود دسته دو به شرکت منابع بندي این طبقه است. در آنها پژوهشDDگر دو این باشد که می Icنامشهود منابع از منظور مدل این شود. در

بDDه هااند. شایسDDتگیکرده تقسیم شایستگی و ارتباطی منابع اصلی دسته دو به را فDDردي)دانش، سDDطح دو به و شDDودمی اطالق خDDاص کDDار یک اجDDراي براي توانایی

هDDا،داده پایگDDاه محورهDDا، سDDازمانی)اطالعDDات و هDDا(و توانمنDDدی اسDDتعداد ها،مهارت شDDرکت، شDDهرت به اشاره نیز شود. منابع ارتباطیمی تقسیم ها(رویه و تکنولوژي.دارد مشتریان با شرکت ارتباطات و مشتریان، وفاداري

1997الواندال و هانس ( : مدل9-2شکل ) و محDDورکارمند آنکه اسDDاس بر را شایستگی و مقاله که ارتباط دو الواندال بعدها

نمودنDDد. این تقسDDیم جمعی و فDDردي فDDرعی دو گDDروه به باشد محDDورسDDازمان یا ICافDDراد اسDDت و منDDابع به وابسته کهICمنابع مابین تا نمایدمی کمک بنديتقسیم

بDDه نقDDل از عDDالم2008که وابسته به سازمان است تمایز قائل شویم. )پیوتان ، تبریزی(.

25

منابع

نامشهود

ارتباط :

شهرتوفادار

یارتباطا

ت

شایستگیها : –اطالعات محورها

مهارتها

تواناییهاتوانمندیها

مشهود

منابع

مشهود نامشDهود

ارتباطگروهیفردی

شهرتشهرتوفاداریوفاداری

ارتباطاتارتباطالت

شایستگیگروهیفردیپایگاه دانش

دادهتوانمندیتوانمندی

فرهنگ- مهارتاستعداد-مهارت

: (10-2شکل ) 1997مدل الواندال

لین - مدل2-1-9-9 و ارزشDDمند هDDایایDDده عنDDوان تحت را فکDDری هDDايسDDرمایه 1998 سDDال در لین

دو این کDDه است داده نشDDان نمDDود. تجربDDه یف تعر بDDودن نDDوآور بDDرای توانDDایی یک آینده که فاکتورهایی هستند ترینمهم جزء پژوهشگر شدن صورت در فاکتور

سرمایه سه جزء از متشکل فکری را های سرمایه وی کندمی تضمین سازمان را.است دانسته سرمایه مشتری) ارتباطات ( و ساختاری سرمایه انسانی،

شده ارائه هايمدل اساس بر فکري سرمایه -ابعاد2-1-10 مالون و ادوینسون مدل براساس فکري سرمایه -ابعاد2-1-10-1

:اند کرده تعریف اینگونه را فکري هايسرمایه متشکله اجزاء پژوهشگر دو این هاسDDازمان در افDDراد که تجDDاربی و هامهDDارت ارزش، مDDیزان بهانسانی: سرمایه

.گرددمی اطالق باشندمی دارا افزارهDDاينDDرم و افزارهاهDDا، سDDختتوانمنDDدی فرهنDDگ، شاملساختاري: سرمایه

باشد. میHCحامی -می نمایDDانگر مشتریانشDDان با سDDازمان ارتباطDDات ارزش درمشتري: سرمایه

.شود بDردن بDاال بDراي هDاییسیسDDتم و سDDازمانی فلسDفه شاملسازمانی: سرمایه

.سازمانی است هايتوانمندی و نفوذ قدرت از حمDDایت قDDوانین توسط که است معنDDوي هDايدارایی شاملنوآوري: سرمایه

مDDورد نامشDDهود هDDايدارایی و تجDDاري نام رایت، شامل کپی معنوي مالکیت حقوق.گیردمی قرار پشتیبانی مDDواردي که است هDDایيبرنامه و هاشDDیوه هDDا،تکنیک شDDاملفراین@@دی: سرمایه

.کندمی تسهیل خدمات را یا محصول تحویل مانند

بروکینگ مدل براساس فکري سرمایه - ابعاد2-1-10-2 در فکDDري سرمایه تعریف براي را مالون و ادوینسون تحقیقات و هاتالش بروکینگ

دارایی -1کDDرد: معرفی فکري سرمایه زمینه در را مجزا بعد چهار و گرفت نظر دارایی -4 هاسDDاخت - زیر3محDDور( انسDDان)انسDDان محDDوریت با - دارایی2 بDDازار

معنوي مالکیت خDDاطر به شDDرکت یک که شDDودمی اطالق ايبDDالقوه هDDايدارایی بDDازار: به دارایی

-می دارا توزیع کانالهDDاي و مشDDتریان تجDDاري، مانند اشبازارگرایانه هDDاينامشهودي.باشد

26

حل و خالقیت گDDروهی، هDDايتخصص مDDیزان شDDاملمح@@ور: انس@@ان داراییو هامهارت رهبري، مسایل،.باشدمی شرکت یک کارکنان در موجود هايتوانمندی

بDDاعث که است فرآینDDدهایی کلیه و هامتDDدلوژی هDDا،تکنولوژی شاملساختها: زیر.شود حفظ سازمان در و ایمنی کیفیت صحت، شودمی

رایت، کDDپی وکDDار،کسب و تجاري رازهاي فنی، دانش شامل کهمعنوي: مالکیتاست. تجاري هاينشانه و هاي گوناگونطرح به حقوق مربوط

همکاران و روس مدل براساس فکري سرمایه - ابعاد2-1-10-3 فکDDري سDDرمایه از را سDDاختاري سDDرمایه و انسDDانی سDDرمایه همکارانش و روس

بالطبع که دانستند شعور بدون و شعور نماینده منابع را ابعاد این و داده انشعاب سDDرمایه کنDDد. این پژوهشDDگرانمی طلب را متفDDاوتی مدیریتی هايشیوه کدام هر

دسDDته در را آن آنکه جDاي سDDاختاري)به سDDرمایه از بخشی عنDDوان به را ارتباطی انسانی سرمایه (1997همکاران) و اند. روس گرفته نظر در قرار بدهند( سومی

.کردند فکري تقسیم زیرکی و نگرش شایستگی، به را-آن فDDنی دانش و اسDDتعدادها ها،مهارت و کارکنان فردي دانش شاملشایستگی:

.هاست بDDوده کار محل در کارکنان رفتار نوع نتیجه که است ارزشی دهندهنشاننگرش:

.است رهبري و انگیزش، رفتارها تأثیر تحت و قDDابلیت و شDDرایط با انطبDDاق توانDDایی کارکنان، نوآوري شامل فکري: چاالکی.است دیگر زمینه و مفهوم به زمینه مفهوم و یک از دانش از استفاده

:است زیر اجزاي شامل ساختاري دیگرسرمایه سوي از و اسDDتراتژیک شDDرکاء گDDان،کننDده عرضه مشDتریان، با ارتبDDاط معنی بهروابط:

.باشدمی شرکت ذینفعان دیگر بلکه است، مشهود ساختارهاي و هاسیستم داراي تنها نه سازمان یکسازمان:

نDDیز فرهنگ و فرآینDDدها معنDDوي، هايدارایی نامشهود، هايزیرساخت شامل چنینهم.باشدمی

در ارزش خلق بDDاعث که چDDیزي هر نامشDDهود جنبه عنوان بهتوسعه : و تجدید.نیست مشخص حال حاضر در آن اثر اما گردیده آینده

استیوارت مدل براساس فکري سرمایه - ابعاد2-1-10-4 دسDDته دو از ترکیDDبی را فکDDري سDDرمایه قبلی پژوهشگران چونهم هم استیورات

سطحهم نیز را مشتري سرمایه اما دانسته، سرمایه ساختاري و انسانی سرمایه سDDاختاري سDDرمایه از ايزیر مجموعه را آن آنکه جاي گرفته)به نظر در دو این با

سDDDرمایه از ايمجموعه زیر را سDDDازمانی سDDDرمایه او دیگر سDDDوي از بدانDDDد(. سDDرمایه سه هر شDDرکتی هر که که دارد عقیDDده است. او کرده قلمداد ساختاري

این از یکی روي بر بیشDDتري تأکید متفDDاوت، اساس شرایط بر اما دارد را مذکور:از فکري عبارتند سرمایه ابعاد استیورات منظر کند. ازمی هاسرمایه

.دارد شرکت کارکنان فردي دانش و هامهارت به اشاره کهانسانی: سرمایه و اسDDناد افDDزار،نDDرم متDDدولوژي، معنDDوي، مDDالکیت شDDاملساختاري: سرمایه

.دیگر دانشی مصنوعات

27

.است کنندگان عرضه و مشتریان با ارتباط معنی بهمشتري: سرمایه

سالیوان مدل براساس فکري سرمایه - ابعاد2-1-10-5:است شده تشکیل بعد سه از فکري هايسرمایه سالیوان، مدل براساس

گرفته نظر در را سDDازمان کارکنDDان خDDرد و هDDوش منابع این درانسانی: منابع خصDDوص در سDDازمانی حافظه و فن، تخصص منشDDاء انسDDانی منDDابع شDDوند.می

انسDDانی، شDDامل هسDDتند. منDDابع سDDازمان بDDراي اهمیت حDDائز و مهم موضDDوعات.است بنگاه کارکنان تمام عمومی فن و فوت و مهارت جمعی، تجارب از فDDیزیکی توضDDیحات یا و شDDده بنDDديطبقه مشDDهود دانشفکري: هايدارایی و نمDDوده را آن مالکیت ادعاي تواندمی سازمان که شودمی شامل را خاصی دانش کنDDد. هر فDDروش و خرید به سادگی را آنها معنوي، حقوق در مشکلی ایجاد بدون

که سازمان، دانش از ايتکه کDDامپیوتري اسDDت، یا کاغذي مستند شکل به معموال گیرد. قرار حفاظت و حمایت مورد شده و تلقی سازمان فکري دارایی عنوان به

را آنها هابنگDDاه و هاشDDرکت که هسDDتند هDDایینوآوري و هامنشاء ایده فکري هايدارایی.نمایندمی تجاري

قانون بصورت که است فکري دارایي نوع یک معنوي مالکیتمعنوي: مالکیت تDDوانمی معنDDوي مDDالکیت موارد داراست. از را و پیگیري حفاظت حمایت، قابلیت

تجDDاري تولید رمDDوز و و اسDDرار تجDDاري نشDDان و عالئم تألیف، حق اختراع، حق به.نمود اشاره

بونفر مدل براساس فکري سرمایه - ابعاد2-1-10-6.باشدمی زیر شرح به بعد چهار شامل فکري سرمایه مدل این براساس تفکDDرات در موجDDود روتین و فDDنی هDDايدانش از ايمجموعهانس@@انی: سرمایه.کارکنان

تفکیک قابل ضDDDمنی دانش از نامشDDDهود هDDDايآیتم همهس@@اختاري: س@@رمایه.هستند

بDDونفر عقیده خارج)به جهان با ارتباط در سازمانی استعدادهايبازار: سرمایه خDDدمت و محصDDوالت و اعتبDDار و شDDهرت بازار، داده، سهم پایگاه شامل جزء این

است( . جدید.سازمان نوآوري هايقابلیتنوآوري: سرمایه

بنتیس مدل اساس بر فکري سرمایه - ابعاد2-1-10-7 جDDزء سه از متشDDکل را فکDDري هايسرمایه خود، قبلی هاينظریه دنبال به بنتیس

.دانست انسانی سرمایه و سرمایه ساختاري مشتري، سرمایه ضDمنی دانش را انسDانی سDرمایه عمDده بخش وي منظر ازانسانی: سرمایه

-نمی به راحDDتی که هستند تجربی هايمهارت دانش شامل دهد. اینمی تشکیل افراد سDDرمایه که عقیDDده دارد کDDرد. بونDDتیس اذعDDان بند به بند بDDه صDDورت را آنها توان

نDDوآوري و خالقیت اصDDلی منبع که چDDرا است زیDDادي بسیار اهمیت داراي انسانی.شودمی محسوب

28

سDDاختارهاي و هامکDDانیزم شDDامل را سDDاختاري سرمایه وي: ساختاري سرمایه پشDDتیبان نقشی عملکDDرد، مDDاکزیموم به رساندن کارکنان در که دانسته سازمانی

، فرایندها، R&Dهاي اطالعاتی،سیستم فرهنگ، شامل را اجزاء این دارند. بنتیسداند. می آنها از یک هر کارایی و جاري امور

هايکانال شناخت شامل بنتیس منظر از نیز مشتري سرمایهمشتري: سرمایه بسDDیار نقش دو این از یک هر که است بDDا مشDDتریان ارتبDDاط دانش و یDDابیبDDازار مانند دیگDDري هDDايوي جنبه این بر دارند. عالوه عهده بر سازمان یک در را مهمی

برشDDDمرده سDDDرمایه این مهم اجDDDزاء از را کننDDDدگان تDDDأمین و رقبا با ارتبDDDاط(.1388 تبریزي، عالم از نقل به 2005 است)بولن،

مشتري -انواع1 مDDد نظر درونی مشDDتري پژوهش این در که دارد وجود مشتري نوع دو تعریف در.باشدمی ما

یا محصDDوالت که سDDازمان از خDDارج در است فDDردي ب@یرونی: مشتري ( الف.کندمی دریافت را ما خدمات

چرخه جریDDان در که ماست خDDود همکDDار درونی مشDDتريدرونی: مشتري ب(.دارد دخالت شرکت کاالي

الواندال و هانس مدل براساس فکري سرمایه - ابعاد2-1-10-8 شDDود.می تقسDDیم نامشDDهود و مشهود دسته دو به منابع شرکت مدل این براساس

دو این که باشدمی فکDDDري سDDDرمایه منDDDابع نامشDDDهود، از منظDDDور مDDDدل این در اند.کرده شایستگی تقسیم و ارتباطی منابع اصلی دسته دو به را آنها پژوهشگر

به و شودمی اطالق خاص کار یک اجراي براي توانایی به هاشایستگیشایستگی: سDDازمانی)اطالعDDات و توانمنDDدیها( و اسDDتعداد مهارتهDDا، فDDردي)دانش، دو سDDطحشود.می تقسیم ها(رویه تکنولوژي و ها،داده پایگاه محورها،

و مشتریان، وفاداري شرکت، شهرت به اشاره نیز ارتباطی ارتباطی: منابع منابع.دارد مشتریان با شرکت ارتباطات

لین مدل براساس فکري سرمایه - ابعاد2-1-10-9 ساختاري سرمایه انسانی، سرمایه جزء سه از متشکل را فکري هايسرمایه لین

یک هر بDDراي وي که اجDDزايي زیر در است. مشتري)ارتباطات( دانسته سرمایه و.کنیممی بررسی اجمال به را است گرفته نظر در جزء سه این از

هDDوش، مانند انسDDانی فاکتورهDDاي شDDامل انسDDانی سDDرمایهانس@@انی: سرمایه سرمایه است. این یادگیري هايتوانایی و تجربه تخصص، مهارت، افDDراد به و تماما در سDDازمان تحت مDDالکیت تواندنمی و است متکی سDDازمان یک درون در موجDDود

.بیاید عنDDوان جDDایگزین را کDDاري جاري امور و رویه اصطالح لینساختاري: سرمایه هDDايسیسDDتم فرهنDDگ، مشDDی، خط شDDامل را و آن دانسDDته سDDاختاري سDDرمایه.داندمی شرکت اختصاصی افزارهاينرم و اطالعاتی کانالهDDاي شDDناخت را مشتري سرمایه نیز لین بنتیس، همانندمشتري: سرمایه رقبا با ارتباط مانند دیگر هايجنبه و دانسته با مشتریان ارتباط دانش و بازاریابی

29

بونDDتیس، بDDرخالف برشمرده اسDDت. سرمایه این مهم اجزاي از را كنندگانتأمین و-سرمایه بحث در نهايي هدف و پایانی بخش مشتري سرمایه که دارد عقیده لین

دارند عهDDده به را بخش این معنDDوي هDDايدارایی بلکه شودنمی محسوب هاي فکري و ثبت حق وي نظر هسDDتند. از فکDDري مشDDهودترین جDDزء سDDرمایه نDDوعی به که

.آیدمی به حساب مشتري سرمایه اجزاء ترینمهم هاالتألیفحق و هااختراع تDوانمی شد پرداخته آن به که فکDري سDرمایه از شDده ارائه هDايمDدل اسDاس بر

فکDDري سDDرمایه عنصر سه روي بر این پژوهشDDگران همه کلی طDDور به که گفت انسDانی، شDDامل سDDرمایه فکDDري سDDرمایه بعد یا عنصر سه دارند. این نظر اتفاق

بیشDDتر توضDDیح به بخش این در که باشدمی ايرابطه سDDرمایه و ساختاري سرمایه.شودپرداخته می هاآن

انسانی سرمایه ی »موجDودی دانش افDراد یDک سDDازمان« )بنDتیس،سرمایه انسانی نشان دهنDDده

که است بDDاور این بر اسDDت. بنDDتیس (1388 تDDبریزي، عDDالم از نقل به 1999ÁرمایۀDDانی سDDوآوري منبع یک مثابه به انسDDازي و نDDتراتژیک، از نوسDDاهمیت اس

از را فکDDري سDDرمایۀÁ کارکنDDان معتقدند روس و اسDDت. روس خاصDDی برخDDوردار آنها زغم کننDDد. بهمی ایجDDاد شDDان الکی فکDDري چا و نگDDرش شایسDDتگی، طریق

جDDزء شDDود، نگDDرش دربرگیرنDDدةمی فDDرد تحصDDیالت و هامهDDارت شDDامل شایسDDتگی مDDورد در تفکر و هارویه تغیDDیر به را فDDرد فکDDري وچاالکی شودمی کارکنان رفتاري

هDDايدارایی که است معتقد سDDازد. بروکینگمی قDDادر مسDDائل نوآورانه هDDاي حلراه هDDايسDDبک و مسDDئله حل توانDDایی هDDا، تخصDDص،مهDDارت شامل سازمان، یک انسانی همکDDاران و (. چن1388 تDDبریزي، ازعDDالم نقل به 1997 اسDDت)روس، رهDDبري نظDDیر عDDواملی به اشDDاره فکري سرمایۀÁ مبناي مثابه به انسانی سرمایۀÁ معتقدند عملکDDرد، بهبDDود به منتج که دارد، کارکنDDان تلقی طDDرز و مهDDارت، قDDابلیت دانش، ذهن در مهDDارت و دانش این.شDDودمی شDDرکت سDDود افDDزایش و مشDDتریان جDDذب

اسDDت. اگDDر مهDDارت و دانش حامل آنها ذهن که معنا بDDدین دارد، جDDاي کارکنDDان و نشDDوند، دانش گرفته کDDار به مطلDDوب نحو به سDDازمان توسط متفکر کارکنDDان

بDDازاري ارزش صDDورت به اینکه با شود، فعال تواندنمی آنها مغز در موجود مهارت به کارکنDDان یادگیرنDده سازمان یک در گرچه.همان( از نقل به 2004 درآید)چن،

سDDؤال نیستند. اما تملک سازمان در هاآن شوند،می گرفته نظر در ترینمهم عنوان است سDDازمان به متعلق کارکنDDان توسط شDDده ایجاد جدید دانش آیا اینکه مطرح

در هفته آخر تعطیالت در که شDDرکت یک افDDزارنرم ریزبرنامه مثال، براي یا خیر؟ متعلق برنامه که کند ادعا تواندمی هنDDوز شرکت آیا کند،می تدوین برنامه یک منزل

زیDDادي حد تا هاسازمان در که است شده سبب انسانی است؟ سرمایۀÁ شرکت به و کارآیی بهبود چنین،هم و رشد و ایجاد درآمد براي کارکنان هايمهارت و دانش به

سDDرمایۀÁ بیشتر دربارة اطالعات از توانمی را زیادي شوند. منافع متکی وريبهره بDDه طDDور را انسDDانی منابع توانمی اطالعات این اساس آورد. بر دست به انسانی

منDDابع هDDايتوانDDایی و مهارتی هايشکاف داد و تخصیص هادرون سازمان در تريمؤثر تهیه کننDDدة تسDDهیل انسDDانی عالوه، سرمایۀÁ داد. به تشخیص آسانی به را انسانی

اسDDت. بDDا وجDDود بDDالقوه گDDذارانسرمایه یا گذارانسرمایه براي ترجامع اطالعات پولی سنتی، روال طبق هنوز هاسازمان بیشتر انسانی، سرمایۀÁ روزافزون اهمیت

عنوان به مالی هايصورتحساب در کنند،می صرف منابع انسانی توسعۀÁ براي که را

30

از نقل به 1995 کننDDد)روسDDلندر،می گDDزارش گDDذاريسDDرمایه یک نه و هزینه یک(.1388 تبریزي، عالم

ساختاري سرمایه گردنDDد. وظیفهبDDاز می هایشDDان خانه به شب هر انسDDانی هDDايسرمایه کلی طوربه

-می مهم این بازنگردنDDد. خانه به شب که است هDDاي دانشیدارایی سDDاخت مدیران انتشDDارات، هDDا، داده های شبکهفناوري شامل که ساختاري سرمایۀÁ طریق از تواند

همDDان(. سDDرمایۀÁ از نقل به 2002 شود)برون، انجام شودمی سازمان فرآیندها و به ورود آمDDDاده و خلق آن، طریق از دانش که کندمی ایجDDDاد محیطی سDDDاختاري،

دهDDد. سDDرمایۀÁمی را دانش دوبDDارة استفادة امکان دانش شود. ایجاد بانکمی بازار ایجDDاد فکري سرمایۀÁ هايبراي دارایی راهنمایی و نقشه باید سازمان یک ساختاري

هDDا رامهDDارت بهDDترین فDDردي چه یا و بگDDردیم دانش دنبDDال به کجا مثال، براي; کند دانشی شDDود، اسDDتفاده راهنما عنDDوان به باید که سDDازمان دانش تنها داراسDDت؟

که است باید دانش اسDDت. این مرتبط سDDازمان اصDDلی هDDاياستراتژي با مستقیما از انبDDوهی با چDDیزي باشDDید، یDDافتن دنبال به شود. اگر بهتر عملکرد نتایج به منجر

هDDدف یDDافتن بDDراي سازي مرتب نیازمند که شد خواهید مواجه معنا بی اطالعاتنظر است)همان(. مورد

اي رابطه سرمایۀ� روابط و بازاریDابی مسDیرهاي در موجود دانش ایی،رابطه سرمایۀÁ اصلی موضوع

به سDDازمان یک بDDالقوه توانDDایی دهنDDدةنشDDان است. سرمایۀÁ مشDDتري مشتریان با ابتDDدا در سDDرمایۀÁ مشDDتري اصDDطالح اسDDت. گرچه بیرونی نامشهود عوامل سبب

سDDرمایۀÁ به را آن مفهDDوم جدید تعDDاریف اما شDDد، مطDDرح ساینت هیوبرت توسط سازمان که است روابطی همۀÁ در موجود دانش شامل که داده ایی توسعهرابطه

-می برقDDرار دولت یا و تجDDاري هDDايگDDان، انجمن کننDDده تDDأمین رقبDDا، مشDDتریان، با کننDDد کDDه سDDرمایهعالوه، روس و روس اظهDDار می (. بهDD:398 1999کنDDد)روس ،

:1997ای شامل روابط با ذینغعDDان درون و بDDیرون سDDازمان اسDDت)روس ،رابطه بازاریDDابی، قDDابلیت قDDالب در را مشتري سرمایۀÁ همکاران و (. همچنین، چن417

و خدمات نقش بر نگرش کنند. اینمی بندي طبقه مشتري وفاداري و شدت بازار وفDDDاداري مشDDDتریان، رضDDDایت کارکنDDDان، رضDDDایت بین علی روابط بر آن تDDDأثیر

(.1388 تبریزي، عالم از نقل به 2004دارد)چن، تأکید مالی عملکرد و مشتریان کسب رابطۀÁ تواندمی مشتریان رضایت که است دریافته خود مطالعات در فورنل

یک اعتبDDار و دهد کDDاهش را محصDDول قیمت انعطDDاف پDDذیري کنDDد، حفظ را وکار طریق از که است نشان داده دیگري تحقیقات چنین،دهد. هم افزایش را شرکت کDDرد. این بیDDنی پیش را مشDDتریان وفDDاداري توانمی کارکنان وفاداري گیرياندازه

بخش عنDDوان به مشDDتري سDDرمایۀÁ اهمیت دربDDارة را بیشDDتري شDDواهد مطالعDDات که مشDDتري سDDرمایۀÁ کلی،طDDور دهDDد. بهارائDDه می سDDازمان فکري سرمایۀÁ کلیدي سDDرمایۀÁ در تبDDدیل کند،می ایفا فکري سرمایۀÁ فرآیند در را واسطه و پل یک نقش تعDDیین عامل سDDازمان، کDDار و کسب عملکDDرد نتیجه، در و بازاري ارزش به فکري کDDار و کسب عملکDDرد یا بازاري ارزش مشتري سرمایۀÁ اصلی است. بدون کننده

31

از حمDDایت به مشDDتري سDDرمایۀÁ رشد شود. بنDDابراین، پژوهشگر تواندنمی سازمانÁو انسانی سرمایۀ Á(. 83،ص 1385 لی دارد)قلیچ بستگی ساختاري سرمایۀ

انتخاب دلیل و استفاده مورد مدل -انتخاب2-1-11 نظDDران صDDاحب توسط شDDده ارائه هDDايمدل مورد در تفصیل به قبل هايقسمت در مDDدل هر با متناسب فکDDري سDDرمایه ابعاد و شد فکري پرداخته سرمایه مورد در فکري سرمایه مدل از داریم تا قصد ما شده ارائه هايمدل بین گردید. از ذکر نیز

مؤلفه سه به خDDود، فکDDري سDDرمایه مDDدل در بنDDتیس نمDDاییم. »بنتیس« استفاده نمDDوده اشDDاره سDDاختاري سDDرمایه و )ارتباطی( مشتري سرمایه انسانی، سرمایه

زیر در.است .است شده داده نشان فکري بنتیس سرمایه مدل مجددا

( : مدل سرمایه فکری بنتیس11-2شکل )

ذکر را مؤلفه سه فکDDري سDDرمایه بDDراي بنDDتیس است پیDDدا شکل از که گونههمان مDDواردي به تDDوانمی پDDژوهش این در بنDDتیس انتخDDاب مDDدل دالیل اسDDت. از نموده :جمله از نمود اشاره.پژوهش عنوان با مدل تناسب

.پژوهش اصلی هدف به توجه با مدل این بودن کاربردي تشDDریح بهDDتر را فکري سرمایه ابعاد بوده و ترکامل هامدل دیگر به نسبت مدل این

.است نموده

س@@رمایه دهیگ@@زارش و گیرياندازه براي شده ارائه هاي-مدل2-1-12فکري گDDیريانDDدازه هDDايمکDDانیزم ایجDDاد چگDDونگی بر فکري سرمایه گیرياندازه دیدگاه-داده کنDDار در فکري سرمایه کیفی یا مالی غیر دهی متغیرهايگزارش براي جدید سDDنتی، مDDالی بDDا حسDDابداري مقایسه دارد. در تمرکز مDDالی یا کمی، سDDنتی هDDاي

انسDDانی، سDDرمایه مثل مDDالی، غDDیر مهم موضDDوعات فکDDري سDDرمایه گیرياندازه معنDDادار رویکDDرد دو این بین هايگیرد. تفاوتمی بر در را نوآوري و رضایت مشتري

گDDیريانDDدازه دارد، گDDرایش گذشDDته به حسDDابداري مDDالی که حDDالی هسDDتند: در نرم)کیفیت هايواقعیت فکري سرمایه گیرياست. اندازه نگر آینده فکري سرمایه

هDDا( سخت)کمیت هاي واقعیت مالی حسابداري که حالی در گیرد،می بر در را ها( در دارد، تمرکز ارزش ایجاد بر فکري سرمایه گیريکند. اندازهمی گیري را اندازه

منعکس را نقDDدینگی جریDDان و گذشDDته عملیات مالی بازدهی حسابداري که حالی هDDدایت در سDDنتی هDDايگDDیريانDDدازه که است شDDده مشDDخص تDDدریج سDDازد. بهمی

فکDDري تکمیل سرمایه گيرياندازه با باید است. آن ناکافی راهبردي گیريتصمیم وضDDعیت از توانندمی خDDوبی به مDDدیران صDDورت، این شDDود. در جDDایگزین حDDتی یا

32

فکری سرمایه

سDDDDDDDDDDDDرمایهانسانی سرمایهمشتری

سDDDDDDDDDDDDرمایهساختاری

شDDوند. بنDDابراین مطلع شان فکري سرمایه و ضعف( مدیران قوت موجود) نقاط نتیجه در اسDDت، راهDDبردي کلیDDدي مسDDأله یک فکDDري سDDرمایه شناسDDایی چDDون

بر.شDDود داده گDDزارش مدیره هیأت به منظم طور به بایستی موجودش وضعیت گDDذاريارزش پیگDDري، به شروع هاشرکت از تعداد یک شده، ارائه اساس گزارشات

شDDاید وجود، این اند. با کرده فکرشان سرمایه حمایت از براي ابزارهايي ایجاد و آمDDادگی دانش از این مDDزیت کسب بDDراي کارهایي و کسب مدیران از نیمی هنوز

تحقیقDDاتی حDDوزه یک 1990 دهه اواسط از فکDDري سDDرمایه گDDیريندارند. اندازه هDDايتالش گروه دو است. هر شده هاسازمان اندرکاران دست و براي پژوهشگران

نظر انDDد. طبق داده انجDDام فکDDري سDDرمایه و ارزشDDیابی گیرياندازه براي زیادي در فکDDري سرمایه گیرياندازه هايمدل مؤثرترین و ترینمعروف همکاران و بنتیس افDDزوده ارزش انسDDانی، منDDابع از: حسDDابدري عبارتند انDDدرکاران دست میDDان

هايروش همه کلی، طور فکري. به سرمایه و متوازن امتیازدهی اقتصادي، کارت نظDDرات نقطه از فکDDري سDDرمایه گDDیريانDDدازه در زیDDادي حد تا فوق گیرياندازه

ضDDعف و قوت ها، نقاطویژگی داراي ابزارها این از یک اند. هرداشته سهم مختلف،1جدول در که هستند خود خاص اسDDت. شده آنها اشاره به مختصر صورت به

فکDDري سDDرمایه گDDیريانDدازه بDراي مختلفی هDايمDدل فکDDري، سرمایه در ادبیات خDDاص شرکت یک در که هستند خاصی هايآنها مدل از است. برخی شده پیشنهاد دیگر انDد. بDرخی شDDده اجرا و طراحی یک در که هسDتند هDاي نظDريمDدل صDرفا دیگر اند. برخی شده اجرا و طراحی خاص شرکت هسDDتند نظDDري هايمدل صرفا

و شDDده پذیرفته فکDDري سDDرمایه گDDیريانDDدازه مDDدل یک عنDDوان به آنها بیشDDتر که بDDراي مندنظDDام طDDور به هامDDدل از یکهیچ عبDDارت دیگDDر، نیستند. به مطرح معتبر شDDوند. ازنمی برده کار المللی به بین و ملی سطح در فکري سرمایه گیرياندازه چنینهم کنند،می گیرياندازه را فکریشان سرمایه که هایيشرکت اکثر دیگر طرف

-می تهیه را فکريشDDان سرمایه گزارش هایشانگیرياندازه از حاصل نتایج مبناي بر هDايگDزارش بDDراي رهنمDDودي هیچ تDDاکنون شد، مطرح در باال کنند. همان طور که

المللی بین سDDطح در یا کشDDور هاي یکشرکت توسط شده پذیرفته فکري سرمایه انDDد، هDDا کDDردهگزارش این انتشار به شروع پیشرو هايشرکت از ندارد. برخی وجود

را فكريشان سرمایه جدید، هايشاخص ایجاد با خطا، از درصدي با آنها از بسياري پرتو در را فکریشDDان سDDرمایه هDDايگDDزارش هاشDDرکت کننDDد. اینمی گDDیريانDDدازه

تجربه یا فکDDري سDDرمایه گDDیرينیز انDDدازه و دانش مدیریت زمينه در تجربیاتشان(.1388پور، حبیب پور، رحمان هجاري، )قلیچلی، کنندمی تهیه سایرین،

(: مدل هایی جهت اندازه گیري سرمایه فکري2-2جدول )معایبمزایامنطق اصلیابزار

حسابداری منDDDDDDDDDابع

انسانی

مطابق اصطالحات مالی ارزش سDDرمایه انسDDانی بایستی در ترازنامDDه یDDک قلم سDDDرمایه محسDDDوب

شود، نه یک قلم هزینه

محاسDDبه بDDا اصDDالحات مDDالی، اسDDتفاده داخلی وسیع در صنایع خدماتی

خاص

ذهنی است، مفرضات بسیار زیاد دارد

ارزش افDDDDDDزوده

اقتصادی

دفتر یک شرکت حDDداکثرارزش سهامداران کردن و نDDDیز حDDDداکثر سDDDاختن استفاده موثر از سرمایه

با قیمت سهام به خوبی همبسDDDDDتگی دارد، بDDDDDا

بنDDDDدی، برنامDDDDهبودجه گDDذاریریزی مالی، هدف

-های تعدیل پیچیده، داراییرویه هDDای خDDالص در برابDDر ارزش

ها، قDDدرت تبیDDنیبازاری دارایی ضDعیف، پDذیرش یDDک سDاختار

33

اسDDت . این بایسDDتی در هDDDر تصDDDمیم، در همDDDه سطوح شDDرکت منعکس

شود.

و جDDDDDDبران خDDDDDDدماتتشویقی ارتباط دارد.

نظDDDDارتی تنهDDDDا بDDDDه نفDDDDعسهامداران.

کDDDDDDDDارت امتیاز دهی

متوازن

شرکت ها بDDه سیسDDتمی هDDای )درونی واز شDDاخص

بDDDDDDیرونی( هDDDDDDدایتی وتاخیری نیاز دارند.

منطق قوی، همبسDDتگی هDDا وروشن بین شDDاخص

عملکDDرد مDDالی، ادبیDDاتتوسعه یافته و سازگار.

خشDDک، توجDDه نامناسDDب بDDه هDDDDDDDDا ی انسDDDDDDDDانی ودارایی

فرآیندهای ایجاد دانش، ایسDDتا و غDDDیر پویDDDا، عDDDدم امکDDDان

مقایسه بیرونی سDDDDDرمایه

فکری بخش زیDDDDDادی از ارزش افزایی یک شرکت ناشی ار نتایج ناملموس است، و بنابراین این منافع بایDDد مثDDDDل منDDDDابع فDDDDیزیکی

پیگیری شوند.

انعطDDاف پDDذیری، مDDدل پویDDا، تDDا حDDدی امکDDان مقایسDDه بDDیرونی، قابDDل

هDDایکاربرد برای شDDرکتدولتی)غیر انتفاعی(.

ادبیات پیچیDDده/ مبهم، توسDDعه هDDDای کمی هنDDDوز درشDDDاخص

مراحDDل اولیDDه اسDDت، تمرکDDز بسیار زیاد بر ذخایر، به عوض

ها.جریان

سازمانی عملکرد ارزیابی نوین های- مدل2-1-13 و توجه مDDورد هDDایموضوع از یكی به سازمانی عملكرد مدیریت اخیر، دهه دو در

-زمینه در هم و تحقیقDDاتی زمینه هDDای در هم تمایل این و است شده تبدیل جذاب پDDژوهش این در لDDذا. است شDDده منجر بسDDیاری هاینوآوری بروز به كاربردی های متDDدهای و هاچDDارچوب برخی آن، دالیل و سازمانی عملكرد ارزیابی تعریف از پس خDDواهیم بیDDان را یك هر ضعف و قوت نقاط و كرده معرفی را زمینه این در نوین.كرد

از وسDDیعی دامنه كه است ای گسDDترده مباحث از یكی عملكرد ارزیابی موضوع دربDDاره جدیدی مقاالت و هاگزارش و اندبوده اثرگذار آن بر نظرانصاحب و هارشته

نDDیز زمینه این در كDDاربردی افزارهDDاینDDرم بDDازار عالوه به. است شDDده نوشته آن زمینه این در فDDراوان هDDایچDDارچوب و هامدل وجود با اما. است كرده بسیاری رشد

زمینه این دهیشDDكل روی بر را اثر بیشDDترین محققDDان مفهDDومی، هDDایمDDدل برخی قوت نقاط و هاچارچوب این از برخی معرفی به تحقیق این در اند كه داشته خاص

عملكDDرد ارزیDDابی هایمدل بررسی منظور به اما. پرداخت خواهیم یك هر ضعف و.است ضروری آن از تعریفی ارائه

عملكرد ارزیابی ● اثربخشی و كDDارایی كDDردن كمی فرایند: »از است عبDDارت عملكDDرد ارزیDDابی

اصDDلی گروه سه به را آن دالیل توانمی موضوع ادبیات بر مروری با كه«عملیات:كرد تقسیم زیر

۱D تراتژی در نظر تجدید و استراتژیك مدیریت شامل كه: استراتژیك اهدافDاس هاست؛

۲D ده مسیر دادن نشان ، فعلی موقعیت كنترل شامل كه: ارتباطی اهدافDDآین ، است؛ دیگر سازمانهای از الگوبرداری و بازخور ارائه

۳D ود تشویق همچنین و پاداش سیستم تدوین شامل كه: انگیزشی اهدافDDو بهب .است یادگیری

34

زیDDادی سDDالیان( ارزیDDابی روش و مDDورد بررسی عامل)عملكDDرد ارزیابی مسئله در تجDDاری هDDایسDDازمان. است واداشDDته چالش به را كاربران و محققان كه است

كردندمی اسDDتفاده عملكرد ارزیابی ابزار تنها عنوان به مالی هایشاخص از گذشته-سیسDDتم ارزیDDابی و بررسی از پس ۱۹۸۰ دهه اوایل در كاپلن و جانسون كهاین تا

ارزیDDابی بDDرای را اطالعDDات این هDDایناكDDارایی از بسDDیاری مدیریت حسابداری های پیچیDDدگی افDDزایش از ناشی ناكDDارایی این كه سDDاختند نمایDDان سDDازمانها عملكDDردبود. بازار رقابت و هاسازمان

متكی مDDالی هDDایشDDاخص بر تنها كه1عملكDDرد ارزیابی هایسیستم از استفاده لذا این از بDDرخی كه شDDود سDDازمان بDDرای مشDDكالتی بDDروز مDDوجب تواندمی هسDDتند

: است زیر شرح به مشكالتازمان استراتژی های با مالی هایشاخص كه آنجا ازDDاط سDDدا ارتبDDكنندنمی پی

آمدن پدید موجب و باشند داشته تضاد سازمان استراتژیك اهداف با است ممكن نDDرخ» از اسDDتفاده در افراط مثال عنوان به. شوند استراتژی تدوین در مشكالتی.شود منجر مدت كوتاه بهبودهای به تواندمی «سرمایه برگشت

اعث است ممكن مطلوبیت و هزینه كارایی نظیر سنتی معیارهایDDار بDDفش گونههیچ نتیجه در و شDده مDدت كوتDاه نتDایج به توجه جهت در مDدیران به آمDدن

.نگیرد صورت بهبود سمت به حركتیاخصDDایشDDالی هDDزارش مDDاره دقیقی گDDدها، هزینه دربDDوالت فراینDDو محص

.دارند تاكید سیستم كل جای به بخشی كنترل فرایند بر تنها و دهندنمی مشتریانمناسب و دقیق شكل به كیفی هایهزینه تشخیص به قادر مالی هایشاخص

.كنندمی تشویق را بیشتر تولید تنها و نیستند مDDدیریت در انقالبی به عملكDDرد ارزیDDابی سنتی هایسیستم كمبودهای و نواقص

هDDاییسیسDDتم خلق سDDمت به كاربران و محققان كه طوری به شد منجر عملكرد تDDرتیب بDDدین و دهند قDDرار توجه مDDورد را فعلی محیط و اهداف كه كردند حركت

چDDنینهم. گردید ایجDDاد مختلف هDDایسDDازمان اسDDتفاده بDDرای متعDDددی فراینDDدهای اینگونه هDDدف كه شد پیشDDنهاد فراینDDدها این پشDDتیبانی بDDرای بسیاری هایچارچوب است عملكردشDDان شایسDDته و درست ارزیابی برای هاسازمان به كمك ها،چارچوب

و فراینDDدها)عملكDDرد ارزیابی زمینه در شده شناخته هایمدل از برخی ادامه در كهشمریم.می بر را یك هر هایمزیت و هامحدودیت و كرده معرفی را( هاچارچوب

(۱۹۸۹)تاتل و سینك مدل ● که است «تاتل و سDDینك »مDDدل عملكDDرد ارزیDDابی سیسDDتم به رویكردها از یكی

شDDرح به عملكDرد شDDاخص هفت بین پیچیده روابط از ناشی سازمان یك عملكرد:است زیر

۱D با و مناسب زمان در ، درست كارهای انجام »از است عبارت كه بخشی اثر هDDایخروجی بر واقعی خروجی های نسبت با بخشی اثر عمل در. «مناسب كیفیت.می شود معرفی انتظار مورد

۲D بت با و است «كارها درست انجام »آن ساده معنای كه كاراییDDرف نسDDمص .می شود تعریف واقعی مصرف بر منابع انتظار مورد

۳D وم كردن ترملموس برای و دارد گسترده مفهومی كه كیفیتDDآن كیفیت، مفه .كنندمی گیریاندازه و بررسی مختلف جنبه شش از را

1 SYSTEM=PMS PERFORMANCE MEASUREMENT

35

۴D است شده معرفی ورودی به خروجی نسبت سنتی تعریف با كه وریبهره. ۵D كندمی سازمان عملكرد به زیادی كمك آن بهبود كه كاری زندگی كیفیت. ۶D است عملكرد بهبود برای كلیدی اجزای از یكی كه نوآوری. ۷D است سازمانی هر نهایی هدف كه سودآوری. است، داده رخ صنعت در بسیاری تغییرات مدل این ارائه زمان به نسبت اگرچه

.برخوردارند سDDازمان عملكDDرد در باالیی اهمیت از شاخص هفت این چنانهم اما عنDDوان به. هست نDDیز اساسی هDایمحدودیت یكسری دارای مدل این این، وجود با

اخDDیر دهه بازارهDDای ضروریات از یكی كه «پذیری انعطاف »به مدل این در مثال مشDDتریان به تDDوجهیبی مDDدل دیگر محDDدودیت چDDنینشDDود. همنمی تDDوجهی است

(.۱۲)است سازمان(۱۹۸۹ )عملكرد ماتریس ●

مدل این قوت نقطه که كرد معرفی را عملكرد ماتریس ۱۹۸۹ سال در «»كیگان مالی غیر و مالی هایجنبه شامل سازمانی عملكرد مختلف هایجنبه كه است آن این اما.دهدمی قرار توجه مورد یكپارچه صورت به را خارجی و داخلی هایجنبه و

عملكDDرد مختلف هDDایجنبه بین روابط آشكار و شفاف صورت به و خوبیبه مدلدهد.نمی نشان را سازمانی

(۱۹۹۱ )ها كننده تعیین و نتایج مدل ● نتایج »چارچوب سازد،می مرتفع را عملكرد ماتریس مشكل كه هاییمدل از یكی نDDوع دو كه است اسDDتوار فDDرض این بر چDDارچوب این. است «هاكننDDده تعDDیین و

مربوط نتایج به كه هاییشاخص. دارد وجود سازمانی هر در پایه، عملكرد شاخص و جداسDDازی این دلیل. دارند تمركز نتDDایج هایكننده تعیین بر كه آنهایی و شوندمی

آمDDده، دست به نتDDایج كه است واقعیت این دادن نشDDان هDDا،شDDاخص بین تفكیك خDDاص هDDایكننDDده تعDDیین به توجه با و بDDوده كار و كسب گذشته عملكرد از تابعی

حDDالی در هسDDتند1 تاخیردار هایشاخص نوع از نتایج دیگر، بیان به. گردندمی حاصل به مربDDوط هDDایشDDاخص. هسDDتند پیشDDرو و اساسی هDDایشDDاخص هاكننده تعیین كه

هاكننDDده تعDDیین به مربوط هایشاخص و بوده رقابت و مالی عملكرد شامل تدریج.نوآوری و منابع بكارگیری انعطاف، قابلیت كیفیت،: عبارتنداز

(۱۹۹۱)عملكرد هرم ● -شاخص بین شفاف رابطه یك وجود عملكرد ارزیابی سیستم هر نیازهای از یكی

هر كه ایگونه به اسDDت، سازمان مختلف مراتبی سلسله سطوح در عملكرد های كه هDDاییمدل از یكی. كنند تالش یكسان اهداف به رسیدن جهت در واحدها از یك

هDDرم هDDدف. است عملكDDرد هDDرم مدل گیردمی بر در را رابطه این ایجاد چگونگی سیسDDتم این. است آن عملیDDات و سDDازمان اسDDتراتژی بین ارتبDDاط ایجاد عملكرد اثربخشی كننDDده بیDDان كه است اهDDداف از سDDطح چهDDار شDDامل عملكDDرد ارزیابی

در. است( هDDرم راست سDDمت)آن داخلی كDDارایی و( هDDرم چپ سDDمت)سDDازمان توجه سازمان خارج هایگروه به كه را هاییشاخص بین تفاوت چارچوب این واقع داخلی هDDایشDDاخص و( موقع به تحویل و كیفیت مشDDتریان، رضDDایت مانند)دارند

.سازدمی آشكار( اتالفات و زمانی سیكل وری،بهره نظیر)كار و كسب اول سDDطح در سDDازمان انDDداز چشم تعریف با سDDازمانی عملكرد هرم یك ایجاد

در. شDDودمی تبDDدیل كDDار و كسب واحDDدهای اهDDداف به آن از پس كه شDDودمی آغDDاز1 Lagging Indicator

36

و سودآوری نظیر مدتی كوتاه اهداف تنظیم به كار و كسب واحدهای دوم، سطح مDالی)پردازندمی بازار وضعیت بهبود و رشد نظیر مدتیبلند اهداف و نقدی جریان

سDDطوح هDDایشDDاخص بین ارتباطی پل كار، و كسب عملیاتی هایسیستم(. بازار و و پDDذیری انعطDDاف مشDDتریان، رضDDایت)هسDDتند روزمره عملیاتی هایشاخص و باال

و كDDاری سیكل تحویل، كیفیت،)عملكرد كلیدی شاخص چهار نهایت در(. بهره وریشوند.می استفاده روزانه شكل به و كاری مراكز و واحدها در( هااتالف

سازمان اهداف سازییكپارچه برای آن تالش عملكرد هرم قوت نقطه ترینمهم بDDرای مكانیسDDمی هیچ رویكDDرد این اما. است عملیDDاتی عملكDDرد هDDایشDDاخص با

مستمر بهبود مفهوم چنینهم و دهدنمی ارائه عملكرد كلیدی هایشاخص شناساییندارد. وجود مدل این در(۱۹۹۲ )متوازن امتیازدهی كارت ● مDDدل عملكرد ارزیابی سیستم هایمدل ترینشده شناخته و مشهورترین از یكی ۱۹۹۲ سDDال در «نDDورتن و كDDاپلن »توسط كه است2 متDDوازن« امتیازدهی كارت»

به كه می كند پیشDDنهاد مDDدل این. است یافته بهبDDود و گسDDترش سDDپس و ایجDDاد متDDوازن هDDایشDDاخص سDDری یك از بایسDDتی سDDازمانی هر عملكرد ارزیابی منظور

جنبه چهDDار از كلی نگDDاه یك بتوانند عDDالی مDDدیران طریق این از تا كDDرد اسDDتفاده سDDوال چهDDار به پاسDDخگویی مختلDDف، هDDایجنبه این. باشDDند داشته سازمانی مهم

. سازدمی پذیر امكان را زیر اساسی۱D مالی( جنبه )است؟ چگونه سهامداران به نگاهها ۲D كار( و كسب داخلی جنبه )كنیم؟ عمل خوب بایستی هاییزمینه چه در ۳D مشتری( جنبه )است؟ چگونه ما به مشتریان نگاه ۴D نوآوری(. و یادگیری جنبه )دهیم؟ ادامه ارزش خلق و بهبود به توانیممی چگونه هDDایفعDDالیت نتDDایج دهنDDده نشDDان كه را مالی هایشاخص متوازن امتیازدهی كارت

مDDالی غDDیر هایشاخص گرفتن نظر در با آن بر عالوه و گیردمی بر در است گذشته .كندمی كامل را آنها هسDDتند آینDDده مDDالی عملكرد محرك و نیازهاپیش عنوان به كه و افزایش مشكل جنبه، چهار این از اطالع كسب با كه معتقدند «نورتن و كاپلن»

.رودمی بین از استفاده مورد هایشاخص كردن محدود طریق از اطالعات انباشت هDDایشDDاخص از محDDدودی تعداد روی بر تنها تا شد خواهند مجبور مدیران چنینهم

مختلف جنبه چنDDدین از اسDDتفاده عالوه به. باشDDند داشDDته تمركز بحرانی و حیاتی.كندمی جلوگیری بخشی سازی بهینه از عملكرد،

از كلی تصDDویری ارائه منظور به كه است آن رویكرد این ضعف نقطه ترینمهم سطوح به تنها نه بنابراین،. است شده طراحی سازمان عالی مدیران به عملكرد چDDارچوب چنینهم. ندارد نیز را قابلیت این حتی بلكه پردازدنمی سازمان عملیاتی

و است شDDده ایجDDاد نظDDارتی و كنترلی ابزاری عنوان به متوازن امتیازدهی كارتندارد. ایتوجه بهبود به و مهم نDDواحی كه است ارزشDDمندی چDDارچوب متDDوازن امتیDDازدهی كارت اگرچه

هایشاخص توانمی چگونه اینكه مورد در اما كند،می ارائه ارزیابی برای را حساس سDDازمان مDDدیریت جهت در نهDDایت در و كرد معرفی شناسایی از پس را مناسب

گونههیچ رقبا جنبه به مDDدل این چDDنینهم. آوردنمی میDDان به حDDرفی بDDرد، كDDار بهگیرد.نمی نظر در را سازمان ذینفعان تمامی هایخواسته و كندنمی توجهی

2 Balanced scorecard

37

(۱۹۹۶)كار و كسب فرایند ● هDایچDارچوب. هسDتند مDدارمراتبی سلسله بدینجا تا شده داده توضیح هایچارچوب

و مDDواد افقی جریانDDات به تا كنندمی تشDDویق را مدیران كه دارند وجود نیز دیگری فراینDDدهای »تDDوانمی مثDDال بDDرای. كنند بیشDDتری توجه سDDازمان بین در اطالعDDات

.است شده پیشنهاد ۱۹۹۶ سال در «براون »توسط كه برد نام را «كار و كسب هDDایشDDاخص بین تفDDاوت كه چDDرا است كDDاربردی و مناسب بسDDیار چارچوب این

تشDDریح بDDرای «بDDراون. »است كDDرده برجسته را نتایج و خروجی فرایند، ورودی، هDDایشDDاخص مثDDال، این در. است كDDرده اسDDتفاده «كیك پختن »مثال از خود مدل

بر نDDیز فرایند هایشاخص ،... و مرغها تخم كیفیت و آرد میزان: از عبارتند ورودی هDDایشDDاخص. دارند تمركز پخت زمDDان مDDدت و اجDDاق دمای چونهم مواردی روی

مDDواردی نتDDایج هDDایشاخص و شده شامل را كیك كیفیت چونهم مواردی خروجی سDDازمان یك در مDDدل این براسDDاس. گیردمی بر در را آن خورنده رضایت چونهم

عبارتند عملكDرد ارزیDابی و هاشاخص تعیین برای نتایج و هاخروجی فرایند، ها،ورودی از:...و سرمایه موادخام، مشتریان، نیازهای باانگیزه، و ماهر كارمندان: هاورودی ▪...و محصوالت تحویل محصوالت، تولید محصوالت، گواهی: پردازش سیستم ▪ ...و مالی نتایج خدمات، محصوالت،: هاخروجی ▪ ...و مشتریان رضایت جلب مشتریان، نیازهای كردن برطرف: نتایج ▪ به باتوجه مناسب هDDایشDDاخص بایسDDتی سDDازمان عملكرد ارزیابی منظور به لذا

.شود استخراج باال در شده داده توضیح نواحی مفید روشی شك بDDدون و است پDDذیرش مورد مفهومی نظر از مدل این اگرچه

این اما است نتDDایج و خروجی فرایند، ورودی، هایشاخص بین تفاوت تشریح برای سلسله بر متمركز هایچارچوب از كه است گرفته قرار پیوستاری سر یك در مدل

مDدل این در دیگر عبDDارت به اسDت، شDده كشDیده فرایندی هایچارچوب تا مراتباست. شده گرفته نادیده كلی به مراتب سلسله

(۲۰۰۱)نفعان ذی تحلیل ● سDDازمان هDDایاسDDتراتژی و اهDDداف شDDناخت با عملكDDرد ارزیابی سیستم طراحی

طDDراحی متDDوازن امتیDDازدهی كDDارت كه است دلیل همین به و شDDودمي شDDروع هDDای خواسDDته: »كه كندمی شDDروع سDDوال این با را عملكDDرد ارزیDDابی سیسDDتم

ضDDمنی طور به متوازن امتیازدهی كارت مدل واقع در . «چیست؟ ما سهامداران دیگر و گذارند اثر سDDازمان اهDDداف بر كه هستند سهامداران تنها كه كندمی فرض

ذی دیگر تDDاثیر مDDدل این دیگDDر، بیDDان به. ندارند نقشی اهداف تعیین در ذی نفعان-ذی اثرگDDذاری هDDایتفDDاوت به تDDوجهی بی. است گرفته نادیDDده را سازمان بر نفعان بDرخی مDوفقیت عDدم اساسی دالیل از یكی مختلف هDایمحیط در مختلف نفعاناست. مدل این از استفاده در بزرگ هایشركت

به ذینفعان مدل این در گردیده ارائه «لی »دكتر توسط كه نفعانیذی تحلیل مدل بر كلیDDدی نفعDDان ذی.كلیDDدی غDDیر و كلیDDدی نفعDDانذی: شDDوندمی بندیدسته گروه دو

-می متبلDDور سDDازمان اهDDداف در آنها هDDایخواسته و دارند مستقیم كنترل سازمان بDDازار نظیر خارجی هایمكانیسم از كلیدی غیر نفعانذی و( سهامداران مانند)شود

اثرگDDذار گDDذاریهDDدف در و كنندمی اسDDتفاده خDDود منDDافع حفظ بDDرای فرهنگ ومشتریان(. مانند)نیستند

38

نفعDDانذی و است كلیDDدی نفعDDانذی تمDDایالت و انتظارات نمایانگر سازمان اهداف اعمDDال گذاریهدف برای سازمان حاكمیت ساختار طریق از را قدرت تمام كلیدی

از عDDوض در و نیسDDتند قدرتمند گذاریهدف در چندان كلیدی غیر نفعانذی و كنندمی این واز گذارند اثر سDDازمان هDDایاسDDتراتژی روی بر خDDارجی مكانیسDDم های طریق .كنندمی مشDخص را خDارجی محیط به توجه با اهDداف به رسیدن چگونگی طریق

رفتDDار بین پلی عنوان به و شده شروع هااستراتژی از عملكرد ارزیابی سیستم لذا.كندمی عمل نفعانذی انتظارات و مدیران

سازمان تعالی مدل ● مDDورد ایگسDDترده بصورت كه شده شناخته گیریاندازه هایچارچوب از دیگر یكی

دو شامل چارچوب این. است(EFQM D )سازمان تعالی مدل گیردمی قرار استفاده «نتDDایج »و «توانمندسDDازها »به كلی صDDورت به كه است هم از جدا عوامل دسته

-اسDDتراتژی و سیاستها كاركنان، رهبری،: از عبارتند توانمندسازها. شوندمی تقسیم افDDراد، از حاصل نتDDایج: از عبارتند نتDDایج چDDنینهم. فرایندها و نفعانذی و منابع ها،

تئDDوری. عملكDDرد كلیDDدی نتDDایج و جامعه از حاصل نتDDایج مشتریان، از حاصل نتایج هسDDتند هDDاییاهرم مانند توانمندسازها كه است چهارچوب این پشتیبان و سازنده

.كنند استفاده آتی نتایج به سریعتر رسیدن برای آن از توانندمی مدیران كه و هاعبارت كه چرا است، آن كردن عملیاتی مشكل مدل این ضعف نقاط از یكی

-می مختلفی هDایگونه به كه است كلی قDDدری به مDDدل این در رفته كاربه مفاهیم هایشاخص ، سرعنوانها این با بود خواهد قادر سازمانی هر و شوند تفسیر توانند

كند. ایجاد را متفاوتی ارزیابی(۲۰۰۰ )استیپل و مدوری چارچوب ● هDایسیستم ارتقای و ممیزی برای یكپارچه و جامع هایچارچوب از یكی مدل این

كه است مرتبط هم به مرحله شش شDDامل رویكDDرد این. است عملكDرد ارزیDابی این آغDDاز نقطه دیگر هDDایچارچوب اغلب مانند. است شده داده نشان( ۵)شكل در

است. آن موفقیت عوامل و سازمان استراتژی تعریف نیز مدل از عبارتند كه رقDDابتی اولDDویت شش با سازمان استراتژیك الزامات بعدی گام در

داده مطDDابقت آینDDده رشد و موقع به تحویل زمDDان، پذیری،انعطاف هزینه، كیفیت، كه لیست چك یك از اسDDتفاده با مناسب هDDایشDDاخص انتخDDاب سDDپس. شDDوندمی

سیستم ازآن بعد(. ۳ گام )شودمی آغاز است كامل تعاریف با شاخص ۱۰۵ شامل شركت فعلی استفاده مورد هایشاخص تا شودمی ممیزی موجود عملكرد ارزیابی

هاشDDاخص واقعی كDارگیری به چگDDونگی به بعDد، گDام در(. ۴گDام)شDDوند شناسایی عنDDوان، از عبارتند كه شDDودمی تشریح جزء هشت با شاخص هر و شودمی پرداخته مرحله(. ۵گDام )بهبDDود و مسDئولیت منبDDع اطالعDات، دفعات، معادله، الگو، هدف،

پردازد.می شركت عملكرد ارزیابی سیستم ای دوره هایبازنگری به آخر بوده ساده هایراهنمایی از فراتر مدل این دیگر، هایچارچوب از بسیاری برعكس .گDDیرد قDDرار اسDDتفاده مDDورد عمل در عملكDDرد، ارزیابی كاربران توسط تواندمی و

طDDراحی برای ابزاری عنوان به هم تواندمی كه است آن مدل این مزیت ترینمهم چDDنینهم. رود كDDار به موجود سیستم ارتقای برای هم و عملكرد ارزیابی سیستم

آمDDده عملكDDرد هDDایشDDاخص درك چگونگی از فرد به منحصر تعریفی مدل این در تنها ارزیابی شبكه كه دهدمی رخ دوم گام در مدل این اصلی محدودیت اما. است

39

دیگر هایمدل در كه گونههمان كه چرا. است شده تشكیل رقابتی اولویت شش از.كنند توجه نیز دیگری مختلف مقوالت به باید عملكرد هایشاخص شد، داده نشان

هاشاخص انتخاب هایراهنمایی ● عملكDDرد، ارزیDDابی سیستم یك طراحی برای مناسب هایشاخص انتخاب زمینه در

مثDDال بDDرای. اند كDDرده مطDDرح را پیشDDنهادهایی و هاراهنمDDایی محققDDان بDDرخی را ایارزنDDده هDDایراهنمایی زمینه این در كه است محققانی از یكی «گلوبرسون»

-می زیر شDDرح به عملكDDرد هDDایشDDاخص زمینه در او پیشنهادهای. است كرده ارائه:باشد

گردند؛ منشعب سازمان اهداف از باید عملكرد هایشاخص ▪ یك در كه كند ایجDDاد را هDاییسDDازمان مقایسه امكDDان باید عملكرد هایشاخص ▪

كنند؛می فعالیت مشابه صنعتباشد؛ روشن و واضح باید عملكرد هایشاخص از یك هر هدف ▪ روشDDنی به باید هاشDDاخص از یك هر محاسDDبه هDایروش و اطالعDات گردآوری ▪

گردند؛ تعریفدارند؛ ارجحیت مطلق اعداد بر نسبتی عملكرد هایشاخص ▪ باشند؛ ارزیابی مورد سازمانی واحد كنترل تحت باید عملكرد هایشاخص ▪ درگDDیر افDDراد نظرات بررسی و مباحثه طریق از بایستی عملكرد هایشاخص ▪

شوند؛ انتخاب مدیران و كاركنان مشتریان، نظیر.دارند ارجحیت ذهنی هایشاخص به نسبت عینی عملكرد هایشاخص ▪ سیسDDتم هDDایشDDاخص بDDرای را زیر اصل هفت نیز «ماسكل »مشابه طور به ●

:از عبارتند كه كندمی پیشنهاد عملكرد ارزیابیشوند؛ مربوط شركت استراتژی به مستقیم طور به باید هاشاخص ▪ شوند؛ انتخاب و گرفته قرار توجه مورد باید نیز مالی غیر عملكرد هایشاخص ▪ مختلف هDDایمDDوقعیت در عملكDDرد هDDایشDDاخص كه كDDرد توجه نكته این به باید ▪

مناسب هاسDDازمان یا و واحDDدها تمDDامی بDDرای شDDاخص یك دیگر بیDDان به. متفاوتندنیست؛

هDDاشاخص محیط، تغییر با كه است اهمیت حائز هاشاخص درباره موضوع این ▪ یابند؛نیز تغییر می

باشند؛ ساده و آسان استفاده برای باید عملكرد هایشاخص ▪ دهند؛ ارائه را سریعی بازخور باید عملكرد هایشاخص ▪ موجب را مستمر بهبود كه شوند طراحی ای گونه به باید عملكرد هایشاخص ▪

.نكنند اكتفا ساده كنترل و نظارت به تنها و گردند در نظرانصاحب اكثر نظر طبق و شده داده توضیح هایچارچوب و هامدل به توجه با

را مناسب عملكDرد ارزیDابی سیستم یك هایویژگی توانمی عملكرد، ارزیابی زمینهكرد. خالصه زیر شرح به از باید عملكDDرد ارزیDDابی هDDایسیسDDتم: كند پشDDتیبانی اسDDتراتژیك اهDDداف از ▪

ممكن سیسDDتم این صDDورت این غDDیر در. باشDDند گرفته نشDDات استراتژیك اهداف به. بگذارد استراتژیك اهداف بر معكوس اثر كه كند پشتیبانی را هاییفعالیت است یابنDDد، تغیDDیر هااسDDتراتژی زمDDان، طول در اگر كه كرد توجه نكته این به باید عالوه در پذیریانعطاف به نیاز نتیجه در. كرد خواهند تغییر نیز عملكرد هایشاخص برخی

40

كه نمDDود حاصل اطمینDDان طریق این از بتDDوان تا شDDودمی احسDDاس هاسیستم این.است سازگار سازمان اهداف با همیشه عملكرد ارزیابی سیستم

نظر نقطه از تنها نباید عملكرد ارزیابی سیستم كه موضوع این: باشد متوازن ▪ انDDواع بایسDDتی عملكDDرد ارزیDDابی سیستم یك. است حیاتی بسیار شود دیده مالی

بDDرای مهم هDDایجنبه تمDDامی تا شDDود شDDامل را عملكDDرد هDDایشDDاخص از مختلفی وجود توازن مختلف هایشاخص بین بایستی لذا. دهد پوشش را سازمان موفقیت

انDDواع بلند مDDدت، و كوتDDاه نتDDایج روی بر متناسDDبی صDDورت به یعDDنی. باشد داشته هDDایجنبه...( و پDDذیری انعطDDاف تحویDDل، كیفیت، هزینDDه، نظDDیر)عملكDDرد مختلف مختلف سDDDطوح و...( و نDDDوآوری رقبDDDا، ذی نفعDDDان، مشDDDتریان، نظDDDیر)مختلف

.باشد داشته تمركز( بخشی و كلی عملكرد نظیر)سازمانی روی بر عملكDDرد هDDایشاخص كه آنجا از: بایستد بخشی سازیبهینه مقابل در ▪

رفتDDار به تواندمی هاشDDاخص از نامناسب ایمجموعه اثرگذارنDDد، كاركنDDان رفتDDار در تنها كه كاركنDDانی دیگDDر، عبDDارت به. شود منجر كاركنان طرف از غیركاركردی

است ممكن هسDDDتند، خDDDود به مربDDDوط عملكDDDرد شDDDاخص بهبDDDود و ارتقDDDاء پی عملكDرد در بهبDDود و باشد مDدیران هDایخواسDته با تضDاد در كه بگیرند تصمیماتی

یك. شDDود منجر سDDازمان كلی عملكرد حتی یا و هاقسمت دیگر آسیب به هاآن واحد.كند جلوگیری هاسازیبهینه گونهاین از باید عملكرد ارزیابی سیستم

مناسب عملكDDرد ایجDDاد بDDرای: باشد محDDدود آن عملكDDرد هDDایشDDاخص تعDDداد ▪ -شDDاخص تعداد افزایش. باشند محدود عملكرد هایشاخص تعداد كه است ضروری

ایاسDDتفاده آنها از كه اطالعDDاتی گDDردآوری. دارد بیشDDتری تحلیل زمDDان به نیاز ها كه هDDاییداده تنها كه است ضDDروری بنDDابراین،. شDDودمی تلقی اتالف یك شDDودنمی

مDDورد مزایDDای از آنها گDDردآوری هزینه و دارند كDDاربرد خDDاص هDDدف یك بDDرای هDDایشDDاخص تعDDداد افزایش چنینهم(. ۲)شوند گردآوری نیست بیشتر انتظارشان

شDDودمی مDDوجب امر این كه دهدمی افDDزایش را اطالعات انباشت ریسك عملكرد،.باشد نداشته وجود هاشاخص بندی اولویت امكان كه

دادن عملكDDرد، ارزیDDابی سیسDDتم یك هDDدف: باشد آسDDان آن به دسترسی ▪ دربDDاره مهم نكته لذا. است مناسب شخص به و مناسب زمان در مهم، اطالعات

به هاآن اطالعDDات كه شDDوند طDDراحی ایگونه به باید كه است آن هاسیسDDتم این آنها بDDرای و گDDیرد قDDرار آن از كننDDدگان استفاده دسترس در و یافته بهبود راحتی

.باشد فهم قابل مشخص هدف باید عملكرد شاخص یك: باشد جامع عملكرد هایشاخص شامل ▪

شاخصی هر برای نیز مشخص غایت یك كه است ضروری عالوه به. باشد داشته غایت آن به بایستی آن قالب در كه شود مشخص زمانی چارچوب و شود تعریف

.شد نائل

-مفهوم چابكي سازمانی2-2 موضوع چابکی چیزی نیست که بتوان آن را فقط برای بخش خصوصی در

تواند عرصه مناسبی بDDراینظر گرفت. به کارگیری چابکی در بخش دولتی نیز می

41

رشد و بالندگی این مفهوم باشد. البته برخی اعتقاد دارنDDد کDDه بDDا توجDDه بDDه عDDدم وجود رقDابت و سDDرعت در بخش دولDتی، و در یDک کلمDه عDدم وجDود پویDایی در

ربط اسDDت.معنا و بیمحیط کاری و عملیاتی آن، عمال بیان چابکی در این بخش بی رجوعان خود و نیازولی این اعتقاد وجود دارد که بخش دولتی به دلیل کثرت ارباب

هDDا و در راسDDتای بالنDDدگی و تعDDالی خDDود درهDDای آنبیشتر به رفع نیازها و خواسDDته تر از همه هزینه، بیشتر از بخش خصوصDDی بDDههای سرعت و کیفیت، و مهمزمینه

دهد كه مؤسسات دولتي چابك، نرخ موفقيتمطالعات نشان ميچابکی نیاز دارد. تحDولي نسDبت بDه همتايDان اي )تقريبا بيست درصد( در اجDراي اقDداماتفزاينده

پDDذيري بيشDDتر وهDDايي كDDه در زمينDDه سDDرعت، انعطDDافدولت .آورندخDDود بدسDDت مي شDDان خواهنDDدكنند، به احتمال قوي به اهDDدافگذاري ميسرمايه پاسخگوئي فراوان

تكنولوژيكي با سرعت هر چDDه زيرا عوامل سياسي، اجتماعي، اقتصادي و،رسيد ها و تصميمات آنها تأثير گذارده، شهروندان و بازرگانDDان بDDه خDدماتتمام، بر دولت

تDDر ازبايسDDت سDDريعهDDا ميمشيتري نيDDاز داشDDته، و در نتيجDDه خطوتخصصير تسريع موفDDقاتسسDDؤانجام اين امور، م با و مسلما، تدوين و اجرا گردند،گذشته تهيه

،1389د)سDDیالوی، د شDDنDDبه انجام رسالت و كسب اهDDداف سDDازماني خDDود خواه36.)

- سير ظهور و پيدايش مفهوم چابكي2-2-1 ي، در پي تحDDوالت گسDDترده1990 تا اواسط دهه 1980از اواخر دهه

هDDا و اقDDدامات زيDDادي بDDراي شDDناختاقتصادي و سياسي در سرتاسر جهان، تالش لي)اندكار جهاني انجام شDDدهو هاي جديدي كسب ها و عوامل مؤثر بر نظامريشه

اياالت متحده امريكا براي اولين بDDار، وقDDتي كDDه ركDDود(.1،1999،268و همكاران و كار جهاني خصوصا در عرصه توليد به چشم ديDDد، گيري را در سهم كسبچشم

گDDروهي از1991سDDكان رهDDبري اين نهضDDت را در دسDDت گDDرفت. در سDDال متخصصان صنعتي مشاهده كردند كه نرخ افDDزايش تغيDDيرات در محيDDط كسDDب و

-هاي توليدي سنتي در جهت تطبيق و سازگاري با آن سريع سازمانكار، از توانايي-هايي كDDه بDDراي آنهDا ارائDDه ميها در استفاده از مزاياي فرصتتر است، اين سازمان

شد، ناتوان بودند و اين توانايي در تطDDبيق بDDا شDDرايط تغيDDير، ممكن بDDود در بلنDDد شان شود. بنابراين براي اولين بDDار، در پيمدت باعث بروز ورشكستگي و ناكامي

نشسDDت بسDDياري از متخصصDDان علمي و اجDDرايي صDDنعت، پDDارادايمي جديDDد در يكم« به وسDDيله و هاي توليدي در قرن بيستگزارشي تحت عنوان »راهبرد بنگاه

منتشر و به همگان معرفي شDDد. البتDDه پيش از انتشDDار اين سDDند2مؤسسه ياكوكا هاي با حمايت مالي نيروي دريايي ایاالت متحده امريكDDا و بDDهراهبردي دانشگاه لي

همراه مؤسسه ياكوكا مطالعاتي را بر روي سيزده سازمان بDDزرگ ماننDDد جDDنرال ام و ...انجام داده بود. هدف از مطالعه فDDوق، پاسDDخبيموتورز، جنرال الكتريك، آي

يكم داراي چDDه وهاي قDDرن بيسDDتهاي موفق در سالبه اين سؤال بود كه سازمان هايي خواهند بود. پس از آن، بيش از يكصد سازمان نيز مورد مطالعه قDDرارويژگي

، نتDDايج تحقيقDDات فDDوق در كتDDاب اسDDتيون گلDDدمن،1995گرفتند. بعدها در سDDال

1 Lee&la2-Iacocca Institute

42

تDDوان بDDه اين مDDواردنايجل و پريس منتشر شد. از جمله نتايج تحقيقات مذكور مياشاره داشت:

هاي توليDDدي وهاي رقابتي جديد تحوالت بسياري را در ميان سيستممحيط -1ها به وجود آورده است؛سازمان

هايي كه داراي مزيت رقابتي در اين محيط جديDDد باشDDند، چابDDك وسازمان -2پيشرو هستند؛

پذير، دارا بودن نيروي كارالزمه كسب چابكي، وجود سيستم توليد انعطاف -3هاي تيمي است؛ وپذير، و ساختار مديريتي مشوق نوآوريدانش

هاي امريكايي نتواننDDد بDDه سDDمت توليDDد چابDDك حDDركت نماينDDد،اگر سازمان -4 استاندارد زندگي در اين كشDDور بDDا خطDDر جDDدي مواجDDه خواهDDد شDDد)جعفرنDDژاد و

(.36، 1386شهايي، ، كشDDورهاي امريكDDايي و اروپDDايي تغيDDير پDDارادايم1980در اواخDDر دهDDه

توليدي)از توليد انبوه به سمت توليد ناب( را بDDا آهسDDتگي پذيرفتنDDد، كDDه اين امDDر منجر به از دست دادن سود و سهم زيادي از بازار برخي صDDنايع در كوتDDاه مDDدت شد. از اين رو دولت امريكا تشخيص داد مشكلي در بخش توليد وجود دارد و بDDه همين علت مطالعه روي نقاط قوت و ضDDعف توليDدي را بDDه مؤسسDات دولDتي و خصوصي مانند مشاوران گروه بوستون سپرد. پيشنهاد شد كه اگر اياالت متحDDده بخواهد در سطح رقابت جهاني باقي بماند، بايد اين واقعيت را بپذيرد كه نيازمنDDد دنبال كردن رويكردهاي متفاوتي است. بدين ترتيب، حركت به سمت توليد چابك

هاي اياالت متحده و بعDDدها كشDDورهايو دستيابي به چابكي در دستور كار سازماناروپايي قرار گرفت.

گفتني است كه اولين كسي كه مفهوم »مؤسسه چابك« را مطرح كرد، پيتر سDDنگينهاي توليدي موجDDود را بDDا نDDاويدراكر بود. در آن زمان وي ساختار شركت

اي ازتوانDDد بDDا مجموعهمقايسه نمود. دراكر بيان كDDرد كDDه يDDك نDDاو بDDزرگ تنهDDا مي هDDاي پارنDDدي بDDر اسDDاستDDر جDDايگزين شDDود، و از اين رو سDDازمانهاي كوچكناوگان

لي و)پذيري و پاسخگويي خود را افزايش دهندماهيت ساختاري خود، بايد انعطاف(.1999همكاران،

- تعریف چابکی2-2-2 واژه چابکی در فرهنگ لغات، به معنای حرکت سDDریع، چDاالک، فعDال، و

توانDDایی حDDرکت سDDریع و آسDDان، و قDDادر بDDودن بDDه تفکDDر سDDریع و بDDا یDDک روش هوشمندانه به کار گرفته شده است. از واژه چابکی تعاریف بسیاری شده است،

یگDDر نیسDتند. این تعDاریفیDDک از آنهDا مخDDالف و نDDاقض یکDDداما با این وجDود، هیچ دهنDDد. امDDا بDDا توجDDه بDDهعموما ایده »سرعت و تغییر در محیط کDDار« را نشDDان می

جدید بودن بحث چابکی، تعریف جامعی که مورد قبول همگان است وجود ندارد. (، چDDابکی بDDه معنDDای توانDDایی هDDر سDDازمان در1999بDDه زعم شDDریفی و ژانDDگ)

بینی تغییرات موجود در محیط کسب و کDDار اسDDت. چDDنیناحساس، ادراک، و پیش هایی باید بتوانند تغییرات محیطی را تشخیص و به آنها بDDه عنDDوان عوامDDلسازمان

برایDان ماسDکل) (.D،32 1386رشDDد و شDکوفایی بنگرنDد)جعفرنDژاد و شDهابی، (، چابکی را توانایی رونق و شکوفایی در محیط دارای تغییر مDDداوم و غDDیر2001

-اي از توانمنDDدي ها و شايسDDتگيچابکي مجموعهبینی تعریف کرده است. قابل پیش

43

هDDاي مملDDو ازهايي است کDDه بDDاعث بقDDا و رشDDد سDDازمان در رويDDارويي بDDا محيط شود.شرايط عدم قطعيت مي

گويي بDDه تغيDDيرات بDDهچابكي به توانايي خالقيت و پاسخدر تعریف دیگری -كDDار گفتDDه مي و منظور رسيدن به منافع مورد نظDDر دريDDك محيDDط متالطم كسب

-( معتقDDد اسDDت چDDابکی را می1999)2 ورنDDادات.(1،2008،71گالگر و وورلشود) سویی نزدیک سازمان با نیازهای متغیر کاری، در جهت کسDDبتوان به صورت هم

( معتقدنDDد چDDابکی بDDه معنDDای2003)3مزیت رقابتی تعریف نمود. کDDای و پDDرینس هDDاییواکنش به تغییرات ناگهانی و رفع نیازهای متغیر مشتریان بر اساس مؤلفDDه

بDDه طDDور كليچون قیمت، مشخصه، کمیت، کیفیت، و تحویل به موقع اسDDت.هم گDDويي سDDريع توانايي يك سازمان براي درک تغيير محيطي و سپس پاسخ،چابكي ،تواند تغييرات تکنولوژيDDک و کDDاري به آن تغيير است. اين تغيير محيطي ميآو كار

(.1384)فتحیان و همکاران، يا تغيير نياز مشتري باشد

- ابعاد چابکی سازمانی مورد استفاده در پژوهش حاضر2-2-3 بیDDنی درهای چابک نگران تغییر، عدم اطمینان و عDDدم پیشمؤسسات و سازمان

تغییر، عدم اطمینDDان محیط کسب وکار هستند. این مؤسسات برای رسیدگی به هDا نیازمندنDDد.بینی در محیط کسب و کار به شDDماری از متمDDایز کننDDدهو عدم پیش

گیرنDد، کDه بDDه عنDوان مبنDDای حفDDظ و چهار عنصر اصلی را در بDر می4هااین قابلیتروند:توسعه چابکی به شمار می

)واکنش(: که به توانایی تشخیص تغیDDیرات، و واکنش سDDریع و5گوییپاسخ-1برداری از آنها اشاره دارد.بهره

کند.: که به توانایی کسب اهداف سازمانی داللت می6شایستگی-2

:است زیر موارد شامل فاکتور این-استراتژیک دیدگاه داشتن-افزارينرم و افزاريسخت مناسب هايتکنولوژي-محصول کیفیت -هزینه اثربخشی -جدید محصوالت معرفی بودن باال-تغییر مدیریت -افراد شایستگی و دانش قابلیت -عملیات کارایی و اثربخشی-خارجی و داخلی هماهنگی -سازي یکپارچه-

1 Gallagher&Worrell2 Vernadat3 Perins4Capabilities2 5-Responsiveness 6-Competency

44

و قابلیت سازگاری: عبDDارت اسDDت از توانDDایی بDDرای جریDDان1پذیریانعطاف-3 دادن به فرایندهای مختلDDف و کسDDب اهDداف مختلDDف، بDDا اسDDتفاده از امکانDDات و

تسهیالت یکسان. هDDا درکمDDترین زمDDان )تیزی(: عبارت است از توانایی انجام فعDDالیت2سرعت-4

(. این بعد شامل:2، 1384زاده ،ممکن )شهایی و رجببازار، به جدید محصوالت عرضه - سرعتمحصوالت، هنگام به و سریع - تحویل

.است عملیات زمان در - سرعتتوانایی این باید ها را مد نظر داشتهاگر سازمانی به دنبال چابکی است،

-گویی نسبت به راهبردها، فناوریباشد. بدون شک، کسب چابکی به قابلیت پاسخ ها، کارکنان، فرایندها و تسهیالت کاری نیز نیازمند است. هDDر چنDDد منظDDور توجDDه

هDDا نیسDDت و ممکن اسDDتپوشDDی از سDDایر گزینDDههDDا و چشDDمصرف بDDر این مؤلفه های دیگDDری نDیز همچDون کDار تیمی، مشDارکت، کیفیت، و هزینDه هم بDرایمؤلفه

های چابکی باشد.سازمان یا شرکت جز قابلیت

(2، 1384زاده و شهایی،)رجب ( : ابعاد چابکی در سازمان12- 2شکل)

اصل يک متدلوژي براي ترکيب آنها به يک سيستم مرتبDDطچهاربا استفاده از اين هDDاي رقDDابتيچDDنين از آنهDDا بDDه عنDDوان ظDDرفيتو يکپارچDDه ايجDDاد شDDده اسDDت و هم

خواهDد چابDکاستراتژيک نيز نام برده شده اسDDت. بنDابراين اگDر يDک سDازمان مي اصل را در نظر داشDDته باشDDد. دسDDتيابي بDDه چDDابکي نيDDاز بDDهچهارباشد، بايد اين

ها، افراد و فرآينDDد ها اسDDت. بDDدينها، تکنولوژيواکنش نشان دادن در بعد استراتژي ترتيب ، تمام حوزه هاي سازمان نياز به داشتن حاميDDان چDDابکي بDDراي پاسDDخگويي موثر به تغييرات محيط دارند. در گذشته براي کمک بDDه مDDديران در دسDDتيابي بDDه چابکي سDازمان ، مطالعDات زيDادي بDDراي شناسDDايي وسDDايل چDابکي کDه مDDديران

هDDايتوانند آنها را بDDر طبDDق اسDDتراتژي سDDازمان ، فرآينDDدها و سيسDDتمسازمان مي عنصر جزئي در چابكي شناسDDايي شDDد:چهاراطالعاتي انتخاب کنند، انجام شد و

گDDذاري بDرايتحويل ارزش به مشDتريان؛ آمDDادگي در مواجهDه بDراي تغيDDير؛ ارزشی.دانش و مهارت انساني؛ ايجاد همکاران مجاز

1-Flexibility 2Speed or Quickness-?

45

قابلیتهای چابکی

پاسخگویی

شایستگیسرعت

انعطافپذیری

 ها، فناوري و افDDراد رسDDم شDDده روابط ميان عوامل چابكي، سازمان13-2شكل به دسDDتيابي در افDDراد اهميت كه است  ايDDDن يكي از معDDدود نمودارهDDايي. است

. عنوان عامل اصلي در موفقيت هر سازمان را تصديق مي كندبه و چابكي

مدل چابكي سازماني( 13-2)شكل به بهDDتر رقDDابت بDDراي هاسازمان سخت و نرم ابعاد که شودمي فرض مدل، اين در

سDDمت به سDDازمان هDDدايت در. شDDوندمي داده سDDوق پيشDDرفته هDDايفنDDاوري سمت سيسDDتم هاي مDDؤثر، رهDDبري انگDDيزش، طريق از بسترسDDازي پيشرفته، هايفناوري

و بDDازار دانش در چDDابكي بر عالوه چDDابكي.است اهميت حDDائز غDDيره و پDDاداش دارد. بستگي نيز چابكي هاي موريتما و اهداف ايجاد در رهبر توانايي به محيط،

سDDريع سDDازگاري و تغيير پذيرش و بيني پيش براي سازماني هايپاداش با امر اين-مي پشDDتيباني آن از بDDردن سDDود بDDراي بDDازار شرايط در تغيير ايجاد حتي يا آن، با

اسDDتفاده و سازماني نفعانذي خالقيت و مهارت قدرت به توسل طرفي، از.شود پاسDDخگويي مDDيزان و پDDذيريانعطاف افزايش موجب هافناوري از موقع به و درست

با مDDوثر ارتبDDاط ايجDDاد با تواندمي سازمان که است حالت اين شود. درمي سازمان هDDايخواسDDته و نيازها عبDDارتي به يا و خدمات و محصوالت موقع به کنندگان،مينتا

سه سDDازمان، اگر يابDDد. حDDال دست توليDDدي چDDابکي به و گفته پاسخ را مشتريان سه اين وضDDعيت بهبDDود در و داده قرار مدنظر را کيفيت و سرعت هزينه، مؤلفه يDDافت. خواهد دست سDDازماني چDDابکي به بکوشDDد، سDDازمان سراسر در مؤلفه

و سرعت، کيفيت، لفهؤم سه پايه بر سازماني چابکي که گفت مي توان بنابراين، سه اين سازماني چابکي به نيل براي بايستمي هاسازمان و شودمي سنجيده هزينه منبع اطمينDDان عDDدم و تغيير چابك، رقباي براي .برسانند عالي سطح به را مقوله تغييرات با رويارويي براي است. بنابراين دائمي موفق روشهاي از هافرصت احياي دسترسي و انسDاني، دانش مهDارت، ابتكDDار، به متکي چDابكي قبلي، سابقه بدون(.56 ،1389 )سیالوی،است اطالعات به افراد

46

- مضامین کلیدی در مفهوم چابکی2-2-4-شود: مدیریت شایستگیبرای چابکی در سازمان چهار مفهوم کلی تعریف می

.))محDDورهای کلیدی، سازمان مجازی، قابلیت نوسازی سازمان، و سازمان دانشYusuf & deleye, 2002, این مفDDاهیم در درون تمDDامی تعDDاریف چDDابکی بDDه458

-( می14-2شوند. بر این اساس، این مفاهیم به صورت شDDکل)وضوح مشاهده میشند:با

1های اساسی- مدیریت شایستگی2-2-4-1

های کلیDDدیهای کلیدی است. شایستگیاولین مفهوم اساسی در چابکی، شایستگی (1995کنند. از دیدگاه پراهالDDد و همDDل)های پنهان یک درخت تشبیه میرا به ریشه

ای از فرایندهای یادگیری جمعی است کDDههای کلیدی به معنای مجموعهشایستگی هDDا توجDDه داشDDته و سDDببهDDا و قDDابلیتبر توسعه و تشریک دامنه متنDDوعی از مهDDارت

ها در دو سطح فDDرد و سDDازمان،گردند. این شایستگیاستحکام و قوت سازمان می شDDود.به نیروی کار و محصوالت اشاره دارند که به آنهDDا منDDابع بحDDرانی اطالق می

هDDا، دانش، رفتارهDDا، وهای کلیدی نیروی انسانی عبDDارت اسDDت از مهDDارتشایستگی های کلیدیتوان شایستگیگذاری در تعلیم و تربیت انسانی، میتجربیات. با سرمایه

سDDاالریهای سازمان را افزایش و توسDDعه داد. شایسDDتهکارکنان و در نتیجه قابلیت گانDDهبه دلیل اهمیت راهبردی و منافع بلندمدت آن، باید منجر به این شرایط سDDه

- رسDDیدن بDDه بینش وسDDیعی از2- قابلیت پDDذیرش ریسDDک زیDDاد، 1و خاص گردد: های مشDDتری در محصDDوالت و خDDدمات نهDDایی. البتDDهسازی ارزش- غنی3بازارها، و

ای نیست. مدیریت باید از مسDDؤلیتی منحصDDر بفDDردمحور بودن کار سادهشایسته دانش در سDDازمان برخDوردار باشDDد. این کDار بDاهای اصDلی کسDبدر قبال مهارت

هDDای مفقDDودهشDDود، تDDا حلقDDههای اساسDDی سDDازمان شDDروع میلیست کردن قابلیت-ها احیا میی همکاری و اتحاد با سایر سازمانها به وسیلهمشخص گردد، این حلقه

.(1995پراهالد و همل،)شوند

2- سازمان مجازی2-2-4-2

-ها، متفاوت است. مصداق و نمونهسازمان مجازی از ائتالف سنتی سازمان ی بارز یک سازمان چابک، استفاده از سازمان مجازی اسDDت. سDDازمان مجDDازی،

1-Core Competency Management 2 Virtual Organization

47

چابکی

سازمان

سازمان مجازی

سازمان دانشمحور

نوسازی قابلیDDت سازمان

مدیریت شایستگی های

اساسی

( مفاهیم کلیدی چابکی )يوسف و 14-2شکل)(2002،458استيلي،

-ی جدیدی از سDDازمان را معDDرفی میی نو در مدیریت است که شکل و گونهواژه ی فنDDاوری اطالعDDاتیهای به عمل آمده در عرصهکند. تغییرات گسترده و پیشرفت

، ضDDرورت تجدیDDد نظDDر در مسDDایل مختلDDف از جملDDه سDDاختاردر چند دهه گذشته های اطالعاتی نظیر اینDترنت،ناپذیر کرده است. بکارگیری فناوریسازمان را اجتناب

اینترانت، پست الکترونیکی و نیز فراگیر شدن استفاده از کDDامپیوتر بDDاعث شDDده های سDDنتی،های سازمانی جدیدی که ماهیتی کامال متفاوت با سازماناست تا شکل

هDDا بDDهساالر دارند، پا به عرصه وجود بگذارند. سDDاختار این سDDازمانبزرگ، و دیوان هDDای ارتبDDاطیصورت واحDDدهای کوچDDک، خودکفDDا و منعطDDف، همDDراه بDDا سیسDDتم

تDDوان بDDه رقDDابت جهDDانی، ایجDDادهای سDDازمان مجDDازی میپیشرفته است. از ویژگی های ارتباطات، تغییر سDDاختاری بیشتر از فناوریانگیزه در نیروی انسانی، استفاده

دهی اجتماعی وپسسازمانی، کارآفرینی، طراحی مجدد مشاغل، حمایت از حساب افDDزار، و پویDDایی فراینDDدافزار به جای سختحفاظت از محیط زیست، تأکید بر نرم

در سازمان مجازی عامل مهمی که مجDDازی بDDودن را.گذاری اشاره کردمشیخط هDDای دیگDDر، و تDDأمین خDDدمات و کاالهDDا بDDاها به سازمانکند، واگذاری فعالیتتعین می

-سDDپاریها یا برونهمکاری واحدهای خارج سازمان است. هر اندازه که این واگذاری پراهالDDد)کندتر باشد، سازمان بیشتر به سوی مجازی شدن حDDرکت میها گسترده

(. بنا به فرض، سازمانی که تا حدودی کارها را به واحDDدهای داخلی1995و همل، تفویض کرده، سازمان مجازی محدود است، و سازمانی که اغلب قریب به اتفاق

های بیرونی واگذار کرده است، سازمان مجازی کاملهای خود را به سازمانفعالیت ای، سازمان بدون مرز و اخیرااست. در مجموع، سازمان پارندی، سازمان شبکه

ی سDDازمانهDDای متفDDاوتی از مقولDDهسDDازمان سDDه وجهی شDDبدری، هDDر یDDک روایت(.51، 1386مجازی هستند)جعفرنژاد و شهایی،

1- قابلیت تجدید ساختار2-2-4-3

-توانند تغییر قابل توجهی را در تمرکز، تنوعهای چابک به راحتی میسازمان و کار خود را برای تسریع در رسیدن به یک هDDدف خDDاصبخشی، نوسازی کسب

بهایی را برای سDDازمان بDDههای گرانای که این امر بتواند فرصتایجاد کنند؛ به گونه دستی در رقابت هستند، پاهDDارد و همDDلها قادر به پیشارمغان بیاورد. این سازمان

هDDا ودانند که نقشه وسیعی از توانDDاییکلید این امر را ایجاد یک برنامه راهبردی می هDDا دارایسDDازد. این نDDوع سDDازمانهای اصلی سازمان را نمایان میها، و مهارتقابلیت

موقعیت خوبی بوده و امتیازاتی از قبیل سرعت، به دست آوردن بازار بیشDDتر، و گDDذاری کنDDدهایی سرمایهچابکی را دارند. برای این منظور مدیریت باید در فناوری

( 2،2002،460کنند)يوسف،استيليپذیری عملیاتی را ایجاد میکه انعطاف

3محور- سازمان دانش2-2-4-4

هایی که قصد دارند چابک شوند، باید ایجDاد نDیروی کDار خDوب آمDوزشسازمان ها، تجربیات، و دانش مناسDDب بDDه عنDDوانای از مهارتدیده و با انگیزه، با مجموعه

یهDDایی بDDه وسDDیلهنظر قرار دهند. چنین سDDازمانهایشان، مدجز اساسی استراتژی-شان است، هدایت مییاطالعات و دانشی که در اختیار و در دسترس نیروی کار

1 Stracture Reconfiguration2 Yusuf&sdeleye3-Knowledge Based Organization

48

تDDوان گفت کDDه تفکDDر »دانش قDDدرت بDDه منزلDDه قDDدرتشوند. به طور خالصه می محDDور از درکفرماست. مفهDDوم سDDازمان دانشهایی حکماست« بر چنین سازمان

های کDDاریهای موفقیت در فعالیتکنندهفزاینده دانش و اطالعات به عنوان متمایزشود.ناشی می

- اصول چابکی در بخش دولتی2-2-5 ای در دنیای کسب و کار نیست. در طی، چیز جدید و تازه1موضوع دولت چابک

ای دم از دولت چابDDکمداران همواره در ظاهر به گونههای انتخابات، سیاستدوره هDDایهDDای سDDازمانزنند، اما با این حال، جDDدا از امDDور سیاسDDی، نتDDایج و مDDوفقیتمی

دهDDد کDهبرانگDDیز اسDDت. مطالعDات نشDDان می دولتی چابک جالب توجDه و تحسDDین های دولتی چابک در اجرای اقدامات تحولی نسبت به همتایان و همترازانسازمان

هDDایی کDDه در زمینDDه سDDرعت،آورنDDد. دولتای بدسDDت میخود، نرخ موفقیت فزاینده کننDDد، بDDه احتمDDالگDDذاری کالنی میگویی بهتر سرمایهپذیری بیشتر، و پاسخانعطاف

شان خواهند رسید، زیرا عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی،بسیار زیاد به اهداف هDDا و تصDDمیمات آنهDDا تDDأثیر گذاشDDته،و فنDDاوری بDDا سDDرعت بسDDیار بDDاال، بDDر دولت

تDDری نیDDاز دارنDDد، و در نتیجDDهتر و تخصصیشهروندان و بازرگانان به خدمات سریع تر از گذشته تهیه، تدوین، و اجرا گردند و مسDDلما بDDاها سریعمشیاین امر باید خط

انجام این امور، مؤسسات موفق به انجام رسالت و کسب اهDDداف خDDود خواهنDDد هDا از طریDDق مبDDادالتآوری مالیDDاتهDایی چDDون جمDDعهDای جدیDDد چDDالششد. فنDDاوری

های مجازی را نیز در بر دارند. برخی از مؤسسDDات دولDDتی ایناینترنتی و سازمان کDDار،و دانند: دگرگونی روش انجDDام کسDDب ها را فرصتی برای موارد زیر میچالش

-گیری و عملیDDات آنهDDا را افDDزایش میتهیه و تدوین راهبردهایی که سرعت تصمیم گویی به مشتریان، و تغییر درپذیری منابع و ساختارهای آنها و پاسخدهند، انعطاف

(. عموما مدیران بخش دولDDتی،DD،59 1389محیط سیاسی و اقتصادی )سیالوی، سDDریع و مDDؤثر بDDه نیازهDDا وچابکی را استعداد و توانایی کل سازمان برای پاسDDخ

دانند. در این راستا، یک سازمان چابک دولتی، بایDDد از طDDرفیهای متغیر میفرصت ها( را بازسازی نموده و از طرف دیگر، جنبه ذهنیجنبه فیزیکی )عملیات و دارایی

)چارچوب ذهنی انجام وظایف( وظایف خود را مجددا شناسDDایی نمایDد. از منظDر دیگDر چDابکی نDوعی جهت و سDوگیری بDه سDمت شDهروندان اسDDت. شDهروندان

هDDایمعتقدند که قDDوانین، مقDDررات، و بوروکراسDDی زیDDادی بDDر اقDDدامات و فعDDالیت فرماست، و اگر کسDDی بخواهDDد کDDاری را در بخش دولDDتیهای دولتی حکمسازمان

ها فیلتر عبور کرده و به مقصد خDDود برسDDد. بDDه همین دلیDDل،انجام دهد باید از ده هDDای بخش دولDDتی نمایDDان گDDردد، الزم اسDDت دیDDداگDDر بناسDDت چDDابکی در فعDDالیت

شهروندان را تغییر داده و درصدد همکاری آنها با بخش دولتی برآییم. اگDDر بخش دولتی به چابکی دست یابد، بسیاری از ساز و کارهای فرسDDوده و قDDدیمی را دور

های خودگردد، و هدفرسانی نایل میهای خاصی در زمینه خدماتریزد، به پیشرفتمی سازد. برای رسیدن به این نتDDایج،را متوجه برآورده ساختن نیازهای شهروندان می

بخش دولتی باید به سه اصل توجه نماید:-بینی رویDDدادها، درک تغیDDیرات مDDورد نیDDاز، و تجدیDDد سDDاختار خDDدمات- برای پیش1

ها بکند؛ را از شبکهرسانی بر آن اساس، بخش دولتی باید بهترین استفاده1-Agile Government

49

ها و مقابلDDه- بخش دولتی باید ثابت کند توانایی یادگیری شیوه انجام بهتر فعالیت2ها را دارد؛ با چالش

- بخش دولتی باید کDارآیی و اثربخشDی در منDابع در دسDترس خDود را افDزایش3دهد. های چابکی در بخشبر اساس این اصول، در ادامه چهارده نشانه از مؤلفه

های عملکردی نیستند، بلکه سDDازوکارهایدولتی بیان خواهد شد. البته این شاخصهای دولتی به سمت ابعاد مختلف چابکی هستند.حرکت سازمان

بن@@دیبی@@نی، درک و پیک@@رهه@@ا ب@@رای پیشاصل اول: استفاده از شبکهمجدد تغییرات

کننDDدهای متغیر شهروندان: همگDDان اذعDDان میبینی و درک خواسته پیش:1نشانه هDDا ورسانی؛ عدم آگاهی از خواسDDتهکه علت اصلی ناکامی دولت در بخش خدمات

هDDای مربDDوط بDDهنظرات شDDهروندان اسDDت. بنDDابراین بخش دولDDتی چابDDک از داده هDای شDهروندان بDDرای تشDDخیص و تDDأمین نیازهDDای آنهDاتقاضا، مصDرف، و شDکایت

استفاده خواهد کرد. بDDه عبDDارت دیگDDر، بخش دولDDتی بDDا دسترسDDی بDDه اطالعDDاتتواند:های شهروندان میمربوط به نیازها و خواسته

بینی و برطرف سازد؛انتظارات شهروندان را پیشهای شهروندان را بهبود بخشد؛انتظارات و خواستهبر الگوهای تقاضاهای شهروندان در آینده نفوذ کند؛بر قوانین و مقررات دولتی در آینده تأثیر بگذارد؛ وهDDالیتدریافت تأیید سیاسی، بودجDDرای فعDDراردادی بDDداماتای، و قDDا اقDDا یDDه

محلی را سرعت بخشد. طDDراحی مجDDدد عملیDDات بDDه مDDوازات تغیDDیرات تقاضDDای قDDوانین و:2نش@@انه

گDDیرد،شهروندان: بخش دولتی چابک بسیاری از فرایندهای گذشDDته را بDDه کDDار می اما برای شفاف و منعطف ساختن این فرایندها، از فنDDاوری اطالعDDات نDDیز بهDDره

های صرفا مدرن یDDا جدیDDد مDDدنظر نیسDDتند، بلکDDهبرد. البته در اینجا، آغاز فعالیتمیباید فرایندهای جاری را به درستی طراحی کرد.

: داشتن تعامالت گسترده با کارکنان و شهروندان: به منظDDور شناسDDایی3نشانه دهنDDدگان، تعامDDلو تأمین نیازهای شDDهروندان، بخش دولDتی بایDد بDDا آنهDا و خDدمت

دهند کامال مطلع باشند.دوستانه و آزاد داشته و از اثرات اقداماتی که انجام می کاهش تعداد مراحل انجام یک فرایند: پس از طDDراحی مجDDدد عملیDDات:4نشانه

هDDا اسDDت. بDDرایکاری، یکی از اقدامات مهم و محرک، سرعت بخشیدن به فعالیت این منظDDور بخش دولDDتی چابDDک بایDDد در هنگDDام برخDDورد بDDا شDDهروندان، تعDDداد و

مراحل اجرایی را به حداقل رسانده و با سرعت و دقت کامل به پایان برساند. تDDر بDDرای شDDهروندان)ماننDدهDای ارتبDDاطی بیشDDتر و مناسDDب تدارک کانال:5نشانه

اینترنت، تلفن، پست(. و ملی: در شDDرایط هDDای فDDردی، محلی: همدردی با شهروندان در بحDDران6نشانه

بحرانی، الزم است بخش دولتی تDDدابیری را از پیش بیندیشDDد و در صDDورت بDDروزهای غیرمنتظره سریعا تمهیدات از پیش تعین شده را به اجرا بگذارد.بحران

-ه@@ا و پاس@@خاصل دوم: اطمینان به یادگیری نحوه انجام به@@تر فع@@الیتهاگویی به چالش

: در دسترس قرار دادن اطالعات مورد نیاز شهروندان.7نشانه

50

-سDDازی بینشآموزی از تجربیDDات، و نهادینDDه اندیشیدن به پیشرفت، عبرت:8نشانههای حاصله.

رسانی بهتر به شهروندان در تمامی نقاط. خدمات:9نشانه

اصل سوم: بهبود کارایی واثربخشی منابع در دسترس : پیگیری وضعیت و ارزش تمامی منابع و تبدیل هر چه بیشتر اطالعات10نشانه

ها.به دارایی جDDویی درسپاری و تدارک کاالها و خدمات جهت افزایش و صرفه: برون11نشانه

مقیاس توأم با حداقل وابستگی. هDا بDرای اسDتفاده درهDا و توانDDاییمحوری، توسعه مهDارت: حفظ شایستگی12نشانه

های خاص.زمان : اخذ و اجرای تصمیم جمعی و مناسب بDDه کمDDک فنDDاوری اطالعDDات و13نشانه

های ارتباطی مناسب.گسترش و ابالغ اطالعات و اخبار از طریق کانال های دولتی بDDا اسDDتفاده از کDDاراترین: ترغیب شهروندان به انجام فعالیت14نشانه

های موجود.روش ( اطالعDDات، هوشDDمندی،2006هDDای بDDاال، آبراهDDام نDDاوا )با وجDDود اصDDول و نشDDانه

ایریزی، مدیریت و اجDرا، بازرسDی و همDاوری متقابDل را جDز اصDول پایDهبرنامه(.109-105، 1386نژاد و شهايي، داند)جعفرچابکی در بخش دولتی می

بزارهاي سازمان براي تحقق چابکيا- 2-2-6 باشDDد. در پDDذير انعطDDاف سDDازمان سDDاختار است سDDازمان: الزم سDDاختار-1

:است انجام قابل زير اقدامات سازمان، حوزه با ارتباطهاسازمان ساير با شراكت تشكيل منعطف ساختارهاي اتخاذ و تمركززايي طريق از پذيري انعطاف بهبود نوگرايي و تحول فرهنگ ترويج و توانDDايي روبروست محيطي مDDدام تغييرات با كه چابك سازمان افراد: در-2

زير اقDDدامات رابطDDه، اين در مي كنDDد، ايفا را مهمي نقش انسDDان پذيري انعطاف :مؤثرند

مشاركت فرهنگ و گروهي هايفعاليت بر تمركز سازمان پرسنل به اختيار تفويض مهم ابزار عنوان به آموزش بر تكيه مختلف هايمهارت در پرسنل وآموزش تربيت

فناوری-3 دارد. را نشده پيش بيني تغييرات با مقابله توانايي چابک توليد سيستم يک

چابك توليد سيسDDتم رو اين باشDDند. از محصDDوالت مDدل در مي تواند تغيDDيرات اين رابطDDه، اين در زير باشDDد. اقDDدامات داشDDته را جديد محصDDوالت توليد قابليت بايد

:است اهميت حائزمدرن و مناسب افزاري سخت تكنولوژي هاي روي سرمايه گذاري .يرات با انطباق منظور به توليد پذير انعطاف سيستم هاي از استفادهDDتغي

.سفارشها نوع و تركيب در

51

اق منظور به توليد پشتيباني پذيري انعطاف سيستم هاي به كارگيريDDانطب .سفارشها متغير شرايط بامجازي توليد سيستم يك پي ريزي.

اطالعات تكنولوژي -4 محتDDواي بDDودن بDDاال سيسDDتم ها، سDDاير با چابك سيستم هاي بين تمايزات از يكي

همكDDار هDDايشDDركت بين شDDده مبادله اطالعDDات حجم عالوه اسDDت. به اطالعDDاتي .مي سDDازد نمايDان تر را سDازمان هر كليDدي اطالعDات از حفاظت لزوم و باالست و پيشDDرفته ارتباطDDاتي و اطالعاتي سيستم هاي نيازمند چابك، هايسازمان بنابراين مشكالت به توجه با را اطالعات مطمئن و روان جريان هم كه بوده پذيريانعطاف راسDDتا اين باشDDد. در داشDDته را متغDDير شرايط با انطباق قابليت هم و كند تضمين

:مي شود توصيه زير اقداماتتفادهDDتانداردها از اسDDاي و اسDDات مبادلة در مناسب پروتكل هDDبين اطالع

سازمانيايجاد جهت با مدرن ارتباطي و اطالعاتي تكنولوژي و هاسيستم از استفاده

همكار هايسازمان بين در نگامههب و مناسب ارتباطدر همكاران و كنندگانتأمين مشتريان، شامل پراكنده اجزاي سازييكپارچه

. مجازي هايسازمان

خالقیت و نوآوری- 5 را خDود هايحل راه بايد خود توليدي محصول فروش جاي به چابك سازمان يك مفهDDوم واقعي تحقق چابDDك، توليد نهDDايي هDDدف واقع در كنند عرضه مشتريان به

است. اقدامات مشتريان تك تك متنوع و ويژه نيازهاي برآوردن و سازيسفارشي :باشد كارا مي تواند زير

سازمان در انديشي نو و تفكر فرهنگ ايجاد نو ايده هاي از تقدير و سرمايه گذاري آنان نظرات مداوم گردآوري و مشتريان با نزديك ارتباط مكانيسم ايجادسازي سفارشي مفهوم از پشتيباني جهت الزم افرازيسخت بستر ايجاد

(56-1،2007،58)ريز،ج.هانسوناصول طراحي سازمان چابك

اين اصول براي هر سازماني كDDه مي خواهDDد در جهت پاسDDخگويي و پيش بيDDني اصDDل طDDراحي يDDكهفت، زیرتغييرات بهتر از رقبايش عمل كند، الزم اسDDت. در

:سازمان اطالعاتي چابك آورده شده استف وDDه تعريDDه بDDوده كDDميماتي بDDوعه اي از تصDDابي: مجمDDع يDDتراتژي منبDDاس

يكپارچگي منابع داخلي و خDDارجي مي پDDردازد. ابتDDدا بDDه تشDDخيص خDDدماتي كDDه در سازمان بايد انجام شDDود پرداختDDه و سDDپس مسDDئوليت افDDراد را بDDه آنDDان واگDDذار

.خواهد كرد ها درها و شايستگينقش مؤثري در به كارگيري افراد، مهارت :مديريت منابع

.جاي مناسب خود دارد و به سازمان در تخصيص درست منابع كمك خواهد كرد

1 Reese&johnson

52

ت.شايستگيDDازماني اسDDها: چيزي كه باعث تشخيص بهترين عملكرد هاي س هاي تكنيكي تكيه داشته اند ولي باهاي اطالعاتي سنتي بر مهارتدر گذشته، سازمان

.ها توجه بسيار شده استحركت به سمت چابكي به شايستگيزرهبري: در سازمانDDهاي چابك رهبري كمتر بر روي كنترل دستوري متمرك

سDDازي، هDDدايت، اثDDر گDDذاري، تفDDويض اختيDDار و متقاعDDداست و بيشتر روي آماده.سازي تمركز دارد

.تDDنوع فرآيندها: در اينجا تأكيد روي چگونگي انجام كارتوسط سازمان اس خصيصه كليدي هستند: قابDDل مشDDاهده،چهاربه طور كلي تمامي فرآيندها داراي

.قابل تنظيم و قابل تكرار،قابل اندازه گيري زايDDه اجDDز دارد و اينكDDازماني تمركDDاختار سDDر سDDتر بDDاختاربندي: بيشDDس

سازمان چگونه در كنار هم قرار گيرند. يDDك سDDازمان چابDDك داراي سDDاختار قابDDل.انعطاف است

آمادگي تغيير: سهولت پاسخگويي در برابر تغييرات و تقاضاهاي غير قابل هDDا)در حقيقتها را موفق بDDه كسDDب فرصتپيش بيني است. آمادگي تغيير، سازمان

هDDا)در حقيقت همDDان جهنDDدگي همان چابكي كسب و كDDار( و رهDDايي از دشDDواري(.29، 1385)فتحیان و همکاران، مي كند (سازماني

دولتي هايسازمان در چابكي اهميت-2-2-7 مفهوم دولت چابك موضوعي جديد و تازه در دنياي كسب و كار نيست. در طي

اي دم از دولت چابDDكهمواره در ظاهر به گونه مدارانهاي انتخابات، سياستدوره هDDايهDDاي سDDازمانزنند، اما با اين حال، جDDدا از امDDور سياسDDي، نتDDايج و مDDوفقيتمي

دهDDد كDDه ايندولتي چابك جالب توجه و تحسين برانگيز است. مطالعات نشان مي اي)تقريبا بيست درصد( در اجDDرايفزاينده هاي دولتي چابك، نرخ موفقيتسازمان

هDDايي كDDه در زمينهآورنDDد. دولتاقدامات تحولي نسبت به همتايان خDDود بدسDDت مي كننDDد، بDDهگDDذاري ميي فDراوان سDDرمايهیگوپDDذيري بيشDتر و پاسخسرعت، انعطDDاف

عوامDDل سياسDDي، اجتمDDاعي، شDDان خواهنDDد رسDDيد. زيDDرا،احتمال قDDوي بDDه اهDDداف هDDا و تصDDميمات آنهDDا تDDأثيراقتصادي و تكنولوژيكي با سرعت هر چه تمام، به دولت

تDDري نيDDاز داشDDته، وتر و تخصصيو بازرگانان به خدمات سريع گذارده، شهروندان تدوين و اجرا گردنDDد و تر از گذشته تهيه وها سريعدر نتيجه اين امر بايد خط مشي

موفDDق بDDه انجDDام رسDDالت و كسDDب اهDDدافاتسسؤ با انجام اين امور، ممسلما هDDا ازآوري ماليDDاتهايي چون جمعهاي نوين چالشفناوري د شد.نسازماني خود خواه

از هDDاي مجDDازي را نDDيز در بردارنDDد. بDDرخيطريDDق تبDDادالت اينترنDDتي و سDDازمان دانند: دگرگوني روشها را فرصتي براي موارد زير ميمؤسسات دولتي اين چالش

گDDيري و عمليDDات آنهDDا راسDDرعت تصDDميم هDDايي كهانجام تجارت، ايجDDاد اسDDتراتژي گويي بDDه مشDDتريان، وپذيري منابع و ساختارهاي آنها و پاسخافزايش دهد، انعطاف

دهنDDد كDDه دولت چابDDك امDDريتغيير در محيط سياسي و اقتصDDادي. آنهDDا نشDDان مي هاي عميقها و مصاحبهاساس نظرسنجي واقعي و حقيقي است. در يك تحقيق، بر

دهد اداره دولتي در هشت كشDDور، نتDDايج نشDDان مي500با مقامات ارشد بيش از درصد38 درصد، در رضايت كاركنان 53وري كه مؤسسات دولتي چابك در بهره

درصد رشد و افDDزايش مشDDاهده3كنندگان مندي مشتريان يا مصرفو در رضايت هDاي جديDدي را بDراي بهبDDود كDارائي وهDاي نDوين فرصتنمودند. بDه عالوه، فنDاوري

53

دهد كه هDDر چDDهسازد. هرچند، از قديم، نتايج نشان ميها فراهم ميگويي دولتپاسخ اقDDداماتي كDDه بDDر تعDDداد انDDدكي از تDDر باشDDند، بهDDتر اسDDت.مؤسسDDات كوچك تDDري راگذارند، نسبت به آنها كه گDDروه وسDDيع نفر( تأثير مي500كاركنان)كمتر از

دهنDDد، ضDDريب مDDوفقيت بيشDDتري دارنDDد. يكي از متخصصDDانقDDرار مي مورد هدف هDDايگويد نه تنها نبايDDد برنامهدهد: تجربه به ما ميتحوالت بخشي دولتي توضيح مي

-تحول خيلي بزرگ باشند، بلكه بايد تأثير كافي را بر سDDازمان داشDDته باشDDند. هم هDDايجويي عملياتي بيشتر را از فعDDاليتمؤسسات داراي چابكي اندك، صرفه چنين

مطلب اشDDاره دارد كDDه چDDابكي بDDه كنند. اين نتDDايج بDDه اينتحولي خود گزارش مي پذيري سازماني و منابع نيDDاز دارد كDDه طبDDق تعريDDفحفظ دامنه خاصي از انعطاف

اصلي بر كارايي در هزينه باشد، دستيابي به آن غيرممكن است. اكنون اگر توجه وري، بDDر مDDزيتمانند افزايش بهره دانند كه مزاياي كلي چابكيهاي چابك ميدولت

کDDرنیتیمؤسسه ایاي كه توسط كنند. در مطالعهجوئي در هزينه سنگيني ميصرفه در لندن انجام شد، مشخص گرديDDد كDDه تقريبDDا هDDر كشDDور نمونDDه انتخDDاب شDDده،

در برداشت. استراليا، كانDDادا و زالنDDدنو، بيشDDترين چندين مؤسسه دولتي چابك را و تعداد مؤسسات اقدام كننده در زمينه چابكي را داشDDتند كDDه كشDDورهاي آلمDDان

هDDاآورد شد كه تواناييكردند. البته بايد اين نكته را ياداياالت متحده آنها را دنبال مي گDDذاريوابسته به خود كشDDور و نDDيز بخش سياست هاي دستيابي به چابكيو اولويت ر بDDالDDذكر، نمDDودار تقسDDيم بنDDدي مؤسسDDات دولDتيكند. در پژوهش فDDوقتغيير مي

دهد كDDه چگونDDه مؤسسDDات دولDتي هDDر كشDDور بDDه اهميتاساس كشور، نشان مي اسDDتراليا و كانDDادا بيشDDترين بهDDا را بDDه عوامل افزايش دهنDDدة چDDابكي پي بردنDDد.

دهنDDد. از طDDرف ديگDDر،خدمت رساني به مشتري، رهبري و مDDديريت عملكDDرد مي هاهاي رهبري و تحول سازمان تركيبي از برنامهانگلیساياالت متحده و مؤسسات دارنDDد. اين تحقيDDق نشDDانیدولت الكترونيك اي به نامكنند كه پشتوانهرا دنبال مي

هDDاياسDDتراتژي گذاري براي افزايش چابكي سDDازمان،مشيدهد كه هر بخش خطمي كنDDد. مؤسسDDات ماليDDاتي و دارايي بDDر فنDDاوري اطالعDDات،خDDاص خDDود را تعين مي

آوري ماليDDات توجه دارند و به سDDمت جمعیالكترونيك خدمت به مشتري و دولت بDDر تحDDول هاي قضايي و مؤسسDDات امنيDDتياز طريق اينترنت تمايل دارند. دادگاه

ها توجه دارند. مؤسسDات بهداشDت و رفDاه نDيزسازمان و تقويت فرهنگ و ارزش هاي عالي تحول سازماني، رهبري و مديريت عملكDDرد را در اولDDويتتركيب قابليت

زيDDرا بDDراي اين،دارند. سنجش عملكرد مؤسسات بهداشت و رفاه دشDDوار است نتايج كارآمدي سازمان متوازن شود و است كه اوال كار الزم ، تعيين مجموعهثانیا

تDDوان گفت كDDهاسDDت. در مجمDDوع، مي هاي بهبود اجتماعي دشوار و مشكلشاخص تواند بDDر ابعDDاد مهم چDDابكيهر سازمان بر اساس اهداف و وظائف اصلي خود مي

.بكوشد آنها تقويت راستاي در و تكيه داشته

- نتایج حاصل از چابکی برای سازمان2-2-8 را بDDاال كيفيت با خDدمات و محصDDوالت عرضه بDDراي سDDازمان توانDDايي چابكي،

از بسDDياري. گDDرددمي براي اثربخشي سازمان مهمي عامل نتيجه در و داده ارتقاء تا آورندمي روي مجDDازي تيم و مجDDازي سDDازمان چDDون رويكردهDDايي به هاسDDازمان سDDازماني چDابكي. يابند توسDDعه جهDDاني لحاظ و از داده بهبود را سازماني چابكي-تكنولDDوژي با سازمان هايويژگي نيز و اعضاء فرآيندها، سازييكپارچه است ممكن

54

فنDDاوري، ادغDDام در تا خواهدمي سDDازمان از آيDDد. چDDابكي نظر پيشDDرفته به هDDاي متغDDير نيازهDDاي به كنDDد تا شDDتاب و عجله ارتبDDاطي زيربنDDاي با مديريت و كاركنان

باشDDد،مي نشDDده بيDDني پيش و مDDداوم تغيDDير داراي كه بDDازاري محيط در مشتريان تDDوان منDDافع حاصDDل از چDDابکی سDDازمانی را بDDه طDDور کلی می.دهد نشان واكنش

شوند:اینگونه بر شمرده میكاري؛ اهداف به سازمان ترسريع پيشبردسازمان؛ دوام ، هاقيمت كاهش ، بهتر رسانيخدمتگذاري سرمايه از ارزش كسبIT؛به اختصاصي يبودجه حجم كاهشIT؛دهندگان سرويس بين الزم هماهنگي برقراري IT؛كاري؛ عمليات بهبود و فرايندها تغيير در سازمان تواناييكاركنان؛ رضايت افزايش مشتری، نيازهاي به سازمان ترسريع پاسخگوييباشد؛می تغييرات پاسخگوي خوبي به سازمانيابد؛می توجهي قابل يتوسعه كاركنان هايمهارتيابند؛می افزايش كاري هايارزشيابد؛می توجهي قابل بهبود سازماني كنترلسازماني؛ فرايندهاي ساختار پيشرفتها؛هزينه كاهش دليل به سازمان كارايي افزايشتكنولوژيكي؛ و هاي برتري كسبهزينه. كنترل بهبود

هDDاي توليDDدي و افDDزايشسازمان چابک به طور کلي مي تواند باعث کDDاهش هزينه سDDازي بDDراي معDDرفي محصDDول جديDDد ،سهم بازار، ارضاي نيDDاز مشDDتريان ، آمDDاده

هاي فاقد ارزش افزوده و افزايش رقابت سDDازمان شDDود.ارزيابي و تخمين فعاليت آمDDيز در بازارهDاي رقDDابتي بDDااز اين رو سازمان چابک بDDه يDDک اسDDتراتژي مDDوفقيت.تغييرات سريع نياز هاي مشتريان تبديل شده است

- پیشینه تحقیق2-3 داخلی هاي- پژوهش2-3-1

سرمایه تاثیر بررسی عنوان تحت را ( تحقیقی1388الهی) خائف و شهانی- تDDاثیر از آن نتDDایج که دادند انجDDام تهDDران در سDDپه بانک شDDعب بر عملکDDرد فکري در و.است داده خDDبر مزبDDور بانک عملکرد شDDعب بر فکري سرمایه اجزاي مثبت

هDDايوسDDرمایه دارد اختصDDاص مشDDتري سرمایه به تاثیرگذاري بیشترین این میان، تDDرینمهم عنوان به عالوه، به دارند. قرار بعدي هايجایگاه در انسانی و ساختاري

در میDDانجی نقش مشتري، سرمایه که است شده مشخص علمی پژوهش، سهم.کنندمی ایفا سازمانی با عملکرد انسانی و ساختاري هايسرمایه رابطه

سDDنجش عنDDوان تحت تحقیقی در (1387امDDیري) نDDژاد اصDDغر و مدهوشی- که رسDDید نتیجه این به هاشDDرکت مالی بازده با آن رابطه و بررسی فکري سرمایه

بDDازده و فکDDري سDDرمایه بDDازده مDDالی، و فکري سرمایه بین مثبتی معنادار رابطه هDDايشDDرکت آتی مDDالی بDDازده رشد نDDرخ و فکDDري سDDرمایه رشد نDDرخ آتی، مDDالی

.باشدتهران می بهادار اوراق بورس در گذاريسرمایه

55

عنDDوان تحت را تحقیقی (1388زاده) مهDدي و طDبري علDDوي مجتهDدزاده،- آن از حDDاکی آن نتایج که دادند انجام بیمه صنعت عملکرد و فکري رابطه سرمایه

و جداگانه بررسی در سDDاختاري و مشDDتري فکري، انسانی، هايسرمایه که است-هم بررسی در که در حالی دارند؛ معناداري رابطه عملکرد با یکدیگر، از مستقل

.است بوده معنادار عملکرد با انسانی و ساختاري سرمایه رابطه زمان صرفا سDDرمایه عنDDوان تحت خDDود تحقیق ( در 1388صDDادقی) و یوسDDفی آشDDنا،-

نتیجه این به کشDDور مالیDDاتی امDDور سDDازمان بDDراي ارزشDDمند ايفکDDري، سDDرمایه دارد بستگی نامشهود هايدارایی توانایی مدیریت به هاسازمان موفقیت که رسیدند

.دانندمی هاسازمان براي ارزشمند ايسرمایه را فکري سرمایه و عنDDوان تحت خDDود تحقیق در ( 1391رامین مهDDر) و سDDپندارند ،سیدنقوی-

فکDDري بDDر عملکDDرد سDDازمانی بDDا تاکیDDد بDDر نقش میDDانجی بررسی اثرات سرمایه که رسDDیدند نتیجه این ، به قابلیت یادگیری در شعب بانک صادرات اسDDتان تهDDران

های فکری بر روی قابلیت یادگیری سازمانی دارای اثر مثبت، مسDDتقیم وسرمایه چDDنین قDDابلیت یDDادگیری سDDازمانی نDDیز بDDر روی عملکDDردمعنDDاداری اسDDت و هم

سDDازمانی دارای اثDDر مثبت، مسDDتقیم و معنDDاداری اسDDت. میDDانجی بDDودن قDDابلیت های فکری و عملکرد سازمانی نDDیز تاییDDدیادگیری سازمانی در رابطه بین سرمایه

هDDای فکDDریمی شود. با تایید نقش میانجی قDDابلیت یDDادگیری سDDازمانی، سDDرمایه-باشDDد. همدارای اثر غیرمستقیم، مثبت و معناداری بر روی عملکرد سDDازمانی می

های فکری نیز بDDر عملکDDرد سDDازمانی دارای اثDDر مثبت وچنین رابطه بین سرمایه.معنادار است

بررسDDی تDDاثیر عنDDوان تحت خDDود تحقیق در ( 1392رحمDDانی) ،گDDل خیلی- فکري بDDر عملکDDرد سDDازمانی در وزارت تعDDاون، کDDار و اجتمDDاعی اسDDتان سرمایه

هDDای فکDDری و مؤلفDDه هDDای آن)سDDرمایهسDDرمایه که رسDDیدند نتیجه این تهران، به مشتری، سرمایه ساختاری، سرمایه انسانی( بر عملکرد سازمانی وزارت تعاون،

کار و رفاه اجتماعی استان تهران تاثیر مثبت، مستقیم و معناداری دارند. بررسDDی رابطDDه عنDDوان تحت خDDود تحقیق در ( 1392قربDDانی) احمDDدیان،-

این فکDDري و عملکDDرد سDDازمانی در وزارت امDDور اقتصDDادی و دارایی، به سرمایه هDDای فکDDری و مؤلفDDه هDDای آن )سDDرمایه مشDDتری،بین سDDرمایه که رسیدند نتیجه

سDDرمایه سDDاختاری، سDDرمایه انسDDانی( و عملکDDرد سDDازمانی در وزارت امDDوراقتصادی و دارایی رابطه معناداری وجود دارد.

تDDاثیر مDDدیریت عنDDوان تحت خDDود تحقیق در ( 1392شDDایقی) آقاجDDانی،- فکري بر بهبود عملکرد سازمانی با تاکید بر شاخص سرمایه انسDDانی، به سرمایه

سرمایه انسانی بر بهبود عملکرد سازمانی تاثیر دارد. که رسیدند نتیجه این عنDDوان تحت خDDود تحقیق در ( 1393اسDDتادی، کDDاظمی قلعDDه) حسDDنی،-

هDDای فکDDري و چDDابکی سDDازمانی بانDDک رفDDاهبررسی رابطه بین مدیریت سDDرمایه-بین به که رسیدند نتیجه این کارگران در امور شعب استان آذربایجان شرقی، به

های آن)سرمایه مشتری، سرمایه سDDاختاری،های فکری و مؤلفهکارگیری سرمایهسرمایه انسانی( و چابکی بانک رفاه کارگران رابطه معناداری وجود دارد.

خDDود تحقیق در ( 1392بختیار نصرآبادی، عسل علDDیزاده) شکرچی زاده،- فکري بر چDDابکی سDDازمانی هایریزی استراتژیک سرمایهتاثیر برنامه عنوان تحت

-میزان سرمایه که رسیدند نتیجه این های دولتی شهر تهران، بهدر تعدادی از بانک

56

گذاری بر روی برنامه ریزی استراتژیک سرمایه فکری با چابکی سازمانی رابطDDهمثبت و معناداری وجود دارد.

نامDDه کارشناسDDی ارشDDد خDDود بDDه بررسDDی رابطDDه( در پایDDان1389سیالوی)- گرایش به دولت الکترونیکی با چDDابکی سDDازمانی در شDDرکت گDDاز اسDDتان تهDDران پرداختDDه اسDDت. هDDدف این تحقیDDق، بررسDDی ارتبDDاط بین گDDرایش بDDه دولت

باشد. این تحقیق درالکترونیکی با چابکی سازمان در شرکت گاز استان تهران می کنDDد.ایران، اولین تحقیقی اسDDت کDDه چDDابکی یDDک سDDازمان دولDDتی را بررسDDی می

هDای تولیDدی مDورد بررسDDی قDرار دادهتحقیقات پیشین، چابکی را تنها در سازمان بودند. برای رسیدن به هDDدف تحقیDDق، یDDک فرضDDیه اصDDلی و پنج فرضDDیه فDDرعی وجود دارد. فرضیه اصDDلی این تحقیDDق عبDDارت اسDDت از: »بین گDDرایش بDDه دولت الکترونیکی با چابکی سازمان در شرکت گاز استان تهDDران ارتبDDاط وجDDود دارد.«

های فرعی این تحقیق نیز در راستای ارتباط گرایش به دولت الکDDترونیکیفرضیه های چابکی سازمانی، یعنی، رهبری سازمانی، تغییر سDDازمانی،با هر یک از مؤلفه

باشDDند. جامعDDه آمDDاریفرهنگ سازمانی، خدمات مشتریان و مدیریت عملکDDرد می این پژوهش، بدلیل تخصصی بودن موضوع دولت الکترونیکی، کارکنانی با مDDدرک تحصیلی فوق دیپلم به باال از کارکنان ستادی شرکت گاز استان تهران کDDه تعDDداد

گDDیری ازباشد. از میان جامعه آماری و بDDا اسDDتفاده از فرمDDول نمونDDه می216آنها هDDا از نفر به عنوان نمونDDه انتخDDاب شDDدند و نهایتDDا داده120جامعه محدود، تعداد

هDDا دریDDافت گردیDDده اسDDت. در ایننمونه آماری مذکور جهت تجزیه و تحلیل داده تحقیDDق ابتDDدا جهت گDDردآوری اطالعDDات در زمینDDه مبDDانی نظDDری، تDDدوین ادبیDDات

ای وهDDا و تعDDاریف عملیDDاتی آنهDDا از مطالعDDه کتابخانDDهتحقیDDق، شناسDDایی شDDاخص آوری اطالعDDات جهتمصاحبه با اساتید و صاحب نظران استفاده شDDد و در جمDDع

گویی به سؤاالت تحقیDDق، پس از اخDDذ نظDDر اسDDاتید راهنمDDا و مشDDاور از دوپاسخ پرسشنامه استاندارد اسDDتفاده گردیDDد. در این تحقیDDق بDDا اسDDتفاده از نDDرم افDDزار

SPSSر،30ها در حجم نمونه نامه مقدار ضریب پایایی)آلفای کرونباخ( پرسشDDنف / و87محاسبه که این مقدار برای پرسشنامه سنجش دولت الکDDترونیکی، حDDدود

هDDای/ تعیین گردیDDد. پس از وارد کDDردن داده92برای پرسشنامه سنجش چابکی، های مذکور)اصلی و فرعی(آوری شده و تجزیه و تحلیل آنها، در کلیه فرضیهجمع

های مقابل تأییDDد گردیDDد)سDDیالوی، رد و فرضHoهای /، فرض95در سطح اطمینان 1391.)

- در تحقیقی بDا عنDDوان »بررسDی نقش عوامDل درون سDازمانی در تبDیین مDدلی های چابک در صنایع الکترونیک و مخابراتهای فعلی به سازمانبرای تبدیل سازمان

کشور« که توسط جعفرنژاد و زارعی انجام شده است، نتایج زیر حاصل گردید:رDDتقیم بDDیر مسDDتقیم و غDDور مسDDه طDDرهبری سازمانی و فرهنگ سازمان ب

چابکی تأثیر دارند.ورDDه طDDات بDDاوری اطالعDDانی، و فنDDیروی انسDDازمانی، کیفیت نDDاختار سDDس

مستقیم بر چابکی سازمان تأثیر دارند.،ژاد و زارعیDDت)جعفرنDDابکی اسDر چDDتقیم بDDنگرش تحقیقاتی فاقد اثر مس

1384.) های تولیDDدی« کDDهدر تحقیقی دیگر با عنوان »راهکارهای چابکی در سازمان-

توسط فتحیان و همکارانش در شرکت مگاموتور انجام شDDده اسDDت، محققین بDDا

57

هایی که کارشناسان و کارشناسان ارشDDد شDDرکت بDDه آن پاسDDخنامهتحلیل پرسش اند که خالئی بین چابکی موجود و چDDابکی مDDورد نیDDازاند به این نتیجه رسیدهداده

انDDد، ازو پیشنهادهایی برای ارتقای سطح چابکی سازمان ارائDDه کDDرده وجود داردقبیل:

نگارش یک برنامه کسب وکار خوب و مناسب، و،انونيDDات قDDت مالحظDDک ليسDDار و چDDتهيه چک ليست مالحظات کسب و ک

)فتحیDDان وجهت تدوين استراتژي برون سپاري و عقد قراردادهاي مربوط بDDه آن(.1384دیگران،

گDDیریخوش سDDیما در تحقیDDق خDDود بDDا عنDDوان »ارائDDه مDDدلی جهت انDDدازه- های تولیدی بDDا اسDDتفاده از منطDDق فDازی در صDDنعت الکترونیDDکچابکی در سازمان

ایران« به این نتیجه رسیده است که هر سازمانی جهت نائل شدن به چابکی باید سDDازی سDDریع( راپذیری( و یک شایستگی)نمونهگویی و انعطافدو توانمندی)پاسخ

(.1381داشته باشند)خوش سیما، ( در تحقيقی تحت عنDDوان »رابطDDه تواناسDDازها و چDDابكي در1388زنجاني)-

هDDايهاي تأمين كننده قطعات ايران خودرو« بDDه شناسDDايي ابعDDاد و سDDنجهسازمان هDDاي چDDابكي پرداختDDه اسDDت. در اينمختلDDف جهت سDDنجش تواناسDDازها و توانDDايي

تحقيق تواناسازها در سه بعد فناوري، فناوري اطالعات و نوآوري تعيين گرديدنDDد. هاي مورد مطالعه در زمينه ذكDDرمحقق در پايان پيشنهادهایی براي تقويت سازمان

شده ارائه داده است، از قبيل:هاي اطالعاتي؛استفاده از جديدترين فناوري(. 1388هايي براي ايجاد تحرك در كاركنان براي نوآوري)زنجاني، ايجاد مشوق در تحقيقي تحت عنوان »مدلي براي چابكي سازمان در صنعت الكترونيك -

( صDDورت گDDرفت، دو بعDDد بDDراي سDDازمان در1387ايران« كه توسط زنجيرچي) انDDد. ابعDDاد كالن سDDازمانينظر گرفته شده است كDDه مبنDDاي تحقيDDق قDDرار گرفتDDه

شDDامل مDDديريت كيفيت فراگDDير، توليDDد نDDاب، مDDديريت منDDابع انسDDاني، مDDديريت زافنDDاوري، فنDDاوري اطالعDDات و اسDDترات ژي هسDDتند، اين ابعDDاد متغيرهDDايي درون

زا در نظDDر گرفتDDههستند. از سوي ديگر چابكي سازماني به عنوان متغDDيري بDDرون شده است. نتايج نشان داد كDDه مDDديريت كيفيت فراگDDير، توليDDد نDDاب، و مDDديريت

باشند. در پايDDانفناوري اطالعات داراي ارتباط معناداري با يكديگر و با چابكي ميمحقق پيشنهادهایی داده است ازقبيل:

نظرانهاي آموزشي مديريت فناوري در كشور براي صاحبان و صاحبارائه دوره صنايع؛

كDDنايع الكترونيDDأمين در صDDيره تDDاهيم زنجDDازي مفDDآموزش، توسعه و نهادينه س كشور؛

كلDه شDگاهي بDده دانشDوزش ديDاي آمDارگيري نيروهDاتخاذ تدابيري جهت به ك مناسب و وسيع)زنجیرچی(.

خارجی های- پژوهش2-3-2 بین ارتبDDاط بررسی به تجDDربی مطالعه یک در (2007مDDارتینز) و گارسDDیا-

هDDايشرکت در گذاريسرمایه تصمیمات شده در استفاده فکري سرمایه اطالعات.پرداختند اسپانیایی

58

هDDای( رابطه میان سرمایه فکDDری و عملکDDرد شDDرکت2003ریاحی، بلکوای)- چندملیتی را در ایDDاالت متحDDده آمریکDDا مDDورد آزمDDون قDDرار داده و نتیجDDه گرفتنDDد-سرمایه فکری به طور مثبتی به عملکرد مالی شرکت و سازمان ارتباط پیDDدا می

کند . ( به مطالعه رابطه سرمایه فکری و عملکDDرد در2007کوئن و کایمناکیس)-

های متوسط پرداختنDDد . نتDDایج این پDDژوهش نشDDانمحور در اندازههای دانششرکت هDDای بDDا انDDدازههای فکری در شرکتهای گوناگون داراییداد که روابط متقابل طبقه

های بزرگ متفاوت است . ها با شرکتمتوسط از برخی جنبه هDDای( رابطDDه سDDرمایه فکDDری و عملکDDرد در شDDرکت2007هوانDDگ و هیونDDه)-

های پژوهش بیDDانگر این بDDودمهندسی تایوان را مورد بررسی قرار داده اند. یافتهکه همبستگی مثبتی بین سه جزء سرمایه فکری و عملکرد تجاری وجود دارد .

در تجزیه و تحلیل تطبیقی تولید چابک و تولید ناب که بDDه وسDDیله یوسDDف و-- معیارهای ارزیابی قابلیت( انجام شد، توجه زیادی به توسعه توصیف2002آدالی)

های چابکی در تحقیق نشد. در این تحقیق چابکی از طریق ابزارهایی مانند هزینه پDذیری، و رهDبریپایین، کیفیت، سرعت، قابلیت اعتمDاد، تنDوع محصDول، انعطDاف

سازمانی تکنولوژی محصDDوالت جدیDDد ارزیDDابی شDDد. تحقیDDق انجDDام شDDده روابDDط های رقابتی و معیارهای عملکرد برای سازمان چابDDک نشDDان داد.مهمی بین قابلیت

قابلیت چابکی مانند سDDرعت و قDDابلیت اعتمDDاد رابطDDه مهمی بDDا همDDه معیارهDDای-های چابک در مقایسه با سازمانعملکرد داشتند. این تحقیق نشان داد که سازمان

.(2002يوسف و استيلي،)های ناب از معیارهای عملکرد بهتری برخوردار بودند های چابکی مبنDDای رقDDابتی( نشان دادند که چگونه ویژگی2002)1همکاران - رن و

-دهند. مبنای رقابتی بDDه عنDDوان ابعDDادی توصDDیف میسازمان را تحت تأثیر قرار می شود که سیستم تولیدی سازمان باید به منظور بDDرآوردن تقاضDDاهای بDDازار هDDدف-دارا باشد. در این تحقیق مبناهای رقابتی نظیر هزینDDه، کیفیت، سDDرعت، انعطDDاف

اند. این مطالعه نشDان داد کDه درپذیری، و پیش کنشی مورد بررسی قرار گرفته هDDایهDDا بین زوجهای چابکی و ابعاد رقDDابتی بیشDDترین ارزشمیان روابط بین ویژگی

زیر وجود دارد: (3پDDذیری، ( انسDDجام سDDازمان و انعطDDاف2( رابطه اسDDتراتژیک بDDا مشDDتریان، 1

(5( اولین تصDDمیم درسDDت و نDDوآوری، 4محصDDول بDDا ارزش افDDزوده و کیفیت، گیری مشارکت و پیش کنشی سرعت شکل

( نشان دادند که پذیرش فناوری اطالعات اثر مثبتی بDDر2005)2- زين و همکاران چابکی سازمان دارد. در مدل پذیرش فناوری اطالعات ارائه شده درتحقیق آنان، فرض شده است که تمایل به استفاده از سیستم یDDا فنDDاوری اطالعDDات جدیDDد از-طریق استفاده واقعی از سیستم یا فناوری اطالعات بر چابکی سDDازمان اثDDر می

گذارد. تمایل به استفاده از سیستم جدید تابعی از سودمندی و سهولت اسDDتفاده ادراک شده است. نتایج تحقیق ثابت کرد که سودمندی و سهولت استفاده ادراک شده، چابکی سازمان را از طریق استفاده واقعی از فنDDاوری اطالعDDات و تمایDDل

دهند. تحقیق نشان داد که از میان ششبه استفاده از فناوری تحت تأثیر قرار می هDDای شDDغل و سیسDDتم، تجربDDهمتغDDیر بDDیرونی)مشDDارکت اسDDتفاده کننDDده، ویDDژگی

1 Ren&al2 Zain&al

59

شناختی( فقط دو متغیرهای جمعیتاستفاده کننده، حمایت مدیریت عالی، و ویژگی.اندهای شغل و سیستم تأثیر مهمی بر چابکی سازمان داشتهویژگی

D-تحت عنوان »روشی برای دستیابی به خود تحقیق در (1999)1 و ژانگیشريف انDDد.يك مدل مفهومي را بDDراي چDDابكي ارائDDه دادههای تولیدی« چابکی در سازمان

هDDاي بخش اول، پDDيرامون محDDرك:شDDودشDDامل مي اين مDDدل سDDه بخش عمDDده را جريDDان و كنند تا به دنبال جايگاه جديدي جهتچابكي است كه شركت را وادار مي

تداوم كسب و كارش باشد و بتواند مزيت رقابتي كسب كند. اين عوامل شDDركت د. بخش دومن بازسازي كنبازبيني نموده و مجددا استراتژي راتادارند را بر آن مي

شايسDDتگي، هDDاي چDDابكي اسDDت كDDه واكنش بDDه تحDDوالت محيطي،راجع بDDه قDDابليت كننDDدگانگردد. بخش سوم اين مدل نيز، تأمينپذيري و سرعت را شامل ميانعطاف

ساختار، فناوري، كاركنان و نDDوآوري را در بDDر، كاركردها، هاچابكي است كه روش.گيردمي هDاياولDويت و تجDDارب ،2003 سDDال در عنوان "نوآوري با كه ديگر، پژوهشي در

اتحاديه عضو كشور15 در اروپا جامعه كميسيون درخواست به اروپايی" مديران چDDنين كشورها اين متوسط و كوچك هايبنگاه در نوآوري موانع شده، اروپا انجام

طDDالب بازارهDDاي يا مشDDتريان با نبDDودن - مواجه1اسDDت: شDDده نظDDر گرفته در مDDالي منDDابع به دسترسي - عدم3جديد؛ هايفناوري به - عدم دسترسي2نوآوري؛

-5نيDDاز؛ مDDورد متخصص نDDيروي و انسDDاني منابع دسترسي به - عدم4نياز؛ مورد وجDDود عDDدم -6نيDDاز؛ مDDورد هDDايدر زمينه ايمشDDاوره خدمات به دسترسي عدم

هDDا وسDDازی بDDا شDDرکتوجود شDDبکه عدم -7شركت؛ فني دانش از كافي حفاظت(.2003ها)سازمان گالوپ، دانشگاه

-اتحاديه توليد فرايند نDDوآوري در عمده »تغیير عنوان تحت بررسي يك در 2كانتر نجDDات بDDراي كه رسDDيد نتيجه اين به2007 سDDال آمريكDDا« در ايDDالت متحDDده هاي

نDDيروي اسDDتخدام افDDزايش و اقتصادي بحران از اياالت متحده در بزرگ هايشركت اين و گDDيرد صDDورت هاشDDركت اين نDDوآوري سDDازماني در ايعمده تغييرات بايد كار

-امكDDان سDDازماني طريDDق فرهنگ از سDDپس و سازمان ساختار طريق از ابتدا مهم آن در دگرگوني سDDاختاري بدون امريكا اقتصاد كه كندمي عنوان كانتر است. پذير

خواهد دنبDDDDDDDDال به زيست محيط و جامعه بDDDDDDDDراي زشت و نازيبا شDDDDDDDDكلي محيط و جامعه بيمDDار، اقتصDDاد نجDDات بDDراي امDDروزي نوآوري يك بنابراين .داشت.ضروري است و الزم زيست

در »نDDوآوري عنDDوان با تحقيقي در (2008)3ميالن مك الDDيزابت و كارسيل سن پيشرفت و توسعه در نوآوري واالي ارزش بر پيچيده« هايبا سيستم هاييسازمان

سDDال از آن اسDDتراتژيكي معناي به نوآوري ادبيات نتايج آنان طبق اند. كرده تأكيد آن را كوتDDاه اصطالح يك در بخواهيم و اگر است كرده فرق طرف اين به1991

كارسيل است. سازماني به فرهنگ منوط سازماني فعاليت يك آن؛ كنيم توصيف پDذيراي بDزرگ فرهنگ صDنعتي شDركت چند ميDان پيمايشي انجDام با ميالن مك و

.دانندنوآوري و خالقیت در سازمان می عامل ترينمهم را سازمان در خالقيت

1 Sharifi&zhang2 Kanter3 Carlisle,McMillan

60

:فصل سوم تحقیقروش اجراي

مقدمه3-1 هDDر پژوهشDDی بایDDد بDDا روش علمی و بDDر اسDDاس شDDیوه های مناسDDب مطالعDDه،

هDDایگیری را به انجام برساند. از جملDDه ویDDژگیجمع آوری اطالعات، تحلیل و نتیجه یابی است استفاده از یک روش تحقیDDق مناسDDبمطالعه علمی که هدفش حقیقت

است و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدف ها، ماهیت و موضوع مDDورد تحقیDDق و امکانات اجرایی بستگی دارد و هدف از تحقیDDق، دسترسDDی دقیDDق و آسDDان بDDه

(. روش هDDای تحقیDDق بDDر142، ص 1382پاسخ پرسش های تحقیق است)خDDاکی، ها بDDه شDDکل های مختلفیچنین نحوه گردآوری دادهحسب اهداف هر تحقیق و هم

گیرنDDده روش هDDای مختلفیهDDا در بربندی می شDDوند. هDDر کDDدام از این دسDDتهدسته گDDر بایDDد توجDDههستند که کاربردها، مزایا و معایب خDDاص خDDود را دارنDDد. پDDژوهش

داشته باشد که اعتبار و دستاوردهای تحقیق به شDDدت تحت تDDأثیر اعتبDDار روشDDی(.155، ص 1382است که برای تحقیق خود برگزیده است)خاکی،

61

-ای از گDزارهدر انجام دادن پDژوهش، بDه منظDور کسDب شDناخت، بایDد مجموعه ی تحقیDDق( را تDDدوین کDDرد سDDپس آن هDDا را مDDورد آزمDDونسDDؤال هاها یDDا ها)فرضیه

قرارداد یا پاسخ آن ها را فراهم آورد. این امر، فرایند پژوهش را هDDدایت کDDرده و گر را در بDDه دسDDت آوردن شDDناخت یDDاری می دهDDد. بDDر این اسDDاس، روشپژوهش

تحقیق وسیله یا طریقه تعیین این امر است که چگونDDه یDDک گDزاره تحقیDDق مDDورد تأییDDد قDDرار می گDیرد یDDا رد می شDDود. بDDه عبDDارت دیگDر، روش تحقیDDق چهDارچوب

بDDرای تحقDDق هDDدف پDDژوهش، جهت آزمDDودنجسDDتجوگرانهعملیDDات یDDا اقDDدامات فرضیه یا پاسخ دادن به سؤال های تحقیق را فراهم می آورد)سDDرمد و همکDDاران،

(.22، ص 1391 گDDیری از اصDDول و قواعDDد کلیدر تحقیق حاضر کوشش شDDده اسDDت تDDا بDDا بهDDره

گیری مناسب برای مطالعه آن انتخاب شDDود.پژوهش علمی، روش و ابزار اندازه هDای آن، نDوع تحقیDDق ،در این فصل از تحقیق بDه معDرفی روش تحقیDDق و ویDژگی

گیری و تعDDیینها، جمعیت آماری، شیوه نمونهمعرفی ابزار و روش گردآوری داده گDDیری و نحDDوه پDDردازش اطالعDDاتحجم نمونه، تعیین روایی و پایایی ابزار انDDدازه

پرداخته می شود .

روش تحقیق3-2 تDوان بDا توجDه بDه دو مالکبه طور کلی روش های تحقیق در علDوم رفتDاری را می

بندی کرد. ها تقسیمهدف تحقیق و نحوه گردآوری داده هDDای مDDورد نیDDاز)طDDرحتحقیقات علمی را براساس چگونگی به دست آوردن داده

توان به دو دسته تقسیم کرد: تحقیق توصیفی و تحقیق آزمایشیتحقیق( می در تحقیق آزمایشی به منظور برقDDراری رابطDDه علی و معلDDولی میDDان دو یDDا چنDDد

شود . ویDDژگی این نDDوع تحقیDDق آن اسDDتهای آزمایشی استفاده میمتغیر از طرح :که.شودمتغیر مستقل دست کاری می-1.شودسایر متغیرها به جز متغیر وابسته ثابت نگه داشته و کنترل می-2.شودتأثیرهای متغیرهای مستقم به متغیر وابسته مشاهده می-3

گیرنDDد و از طریDDقهای آزمایش و گواه مورد نظDDر قDDرار میبرای این منظور گروه تحقیDDق توصDDیفی شDDامل مجموعDDه.شDDودهDDا کنDDترل میهای میان آزمودنیآنها تفاوت

هDDای مDDورد بررسDDیهایی است که هدف آنها توصیف کردن شرایط یا پدیدهروش توانDDد صDDرفا بDDرای شDDناخت بیشDDتر شDDرایطاست. اجDDزای تحقیقDDات توصDDیفی می

.موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد:های زیر تقسیم کردتوان به دستهتحقیق توصیفی را می

- پس5- مDDDDوردی 4- اقDDDDدام پژوهشDDDDی 3- همبسDDDDتگی 2پیمایشDDDDی -1ای(رویدادی)علی مقایسه

تDDوان بDDا توجDDه بDDه دوبه طور کلی روش های تحقیق در علوم رفتDDاری را می-بندی کرد. ها تقسیممالک هدف تحقیق و نحوه گردآوری داده

تحقیقات علمی بر اساس هدف تحقیDDق بDDه سDDه دسDDته تقسDDیم می شDDوند.- گاهی هدف تحقیق، حل یک مشکل متداول و معمول در محل کDDار اسDDت. گDDاهی

ای خDDاص اسDDت و گDDاهی اوقDDات هDDدفافزودن به مجموعه کلی دانش در حDDوزه

62

تحقیق، افزودن اثرات پیشنهادی تحقیقDات کDاربردی اسDDت. زمDDانی کDDه پDDژوهش بDDرای افDDزایش دانش و درک مDDا از مشDDکالت خاصDDی کDDه عمومDDا در محیط هDDای سازمانی اتفاق می افتد و یا چگونگی حل آن ها انجام می شود، پژوهش بنیادی یDDا

(. هDDدف اساسDDی این27،ص1388ای نامیده می شود)دانایی فرد و همکاران، پایه هDDا و افDDزودن بDDه مجموعDDهها، تبیین روابط بین پدیDDدهنوع تحقیقات آزمون نظریه

-دانش در یک زمینه خاص است. تحقیقات بنیادی درصدد توسعه مجموعه دانسته ، ص1391های موجود درباره اصول و قوانین علمی است )سDDرمد و همکDDاران،

(. وقتی تحقیقی برای بررسی ارزیابی اثDDرات توصDDیه های تحقیقDDات کDDاربردی79 انجام می شود، آن را پژوهش ارزیابی می گویند. اما وقتی کDDه پDDژوهش بDDه قصDDد

هایش برای حل مشDDکالت خDاص متDDداول درون سDDازمان انجDDامکاربرد نتایج یافته)دانایی فرد و همکDDاران، می شود. چنین تحقیقی پژوهش کاربردی نامیده می شود

(. هDDدف تحقیقDDات کDDاربردی، توسDDعه دانش کDDاربردی در یDDک27 و26،ص1388 زمینه خاص است. به عبارت دیگر، تحقیقDDات کDDاربردی بDDه سDDمت کDDاربرد عملی

(. اصDDول و روش هDDای79،ص1391دانش هDDدایت می شDDود )سDDرمد و همکDDاران، انجام دادن تحقیقات کاربردی همانند تحقیق بنیادی است، بدین معنا کDDه در اینجDDا افراد مورد مطالعه به روش تصادفی انتخاب می شوند و نتDDایج حاصDDل از تحقیDDق در مورد گروه نمونه، به جامعه ای که نمونه از آن انتخاب شده است، بDDر اسDDاس

-یابد. هدف محقق از پژوهش کDDاربردی، دستهمان اصول تحقیق بنیادی تعمیم می-های واقعی و عملی به کار بسته مییابی به اصول و قواعدی است که در موقعیت

کنند. تحقیق حاضDDرشوند و به بهبود محصول و کارایی روش های اجرایی کمک می چDDنین از نتDDایج بDDهبه لحاظ اینکه درباره یDDک موضDDوع عیDDنی و واقعی اسDDت و هم

توان استفاده عملی نمود، جزء تحقیقات میDDدانی و کDDاربردیدست آمده از آن می توان برای عملکرد سازمانیشود. نتایج مورد انتظار این تحقیق را میمحسوب می

مورد استفاده قرارداد. توان به تحقیقDDات آزمایشDDی وها میتحقیقات را از نظر نحوه گردآوری داده-

بندی کرد. غیرآزمایشی)توصیفی( طبقه دار و منطقی بDDرای پاسDDخ دادن بDDه پرسDDش هایتحقیDDق آزمایشDDی روشDDی نظDDام

کDDاریپژوهشی است که در آن محقق، محرک، رفتار یDDا شDDرایط محیطی را دست کنDDد. اینمی کند و تأثیر آن را بر تغییر وضعیت یا روابDDط بین متغیرهDDا بررسDDی می

کDDاری نشDDدهدر حالی است که در تحقیق غیرآزمایشی روابط بین متغیرهای دست رویDDدادی وای یا تحقیDDق پسشود و شامل دو نوع تحقیق علی- مقایسهمطالعه می

تحقیق همبستگی است. در تحقیق همبستگی رابطه بین دو یا چند متغیر بررسی شود و محقق با استفاده از این روش قادر خواهد بDDود رابطDDه بین چنDDد متغDDیرمی چDنین امکDان بررسDی رابطDهزمان را با یک متغیر مورد بررسی قرار دهد. همهم

بین متغیرهای مستقل با یکدیگر و بررسی اثر هر متغیر بر متغیر وابسته با حذف سازد. لDDذا درهمبستگی آن متغیر مستقل با سایر متغیرهای مستقل را فراهم می

-تحقیقاتی که یک متغیر تابعی از چند متغیر بوده که به طور مشترک بر آن اثر می گDDردد)شDDریفی وگذارنDDد، روش تحقیDDق همبسDDتگی بهDDترین روش محسDDوب می

(. این پژوهش بDDه دلیDDل آنکDDه بDه دنبDDال بررسDی رابطDه،98،ص1378همکاران، شدت و نوع رابطه بین متغیرهای مسDDتقل و وابسDDته اسDDت، در زمDDره تحقیقDDات

گیرد. علي از نوع کواریانس یا مدل معادالت ساختاری قرار می

63

روش تحقیق در این پژوهش3-2-1 بدیهی است که یک موضوع خاص تنها یک روش تحقیق خاص وجود نداشDDته و بDDا

های تحقیق متناسب بDDا آن را محقDDقتوجه به موضوع مورد مطالعه روش یا روش در این پDDژوهش بDDا توجDDه بDDه موضDDوع تحقیDDق و در نظDDر گDDرفتنکار گیرد. باید به

تحقیDDق از نظDDر هDDدف کDDاربردی و از نظDDر روش پDDژوهشمتغیرهDDای پDDژوهش؛ از نوع تحقیقات علی و به طDDور مشDDخص مبتDDنی بDDر مDDدلو پیمایشی –توصیفی

تعDDیین روابDDط علی ،کDDارگيری اين روشهDDدف از به .باشدمعادالت سDDاختاری می باشدمیان متغیرهای سرمایه های فکری، چابکی سازمانی و عملکرد سازمانی می

.

جامعه آماری تحقیق3-3 ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یکجامعه آماری عبارت است از مجموعه

صفت مشترک باشند. معموال در هر پژوهش، جامعDDه مDDورد بررسDDی یDDک جامعDDه گر مایل است درباره صفت)صفت ها( متغیر واحDDدهای آنآماری است که پژوهش

(. جامعDDه آمDDاری در واقDDع177،ص1391به مطالعه بDDپردازد)سDDرمد و همکDDاران، مجموعه ای از افراد است که پرسش ها در آنجا مطرح شود. نکته بسDDیار مهم در مورد جامعه آماری این است که جامعه آماری باید به طDDور کDDامال دقیقی تعریDDف شود و مرزهDای آن مشDخص شDDود. فرآینDDد نمونه گDیری بDا تعDیین صDحیح جامعDه

شود و این یکی از مسائل مهم نمونه گیری اسDDت کDDه بایDDد مDDوردآماری شروع می گDDیری، تشDDخیص صDDحیحتوجه قرار بگیرد. از جمله مسائل عملی در هنگام نمونه

شDDود. تعریDDف جامعDDه آمDDاری بایDDدجامعه آماری است که نمونه از آن انتخDDاب می زمDDانی ودگاهیDDدجامع و مانع باشد. یعنی این تعریف باید چنان بیان شDDود کDDه از

مکانی همه واحدهای مورد مطالعه را در بر گیرد و در ضمن، بDDا توجDDه بDDه آن، از شمول واحدهایی که نبایDDد بDDه مطالعDDه آن هDDا پرداختDDه شDDود جلوگDDیری بDDه عمDDل

(. جDDامعه ي آمDDاري پDDژوهش، شDDامل كليه ي177،ص1391آید)سرمد و همکاران، نفDDر( دانشDDگاه علDDوم1170مدیران، معاونین و کارشناسان و کارکنان سDDازمان)

پزشکی جندی شاپور اهواز می باشد. برای انتخاب مدیران، معاونین، کارشناسان و کارکنDDان از سرشDDماری اسDDتفاده شDDده و روش نمونه گDDيری کارکنDDان در اين

باشDDد. کDDه بDDر اسDDاس فرمDDولپDDژوهش، نمونه گDDيری تصDDادفی طبقه ای سDDاده می نفر به عنوان نمونه پDDژوهش از زیDDر مجموعDDه مDDدیران، معDDاونین،290کوکران،

کارشناسان و کارکنان انتخاب شدند.

نمونه گیری3-4 ها، دو روش وجDDود دارد. در یDDک روش کDDل جامعDDهبه طور کلی در گردآوری داده

گDDیرد و داده هDDا از تک تDDک اعضDDای جامعDDه آمDDاری بDDهآماری مورد مطالعه قرار می شود و داده هDDا ازآید و در روش دوم یک نمونه از جامعه آماری گرفته میدست می

،ص1384گیری اسDDت)کیDDوی، شود که همان فرایند نمونهاین نمونه جمع آوری می گDDیری و تعDDیین حجم نمونDDه و مطالعDDه جمعیت نمونDDه بDDه جDDای کDDل(. نمونه154

جامعه آماری دارای محاسن و مزایایی است کDDه اسDDتفاده از این روش را توجیDDهگیری دارای مزایای زیر است:کند. نمونهمی

64

ها فقط از یک بخش کDDوچکی از جمعیت آمDDاری بDDه دسDDتهزینه: اگر داده-شود.آیند هزینه ها در مقایسه با سرشماری کامل کمتر می

ی از سرشDDماری بDه دسDDتترهنگDDامبه روز بودن: نمونه اغلب اطالعاتی به -می دهد.

تر از سرشDDماریدرستی: نمونه اغلب اطالعاتی به درستی و یا حتی درست-کند.فراهم می

تDDری نیDDاز دارد) آذر وزمان: سرشماری کل جامعه آماری به زمDDان طDDوالنی-(.1381مومنی،

در هر حال پژوهشگر به دالیل مختلف و از جمله به منظDDور تسDDهیل و تسDDریع در امر پژوهش و صرفه جویی در بودجه مکانی و زمانی و امکان جمع آوری و تحلیDDل

زنDد. بDه همین دالیDل در این تحقیDDق نDیز ازگDیری میدقیق داده ها دست بDه نمونهگیری استفاده شد.روش نمونه

گیرینمونه روش3-4-1-گیری روشی است که در آن از جامعه آماری تعDDدادی از افDDراد انتخDDاب مینمونه

شود. البتDDه بDDرخی بDDه جDDایشوند که به این تعداد از افراد جمعیت نمونه گفته می کننDDد. نمونDDه یDDا جمعیت نمونDDه بDDهجمعیت نمونه از نمونه آماری نDDیز اسDDتفاده می شDDود کDDه بDDه روش علمی انتخDDابتعدادی از افراد)عناصر( جامعه آماری گفته می

ای از افراد هستند کDDه از طریDDقشوند. به عبارت دیگر جمعیت نمونه مجموعهمی گیری بایدشوند. محقق در نمونهگیری از جامعه آماری انتخاب میروش های نمونه

-بتواند گروه نمونه را به روشی انتخاب نماید که نماینده جامعه آماری بوده و حتی (. اگDDر طDDرح297،ص1386های آن را در بر داشته باشد)سDDکاران،المقدور ویژگی

نمونه برداری مناسب به کار گرفته نشود حجم زیاد نمونه به خودی خود منجر بDDه طDDور اگDDر حجمها به جامعDDه آمDDاری نخواهDDد شDDد. همینافزایش تعمیم پذیری یافته

نمونDDه بDDرای دسDDتیابی بDDه دقت و اطمینDDان مDDورد نظDDر کDDافی نباشDDد، هDDر طDDرح گDDر در کسDDبتواند بDDرای پDDژوهشنمونه برداری هر قدر هم که پیشرفته باشد، نمی گیری درباره حجم نمونه بایDDد هماهداف مطالعه مفید باشد. از این رو در تصمیم

گیری و هم اندازه حجم نمونه مورد توجه قرار بگیرد. بDDر اسDDاس یDDکطرح نمونه گیری را به دو دسته تصادفی)احتمالی( وتوان روش های نمونهبندی کلی میطبقه

گیری تصادفی، اعضDDای جامعDDهغیر تصادفی)غیر احتمالی( تقسیم نمود. در نمونه هDDای نمونDDه منتخب، از شDDانس و احتمDDال یکسDDانی برخDDورداربDDه عنDDوان آزمDDودنی

گDDیری غDDیر تصDDادفی، اعضDDای جامعDDه از شDDانس و احتمDDالهسDDتند امDDا در نمونه گDDیری تصDDادفیهDای نمونهیکسانی برای انتخDDاب شDDدن برخDوردار نیسDتند. طDDرح

گDDیرد کDDه نماینDDده بDDودن نمونDDه بDDه خDDاطر اهDDدافزمانی مورد اسDDتفاده قDDرار می (. در397،ص1388تعمیم پDDذیری، حDDائز اهمیت اسDDت)دانDDایی فرد و همکDDاران،

هDDای فکDDری بDDرتDDاثیر سDDرمایه یبررسDDتحقیق حاضر از آنجDDا کDDه محقDDق درصDDدد چنین تالش دارد تا نتایج بDDه دسDDت آمDDده را بDDه کDDلعملکرد سازمانی است و هم

ای استفادهجامعه آماری خود تعمیم دهد، لذا از نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه شده است.

65

نمونه حجم تعیین3-4-2 منظور از حجم نمونه، تعداد کل عناصر موجود در نمونDDه اسDDت؛ در مقابDDل حجم جمعیت آماری، مجموعه عناصر موجود در جامعه آماری است که مبنای محاسDبه

شDDود. تعDDیین حجم نمونDDه اهمیت فDDراوانی در قDDابلیتدر نمونه گیری محسوب می تعمیم نتایج آزمون بDDه جامعDDه دارد. روش هDDای مختلفی جهت تعDDیین حجم نمونDDه

هDا، روش هDDای ریاضDی جهت محاسDDبه حجم نمونDهتDDرین روشوجود دارد کDه دقیق گDDDDیری(. در این پDDDDژوهش از روش نمونDDDDه217، ص 1389اسDDDDت)مومDDDDنی،

نفDDر289احتمالی)تصادفی( استفاده شده است. که بر اساس فرمول کDDوکران، به عنوان نمونه پژوهش از زیر مجموعه مدیران، معاونین و کارشناسان مسDDئول

انتخاب شدند.

درصDد 95 نDDانیباشDDد کDه در سDDطح اطمی استاندارد معی توزZ قی تحقنی در اکه یاطیDD احتروشز اqو P حجم جامعDDه مDDورد بررسDDی،N .باشدی م96/1برابDDر بDDا

شDDود. در نتیجDDه در نظر گرفته می05/0 برابر با (ε) خطابی درصد و ضر50برابر 320 نفر تعیین شDDد. کDDه بDDرای اطمینDDان بیشDDتر 289محاسبه فوق، حجم نمونه

پرسDDش نامDDه بDDه طDDور کامDDل290پرسش نامه بین اعضای نمونه توزیع و تعداد برگردانده شد.

هاآوری داده روش و ابزار جمع3-5 آوری اطالعDDات مDDورد نظDDر، از دو روش مطالعDDاتدر این پDDژوهش بDDرای جمDDع

نامه استفاده شده است. در این پDDژوهش، از کتب، مقDDاالت،ای و پرسشکتابخانه آوری اطالعات مورد نیاز در بخش ادبیات نظریپایان نامه ها و اینترنت جهت جمعپژوهش استفاده گردیده است.

نامDهنامDه اسDDت. از طریDق پرسشیکی از ابزار اصلی گردآوری اطالعات، پرسش ها و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرارداد، به تجربیDDاتتوان دانش، عالیق، نگرشمی

قبلی او پی برد و به آن چه در حال حاضر انجام می دهد، آگDDاهی یDDافت)سDDرمد و (. در این مطالعه نیز بDDرای گDDردآوری اطالعDDات میDDدانی141،ص1391همکاران،

هDDا درآوری دادهنامه استفاده شده که امکDDان جمDDعاین تحقیق نیز از ابزار پرسشسازد.پذیر میسطح وسیع را امکان

پژوهش نامه پرسش3-5-1 سDDؤال بDDرای سDDنجش100نامDDه و جمعDDا دارای پرسش3در پDDژوهش حاضDDر از

هDDای آنمتغیرهای مطرح شده در این تحقیق است. که در ادامه مقیاس و مولفهگردند. بررسی می

نامهپرسش طیف و گیریاندازه مقیاس3-5-2 گیری، ارزیابی و مقایسه نتایج به دست آمDDده ازدر این پژوهش به منظور اندازه

ای لیکرت استفاده شده اسDDت. این مقیDDاسنامه، از مقیاس فاصلهطریق پرسش

66

ها)عبارات( که به ترتیب خاصی تDDدوین شDDده اسDDت،ای منظم از گویهاز مجموعه گیری را به صDDورتها حاالت خاصی از پدیده مورد اندازهشود. این گویهساخته می

های مساوی اسDDت عرضDDهگیری دارای فاصلههایی که از لحاظ ارزش اندازهگویه ای این امکDDان را بDDه(. مقیDDاس فاصDDله154، ص1391کند)سDDرمدو همکDDاران، می

هDDای مربDDوط بDDه متغیرهDDایمحقDDق می دهDDد کDDه میDDانگین و انحDDراف معیDDار پاسخ مختلف را محاسبه نماید؛ یعنی نه تنها قادر است افراد را با توجه به خصوصDDیات

هDDا، مشDDخص سDDازد بلکDDه قDDادرها را در درون گروهمشخص گروه بندی کند و رتبه گDDDیری و تفDDDاوت بین افDDDراد را مشDDDخصاسDDDت مقDDDدار این تفDDDاوت را انDDDدازه

ای اسDDت کDDه از(. طیف لیکرت یک مقیاس فاصDDله211،ص1386سازد)سکاران، تعدادی عبDارت و گزینه هDDای جوابیDDه تشDکیل شDDده اسDDت و لDذا این مقیDDاس یDک

هDDای جوابیDDه در این مقیDDاس معمDDوال نشDDانگر مDDیزانمقیاس ترکیبی است. گزینه موافقت یا مخDDالفت پاسDDخ گDDو بDDه یDDک موضDوع یDDا مفهDوم اعم از مثبت و منفی

توان حساسیت، نگرش، تعلق یا بDDاور واست. به عبارتی از طریق این مقیاس می گDDویی کDDهگو را تعیین کDDرد. دلیDDل این امDDر نDDیز این اسDDت پاسخاحساسات پاسخ

نسبت به یک موضDDوع خDDاص دارای حساسDDیت عDDاطفی کم یDDا شDDدید باشDDد، این حساسیت مثبت یا منفی را از طریق انتخاب عبDDارات مربDDوط بDDه موضDDوع مDDورد

یDDا5(. مقیاس لیکرت می تواند 258، ص 1382نظر از خود بروز می دهد)خاکی، ای لیکDDرت استفاده شDDده گزینه5 گDDزینه ای باشDDد کDDه در این تحقیDDق از طیDDف 7

نامDDه را در زیDDرهDDای انتخDDابی مربDDوط بDDه پرسشاسDDت. ارزش هDDر یDDک از گزینهکنید.مشاهده می

های فکری سرمایهنامهپرسش به مربوط فیط : - 3جدول کامال موافقموافق) بدون نظر (مخالفکامال مخالف

12345

چابکی سازمانینامهپرسش به مربوط فیط : 2- 3جدول کامال موافقموافق) بدون نظر (مخالفکامال مخالف

12345

عملکرد سازمانینامهپرسش به مربوط فیط : 3- 3جدول خیلی زیادزیادمتوسطکمخیلی کم

12345 های فکری که مورد( گویه های مربوط به هر کدام از متغیر سرمایه4-3در جدول)

بررسی قرارگرفته اند ارائه شده است.های فکری سرمایهریمتغ های هر یک از مولفهبه مربوط یهاهیگو : 4- 3جدول

های موردمولفهرديفبررسی

تعداد گويه

15سرمايه انساني113سرمايه ساختاري2 سرمايه مشتري3

اي()رابطه14

42جمع كل

67

چابکی سازمانیریمتغ های هر یک از مولفهبه مربوط یهاهیگو : 5- 3جدول های موردمولفهرديف

بررسیتعداد گويه

3رهبري14تغيير سازماني23فرهنگ سازماني33خدمات مشتريان43مديريت عملكرد5

16جمع كل عملکرد سازمانیریمتغ های هر یک از مولفهبه مربوط یهاهیگو : 6- 3جدول

های موردمولفهرديفبررسی

تعداد گويه

4توانايي17وضوح25كمك36مشوق49ارزيابي56اعتبار65محيط7

42جمع

نامه پرسشیایی و پاییروا 3-6 سنجش، دو مالک بهیله هرگونه وسیا و نامه پرسشیابی سنجش و ارزبرای دارای نامه است. اگDDر پرسDDشیافته یک یایی و پایی که آن دو مالک، روارودیکار م

درصDDد اشDDتباه محقDDق دریا یزان است کDDه مDDی بدان معنین باشد، ایار دو معینا رسDDد.ی به حداقل ممکن منباشد صفر اگر نظر مورد عوامل و ها مالکگیریاندازه

ی هستند، به طDDورگیری نقطه مقابل اشتباه محقق در اندازهیایی و پاییپس روا کمDDتر باشDDد،گیریاندازه عوامل و ها اشتباه محقق در مورد مالکیزانکه هرچه م

راگیریباشد. اعتبار در اندازهی میشتر بگیری اعتماد آن در اندازهیتاعتبار و قابل ویی روایح. در ادامه به تشرنامندی مگیری اندازهیایی اعتماد را پایت و قابلییروا

.پردازیممی پژوهش نامه آن در پرسشیین تعی و چگونگیاییپا

نامه پرسش روایی3-6-1 گیری عبارت است از توانايي آن ابDDزار در انDDدازه گيريروايي ابزار اندازه

صفت مورد بررسی تحقیق؛ یعنی محتوا یا سواالت آن ابDDزار دقیقDDا صDDفت مDDورد کDDدام ازکند که هیچگیری تعیین میچنین روایی ابزار اندازهمطالعه را بسنجند. هم

های گردآوری شده از طریق آن ابزار، مازاد بر نیاز تحقیق نمی باشد)حافDDظداده - روايي3- روايي پيش بيDDني، 2- روايي صDDوري، 1توان از طریDDق ( . می1382نیا،

( . 1389گیری را سنجید)مومني، محتوا و ... روایی یک ابزار اندازه نامه از روايي صDوري و محتDوایی ودر اين پژوهش براي رواسازي پرسش

سازه استفاده شده است. ابتدا مقاالت وکتب نظريه پردازان در مDDورد سDDرمایه سرمایه ارتباطی ) مشتری ((،– سرمایه ساختاری –های فکری)سرمایه انسانی

بDDه دقت مطالعDDه گرديDDد. پس از بررسDDي عملکرد سازمانی و چDDابکی سDDازمانی

68

آیند، براي هر يک از متغیرهDDا از بینمنابعی که پیشینه تحقیق حاضر به حساب مینامه استاندارد انتخاب گرديد.های موجود سه پرسشنامهپرسش

نامه نظرات چنDDدين نفDDر از اسDDتادانبرای تعیین روایی صوری و محتوایی پرسش متخصص در اين زمينDDه جمع آوري گرديDDد. بDDرای تعDDیین روایی سDDازه بDDا اسDDتفاده تحلیل عاملی تاییدی را بر روی مدل نظری تحقیDDق انجDDام دادیم کDDه نتDDایج آن در

گردد.فصل چهارم اشاره می

نامه پرسش پایایی3-6-2 پايايي عبارت است از توانايي ابزار در حفظ پايداري خود و تغييرپذيري اندک

آن در طول زمان علي رغم شرايط غيرقابل کنترل آزمون و وضDعيت خDود پاسDDخ گويان که اين توانايي گوياي برازش ابزار اسDDت چDDرا کDDه هDDر زمDDان انDDدازه گيري

(. براي محاسDDبه ضDDريب1386صورت گيرد نتايج پايدار به دست مي آيد)سکاران، آلفDDاي کرونبDDاخ ابتDDدا بايDDد واريDDانس نمره هDDاي هDDر زيرمجموعDDه سDDؤال هاي پرسشنامه)يا زيرآزمون( و واريانس کDDل را محاسDDبه کDDرد سDDپس بDDا اسDDتفاده از

(. کDDه در1390فرمول زیر مقدار ضريب آلفا را محاسبه کرد)سرمد و همکاران، آن:

2

2

11 S

SJJr J

J االت آزمون سؤ : تعداد 2

JS االت آزمون سؤ: مجموع واريانس rα واريانس كل نمرات :

هDDا در اینضDDریب آلفDDای کرونبDDاخ محاسDDبه شDDده بDDرای هDDر متغDDیر و مجمDDوع آنپژوهش، در جدول زیر آمده است.

کرونباخ یآلفا بیضرا: 7-3جدول آلفای کرونباختعداد سواالتمتغیرردیف

/.42912های فکریسرمایه1/.42944عملکرد سازمانی2 /.16903چابکی سازمانی3100مجموع5

(CR)هاي پايايي تركيبي : شاخص8-3جدول CRتعداد سواالتمتغیرردیف

/.42921های فکریسرمایه1/.42949عملکرد سازمانی2 /.16917چابکی سازمانی3100مجموع5

بیشDDتر باشDDد،7/0بDDه گفتDDه چرچیDDل، سDDکاران و اسDDالتر اگDDر آلفDDای کرونبDDاخ از (. بDDر اسDDاس جDDداول فDDوق از1379نامه دارای پایایی است )ضياء الدين، پرسش

هاي پايايي تركيبي مربوط بDه هDر متغDیر ازآنجا که مقدارآلفای كرونباخ و شاخص بیشتر است تمامی متغیرها به طDDور مجDزا و کDل متغیرهDا بDا یکDدیگر دارای7/0

باشند. پایایی می

69

روش تجزیه و تحلیل داده ها3-7 ی اطالعات مربDDوط بDDه ویژگی های به بررسق،ی تحقیفیدر بخش آمار توص

و سDDن( پرداختDDه می شDDود و شDDاخص هایتی )جنسDDکDDاربران ی شDDناختتیجمع بDDاسDDپس محاسDDبه می گDDردد. ی تجمعی و درصد فDDراوانی درصد فراوان،یفراوان

ینامDDه)بارها پرسشی عDDاملیی روایاسDDتفاده از مدل سDDازی معDDادالت سDDاختار ،ی می کDDنیم و بDDا به کDDارگیری مدل سDDازی معDDادالت سDDاختاری( را بررسDDیعDDامل

را آزمDDون می کDDنیم . بDDا اسDDتفاده از مدل سDDازی معDDادالتقیDDفرضDDیه های تحق راقیDD تحقته مسDDتقل و وابسDDیرهای متغونی رگرسDDبی می تDDوان ضDDرایسDDاختار

نمود.ی را بررسقی تحقیمحاسبه کرد و برازش مدل نظر است، پس تحقيDDقمدلاز آنجايي که هدف پژوهش تعيين روابط ميان متغيرهاي

از نظDر هDدف کDاربردي و از نظDر نحDوه گDردآوري اطالعDات توصDيفي و از نDوع اسDDت. بDDراي1 مDDدل معDDادالت سDDاختاري همبستگي و به طور مشخص مبتDDني بر

بررسي روابط ميان متغيرها در دهه هDDای اخDDير روش هDDای فDDراواني ارائDDه شDDده يکي از اين روش هDDا مDDدل معDDادالت سDDاختاري يDDا تحليDDل چنDDد متغDDيري بDDا است.

(یک تکنیک تحلیDDل چنDDدSEMیابی معادالت ساختاری )مدل. متغيرهاي مکنون است متغیری بسیار کلی و نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری و به بیان دقیق تر

گر امکDDان می دهDد مجمDDوعه ای ازکه به پژوهش، است2«مدل خطی کلی»بسط یDDابی معادلDDهزمان مورد آزمون قDDرار دهDDد. مDDدلگونه هممعادالت رگرسیون را به

هDایی دربDاره روابDط متغیرهDایساختاری یک رویکرد جامع بDرای آزمDون فرضDیه یDDابی علی که گاه تحلیل ساختاری کوواریانس، مDDدل،مشاهده شده و مکنون است

ها، مدل اما اصطالح غالب در این روز،( نامیده شده استLisrelو گاه نیز لیزرل)(.1388، ،)هومن است SEMیابی معادله ساختاری یا به گونه خالصه

یکی ،ی معادالت سDDاختاریابی همان مدلای انسی کوواری ساختارهالی و تحلهیتجز ازیکی و دهیDDDچی پی سDDDاختار داده هالیDDD و تحلهیDDD تجزیاز اصDDDلی ترین روش ها

وهیDD تجزی اسDDت و بDDه معنی روابDDط علت و معلDDولی بررسDDی نDDو بDDرایروش ها- تDDأثیرات هم،یر بDDر تئوی سDDاختار مبتنکی است که در ی مختلفیرهای متغلیتحل

روش می تDDواننی اقیDD را نسDDبت بDDه هم نشDDان می دهDDد. از طررهایزمDDان متغ ی را در جامعه هDDای خDDاص بDDا اسDDتفاده از داده های نظرهDDایقابل قبول بودن مDDدل

آزمود. مدل معادالت سDDاختاري يDDک رويکDDردیشی غیرآزمایشی و آزما،یهمبستگ شDDده آماري جامع براي آزمون فرضيه هايي درباره روابط بين متغيرهاي مشاهده

از آنجايي که اکثر متغیرهDDای موجDDود (.1995 ، لیو متغيرهاي مکنون است)هو ضDDرورت در تحقيقDDات مDDديريتي بDDه صDDورت مکنDDون يDDا پوشDDيده و پنهDDان اسDDت،

.ها روزبه روز بيشتر می شوداستفاده از اين مدل

1 Structural equation modeling2 General linear model

70

:فصل چهارم هاحلیل داده تو تجزیه

مقدمه4-1 امروزه در بیش تر تحقیقDDاتی کDDه متکی بDه اطالعDات جمع آوری شDDده از موضDوع مDDورد پDDژوهش می باشDDد، تجزیDDه و تحلیDDل داده هDDا از اصDDلی ترین و مهم تDDرین بخش هDDای پDDژوهش محسDDوب می شDDود. نحDDوه پDDردازش داده هDDا و اسDDتفاده از

عهده دارنDDد. هتکنیک های آماری مناسب، نقش بسزایی در استنتاج ها و تعمیم ها ب در این تحقیDDق، نDDیز پس از جمع آوری پرسDDش نامه ها، داده هDDا کDDد گDDذاری و وارد

شDDد. سDDپس تحلیل هDDای آمDDاری مDDورد نظDDر صDDورت گDDرفت.SPSSنرم افDDزار تحلیل های داده ای عبارتند از:

توصیفی آماربا تاییدی عاملی تحلیل( افزار نرم از استفاده SmartPLS)با ساختاری معادالت( افزار نرم از استفاده SmartPLS)اسمیرنوف کلموگروف آزمون

شناسی جامعه آماری پژوهش:های جمعیت ویژگی4-2 جDDامعه ي آمDDاري پDDژوهش، شDDامل كليه ي مDDدیران، معDDاونین و کارشناسDDان و

نفDDر( دانشDDگاه علDDوم پزشDDکی جنDDدی شDDاپور اهDDواز1170کارکنDDان سDDازمان) گDDیریمی باشد. برای انتخاب مDدیران، معDاونین و کارشناسDDان مسDئول از نمونDه

سرشDDDماری اسDDDتفاده شDDDده و روش نمونه گDDDيری کارکنDDDان در اين پDDDژوهش، 290باشد. که بر اساس فرمDDول کDDوکران، نمونه گيری تصادفی طبقه ای ساده می

71

نفر به عنوان نمونDه پDژوهش از زیDDر مجموعDه مDدیران، معDاونین و کارشناسDDانتخاب شدند.مسئول ان

تفکیک جنسیت جامعه آماری:1-4جدول

گروه فراوانی درصد درصد تجمعی

زن 172 59.3 59.3

مرد 118 40.7 100

جمعکل 290 100

نفDDر مDDرد118 نفر زن و 172از نظر جنسیت افراد جامعه مورد بررسی شامل % شرکت کنندگان مرد7/40 % شرکت کنندگان زن و 3/59بودند، بدین ترتیب

بوده اند.

وضعیت تاهل جامعه آماری:2-4جدول

گروه فراوانی درصد درصد تجمعی

مجرد 79 27.2 27.2

متاهل 211 72.8 100

جمعکل 290 100

نفDDر211 نفDDر مجDDرد و 79شرکت کنندگان در این پژوهش از نظر تاهل شDDامل %8/72 % مجDDرد و 2/27متاهل بودند بدین ترتیب جامعه مورد بررسی شامل

باشد.متاهل می

وضعیت سنی جامعه آماری:3-4جدول

گروه فراوانی درصد درصد تجمعیسال و کمتر 30 52 17.9 17.9

72

سال 40-31 137 47.2 65.2

سال 50-41 87 30 95.2

سال 60-51 14 4.8 100

جمع کل 290 100

سDDال،30 و کمDDتر از 30 % جامعDDه آمDDاری 9/17 از نظر سنی 3-4طبق جدول %8/4 سال و 50 تا 41% جامعه بین 30 سال، 40 تا 31 % جامعه بین 2/47

% افDDراد2/65 سال قرار دارنDDد. بDDا توجDDه بDDه اینکDDه 60 تا 51درصد جامعه بین توان گفت جامعه مورد بررسDDی سال تشکیل می دهند می40جامعه را افراد زیر جامعه جوانی است.

وضعیت تحصیلی جامعه آماری:4-4جدول

گروه فراوانی درصد درصد تجمعی

فوق دیپلم 73 25.2 25.2

لیسانس 149 51.4 76.6

فوق لیسانس 60 20.7 97.2

دکتری 8 2.8 100

جمع کل 290 100

طDDورباشد، همDDان نشان دهنده وضیت تحصیلی جامعه مورد بررسی می4-4جدول % جامعDDه4/51 % جامعDDه داری مDDدرک فDDوق دیپلم، 2/25شDDود که مشاهده می

% جامعDDه داری مDDدرک تحصDDیلی فDDوق7/20دارای مDDدرک تحصDDیلی لیسDDانس، % در جامعه دارای مدرک تحصیلی دکتری هستند.8/2لیسانس و

سابقه کاری جامعه آماری:5-4جدول

گروه فراوانی درصد درصد تجمعی

73

64 سال5کمتر از 22.1 22.1

سال 15-5 128 44.1 66.2

سال 25-16 85 29.3 95.5

سال و بیشتر 26 13 4.5 100

جمع کل 290 100

1/22باشDDد، که نشان دهنده سابقه کاری جامعه آمDDاری می5-4با توجه به جدول % جامعDDه دارای1/44 سDDال، 5% افDDراد جامعDDه دارای سDDابقه کDDاری کمDDتر از

تDDا16 % جامعDDه دارای سDDابقه کDDاری بین 3/29 سال، 15 تا 5سابقه کاری بین باشند. سال سابقه می26 % جامعه دارای بیش از 5/4 سال و 25

تحلیل استنباطی یافته های تحقیق4-3 (CFAییدی ) تحلیل عاملی تا4-3-1

اطمينDDان مفهومی تحقیDDق، مDDدل و فرضDDیات آزمDDون مرحله به شدن وارد از قبل باشDد.مي ضDروري زادرون و زابDرون متغیرهای گیریاندازه هایمدل صحت از يافتن

تأییDDدی عاملی است. تحلیل گرفته صورت تاییدی عاملی تحلیل طریق از کار این متغیرهDDای بین ارتبDDاط بررسی بDDرای که است آماری هایروش ترینقدیمی از یکی

بDDرده کDDار شده)سDDؤاالت( به مشاهده متغیرهای آمده( و بدست هایمکنون)عامل بDرآورد به که تکنیک (. این1994 اسDDت)بDرن، گDDیریانDدازه مدل بیانگر و شودمی

نشDDانگرها میDDان زیربنDDایی هDDایعامل تعداد به توجه با هافرضیه آزمون و پارامترها که کندمی مشDDخص و است قDDوی نظDDری و تجربی شالوده یک بر مبتنی پردازد،می

همبسDDته هاعامDDل از کDDدامیک با عامل کدام همچنین و عامل کدام با متغیرها کدام آورده خالصه بطور6-4 جدول در اندازه گیری مدل اعتبارسنجی ارهاییمعاست.

.می شود : معیارهای اعتبارسنجی مدل های اندازه گیری6-4جدول

منبعشاخص تفسیرشاخصاعتبار نوع س@@@@@@ازگاری

1درونیC)2کرونباخ آلفاA)

همزمDDDان بDDDارگیری مDDDیزان شDDDاخص این زمDDان در را سDDازه یا مکنDDون متغیرهDDای انDDDدازه گیری آشDDDکار متغDDDیر یک افDDDزایش

1 تا0 از شDDDDاخص این می کنDDDDد. مقDDDDدار از کمDتر نباید شDاخص این می باشد. مقدار

/. باشد.6

(1998)3چین

1 - Internal Consistency Reliability2 - Cronbach’s alpha (CA)3 - Chin

74

س@@@@@@ازگاریدرونی

سDDDDDDDDDDازگاری(CR)1ترکیبی

بارهای مجموع نسبت واقع در شاخص این بارهای مجموع به مکنون متغیرهای عاملی

می باشDDDد. خطا واریDDDانس بعالوه عDDDاملی جایگزینی و می باشد1 تا0 بین آن مقادیر این اسDDت. مقDDدار کرونبDDاخ آلفDDای بDDرای

این به /. باشDDDد.6 از کمDDDتر نباید شDDDاخص گفته نیز 2ديلون- گلداشتاين نسبت شاخص

می شود.

(1998) چین

روایی3شاخص

عDDاملی بارهDDایشاخص ها

هچDD که است موضDDوع این دهنDDده نشDDان توسط شDDاخص ها واریانس هDDای از مDDیزان

می شDDود. داده توضDDیح خDDود مکنDDون متغیر در و /. بزرگ تر5 از باید شاخص این مقدار

باشDDDد. % معنDDDادار5 اطمینDDDان فاصDDDله t آمDDDاره توسط شDDDاخص این معDDDنی داری

می آید. بدست

(1998چین)

اعتب@@@@@@@@@@@ار4همگرا

متوسط واریDDDDDDDDDDDانس

A) 5استخراجیVE)

از مکنDDون متغDDیر یک که واریانسی مDDیزان انDDدازه گیری را می گDDیرد خDDود شDDاخص های

/.5 از باید شDDDاخص این می کنDDDد. مقDDDدارباشد. بزرگ تر

1)6الرکر و فورنل981)

ییدی مدل چابکی سازمانی تحلیل عاملی تا4-3-2 یرنوف:م نتایج آزمون کلموگروف اس4-3-2-1

بررسي نرمDDال بDDودن مولفه هDDای ابعDDاد الگDDو از آزمDDون كلمDDوگروف اسDDميرنوفاستفاده گردید و در تمامی آزمون ها، فرضیه آماری به صورت زیر می باشد.

H0)داده ها نرمال هستند )داده ها از جامعه نرمال آمده اند :H1)داده ها نرمال نيستتند )داده ها از جامعه نرمال نیامده اند :

نتایج آزمون کلموگروف اسمیرنوف:7-4جدول متغیرهایتحقیق

آماره كلموگروف (Z) اسميرونوف

) سطح معناداري (Sig

نتیجه نرمالیتی

نرمال نیست1.9690.001رهبري فرهنگ

سازمانينرمال نیست1.6890.007

خدماتمشتریان

نرمال نیست1.5380.018

مدیریتعملکرد

نرمال نیست1.7700.004

نرمال نیست1.9260.001تغییر سازماني چابکی

سازمانینرمال نیست0.9660.308

1 - Composite Reliability (CR)2 - Dillon-Goldstein’s (or J¨oreskog’s) rho3 - Indicator reliability4 - Convergent Validity5 - Average Variance Extracted (AVE)6 - Fornell and Larcker

75

داري در مشاهده می شود مقDDدار سDDطح معDDني7-4همانطور که در جدول شماره شDDود، کمتر می باشد پس فرض صفر رد می05/0تمامی متغیرها از مقدار خطای

کدام از ابعاد متغیر چابکی سازمانی نرمال نمی باشند. بنابراین با توجDDهيعني هیچ برای تایید مدل و پاسDDخ بDDه فرضDDیات از مDDدل یDDابی به عدم نرمال بودن متغیرها

افDDزار( با استفاده از نرمPLS)1معادالت ساختاری به روش حداقل مربعات جزییSMARTPLSاستفاده شده است. روش تخمين PLS يينDDونه ای تعDDضرايب را به گ

توضيح را دارا باشد؛ بدين معنDDا می کند كه مدل حاصله، بيشترين قدرت تفسير و نهايي، را پيش بيني نمايد. كه مدل بتواند با باالترين دقت و صحت، متغير وابسته

نDDيزPLSروش حداقل مربعات جزئي که در بحث الگوسازي رگرسيوني آن را بDDا معرفي می کنند، يکي از روش های آماري چند متغيره محسDDوب می شDDود کDDه بDDه وسیله آن می توان عليرغم برخي محدودیت ها مانند: نامعلوم بDDودن توزيDDع متغDDير پاسخ، وجود تعداد مشاهدات کم و يا وجود خDDود همبسDDتگی جDDدي بين متغيرهDDاي

زمان در قبال چندين متغير مستقلمستقل؛ يک يا چند متغير پاسخ را به طور همالگوسازي نمود.

( مدل تحلیل عاملی تاییدی چابکی سازمانی در حالت تخمین ضرایب1-4نمودار استاندارد

مDDدل تحلیDDل عDاملی تاییDDدی را در حDالت تخمین ضDرایب اسDتاندارد1-4نمDودار نشان می دهد. در این نمودار اعداد و یا ضDDرایب بDDه دو دسDDته تقسDDیم می شDDوند.

گیری مرتبDDه اول هسDDتند کDDه روابDDط بیندسته ی اول تحت عنوان معادالت اندازه متغیرهای پنهان)بیضی( و متغیرهای آشکار)مستطیل( می باشند. این معDDادالت را

نامDDه دارای بDDار عDDاملی گوینDDد. تمDDامی آیتم هDDای پرسش2اصطالحا بارهای عDDاملی گDDيرینامDDه بDDرای انDDدازهسویی سDDؤاالت پرسش و لذا می توان هم5/0بزرگ تر از

مفاهيم را در اين مرحله معتبر نشان داد. در واقع نتایج فوق نشان می دهد آنچDDه

1 Partial Least Square2 Loading factor

76

نامه قصد سنجش آن ها را داشته است توسDDط اينمحقق توسط سؤاالت پرسش ابزار محقق شده است. لذا روابط بين سازه ها يا متغير هDDای پنهDDان قابDDل اسDDتناد است. شاخصی که بار عاملی باالتری داشته باشد، دارای اهمیت بDDاالتری نسDDبت

گیری مرتبه دوم هسDDتندبه سایر شاخص ها می باشد. دسته ی دوم معادالت اندازه که روابط بین متغیرهای پنهان و پنهان می باشند به این ضرایب اصطالحا ضرایب

گفته می شود.1مسیر

(t-value( مدل چابکی سازمانی در حالت معناداری)2-4نمودار

(t-value مDDدل تحقیDDق را در حDDالت قDDدرمطلق معنDDاداری ضDDرایب )2-4نمDDودار نشان می دهد. این مدل در واقDع تمDامی معDادالت انDدازه گDیری)بارهDای عDاملی

، آزمDDون می کنDDد.tمرتبه اول و دوم( و معادالت ساختاری را با استفاده از آماره بر طبق این مدل، هر یک از بارهای عاملی و ضDDرایب مسDDیر در سDDطح اطمینDDان

+ قDرار96/1 بزرگDتر از t% معنادار هستند اگر و فقDط اگDر مقDDدار آمDاره ی 95 %95 بارهDای عDاملی در سDطح اطمینDان گیرد. نتایج نشDان می دهDد کDه تمDامی

معنادار می باشند. - محاس@@@به ش@@@اخص های روایی و پای@@@ایی م@@@دل چ@@@ابکی4-3-2-2سازمانی

( شاخص های روایی، پایایی8-4جدول متغیره@@ای

آلفDDDDDDDDایAVECRR2پنهانکرونباخ

GOF

تغیDDDDDDDDDDDیرسازمانی

536/0

822/0

744/0711/0794/0820

/0652/0

خDDDDDDDDدماتمشتریان

608/0

819/0

584/0

706/0

1 Path coefficient

77

647رهبری/0

845/0

688/0719/0

فرهنDDDDDDDDگسازمانی

633/0

838/0

707/0709/0

مDDDDDDDدیریتعملکرد

651/0

848/0

643/0732/0

چDDDDDDDDDابکیسازمانی

711/0

917/0

000/0903/0

شاخص های روایی، پایDDایی را بDDرای تمDDامی متغیرهDDای تحقیDDق نشDDان8-4جدول در تحقيق حاضر نیز مورد نظر است بDDه اين معنDDا کDDه1می دهد. روايی تشخيصی

گيری نسDDب بDDهنشانگر های هر سازه در نهايت تفکيک مناسبی را به لحاظ اندازه سازه های ديگر مدل فراهم آورند. به عبارت ساده تر هر نشانگر فقط سازه خDDود را اندازه گيری کند و ترکيب آن ها به گونه ای باشد که تمام سازه های به خوبی از يکديگر تفکيک شوند. با کمک شاخص ميانگين واريانس استخراج شDDده مشDDخص شد که تمام سDDازه های مDDورد مطالعDDه دارای ميDDانگين واريDDانس اسDDتخراج شDDده

( و آلفDDای کرونبDDاخ جهتCR هسDDتند. شDDاخص های پایDDایی ترکیDDبی)5/0بDDاالتر از یید پایایی بDDاالتر بDDودن ایننامه استفاده می شوند و الزمه تابررسی پایایی پرسش می باشDند و7/0 می باشد. تمDامی این ضDرایب بDاالتر از 7/0شاخص ها از مقدار

نشان از پایا بودن ابزار اندازه گیری می باشند.

( GOFشاخص نیکویی برازش مدل چابکی سازمانی) 4-3-2-3 گيري شده را نشDDاناین شاخص سازش بين کيفيت مدل ساختاري و مدل اندازه

می دهد و برابر است با:

ازGOF مقدار شاخص بودن می باشد. باالR2 وAVE ميانگين و آن در که شDDده652/0 برابر بDDرازش شDDاخص می دهDDد. مقDDدار نشان را مدل برازش4/0

دارد. مDDدل مناسب بDDرازش از نشان و است شده بزرگ تر4/0 مقدار از و است تحقيق نظDDری زيربنDDای و عDDاملی ساختار با پژوهش اين داده های ساده تر بیان به

است. نظری سازه های با سؤاالت بودن همسو بيانگر اين و دارد مناسبی برازش

نتایج تحلیل عاملی تاییدی عملکرد سازمانی4-3-3 یرنوف:م نتایج آزمون کلموگروف اس4-3-3-1

بررسي نرمDDال بDDودن مولفه هDDای ابعDDاد الگDDو از آزمDDون كلمDDوگروف اسDDميرنوفاستفاده گردید و در تمامی آزمون ها، فرضیه آماری به صورت زیر می باشد.

H0)داده ها نرمال هستند )داده ها از جامعه نرمال آمده اند :H1)داده ها نرمال نيستتند )داده ها از جامعه نرمال نیامده اند :

1. Discriminant Validity

78

نتایج آزمون کلموگروف اسمیرنوف- 9-4جدول آماره كلموگروف اسميرونوف (متغیرهای تحقیق

(Z سطح (

Sig) معناداري نتیجه

نرمالیتی نرمال1.6000.012توانایی

نیست نرمال1.8400.002وضوح

نیست نرمال1.9550.001کمک

نیست نرمال1.3310.058مشوق

هست نرمال1.9490.001ارزیابی

نیست نرمال1.4190.036اعتبار

نیست نرمال1.9210.001محیط

نیست عملکرد نرمال0.8300.498سازمانی

هست داري در تمDDامی متغیرهDDا بDDه جDDز متغDDیر مشDDوق و عملکDDردمقDDدار سDDطح معDDني

کمDتر می باشDDد پس فDرض صDفر رد می شDود،05/0سازمانی از مقدار خطDای يعني هیچ کدام از ابعاد متغیر عملکرد سازمانی به جز مشوق نرمDال نمی باشDDند.

برای تاییDDد مDDدل و پاسDDخ بDDهعدم نرمال بودن برخی متغیرها بنابراین با توجه به ( باPLS)1فرضیات از مدل یابی معادالت ساختاری به روش حداقل مربعات جزیی

استفاده شده است. SMARTPLSافزار استفاده از نرم

ییدی عملکرد سازمانی در حالت تخمین مدل تحلیل عاملی تا-3-4نمودار ضرایب استاندارد

الزم است از مدل کنار گذاشته شوند و مDDدل5/0تمامی بارهای عاملی کمتر از بدون در نظر گDرفتن این شDDاخص ها مجDDددا اصDالح و بDرآورد شDDود. شDDاخص های

1 Partial Least Square

79

)وضDDوح( دارای بDDار عDDاملی39 )محیط(، 42 و 10 )توانایی(، 20)ارزیابی(، 23 شوند. مDDدل اصDDالحها از مدل حذف میباشند. بنابراین این شاخص می5/0کمتر از

شده عملکرد سازمانی در زیر نشان داده شده است.

مدل اصالح شده عملکرد سازمانی در حالت تخمین ضرایب-4-4نمودار استاندارد

(t-value سازمانی در حالت معناداری)عملكرد مدل -5-4نمودار بر طبق این مدل، هر یک از بارهای عاملی و ضDDرایب مسDDیر در سDDطح اطمینDDان

+ قDرار96/1 بزرگDتر از t% معنادار هستند اگر و فقDط اگDر مقDDدار آمDاره ی 95 %95گDیرد. نتDDایج نشDان می دهDد کDه تمامی بارهDای عDاملی در سDDطح اطمینDان

معنادار می باشند.

80

4-3-3- محاس@@@به ش@@@اخص های روایی و پای@@@ایی م@@@دل عملک@@@رد2 سازمانی

شاخص های روایی، پایایی-10-4جدول متغیره@@ای

پنهانAVECRR2ایDDDDDDDDآلف

کرونباخGO

F516ارزیابی

/0895/0

694/0865/0

767/0778/0

596/0

597اعتبار/0

855/0

738/0795/0

683توانایی/0

866/0

253/0771/0

621محیط/0

83/0

564/069/0

526مشوق/0

869/0

75/0818/0

521وضوح/0

866/0

592/0814/0

523کمک/0

844/0

645/0769/0

عملکDDDDDDDردسازمانی

715/0

949/00944/0

شاخص های روایی، پایایی را برای تمDDامی متغیرهDDای مDDدل عملکDDرد10-4جدول سDDازمانی نشDDان می دهDDد. بDDا کمDDک شDDاخص ميDDانگين واريDDانس اسDDتخراج شDDده مشخص شد که تمام سازه های مورد مطالعه دارای ميانگين واريDDانس اسDDتخراج

هسDDتند. بDDرای تمDDامی متغیرهDDای مDDدل عملکDDرد سDDازمانی،5/0شDDده بDDاالتر از می باشند7/0شاخص های پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ دارای ضرایب باالتر از

و نشان از پایا بودن ابزار اندازه گیری می باشند.

( GOFشاخص نیکویی برازش مدل عملکرد سازمانی) 4-3-3-3 شDDده بزرگ تر4/0 مقDDدار از و است شDDده596/0 برابر بDDرازش شDDاخص مقداردارد. مدل مناسب برازش از نشان و است

نتایج تحلیل عاملی تاییدی سرمایه فکری4-3-4 یرنوف:م نتایج آزمون کلموگروف اس4-3-4-1

بررسي نرمDDال بDDودن مولفه هDDای ابعDDاد الگDDو از آزمDDون كلمDDوگروف اسDDميرنوفاستفاده گردید و در تمامی آزمون ها، فرضیه آماری به صورت زیر می باشد.

H0)داده ها نرمال هستند )داده ها از جامعه نرمال آمده اند :H1)داده ها نرمال نيستتند )داده ها از جامعه نرمال نیامده اند :

نتایج آزمون کلموگروف اسمیرنوف:11-4دول ج )آماره كلموگروفمتغیرهای تحقیق

نتیجهSig)سطح معناداري (Zاسميرونوف (نرمالیتی

نرمال1.0480.222سرمایه انسانی

81

هست سرمایه نرمال1.4340.033ساختاری

نیست نرمال1.360.05سرمایه ارتباطی

نیست نرمال1.2210.101سرمایه فکری

هست شDDده اسDDت05/0داري در سرمایه انسانی و فکDDری بیشDDتر از مقدار سطح معني

بنابراین این دو متغDDیر نرمDDال هسDDتند امDDا بDDرای متغیرهDDای سDDرمایه سDDاختاری و کمتر می باشDDد پس فDDرض صDDفر05/0ارتباطی سطح معناداری از مقدار خطای

عدم نرمالرد می شود، يعني این دو متغیر نرمال نمی باشند. بنابراین با توجه به برای تایید مدل و پاسخ به فرضDDیات از مDDدل یDDابی معDDادالتبودن برخی متغیرها

SMARTPLSساختاری به روش حداقل مربعات جDDزیی بDDا اسDDتفاده از نDDرم افDDزار استفاده شده است.

ییدی سرمایه فکری در حالت تخمین ضرایب مدل تحلیل عاملی تا-6-4نمودار استاندارد

الزم است از مدل کنار گذاشته شوند و مDDدل5/0تمامی بارهای عاملی کمتر از ،11بدون در نظر گرفتن این شاخص ها مجددا اصالح و برآورد شود. شاخص های

31 D،37 D،5 ،)انسانی )سرمایه ساختاری(،D،28 D،32 D،38 D،4 D،40 22 )سرمایه 30 D، 36 باشند. بنابراین این می5/0،)سرمایه ارتباطی( دارای بار عاملی کمتر از

شوند. مدل اصالح شده سرمایه فکری در زیر نشDDانشاخص ها از مدل حذف میداده شده است.

82

مدل اصالح شده سرمایه فکری در حالت تخمین ضرایب استاندارد-7-4نمودار

(t-value مدل سرمایه فکری در حالت معناداری)-8-4نمودار بر طبق این مدل، هر یک از بارهای عاملی و ضDDرایب مسDDیر در سDDطح اطمینDDان

+ قDرار96/1 بزرگDتر از t% معنادار هستند اگر و فقDط اگDر مقDDدار آمDاره ی 95 %95گDیرد. نتDDایج نشDان می دهDد کDه تمامی بارهDای عDاملی در سDDطح اطمینDان

معنادار می باشند.

83

محاسبه شاخص های روایی و پایایی مدل سرمایه فکری4-3-4-2 شاخص های روایی، پایایی:12-4جدول

متغیره@@ایپنهان

AVECRR2ایDDDDDDDDآلف کرونباخ

GOF

سDDDDDDDرمایهارتباطی

702/0

889/0

881/0863/0

802/0933/0

748/0

سDDDDDDDرمایهانسانی

526/0

878/0

868/0846/0

سDDDDDDDرمایهساختاری

579/0

827/0

862/0761/0

سDDDDDDDرمایهفکری

764/0

921/00912/0

شاخص های روایی، پایایی را برای تمDDامی متغیرهDDای مDDدل سDDرمایه12-4جدول فکری نشان می دهد. با کمک شاخص ميانگين واريانس استخراج شDDده مشDDخص شد که تمام سDDازه های مDDورد مطالعDDه دارای ميDDانگين واريDDانس اسDDتخراج شDDده

هستند. برای تمامی متغیرهای مدل سرمایه فکDDری ، شDDاخص هDDای5/0باالتر از می باشDDند و نشDDان از7/0پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ دارای ضرایب بDDاالتر از

پایا بودن ابزار اندازه گیری می باشند.

( GOFشاخص نیکویی برازش مدل سرمایه فکری ) 4-3-4-3 شDDده بزرگ تر4/0 مقDDدار از و است شDDده748/0 برابر بDDرازش شDDاخص مقداردارد. مدل مناسب برازش از نشان و است اعتبارسنجی مدل ساختاری4-4 یا سDDاختاری مDDدل بررسی به نDDوبت انDDدازه گیری مDDدل های اعتبارسDDنجی از پس

ساختاری مدل اعتبارسنجی معیارهای نیز قسمت این می رسد. در تحقیق دورنیاست. شده وردهآ 13-4 جدول در

معیارهای اعتبارسنجی مدل ساختاری13-4جدول ن@@@@@@وع

منبعشاخص تفسیرشاخصاعتبار

اعتبDDDDDارمدل

ضDDDDریبR) 1تعیین

2)

نسDDبت را زادرون متغDDیر یک توضDDیحی واریانس زابDDرون متغیرهDDای توسط آن کل واریDDانس به

مقDDادیر شDDاخص این می کند. بDDرای اندازه گیری /.333 از بزرکDDDDتر /. قDDDDوی،670 از بزرگDDDDتر تلقی /. ضDDDDDDعیف190 از کمDDDDDDتر و متوسط

می شود.

( و1988چین)(2004)2رینگل

اعتبDDDDDارمدل

ضDDDDرایب3مسیر

بر باید مکنDDون متغیرهDDای بین مسDDیر ضDDرایب آنها معنDDاداری و مقDDدار جDDبری، عالمت اسDDاسشوند. بررسی

(1998) چین

|t|>1.96 Significant at P<0.05, |t|>2.58 Significant at P<0.01,

1 - Coefficient of Determination2 - Ringle3 - Path Coefficients

84

مدل معادالت ساختاری در حالت تخمین ضرایب استاندارد- 9-4نمودار مدل معادالت ساختاری را در حالت تخمین ضرایب اسDDتاندارد نشDDان9-4نمودار

زا و متغیرهDDDای چDDDابکیمی دهDDDد. در این مDDDدل متغDDDیر سDDDرمایه فکDDDری بDDDرونزا می باشد. درون سازمانی)میانجی( و عملکرد سازمانی )وابسته(

(t-value مدل معادالت ساختاری در حالت قدرمطلق معناداری)-10-4نمودار (t-value مدل تحقیق را در حDالت قDدر مطلDDق معنDDاداری ضDرایب )10-4نمودار

نشان می دهد. این مDDدل در واقDDع تمDDامی معDDادالت سDDاختاری را بDDا اسDDتفاده از ، آزمون می کند. بر طبق این مدل، ضریب مسیر و بDDار عDDاملی در سDDطحtآماره

+ باشد. 96/1% معنادار می باشد اگر مقدار آماره تی بیشتر از 95اطمینان

- نتایج معادالت ساختاری جهت بررسی فرضیه های تحقیق14-4جدول معادال

تساختار

ی

متغیرهای وضعیتtR2بتامتغیرهای مستقلوابسته

فرضیه جهترابطه

مستقیمتأیید740134/548سرمایه فکری عملكرداول

85

025/0/سازمانی

عملکرددومسازمانی

سرمایه فکری*چابکی سازمانی

81/0

079/3431

/0مستقیمتأیید

571چابکی سازمانی/0

375/مستقیمتأیید8

|t|>1.96 Significant at P<0.05, |t|>2.58 Significant at P<0.01

: سرمایه فکری بDDر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم1فرضيه اصلی .پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر معنادار دارد

DD:دیDDکی جنDDوم پزشDDسرمایه فکری بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه عل شاپور اهواز تاثیر ندارد.

DD:دیDDکی جنDDوم پزشDDسرمایه فکری بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه عل شاپور اهواز تاثیر دارد.

شده96/1با توجه به اين كه مقدار آماره تی خارج بازه معناداری است)بیشتر از كه "سرمایه فکDDری ادعاي محقق مبني بر اين95/0(، با احتمال 05/0است( )

بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه علDDوم پزشDDکی جنDDدی شDDاپور اهDDواز تDDاثیر معنی داری دارد." تأئيد مي گردد. با توجه بDDه وجDDود ضDDریب بتDDای مثبت می تDDوان گفت که سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی تاثیر مستقیم و مثبت دارد. بنابراین

% افزایش سرمایه فکری منجر به بهبود عملکرد سازمانی95در سطح اطمینان شود و ضDDعف در سDDرمایه فکDDری کDDاهش عملکDDرد سDDازمانی را در پی خواهDDدمی

داشت.

: سرمایه فکری بDDا نقش میDDانجی چDDابکی بDDر عملکDDرد سDDازمانی2فرضيه اصلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیردارد.

D:سرمایه فکری با نقش میانجی چابکی بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر ندارد.

D:سرمایه فکری با نقش میانجی چابکی بر عملکرد سازمانی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر دارد.

96/1با توجه به اين كه مقدار آمDDاره تی خDDارج بDDازه معنDDاداری اسDDت)بیشDDتر از ادعاي محقDق مبDني بDر اين كه "سDرمایه95/0(، با احتمال 05/0شده است( )

فکری بDDا نقش میDDانجی چDDابکی بDDر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر دارد." تأئيد مي گردد. با توجDDه بDDه وجDDود ضDDریب بتای مثبت می توان گفت که سرمایه فکری با نقش میDDانجی چDDابکی بDDر عملکDDرد

سازمانی تاثیر مستقیم و مثبت دارد.

فرضیات فرعی:

86

نتایج معادالت ساختاری جهت بررسی فرضیه های-15-4جدول تحقیق

متغیر وضعیتtR2بتامتغیرهای مستقلوابسته

فرضیه جهترابطه

عملکردسازمانی

سرمایه ارتباطی * چابکیسازمانی

087/0

491/2

316/0

مستقیمتأیید

سرمایه انسانی * چابکیسازمانی

210/0

343مستقیمتأیید5/

* چابکیساختاريسرمایه سازمانی

157/0

871مستقیمتأیید4/

|t|>1.96 Significant at P<0.05, |t|>2.58 Significant at P<0.01

-سDDرمایه انسDDانی بDDا نقش میDDانجی چDDابکی بDDر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان1-2دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر دارد.

96/1با توجه به اين كه مقدار آمDDاره تی خDDارج بDDازه معنDDاداری اسDDت)بیشDDتر از ادعاي محقDق مبDني بDر اين كه "سDرمایه95/0(، با احتمال 05/0شده است( )

انسانی با نقش میانجی چDDابکی بDDر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر دارد." تأئيد مي گردد. با توجDDه بDDه وجDDود ضDDریب

مثبت و05/0بتDDای مثبت می تDDوان گفت این تDDاثیر در سDDطح خطDDای کمDDتر از مستقیم می باشد.

-سرمایه ساختاری بDDا نقش میDDانجی چDDابکی بDDر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان2-2دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر دارد .

96/1با توجه به اين كه مقدار آمDDاره تی خDDارج بDDازه معنDDاداری اسDDت)بیشDDتر از ادعاي محقDق مبDني بDر اين كه "سDرمایه95/0(، با احتمال 05/0شده است( )

ساختاری با نقش میانجی چابکی بر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر دارد." تأئيد مي گردد. با توجDDه بDDه وجDDود ضDDریب

مثبت و05/0بتDDای مثبت می تDDوان گفت این تDDاثیر در سDDطح خطDDای کمDDتر از مستقیم می باشد.

-سDDرمایه مشDDتری بDDا نقش میDDانجی چDDابکی بDDر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان3-2دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر دارد.

96/1با توجه به اين كه مقدار آمDDاره تی خDDارج بDDازه معنDDاداری اسDDت)بیشDDتر از ادعاي محقDق مبDني بDر اين كه "سDرمایه95/0(، با احتمال 05/0شده است( )

مشتری با نقش میانجی چDDابکی بDDر عملکDDرد سDDازمانی کارکنDDان دانشDDگاه علDDوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاثیر دارد." تأئيد مي گردد. با توجDDه بDDه وجDDود ضDDریب

مثبت و05/0بتDDای مثبت می تDDوان گفت این تDDاثیر در سDDطح خطDDای کمDDتر از مستقیم می باشد.

87

سDDرمایه است. بنDDابراین شده316/0 برابر سازمانی عملکرد برای تعیین ضریب تغیDDیرات % از6/31 اند توانسDDته رفتههم روی مشDDتری و ارتبDDاطی سDDاختاری،

دهند. حتوضی را سازمانی عملکرد دو از بیشDDتر انسDDانی سDDرمایه سDDهم گفت تDDوان می بتا ضDDریب مقDDدار به توجه با

دو از کمDتر ارتبDDاطی سرمایه سهم و(دارد را بتا مقدار )بیشترین است متغیردیگردارد(. را بتا ترین باشد. )پایین می دیگر متغیر

ا

:فصل پنجمپیشنهادات و گیرینتیجه

مقدمه5-1 در که تحقیق نتایج بررسی به قبل، فصول از ایخالصه ارائه از پس فصل این در

در که هاییمحدودیت بیان ضمن ادامه در. پردازیممی شد اشاره آن به چهارم فصل و شDDده انجDDام تحقیق راسDDتای در پیشDDنهادهایی ایم،بDDوده روبرو آن با تحقیق این

88

تحقیق این انجDDام از حاصل تجربیDDات به توجه با آینده محققین برای پیشنهادهایی.گرددمی ارائه

پژوهش خالصه5-2 عملكDDرد بر فكDDري هDDاي سDDرمايه تDDاثير بررسي بررسی هDDدف با مطالعه این

پزشكي علو دانشگاه در سازماني چابكي متغير نقش ازطريق كاركنان سازماني شDDودمی مشخص زمانی پژوهش این ضرورت. گرفت صورت اهواز شاپور جندي

كننDDدگانعرضه ديگر و هادانشDDگاه امDDروزه بDDدانیم که کDDنیم توجه نکته این به که-. سDDرمايه كنندمي ايفاء محور دانايي جامعه توسعه در مهمي نقش عالي آموزش

ايDDنرو . از است پايDDدار رقDDابتي مDDزيت به دسDDتيابي در كليDDدي عنصر فكDDري هاي بر تاكيد با دانشگاهي نظام عملكرد بر فكري هايسرمايه ارتباط و نقش بررسي

.است برخوردار باالیی اهمیت از سازماني چابكي ميانجي نقش

:گرفت انجام زیر گام های منظور بدین به توجه با و شده انجام مطالعات مرور و نظری ادبیات بررسی با ابتدا در-

متغیرهای و نظری مبانی( دانشگاهی)خبرگان همکاری با سپس و قبلی تحقیقات در و استخراج تحقیق متغیرهای بررسی برای مناسب هایسنجه و تعریف تحقیق. گردید تنظیم نامهپرسش سه قالب

آمDDاری ینمونه و جامعه تحقیDDق، روش پDDژوهش، سوم درفصل و ادامه در- 42نامDDه )سDDرمايه فكDDري: پرسش سه که مطالعه ابDDزار همچنین و بررسی مورد

16 سوال، چابكي سازماني: 42سوال، عملكرد سازماني: مشتمل سوال( جمعا نفDDر از کارکنDDان320 بین در و طDDراحی لیکDDرت طیف اساس بر سوال 100 بر

هDا تعDداد نامهپرسش این از که دانشگاه علوم پزشكي جندي شDاپور اهDDواز توزیع اسDDتفاده مDDورد تحلیل تجزیDDه و در و گردید تکمیل کامل بطDDور نامهپرسش 290. گرفت قرار

هDDاي و شDDاخص کرونبDDاخ آلفای روش نامه چابكي سازماني بهپرسش پایایی- چنینهم. گرفت قرار تایید مورد درصد 95 مقدار با و) (CRپايايي تركيبي

اصDDDDالحات اعمDDDDال و خبرگDDDDان توسط مطالعه )صDDDDوری روایی کمک به روایی بDDاال بDDودن. گردید تایید( تاییDDدی عDDاملی تحلیل انجDDام )سازه روایی و( پیشنهادی

(GOF) شاخص نيكويي برازش مدل چابكي سازماني حاكي از برازش مناسDDب GOFدهد. )مقدار گيري شده را نشان ميبين كيفيت مدل ساختاري و مدل اندازه

آلفDای روش نامه عملكDرد سDDازماني بهپرسش شده است.( پایایی0.4بزرگتر از تایید مورد درصد 95 مقدار با و) (CRهاي پايايي تركيبي و شاخص کرونباخ

شDDاخص ميDDانگين واريDDانس نامDDه بDDا كمكپرسش روایی چDDنینهم. گDDرفت قDDرار باال بDDودن. گردید تایید( تاییدی عاملی تحلیل انجام)سازه روایی ، استخراج شده

(GOF) شاخص نيكويي برازش مدل چابكي سازماني حاكي از بDDرازش مناسDDب GOFدهد .)مقدار بين كيفيت مدل ساختاري و مدل اندازه گيري شده را نشان مي

آلفDDای روش هاي فكDDري بهنامه سرمايهپرسش شده است(. پایایی0.4بزرگتر از قرار تایید مورد درصد 95 مقدار با و) (CRهاي پايايي تركيبي و شاخص کرونباخ شDDاخص ميDDانگين واريDDانس اسDDتخراج نامه با كمكپرسش روایی چنینهم. گرفت بDDاال بDDودن شDDاخص. گردید تایید( تاییDDدی عDاملی تحلیل انجDDام)سازه روایی شده،

89

حاكي از برازش مناسDDب بين كيفيت(GOF)نيكويي برازش مدل چابكي سازماني بزرگDDتر ازGOFدهد. )مقDDدار گيري شده را نشان ميمدل ساختاري و مدل اندازه

با چهDDارم فصل در تحقیق مورد نیDDاز اطالعات گردآوری از شده است(. پس0.4 دانشگاه علوم پزشDDكي جنDDدي کارکنان شده گردآوری هاینامهپرسش از استفاده

آمDDار کمک به ، ابتDDداSmartPLS و SPSS افزارهDDای نDDرم کمک به و شاپور اهDDواز دو روش از اسDDتفاده با سDDپس و بیDDان مطالعه مورد ینمونه از شمایی توصیفی

عDDاملی تحلیل روش از اسDDتفاده با ابتDDدا سDDاختاری، معادالت سازیمدل ایمرحله بررسی متغیرها این گیریاندازه برای شده پیشنهاد مدل مناسب برازش تأییدی،

جهت سDDاختاری مDDدل دوم مرحله در گDDیری،انDDدازه مدل تأیید از پس. شد تأیید و شده پیشنهاد هایفرضیه آزمون چنینهم و تحقیق پیشنهادی مدل برازش بررسی

مدل مناسب برازش ساختاری معادالت مدل نتایج به توجه با که شد گرفته کاربه. گردید تأیید پیشنهادی

شناختیجمعیت یافته های5-3 کارکنDDان مجموعه بررسی مورد نمونه در دهدمی نشان تحقیق توصیفی هایآماره

118 تعداد این از و بودند نفر 290 که دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز پاسDDخگویان این( درصد 3/59)نفر 172 مرد، پاسخگویان از( درصد 7/40)نفر گردید بررسی نمونه بین در آن فDDراوانی و توصDDیف که دومي متغDDیر.بودنDDد زن

نفر 79 بررسي مورد فرد 290 از نتایج مطابق که بود پاسخگویان وضعيت تاهل که سومي باشند. متغیر متاهل مي(درصد 8/72)نفر 211 مجرد ،( درصد 2/27)

که بود پاسخگویان سنی توزیع گردید بررسی نمونه بین در آن فراوانی و توصیف 30 آنها سن( درصد 9/17 )نفر 52 بررسي مDDورد فDDرد 290 از نتDDایج مطDDابق

50( درصد 0/30 )نفر 87 سال،31-40( درصد 2/47 )نفر 137 سال و كمتر،)نفر 14 سال، 41 – نظر از افراد این که. بودند سال 51 – 60( درصد 8/4

،ليسDDانس درصDDد( 4/51 نفDDر )149 پلم،ی دفDDوق درصد( 2/25 نفر)73تحصیالت، متغDDیر.دكDDتري بودند درصDDد( 8/2 نفDDر)8 و سDDانسی ل فوق درصد(7/20 نفر)60

دیگری که فراوانی آن مورد بررسی قرار گرفته بود مDDیزان سDDابقه کارکنDDان بDDودنفDDر) 128 سDDال، 5 زیDDر درصDDد( 1/22) نفر 64 فرد مورد بررسي290که از 13 سال، 25 تا 16 بین درصد( 3/29نفر) 85 سال، 15 تا 5 بین رصد( د1/44بودند. سال 26 باالتر از درصد( 5/4نفر)

بحث و بررسی5-4 برای بررسی فرضیه اصلی تحقیق مDدل پیشDنهادی بررسDDیدر این پژوهش ابتدا

های متغیر مDDاینجی تحقیDDقگردید و سپس یک مدل جدید نیز برای بررسی فرضیه های مورد بررسDDی دارای بDDرازشبررسی گردید، نتایج تحقیق نشان دادند که مدل

های تحقیق در ادامه آورده شده است.مناسب هستند. نتایج فرضیه

ها تبیین یافته5-5اول: فرضیه

90

جنDDدي پزشDكي علDDوم دانشDگاه كاركنDDان سازماني عملكرد بر فكري هايسرمايه. دارد معنادار تاثير اهواز شاپور

تاثیرگذار است،هاي فكري بر عملكرد سازماني سرمايهبا توجه به اینکه ادعا شد با احتمال pیید می کنند. مقدار ثیر را تاوجود این تا 14-4بر اساس نتایج جدول

تDDوان بDDا توجDDه بDDه وجDDود ضDDريب بتDDاي مثبت ميباشد. می0.05کمتر از درصد 95 هDDاي فكDDري بDDر عملكDDرد سDDازماني تDDاثير مسDDتقيم و مثبت دارد .گفت سDDرمايه

هDDاي فكDDري منجDDر بDDه بهبDDود% افDDزايش سDDرمايه95بنابراين در سطح اطمينDDان هاي فكري كاهش عملكرد سازمانيشود و ضعف در سرمايهعملكرد سازماني مي

سDDیدنقوی وهDDای این تحقیDDق بDDا نتDDایج مطالعDDات یافته .را در پي خواهDDد داشDDت ،1392 رحمDDانی)–(، گDDل خیلی 1392 قربDDانی)–(، احمDDدیان 1391همکDDاران) D)

(، هوانDگ و هیونDه)1392زاده و همکDاران) (، شکرچی1393حسنی و همکاران) باشد. می ( منطبق 2007 (، گارسیا و مارتینز) 2003 (، ریاحی و بلکوای) 2007

بDر اهمیت توجDه بDه اینسDازمانی عملكرد روی بر هاي فكريسرمايهثیر یید تاتا تایید این فرضیه به این امر اشاره دارد کهکند. کید میتابهبود عملكرد موارد برای

هDDاي فكDDري بDDه ويDDژه در نظDDام دانشDDگاهي وتوجDDه بDDه ضDDرورت و اهميت دارايي هاي دانش بنيان هستند و نيز نقش مهمي كه اينآموزش عالي كه سمبل سازمان

چنين بDDا اذعDDانكنند . همنهادها براي توسعه اقتصادي و اجتماعي كشورها ايفا مي ها ، در ابعاد مختلف آن زمينه الزم را بDDرايكه شناسايي و عملكرد دانشگاه اينبه

كند و از طرفيهاي دانشگاهي فراهم ميها و اهداف سيستمضمانت اجراي رسالت ها و موسسDDات آمDDوزش عDDالي، بDDراي اينكDDهبه دليل ماهيت دانش بنيان دانشگاه

ها قادر باشند تا نقش خود را به نحDDو مDوثرتري ايفDاء نماينDDد، بايDد بDDهاين سازمان هDDاي دانشDDي خDDود را مDDديريت نماينDDد و ارزشطور جدي فرآينDDدهاي خلDDق دارايي

ها به طور مداوم در جامعه بر عهدههاي فكري خود و نقشي كه اين نظامسرمايهدارند را به خوبي بشناسند .

دوم: فرضیه دانشDDگاه كاركنDDان سDDازماني عملكDDرد بر چDDابكي ميDDانجي نقش با فكري سرمايه

. دارد تاثير اهواز شاپور جندي پزشكي علوم سDDرمايه فكDDري بDDا نقش ميDDانجي چDDابكي بDDر عملكDDردبا توجه به اینکه ادعا شDDد

بDDر اسDDاس نتDDایج، كاركنان دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهDDواز تDDاثير دارد كDDه مقDDدار آمDاره تيبDا توجDه بDDه اينکننDDد. یید میثیر را تا وجود این تا14-4جدول

(، بDا احتمDال>p/.05 شده اسDت( )96/1خارج از بازه معناداري است)بيشتر از كه "سDDرمايه فكDDري بDDا نقش ميDDانجي چDDابكي بDDر% ادعاي محقق مبني بر اين95

عملكرد سازماني كاركنان دانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز تDDاثير دارد . تDDوان گفت كDDهبا توجDDه بDDه وجDود ضDDريب بتDDاي مثبت ميبنابراین .گردد " تاييد مي

تDDاثیر مثبتکارکنDDان سرمايه فكري با نقش ميانجي چابكي بر عملكرد سازماني سیدنقوی و همکDDاران)های این تحقیق با نتایج مطالعات یافته گذارد.و مستقیم می

(، حسDDنی و1392 رحمDDانی)–(، گDDل خیلی 1392 قربDDانی)–(، احمDDدیان 1391 (،2007(، هوانDDگ و هیونDDه)1392زاده و همکDDاران) (، شDDکرچی1393همکDDاران)

باشد. می( منطبق 2007(، گارسیا و مارتینز)2003ریاحی و بلکوای) كاركنDDان سDDازماني عملكDDرد بر چDDابكي ميانجي نقش با فكري سرمايه ثیرتا ییدتا

بDDرای مDDوارد این به توجه اهمیت بر اهDDواز شDDاپور جندي پزشكي علوم دانشگاه

91

در امDDروزهکند.می کیدتا سازماني چابكي ميانجي نقش با سازماني عملكرد بهبود رقDDابتي مDDزيت ايجاد در كليدي عنصر عنوان به فكري سرمايه بنيان، دانش عصر سDDريع تغيDDيرات پي در دانش بر مبتDDني اقتصDDاد عصر در ديگDDر، عبارت . به است

-نمي محدود مادي و مالي منابع كسب به هاسازمان موفقيت اجتماعي، و اقتصادي شDDناخت و هاآن به دسDDتيابي كه است نامشهودي هايسرمايه به منوط بلكه شود،

هDDايبررسي و شDDواهد و شDDود منجر پايدار رقابتي برتري به تواندمي آنها مديريت و را هاسازمان عملكرد كه دارد آن از حكايت تجربي ارزيDDابي هDDايسيسDDتم با صDDرفا

كDDارگيري به و توجه نيازمند امر اين و سDDنجيد دقت به تDDواننمي سDDنتي عملكDDرد-سDDازمان كنDDوني مDوقعيت و محيط با مرتبط معيارهDاي و هاشاخص از ايمجموعه

قابل اولDDDويت و اهميت از فكDDDري سDDDرمايه و دانش نقش بين اين در كه هاست و نامشDهود منDابع از تركيDبي به فكDري اسDت. سDرمايه شDده برخDوردار تDوجهي و مDDادي مDDالي، منDDابع دهدمي اجDDازه هاسDDازمان به كه شDDودمي اطالق هDDاييفعDDاليت

امروزه شود. لذا ارزش خلق به منجر كه دهند شكل تغيير طوري را خود انساني-دست بDDراي اساسي فDDاكتور فكDDري سرمايه كه است پذيرفته هاسازمان اكثر براي توليد شانعمده هدف كه هادانشگاه اساس، اين است. بر رقابتي مزيت به يابي

مسDتثني امر اين از اسDDت، توسDDعه و پDژوهش در گDDذاريسرمايه و دانش نشر وباشند. پيشگام بايستمي و نبوده

سوم: فرضیه دانشDDگاه كاركنDDان سDDازماني عملكDDرد بر چابكي ميانجي نقش با انساني سرمايه

. دارد تاثير اهواز شاپورجندي پزشكي علوم سDرمايه انسDاني بDا نقش ميDDانجي چDابكي بDر عملكDردبا توجه به اینکه ادعا شد

وجود این تاثیر را15-4 نمودار نتایجبر اساس کارکنان تاثیرگذار است، سازماني با توجه به اينكه مقدار آماره تي خارج از بازه معناداري است)بيشترکنند. تایید می

كDDه% ادعDاي محقDق مبDDني بDDر اين95(، با احتمال >p/.05 شده است( )96/1از "سرمايه انساني با نقش ميانجي چابكي بر عملكرد سDDازماني كاركنDDان دانشDDگاه

بDDا توجDDه بDDهبنابراین .گرددعلوم پزشكي جندي شاپور اهواز تاثير دارد. " تاييد مي توان گفت كه سرمايه انساني با نقش ميانجي چDDابكيوجود ضريب بتاي مثبت مي

ثیر مثبت وتا 05/0 در سDDطح خطDDاي كمDتر از کارکنDDان بDDر عملكDDرد سDDازماني سDDیدنقوی و همکDDاران)های این تحقیق با نتایج مطالعDDات یافته گذارد.مستقیم می

(، حسDDنی و1392(، گDDل خیلی و رحمDDانی)1392(، احمDDدیان و قربDDانی )1391 (،2007(، هوانDDگ و هیونDDه)1392زاده و همکDDاران)(، شDDکرچی1393همکDDاران)

باشد. می( منطبق 2007(، گارسیا و مارتینز)2003ریاحی و بلکوای) توجه اهمیت بر سDDازمانی عملكDDرد بر چDDابكي نقش با انساني سرمايه ثیرتا ییدتا مولفه فكDDري سDDرمايه حDDوزه درکنDDد.می کیدتا عملكDDرد بهبود برای موارد این به

منظDDور كه باشدمي كاركنDDان و دانشجويان علمي، هيئت بر مبتني انساني سرمايه افDDراد تجDDارب و كDDارآفريني و نDDوآوري خالقيت، ظرفيت ها، مهارت دانش، آن از

افDDراد در دانشDDگاه يا سDDازمان پنهDDان يا نامشDDهود هDDايدارايي صDDورت به كه بDDوده و نDDوآور و خالق نيروهDDاي كDDارگيريبه و جDDذب به توجه اسDDت. لDDذا شDDده نهادينه

92

رهDDبري و انگDDيزش بهسازي، و آموزش متعدد ابعاد در نادر انساني منابع مديريتاست. برخوردار بااليي اهميت از نگهداري و

چهارم: فرضیه دانشDDگاه كاركنان سازماني عملكرد بر چابكي ميانجي نقش با ساختاري سرمايه

دارد. تاثير اهواز شاپورجندي پزشكي علوم سرمايه ساختاري با نقش ميDDانجي چDDابكي بDDر عملكDDردبا توجه به اینکه ادعا شد

ثیر راوجود این تا 15-4جدول نتایج بر اساس ثیرگذار است، کارکنان تاسازماني با توجه به اينكه مقDDدار آمDDاره تي خDDارج از بDDازه معنDDاداري اسDDتیید می کنند. تا

% ادعاي محقق مبDDني بDDر95(، با احتمال >p/.05 شده است( )96/1)بيشتر از اين كه "سرمايه ساختاري با نقش ميانجي چابكي بر عملكرد سDDازماني كاركنDDان

بDDابنابراین .گردددانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز تاثير دارد . " تاييد مي تDDوان گفت كDDه سDDرمايه سDDاختاري بDDا نقشتوجه به وجود ضDDريب بتDDاي مثبت مي 05/0 در سDDطح خطDDاي كمDDتر از کارکنDDان ميانجي چابكي بر عملكرد سDDازماني

سیدنقوی وهای این تحقیق با نتایج مطالعات یافته گذارد.ثیر مثبت و مستقیم میتا (،1392 رحمDDانی)–(، گDDل خیلی 1392 قربDDانی )–(، احمDDدیان 1391همکDDاران)

(، هوانDDگ و هیونDDه)1392زاده و همکDDاران)(، شDDکرچی1393حسDDنی و همکDDاران)باشد. می( منطبق 2007(، گارسیا و مارتینز)2003(، ریاحی و بلکوای)2007

توجه اهمیت بر سDDازمانی عملكرد بر چابكي نقش با ساختاري سرمايه ثیرتا ییدتا مولفه فكDDري سDDرمايه حDDوزه درکنDDد.می کیدتا عملكDDرد بهبود برای موارد این به

هDDا،اسDDتراتژي قبيل سازماني"از هاي بخش"زيرساخت2 بر مبتني ساختاري سرمايه سDDازماني" كه و"فرهنگ پژوهشي – علمي مجالت اجرايي، برنامه ها،داده پايگاه

به و كيفيت مDDديريت سDDازماني، يDDادگيري بر تاكيد و توجه مDDيزان دارنDDده بر درباشد. مي دانش گذاري اشتراك

فرآيند بر سDDازماني فرهنگ و سDDازماني سDDاختار هDDايمولفه تDDاثير به توجه با لDDذا تسهيم و مشاركتي فرهنگ مبناي عنوان به دانش گذارياشتراك به و توزيع توليد،

سDDازماني يDDادگيري و دانش اشDDاعه حDDامي ،ارگانيك سازماني ساختارهاي دانش،-مي كمك دانشDDگاه روسDDاي به حاكم، سازماني فرهنگ هايويژگي هستند. شناخت

را دانش كDDارگيريبه و توزيع ذخDDيره كسب، بر مبتني هايظرفيت و هاقابليت كه كندنمايند. فراهم را آن تقويت و توسعه زمينه و نموده شناسايي

پنجم: فرضیه دانشDDگاه كاركنDDان سDDازماني عملكرد بر چابكي ميانجي نقش با مشتري سرمايه

دارد. تاثير اهواز شاپور جندي پزشكي علوم سرمايه مشDDتري بDDا نقش ميDDانجي چDDابكي بDDر عملكDDردبا توجه به اینکه ادعا شد

ثیر راوجود این تا 15-4جدول نتایج بر اساس ثیرگذار است، کارکنان تاسازماني با توجDDه بDDه اينكDDه مقDDدار آمDDاره تي خDDارج از بDDازه معنDDاداري اسDDتکنند. یید میتا

% ادعاي محقق مبDDني بDDر95(، با احتمال >p/.05 شده است( )96/1)بيشتر از كه "سرمايه مشتري با نقش ميDDانجي چDDابكي بDDر عملكDDرد سDDازماني كاركنDDاناين

بDDابنDDابراین .گردددانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز تاثير دارد. " تاييد مي تDDوان گفت كDDه سDDرمايه مشDDتري بDDا نقشتوجه بDDه وجDDود ضDDريب بتDDاي مثبت مي

93

05/0 در سDDطح خطDDاي كمDDتر از کارکنDDان ميانجي چابكي بر عملكرد سDDازماني سیدنقوی وهای این تحقیق با نتایج مطالعات یافته ثیر مثبت و مستقیم میگذارد.تا

(،1392 رحمDDانی)–(، گDDل خیلی 1392 قربDDانی )–(، احمDDدیان 1391همکDDاران)(، هوانDDگ و هیونDDه)1392زاده و همکDDاران)(، شDDکرچی1393حسDDنی و همکDDاران)

باشد. می( منطبق 2007(، گارسیا و مارتینز)2003(، ریاحی و بلکوای)2007 توجه اهمیت بر سDDازمانی عملكDDرد بر چDDابكي نقش با مشتري سرمايه ثیرتا ییدتا مولفه فكDDري سDDرمايه حDDوزه درکنDDد.می کیدتا عملكDDرد بهبود برای موارد این به

بDيروني و دروني ارتباطDDات هDايشDبكه بردارنDده اي( در مشDتري)رابطه سرمايه به توجه با باشDDد. لDDذامي المللي بين و ملي علمي مجDDامع با و صDDنعت با دانشگاه

-مولفه از يك هر در هDDا،دانشDDگاه در فكري سرمايه وضعيت بين موجود هايتفاوت و صDDنعت با ارتبDDاط كاركنDDان، علمي، هيئت دانشجو، جمله از فكري سرمايه هاي

-دانشDگاه متنDDوع هDايظDDرفيت بيانگر كه المللي بين و ملي علمي مجامع با ارتباط-رتبه در دانشگاه جايگاه تقويت ساززمينه ها،ظرفيت اين از بهينه استفاده هاست،

كه گونههمDDان شDDود،مي پيشنهاد اساس اين بود. بر خواهد المللي بين و ملي بندي گDDزارش و عDDالي آمDDوزش هDDاينظDDام در فكDDري هDDايسDDرمايه سDDنجش ضDDرورت انگلسDDتان، جمله از دنيا معتDDبر هDDايدانشDDگاه از بسDDياري در فكDDري هDDايسDDرمايه اين به توجه اسDDت، گرفته قرار توجه مورد غيره و فنالند استراليا، ايتاليا، اسپانيا،

امDDري مرتبط هDDايدسDDتورالعمل و هانامهآيين تDDدوين طريق از دانشDDگاه در مهماست. ضروري

هش برای تحقیقات آتی پژوهایها و پيشنهادمحدودیت 5-6 .از آنجDDا كDDه مDDاهيت پرسشDDنامه مالحظDDه كDDار اسDDت، تنهDDا اسDDتفاده صDDرف از1

كننDDد نظDDر مثبتپرسشنامه كافي نيست. زيرا اشكال ذاتي دارد و افراد سعي ميخود را بدهند.

2 DD. رDDا بDDر تنهDDه حاضDDه نمونDDت كDDه اين اسDDدي اين مطالعDDانمحدوديت بعDDکارکن تمركز داشته، از اين رو قابليت تعميمدانشگاه علوم پزشكي جندي شاپور اهواز

هDDاي ديگDDربنDDابراين نتDDايج ممكن اسDDت در ميDDان جمعيت باشDDد.پDDذيري آن كم مي هDاي آمDاريشDود كDه اين تحقيDDق در جامعهاز اين رو پيشDنهاد مي متفDاوت باشDد.

ديگري انجام گيرد. تحقيDDق بDDه صDDورت مقطعي صDDورت گرفتDDه اسDDت، ولي بايDDد،عالوه بDDر اين.3

ممکن اسDDتکارکنDDانطراحي اين تحقيق به شكل طولي نيز انجام گيرد. نگرش -که میدر این مطالعه این واقعیت در نظر گرفته نشده در طول زمان تغییر کند،

های آتی این مسئله را مد نظر قرار داد.توان در پژوهش4 DD.ه قبال درعالوه بر اين شاخصDDهاي اين مطالعه برگرفته از مطالعاتي هستند ك

هDايي ممكن اسDDت نتDايجچDنين شDDاخص كشورهاي توسعه يافته انجام شده بودند. از این رو می ارائDDه ندهنDDد. رادقيقي در كشورهاي در حال توسDDعه ماننDDد ايDDران

هایتوان پیشنهاد داد که در تحقیقات آتی با استفاده از تحقیقات اکتشافی شاخصی مورد مطالعه استخراج گردد.بومی جامعه

5 DD.اثیرDDی تDDه بررسDDاین تحقیق بر اساس مطالعات نظری و ادبیات تحقیق تنها ب و از بررسDDیسرمايه هاي فكري با تاكيد بر نقش چDDابكي بDDر عملكDDرد سDDازماني

94

تأثیر دارد ولی کانون توجه و تمرکز محقق عملكرد سازمانيسایر متغیرها که بر شDود در مطالعDات آتیپوشی گردیDDده اسDDت. از اين رو پیشDDنهاد میچشمونبوده،

در بررسDDی عوامDDل مDDوثرسرمايه هاي مالي و اجتماعينقش عوامل ديگر مانند نيز بررسی گردد.سازمانی عملكردبر

6 D. ایDاهیت متغیرهDDدتحقیقبه عالوه با توجه به مDه کیفی دارنDتر جنبDDه بیشDک های کیفیهای فازی که در بررسی متغیرگردد در مطالعات آتی از مدلپیشنهاد می

و زبانی قابلیت باالتری دارند، استفاده گردد.

خالصه فصل5-7-هDای جمعیتی نتایج توصیفی تحقیق، تحت عنDDاوین یافتDهدر این فصل ابتدا خالصه

هDایشناختی و توصیف متغیرهDDا بررسDDی شDDده اسDDت و در ادامDDه فصDDل فرضDDیه های تحقیق ذکDDر وتحقیق بررسی و مورد بحث قرار گرفته است. سپس محدودیت

های ذکر شده پیشDDنهادهای کDDاربردی ودر پایان با توجه به نتایج تحقیق و محدودیتپیشنهادهایی برای تحقیقات آتی آورده شده است.

پیشنهادهای کاربردی 5-8 ماننDDد می شوند بهبود عملكرد سازماني- مدیران باید مجموع عواملی كه سبب 1

كارگيري نيروي انساني خالق ، ماهر و نوآور و نDDيز توجDDه بيش از پيشجذب و به را شناسDDایی كDDرده و همه یهاي سازماني و فرهنDDگ سDDازماني و ... به زيرساخت

آنها را در سطح باال اجرا كنند. بر عملكرد سازماني كه سرمايه فكريكلیه ی متغیرهای موجود مستقل از -2

اثر می گذارند مانند تفاوت های فردی، عوامDDل سDDازمان، تكنولDDوژی، همDDاهنگی گروهی و ... را شناسایی كرده و آنها را تجزیه و تحلیل نمDDوده و كارهDDای الزم را

انجام دهند.عملكرد سازمانيدر جهت تاثیر آنها بر روی هDاي فكDDري وگDDيري شDDده و مDDديريت سDDرمايهبDDر مبنDDاي اين نتDDايج انDDدازه-3

هDاي نامشDهود و مDيزان تDاثير هDر دسDته از اينبررسي وضعيت موجDود سDDرمايه هDاي مDDديريتي ويDDژه مDDديران وها بر عملكرد دانشگاه ، زمينه ايجاد گزارششاخص

هDDا وها، ظرفيتنمايد تا از اين طريق با شناخت قابليتروساي دانشگاه را فراهم مي گيرد ولي، تاثير بسDDزايي در عملكDDردهايي كه كمتر مورد استفاده قرار ميتوانمندي

نمايد . دانشگاه و در كل نظام آموزش عالي را فراهم مي هاي دانشگاهي كه ازبا توجه به ضرورت پاسخگويي و شفاف سازي فعاليت-4

نفعان دروني و بDDيروني)دولتنمايند و تقاضاي ذيبودجه و منابع دولتي استفاده مي هDDاي اروپDDايي مطDDرحگونه كه در دانشDDگاههاي سرمايه فكري آنو اجتماع( گزارش

هاي آنان كمك شاياني نمايد. سازي فعاليتتواند به شفافاست مي كليDDه نDDيروي انسDDاني، سDDرمايه هDDاي سDDاختاري و سDDرمايه هDDايبایDDد از -5

واحدهای مختلف سازمان آگاهی های الزم و محاسبات كDDافیمشتري)رابطه اي( ، بهو دستورالعمل های معین و مشخص وجود داشته باشند تا ضمن كاهش هزینه

منجر شود. بهبود عملكرد

95

پیشنهادهای پژوهشی 5-9 فرهنگ سازماني حاكم در دانشگاه از منظDDر مDDيزاننظر گرفتن - تحقیق با مد1

سازمانیبر عملكرد هاي مديريت دانشكارگيري مولفهتوجه و به2 DD-يزاننظر گرفتن تحقیق با مدDDفرهنگ سازماني حاكم در دانشگاه از منظر م

سازمانیبر عملكرد هاي سرمايه فكريكارگيري مولفهتوجه و به3 DD-رزيرساختنظر گرفتن تحقیق با مدDDگاه از منظDDاكم در دانشDDهاي سازماني ح

سازمانیبر عملكرد هاي سرمايه فكريكارگيري مولفهميزان توجه و به- تحقیقی که در آن تعهد به عنوان متغیر میانجی مد نظر قرار گیرد4ها و موسسات آموزش عاليديگر دانشگاه- انجام این تحقیق در 5

منابع و مأخذ

96

منابع فارسی سDDازمانی عملکDDرد بر فکری سرمایة اثرات تطبیقی (. بررسی1386ت. ) بیگی،

کارشناسی نامهپایDDان خصوصDDی. و دولتی بخش دو در ایران بانکداری صنعتسینا. بوعلی دانشگاه ادبیات همدان: دانشکده ارشد، سDDرمایه بر دولDDتی بخش هDDای سDDازمان عملکDDرد تDDاثیر .(1383)ع. شDDیروانی،

.20 شماره توسعه، و مدیریت اجتماعی، (. آمDDار و کDDاربرد آن در مDDدیریت. جلDDد دوم، چDDاپ1387آذر، ع؛ مؤمDDنی، م. )

یازدهم، تهران: انتشارات سمت. بر مDDؤثر عوامل بررسي(.DD 1390آقDDا داوود، ر؛ حDDاتمی، م؛ حکیمی نیDDا، ب. )

اجتمDDاعي علDDوم تخصصي مDDديران«، فصDDلنامه ميDDان در سDDازماني نDDوآوري170-127: 11شوشتر، سال چهارم، شماره واحد- اسالمي آزاد دانشگاه(. مدیریت عمومی ، تهران: نشر نی.1386الوانی، م. ) (. طرح پرسشنامه و سنجش نگرشDDها. ترجمDDه م، کDریم نیDDا،1369اوپنهام، ا. )

مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی. مDDدیریت، اجتمDDاعی علDDوم در تحقیق (. روشDDهاي1382م. ) پDDاریزي، ایران نژاد

تهDDران: نشر دوم، ذیربDDط. چDDاپ رشDDته هDDاي سDDایر و اقتصDDاد، حسDDابداريمدیران.

.ايDران خDودرو بررسي موفقيت محصDول سDمند در شDرکت.D (1386 ). ا،بابايي.علوم اداري دانشگاه شهيد بهشتي، دانشکده، پايان نامه کارشناسي ارشد

. ترجمه ح، پاشDDاروشهای تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری(.DD 1384بست، ج. )شریفی ؛ ن، طالقانی، تهران: نشر رشد.

چابDDک. تولید و سDDازمان بر چابکی (. مقدمه اي1386ب. ) ا؛ شهایی، جعفرنژاد،.نشر، مهربان تهران: مؤسسه چاپ اول،

(. بررسDDی نقش عوامDDل درون سDDازمانی در1384جعفDDر نDDژاد، ا؛ زارعی، ع. ) هDای چابDک در صDنایعهDای فعلی بDه سDازمانتبیین مدلی برای تبDدیل سDDازمان

الکترونیک و مخابرات کشور، فصلنامه فرهنگ مدیریت، سال سوم، شDDماره10 :86-67.

تکنولDDوژيکي در ارائDDه چDDارچوب انDDدازه گDDيري نDDوآوري.DD (1388). ن،جهDDانگرد مDDدرس، دانشگاه تربيتتهران: ، پايان نامه کارشناسي ارشد.سطح شرکتها

.دانشکده فني مهندسي

97

ت ه . چاپ چهارم، ه پ ای ان ن ام ه ن وی س یبروی ک ردی روش ت ح ق ی ق ب ا(. 1386. )خ اک ی ، غ .ب ازت اب: نشر ران

هDایگDیری چDابکی در سDازمان(. ارائه مدلی جهت انDدازه1381خوش سیما، غ. ) تولیدی با استفاده از منطق فDازی در صDنعت الکترونیDک ایDران. پایDان نامDه

کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران، دانشکده مدیریت..DD 1385دالور، ع. ) D)تیDDاحتماالت و آمار کاربردی در روان شناسی و علوم تربی. .رشد: نشر تهران

(. ارائDDه الگDDویی بDDرای گونDDه شناسDDی انDDواع1390رضوانی، ح؛ گرایلی نژاد، ر. ) نوآوری سازمانی، فصلنامه تخصصDی پDارک هDا و مراکDز رشDد، سDDال هفتم،

.21-26: 28شماره (. رابطDDه توانDDا سDDازها و چDDابكي در شDDركتهاي تDDامين كننDDده1388زنجDDانی، م. )

قطعات ايران خودرو. پايان نامه كارشناسي ارشد، تهDDران: دانشDDگاه عالمDDهطباطبایی، دانشکده مدیریت و حسابداری.

(. مدلي براي چابكي سازمان در صنعت الكترونيك ايDDران.1387زنجیرچی، م. ) پايان نامه دكتري، تهران: دانشDDگاه عالمDDه طباطبDDایی، دانشDDكده مDDديريت و

حسابداري. ( . روشDDهای تحقیDDق در علDDوم اجتمDDاعی. تهDDران: نشDDر1375سDDارو خDDانی، ب. )

دیدار. (. روش هDDای تحقیDDق در علDDوم1385سDDرمدی، ز؛ بازرگDDان، ع؛ حجDDازی، ا. )

رفتاری. تهران: انتشارات آگاه. (. بررسی ارتباط بین گرایش به دولت الکترونیکی با چDDابکی1389سیالوی، ع. )

سازمان در شرکت گاز استان تهDران. پایDDان نامDDه کارشناسDDی ارشDDد رشDDتهمدیریت دولتی، تهران: دانشگاه شاهد تهران، دانشکده علوم انسانی.

دولت«، مجله نقش و خDDوب (. حکمDDرانی1382ر. ) قلی پDDور، ف؛ شریف زاده،.93-109: 4 شماره اول، سال فرهنگ مدیریت،

(. بررسDDی نقش خالقیت و نDDوآوری در1391شهبازی، ص؛ طهماسDDبی پDDور، ا. ) توسعه محصوالت جدید، قم: اولین کنفرانس بین المللی مدیریت نDDوآوری و

تولید ملی،. هDDا و ابعDDاد ارزیDDابی چDDابکی و چDDاالکی( . قDDابلیت1385زاده، ع. )شهايی، ب؛ رجب

های دولتی با رویکDDرد فنDDاوری اطالعDDات ، تهDDران: نخسDDتین همDDایشسازمانملی مدیریت صنعتی، دانشگاه شاهد.

و انسDاني منDDابع اسDDتراتژيك عمليDات (. ارتباط1390صادقی، ز؛ محتشمی، ر. ) ،13نظDDامی، سDDال طب نظامي«، مجله مراكز از يكي در سازماني نوآوري.102-97: 2شماره

(. جایگDDاه مراکDDز رشDDد در1391عصری، گ؛ نجومی، ع؛ فالحی خشDDکناب، م. ) نظام ملی نوآوری و نقش آنها در تجDDاری سDDازی ، قم : اولین کنفDDرانس بین

المللی مدیریت، نوآوری و تولید ملی. (. راهکارهDDای چDابکی در1385فتحیان، م؛ گلچین پور، م؛ خسDرو شDاهی، س. )

.25-31: 175های تولیدی ، مجله تدبیر، شماره سازمان

98

(. نقش فنDDاوری اطالعDDات در1384. ) س،خسروشاهی؛ م، پورگلچینفتحیان، م؛ المللیهDDای کوچDDک و متوسDDط ایDDران«، سDDومین کنفDDرانس بینچDDابکی بنگDDاه

مدیریت، تهران. بDDراي انگيزشي و بازدارنDDده عوامل مطالعه(.DD 1388فکDDوری، م؛ انصDDاری، ع. )

، مجلDDه مDDدیریت و تجDDارت، سDDالايDDران منتخب كوچك هاي در بنگاه نوآوري12 :43-27.

سDDبک (. رابطه1388کشDDتکاران، ع؛ محبDDتی، ف؛ هDDدایتی، پ؛ روشDDن فDDرد، آ. ) هDاي آموزشDDی بيمارسDDتان ميDDاني و ارشد مDديران سازماني نوآوري با تفکر

،7بهداشDDتي، دوره تحقيقDDات انسDDتيتو و بهداشت دانشDDکده شDDیراز ، مجله.40-33: 4شماره

(. بررسی رابطه بین مدیریت دانش و نوآوری سازمانی.1391محمدنژاد، س. ) پایان نامه کارشناسی ارشد مDDدیریت دولDDتی، شوشDDتر: دانشDDگاه آزاد واحDDد

شوشتر. های تحقیDDق و چگDDونگی ارزشDDیابی آن در(. روش1376نادری، ع؛ سف ذاتی، م. )

علوم انسانی با تأکید بر علوم رفتاری ، چاپ اول، تهران: انتشارات بدر. (. بررسDDی تDDاثیر مDDدیریت1391نصDDر اصDDفهانی، ع؛ بهارسDDتان، ا؛ اکDDبری، پ. )

کیفیت جDDامع و یDDادگیری سDDازمانی بDDر عملکDDرد نوآورانDDه شDDرکت ، اولینکنفرانس بین المللی مدیریت، قم: نوآوری و تولید ملی.

سDDDDرمایه بین رابطه (. بررسی1385، م. ) آشDDDDنا، م؛ منوریDDDDان، ع؛ تسDDDDلیمی56-27 : 14 مدیریت،شماره سازمانی،فرهنگی و كارآفرینی اجتماعی

ارزشDDمند اي فکري، سرمایه سرمایه.(1388ف. ) ح؛ صادقی، م؛ یوسفی، آشنا،امورمالیاتی سازمان موثر در و

بررسی و فکDDري سرمایه (. سنجش1388م. ) ، م؛ مدهوشی، امیري اصغرنژادها شرکت بازده مالی با آن رابطه م، : ترجمه ، عقالنی انتخDDDDاب و عملی دالیل کنش، نظریه (.1380بوردیDDDDو. )

نگار و تهران: نقش مردیها، سDDرمایه گDDیريانDDدازه هDDاي مDDدل و (. ابعDDاد1389ف. ) زاده، زاهدي، م؛ لطفی

39-64: 55 فکري، فصلنامه مطالعات مدیریت، شماره عملکDDرد بر فکDDري سDDرمایه تDDاثیر . بررسی1389ا. ) الهی، ب؛ خDDائف شDDهانی،

54-57: 5 دولتی، شماره مدیریت تهران، نشریه در سپه بانک شعب در سDDازمان فکDDري سرمایه گیري اندازه (. الگوي1386، ر. ) ع. قرشی علوي،

127-150: 2 اول، شماره مدیریت، سال ایرانی، اندیشه هاي سDDرمایه ایجDDاد در اجتمDDاعی سDDرمایه (. نقش1385ا. ) ب؛ مشبکی، لی، قلیچ

125-147: 75 مدیریت،شماره دانش سازمان، فصلنامه فکري و گDDیري انDDدازه مدل (. طراحی1388،ل. ) پور ز؛ رحمان ب؛ هجاري، لی، قلیچ

-DD:150 32 مدیریت، شDDماره انداز چشم فکري، نشریه سرمایه دهیگزارش131

فکDDري سDDرمایه (. رابطه1389م. ) زاده طDDبري، ح؛ مهDDدي و. علDDوي مجتهدزاده وحسDDابداري، شDDماره حسابرسی هاي بررسی بیمه، نشریه وعملکرد صنعت

60 :119-109

99

منابع غیرفارسA.T.Kearny."Improving Performance in the Public Sector", Available at:

http://www.atkearney.com.Aldrich, H. E; Zimmer, C. )1986( "Entrepreneurship through social

networks". In D.L.,Sexton &R.W. Smilor(Eds.), the art and science of entrepreneurship.Cambridge, mA: Balinger Publishing.

Anderson Alistair R; Miller Claire J. 2003. Class matters”: human and social capital in the entrepreneurial process : Journal of Socio-Economics, 32)1(: 17-36

Antonic, B ; Hisrich, R.D. )2003("Clarifying the intrapreneurship concept", Journal of Small Business and Enterprise Development, Vol.10) 1(: 7-24.

Atkinson, S; James, M. )2005(. "The Agile Organization ", CCPR Publication, New York.

Boisot, M. )1995(. Information Space: A Framework for Learning in Organizations ,Institutions and Culture. London, Routledge .

Boisot, M. )1995(."information space: a framework for learning norganizations, institutions and culture ". London: Routledge.

Bontis, N. )1999(."Managing organizational Knowledge by disagnosing intellectual capital: framing and advancing the state of the field", International journal of techniligy management, Vol.18 )5/6(.

Bontis, N. )2001(."Managing organizational Knowledge by disagnosing intellectual capital: framing and advancing the state of the field ", Idea Group publishing ,.pp271-301.

Bontis, N; Crossan, M; Hulland , j. )2002(."managing an organizational learning system by aligning stocks and flows".journal of management studies, 39:4.

Bourdieu, P. )1997([)1983(]"the forms of capital"in A.H.Halsey, Philip, Brown, lauder weus, Amy stuart)eds( Education, culture, economy society, London, oxford university press.

Brinckerhoff, P. )2000(. Social Entrepreneurship: The Art of Mission- Based Venture Development". Handbook, John Wiley.

Burt, R. S. )1997(. The contingent value of social capital“,Adminstrative Quarterly 42

Burt, R.S )2000(: The network structure of social capital", research in organizational Behavior,capital and employment practices, Academy of management review

Carlisle, Y; McMillan, E. )2008( "Innovation in organizations from a complex adaptive systems perspective", 8 )1(, Publisher: Institute for the Study of Coherence & Emergence، Pages: 2-9

Chang, ST. )2007(. valuing intellectual capital and firms performance: modifying value added intellectual coefficient )VAIC( in Taiwan IT industry " unpublished doctoral dissertation, gate university, August2007.

100

Cohen , s. )2007( "intellectual capital and corporate performance in know ledge – intensive SMES" The learning organizational PP. 241-262.

coleman, J.S. )1990(. Foundation of social theory. "Cambridge, MA: Harvard University Press.

Cornwall, J; Perlman, b. )1990( "organizational entrepreneurship", Richard Irwin.

Covin, J.G; Slevin, D.P. )1991( "A conceptual model of entrepreneurship as firm behavior", Entrepreneurship Theory and Practice, Vol. 16 ) 1(: 7-25.

Dargar, A. )1988(. "NGDOS as a moment history: beyond aid to social entrepreneurship of civic innovation?" Third word Quarterly, Vol.21)4(:637-654.

Emerson, J; Twersky F. )1996(. "New Social Entrepreneurs: The Success, Challenge and lessons of non-profit enterprise creation. San Francisco": The Roberts Foundation.

Francis, P. )2002( “Social capital at World Bank: strategic and operational Implications of the concept” social development strategy, World Bank

Fry Fred, )1993( "entrepreneurship: a planning approach", West publishing company.

Gallagher, P. Kevin, J; Worrell, L. )2008(. "Organizing IT to Promote Agility" , Info Techno Manage, 9: 71–88.

Gallup Organization )2003(. Inn barometer, Flash EB No.144, European Commission;

Garnt, W. )1991(. "Who is the entrepreneur? Is the wrong question". American Journal of Small Business, Vol. 12:11- 32

Glaeser, E.)2001(. the formation of social capital,Canadian journal of policy research,2)1(:34-40

Goth, S. C; Ryan, P. J. )2002(. "Learning capability, organizational factors and firm performance", third European conference on organizational knowledge, learning and capabilities, Athens, Greece, April 5-6: 3-11.

Gratton, L;d Ghoshal, S. )2003( Managing personal human capital:new ethos for the ‘‘volunteer’’ employee. European Management Journal 21)1(: 1–10.

Gregory D. J. )1998(. "The Meaning of Social entrepreneurship"; Comments and Suggestions". Kauffman Center for Entrepreneurial Leadership.

Hansen, M.T.)1999(."The search-transfer problem: the role of weak ties in sharing knowledge across organization subunits", Administrative science Qurterly,pp 44:82-11.

Herrmann, A; Tomczak, T; Befurt, R. )2006(. "Determinants of radical product innovations", European Journal of Innovation Management, 9)1(:20-43.

Kanter, R.)2007( "The Change Masters: Innovations for Productivity in the American Corporation", Historical Research Reference in Entrepreneurship, University of Illinois.

Krause,D.R; Handffield, R.B; Bevlerly, B.T. )2006(The relationships between supplier development,commitment,social

101

capitalaccumulation and performance improvement, journal of operations management,25)2(. 167

Kuratko, D; Hodgetts, R. )1989(, Entrepreneurship: A Contemporary Approach. NY: The Dryden Press.

Leadbeater, C. )2002(. "Social & Civic Entrepreneurship", http://www.can online.org.uk.

Leana, C. R ; .Van Burren, H. J. )1999(, "Organizational Social Capital and Employment Proactives", Academy of management reviews.

Leana, C. R; Van Burren, H. J. )1999(, "Organizational Social Capital and Employment Proactives", Academy of management reviews.

Lee, Jong ha; Bin, Woo; Kim, Sung; Joo, Park, Kwm, )1999(. "Knowledge-based Workflow Model for Agile Organization", Journal of Intelligent Information Systems, 14: 261–278.

Lesser, E. L. )2000( "Leveraging social capital in organizations". In Lesser, E. L. )Ed.( Knowledge and social capital: foundations and applications. Butterworth, Heinemann.

Liao, j; Welsch H.,)2005(, " Rolse of Social Capital in Venture Creation : Key Dimensions and Research Implications " , journal of small Business Management . Vol . 43, No .4: 345 - 362

Lin, n. )2001( social capital: A theory of social structure and action,Cambridge university press.

Lin, N. )2001(. Building a Network Theory of Social Capital. In Social Capital : Theory and Research. N. Lin, R. S. Burt and K. S. Cook )eds(. New York, Aldine de Gruyter: 29-3

Lin,N. )1999(. building a network theory of social capital".in Nam lin, katern cook and Ronals S.Burt, social capital:theory and research,New York:Aldine de Gruyter.

Lumpkin, G.T; Dess, G.G. )1997( "Proactiveness versus competitive aggressiveness: teasing apart key dimentions of an entrepreneurial orientation", Wellesley, MA, pp. 47-58

Macpherson, M. )2001(. "Performance Excellence Principles", available at: Www. Baldrigeplus. com.

Nahapiet, J; Ghoshal , S.)1998("Social capital , intellectual capital and the organizational advantage" , Academy of Management Review , 23)2(: 242-266.

Nahapiet, J; Ghoshal, s. )1998("Social Capital, Intellectual capital & the organizational advantage", Academy of management Review, 23)2(: 242-260

Nonaka, I. )1991(. The knowledge creating company, Harvard Business review, 34 ) 6(: 96-104.

Park , H. )2006(."The role of trust on knowledge creation in a virtual organization: A social capital perspective , Journal of Knowledge management practice",Vol 7 : 4.

Portes, A. )1998( "social capital:its origins and Application in modern sociology" , Annual Review of sociology,24:1-24.

Portes, A. )1998(. "Social Capital: Its origins and applications in modern sociology." Annual Review of Sociology 24

102

Putnam,R.)2000(. “Boling Alone: the collapse and Revival of American community”. New York: Simon & Schuster,

Ree, J.O ; Johansson, J. )2007(. "A strategic approach to develop agile manufacturing, the 21st century competitive strategy", Elsevier Science, pp. 53-72.

Ren, J; Yusuf, Y. Y; Burns, N. D. )2000(. "A Prototype of Measurement System for Agile Enterprise", International Conference on Quality, Reliability, and Maintenance. Oxford, UK, pp. 247–252.

Roos,j; Roos,G, )1997(. "Dragonetti, N.C. and edvinson, L."hntellectual capital: Navigating in the new business landscape", machmilan, houndmills, basingtoke.

Sano.Y.)2008(,the role of social capital in a common property resource system in coastal areas:A case study of community –based coastal resource management in Fiji,SPC Traditional Marine resource management and knowledge information bulletin,24-Desember2008.

Selsky, J. W; Smith A. E. )1994(. "Community entrepreneurship: a framework for social change leadership". Leadership Quarterly, Vol. 5: 277- 296.

Sharifi, H; Zhang, Z. )1999(. "A methodology for achieving agility in manufacturing organizations", international journal of production economics, 62: 7-22.

Spender, J.C. )1996(."making knowledge the basis of a dynamic theory of the ferm",strategic management journal,Vol29.

Stewart,T. )1997(."intellectual capital: the new wealth of nations",Doubleday dell publishing group, new York, NY. 168

Stone,W; tody H. )2002("measnring social capital:Toward a standard approach". Australian institute of family studies Wollongong.

Sturbuck, W.H.)1995(."learning by knowledge intensive firms",journal of management studies,Vol29.

Tasan-kok: T-entrepreneurial Governance: challenges oflarge-scale property-led urban regeneration projects, Tijdscriftvoor economische en sociale geografie,Pub,Blackwell,vol,101,No2,pp.126-149)2010(.

Ussahawanitchakit, P. )2008(. "Impacts of organizational learning on innovation orientation and firm efficiency: an empirical assessment of accounting firms in Thailand", International Journal of Business, 47)2(:319-339

Uzzi, B.)1997(. "Social Structure and Competition in Interfirm Networks: The Paradox of Embeddedness", Administrative Science Quarterly, Vol.42 :35 - 67.

Van Hoek, R. )2001(. measuring agile capabilities in the supply Chain", journal of operations and production management, 21 )2(: 126-147.

Vasile, B. )2008( Factors of the Earning Function And Their Influence on the Intellectual capital of an organization, journal of applied quantitative methods, VOL3,No.4,2008.

Walker, R.M. )2007(. "An Empirical Evaluation of Innovation Types and Organizational and Environmental Characteristics: Towards a Configuration Framework", Journal of Public Administration Research and Theory, 18:591–615.

103

Yusuf, Y. Y; Sarhadi, M. S; Gunasekaran, A. )1999(. "Agile manufacturing: the drivers, concepts & attributes”, International Journal of Production Economics, 62)1-2(:23-32.

Yusuf. Y. Y; Adeleye. E. O. )2002(. "A Competitive Study of Lean and Agile Manufacturing with Related Survey of Current Practices in the UK", International Journal of Production Research, 4:4545-4562.

Zain, M; Rose, R. C; Abdullah, I; Masrom )2005(. "The Relationship Between IT Acceptance and Organizational Agility in Malaysia", Journal of Information and Management, 42 )6(:829-839.

Zander, U; Kogut, B.)1995(."knowledge and the speed of transfer and imitation of organizational capitalities: An empirical test",organization science,Vol.

Zhang, L.)2007(,social capital accumulation, business governance, and enterprise performance:a structural- eqation-model approach,thesis )M.Phili(,Hong kong university of science and technology,Appears in collections: SOSC master these.

3

104

پیوست ها

نامه تحقیق: پرسش1پیوست شماره دهنده محترم:پاسخ

با سالم ای که در اختیار دارید مربوط به یک پروژه تحقیقDDاتیرساند، پرسشنامهاحتراما به استحضار می

با عنوان بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی بDDا نقش میDDانجی چDDابکی سDDازمانی شود نظر خود را راجDDع بDDهباشد. از جنابعالی تقاضا میکارکنان دانشگاه علوم پزشکی اهواز می

نمایید مرقDDوم فرماییDDد. ضDDمنا اطالعDDاتبا توجه به سازمانی که در آن فعالیت می سؤاالت ذیل نامDDه مDDورد اسDDتفادهپرسشنامه کامال محرمانه مانده و نتایج آن فقط در جهت انجام کDDار پایDDان

دهیDDد سپاسDگزاریدهید و با دقت یا سؤاالت پاسDDخ میگیرد. از اینکه حوصله به خرج میقرار مینمایم.می

با تشکر فراوان رشته مدیریت آموزشی (–مروارید شیخی علی زاده ) دانشجوی کارشناسی ارشد

□ مرد □( جنسیت: زن 1□ متأهل □( وضعیت تأهل: مجرد 2 □ سDDال 60 تا 51 □ سال 50 تا 41 □ سال 40-31 □ سال و کمتر 30( سن: 3

□ سال 60باالتر از □ دکتری □ فوق لیسانس □ لیسانس □( میزان تحصیالت: فوق دیپلم 4 □ سDDال 25 تDDا 16 □ سDDال 15 تDDا 5 □ سDDال 5( سابقه استخدامی: زیDDر 5

□ سال و باالتر 26

(استاندارد)بونيتس فكري سرمايه ارزيابي نامهپرسش : بررسی ابعاد سرمایه فکری در سازمان )سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری، سDDرمایههدف

مشتری( بر تکیه با و کنید حاصل اطمینDDان سDDواالت از یک هر به دادن پاسخ در : لطفاش@@یوه تکمیل

.بکشید خط درست پاسخ دور هر گزاره، مورد در تان احساس

105

فردی

فخال

ممال

کاف

خالم

ظری ن

ب

قاف

مو

قاف

موال

امک

     مشتریان عموما از سازمان ما راضی هستند.1     شایستگی است. در کل سطح شایستگی کارمندان ما برابر با ایده آل ترین سطح2      است.(سازمان های مربوطه سازمان ما دارای کمترین هزینه های به ازای هر معامله )در میان3     ما دائما نسبت هزینه به درآمد را بهبود می بخشیم.4 اش هنگامی که کارمندی سازمان را ترک می کند، مDDا برنامDDه تربیDDتی جانشDDین پDDروری بDDرای جDDایگزینی5

نداریم.     

     ماتا حد زیادی زمان حل مشکل مشتری را کاهش داده ایم.6 برنامه ریزان کسب و کار ما دائما طبق برنامه و جدول زمانبندی در راسDDتای توسDDعه سDDازمان پیش می7

 روند.     

نسبت درآمد بدست آمده به ازای هر کارمند در سDDازمان، در مقایسDDه بDDا سDDازمان هDDای مشDDابه بهDDترین8است

     

      سازمان، از کار گروهی کارکنان حمایت می کند. 9     است.سهم بازار ما طی چند سال گذشته در مقایسه با سازمان های مشابه دائما افزایش یافته 10      سازمان ما توسعه و حفظ روابط درونی در میان گروه های مختلف را پرورش و ترویج نمی کند. 11      است.زمان انجام کامل یک معامله در این سازمان بهترین )کمترین زمان(12     سازمان ما دائما ایده های جدیدی را خلق می کند.13     ما درصد بزرگی از ایده های جدیدمان را حمایت و اجرا می کنیم.14 روابط مستمر ، پایا و بلند مدت ما با مشتریانمان، بوسیله دیگران در این صنعت مورد تحسین قرار می 15

گیرد.      

سازمان ما بیشتر از هر سازمانی در این صDDنعت در حفDDظ خDDدمات ارزش افDDزوده تالش و کوشDDش می16 کند.

     

     شرکت هر زمانی که ضرورت آموزش و ارتقا کارمندان را احساس کند از آن حمایت می کند17     کارکنان شرکت ما خالق و باهوش در نظر گرفته می شوند.18     نسبت به شرکت های دیگر، مشتریان ما به سازمان ما وفادار هستند. 19 هنگامی سازمان کسب و کار جدیدی را شروع می کند، مشتریان ما را در مقایسه با رقبا، بیشتر انتخاب20

می کنند.     

     سازمان ما بخاطر کارا بودن به خودش می بالد.21 وقتی کسی ایده ای را خلق می کند، ما دانش را آنگونه که باید در درون سازمان تسDDهیم و تقسDDیم نمی22

کنیم.     

      ما دائما با مشتریانمان ارتباط برقرار می کنیم تا بفهمیم آنها از ما چه می خواهند. 23     کارمندان ما از سازمان رضایت دارند. 24      کارمندان ما همواره در بهترین حالت خود کار می کنند.25      برنامه استخدامی ما بهترین داوطلبان را جذب می کند. 26     سیستم اطالعاتی ما دستیابی به اطالعات مربوطه را ساده ساخته است. 27     اگر بعضی افراد بطور غیرمنتظره ای سازمان را ترک کنند، ما به دردسر بزرگی می افتیم28     اکثر کارکنان سازمان بازار های هدف و مشتریان مورد نظر شرکت را درک و شناسایی می کنند. 29 ما معموال درباره این موضوع که مشتری دربDDاره مDDا چDDه فکDDر می کنDDد یDDا از مDDا چDDه می خواهDDد نگDDران30

 نیستیم.     

      کارکنان سازمان بندرت درباره اعمال خود تعمق و تفکر می کنند. 31     این سازمان دارای بوروکراسی)کاغذ بازی( کسل کننده و مهارنشدنی است.32     کارکنان سازمان از یکدیگر می آموزند. 33

106

     کارکنان به ابراز نظرات و عقاید خود در بحث های گروهی تشویق می شوند.34     ما بر روی خواسته ها و نیازهای مشتریان سرمایه گذاری می کنیم تا آنها را خشنود و راضی سازیم. 35     ما اغلب چیزهای جدیدی را شروع می کنیم که مشتریان ما آنها را نمی خواهند. 36     سازمان ما به این نتیجه رسیده که بیشترین بهره وری را از کارمندانش بدست می آورد.37 ساختار سازمانی ما از اینکه کارمندان از لحاظ خانوادگی خیلی از هم دور باشDند ممDانعت بDه عمDل می38

آورد.     

     جو و فرهنگ سازمان حمایتی و آرامبخش است39     در سازمان افرادی هستند که با عملکرد خود، سطح عملکرد سایرین را پایین می آورند.40 ما اطمینان داریم که مشتریان ما به انجام تجارت و کسب و کار با ما ادامه خواهند داد.)یعنی بDDه رابطDDه41

خود را ما ادامه می دهند(.      

      ما تحت هر شرایطی، تا جایی که امکان دارد از مشتریان خود بازخورد دریافت می کنیم.42

نامه چابکی سازمانیپرسش

مالکا

قم واف

مقم

وافم بی

رمنظ

فمخال

م مال

کا

سواالت

فردی

انداز تدوین شده روشنی در سازمان ما وجود دارد.چشم 1شود.در سازمان ما به روندها و اهداف بلندمدت توجه می 2

پذیری و اسDDتفاده از منDDابع بDDه هنگDDام ضDDرورتدر سازمان ما انعطافوجود دارد.

3

شوند.در سازمان ما نیازهای مشتریان به سرعت شناسایی می 4کند.در سازمان ما خدمات به مشتریان روند بهبود را طی می 5

در سازمان ما معمDDوال تصDDمیمات از طریDDق اخDDذ اطالعDDات از افDDرادشوند.گیری بر مبنای آن اتخاذ میکلیدی و تصمیم

6

پذیر بوده و همواره برای تغییرات آماده است.سازمان ما انعطاف 7برنده تغییرات است.در سازمان ما محیطی وجود دارد که پیش 8

شود.ها سرمایه مناسبی اختصاص داده میدر سازمان ما به نوآوری 9در سازمان ما حس کار تیمی وجود دارد. 10

ای در سازمان ما وجود دارد.راهبرد ارتباط با مشتری تدوین شده 11-راسDDتا میدر سازمان ما خدمات به مشتریان با فراینDDدهای کDDاری هم

باشند.12

هDDایی بDDه مشDDتریان در جهت حDDرکت بDDه سDDمتدر سازمان ما مشوقشود.تر)مانند اینترنت( ارائه میتر و ارزانهای ارتباطی جدیدکانال

13

-در سازمان ما بر آموزش افراد برای بهبود عملکDDرد آینDDده تأکیDDد میشود.

14

در سازمان ما سیستم مدیریت عملکرد جامعی وجود دارد. 15 در سازمان ما از کارت امتیازی متوازن )با تأکید بر چهار جنبه مDDالی، مشتری، یادگیری سازمانی، و فرایند کDDاری( بDDرای سDDنجش عملکDDرد

شود.استفاده می

16

107

سازمانیعملکردنامه پرسشخیلسواالت

یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد

12345 ( تا چDDه مDDیزان رشDDته ی تحصDDیلی شDDما بDDا شDDغلتان مرتبDDط1

است؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان شغل فعلی تان با تجربه ی کاری شما مرتبDDط2

است؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان استعداد و توانایی هایتان بDا شDغل فعلی شDما3

متناسب است؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیادخیل( تا چه میزان شغل شما برای سازمان اهمیت دارد؟4

یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیادخیل( تا چه میزان هدف از انجام کارتان را می دانید؟5

یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تDا چDه مDیزان نسDDبت بDه الDویت کارتDان در سDازمان آگDDاه6

هستید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تDDا چDDه مDDیزان بDDا روش هDDای بهینDDه انجDDام کارتDDان آشDDنائی7

دارید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چDDه مDDیزان کارهDDا در محDDل کارتDDان بDDر اسDDاس سلسDDله8

مراتب اداری انجام می شود؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان کارکنان در انجام وظDDایف پیچیDDده و متنDDوع از9

سوی مسئول مستقیم خود، حمایت می شوند؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان برای انجام وظایف محوله، نیاز به همDDاهنگی10

با سایر افراد و واحدها دارید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چDه مDDیزان سDDایر بخش هDDا و قسDمت هDDای زیربDDط در11

اجرای وظایف محوله ی شما، حمایت و پشDDتیبانی و همکDDاریالزم را دارند؟

خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان همکاری الزم را با سایر بخش های سDDازمان12

به عمل می آورید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان به هنگام بDDروز مشDDکالت فDDردی، از حمDDایت13

مدیران خود برخوردارید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد

108

( تا چDDه مDDیزان بDرای انجDDام امDDور محولDه بودجDDه و اعتبDDار14کافی در اختیار دارید؟

خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان در مورد چگونگی انجDDام کارهDDای محولDDه بDDه15

پرسش ترغیب و تشویق می شوید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( مDDیزان تمایDDل و انگDDیزه شDDما نسDDبت بDDه انجDDام وظDDایف16

محوله چقدر است؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان حقوق و مزایای خود را نسبت بDDه کDDاری کDDه17

برای سازمان انجام می دهید، منصفانه ارزیابی می کنید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان در تصمیم گیری های سازمان مشDDارکت می18

کنید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان در هنگام نشان دادن ابتکDDار عمDDل در انجDDام19

امور، از پاداش های معنوی و مادی بهره مند می شوید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تDDا چDDه مDDیزان در انجDDام امDDور محولDDه مسDDئولیت پDDذیر20

هستید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان شDDغل فعلی تDDان بDDا عالیDDق و تمDDایالت شDDما21

متناسب است؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان شغل شما از نظر محتوا و تنوع ارضا کننDDده22

می باشد؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیادخیلسواالت

یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه مDیزان وظیفDه ای کDه انجDام می دهیDد، بDه عنDDوان23

نتیجه ای از عملکرد برجسته یک واحد سازمانی است؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان دریافت شما با توجه به نوع کار و مسئولیت24

ها در سDDازمان در مقایسDDه بDDا کارکنDDان مشDDابه، منصDDفانه میباشد؟

خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان از ابتکارات و نوآوری شما در کار، قDDدردانی25

می شود؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان به منصفانه بودن تصDDمیمات مسDDئوالن خDDود26

اطمینان دارید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان تصمیماتی که شDDما در حیطDDه کDDار خDDود می27

گیرید، قابلیت اجرا دارد؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان تصمیمات مسئولین مافوق در خصوص منابع28

انسانی سازمان، نظDDیر حقDDوق و دسDDتمزد، ارزیDDابی کارکنDDان، آمDDوزش، ارتقDDاء، اخDDراج و ...، منطبDDق بDDا قDDوانین و مقDDررات

استخدامی است؟

خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد

( تا چه میزان رعایت مفاد قانون، در اتخاذ تصمیمات مالک29عمل قرار می گیرد؟

خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان از کیفیت کاری که انجام می دهید مطلع می30

شوید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد

109

( تDDا چDDه مDDیزان از ناحیDDه مسDDئولین در جریDDان روش هDDای31بهبود عملکرد خود قرار می گیرید؟

خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان به موقع در جریDDان نتDDایج مثبت و منفی کDDار32

خود قرار می گیرید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تDDا چDDه مDDیزان از نقDDاط ضDDعف عملکDDرد خDDود مطلDDع می33

شوید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تDDا چDDه مDDیزان از نقDDاط قDDوت عملکDDرد خDDود مطلDDع می34

شوید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان جریان اطالعDDات میDDان کارکنDDان در آمDDوزش35

حین خدمت دوطرفه است؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان کارهای شما به طDDور منظم، مDDورد ارزیDDابی36

قرار می گیرد؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تDDا چDDه مDDیزان از انتظDDارات کDDاری مسDDئولتان نسDDبت بDDه37

خودتان اطالع دارید؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان کار شDDما زمینDDه ی انجDDام طDDراحی و برنامDDه38

ریزی را برای شما فراهم می کند؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تDDا چDDه مDDیزان سDDازمان سDDعی در آشDDنا نمDDودن افDDراد بDDا39

شغلشان را دارد؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان شرایط فیزیکی محیط کDDار جDDوانب ایمDDنی و40

بهداشتی کار رعایت شده است؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تDDا چDDه مDDیزان بDDرای انجDDام وظDDایف محولDDه تجهDDیزات و41

تسهیالت کافی در اختیار شما قرار داده شده است؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد ( تا چه میزان فقدان امکانات، مانع از انجDDام امDDور محولDDه42

می شود؟خیل یکم

کم

متوسط

خیلزیاد ی

زیاد

110

: خروجی نرم افزار2پیوست شماره Index valuesLV Index Values

تغییر سازمانی 3.0499خدمات مشتریان 3.1836

رهبری 2.935فرهنگ سازمانی 2.8559مدیریت عملکرد 2.889چابکی سازمانی 2.9826

Cross Loading تغیDDDDDDDDDDDDDیر

سازمانی خDDDDDDDDدمات

مشتریانرهبری فرهنDDDDDDDDDDگ

سازمانی مDDDDDDDDDدیریت

عملکرد چDDDDDDDDDDابکی

سازمانی Ch1 0.5008 0.4309 0.8538 0.5051 0.5373 0.69 Ch1 0.5008 0.4309 0.8538 0.5051 0.5373 0.69Ch10 0.5258 0.5083 0.5321 0.7957 0.4729 0.6901Ch10 0.5258 0.5083 0.5321 0.7957 0.4729 0.6901Ch11 0.5767 0.8617 0.4038 0.5356 0.4256 0.6738Ch11 0.5767 0.8617 0.4038 0.5356 0.4256 0.6738Ch12 0.5071 0.8493 0.4381 0.4672 0.3813 0.6331Ch12 0.5071 0.8493 0.4381 0.4672 0.3813 0.6331Ch13 0.3268 0.5995 0.329 0.2897 0.37 0.4574Ch13 0.3268 0.5995 0.329 0.2897 0.37 0.4574Ch14 0.4858 0.4098 0.4732 0.4738 0.7971 0.6424Ch14 0.4858 0.4098 0.4732 0.4738 0.7971 0.6424Ch15 0.499 0.4547 0.5814 0.5388 0.8515 0.7109Ch15 0.499 0.4547 0.5814 0.5388 0.8515 0.7109Ch16 0.3846 0.3393 0.4792 0.4092 0.7703 0.5788Ch16 0.3846 0.3393 0.4792 0.4092 0.7703 0.5788 Ch2 0.5247 0.3843 0.8679 0.515 0.5511 0.6958 Ch2 0.5247 0.3843 0.8679 0.515 0.5511 0.6958 Ch3 0.5116 0.3978 0.6776 0.468 0.4392 0.6105 Ch3 0.5116 0.3978 0.6776 0.468 0.4392 0.6105 Ch4 0.7781 0.5217 0.4755 0.4454 0.4402 0.6565 Ch4 0.7781 0.5217 0.4755 0.4454 0.4402 0.6565 Ch5 0.7537 0.4748 0.4279 0.4547 0.4492 0.6323 Ch5 0.7537 0.4748 0.4279 0.4547 0.4492 0.6323 Ch6 0.636 0.29 0.3943 0.4402 0.3118 0.5158 Ch6 0.636 0.29 0.3943 0.4402 0.3118 0.5158 Ch7 0.7533 0.492 0.5527 0.6077 0.4493 0.7037 Ch7 0.7533 0.492 0.5527 0.6077 0.4493 0.7037 Ch8 0.5609 0.4145 0.4954 0.7646 0.4493 0.6576 Ch8 0.5609 0.4145 0.4954 0.7646 0.4493 0.6576 Ch9 0.509 0.4257 0.4437 0.8245 0.4876 0.6567

111

Ch9 0.509 0.4257 0.4437 0.8245 0.4876 0.6567latent variable correlation تغیDDDDDDDDDDDDDیر

سازمانی خDDDDDDDDدمات

مشتریانرهبری فرهنDDDDDDDDDDگ

سازمانی مDDDDDDDDDدیریت

عملکرد چDDDDDDDDDDابکی

سازمانیتغییر سازمانی 1 0 0 0 0 0

خدمات مشتریان 0.6169 1 0 0 0 0رهبری 0.6367 0.5026 1 0 0 0

فرهنگ سازمانی 0.669 0.5667 0.6178 1 0 0مدیریت عملکرد 0.569 0.5008 0.6363 0.5912 1 0چابکی سازمانی 0.8627 0.7641 0.8296 0.8409 0.8015 1

Owerview AVE Composi

te Reliability

R Square Cronbachs Alpha

Communality

Redundancy

تغییر سازمانی 0.5364 0.8215 0.7442 0.7106 0.5364 0.3969خدمات مشتریان 0.6078 0.8194 0.5838 0.6663 0.6078 0.3545

رهبری 0.6471 0.8447 0.6882 0.7193 0.6471 0.4432فرهنگ سازمانی 0.6325 0.8376 0.7072 0.7089 0.6325 0.446مدیریت عملکرد 0.6513 0.8483 0.6425 0.7323 0.6513 0.4169چابکی سازمانی 0.7114 0.9171 0 0.903 0.7114 0

Index values LV Index Values

سرمایه ارتباطی 2.9948

سرمایه انسانی 2.8574

سرمایه ساختاری 2.8019

سرمایه فکری 2.9014Cross Loading هسDDDDDDDDDرمای

ارتباطی سDDDDDDDDDرمایه

انسانی سDDDDDDDDDرمایه

ساختاری سDDDDDDDDDرمایه

فکری

Ca1 0.5796 0.5062 0.5181 0.5718

Ca1 0.5796 0.5062 0.5181 0.5718

112

Ca10 0.5283 0.4529 0.4552 0.5134

Ca10 0.5283 0.4529 0.4552 0.5134

Ca11 0.0237 -0.0268 -0.0622 -0.0227

Ca12 0.5537 0.5077 0.6869 0.6093

Ca12 0.5537 0.5077 0.6869 0.6093

Ca13 0.4927 0.6295 0.5558 0.5902

Ca13 0.4927 0.6295 0.5558 0.5902

Ca14 0.5934 0.609 0.7006 0.6649

Ca14 0.5934 0.609 0.7006 0.6649

Ca15 0.7231 0.5608 0.5896 0.6735

Ca15 0.7231 0.5608 0.5896 0.6735

Ca16 0.7243 0.5784 0.5917 0.6765

Ca16 0.7243 0.5784 0.5917 0.6765

Ca17 0.4594 0.5422 0.534 0.54

Ca17 0.4594 0.5422 0.534 0.54

Ca18 0.4915 0.6344 0.4459 0.5671

Ca18 0.4915 0.6344 0.4459 0.5671

Ca19 0.6746 0.4949 0.5074 0.6147

Ca19 0.6746 0.4949 0.5074 0.6147

Ca2 0.4879 0.5499 0.4323 0.5371

Ca2 0.4879 0.5499 0.4323 0.5371

113

Ca20 0.6846 0.5034 0.5924 0.6353

Ca20 0.6846 0.5034 0.5924 0.6353

Ca21 0.5894 0.5574 0.694 0.645

Ca21 0.5894 0.5574 0.694 0.645

Ca22 0.1055 -0.038 0.0157 0.0326

Ca23 0.6567 0.5756 0.5746 0.6509

Ca23 0.6567 0.5756 0.5746 0.6509

Ca24 0.5065 0.6965 0.5543 0.6238

Ca24 0.5065 0.6965 0.5543 0.6238

Ca25 0.4569 0.623 0.4389 0.5514

Ca25 0.4569 0.623 0.4389 0.5514

Ca26 0.4765 0.6622 0.5308 0.5931

Ca26 0.4765 0.6622 0.5308 0.5931

Ca27 0.5088 0.52 0.6107 0.573

Ca27 0.5088 0.52 0.6107 0.573

Ca28 0.266 0.2243 0.1791 0.2669

Ca29 0.6872 0.5057 0.5198 0.6203

Ca29 0.6872 0.5057 0.5198 0.6203

Ca3 0.4808 0.4033 0.5151 0.4997

Ca3 0.4808 0.4033 0.5151 0.4997

Ca30 0.0943 0.0414 0.047 0.0738

114

Ca31 0.0405 -0.0888 -0.0621 -0.0374

Ca32 -0.0416 -0.1596 -0.1711 -0.1286

Ca33 0.4457 0.6123 0.4602 0.5414

Ca33 0.4457 0.6123 0.4602 0.5414

Ca34 0.5615 0.6571 0.5913 0.6456

Ca34 0.5615 0.6571 0.5913 0.6456

Ca35 0.6143 0.5007 0.5172 0.5864

Ca35 0.6143 0.5007 0.5172 0.5864

Ca36 0.0007 -0.0899 -0.0637 -0.0491

Ca37 0.401 0.4041 0.3928 0.4577

Ca38 0.3635 0.261 0.3384 0.3705

Ca39 0.5387 0.5653 0.653 0.6179

Ca39 0.5387 0.5653 0.653 0.6179

Ca4 0.3743 0.4292 0.5019 0.4582

Ca4 0.3743 0.4292 0.5019 0.4582

Ca40 0.013 -0.123 -0.087 -0.0708

Ca41 0.5332 0.3649 0.4102 0.4774

Ca41 0.5332 0.3649 0.4102 0.4774

Ca42 0.55 0.4232 0.4053 0.509

Ca42 0.55 0.4232 0.4053 0.509

Ca5 0.0175 -0.012 -0.0461 -0.0101

115

Ca6 0.6076 0.464 0.5136 0.5677

Ca6 0.6076 0.464 0.5136 0.5677

Ca7 0.5406 0.624 0.5776 0.6193

Ca7 0.5406 0.624 0.5776 0.6193

Ca8 0.3412 0.461 0.5181 0.4595

Ca8 0.3412 0.461 0.5181 0.4595

Ca9 0.4985 0.6715 0.5887 0.6177

Ca9 0.4985 0.6715 0.5887 0.6177latent variable correlation سDDDDDDDDDرمایه

ارتباطی سDDDDDDDDDرمایه

انسانی سDDDDDDDDDرمایه

ساختاری سDDDDDDDDDرمایه

فکری

سرمایه ارتباطی 1 0 0 0

سرمایه انسانی 0.7849 1 0 0

سرمایه ساختاری 0.8201 0.8293 1 0

سرمایه فکری 0.9386 0.9315 0.9287 1

Owerview

AVEComposite Reliability

R Square

Alpha Cronbachs

Communality

Redundancy

سرمایه ارتباطی 0.5019 0.8885 0.8809 0.8626 0.5019 0.3534سرمایه انسانی 0.5958 0.8776 0.8677 0.8462 0.5958 0.342

سرمایه ساختاری 0.5787 0.8273 0.8624 0.7611 0.5787 0.326سرمایه فکری 0.7637 0.9206 0 0.9123 0.7637 0

116

Index values LV Index Values

ارزیابی 3.0704

اعتبار 2.6409

توانایی 3.5667

عملکرد سازمانی 3.0338

محیط 2.6303

مشوق 2.7769

وضوح 3.6536

کمک 3.0206

Cross Loading

ارزیابی اعتبار توانایی عملکDDDDDDDDDردسازمانی محیط مشوق وضو

ح کمک

Per1 0.1424

0.2649 0.777 0.3424 0.257

80.2857

0.2578

0.2653

Per1 0.1424

0.2649 0.777 0.3424 0.257

80.2857

0.2578

0.2653

Per10 0.1178

0.1992

0.0209 0.2059 0.131

40.0937

0.1796

0.3015

Per11 0.3362

0.4971

0.2682 0.5894 0.500

70.4998

0.4121

0.7536

Per11 0.3362

0.4971

0.2682 0.5894 0.500

70.4998

0.4121

0.7536

Per12 0.3464

0.2658

0.0909 0.4195 0.223

20.2499

0.446 0.56

117

Per12 0.3464

0.2658

0.0909 0.4195 0.223

20.2499

0.446 0.56

Per13 0.4203

0.5518

0.2874 0.6412 0.581

30.5728

0.367

0.7889

Per13 0.4203

0.5518

0.2874 0.6412 0.581

30.5728

0.367

0.7889

Per14 0.3879

0.4563

0.2802 0.5721 0.701

20.5065

0.3041

0.6296

Per14 0.3879

0.4563

0.2802 0.5721 0.701

20.5065

0.3041

0.6296

Per15 0.3761

0.4858

0.2265 0.5524 0.376

70.4701

0.363

0.6966

Per15 0.3761

0.4858

0.2265 0.5524 0.376

70.4701

0.363

0.6966

Per16 0.4721

0.4896 0.303 0.6268 0.399 0.647

90.5061

0.5112

Per16 0.4721

0.4896 0.303 0.6268 0.399 0.647

90.5061

0.5112

Per17 0.3477

0.6374

0.1316 0.5437 0.504

30.5631

0.2235

0.505

Per17 0.3477

0.6374

0.1316 0.5437 0.504

30.5631

0.2235

0.505

Per18 0.4869 0.597 0.318

9 0.6439 0.437 0.7313

0.4193

0.4642

Per18 0.4869 0.597 0.318

9 0.6439 0.437 0.7313

0.4193

0.4642

Per19 0.3546

0.5986

0.1986 0.576 0.451

70.7244

0.2611

0.4864

Per19 0.3546

0.5986

0.1986 0.576 0.451

70.7244

0.2611

0.4864

Per2 0.2097

0.2265

0.8454 0.3873 0.229

70.3446

0.4034

0.2259

Per2 0.2097

0.2265

0.8454 0.3873 0.229

70.3446

0.4034

0.2259

Per20 0.2465

0.1443

0.2126 0.308 0.095

60.2001

0.4191

0.2141

Per21 0.4388

0.4691

0.5085 0.6551 0.382

80.7666

0.5551

0.4781

Per21 0.4388

0.4691

0.5085 0.6551 0.382

80.7666

0.5551

0.4781

Per22 0.4781

0.4768

0.4593 0.6544 0.431

40.8001

0.4731

0.458

Per22 0.4781

0.4768

0.4593 0.6544 0.431

40.8001

0.4731

0.458

Per23 0.3705

0.3972

0.2964 0.4973 0.203

60.4227

0.4583

0.3644

Per24 0.401 0.635 0.170 0.5357 0.479 0.528 0.23 0.39

118

4 5 7 6 46 81Per24 0.401

40.6355

0.1707 0.5357 0.479 0.528

60.2346

0.3981

Per25 0.4149

0.6574 0.194 0.6028 0.458

30.6711

0.2755

0.5407

Per25 0.4149

0.6574 0.194 0.6028 0.458

30.6711

0.2755

0.5407

Per26 0.4536

0.7962

0.2748 0.6591 0.438

40.6176

0.3678

0.5565

Per26 0.4536

0.7962

0.2748 0.6591 0.438

40.6176

0.3678

0.5565

Per27 0.5273

0.6707

0.3074 0.6003 0.414

20.4932

0.4316

0.3842

Per27 0.5273

0.6707

0.3074 0.6003 0.414

20.4932

0.4316

0.3842

Per28 0.452 0.7272

0.3029 0.6227 0.416

1 0.476 0.4628

0.4837

Per28 0.452 0.7272

0.3029 0.6227 0.416

1 0.476 0.4628

0.4837

Per29 0.5632

0.7462

0.2297 0.6583 0.434

30.5129

0.4776 0.48

Per29 0.5632

0.7462

0.2297 0.6583 0.434

30.5129

0.4776 0.48

Per3 0.3117

0.3366

0.8544 0.4937 0.225

30.4828

0.4279

0.3626

Per3 0.3117

0.3366

0.8544 0.4937 0.225

30.4828

0.4279

0.3626

Per30 0.6936

0.4015

0.1627 0.5204 0.292

20.3583

0.4745

0.2156

Per30 0.6936

0.4015

0.1627 0.5204 0.292

20.3583

0.4745

0.2156

Per31 0.6113

0.5283

0.1085 0.56 0.453

4 0.464 0.2844

0.4246

Per31 0.6113

0.5283

0.1085 0.56 0.453

4 0.464 0.2844

0.4246

Per32 0.7383

0.4831

0.2285 0.6339 0.463 0.476

90.5057

0.4222

Per32 0.7383

0.4831

0.2285 0.6339 0.463 0.476

90.5057

0.4222

Per33 0.7 0.3645

0.2329 0.5239 0.323

40.3331

0.4205

0.3047

Per33 0.7 0.3645

0.2329 0.5239 0.323

40.3331

0.4205

0.3047

Per34 0.7981

0.5185

0.2869 0.6564 0.461

8 0.486 0.4945

0.3642

Per34 0.7981

0.5185

0.2869 0.6564 0.461

8 0.486 0.4945

0.3642

119

Per35 0.7112

0.5418

0.1772 0.6601 0.543 0.492

50.4645 0.51

Per35 0.7112

0.5418

0.1772 0.6601 0.543 0.492

50.4645 0.51

Per36 0.7305

0.4524

0.2016 0.6134 0.487

10.4962

0.4426

0.3856

Per36 0.7305

0.4524

0.2016 0.6134 0.487

10.4962

0.4426

0.3856

Per37 0.751 0.4387

0.1959 0.5886 0.416

70.3707

0.5206

0.3369

Per37 0.751 0.4387

0.1959 0.5886 0.416

70.3707

0.5206

0.3369

Per38 0.6223

0.5718

0.3664 0.6584 0.483

70.5161

0.6314

0.3656

Per38 0.6223

0.5718

0.3664 0.6584 0.483

70.5161

0.6314

0.3656

Per39 0.5003

0.5795

0.1629 0.603 0.605

10.5294

0.2654

0.4493

Per4 0.4474

0.3891

0.3909 0.5575 0.298

40.4512

0.6817

0.3855

Per4 0.4474

0.3891

0.3909 0.5575 0.298

40.4512

0.6817

0.3855

Per40 0.4727

0.5235

0.1859 0.5967 0.810

20.4701

0.3345

0.4654

Per40 0.4727

0.5235

0.1859 0.5967 0.810

20.4701

0.3345

0.4654

Per41 0.5663

0.5074

0.2073 0.6032 0.845

60.4132

0.3769

0.4393

Per41 0.5663

0.5074

0.2073 0.6032 0.845

60.4132

0.3769

0.4393

Per42 0.1993 0.174 0.015

8 0.2013 0.2076

0.1785

0.0713

0.1309

Per5 0.4132 0.301 0.383

7 0.5305 0.2375

0.3988

0.7965

0.3784

Per5 0.4132 0.301 0.383

7 0.5305 0.2375

0.3988

0.7965

0.3784

Per6 0.358 0.2564

0.2789 0.4694 0.176

10.3554

0.7457

0.3498

Per6 0.358 0.2564

0.2789 0.4694 0.176

10.3554

0.7457

0.3498

Per7 0.456 0.3446 0.321 0.5749 0.327

70.3956

0.8158

0.4679

Per7 0.456 0.3446 0.321 0.5749 0.327

70.3956

0.8158

0.4679

Per8 0.3509

0.3475

0.1527 0.4724 0.267

10.3322

0.6398

0.4378

Per8 0.350 0.347 0.152 0.4724 0.267 0.332 0.63 0.43

120

9 5 7 1 2 98 78 Per9 0.412

90.5537

0.3491 0.6668 0.582

50.5834

0.4447

0.7919

Per9 0.4129

0.5537

0.3491 0.6668 0.582

50.5834

0.4447

0.7919

latent variable correlationارزیابی اعتبار توانایی ملکDDDDDDDDDDDردع

سازمانی محیط مشوق وضو ح کمک

ارزیابی 1 0 0 0 0 0 0 0اعتبار 0.653

4 1 0 0 0 0 0 0

توانایی 0.2796

0.3394 1 0 0 0 0 0

عملکرد سازمانی 0.8329

0.8593

0.5033 1 0 0 0 0

محیط 0.6063

0.6306

0.2841 0.7509 1 0 0 0

مشوق 0.6108 0.753 0.462

6 0.8662 0.5876 1 0 0

وضوح 0.6302

0.5282

0.4489 0.7693 0.430

90.5788 1 0

کمک 0.5225

0.6654 0.352 0.8029 0.647

30.6747

0.5541 1

Owerview

AVE

Composite Reliability

R Square

Alpha Cronbachs

Communality

Redundancy

ارزیابی 0.5163

0.8947

0.6938 0.8651 0.516

30.3543

اعتبار 0.5966

0.8546

0.7384 0.7952 0.596

60.3661

توانایی 0.6828

0.8657

0.2533 0.771 0.682

80.1677

عملکرد سازمانی 0.7152

0.9488 0 0.944 0.715

2 0

محیط 0.621 0.8301

0.5638 0.6901 0.621 0.348

مشوق 0.5263 0.869 0.750

3 0.8182 0.5263

0.3918

وضوح 0.5214

0.8662

0.5918 0.8138 0.521

40.2914

121

کمک 0.5233 0.844 0.644

6 0.7686 0.5233

0.3364

Subject: A study the effects of intellectual capitals on organizational operation with mediating role of organizational agility of staff ahvaz university of medical science .Thesis Advisor: Mohammad Hooseinpour PH.D.Consulting Advisor: Kooroush Zare PH.D.By: Morvarid Sheykhi alizadeh

AbstractThe aim of this study was to investigate the effect of intellectual capital as an organizational agility mediator on the organizational performance in Ahvaz Jondishapour University of Medical Sciences. The present study is an applied one considering its purpose, and it is descriptive-causal with regard to the nature and manner of data collection. The population of this research included the employees of Ahvaz Jondishapour University of Medical Sciences from whom a sample of 290 people was selected. The survey instrument included three questionnaires )i.e., intellectual capital, organizational performance, and organizational agility(. For all variables in the questionnaire, the composite reliability index and Cronbach's alpha coefficients were higher than 0.7, which is an indication of the reliability of the instruments used. The validity of the questionnaires was confirmed through content validity and construct validity )confirmatory factor analysis(. The collected data were analyzed by the two-stage approach of structural equation modeling using SPSS and SmartPLS. The study findings showed that the proposed model is a good fit and that intellectual capital has a positive and significant effect on organizational performance. The findings also showed that intellectual capital as an agility mediator has a

122

direct, positive and significant impact on organizational performance. Components of intellectual capital, including human capital, structural capital, customer )bridging( capital which have the mediating role of organizational agility had a direct, positive and significant impact on organizational performance. According to the obtained beta value, the contribution of human capital is more than that of the other two variables while bridging capital had the least contribution.

Key words: Intellectual capital, organizational performance, organizational agility, human capital, customer capital, structural capital

ISLAMIC AZAD UNIVERSITY

Ahvaz Barach

)M.A (Thesis of:

Subject:A study the effects of intellectual capitals on

organizational operation with mediating role of

123

organizational agility of staff ahvaz university of medical science .

Thesis Advisor:Mohammad Hooseinpour PH.D.

Consulting Advisor:Kooroush Zare PH.D.

By:Morvarid Sheykhi alizadeh

2014-2015

124