บทท 2 แนวคด ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาเกยวกบการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงาน เขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 ผศกษาไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของดงตอไปน

สวนท 1 หลกการ แนวคด และทฤษฎเกยวกบการบรการการศกษา สวนท 2 หลกการ และแนวคดเกยวกบการบรหารสถานศกษาขนพนฐาน สวนท 3 หลกการ และแนวคดเกยวกบการบรหารงานพสด

สวนท 4 การบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน 1. ดานการจดหาพสด 2. ดานการควบคมพสด 3. ดานการบารงรกษา 4. ดานการจาหนายพสด

สวนท 5 บรบทของสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 สวนท 6 งานวจยทเกยวของ สวนท 7 กรอบแนวคดในการศกษา สวนท 8 ตวแปรทใชในการศกษา หลกการ แนวคด และทฤษฎการบรหารการศกษา

1. แนวคดของการบรหาร การศกษาความหมายของการบรหารและการบรหารจดการ ควรทาความเขาใจแนวคด

เกยวกบการบรหารเปนเบองตนกอน กลาวคอ สบเนองจากมนษยเปนสตวสงคม ซงหมายถง มนษยโดยธรรมชาตยอมอยรวมกนเปนกลม ไมอยอยางโดยเดยว อาจมขอยกเวนนอยมากทมนษยอยโดดเดยวตามลาพง เชน ฤษ การอยรวมกนเปนกลมของมนษยอาจมไดหลายลกษณะและเรยกตางกน เปนตนวา ครอบครว (Family) เผาพนธ (Tribe) ชมชน (Community) สงคม (Society) และประเทศ (Country) เมอมนษยอยรวมกนเปนกลมยอมเปนธรรม ชาตอกทในแตละกลมจะตองม ผนากลมรวมทงมแนวทางหรอวธการควบคมดแลกนภายในกลมเพอ ใหเกดความสขและความสงบเรยบรอย สภาพเชนนไดมววฒนาการตลอดมาโดยผนากลมขนาดใหญ เชน ในระดบประเทศ

9

ของภาครฐ ในปจจบนอาจเรยกวาผบรหารขณะทการควบคมดแลกนภายในกลมน เรยกวา การบรหาร (Administration) หรอการบรหารราชการ (Public administration) (วรช วรชนภาวรรณ , 2549 : 3-10) ดวยเหตผลเชนน มนษยจงไมอาจหลกเลยงจากการบรหาร หรอการบรหารราชการไดงายและทาใหกลาวไดอยางมนใจวา "ทใดมประเทศ ทนนยอมมการบรหาร

คาวา การบรหาร (Administration)มรากศพทมาจากภาษาลาตน Administered หมายถง ชวยเหลอ (Assist) หรออานวยการ (Direct) การบรหารมความสมพนธ หรอมความหมายใกลเคยงกบคาวา Minister ซงหมายถงการรบใชหรอผรบใชหรอผรบใชรฐ คอ รฐมนตร สาหรบความหมายดงเดมของคาวา Administer หมายถง การตดตามดแลสงตางๆ สวนคาวา การจดการ (Management) นยมใชในภาคเอกชน หรอภาคธรกจ ซงมวตถประสงคในการจดตงเพอมงแสวงหากาไร (Profits) หรอกาไรสงสด (Maximum profits) สาหรบผลประโยชน ทจะตกแกสาธารณะถอเปนวตถประสงคหรอเปนผลพลอยได (By product) เมอเปนเชนน จงแตกตางจากวตถประสงคในการจดตงหนวย งานภาครฐ ทจดตงขนเพอใหบรการสาธารณะทงหลาย (Public services) แกประชาชน การบรหารภาครฐทกวนน หรออาจเรยกวาการบรหารจดการ เกยวของกบภาคธรกจมากขน เชน การนาแนวคดผบรหารสงสด (Chief executive officer) หรอ ซอโอ (CEO) มาปรบใชในวงราชการ การบรหารราชการดวยความรวดเรว การลดพธการทไมจาเปน การลดขนตอนการปฏบตราชการและการจงใจดวยการใหรางวลตอบแทน เปนตน นอกเหนอจากการทภาครฐ ไดเปดโอกาสใหภาคเอกชน หรอภาคธรกจเขามารบสมปทานจากภาครฐ เชน ใหสมปทานโทรศพทมอถอ การขนสง เหลา บหร อยางไรกด ภาคธรกจกไดทาประโยชนใหแกสาธารณะ หรอประชาชนไดเชนกน เชน จดโครงการคนกาไรใหสงคม ดวยการลดราคาสนคาขายสนคาราคาถก หรอการบรจาคเงนชวยเหลอสงคม เปนตน วโรจน สารรตนะ (2553 : 21-23) การบรหาร(Administration) ใชในความหมายกวาง ๆ เชน การบรหารราชการอกคาหนง คอ การจดการ (Management) ใชแทนกนได กบคาวา การบรหาร สวนมาก หมายถง การจดการทางธรกจมากกวา โดยมหลายทานไดระบดงน ปเตอร เอฟ ดลคเกอร (Peter F Drucker,1958 , อางถงใน สมพงศ เกษมสน, 2546 : 27) กลาววา ศลปะในการทางานใหบรรลเปาหมายรวมกบผอน เฮอรเบรต เอ ไซมอน (Herbert A Simon,1947 ,อางถงใน สมพงศ เกษมสน, 2546 : 27) กลาววา กจกรรมทบคคลตงแต 2 คนขนไป รวมมอกนดาเนนการใหบรรลวตถประสงคอยางใดอยางหนง หรอหลายอยางรวมกน เฟรดเดอรรค ดบบลว เทเลอร (Frederick W Taylor,1887 , อางถงใน สมพงศ เกษมสน, 2546 : 27) ใหความหมาย การบรหารไววา งานบรหารทกอยาง จาเปนตองกระทาโดยม

10

หลกเกณฑ ซงกาหนดจากการวเคราะหศกษา โดยรอบคอบเพอใหมวธทดทสด ในอนทจะกอใหเกดประสทธภาพ ในการผลตมากยงขนเพอประโยชนทกฝายทเกยวของ การบรหาร คอ กระบวนการทางานรวมกบผอน เพอใหเกดผลสมฤทธตามเปาหมายอยางมประสทธภาพ (Sergiovanni) การบรหาร หมายถง ศลปะในการทาใหสงตาง ๆ ไดรบการกระทาจนเปนผลสาเรจ กลาวคอ ผ บรหารไมใชเปนผ ปฏบต แตเปนผ ใชศลปะทาใหผ ปฏบตทางานจนสาเรจตามจดมงหมายทผบรหารตดสนใจเลอกแลว (Simon) การบรหาร คอ การทางานของคณะบคคลตงแต 2 คน ขนไปทรวมปฏบตการใหบรรลเปาหมายรวมกน (Barnard) การบรหาร หมายถง กจกรรมตางๆ ทบคคลตงแตสองคนขนไป รวมมอกนดาเนนการ เพอใหบรรลวตถประสงคอยางหนงอยางใด ทบคคลรวมกนกาหนด โดยใชกระบวนอยางมระบบ และใหทรพยากรตลอดจนเทคนคตาง ๆ อยางเหมาะสม (สมศกด คงเทยง, 2542 : 1) สวนคาวา การบรหารการศกษา หมายถง กจกรรมตาง ๆ ทบคคลหลายคนรวมกนดาเนนการ เพอพฒนาสมาชกของสงคมในทกๆ ดาน นบแตบคลกภาพ ความร ความสามารถ เจตคต พฤตกรรม คณธรรม เพอใหมคานยมตรงกนกบ ความตองการของสงคม โดยกระบวนการตางๆ ทอาศยควบคมสงแวดลอมใหมผลตอบคคลและอาศยทรพยากร ตลอดจนเทคนคตางๆ เพอใหบคคลพฒนาตามเปาหมายของสงคมทดาเนนชวตอย (ภาวดา ธาราศรสทธ, 2549 : 6) การบรหารเปนสาขาวชาทมการจดการระเบยบอยางเปนระบบ คอมหลกเกณฑและทฤษฎทพงเชอถอได อนเกดจาการคนควาเชงวทยาศาสตร เพอประโยชนในการบรหาร โดยลกษณะน การบรหารจงเปนศาสตร (Science) เปนศาสตรสงคม ซงอยกลมเดยวกบวชาจตวทยา สงคมวทยาและรฐศาสตร แตถาพจารณาการบรหารในลกษณะของการปฏบต ทตองอาศยความร ความสามารถ ประสบการณและทกษะของผบรหารแตละคน ทจะทางานใหบรรลเปาหมาย ซงเปนการประยกตเอาความร หลกการและทฤษฎไปรบใช ในการปฏบตงานเพอใหเหมาะสมกบสถาน การณและสงแวดลอม การบรหารกจะมลกษณะเปนศลป (Arts) ปจจยสาคญการบรหารทสาคญม 4 อยาง ทเรยกวา 4Ms ไดแก คน (Man) เงน (Money) วสดสงของ (Materials) และการจดการ (Management) หนาทการบรหารการศกษา จากหลกการบรหารทวไปของ Fayol ทาใหตอมา Luther Gulick ไดนามาปรบตอยอดเปนทรจกกนด ในตวอกษรยอทวา POSDCORB กลายเปนคมภรของการจดองคการในตนยคของศาสตรการบรหาร ซงตวยอแตละตวมความหมายดงน

11

P – planning หมายถง การวางแผน O – organizing หมายถง การจดองคการ S – staffing หมายถง การจดคนเขาทางาน D – directing หมายถง การสงการ Co – coordinating หมายถง ความรวมมอ R – reporting หมายถง การรายงาน B – budgeting หมายถง งบประมาณ ความหมายของทฤษฎและทฤษฎทางการบรหารการศกษา ทฤษฎ หมายถง แนวความคดหรอความเชอทเกดขนอยางมหลกเกณฑ มการทดสอบและการสงเกตจนเปนทแนใจทฤษฎเปน เซท (Set) ของมโนทศนทเชอมโยงซงกนและกน เปนขอสรปอยางกวาง ทพรรณนาและอธบายพฤตกรรมการบรหารองคกรการทางศกษาอยางเปนระบบถาทฤษฎไดรบการพสจนบอย ๆ กจะกลายเปนกฎเกณฑทฤษฎเปนแนวความคดทมเหตผลและสามารถนาไปประยกต และปฏบตไดทฤษฎมบทบาท เกยวกบปรากฏทวไปและทฤษฎทางการบรหารและววฒนาการการบรหารการศกษา

สมพงศ เกษมสน (2546 :13 -14) มความเหนวา การบรหาร หมายถง การใชศาสตรและศลปนาเอาทรพยากรบรหาร (Administrative resource) เชน คน เงน วสดสงของและการจดการ มาประกอบการตามกระบวนการบรหาร (Process of administration) เชน POSDCORB Model ใหบรรลวตถประสงคทกาหนดไวอยางมประสทธภาพ สมพงศ เกษมสน (2546 : 19 -21) กลาวไววา คาวา การบรหารนยมใชกบการบรหารงานราชการ หรอการจดการเกยวกบดานนโยบาย ซงมศพทบญญตวา รฐประศาสนศาสตร (Public administration) และคาวา การจดการ (Management) นยมใชกบการบรหารธรกจเอกชน หรอการดาเนนการตามนโยบายทกาหนดไว การบรหารมลกษณะเดน เปนสากลอยหลายประการ คอ การบรหารยอมมวตถประสงค การบรหารอาศยปจจยบคคลเปนองคประกอบ การบรหารตองใชทรพยากรการบรหาร เปนองคประกอบพนฐาน การบรหารมลกษณะ การดาเนนการเปนกระบวน การการบรหาร เปนการดาเนนการรวมกนของกลมบคคล การบรหาร อาศยความรวมมอรวมใจของบคคล กลาวคอ ความรวมใจ (Collective mind) จะกอใหเกดความรวมมอ ของกลม (Group cooperation) อนจะนาไปสพลงของกลม (Group effort) ทจะทาใหบรรลวตถประสงค การบรหารมลกษณะการรวมมอกนดาเนนการอยางมเหตผล การบรหารมลกษณะ เปนการตรวจสอบผลการปฏบตงานกบวตถประสงค ของการบรหารไมมตวตน (Intangible) แตมอทธพลตอความเปนอยของมนษย ดงนน การจดบรหารงานใหสาเรจไดประสทธภาพและประสทธผล โดยใชทรพยากร

12

และบรหารคนอยางคมคา การบรหารงานใหสาเรจตามเปาหมายจงตองใชเทคนค กาบรหารงานอยางมวตถประสงคหลายอยางโดยตองมกระบวนการวางแผนการจดองคการ การสงการและการควบคมการปฏบตการในองคการและการใชทรพยากรอน ๆทกอใหเกดความสาเรจ ตามเปาหมายขององคกร

วรช วรชนภาวรรณ (2545: 36-38) แบงการบรหาร ตามวตถประสงคหลกของการจดตงหนวยงานไว 6 สวนดงน

สวนทหนง การบรหารงานของหนวยงานภาครฐ ซงเรยกวา การบรหารรฐกจ (Public administration) หรอการบรหารภาครฐ มวตถประสงคหลกในการจดตง คอ การใหบรการสาธารณะ (Public services) ซงครอบคลมถงการอานวยความสะดวก การรกษาความสงบเรยบรอย ตลอดจนการพฒนาประชาชนและประเทศชาต เปนตน การบรหารสวนน จะเปนการบรหารของหนวยงานของภาครฐ (Public or governmental organization) ไมวาจะเปนหนวยงานทงในสวน กลาง สวนภมภาคและสวนของทองถน เชน การบรหารงานของหนวยงานของสานกนายกรฐมนตร กระทรวง กรม หรอเทยบเทา การบรหารงาน ของจงหวดและอาเภอ

สวนทสอง การบรหารงานของหนวยงานของภาคธรกจ ซงเรยกวา การบรหารธรกจ (Business administration) หรอการบรหารของภาคเอกชน การบรหารของหนวยงานของเอกชน ซงมวตถประสงคหลกของการจดตง เพอตองการแสวงหาผลกาไร หรอตองการแสวงหาผลกาไรสงสด (Maximum profits) ในการทาธรกจ การคาขาย การผลตอตสาหกรรม หรอใหบรการเหนตวอยางไดอยางชดเจนจากการบรหารงานของบรษทหางรานและหางหนสวนทงหลาย

สวนทสาม การบรหารหนวยงานทไมสงกดภาครฐ (Non governmental organization) ซงเรยกยอวา หนวยงาน เอนจโอ (NGO) เปนการบรหารงานของหนวยงานทไมแสวงหาผลกาไร (Non profit administration) มวตถประสงคหลกในการจดตง คอ การไมแสวงหาประโยชน หรอ ผลกาไร (Non profit) เชน การบรหารของมลนธและสมาคม

สวนทส การบรหารงานของหนวยงานระหวางประเทศ (International organization) มวตถประสงคการจดต ง คอ ความสมพนธกนระหวางประเทศ เชน การบรหารงานของสหประชาชาต(United nations organization) องคการคาระหวางประเทศ (World trade organization) และกลมประเทศอาเซยน (ASEAN)

สวนทหา การบรหารงานขององคกรตามรฐธรรมนญ การบรหารงานขององคกรสวนนเกดขนหลงจากประกาศใช รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 โดยบทบญญตของรฐธรรมนญ ไดกาหนดใหมองคกรตามรฐธรรมนญขน เชน การบรหารงานของศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต คณะกรรมการการเลอกตง

13

และผตรวจการแผนดนของรฐสภาเปนตน องคกรดงกลาวน ถอวาเปนหนวยงานของรฐเชนกนแตมลกษณะพเศษ เชน เกดขนตามบทบญญต ของรฐธรรมนญดงกลาวและมวตถประสงคหลกในการจดตงเพอปกปองคมครองและรกษาสทธเสรภาพของประชาชน ตลอดจนควบคมตรวจสอบการปฏบตงานของหนวยงานของรฐ ดงนนเจาหนาทของรฐ จะเนนไปทผลทเกดขน ประเมนประสทธผลและความเหมาะสมของการควบคมทอยภายใตกฎระเบยบขนตอนการดาเนนงานและวธการปฏบตงาน ดงนนการตรวจสอบการบรหารกคอ การตรวจสอบการปฏบตตามกฎระเบยบรวมถงการวเคราะหสาเหตและผลกระทบ (Cause and effect analysis)

สวนทหก การบรหารงานของหนวยงานภาคประชาชน มวตถประสงคหลกในการจดตงเพอปกปองรกษาผลประโยชนของประชาชน โดยสวนรวมซงเปนประชาชนสวนใหญของประเทศและถกเอารดเอาเปรยบตลอดมา เชน การบรหารงานของหนวยงานของเกษตรกร กลมผใชแรงงานและกลมผใหบรการ

การบรหารในฐานะทเปนกระบวนการ หรอกระบวนการบรหารงาน ทเกดไดจากหลายแนวคด เชน โพสคอรบ (POSDCORB) เกดจากแนวคดของลเทอร กลค (Luther Gulick) และลนดอล เออรวค (Lyndall Urwick) ประกอบดวยขนตอนการบรหาร 7 ประการ ไดแก การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การบรหารงานบคคล (Staffing) การอานวยการ (Directing) การรายงาน (Reporting) การประสานงาน (Coordinating) และการงบประมาณ (Budgeting) ขณะทกระบวนการบรหารตามแนวคดของ เฮนร ฟาโยล (Henry Fayol) ประกอบดวย 5 ประการ ไดแก การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การบงคบการ (Commanding) การควบคมงาน (Controlling) การประสานงาน (Coordinating) รวมเรยกวา พอคค (POCCC) (วรช วรชนภาวรรณ, 2545 : 9) ธงชย สนตวงษ (2549 : 21-22) กลาวถงลกษณะของงานบรหารจดการไว 3 ดาน คอ 1. ในดานทเปนผนาหรอหวหนางาน งานบรหารจดการ หมายถง ภาระหนาทของบคคลใดบคคลหนง ทปฏบตตนเปนผนาภายในองคการ 2. ในดานของภารกจหรอสงทตองทา งานบรหารจดการ หมายถง การจดระเบยบทรพยากรตาง ๆ ในองคการและการประสานกจกรรมตาง ๆ เขาดวยกน 3. ในดานของความรบผดชอบงานบรหารจดการ หมายถง การตองทาใหงานตาง ๆ สาเรจลลวงไปดวยด ดวยการอาศยบคคลตาง ๆ เขาดวยกน การบรหารจดการ (Management administration) การบรหารการพฒนา (Development administration) แมกระทง การบรหารการบรการ (Service administration) แตละคามความหมายคลายคลงหรอใกลเคยงกน ทเหนไดอยางชดเจน มอยางนอย 3 สวน คอ สวนทหนง ลวนเปน

14

แนวทางหรอวธการบรหารงานภาครฐ ทหนวยงานของรฐและหรอ เจาหนาทของรฐ นามาใชในการปฏบตราชการ เพอชวยเพมประสทธภาพ ในการบรหารราชการ สวนทสอง มกระบวนการบรหาร งานทประกอบดวย 3 ขนตอน คอ การคด (Thinking) หรอการวางแผน (Planning) การดาเนนงาน(Acting) และการประเมนผล (Evaluating) และสวนทสามมจดหมายปลายทาง คอการพฒนาประเทศไปในทศทาง ททาใหประชาชนมคณภาพชวตทดขนรวมทงประเทศชาตมความเจรญกาวหนาและมนคงเพมขน สาหรบสวนทแตกตางกน คอ แตละคามจดเนนตางกน กลาวคอ การบรหารจดการเนนเรองการนาแนวคดการจดการของภาคเอกชน เขามาใช ในการบรหารราชการ เชน การมงหวงผลกาไร การแขงขน ความรวดเรว การตลาด การประชาสมพนธ การจงใจดวยคาตอบแทนการลดขนตอน และการลดพธการ เปนตน ในขณะทการบรหารการพฒนาใหความสาคญ เรองการบรหาร รวมทงการพฒนานโยบายแผน แผนงาน โครงการ (Policy plan program project) หรอกจกรรมของหนวยงานของรฐ สวนการบรหารการบรการ เนนเรองการอานวยความสะดวกและการใหบรการแกประชาชน (วรช วรชนภาวรรณ, 2548 : 5) สรปการบรหารและการบรหารจดการ มแนวคดมาจากธรรมชาตของมนษย ทเปนสตวสงคมซงจะตองอยรวมกนเปนกลม โดยจะตองมผนากลมและมแนวทาง หรอวธการควบคมดแลกนภายในกลมเพอใหเกดความสขและความสงบเรยบรอย ซงอาจเรยกวาผบรหารและการบรหาร ตามลาดบ ดงนนทใดมกลม ทนนยอมมการบรหาร (วรช วรชนภาวรรณ, 2549 : 15) คาวา การบรหารและการบรหารจดการ รวมทงคาอนๆ อก เปนตนวา การปกครอง (Government) การบรหารการพฒนา การจดการและการพฒนา (Development) หรอแมกระทงคาวา การบรหารการบรการ (Service administration) การบรหารจตสานก หรอการบรหารความรผดรชอบ (Consciousness administration) การบรหารคณธรรม (Morality administration) และการบรหารการเมอง (Politics administration) ทเปนคาในอนาคตทอาจถกนามาใชได คาเหลานลวนมความหมายใกลเคยงกน ขนอยกบผมอานาจในแตละยคสมย จะนาคาใดมาใชโดยอาจมจดเนนแตกตางกนไปบาง อยางไรกตาม ทกคาทกลาวมานเฉพาะในภาครฐ ลวนหมายถง (1) การดาเนนงาน การปฏบตงาน แนวทาง (Guideline) วธการ (Method) หรอมรรควธ (Means) ใด ๆ (2) ทหนวยงานของรฐและ เจาหนาทของรฐนามาใช ในการบรหารราชการ หรอปฏบตงาน (3) ตามวตถประสงคทกาหนดไว (4) เพอนาไปสจดหมายปลายทาง (End หรอ Goal) หรอการเปลยนแปลงในทศทางทดขนกวาเดม เชน มวตถประสงค เพอนาไปสจดหมายปลายทางเบองตน (Primary goal) คอ ชวยเพมประสทธภาพในการบรหารราชการ หรอชวยเปลยนแปลงการปฏบตราชการ ใหเปนไปในทศทางทดกวาเดม หรอมวตถประสงค เพอนาไปสจดหมายปลายทางสงสด (Ultimate goal) คอ การพฒนาของประเทศทประเทศชาตและประชาชนอยเยนเปนสขอยางย งยน

15

เปนตนและทกคาดงกลาวน อาจมองในลกษณะทเปนกระบวนการ (Process) ทมระบบและมหลายขนตอนในการดาเนนงานกได 2. หลกการสาคญของการบรหาร นอกจากหนาทในการบรหารงานหรอการจดการแลว ผบรหารตองมบทบาทอนๆ ซงกเปนสวนหนง ของกจกรรมการบรหาร ทไมตองใชความถนด หรอความเชยวชาญในวชาชพ เชน การสนบสนนเปนกาลงใจแกพนกงานผปฏบตงาน การประสานงานระหวางผบรหาร หรอผบรหารระดบสงกวา การแกปญหาความขดแยง เปนตวแทนขอองคกรในการเขารวมกจกรรมทางสงคม บทบาทของผบรหารอาจแบงได 3 บทบาท ดงตอไปน (สมคด บางโม, 2550 : 58) 3. บทบาทสาคญระหวางบคคล 3.1 บทบาทของผบรหาร เปนบทบาทหรอเปนสญลกษณ เปนตวแทนในฐานะผบรหาร ซงจะตองมหนาททกาหนดไวในกฎระเบยบ กฎหมายและมหนาทในทางสงคม เชน การเปนประธานในพธการประชมอบรมของพนกงานประธานมอบประกาศนยบตรและรางวลการลง นามเอกสาร การตอนผเขาเยยมชมกจการ เปนผใหความชวยเหลอ สนบสนนกจกรรม ในสงคมทองถน เปนตน 3.2 บทบาทของผนา เปนบทบาททตองการจงใจ เพอกระตนสงเสรมใหบคลากร ในองคกรทางานจนประสบความสาเรจ ตามเปาหมายขององคกร 3.3 ผสานงาน มบทบาทการประสานงานกบฝายตาง ๆ ไดแก การประสานงานกบบคคลในหนวยงานอนภายใตองคกร รวมทงตดตอเกยวกบบคคลภายนอกองคกร เชน สมาคมอตสาหกรรม สมาคมการคา เปนตน 4. บทบาททางดานขอมล ขาวสาร เปนบทบาทในการเกบขอมล ประมวลขอมล การวเคราะหขอมล การใหขอมลเพอนาขอมลขาวสารและความรตาง ๆ ทไดนามาใชใหเปนประโยชน ตอการทางาน บทบาททางดานขอมล แบงไดดงน 4.1 ผรวบรวมขอมล มบทบาทในการตดตามรบฟงขาวสารและขอมลตาง ๆ ทงภายในและภายนอกองคกร เชน วารสาร หนงสอพมพ เอกสารทางธรกจ สอตาง ๆ ตลอดจนขอมลจากการพดคย สนทนา แนวความคดทไดจากบคคลตางๆ เชน นกธรกจ นกการเมอง นกศกษา เปนตน ในบทบาท ผรวบรวมขอมลขาวสารใหมากและทนสมย เพอประโยชนตอการบรหาร 4.2 ผถายทอดขอมล มบทบาทในดานการถายทอดขอมล ทไดรบไปยงบคคลและหนวยงานภายในองคกร เพอใหผปฏบตงานในองคกร ไดรบขาวสารและขอมลทเปนประโยชน

16

ตอการทางาน เชน การประชมอบรมเทคนคการปฏบตงาน การเผยแพรความร ดานวทยาการและเทคโนโลยใหม ๆ 4.3 ผแถลงขาวขององคกร เปนตวแทนขององคกร ในการแจงขอมลขาวสารภายในองคกรออกไปสบคคล องคกรภายนอก เพอใหรบรแผนงาน นโยบายผลดาเนนงาน กจกรรมภายในองคกร อาจทาไดโดยการแถลงขาวกบสอมวลชน การกลาวสนทรพจน การใหสมภาษณเปนตน 5. บทบาทในการตดสนใจ แบงออกไดดงน 5.1 ผประกอบการ มบทบาทในการรเรมสรางสรรคพฒนาเปลยนแปลงแสวงหาโอกาสทเหมาะสม ทจะทาโครงการตาง ๆ ทนาความสาเรจมาสองคกร 5.2 ผแกไขปญหาทตองการแกไข ซงเกดผลกระทบตอองคกร เชน ปญหาความขดแยงภายในองคกร หรอความขดแยงระหวางองคกร การแกไขปญหาเฉพาะสวน เปนตน 5.3 ผจดสรรทรพยากรเปนการจดสรรงบประมาณวสดอปกรณในการทางานการดาเนน งานในโครงการตาง ๆ โดยคานงถงความเหมาะสม ความสาคญเรงดวนตอการทางาน 5.3 ผเจรจาตอรอง เปนตวแทนของการเจรจาระหวาง ทงภายในองคกรและภายนอกองคกรทมเหตการณเกดขน สมศกด สหรายคมหน (2549 : เอกสารบรรยาย) ไดกลาววา ผบรหารทประสบความสาเรจ ในดานการบรหาร สามารถสรางโอกาส ใหเกดขนแกบคคลหรอกลม ในการสรางความสาเรจดวย ประสทธภาพของการผลต หรอการบรการ ดวยประสบการณทพงพอใจ เปนทกษะของการบรหาร เปนเลศดวยกระบวนการบรหาร ซงประกอบดวยหนาทหลก ไดแก การวางแผน การจดองคกร การนาและการควบคม ซงเปนปจจยทมผลตอความสาเรจ ขององคกร ดงน 1. การวางแผน เปนการกาหนดแผนการปฏบตงาน เรมจากการกาหนดวตถประสงค และวธการดาเนนการเพอใหบรรลเปาหมายโดยมกระบวนการคดสมบรณ ไดแก การกาหนดแนว นโยบาย (Policies) วตถประสงค (Objective) กลยทธ (Strategies) การทาแผนงาน (Programs) จดสรรงบประมาณ (Budget) วธการหรอระเบยบวธปฏบต (Procedures) การวางแผน เปนการตดสนใจ ภายหลงจากการวเคราะหและคาดการณ ภายใตสภาพแวดลอม ทคาดการณและคานงถงความพรอม หรอความสามารถขององคกร 2. การจดองคกร คอ การแบงงาน จดโครงสรางขององคกร (Organization structure) กาหนดความสมพนธระหวางกลมกจกรรม กาหนดขอบเขต อานาจหนาทของตาแหนงงานตาง ๆ การมอบหมายงาน การกระจายงานใหบคคล หรอกลมดาเนนการตามแผนทกาหนดไว การจด

17

องคกรเปนเรอง ทเกยวของกบการกาหนดกจกรรมและการจดสรรทรพยากร ซงเปนการทาใหแผนการเปนจรง เพอใหเกดความสาเรจตามจดประสงคทตองการ 3. การนา คอ วธการสงเสรมสนบสนน เพอใหบคคลหรอกลมใหทางานเพอบรรลจดมงหมายของแผนงาน ทกาหนดไว ดวยการมอบหมายงาน การจงใจและกระตนใหทกคนรวมกนทางานสรางสมพนธทดตอกน อนทาใหเกดความพยายามและทมเทในการทางานเพอใหเกดความ สาเรจของงาน 4. การควบคม คอ กระบวนการตรวจสอบและประเมนผล การปฏบตงานใหเปน ไปตามเกณฑหรอมาตรฐาน ของงานเพอควบคมการปฏบตงานใหเปนไปตามแผนและปองกนแกไขขอผดพลาด จากการปฏบตงาน การตดตามความกาวหนาในการทางาน การควบคม ทมประสทธภาพ ตองมการใชสงจงใจ ทประสบความสาเรจ พบกาหนดไดตาม ภาพท 2 แสดงระบบการบรหารโดยรวม 4.1 การบรหารจดการ สามารถประยกตใชกบองคกรใดองคกรหนงได 4.2 เปาหมายของผบรหารทกคนคอการสรางกาไร 4.3 การบรหารจดการเกยวของกบการเพมผลผลต (Productivity)โดยมงสประสทธภาพ (Efficiency) (วธการใชทรพยากรโดยประหยดทสด) และประสทธผล (Effectiveness) บรรลเปาหมาย คอ ประโยชนสงสด 4.4 การบรหารจดการสามารถนามาใชสาหรบผบรหารในทกระดบชน ภาพประกอบท 1 ระบบการบรหารโดยรวม

ทมา : เชดศกด ศภโสภณ (2547 : 23)

18

กระบวนการการบรหารจดการ (Management process) หมายถง กระบวนการเพอใหบรรลจดมงหมายขององคกร ซงกระบวนการการบรหารจดการน สามารถแสดงใหเหนถงความเกยวเนองกนไดอยางมปฏสมพนธสอดคลองและตอเนองดงแสดงใหเหนดงภาพท 2 ทงนหนาทของการบรหาร ประกอบดวย กจกรรมพนฐาน 4 ประการหรออาจแบง ในลกษณะทเปนขนตอนดงน (POLC) (เชดศกด ศภโสภณ,2547 : 23-25) 1. การวางแผน (Planning) เปนสงทองคกร ตองการเปลยนแปลงในอนาคตการวางแผนเปนสะพาน เชอมระหวางเหตการณปจจบนและอนาคตซงทาได โดยการใหบรรลเปาหมายผลลพธทตองการ การวางแผนจงตองอาศยการกาหนดกลยทธ ทประสทธภาพ แมวาพนฐานของการจดการ โดยทวไปเปนงานของผบรหารการวางแผน เปนสงสาคญสาหรบการปฏบตตามกลยทธใหประสบความสาเรจและการประเมนกลยทธ เพราะวา การจดการองคกร การจงใจ การจดบคคลเขาทางานและกจกรรมควบคม ขนกบการวางแผน กระบวนการวางแผน จะตองประกอบดวยผบรหารและพนกงานภายในองคกร การวางแผน จะชวยใหองคกรกาหนดขอด จากโอกาสภายนอกและทาใหเกดผลกระทบ จากอปสรรคภายนอกตาสด โดยตองมองเหตการณ ในอดตและปจจบน เพอคาดคะเนเหตการณ ทจะเกดขนในอนาคต การวางแผน ประกอบดวย การพฒนาภารกจ (Mission) การคาดคะเนเหตการณปจจบน เหตการณอนาคตและแนวโนม การกาหนดวตถประสงค และการเลอกกลยทธทใชในการวางแผน จะชวยใหธรกจปรบตวสการเปลยนแปลง ของตลาดและสามารถ กาหนดเปาหมายได การบรหารเชงกลยทธนน ตองการใหองคกรตดตาม ในลกษณะเชงรก (Proactive) มากกวาทจะเปนเชงรบ (Reactive) องคกรทประสบความสาเรจจะตองควบคมอนาคตขององคกรมากกวา ทจะรอรบผล จากอทธพลสภาพแวดลอม จากภายนอกและเหตการณ ทเกดขนการตดสนใจ (Decision making) ถอเปนสวนหนงของการวางแผน การปรบตวเปนสงจาเปน เพราะวามการเปลยนแปลง ของตลาด เศรษฐกจและคแขงขนทวโลก จดเรมตนของความสาเรจทด 2. การจดการองคกร (Organizing) จดมงหมายของการจดการองคกร คอ การใชความพยายามทกกรณ โดยการกาหนดงานและความสาคญของอานาจหนาท การจดการองคกร หมายถง การพจารณาถงสงทตองการทาและผทจะทารายงาน มตวอยางในประวตศาสตร ของธรกจ ทมการจดองคกรทด สามารถประสบความสาเรจ ในการแขงขนและสามารถเอาชนะคแขงขนได ธรกจทมการจดองคกรทด สามารถจงใจ ผบรหารและพนกงาน ใหมองเหนความสาคญของความสาเรจขององคกร การกาหนดลกษณะเฉพาะของงาน (Work specialization) โดยการแบงงานประกอบดวยงาน ทตองกาหนดออกมาเปนแผนก แลวการจดแผนกและการมอบอานาจหนาท (Delegating authority) การแยกงานออกเปนงานยอยๆ ตามระบบการพฒนารายละเอยดของงาน

19

(Job Description) และคณสมบตของงงาน (Job specification) เครองมอเหลา นมความชดเจนสาหรบผบรหารและพนกงาน ซงตองการทราบ ลกษณะของงานการกาหนดแผนก ในโครงสรางขององคกร (Organization structure) ขนาดของการควบคม (Span of control) และสายการบงคบบญชา (Chain of command) การเปลยนแปลงกลยทธ ตองการการเปลยนแปลง ในโครงสรางเพราะตาแหนงใหมๆ ทสรางขนหรอลดลง หรอรวมกน โครงสรางองคกรจะตองระบ ถงวธการใชทรพยากรและวธการซงวตถประสงค มการกาหนดขนในธรกจ การสนบสนนทรพยากรและกาหนดวตถประสงคตามสภาพทางภมศาสตร จะแตกตางจากโครงสราง ดานผลตภณฑหรอลกคารปแบบทวไปของการจดแผนกคอ ตามหนาท (Functional) ตามฝาย (Divisional) ตามหนวยธรกจเชงกลยทธ (Strategic business unit) และดานแมททรกซ (Matrix) 3. การนาหรอการสงการ (Leading directing) เปนการใชอทธพลเพอจงใจพนกงานใหปฏบตงานและนาไปสความสาเรจ ตามเปาหมายทระบไว หรอเปนกระบวนการจดการใหสมาชกในองคกรทางานรวมกนไดดวยวธการตางๆ เพราะทรพยากรมนษยเปนสงทซบซอนและเขาใจถองแทไดยาก การนาหรอการสงการจงตอง ใชความสามารถหลายเรองควบคกนไป อาท ภาวะความเปนผนาของผบรหาร การจงใจ การตดตอสอสารในองคกรและการทางานเปน ทม หนาท ในการนาหรอสงการน มความสาคญไมนอยไปกวาหนาทอน เพราะผบรหารตองแสดงบทบาท ของผสงการอยางมคณภาพ ถาไมเชนนน แผนงานทวางไวตลอดจน ทรพยากรทจดเตรยมไวอาจไมเกดประสทธผล ถาผบรหารดาเนนกจกรรมดานการสงการไมดพอ ดงนน การสงการจงเปนเรองของความรความชานาญ ประสบการณและความสามารถทจะชกจง ใหพนกงานรวมกน ปฏบตงานไปตามเปาหมายทกาหนดไว ใหองคกรประสบความสาเรจตามตองการ 4. การควบคม (Controlling) การใชทรพยากรตางๆ ขององคกร ถอวาเปนกระบวน การตรวจสอบ หรอตดตามผลและประเมน การปฏบตงานในกจกรรมตางๆ ของพนกงาน เพอรกษาใหองคกรดาเนนไปในทศทาง สเปาหมายอยางถกตอง ตามวตถประสงคหลก ขององคกร ในเวลาทกาหนดไว องคกรหรอธรกจทประสบความลมเหลว อาจเกดจากการขาดการควบคม หรอมการควบ คมทไรประสทธภาพและหลายแหงเกดจากความไมใสใจ ในเรองของการควบคม ละเลยเพกเฉย หรอในทางกลบกน คอ มการควบคมมากจนเกดความผดพลาด ขององคกรเอง การควบคมจงเปนหนาทหลกทางการบรหารทมความสาคญ ตงแตเรมตน จนจบกระบวนการทางการบรหารการควบ คมเปนการตรวจตราและตรวจสอบผลการปฏบตงาน โดยเปรยบเทยบกบเปาหมายและดาเนนการปฏบต เพอใหมนใจวา จะบรรลผลลพธตามตองการ นอกจากนการควบคม ยงเปนกระบวนการรวบรวมและแสดถงขอมลยอนกลบ เรองของผลการดาเนนงาน ในฐานะทเปนพนฐานสาหรบการปฏบตและการเปลยนแปลงในอนาคตอกดวย อาจกลาวถงบทบาท

20

สาคญ ของการควบคมไดวา อยทคา 4 คา ไดแก มาตรฐาน (Standard) การวดผล (Measurement) การเปรยบเทยบ (Comparison) และการปฏบต (Take Action) โดยการควบคมจะครอบคลม ดแลพนท 4 พนทใหญๆ ของการบรหาร กลาวคอ พฤตกรรมบคคลในองคกร การเงน การปฏบตการและขอมลขาวสารทรพยากร ประกอบดวยมนษย สภาพแวดลอมทางกายภาพ การเงน ตลอดจนทรพยากรขอมลขององคกร หลกการและแนวคดเกยวกบการบรหารสถานศกษาขนพนฐาน ความหมายการบรหารสถานศกษา วชย ตนศร (2549 : 294) กลาววาในการบรหารสถานศกษาผบรหารควรมหลกและกระบวนการบรหาร การบรหารการศกษา หลกการแนวคดในการบรหาร ภาพรวมของการบรหารทงนเพอใหการจดการบรหารสถานศกษามความเหมาะสมผเขยนจะไดกลาวถงประเดนดงกลาวเพอใหเกดความเขาใจและมมมองในการบรหารสถานศกษายงขนตอไป คาวา “การบรหาร” (Administration) ใชในความหมายกวาง ๆ เชน การบรหารราชการ อกคาหนง คอ “ การจดการ” (Management) ใชแทนกนไดกบคาวา การบรหาร บนลอ พฤกษะวน (2549 : 57) กลาววา การบรหารสถานศกษา หมายถง การดาเนนงานทกอยางในโรงเรยนใหเปนไปตามจดมงหมายการศกษาหรอจดมงหมายของหลกสตร คอ ใหนกเรยนมสขภาพด มคณธรรมและเปนพลเมองทด สามารถใชประโยชนของวชาทเรยนมความสาคญเกยวกบเศรษฐกจและมสวนรวมในการพฒนาสงคม นพพงษ บญจตราดลย (2548 : 4) ไดใหความหมายของการบรหารการศกษาวา หมายถง กจกรรมตาง ๆ ทบคคลหลายคนรวมมอกนดาเนนการพฒนาสมาชกในสงคมในทก ๆ ดาน นบตงแตบคลกภาพ ความร ความสามารถ พฤตกรรมและวฒนธรรม เพอใหมคานยมทตรงกนกบความตองการของสงคม โดยกระบวนการตาง ๆ ทอาศยการควบคมสงแวดลอมใหมผลตอบคคลและอาศยทรพยากร ตลอดจนเทคนคตาง ๆ อยางเหมาะสมเพอใหพฒนาไปตรงตามเปาหมายของสงคมทตนดาเนนชวตอย ชาญชย อาจนสมาจาร (2549 : 6) ไดใหความหมายของการบรหารการศกษาวา หมายถง ความทพยายามจะสง แนะ และผสมผสานความพยายามของมนษย ซงมจดรวมอยทจดหมายปลายทาง หรอเปาหมายบางอยาง การบรหารเปนกจกรรมทจาเปนสาหรบผบรหารในองคการ ซงมหนาทสงใหความสะดวกในการทางานของกลมทมวตถประสงคเดยวกน

21

ไมตร บญทศ (2550 : 10) ไดใหความหมายของการบรหารการศกษาวา หมายถง การดาเนนงานดวยกกระบวนการทหลายคน เพอใหนกเรยนไดพฒนาทกดานจนบรรลตามจดมงหมายของหลกสตร และสามารถพฒนาตนเอง พฒนาอาชพ พฒนาสงคม ใหดารงชวตในสงคมเปนไปดวยความสงบสข ประจนต เขาทอง (2549 : 8) ไดใหความหมายของการบรหารการศกษาวา เปนกระบวนการดาเนนงานทกอยางในโรงเรยน เพอใหนกเรยนในโรงเรยนเกดการพฒนาการเรยนร ตามจดมงหมายตามหลกสตร ไดแก การพฒนาตนเอง พฒนาอาชพ และการพฒนาสงคมใหสามารถปรบตว เพอการดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข ประยงค บญคาม (2549 : 13) ไดใหความหมายการบรหารการศกษา หมายถง การทางานตามขอบเขต หนาทททาตามวธการอยางมหลกการ วธการและกระบวนการบรหารตาง ๆ ทนามาใชเพอพฒนาผสอน ผเรยน บคลากรในโรงเรยนทกฝาย ใหมความเจรญเตบโตในทก ๆ ดาน โดยมความมงหวงเพอใหทรพยากรมนษยเปนทรพยากรทมคาตอสงคม สรยา ปราสยงาม (2548 : 11) กลาววาการบรหารการศกษาวา หมายถงความพยายามในการใชศาสตรและศลปในการดาเนนการปฏบตกจกรรมตาง ๆ เกยวกบการใชทรพยากร นวตกรรม เทคโนโลยตลอดจนวธการและเทคนคตาง ๆ ทมอยอยางมประสทธภาพ เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทตงไวคอพฒนาคณภาพของนกเรยน ภาวดา ธาราศรสทธ (2549 : 6) ไดกลาววา คาวา “การบรหารการศกษา” หมายถงกจกรรมตางๆ ทบคคลหลายคนรวมกนดาเนนการ เพอพฒนาสมาชกของสงคมในทกๆ ดาน นบแต บคลกภาพ ความร ความสามารถ เจตคต พฤตกรรม คณธรรม เพอใหมคานยมตรงกนกบความตองการของสงคม โดยกระบวนการตางๆ ทอาศยควบคมสงแวดลอมใหมผลตอบคคล และอาศยทรพยากร ตลอดจนเทคนคตางๆ อยางเหมาะสม เพอใหบคคลพฒนาไปตรงตามเปาหมายของสงคมทตนดาเนนชวตอย อาทตย ลนสาโรง (2547 : 14) ไดใหความหมายของกาบรหารวา เปนการดาเนนกจกรรมของกลมบคคล เพอใหบรรลวตถประสงค โดยใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชนสงสดและเปนกจกรรมทตองใชองคประกอบอยางนอยสองประการ คอ ปจจยการบรหารและกระบวนการบรหาร การบรหารเปนทงศาสตรและศลป เปนกระบวนการทางานทเปนระบบ ระเบยบ มกฎเกณฑ ตลอดจนเทคนควธการทจะนาไปสความสาเรจของงานอยางมประสทธภาพและประสทธภาพ การบรหารจงเปนหวใจทสาคญของการดาเนนงานดานตางๆ

22

กลาวไดวา การบรหารสถานศกษาหมายถง การบรหารงานโดยมการจดกจกรรมตางๆ อยางมระบบระเบยบตามกระบวนการการทางาน เพอนาไปพฒนาสถานศกษาทงในดานบคลากร ผเรยนอยางมประสทธภาพและบรรลวตถประสงค ขอบขายของการบรหารสถานศกษา การศกษาเปนปจจยทสาคญทสดปจจยหนงในการพฒนาประเทศเพราะการศกษาเปนการพฒนาคนใหมคณภาพและประสทธภาพ ดงนนการจดการศกษาทดจะทาใหการพฒนาบคคลใหมศกยภาพตามตองการได การบรหารการศกษาไทย แตเดมใชรปแบบการรวมอานาจ การบรหาร และการตดสนใจไวทสวนกลางและมอานาจการบรหาร การตดสนใจเพยงบางสวนไปใหหนวยราชการทรบผดชอบในการบรหารการศกษาสวนภมภาคและสถานศกษา แตแนวปฏรป การศกษาตาม พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2545 ไดมขอกาหนดใหกระจายอานาจการบรหาร และการตดสนใจไปใหหนวยงานระดบปฏบตงานอนไดแกโรงเรยนและเขตพนทการศกษาใหมากทสด โดยการบรหารสวนกลางจะทาหนาทเพยงกาหนดนโยบาย การวางแผนการจดสรรงบประมาณการกาหนดและประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษาเปนประการสาคญไดแก 1. การบรหารงานวชาการ 2. การบรหารงบประมาณและการเงน 3. การบรหารบคคล 4. การบรหารงานทวไป

งานทง 4 งานจะมการกระจายอานาจไปใหโรงเรยนและสานกงานเขตพนทการศกษาหนองคาย เขต 1 รบผดชอบและดาเนนการเอง (ปญญา แกวกยรและสภทร พนธพฒนกล, 2548 : 1) 1. การบรหารงานวชาการ งานวชาการเปนงานหลกหรอเปนภารกจหลกของสถานศกษาทพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 มงใหกระจายอานาจในการบรหารจดการศกษาใหสถานศกษาใหมากทสด ดวยเจตนารมณทจะใหสถานศกษาดาเนนงานไดโดยอสระ คลองตว รวดเรว สอดคลองกบความตองการของผเรยน สถานศกษา ชมชน ทองถน และการมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสยทกฝาย ซงจะเปนปจจยสาคญทใหสถานศกษามความเขมแขงในการบรหารและจดการศกษา สามารถพฒนาหลกสตรและกระบวนการเรยนร ตลอดจนการวดผลประเมนผล รวมทงการจดปจจยเกอหนนการพฒนาคณภาพนกเรยน ชมชน และทองถนไดอยางมคณภาพและมประสทธภาพ งานวชาการมขอบขายดงน

23

1. การพฒนาหลกสตรสถานศกษา 2. การพฒนากระบวนการเรยนร 3. การวดประเมนผล และเทยบโอนผลการเรยน 4. การวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา 5. การพฒนาสอ นวตกรรม และเทคโนโลยเพอการศกษา 6. การพฒนาแหลงเรยนร 7. การนเทศการศกษา 8. การแนะแนวการศกษา 9. การพฒนาระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษา 10. การสงเสรมความรดานวชาการแกชมชน 11. การประสานความรวมมอในการพฒนาวชาการกลปสถานศกษาอน 12. การสงเสรม และสนบสนนงานวชาการแกบคคล ครอบครว องคกร หนวยงานและสถาบนอนทจดการศกษา 2. การบรหารงบประมาณ การบรหารงบประมาณของสถานศกษามงเนนความเปนอสระในการบรหารจดการม ความคลองตว โปรงใส ตรวจสอบได ยดหลกการบรหารมงเนนผลสมฤทธและบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน ใหมการจดหาผลประโยชนทางการศกษา สงผลใหเกดคณภาพทดขนตอผเรยนการบรหารงบประมาณมขอบขาย ดงน 1. การจดทาและเสนอของบประมาณ 2. การจดสรรงบประมาณ 3. การตรวจสอบ ตดตาม ประเมนผล และรายงานผลการใชเงนและผลการดาเนนงาน 4. การระดมทรพยากร และการลงทนเพอการศกษา 5. การบรหารการเงน 6. การบรหารบญช 7. การบรหารพสดและสนทรพย

24

3. การบรหารงานบคคล การบรหารงานบคคลในสถานศกษา เปนภารกจสาคญทมงสงเสรมใหสถานศกษาสามารถปฏบตงานเพอตอบสนองภารกจของสถานศกษา เพอดาเนนการดานการบรหารงานบคคล ใหเกดความคลองตว มอสระภายใตกฎหมาย ระเบยบ บคลากรตองไดรบการพฒนา มความร ความสามารถ มขวญกาลงใจ ไดรบการยกยองเชดช มความมนคง และกาวหนาในวชาชพ ซงจะสงผลตอการพฒนาคณภาพการศกษาของผเรยนเปนสาคญ การบรหารงานบคคลมขอบขายดงน 1. การวางแผนอตรากาลงและกาหนดตาแหนง 2. การสรรหาและบรรจแตงตง 3. การเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตราชการ 4. วนยและการรกษาวนย 5. การออกจากราชการ 4. การบรหารงานทวไป การบรหารทวไปเปนงานทเกยวของกบการจดระบบบรหารองคกรใหบรหารงานอนๆบรรลตามมาตรฐานคณภาพ และเปาหมายทกาหนดไว โดยมบทบาทหลกในการประสานสงเสรมสนบสนน และการอานวยการ ความสะดวกตาง ๆ ในการบรการการศกษาทกรปแบบ มงพฒนาสถานศกษาสถานศกษาใหใชนวตกรรมและเทคโนโลยอยางเหมาะสม สงเสรมในการบรหารและการจดการศกษาของสถานศกษา ตามหลกการบรหารงานทมงเนนผลสมฤทธของงานเปนหลกโดยเนนความโปรงใส ความรบผดชอบทตรวจสอบได ตลอดจนการมสวนรวมของบคคล ชมชนและองคกรทเกยวของ เพอใหการจดการศกษามประสทธภาพและประสทธผล งานการบรหารทวไปมขอบขาย ดงน 1. การดาเนนงานธรการ 2. งานเลขานการคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน 3. การพฒนาระบบเครอขายขอมลสารสนเทศ 4. การประสานและพฒนาเครอขายการศกษา 5. การจดระบบการบรหารและพฒนาองคกร 6. งานเทคโนโลยสารสนเทศ 7. การสงเสรมสนบสนนดานวชาการ งบประมาณ บคลากร และบรหารทวไป 8. การดแลสถานทและสภาพแวดลอม 9. การจดทาสามะโนนกเรยน 10. การรบนกเรยน

25

11. การสงเสรมและประสานงานการจดการศกษาในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย 12. การระดมทรพยากรเพอศกษา 13. การสงเสรมงานกจกรรมนกเรยน 14. การประชาสมพนธงานการศกษา 15. การสงเสรมสนบสนนและประสานงานการจดการศกษาของบคคล ชมชน องคกร หนวยงาน และสถาบนสงคมอนทจดการศกษา 16. งานประสานราชการกบเขตพนทการศกษา และหนวยงานอน 17. การจดระบบการควบคมภายในหนวยงาน 18. งานบรการสาธารณะ 19. งานทไมไดระบไวในงานอน หลกการและแนวคดเกยวกบการบรหารพสด

1. การบรหารงานพสด

ปจจบนสวนราชการและรฐวสาหกจไดขยายการดาเนนงานตามภารกจขององคกรของคนไปอยางกวางขวาง เพอใหทนตอการเปลยนแปลง ไดมการจดหาพสด ครภณฑ เอใหการพฒนาคานตาง ๆรวมแลวเปนมลคามหาศาลเพอใหวสด ครภณฑเหลานนสามารถอานวยประโยชนตอการพฒนาใหมากทสดเทาทจะกระทาได การบรหารงานพสดจงไดรบความสนใจจากผบรหารระดบสงของประเทศมากขน ซงเหนไดจากระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด ไดรบการแกไขปรบปรงเรอยมาใหเหมาะกบยคสมยและใหการบรหารงานพสดของสวนราชการและรฐวสาหกจมประสทธภาพยงขน ทงนเพราะประสทธภาพในการบรหารพสด คอ การประหยด ยงประสทธภาพมากเทาใดกยอมประหยดไดมากเทานน (พงษพทกษ ศลปษา, 2542 : 46)งานพสดในสถานศกษามความสาคญตอการบรหารการศกษา เนองจากกลมงานทกกลมงาน ทกกจกรรมมความจาเปนตองใชวสด ครภณฑ เพอใหการดาเนนงานตามทไดรบมอบหมายบรรลวตถประสงคทไดกาหนดไวในแผนงาน รวมถงการจดกจกรรมการเรยนรใหเปนไปตามหลกสตร เพอใหผเรยนมคณภาพตามมาตรฐานการศกษา ดงนน ผบรหารโรงเรยน เจาหนาทพสดหรอบคลากรในโรงเรยน จาเปนตองเรยนรและทาความเขาใจเกยวกบระเบยบและแนวปฏบตเกยวกบพสด

การบรหารงานพสดจาเปนตองมการวางแผนใหเปนระบบ ใหครอบคลมทกขนตอนผเกยวของจะตองศกษาระเบยบขอปฏบตใหเขาใจ เพราะผปฏบตจะตองดาเนนการตามขนตอนของระเบยบทกาหนดไวอยางแมนยา จะไดไมเกดผดพลาด เนองจากการละเมดของเจาหนาท เจาหนาท

26

ผนนจะถกดาเนนการตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539(ไพรตน สรางถน,2542 : 720) การบรหารงานพสดใหมประสทธภาพและมประสทธผลนนจะตองอาศยกลไกในการบรหารทมความสมพนธเชอมโยงกน ประกอบดวยโครงสรางองคกรหนวยงานกลาง กระบวนการของระบบการควบคมภายในทดและมบคลากรทมความรความสามารถมความเชยวชาญและมจตสานกทด ในการปฏบตตามบทบาทและภารกจทไดรบมอบหมาย แตเหนออนใดการบรหารพสดซงเนนสมฤทธผลใหความสาคญกบการนาพสดไปใชใหเปนประโยชนมากทสด คมคาในการใชประโยชน ตามความตองการใชงานจงเปนสงทเจาหนาทพสดและผเกยวของจะตองตระหนกถงความสาคญเรองนตามหลกธรรมาภบาล (Good governance) 1.1 หลกนตธรรม(The rule of law) หลกนตธรรม หมายถง การปฏบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบตาง ๆ โดยถอวาเปนการปกครองภายใตกฎหมายมใชตามอาเภอใจ หรออานาจของตวบคคลจะตองคานงถงความเปนธรรมและความยตธรรม รวมทงมความรดกมและรวดเรวดวย 1.2 หลกคณธรรม(Morality) หลกคณธรรม หมายถง การยดมนในความถกตอง ดงาม การสงเสรมใหบคลากรพฒนาตนเองไปพรอมกน เพอใหบคลากรมความซอสตย จรงใจ ขยน อดทน มระเบยบวนย ประกอบอาชพสจรตเปนนสยประจาชาต 1.3 หลกความโปรงใส(Accountability) หลกความโปรงใส หมายถง ความโปรงใสพอเทยบไดวามความหมาย ตรงขามหรอเกอบตรงขาม กบการสจรตคอรรปชน โดยมเรองสจตคอรปชนใหมความหมายในเชงลบและความนาจะพงกลวแฝงอย ความโปรงใสเปนศพททใหแงมมในเชงบวกและใหความสนใจในเชงสงบสข ประชาชนเขาถงขอมลขาวสารไดสะดวกและเขาใจงายและมกระบวนการใหประชาชนตรวจสอบความถกตองอยางชดเจนในครงน เพอเปน ศรมงคลแกบคลากรทปฏบตงานใหมความโปรงใสขออญเชญพระราชกระแสรบสงในองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ภมพลอดลยเดชมหาราช ทไดทรงมพระราชกระแสรบสง ไดแก ผทมความสจรตและบรสทธใจ แมจะมความรนอยกยอมทาประโยชนใหแกสวนรวมไดมากกวาผทมความรมาก แตไมมความสจรต ไมมความบรสทธใจ

1.4 หลกการมสวนรวม(Participation) หลกการมสวนรวม หมายถง การใหโอกาสใหบคลากรหรอผมสวนเกยวของเขามา

มสวนรวมทางการบรหารจดการเกยวกบการตดสนใจในเรองตาง ๆ เชน เปนคณะกรรมการ

27

คณะอนกรรมการและหรอคณะทางานโดยใหขอมล ความคดเหน แนะนา ปรกษารวมวางแผนและรวมปฏบต

1.5 หลกความรบผดชอบ(Responsibility) หลกความรบผดชอบ หมายถง การตระหนกในสทธและหนาทความสานกในความ

รบผดชอบตอสงคม การใสใจปญหาการบรหารจดการ การกระตอรอรนในการแกปญหาและเคารพในความคดเหนทแตกตาง รวมทงความกลาทจะยอมรบผลดและผลเสยจากการกระทาของตนเอง

1.6 หลกความคมคา(Cost effectiveness or economy) หลกความคมคา หมายถง การบรหารจดการและใชทรพยากรทมจากด เพอใหเกด

ประโยชนสงสด แกสวนรวม โดยรณรงคใหบคลากรมความประหยด ใชวสดอปกรณอยางคมคาและรกษาทรพยากรธรรมชาตใหสมบรณย งยน

2. ความหมายของการบรหารพสด ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ขอ 5 ไดใหความหมายของ

งานพสด หมายความวา การจดทาเอง การซอ การจางทปรกษา การจางออกแบบและควบคมงาน การแลกเปลยน การเชา การควบคม การจาหนายและการดาเนนงานอน ๆ ทกาหนดไวในระเบยบน

โดยสรปการบรหารพสด หมายถง การดาเนนการทเกยวของกบกระบวนการวางแผนการไดมาซงพสด การแจกจาย การบารงรกษาและการจาหนายพสดหรออาจหมายถงการจดการพสดใหเกดประสทธภาพและประหยด ซงเปนการดาเนนงานทมขอบเขตกวางขวาง ซงการดาเนนงานของทกหนวยงานจะตองเกยวของกบการบรหารพสด การบรหารพสดเปนการดาเนนการทเกยวของกบการไดมาซงพสดเพอใหเกดประสทธภาพและประหยดในการปฏบตงานของหนวยงาน

กลาวไดวา การดาเนนงานของกจการใด ๆ กตองจาเปนจะตองใชจายเงนเปนคาพสดเปนจานวนมาก การบรหารงานพสดจงมความจาเปนทองคการตาง ๆ ไดใหความสนใจปรบปรงแนวทางการบรหารงานอยเสมอ เพอใหสามารถใชประโยชนจากพสดไดอยางคมคาและประหยดเปนการลดตนทนในการดาเนนงานขององคการลง ทาใหองคการสามารถบรหารงานไดอยางมประสทธภาพมากขน มกาไรมากขนและหากระบบการบรหารงานพสดไมไดรบการปรบปรงให มประสทธภาพแลวองคการตาง ๆ อาจประสบปญหาในการดาเนนงานจนไมสามารถดาเนนกจการไปได

3. กระบวนการบรหารงานพสด การบรหารงานพสดเปนกจกรรมทตอเนองกนไปเปนลาดบ ดงน เสรมสข ชลวานช

(2550 : 57) กลาววา กระบวนการบรหารงานพสดประกอบดวย 6 ขนตอน ดงน

28

3.1 การวางแผนหรอการกาหนดโครงการทจะจดหาพสดมาใชใหเหมาะสมกบความตองการของหนวยงาน

3.2 การกาหนดความตองการเปนขนตอนเกยวกบการกะประมาณความตองการของพสดแตละรายการวา จะตองใชพสดอะไร จานวนเทาไร จงจะเพยงพอและประหยด

3.3 การจดหาพสดเปนขนตอนการปฏบตเพอใหไดมาซงพสดตามทหนวยงานตองการ

พสดแตละรายการวา ตองการใชพสดอะไร จานวนเทาไร จงจะเพยงพอและประหยด 3.4 การแจกจายพสด เปนขนตอนตอจากการจดหา กลาวคอ เมอไดจดหาพสดมาก

จะตองแจกจายพสดนน ๆ ใหแกผใชนาไปใชงานตอไป 3.5 การบารงรกษาเปนขนตอนปฏบตเพอใหอายการใชงานของพสดยาวนาน และ

คมคาทสดเทาทจะทาได 3.6 การจาหนายพสดเปนขนตอนการปลดเปลองภาระความรบผดชอบเมอพสดนน

ใชการตอไปไมได กระบวนการบรหารงานพสดท ง 6 ข นตอน มความสมพนธกนและจะตองปฏบต

ตอเนองกนไปเปนวงจร เรยกวา วงจรการบรหารพสด ดงแสดงในภาพท 2 กาหนด

การ โครงการ กาหนด จาหนาย ความตองการ วงจร การบรหารงานพสด

การ บารงรกษา การจดหา

การเบก

จาย

ภาพประกอบท 2 กระบวนการบรหารงานพสดหรอวงจรการบรหารพสด ทมา : เสรมสข ชลวานช(2550 : 57)

29

จากภาพวงจรการบรหารงานพสดดงกลาว จะพบวาหนาทตาง ๆ ในวงจรน แตละหนาทยอมมความสาคญในตวของมนเองจะขาดเหนาทหนงหนาทใดไมได แตละหนาทจะตองทางานสอดคลองเกยวกบโยงกนเปนลกโซและประสานกนใหสอดคลองเกยวเนอง และสมพนธกน ถาหนาทหนงบกพรองกจะมผลกระทบกระเทอนตอประสทธภาพในการปฏบตงานในสวนอน ๆ ได

4. ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 (แกไขเพมเตมถงฉบบท 6 พ.ศ. 2545) ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 (แกไขเพมเตมถงฉบบท 6 พ.ศ. 2545) (สานกนายกรฐมนตร, 2545 ; อางถงใน ธระ รณเจรญ, 2550 : 13) ไดกาหนดกระบวนการบรหารงานพสด ไว 4 ขนตอน ดงน

1. การจดหาพสด

2. การควบคมพสด

3. การบารงรกษา 4. การจาหนายพสด

กลาวไดวา กระบวนการบรหารพสดโดยทวไปจะมขนตอนการบรหารทคลายคลงกนจะแตกตางกนบางกเพยงรายละเอยดปลกยอยเลกนอยเทานน แตทกรปแบบกมวตถประสงคในการบรหารงานพสดตรงกน คอ ตองการบรหารพสดใหมประสทธภาพ เพอใหพสดเปนปจจยสงเสรมการบรหารงานขององคการใหบรรลว ตถประสงคขององคการใหไดมากทสด สรปแลวกระบวนการบรหารพสดม 2 ขนตอนใหญ ๆ คอ

1. ขนทจะใหไดมาซงพสด ประกอบดวยการวางแผนจดทาโครงการ การกาหนดความตองการและการจดหาพสด

2. ขนตอนจดการพสด ประกอบดวยการเบกจายพสดทไดจดหามาแลว การบารงรกษาพสดใหมสภาพใชงานไดยาวนานและคมคาและการจาหนายพสดออกจากบญช เมอเหนวาพสดนน ใชการตอไปไมไดแลว

1. การจดหาพสด การจดหาพสดตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 หมายถง การจดการตาง ๆ เพอใหไดมาซงพสด วธการจดหาทกาหนดไวในระเบยบนม 6 ประการ ดงน 1.1 วธซอและวธจาง การทจะพจารณาวาจะจดหาพสดโดยวธซอหรอวธจาง จะตองพจารณาจากสภาพและวตถประสงคของการซอพสดนน กลาวคอ ถาเปนพสดทมอยแลวหรอมการผลตขนเปนประจาตามปกตใหจดหาโดยวธซอ ซงมวตถประสงคในการจดหาเพอการโอนกรรมสทธในพสดนน เปน

30

สวนใหญ แตถาพสดนนไมไดผลตขายเปนประจาตามปกต หรอสวนราชการไดตดตอใหทาตามทตองการ ซงมวตถประสงคมงถงความสาเรจของงานเปนสวนใหญ ใหจดหาโดยการจาง(อทย ศรจนทร, 2550 : 16) การซอหรอการจางกระทาได 5 วธ คอ

1. วธตกลงราคา 2. วธสอบราคา 3. วธประกวดราคา 4. วธพเศษ

5. วธกรณพเศษ

การซอหรอการจางโดยวธตกลงราคา ไดแก การซอหรอการจางครงหนงซงมราคาไมเกน 50,000 บาท การซอหรอการจางโดยวธสอบราคา ไดแก การซอหรอการจางครงหนง ซงมราคาเกน 50,000 บาท แตไมเกน 100,000 บาท การจดซอหรอการจาง โดยวธประกวดราคา ไดแก การซอหรอการจางครงหนงซงมราคาเกน 1,000,000 บาท การซอหรอการจางโดยวธตกลงราคา ถาผสงซอหรอผสงจางเหนสมควรจะสงใหการกระทาโดยวธกาหนดไวสาหรบวงเงนทสงกวากได การแบงซอหรอการแบงจาง โดยลดวงเงนทจะซอหรอจางในครงเดยวกน เพอใหวงเงนตากวากาหนดโดยวธหนงวธใดหรอเพอใหอานาจสงซอสงจางเปลยนไป จะกระทามได การซอหรอการจางซงดาเนนการดวยเงนกหรอเงนชวยเหลอ ผสงซอหรอผสงจางจะสงใหกระทาตามวงเงนทสญญาเงนชวยเหลอกาหนดกได การซอโดยวธพเศษ ไดแก การซอครงหนงมราคาเกน 50,000 บาทใหกระทาไดเฉพาะกรณหนงกรณใด ดงตอไปน 1. เปนพสดทจะขายทอดตลาดโดยสวนราชการ หนวยงานตามกฎหมายวาดวยระเบยบ บรหารราชการสวนทองถน รฐวสาหกจ องคการระหวางประเทศ หรอหนวยงานของตางประเทศ 2. เปนพสดทตองการเรงดวน หากลาชาจะเสยหายตอราชการ 3. เปนพสดทใชในราชการลบ 4. เปนพสดทจาเปนโดยตรงจากตางประเทศ หรอดาเนนการโดยผานองคการระหวางประเทศ

31

5. เปนพสดทโดยลกษณะของการใชงานหรอมขอจากดทางเทคนคทจาเปนตองระบยหอเปนการเฉพาะ ซงหมายความรวมถงอะไหลรถประจาตาแหนง หรอยารกษาโรคทไมตองจดซอตามชอสามญในบญชยาหลกแหงชาต ตามขอ 60 6. เปนพสดทเปนทดนและหรอสงกอสรางซงจาเปนตองซอเฉพาะแหง 7. เปนพสดทไดดาเนนการซอโดยวธอนแลวไมไดผล การจางโดยวธพเศษ ไดแก การจางครงหนงซงมราคาเกน 50,000 บาท ไดกระทาไดเฉพาะกรณใด ดงตอไปน 1. เปนงานทตองการจางชางผมฝมอโดยเฉพาะ หรอผมความชานาญเปนพเศษ 2. เปนงานจางซอมพสดทจาเปนตองถอดตรวจไดทราบความชารดเสยหายเสยกอน จงจะประมาณคาซอมแซมได เชน งานจางซอมเครองจก เครองมอ เครองยนต เครองไฟฟา เครองอเลก ทรอนกส เปนตน 3. เปนงานทตองการกระทาโดยเรงดวน หากลาชา อาจจะเสยหายแกราชการ 4. เปนงานทตองปกปดมความลบของทางราชการ 5. เปนงานทไดดาเนนการจางโดยวธอนแลวไมไดผลด สาหรบสวนราชการในตางประเทศหรอมกจกรรมทตองปฏบตในตางประเทศ จะซอ หรอจางโดย พเศษกได โดยใหตดตอหรอจางกบผมอาชพขายหรอรบจางทางานนนโดยตรง การซอหรอการจางโดยวธกรณพเศษ ไดแก การซอหรอการจางจากสวนราชการหนวยงานตามกาหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการสวนทองถน หนวยงานอนซงมกาหมายบญญตใหมฐานะเปนราชการบรหารสวนทองถน หรอรฐวสาหกจ ในกรณดงตอไปน 1. เปนผผลตพสดหรอทางานจางนนเองและนายกรฐมนตรใหซอหรอจาง 2. มกฎหมายหรอมตคณะรฐมนตรกาหนดใหซอหรอจางและกรณนใหรวมถงหนวยงานอนทมกาหมายหรอมตคณะรฐมนตรกาหนดดวย

2. การาจางทปรกษา การจางทปรกษา หมายความวา การจางบรการจากทปรกษาทเปนบคคลธรรมดา หรอนอตบคคลทสามารถใหบรการเปนทปรกษาทางวศวกรรม สถาปตยกรรม เศรษฐศาสตร หรอสาขาอน รวมทงใหบรการดานศกษา สารวจและการวจยและไมรวมถงการจางออกแบบและควบคมการกอสรางอาคารดวยเงนงบประมาณ การจางทปรกษากระทาได 2 วธ คอ 2.1 วธตกลง 2.2 วธคดเลอก

32

3. การจางออกแบบและควบคมงาน การจางออกแบบและควบคมงาน หมายความวา การจางบรการจากนตบคคลหรอบคคลธรรมดาทประกอบธรกจบรการดานงานออกแบบและควบคมงานกอสรางอาคารเรยนดวยเงนงบประมาณ

การจางออกแบบและควบคมงาน กระทาได 4 วธคอ 3.1 วธตกลง 3.2 วธคดเลอก 3.3 วธคดเลอกแบบจากด 3.4 วธพเศษ 4. การจดทาเอง การจดทาเอง เปนการจดทาพสดขนเอง โดยหนวยงานทตองการใชพสดน นตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ขอ 15 ไดกาหนดใหหวหนาสวนราชการแตงตงผควบคมรบผดชอบในการจดทาเองนน และแตงตงคณะกรรมการตรวจสอบการปฏบตงานโดยมคณสมบตและหนาทเชนเดยวกบคณะกรรมการตรวจการจาง เวนแตสวนราชการทกาหนดใหมเจาหนาทรบผดชอบโดยเฉพาะ 5. การแลกเปลยน การแลกเปลยน เปนการโอนกรรมสทธในพสดนน ใหแกกนและกนตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ซงไดกาหนดหลกเกณฑไววา การแลกเปลยนพสดจะกระทามได เวนแตในดรณทหวหนาสวนราชการเหนวามความจาเปนจะตองแลกเปลยนใหกระทาไดเฉพาะการแลกเปลยนครภณฑกบครภณฑ และการแลกเปลยนวสดกบวสด ตามหลกเกณฑ ดงน 5.1 การแลกเปลยนครภณฑกบครภณฑประเภทและชนดเดยวกนใหแลกเปลยนได เวนแตการแลกเปลยนครภณฑ บางอยางทสานกงบประมาณกาหนดหรอแลกเปลยนทตองจายเงนเพมใหขอทาความตกลงกบสานกงบประมาณ 5.2 การแลกเปลยนครภณฑกบครภณฑตางประเภทหรอตางชนดกนขอใหทาความตกลงกบสานกงบประมาณ 5.3 การแลกเปลยนวสดกบวสดประเภทและชนดเดยวกนทไมตองจายเงนเพม ใชแลกเปลยนได กรณนอกเหนอจากนขอใหทาความตกลงกบกระทรวงการคลงกอน

33

6. การเชา การเชา เปนการตกลงใหผเชาใชประโยชนในทรพยสน และผเชาไดใชเงนใหแก ผใหเชา การเชาทรพยสนของทางราชการตามระเบยบนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ไดกาหนดไววา การเชาสงหารมทรพยและการเชาอสงหารมทรพยตามหลกเกณฑทกาหนดไวใหหวหนาสวนราชการพจารณาดาเนนการไดตามความเหมาะสมและจะเปน โดยสาหรบการเชาสงหารมทรพย ใหทาขอกาหนดเกยวกบการซอมาใชโดยอนโลม 6.1 เชาทดนเพอประโยชนในราชการ 6.2 เชาสถานทเพอใชเปนททาการในกรณทไมมสถานทของทางราชการหรอมแตไมเพยงพอและถาสถานทเชาน นกวางขวางพอจะใชเปนทพกของผซงมสทธเบกคาเชาบานตามระเบยบของทางราชการ ดวยกได 6.3 เชาสถานท เพอใหเปนทเกบพสดของทางราชการ ในกรณทไมมสถานทเกบเพยงพอการเชาใหดาเนนการโดยวธตกลงราคา จะเหนวา การจดหาพสดตามระเบยบสานกงานนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2353 ไดกาหนดไวเพยง 6 วธ ซงในทางปฏบตอาจจดหาพสดไดหลายวธการกวาน เชน การรบบรจาค การยม การดอน เปนตน ระเบยบใหเนนเปนพเศษในการจดหาพสดโดยการซอและการจาง ไดกาหนดแนวปฏบตเกยวกบการซอและการจางไวถง 107 ขอ ตงแตขอ 16 ถงขอ 122 สวนการจดหาพสด จงดเหมอนวาวธอน ๆ กลาวไวเพยงเลกนอยและในทางปฏบตไมเปนทนยมมาใชในการจดหาพสด จงดเหมอนวาการจดพสดตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสดฉบบนมเพยงการซอและการจางเทานน 2. การควบคมพสด การควบคมพสด หมายถง การดแลความเคลอนไหวและดแลการใชจายพสดและการวธการประหยดงบประมาณดานพสด ไดแก การยมพสด การควบคมพสด โดยการลงบญชพสดและการลงบญชครภณฑและหาตวผรบผดทางแพง การยมพสด ในระเบยบสานกนากรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ไดกาหนดวธการควบคมพสดวาดวยการยมไวในขอ 146-150 ดงน ขอ 146 การใหยมหรอนาวสดใชในกจการ ซงมใชเพอปะโยชน ของทางราชการจะกระทามได ขอ 147 การยมวสดประเภทใชคงรปไปใชในราชการ ผยมทาหลกฐานการยมเปนลายลกษณอกษร แสดงเหตผลและกาหนดวนสงคนโดยมหลกเกณฑดงตอไปน

34

1. การยมระหวางสวนราชการจะตองไดรบอนมตจากหวหนาสวนราชการผใหยม 2. การใหบคคลยมใชในสถานทราชการเดยวกน จะตองไดรบอนมตจากหวหนาหนวยงานซงรบผดชอบพสดนน แตถายมไปใชนอกสถานทราชาจะตองไดรบอนญาตจากหวหนาสวนราชการ ขอ 148 ผยมพสดประเภทใชคงรปจะตองนาพสดนนมาสงคนในสภาพใชการไดเรยบรอย หากเกดชารดเสยหาย หรอใชการไมไดหรอสญหายไป ใหผยมจดการแกไขซอมแซมใหคงสภาพเดม โดยเสยคาใชจายของตนเอง หรอชดใชเปนวสดประเภท ชนด ลกษณะและคณภาพอยางเดยวกน หรอชดใชเปนเงนตามราคาทเปนอยในขณะยม ตามหลกเกณฑทกระทรวงการคลงกาหนด ขอ 149 การยมพสดประเภทสนเปลองระหวางสวนราชการผยมมความจาเปนตองใชพสดน นเปนการรบดวน จาดาเนนการจดหาไดไมทนการและสวนราชการผใหยมพสดน นๆ พอทจะใหยมไดโดยไมเปนการเสยหายแกราชการตนเองและใหมหลกฐานการยมเปนลายลกษณอกษร ทงน โดยปกตสวนราชการผยมตองจดหาพสดเปนประเภทชนดและปรมาณเชนเดยวกนสงคนใหสวนราชการผใหยม ขอ 150 เมอครบกาหนดยม ใหผใหยมหรอผรบหนาทแทนมหนาทตดตามทวงพสดทใหยมไปคนภายใน 7 วน นบแตวนครบกาหนด การควบคมพสดโดยการลงบญชพสดและการทะเบยนครภณฑ กองการพสดและอปกรณการศกษา (ธรพล เพชรศร, 2549 : 41) วางแผนปฏบตไวพอสรปไดดงน การลงบญชควบคมพสดครภณฑเมอเจาหนาทพสด ไดรบมอบหมายพสดแลวใหดาเนนการ ดงน 1. ใหเลขทหรอรหสประจาครภณฑ 2. ลงบญชหรอทะเบยนพสด โดยแยกเปนประเภท ชนด 3. เครองดนตรทกชนดใหลงทะเบยนครภณฑ แมวาจะซอมาโดยเบกจายเงนหมวดคาวสด 4. พสดประเภทอาหารสด จะลงรายการอาหารทกชนดในบญชเดยวกนกได 5. เกบพสดใหเรยบรอย ปลอดภย ครบถวน ถกตองตรงตามบญชหรอทะเบยน การตรวจสอบพสดและการตรวจนบพสด ในระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ไดกาหนดแนวทางปฏบตไวในขอ 155 ดงน กอนสนเดอนกนยายนทกป ใหหวหนาสวนราชการหรอหวหนาหนวยงานซงมวสดไวจายตามขอ 153 แลวแตกรณ แตงตงเจาหนาทในสวนราชการหรอหนวยงานนน ซงมใชเจาหนาท

35

พสดคนหนงหรอหลายคนตามความจาเปนเพอตรวจสอบการรบจายพสดงวดตงแตวนท 1 ตลาคม ปกอนจนถงวนท 30 กนยายน ปจจบนและตรวจนบประเภททคงเหลออยเพยงสนงวดนน ในการตรวจสอบตามวรรคหนง ใหเรมดาเนนการตรวจสอบพสดในวนเปดทาการวนแรกของเดอนตลาคมเปนตนไป วาการรบจายถกตองหรอไม พสดคงเหลอมตวอยตรงตามบญชหรอทะเบยนหรอไม วสดใดชารด เสอมคณภาพ หรอสญไป เพราะเหตใด หรอวสดใดไมจาเปนตองใชในราชการตอไป แลวใหเสนอรายงานผลการตรวจสอบดงกลาวตอผแตงตงภายใน 3 วนทาการนบแตวนเรมดาเนนการตรวจสอบพสดนน เมอผแตงตงไดรบรายงานจากเจาหนาทผตรวจสอบแลว ใหสงรายงานเสนอตามลาดบชนจนถงหวหนาสวนราชการ 1 ชด และสงสาเนารายงานไปยงสานกงานตรวจเงนแผนดน หรอสานกงานตรวจเงนแผนดนภาค แลวแต กรณ 1 ชด สาหรบหนวยงานราชการบรหารสวนภมภาค ใหสงสาเนารายงานไปยง สวนราชการตนสงกด 1 ชด ดวย การหาตวผรบผดชอบทางแพง อดร อบลจนทร( 2358: บทคดยอ) ไดกลาวถง การรายงานผลการพจารณาของคณะกรรมการสอบสวนหาตวผรบผดชอบทางแพงและการปฏบตเกยวกบการชดใชพสดชารด เสอมเสย ไวดงน การรายงานผลการพจารณาของคณะกรรมการสอบสวนตวผรบผดชอบทางแพง การปฏบตใหคณะกรรมกากรสอบสวน เสนอผลการพจารณาตออธบดหรอผวาราชการจงหวด ภายใน 60 วน นบแตวนทประธานกรรมการทราบคาสงแตงตงกรรมการสอบสวน ถาพจารณาไมเสรจจะขออนญาตขยายเวลาดาเนนการใหอกคราวละไมเกน 30 วน เรองทเสนอผลการพจารณาของคณะกรรมการสอบสวนหาตวผรบผดชอบทางแพงประกอบดวยเอกสาร ดงน 1. คาสงแตงตงกรรมการ เพอสอบสวนหาตวผรบผดชอบทางแพง 2. รายงานการสอบสวนหาตวผรบผดชอบทางแพง 3. บนทกขอความ หรอหนงสอราชการขอขยายเวลาทาการสอบสวน(กรณทจาเปนตองขายเวลาทาการสอบสวน) 4. บนทกถอยคาของบคคล ในการสอบสวนหาตวผรบผดชอบทางแพง 5. รายงานผลการสอบหาขอเทจจรง ของคณะกรรมการสอบสวนหาขอเทจจรง 6. รายงานผลการสอบสวนของคณะกรรมการตรวจรบพสดประจาป

36

การปฏบตเกยวกบการชดใชพสดชารด เสอมเสยหรอสญหาย เมอปรากฏตวผรบผดชอบ อธบดหรอผวาราชการจงหวดจะตองสงการภายใน 45 วน นบแตวนรตวผตองรบผดชอบโดยชดแจง หรอวนทไดรบรายงานของคณะกรรมการสอบสวนหาตวผรบผดชอบทางแพงแลว แตกรณตามหลกเกณฑดงตอไปน 1. ในกรณทสามารถแกไขหรอคงสภาพเดมได ใหแกไขโดยเสยคาใชจายของผตองรบผดเองภายในกาหนดเวลาอนสมควร 2. ในกรณสญไปไมสามารถแกไขใหคงสภาพเดมได ใหชดใชเปนวสดประเภทชนดลกษณะและขนาดอยางเดยวกนหรอคลายคลงกนโดยมสภาพไมเลวไปกวาพสดทไดรบการชารด เสอมสภาพหรอสญไป หรอชดใชเปนเงนตามหลกเกณฑทกระทรวงการคลงกาหนด ใหผรบผดชอบสงคนทงหมดภายใน 30 วน นบแตวนรบแจง ถาไมสามารถสงคนภายใน 30 วน ผอนผนใหชาระเปนรายเดอน ไดไมเกน 1 ป ถาเกน 1 ป ตองขอทาความตกลงกบกระทรวงการคลงกอน การผอนผนใหทาสญญารบสภาพหนเปนหนงสอ พรอมหลกประกนทเหมาะสมไวเปนหลกฐานและใหมผลใชบงคบไดตามกฎหมายแลวสงสาเนาสญญารบสภาพหนไปใหกระทรวงการคลง 1 ฉบบ กบใหแจงผลการผอนใชของผ ตองรบผดชอบตามสญญาไปใหกระทรวงการคลงทราบทกเดอน 3. ถาผรบผดชอบคนใดไมยนยอมปฏบต ตามขอ 1 หรอ 2 ดงกลาวหรอไมยอมทาสญญารบสภาพหน ใหรบสงเรองใหพนกงานอยการดเนนคดตอไปและแจงใหกระทรวงการคลงทราบดวย 3. การบารงรกษาพสด

การเกบรกษาพสด หมายถง การครอบครองพสด และการเกบรกษาพสด เพอใหสามารถใชประโยชนไดอยางคมคา ไดแก การเกบรกษาพสดและการตรวจนบพสด ในระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด ขอ 152 ไดกาหนดวธการเกบรกษาพสดไววา เมอเจาหนาทพสดไดรบมอบแลวใหดาเนนการดงตอไปน 1. ลงบญชหรอลงทะเบยนเพอควบคมพสดแลวแตกรณ แยกเปนชนด แยกเปนชนดและแสดงรายการตามตวอยางท กวพ. กาหนดโดยใหมหลกฐานการรบเขาบญชหรอทะเบยนไวประกอบรายการดวย สาหรบพสดประเภทอาหารสด จะลงรายการอาหารทกชนดในบญชเดยวกนกได 2. เกบรกษาพสดใหเปนระเบยบ ปลอดภยและใหครบถวนถกตองตรงตามบญชหรอทะเบยน

37

สรปไดวา การเกบรกษาพสดจะตองปฏบตใหถกตองตามขนตอนตอไปน 1. เกบรกษาใหเปนระเบยบเรยบรอย 2. พสดทเกบรกษาไวจะตองปลอดภยจากอนตรายตาง ๆ 3. จานวนพสดทมอยจะตองถกตองตรงกบบญชหรอทะเบยน นอกจากนน กอนสนปงบประมาณจะตองมการตรวจสอบพสด ซงเปนเรองของการตรวจสอบบญช เพอวายอดดลของบญชคมพสดถกตองหรอไม ซงการตรวจสอบพสดคอการตรวจนบพสดทมอยวา มพสดเหลออยตรงตามบญชหรอทะเบยนหรอไม ซงการตรวจสอบพสดและการตรวจนบพสดน รวมเรยกวาการสารวจพสด การเบกจายพสด หมายถง การจดสงพสดไปใหแกผใช ไดแก การเบกพสดและการจายพสดในระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ไดกาหนดวธการเบกพสดไวในขอ 153 และขอ 154 และกาหนดแนวปฏบตของผจายพสดไวในขอตอไปน ขอ 153 หนวยงานระดบกอง หนวยงานซงแยกตางหากจากสวนราชการระดบกรมหรอหนวยงานในภมภาค ประสงคจะเบกพสดจากหนวยพสดระดบกรม ใหหวหนาหนวยงานเปนผเบก การเบกจายพสดจากหนวยงานพสดของหนวยงานในสวนภมภาค หรอของหนวยงาน ซงแยกตางหากจากสวนราชการระดบกรม ใหหวหนาหนวยงานทตองใชพสดนนเปนผเบก ใหหวหนาหนวยพสด ซงเปนหวหนาหนวยงาน ระดบแผนก หรอตากวาหวหนาระดบแผนกทมหนาทเกยวกบการควบคมพสด หรอขาราชการอน ซงไดรบการแตงตงจากหวหนาสวนราชการเปนหวหนาหนวยพสด เปนผสงจายพสดแลวแตกรณ สวนราชการใดมความจาเปน หวหนาสวนราชการจะกาหนดวธการเบกจายพสดเปนอยางดและใหแจงสานกงานตรวจเงนแผนดนหรอสานกงานตรวจเงนแผนดนภมภาคแลวแตกรณ ทราบดวย ขอ 154 ผจายพสดตองตรวจสอบความถกตองของใบเบกและเอกสารประกอบ(ถาม) แลวลงบญชหรอลงทะเบยนทกครงทมการจายและเกบใบเบกจายไวเปนหลกฐานดวย ธรพล เพชรศร (2549 : 41) กลาววา การเบกจายพสดในหนวยงานทางราชการศกษาทวไปจะไมมความยงยากหรอความซบซอนอนหลายขนตอน ปกตดใหผมสวนรบผดชอบในการใชพสดเปนผเบกหนวยงานทางการศกษาเปนผอนมต ผจายพสดจะตองตรวจสอบความถกตองของใบเบกและเอกสารประกอบตาง ๆ แลวลงบญชทกครงทมการจายพสดออกไป กลาวโดยสรป การแจกจายพสดจะประกอบดวยขนตอนสาคญ 2 ขนตอน คอ 1. การเบกพสด ผตองการใชพสด จะตองยนคาขอเบกตอผมอานาจอนญาต เมอไดรบอนญาตแลวจงจะรบพสดนนไปใชงานได

38

2. การจายพสด เปนหนาทของเขาหนาท จะตองจายพสดใหแกผขอเบกตามคาสงของผมอานาจอนญาต แตกอนทจะจายพสดออกไปจะตองตรวจสอบเอกสารใหถกตองเสยกอนเพอปองกนความผดพลาดอนจะเกดขนเมอไดจายพสดออกไป แลวจะตองลงบญชพสดใหถกตองทกครง 4. การจาหนายพสด การจาหนายพสด หมายถง การตดยอดพสดออกจาบญช และความรบผดชอบของเจาหนาท ไดแก การขาย การแลกเปลยน การดอน การแปรสภาพหรอการทาลาย การจาหนายเปนสญและการลงจายออกจากบญชหรอทะเบยน การจาหนายพสดตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ไดกาหนดไวในขอ 157-161 ดงน ขอ 157 หลงจากการตรวจสอบแลว พสดใดหมดความจาเปนหรอหากใชราชการตอไปจะสนเปลองคาใชจายมาก ใหเจาหนาทพสดเสนอรายงานตอหวหนาราชการ เพอพจารณาสงใหดาเนนการตามวธการอยางหนงอยางใด ดงตอไปน 1. ขายใหดาเนนการขายโดยวธทอดตลาดกอน แตถาขายโดยวธทอดตลาดแลวไมไดผลด ใหนาวธกาหนดเกยวกบการซอมาใชโดยอนโลม เวนแตการขายพสดครงหนงซงมราคาซอหรอไดมารวมกนไมเกน 100,000 บาท โดยวธตกลงราคาโดยไมตองทอดตลาดกอนกได การขายใหแกสวนราชการ หนวยงานตามกฎหมาย วาดวยระเบยบบรหารราชการสวนทองถนหนวยงานอนซงมกกหมายบญญตใหมฐานะ เปนราชการสวนทองถน รฐวสาหกจหรอองคการสาธารณกศลตามมาตรา 47(7) แหงประมวลรฐฏากร ใหขายโดยวธตกลงราคา 2. แลกเปลยน ใหดาเนนการตามวธการแลกเปลยนทกาหนดไวในระเบยบน 3. โอน ใหโอนแกสวนราชการ หนวยงานตามกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการสวนทองถน หนวยงานอนซงมกฎหมายบญญตใหมฐานะเปนราชการบรหารสวนทองถนรฐวสาหกจ หรอองคกรสาธารณกศล ตามมาตรา47(7) แหงประมวลรฐฏากร ทงนใหมหลกฐานการสงมอบใหตอกนดวย 4. แปรสภาพหรอทาลาย ใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการทสวนราชการกาหนด การดาเนนการตามวรรคหนง โดยปกตแลวใหเสรจภายใน 60 วน นบแตวนทหวหนาสวนราชการสงการและสาหรบราชการบรหารสวนภมภาคจะตองไดรบความเหนชอบจากหวหนาสวนราชการเจาของงบประมาณกอนดวย ขอ 158 เงนทไดจากการจาหนายพสด ใหถอตามกกหมายวาดวยวธการงบประมาณหรอขอ ตกลงในสวนทใชเงนกหรอเงนชวยเหลอแลวแตกรณ

39

5. การจาหนายเปนสญ ขอ 159 ในกรณทพสดสญไปโดยไมปรากฏตวผรบผดชอบแตไมสามารถชดใชตามระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการรบผดชอบทางแพงของเจาหนาทสวนราชการหรอมตวพสดอยแตไมสมควรดาเนนการตามขอ 157 ใหจาหนายพสดเปนสญ ตามหลกเกณฑดงตอไปน 1. ถาพสดนนมราคาซอไดมารวมกนไมเกน 200,000 บาท ใหหวหนาสวนราชการเปนผพจารณาอนมต 2. ถาพสดนนมราคาซอหรไดมารวมกนเกน 2000,000 บาท ใหอยในอานาจของกระทรวงการคลงทจะเปนผพจารณาอนมต การลงจายออกจากบญชหรอทะเบยน ขอ 160 เมอไดดาเนนการตามขอ 157 หรอขอ 159 แลว ใหเจาหนาทพสดจายพสดนนออกจากบญชหรอทะเบยนทนทแลวแจงใหกระทรวงการคลงและสานกงานตรวจเงนแผนดนหรอสานกงานตรวจเงน แผนดนภมภาค แลวแตกรณทราบภายใน 30 วน นบแตวนลงจายพสดนน สาหรบพสดทตองจดทะเบยนตามกฎหมาย ใหแจงแกนายทะเบยนภายในระยะเวลาทกกหมายกาหนดดวย ขอ 161 ในกรณทพสดของทางราชการเกดการชารด เสอมคณภาพ หรอสญไปหรอไมจาเปนตองใชในราชการตอไป กอนทการตรวจสอบตามขอ 155 และไดดาเนนการตามระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยความรบผดชอบ ทางแพงของเจาหนาทสวนราชการ หรอระเบยบนโดยอนโลมแลวแตกรณ เสรจสนแลว ถาระเบยบความรบผดชอบของทางราชการในทางแพงมไดกาหนดไวเปนอยางอน ใหดาเนนการตามขอ 157 ,159 และขอ 160 โดยอนโลม การบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน การบรหารงานพสดทมประสทธภาพสงผลถงประสทธภาพการบรหารงานในสถานศกษาซงผบรหารสถานศกษาควรกาหนดแนวนโยบายการดาเนนงานดานเจาหนาทเอกสารใหเอออานวยตอการกระจายพสดใหเพยงพอตอความตองการ ตลอดจนดแลจดหาและดแลรกษาอยางเปนระบบ งานพสดมขอบขายทสาคญ ตงแต การซอการจาง การควบคม การลงทะเบยน การเบกจาย การตรวจสอบพสดและการจะหนายพสด(กระทรวงศกษาธการ, 2550 : 58) ซงหนวยงานตองดาเนนการตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 และแกไขเพมเตม โดยยดประโยชนทางราชการเปนสาคญตองดาเนนการบรหารดวยวธทเปนระบบ ชดเจน โปรงใส สานกนายกรฐมนตรไดกาหนดระเบยบวาวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 (แกไขเพมเตมถงฉบบท 6

40

พ.ศ. 2545) (สานกนายกรฐมนตร, 2545 ; อางถงใน ธระ รณเจรญ, 2550 : 13) โดยกาหนดขนตอนในการบรหารงานพสดตามลาดบดงน 1. การบรหารงานพสด 1.1 กาหนดวางแผนบรหารพสดอยางเปนระบบดวยการกาหนดเปนเทคนคการบรหารดวยการ 1.1.1 วางแผนดานการพสด 1.1.2 กาหนดความตองการดานพสดของหนวยงานใหชดเจน 1.1.3 ดาเนนการจดหาใหเพยงพอตามความตองการ 1.1.4 กระจายพสดใหภายในหนายงานอยางทวถง 1.1.5 จดใหมการบารงรกษา 1.1.6 การจาหนายพสดควรกาหนดใหมประสทธภาพ 1.2 แตงตงบคลากรรบผดชอบตามระเบยบพสด เชน เจาหนาทพสด หวหนาเจาหนาทพสด กรมการตรวจสอบพสด เปนตน 1.3 จดหาเอกสารประกอบระเบยบพสดครบถวนและตรวจตราใหเอกสารมเพยงพอและการจดทาเอกสารตรวจตราใหเปนปจจบน 1.4 การจดหาพสดควรกาหนดใหเกดระบบมความคลองตว สะดวกทงเจาหนาทและบคลากรในสถานศกษา 1.5 ควบคมกากบตดตาม ตรวจสอบการดาเนนการพสดใหครอบคลมทกขนตอนโดยเฉพาะการจดหาเกยวกบการพสดรายละเอยด คาสงในภาคผนวก 1.6 กาหนดปฏทนปฏบตงานพสด ตามแผนงานการจดงบประมาณการจดสงเอกสารพสดประกอบการจายเงนบารงการศกษา ตองตรวจใหถกตองกอนลงนามและสงใหไปตามกาหนดเวลา(การจดสงเอกสารประกอบการจายเงนบารงการศกษากาหนดใหจดสง ส.ต.ง. ภายใน 30 วน ของเดอนถดไป) 1.7 เมอสนปการศกษา ควรจดใหมการประเมนการบร หารงานพสดทงเจาหนาทและบคลากรในสถานศกษา พรอมใหจดทาคาขอใชพสดเพอเปนขอมลไปกาหนดการวางแผนการบรหารพสด 2. การดาเนนการตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดกระจายอานาจการสงซอสงจางและดาเนนการตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 โดยมอบอานาจใหผบรหารสถานศกษาขนพนฐานดาเนนการได โดยใหดาเนนการในกรณดงตอไปน

41

2.1 อานาจการดาเนนการ ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด ซงเกยวกบการซอหรอการจางทกกรณ ใหผบรหารสถานศกษาขนพนฐานดาเนนการไดตามวงเงนทไดรบมอบอานาจ 2.2 อานาจการสงซอ หรอสงจาง ใหเปนอานาจของผอานวยการสถานศกษา ครงหนงภายในวงเงนไมเกน 1,000,000 บาท เวนทวธพเศษ ครงหนงภายในวงเงนไมเกน 500,000 บาท 2.3 การแตงต งเจาหนาทพสดและหวหนาเจาหนาทพสด ตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสดพ.ศ. 2535 ใหผอานวยการสถานศกษาเปนผมอานาจแตงตง 2.4 การดาเนนการตามระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ดงน 1. การจดทาเอง หมวดท 2 สวนท 1 2. การจดทาเอง หมวดท 2 สวนท 5 3. การจดทาเอง หมวดท 2 สวนท 6 4. การจดทาเอง หมวดท 3 สวนท 1

5. การจดทาเอง หมวดท 3 สวนท 2 6. การจดทาเอง หมวดท 3 สวนท 3 มอบอานาจใหผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาดาเนนการ ทงน การจาหนายพสด ผไดรบมอบอานาจแตงตงคณะกรรมการตรวจสอบขอเทจจรงกอนพจารณาอนมตกไดกได การดาเนนการแทนในเรองทไดรบมอบอานาจ ผรบมอบอานาจจะตองปฏบตตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดไวในกกหมาย ระเบยบ มตรฐมนตร หรอคาสงทเกยวของ โดยเครงครด การกระทาใดๆ ทไมชอบดวยกฎหมาย ระเบยบ มตคณะรฐมนตร หรอคาสงทเกยวชอง หรอนอกดเหนอจากทไดรบมอบอานาจถอวา ผรบมอบอานาจกระทาไปโดยปราศจากอานาจและตองรบผดชอบในความเสยหายทเกดขน 3. ปญหาการบรหารพสด งบประมาณหมวดคาตอบแทน คาใชสอย คาวสด คาครภณฑ ทดนและสงกอสรางเปนงบประมาณประเภทหนง ทสานกงานตรวจเงนแผนดนไดใหไดความสนใจ ทจะตรวจสอบและตดตามผลดวยความระมดระวงเปนพเศษ ยงกวางบประมาณอน ๆ ทงนเปนเพราะงบประมาณทมชองทางรวไหลไดมาก สาเหตทงบประมาณหมวดคาวสด หมวดคาครภณฑทดนและสงกอสรางอาจมชองทางรวไหลไดมากขน ปรชญา เวสรชช(2547 : 79) ไดใหเหตผลไววา เปนเพราะงบประมาณเหลานน มผลประโยชนแอบแฝง หากผเกยวของไมมคณธรรมแลว อาจฉวยโอกาสน

42

แสวงหาผลประโยชนสวนตว นอกจากนยงไดชใหเหนถงสาเหตอนเนองมาจากบคคลและหนวยงานอกวาหนวยงานใดกตามทมอานาจอนมตใชจายเงน โอกาสจะหาผลประโยชนเพอบคคลยอมเกดขนไดซงเปนสาเหตใหการจดหาพสด เกดจาการฉอราษฎรบงหลวงในหนวยงานของรฐ ซงเปนสาเหตใหการจดหาพสดเพอการพฒนาดานตาง ๆ มราคาสงกวาราจรงเปนอนมากและสาเหตททาใหเกดฉอราษฎรบงหลวง ทสาคญ คอปญหาเศรษฐกจของขาราชการซงเปนปญหาทใหญทสดทาใหขาราชการ ขาดวนย เสอมคณธรรมทด มงหวงแตจะกอบโกยเพอความมงคง รกษาอานาจใหมนคงเกดการเหนแกตว เอาเปรยบสงคม พยายามรกษาผลประโยชนของตวเองและพวกพองจนขาดความนตธรรมและกลาทจะประพฤตเลวได สาหรบปญหาทสาคญ ในการบรหารงานพสดโดยทวไปซงประมวลจากขอเขยนของ ปรชา จาปารตนและไพศาล ชยมลคล (2547 : 80) 1. ไมใชการจดหาวธอนนอกจากการซอ การจดซอเกอบจะเปนวธเดยวในการไดมาซงพสดของหนวยงานตาง ๆ โดยไมใชการจดหาในแบบอนเลย เชน การยม การเชา การรบโอน การรบบรจาค การแลกเปลยน เปนตน จงทาใหสนเปลองงบประมาณในการจดหาอยางไมจาเปนนอกจากนนแลว การซอกไมไดคานงถงชวงเวลาทตองการพสด ไมไดคานงถงระยะเวลาดาเนนการ วาจะพอดกบความตองการใชพสดหรอไม และมกจะไมคานงถงปญหาในดานการบารงรกษาทจะเกดตามมาอกดวย 2. ไมมหนวยงานกลางสาหรบทาหนาทจดหาจดซอโดยเฉพาะ การจดจงกระจดกระจายอยตามหนวยงานตาง ๆ ทปฏบตงาน แตหนวยงานมกจะจดซอหาเองทาใหพสดราคาแพง เพราะเปนการจดซอยอยและไมมมาตรฐานเดยวกน ทาใหลาบากในการควบคมดแลรกษาบางครงในหนวยงานขนาดเลกนอกจากจะมปญหา เจาหนาทมความรความเขาใจในแนวทางจดหาแลวยงมปญหาเกยวกบแหลงพสดและการเสยคาใชจายเพมมากขนเกนความจาเปนอกดวย 3. การปฏบตงานธรการในการจดซอลาชา โดยเฉพาะหนวยงานของทางราชการ เนองจากมความยงยากเกยวกบระเบยบและวธปฏบต ซงมงจะควบคมในเรองการทจรตเปนสาคญจนบางครงทาใหประสทธภาพในการบรหารลดลง

4. รปแบบสญญาทใชในการจดซอใชกนอยเพยงแบบเดยว คอสญญาแบบราคาคงทซงเมอทาสญญาแลวหากมวกฤตการณทางเศรษฐกจเกดขน กไมสามารถทจะยดหยนได ทาใหผขายขาดทน จงหาวธการหลกเลยง ดวยวธการทไมสจรต หรอไมกอาจจะหลบหนหรอทงงานไป 5. ในการประกวดราคาหรอสอบราคาสวนมากจะยดถอเอาราคาตาสดเปนเกณฑในการพจารณาจดซอ โดยมมการสารวจความสามารถของผขาย หรอตรวจสอบเทคนคการผลต บางครงทาใหวสดคณภาพตาและมปญหาไปถงการบารงรกษาอกดวย การยดถอราคาตาสดเปน

43

เกณฑนนาไปสปญหาการรวมตวกนในระหวางผขายหรอทเรยกวา ฮวจงเปนปญหาทแกไขไดยากและในบางครงเจาหนาทฝายจดหากอาจจะรเหนเปนใจไปดวย 6. เจาหนาทพสดยงขาดความร ความเขาใจในปรชญาการบรหารงานพสดสมยใหมสวนใหญมกจะทางานในหนาทดงกลาวเปนเวลานาน หรอไมกถกสงตวมาจากแผนกหรอกองอน ๆเนองจากไมสามารถจะทางานในหนวยงานนน ๆ ได ดงนน หนวยจดหาจงเปนทรวมของเจาหนาททมคณสมบตหรอความรในระดบตา เมอเทยบกบเจาหนาทในหนวยงานอน ๆ ซงอาจเปนสาเหตทเกยวโยงไปถงปญหาการทจรตในการจดซอพสดไดอกดวย 7. ผใชไมรบผดชอบในดานการบารงรกษา เนองจากผใชสวนมากมกจะคดวามหนาทใชอยางเดยวเมอพสดเสยหายกสงไปใหชางซอมแซมแกไขแตละปเปนเงนจานวนมาก เรองนอาจเกดขนจากการทผใชไมทราบวาตนเองควรจะมหนาทในการดแลและบารงรกษาพสดหรอเครองจกทตนเปนผใชดวย โดยเฉพาะการบารงรกษาแบบปองกนไวกอน ซงผใชทกคนจะตองรบผดชอบรวมกนอยางเตมท นอกจากนน ตางคนตางกคดวาผอนเปนผดแลสดทายไมมใครรบผดชอบแมตาคนเดยว 8. พสดหรอเครองจกรกลเสยหายเรวกวาปต ทง ๆทสภาพภายนอกโดยทวไปยงดใหมอย ตวเครองจกเสยหายใชการไมไดแลว สวนมากมกจะมสาเหตมาจากผใชหรอผควบคมเครองจกกลไมทราบวธการใชทถกตอง หรอบางครงใชงานหรอบรรทกน าหนกเกนอตราทกาหนดไว จงทาใหเครองจกกลเสยหายเรวกวาปกต นอกจากนนอาจมสาเหตมาจากการปลอยปละละเลยของผใช คอ เมอมสงบกพรองหรอเสยหายเลก ๆนอย ๆ กไมมการแกไขหรอหยดเครองชวคราวเมอใชไปนาน ๆ ความเสยหายเลกนอยทาใหกลายเปนเสยหายมาก 9. การซอมแซมลาชาเนองจากตองปฏบตงานธรการหลายขนตอน ทาใหบางหนวยงานไมมพสดใชเปนเวลานาน การปฏบตงานตองหยดชะงก การดาเนนการตามแผน โครงการตองคาดเคลอนหรอลาชาออกไป 10. ความสนเปลองคาใชจายในการบารงรกษามมาก ขาดการควบคมทด ขาดสถตและขาดการบนทกประวตการซอมบารงรกษา 11. นอกจากนนหนวยงานทว ๆ ไปโดยเฉพาะหนวยงานทางราชการไมสนใจทจาดาเนนการจาหนายพสดออกจากบญช มกจะใหความสนใจเฉพาะจดซอใหมเขามาเทานนทาใหเกดปญหาไมมทเกบพสดหรอตองเกบพสดในทไมเหมาะสม ตองสนเปลองคาใชจายในการดแลหรอซอมแซมมาก เหตตางๆ เกดจากหนวยงานตาง ๆ เกดความเสยหายไมอยากจาหนายออไปเพราะกลววาถงคราวตองการใชอาจมาหาไมไดอก หรอไมกอยากจะเกบไวในหนวยงานของตนตอไปอกประการหนงอาจกลวความยงยากในวธการปฏบต ซงอาจนาไปสการปฏบตทด ซงอาจนาไปสการ

44

ปฏบตทผดระเบยบอยางใดอยางหนงแตกไมพยายามทจะศกษาระเบยบใหเขาใจแจมแจง จงมกจะไมจาหนายพสดออกไปจากบญช ปลอยทองเอาไวไปจนกวาจะผพงหรอสญหายไปเอง อนง ทางราชการถอวาพสดทจาหนายออกไปจากบญชโดยการขายทอดตลาดนน ตองสงเงนทขายไดคนคลงเปนรายไดแผนดน จะนามาใชสาหรบหนวยงานทจาหนายไมได ดงน น หนวยงานตาง ๆ จงไมมความกระตอรอรนทจะดาเนนการจาหนายพสด เพราะเหนวา ทาไปกไมเกดประโยชนสาหรบหนวยงานของตน สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2541 : 17 - 12) กลาววา ปญหาในการบรหารงานพสดมมากหลายประการ ทงทเปนปญหา อนเนองมาจากขอบกพรองของระเบยบกฎหมาย ระบบบรหารและพฤตกรรมของเจาหนาท ซงบางเรองกสามารถแกไขไดและบางเรองทเปนเรองทยากจะแกไข ดงน เพราะเปนปญหาทเกยวของกบปจจยหลายประการ อาจสรปสาเหตททาให เกดปญหาในการบรหารงานพสดได 3 ประการ คอ 1. ปญหาเนองมาจากปฏบตผดระเบยบจนทาใหทางราชการเสยหาย 2. ปญหาเนองมาจากการทจรตโดยเจาหนาทของรฐ 3. ปญหาทเนองมากจากการบรหารทไมมประสทธภาพ จากการศกษาเอกสารทเกยวของ พอสรปไดวา การปฏบตงานพสดเปนงานทตองปฏบตตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด ผปฏบตจะตองมความเขาใจในระเบยบดงกลาวนเปนอยางด ไมใชนนอาจจะกอใหเกดปญหาการปฏบตงานพสดในหนวยงานทรบผดชอบไดปญหางานพสดในหนวยงานตาง ๆ ทงดานการซอ การจางการแลกเปลยน การยม การควบคม การจาหนายและการตรวจสอบพสด พอสรปไดดงน 1. ปญหาเกยวกบการจดซอและการจางพสด แบงซอแบงจาง เพอใหวงเงนตากวาทกาหนดในวธใดวธหนงตามระเบยบพสดรายงานขอซอหรอจางโดยวธตกลงราคาไมไดกาหนดรายละเอยดของพสดทจะซอหรอจาง ซอพสดเกนราคามาตรฐานเอกระทรวงการคลงหรอสานกงบประมาณกาหนด ดาเนนการซอหรอจางกอนแลว มาทารายงานขอซอหรอจางทหลง การตออายสญญาไมปฏบตตามระเบยบพสด แตตงตงคณะกรรมการตรวจรบพสดหรอตรวจการจางในครงเดยวตลอดป 2. ปญหาเกยวกบการแลกเปลยนพสด เจาหนาทพสดไมไดปฏบตหนาทใหถกตองตราระเบยบพสดโดยไมผานการอนมตของเจาหนาทสวนราชการ ไมแลกเปลยนครภณฑตามประเภททสานกงบประมาณกาหนดแลกเปลยนพสดโดยไมไดผานความเหนชองของกระทรวงการคลง

45

3. ปญหาเกยวกบการยมพสด ยมพสดราชการไปใชในทางอนทไมใชราชการเจาหนาทไมปฏบตตามระเบยบพสดในเรองของการยมพสดไปใชสวนตวหรอยมไปใชในราชการโดยไมไดนาหลกฐานการยมไวเปนลายลกษณอกษรหรอทาแตไมถกตองตามระเบยบ 4. ปญหาเกยวกบการควบคมพสด ผสงจายและผเบกพสดไมอานาจตามระเบยบพสดการเบกครภณฑไปใชไมทาหลกฐานการเบกไมบนทกไวในทะเบยน ไมเขาใจความหมายของคาวาพสดและครภณฑทาใหการลงบญชหรอทะเบยนไมถกตอง ลงบญชหรอลงทะเบยนไมเปนปจจบน บนทกรายการเปนชองตาง ๆในบญชวสดหรอทะเบยนครภณฑไมถกตอง ลงบญชหรอทะเบยนผดพลาดไมตรงกบหลกฐาน พสดคงเหลอไมตรงตามบญชหรอทะเบยน 5. ปญหาเกยวกบการจาหนาย ไมไดดาเนนการจาหนายพสดทชารดเสอมคณภาพหรอสญไปหรอไมจาเปนตองใชในราชการตอไป ไมดาเนนการควบคมและจาหนายวสดถาวรทจายออกจากบญชวสดแลว 6. ปญหาเกยวกบการตรวจสอบพสด การจดเกบเอกสาร บญชพสด ทะเบยนครภณฑและหลกฐานการรบจายพสดไมเปนระบบทาใหยากแก การตรวจสอบ ไมมการตรวจสอบพสดประจาป ไมมรายงานผลการตรวจสอบ บรบทของส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 มนายสายณห ผานอย เปนผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 ตงอยเลขท 264 ถนนศนยราชการ ตาบลในเมอง อาเภอเมองขอนแกน จงหวดขอนแกน 40000 โทรศพท 0-4324-6663-5 สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 (2553 : 20) ไดกาหนดภารกจวสยทศน พนธกจ เปาประสงค กลยทธ และนโยบายจดเนน ในการดาเนนงานไวดงน 1. ภารกจ สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 เปนหนวยงาน ทรบผดชอบในการบรหารจดการ กากบดแลสงเสรมสนบสนน การจดการศกษาระดบปฐมวยและการศกษาขนพนฐานเปนของรฐบาล จานวน 174 แหง ในเขตบรการ 3 อาเภอ คอ อาเภอเมอง อาเภอพระยน และอาเภอบานฝาง 2. วสยทศน ภายในป 2556 สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 มงมน สงเสรม สนบสนนการจดการศกษาใหมความเปนหนง ดานคณภาพ การบรการและประสานงาน โดยยดหลกธรรมมาภบาล 3. พนธกจ ประสาน สงเสรม สนบสนนใหสถานศกษาในสงกดจดการศกษาไดอยางเขมแขง มคณภาพ ไดมาตรฐาน

46

4. เปาประสงค สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 ไดกาหนด เปาประสงคในการดาเนนงานไวดงน 4.1 นกเรยนทกคนมคณภาพมาตรฐานการศกษาขนพนฐานและพฒนาสความเปนหนงในจงหวดขอนแกน 4.2 ประชากรวยเรยนทกคนไดรบโอกาสในการศกษาภาคบงคบอยางทวถง 4.3 ผบรหาร ครและบคลากรทางการศกษาปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพเตมตามศกยภาพ 4.4 บคลากรในสงกดสานกงานเขตพนทการศกาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 มจตบรการ 4.5 สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกนเขต 1 และสถานศกษาในสงกด มความเขมแขง เปนกลไกขบเคลอนการศกษาขนพนฐาน สความเปนหนงในจงหวดขอนแกน โดยยดหลกธรรมมาภบาล 5. กลยทธ สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 ไดกาหนด กลยทธท 1 พฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบ ตามหลกสตรและสงเสรมความสามารถทางเทคโนโลยเพอเปนเครองมอในการเรยนร กลยทธท 2 ปลกฝงคณธรรม ความสานกในความเปนชาตไทยและวถชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง กลยทธท 3 ขยายโอกาสทางการศกษาใหทวถงคลอบคลม ผเรยนไดเรยนตามศกยภาพของตนเอง กลยทธท 4 พฒนาผบรหารครและบคลากรทางการศกษาทงระบบ กลยทธท 5 พฒนาประสทธภาพการบรหารจดการศกษา เนนการมสวนรวมจากทกภาคสวนและบคลากรมจตบรการ 6. นโยบายจดเนน นโยบายสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 ปการศกษา 2553 ไดแก 6.1 คณภาพนกเรยน 6.1.1 ผลสมฤทธทางการเรยนสงขน 6.1.2 นกเรยนชนประถมศกษาปท 3 อานออกเขยนไดทกคน 6.1.3 มสมรรถนะตามหลกสตร 5 ประการ 6.1.4 มคณลกษณะทพงประสงคตามหลกสตร 8 ประการ 6.1.5 ผเรยนมคณลกษณะตามจดเนนการพฒนาผเรยน

47

6.2 คณภาพโรงเรยน 6.2.1 โรงเรยนไดมาตรฐานรบรองของ สมศ. 6.2.2 โรงเรยนสเขยว 6.2.3 โรงเรยนไดมาตรฐานตามประเภทโครงการ โรงเรยนดประจาตาบลโรงเรยนมาตรฐานสากล 6.2.4 โรงเรยนบรหารจดการโดยยดหลกธรรมาภบาลและหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง งานวจยทเกยวของ การวจยเกยวกบการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 ในครงน ผวจยไดศกษางานวจยทเกยวของกบการบรหารงานพสดทงในประเทศและตางประเทศดงน 1. งานวจยในประเทศ เอกชย บตรแสนคม (2548 : 91 - 93) ไดทาการวจยเรอง การปฏบตงานพสดและผปฏบตงานพสดโรงเรยนมธยม สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในจงหวดสกลนคร พบวา สภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน อยในระดบปานกลางทงในภาพรวมและรายดาน ปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน อยในระดบนอยทงในภาพรวมและรายดาน การเปรยบเทยบสภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามสถานภาพ โดยภาพรวม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 การเปรยบเทยบปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามสถานภาพ โดยภาพรวม ไมแตกตางกน การเปรยบเทยบสภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามขนาดของสถานศกษา ไมแตกตางกนท งในภาพรวมและรายดาน เปรยบเทยบปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามขนาดของสถานศกษา ไมแตกตางกนทงในภาพรวมและรายดาน นยมชย ธโสภา (2548 : 111 - 115) ไดทาการวจยเรอง การบรหารงานพสดในสถาน ศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาอดรธาน เขต 1 จงหวดอดรธาน ผลการวจยพบวา สภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดานพบวา มดานทมการปฏบตอยในระดบมากอย 1 ดาน คอ ดานการควบคมพสด สวนดานอน ๆ มการปฏบตอยในระดบปานกลางทกดาน โดยดานทมการปฏบตสงสดคอ คอ ดานการควบคมพสด รองลงมา คอ ดานการจาหนายพสด สวนดานทมการปฏบตตาสด คอ

48

ดานการบารงรกษาพสด ปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน อยในระดบนอยทงในภาพรวมและรายดาน โดยดานทมปญหาสงสดคอ คอ ดานการจาหนายพสด รองลงมา คอ ดานการจดหาวสด สวนดานทมปญหาตาสด คอ ดานการบารงรกษาพสด การเปรยบเทยบสภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามสถานภาพ โดยภาพรวม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 การเปรยบเทยบปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามสถานภาพ โดยภาพรวม ไมแตกตางกนการเปรยบเทยบสภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามขนาดของสถานศกษา ไมแตกตางกนทงในภาพรวมและรายดาน เปรยบเทยบปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามขนาดของสถานศกษา ไมแตกตางกนทงในภาพรวมและรายดาน รชน บตรชย (2549 : 109 - 114) ไดศกษาการบรหารงานพสดในสถานศกษาทเปดสอนถงชวงชนท 4 สงกดสานกงานเขตพนทการศกษามหาสารคาม เขต 1 และเขต2 ตามระเบยบการปฏบตงานพสดตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 ของโรงเรยนทเปดสอนถงชวงชนท 4 สงกดสานกงานเขตพนทการศกษามหาสารคาม เขต 1และเขต 2 พบวาสภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดานพบวา มดานทมการปฏบตอยในระดบมากอย 1 ดาน คอ ดานการควบคมพสด สวนดานอน ๆ มการปฏบตอยในระดบปานกลางทกดาน โดยดานทมการปฏบตสงสดคอ คอ ดานการควบคมพสด รองลงมา คอ ดานการจาหนายพสด สวนดานทมการปฏบตตาสด คอ ดานการบารงรกษาพสด ปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน อยในระดบนอยทงในภาพรวมและรายดาน โดยดานทมปญหาสงสดคอ คอ ดานการจาหนายพสด รองลงมา คอ ดานการจดหาวสด สวนดานทมปญหาตาสด คอ ดานการบารงรกษาพสด การเปรยบเทยบสภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามสถานภาพ โดยภาพรวม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 เมอพจารณารายดาน พบวา ดานการควบคมพสด มการปฏบตแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และดานการจาหนายพสดมการปฏบตแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สวนดานอน ๆ ไมแตกตางกน การเปรยบเทยบปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามสถานภาพ โดยภาพรวม ไมแตกตางกน และเมอพจารณารายดาน ดานการจาหนายพสดมปญหาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และสวนดานอน ๆ ไมแตกตางกน การเปรยบเทยบสภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามขนาดของสถานศกษา ไมแตกตางกนทงในภาพรวมและรายดาน เปรยบเทยบปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน จาแนกตามขนาดของสถานศกษา ไมแตกตางกนทงในภาพรวมและรายดาน

49

มานตย พวงบางโพธ (2550 : 123 - 128) ไดศกษาเกยวกบพฒนาระบบบรหารพสดคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎอตรดตถ ระบบนเปนระบบแมขาย-ลกขายโดยใชโปรแกรมไมโครซอฟท วชวลเบสก 6.0ในการพฒนาสวนตดตอกบผใชระบบและใชโปรแกรมมายเอสควแอล จดการฐานขอมล ระบบประกอบดวย 2ระบบยอย คอระบบครภณฑและวสด การประเมนผลระบบไดใชกลมตวอยาง 20ตวอยางโดยเปนผบรหารจานวน 3 คน ประธานโปรแกรมวชาจานวน 5 คน เจาหนาทพสดจานวน 12 คนผลการประเมนพบวาผใชมระดบความพงพอใจอยในเกณฑด สชาดา กลธง (2550 : 121 - 125) ไดศกษาเรองความพงพอใจของผรบบรการของหนวยการเงน การคลงและพสด สานกเลขานการสถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม พบวาความพงพอใจของบคลากรในภาพรวมอยในระดบมาก และมขอเสนอแนะจากผรบบรการทคลายกนกบความตองการของบคลากรของคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม หลายประการ เชน การจดทาคมอเกยวกบการเบกจายเงนทกประเภท ของโครงการวจย ควรมปายบอกขนตอนการตดตองาน ควรกาหนดขอบเขตความรบผดชอบของผ ใหบรการเมอมาตดตองานจะสามารถตดตอประสานงานไดโดยตรง ควรใชวธการโอนเงนเขาบญชแทนการมารบเชคทสถาบนฯและควรมการบรการและแนะนาแบบออนไลน เพอใหสอดคลองกบความกาวหนาในเชงเทคโนโลยสารสนเทศ และความสะดวกในการตดตอบรการ ขอแนะนาของผรบบรการดงกลาวมาน สถาบนฯไกกาเนนการไปบางแลว ผวเคราะหงานไดเสนอแนะเกยวกบผปฏบตงานดานบรการวาควรมการจดฝกอบรมใหเจาหนาท วรลกษณ วรรณาวจตร (2551 : 125 - 129) วจยเรองความพงพอใจตอการบรหารงานคลงและพสด คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ไดผลสรปการวจยวา บคลากรคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมมความพงพอใจในการรบบรการทกดานอยในระดบมาก แตมปญหาการใหบรการในระดบปานกลางทควรไดรบการปรบปรงซงไดแก จตบรการทพรอมใหการบรการของผปฏบตงานความรวดเรวในการตดตามเรอง การยมเงนทดรองจายราชการ และการใชเวลาในการเสนอขออนมต ปญหาดงกลาว ผรบบรการไดใหขอเสนอแนะวาควรจดใหมรการอบรม กฎระเบยบดานการคลงและพสด เนนการปฏบตงาน โดยหาแนวทางโดยปฏบตใหคลองตวยงขน สาหรบผปฏบตงานควรมการปลกจตสานกใหมความรสกทดตองานจะทาใหงานสาเรจลลวงดวยด

ถาวร แสนพนดร (2551 : 120 - 126) ไดศกษาการพฒนาระบบงานพสดโรงเรยนยางตลาดวทยาคาร อาเภอยางตลาด จงหวดกาฬสนธ พบวา กอนดาเนนการพฒนาระบบการจดซอจดจางลาชา การเบกจายพสดไมสะดวกไมทนตอความตองการใช การจดทาบญชและทะเบยนครภณฑ ไมเรยบรอยและไมเปนปจจบน ไมมการดาเนนการจาหนายพสดเสอมสภาพ จาการพฒนาโดยใช

50

กลยทธการประชมเชงปฏบตการและการนเทศภายใน ทาใหกลมผศกษาคนควา มความรความเขาใจในการดาเนนงานตามขนตอนกรพฒนาระบบ 5 ขน สามารถรวมกนพฒนาและรวมกนจดทาคมอในการปฏบตงานพสด สงผลใหเจาหนาทมความรความเขาใจและสามารถปฏบตงาน ไดทนตามความตองการใชงาน ผบรการมความพงพอใจในระบบงานพสด จากผลการวจยในประเทศทเกยวของดงกลาว สรปไดวาการบรหารงานพสดในสถานศกษาตามรายงานพสด คอการจดหาพสด การควบคมพสดและการจาหนายพสด ไม มประสทธภาพไม เปนไปตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 และแกไขเพมเตม เนองจากเจาหนาททรบผดชอบขาดความรความเขาใจในการดาเนนงานพสดและขาดการกากบ การควบคม การปฏบตงานอยางตอเนอง โดยมความสอดคลองกนทงปญหาในการปฏบตงานและแนวทางพฒนาการปฏบตงานพสดของสถานศกษา

ผองพรรณ นะตกา (2551 : 109 -114) ศกษาและวเคราะหปญหา อปสรรคในการปฏบตงาน และแนวทางการบรหารจดการระบบงบประมาณ พสด การเงนและการบญชกองทนโดยเกณฑ พงรบ-พงจาย ลกษณะ 3มต ของมหาวทยาลยแมฟาหลวง ภายในระยะเวลาการรบประกนของบรษท แมทพอยท เอเซย จากด จาการศกษาพบวา ระบบงบประมาณ พสด การเงนและบญชกองทนโดยเกณฑพงรบ-พงจาย ลกษณะ 3 มต ตองเพมการมสวนรวมระหวางผพฒนาระบบผใชระบบและผดแลระบบ ในการพฒนาปรบปรงแกไข และทดสอบระบบจนสามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล ผบรหาร หวหนาสวนงานผใชระบบและผดแลระบบ ตองเหนความสาคญและใหความรวมมอในการพฒนาระบบงบประมาณ พสด การเงนและการบญชลงทนโดยเกณฑพงรบ-พงจาย ลกษณะ 3 มต ทงในดานการกาหนดนโยบาย การวางแผน การปฏบตงาน การบรหารจดการและการตดสนใจเพอเพมประสทธภาพและประสทธผลของมหาวทยาลยตอไปในอนาคต ศรวรรณ งามเจรญวงศ (2551 : 117 - 122) การศกษาปจจยทสงผลตอการปฏบตงานตามบทบาทหนาทของเจาหนาทพสดในมหาวทยาลยขอนแกน ประชากรทใชในการศกษา เปนเจาหนาทผปฏบตงานดานพสดในมหาวทยาลยขอแกนจานวน 139 คน ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลและไดแบบสอบถามกลบคนมา จานวน 134 ชด คดเปนรอยละ 96.40 การวเคราะหขอมล ใชโปรแกรมสาเรจรปสาหรบการวจยทางสงคมศาสตร SPSS f0r Window Versi0n 11 .5 ทาการวเคราะหหาคาสถตดวยคาความถ(Frequency) คารอยละ (Percentage) คาเฉลยเลขคณต(X) สวนเบยงเบนมาตรฐาน(S.D) สหสมพนธแบบเพยรสน(Pearson’s Product Moment Correlation) และผลการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน(Stepwise Multiple Regression Analysis) ผลการวจยพบวา 1) ประสทธผลการปฏบตงานตาม

51

บทบาทหนาทของเจาหนาทพสดในมหาวทยาลยขอนแกน รวมทกดานอยในระดบสง เฉลย 3.00 ไดแกการเบกจายพสด ดานการจดหาพสด กาหนดความตองการใชพสดและการวางแผนการใชพสด เฉลย 3.14 3.06 2.85 และ2.71 ตามลาดบ 2) ปจจยทมความสมพนธกบประสทธผลการปฏบตงานตามบทบาทหนาทของเจาหนาทพสดในมหาวทยาลยขอนแกน อยางมนบสาคญทางสถต 0.05 ไดแก ปจจยสวนบคคล ประกอบดวย ระดบตาแหนง และปจจยความพงพอใจในงาน ประกอบดวย นโยบายการบรหารงาน สภาพแวดลอมในการทางาน สมพนธภาพกบผบงคบบญชาและเพอนรวมงานเงนเดอนและสวสดการ ความสาเรจในงาน การไดการยอมรบนบถอ รบผดชอบ ลกษณะของงาน โอกาสและความกาวหนา เมอปจจยดงกลาวเปลยนแปลง ประสทธผลการปฏบตงานตามบทบาทหนาทกเปลยนแปลงได 3) ปจจยมผลตอประสทธผลการปฏบตงาน ตามบทบาทหนาทของเจาหนาทพสดในมหาวทยาลยขอนแกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ทไดจากการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน ไดแก ปจจยความเครยดจากงาน สาเหตทางดานจตใจและปจจยความพงพอใจประกอบดวยลกษณะของงาน สภาพในการทางานความสาเรจวนงาน ปรกอบดวยลกษณะของงานในการทางานและการบรหารของผบงคบบญชาซงปจจยดงกลาวทง5 ปจจยสามารถพยากรณประสทธผลการปฏบตงานตามบทบาทหนาทของเจ าหนาทพสดในมหาวทยาลยขอนแกนไดรอยละ 39.60 เสาวลกษณ เลศฐตกล (2551 : 98 - 113) เพอศกษาสภาพและปญหาการบรหารจดการในหนวยการเงนและบญช งานคลงและพสดคณะ เกษตรศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหมและศกษาแนวทางการพฒนาการบรหารจดการในหนวยการเงนบญช งานคลงและพสดคณะเกษตรศาสตรหาวทยาลยเชยงใหมประชากรกลมตวอยางทใชในการศกษาในป 2549 ไดแก รองคณะบดฝายบรหารเลขานการคณะผปฏบตงานในหนวยการเงนและบญช บคลากรของคณะเกษตรศาสตรในระดบภาควชา หนวยงาน ศนย สถาน จานวน 25 คน การศกษาครงนใชแบบสมภาษณทมโครงสรางเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลและการประชมกลม จากนนนาขอมลทไดมาวเคราะหแจกแจงความถ และสงเคราะหแนวทางพฒนาการบรหารจดการโดยการตรวจสอบยนยนขอม ล ผลการศกษาพบวาสภาพและปญหาการบรหารจดการในหนวยการเงนและบญช งานคลงและพสดคณะเกษตรศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม ดานโครงสรางองคการแบงเปนหนวยการเงนและหนวยบญช ไวอยางชดเจนแตการแบงขอบเขตภาระงานของผปฏบตงานนนไดจดแบงกนเองตามความเหมาะสมในแงของผรบบรการยงไมมความชดเจน ดานผปฏบตงาน พบวาการมสวนรวมในการปฏบตงานมนอย ตางฝายตางรบผดชอบงานของตนเอง หวหนาหนวยไมไดแสดงบทบาทหนาทกากบ ตรวจสอบ ดแลรวมงานอยางเหมาะสม การใหคาแนะนาเกยวกบระเบยบทางดานการเงนยงไมคอยแมนยา จะแนะนาใหตดตอกองคลง ทาใหปฏบตงานไมตอเนอง เกดความลาชา ดานงาน

52

และภารกจ พบวาการรายงานการเงน พบวาความผดพลาดของตวเลข บางครงไมทราบแหลงทมาของขอมล และการสงรายงานลาชา ดานเทคโนโลย พบวาผปฏบตงานไดรบการสนบสนนคอมพวเตอรใชงานอยางพอเพยงแตมปญหาเรองระบบสารสนเทศของคณะ เพญศร แสงวารนทร (2552 : 127 - 132) ศกษาการปฏบตงานพสดของเจาหนาทองคการบรหารสวนตาบล จงหวดระยอง ประชากรทใชในการศกษา คอหวหนาเจาหนาทพสดและเจาหนาทผรบผดชอบงานพสดและเจาหนาท ผรบผดชอบงานดานพสด แหงละ 2 คน จานวน 49 แหง โดยผวจยไดเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามจากกลมตวอยาง 98 คนตรวจสอบความตรงโดยผเ ชยวชาญ 3ทานและตรวจสอบความเทยง ไดคาสมประสทธอลฟาของครอนบาช(Cronbach Alpha Coefficient)=0.84 ดาเนนการเกบรวบรวมขอมลระหวางวนท 1 กรกฎาคม 2551 ถงวนท 31 กรกฎาคม 2551 นาขอมลมา(สวนเบยงเบนมาตรฐาน(Standard deviation) คามธยฐาน(Median) คาตาสด (Minimum) คาสงสด(Maximum) ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพสหญง รอยละ86.7 อายเฉลย 34.6 ป(S.D.=5.6)สถานภาพสมรส สมรส รอยละ 67.3 ระดบการศกษา ระดบปรญญาตร หรอสงกวารอยละ 70.4 ตาแหนงงาน เจาหนาทผรบผดชอบงานดานพสด รอยละ 53.1 รายไดเฉลย118098.8 บาท 6.7 ป (S.D.=3528.3) ประสบการณทปฏบตงานดานพสด 6.7 ป (S.D.= 4.1) ระดบการปฏบตงานการบรหารงานพสดของกลมตวอยางพบวาในภาพรวมองคการบรหารสวนตาบลสวนใหญมการปฏบตงานการบรหารงานพสด มการปฏบตมากทสด รอยละ 98.0 รองลงมาดานการจาหนายพสดออกจากบญชรอยละ 92.2 ดานการจดหาพสด รอยละ 87.5 ดานการแจกจายพสดรอยละ 83.8 ดานการกาหนดความตองการ รอยละ 82.3 และดานทมการปฏบตนอยทสดอยในระดบปานกลาง คอดานการบารงรกษาพสดรอยละ 70.4ปญหาและอปสรรคทพบสวนใหญ คอดานการกาหนดความตองการรอยละ 23.4 2. งานวจยในตางปะเทศ ชท (Sheel 2000 ; 3309-A ) ไดศกษาวจยเรอง ความเหนและความคาดหวงของผบรหาร คร อาจารย และผปกครอง เกยวกบบทบาทของผบรหารสถานศกษาในประเทศแคนาดา ดานการพสด พบวา ผบรหารสถานศกษาจะเปนผจดการเกยวกบ การกอสราง การจดซอวสดตาง ๆโดยคร อาจารย เปนผเสนอรายการ สอ วสด อปกรณทตองการใช สวนผปกครอง มสวนเกยวของกบบทบาทของผบรหารสถานศกษานอยมาก แซนเลอร (sauder 2000. 1735-A) ไดทาการวจนเรอง ความคดเหนเกยวกบบทบาททเปนจรงกบบทบาทราคาดหวงในอดมการณของการศกษาในสหรฐอเมรกา ผลการวจยพบวาบทบาททเปนดแล รกษา และจานนจรง กบบทบาททคาดหวงของกระทรวงศกษาธการ สถาบนการศกษา

53

ขนาดใหญ มบทบาทมากวาสถาบนการศกษาขนาดเลก ซงการบหารงานพสดจะมความความคลองตวมากนอยขนอยกบ ดแล รกษา และจานวนงบประมาณในการจดซอจดจาง เวบสตาร(Wobste. 2001 : 1443-A) ไดทาการวจยเกยวกบ การศกษาหลกการของโรงเรยนมธยมศกษาในสหรฐอเมรกาคนตกกในสหรฐอเมรกาดานการเงนและพสด พบวา มสวนสนบสนนและเออตอธรการ โดยใชทรพยากรทมในโรงเรยนและชมชนมาใชในการจดการเรยนการสอนรวมทงเปนผจดการในการจดซอการดแล การแจกจายพสด โดยประสทธภาพของงานขนอยกบบคลกสวนบคคลของเจาหนาท สมท(Smith. 2001. 2816-A) ไดศกษาผลการใชคอมพวเตอรในการจดการงานธรการและงานพสดของโรงเรยนในรฐมสซรประเทศสหรฐอเมรกา ผลการศกษาพบวา ในปจจบนโรงเรยนทกแหง ใชคอมพวเตอรในงานธรการและพสด โดยเฉพะรายการบญชพสดโรงเรยนทมขนาดใหญ มการใชคอมพวเตอรมาใชกอนโรงเรยนขนาดเลก การแบงประเภทโรงเรยนตามมาตรฐานการศกษา เปนปจจยสาคญ ทนาคอมพวเตอรมาใชงานธรการและพสด เพรเดอรกส (พากาพร, 2001.3261-A) ไดศกษาเรองสถาบนการศกษากบบทบาทเกยวกบนโยบายดานการเงนและการจดการโรงเรยนขนาดเลกในรฐโคโลรา ในประเทศสหรฐอเมรกาจากผลการวจยพบวา บทบาททางดานการเงน ทนามาจดซอวสดอปกรณและการจดซอสอการเรยนการสอนในโรงเรยนขนาดเลก สวนใหญมความคดเหนสอดคลองกบบทบาทเหมอนกน จานวน 13 ขอ จากระดบบทบาททงหมดทใชเปนเกณฑในการเปรยบเทยบจานวน 24 ขอ จากการศกษางานวจยทเกยวของทงในประเทศและตางประเทศสรปไดวา สภาพการดาเนนงานบรหารงานพสดสถานศกษาขนพนฐาน ยงขาดบคลากรทมความรความเขาใจเกยวกบงานพสดโดยตรง ทาใหการดาเนนงานขาดประสทธภาพและมกประสบปญหาอยเสมอ ผบรหารควรเลอกเจาหนาทพสดทมความร ความสามารถและมความเขาใจในงานอยางถองแท เพอแกปญหาการดาเนนงานพสดในสถานศกษาใหมประสทธภาพ ปญหาตางๆทกลาวมาอาจมสาเหตจากการขาดความรความเขาใจในเรองเกยวกบกฎระเบยบงานพสดอยางแทจรงของผบรหารสถานศกษาและครผสอนปฏบตงานเกยวกบงานพสดจงกอใหเกดปญหาและขอบกพรองตางๆซงอาจทาความเสยหายแกทางราชการได ผศกษาสารนพนธจงเหนสมควรทจะศกษาสภาพการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 เพอผลการศกษาสารนพนธ จะทาใหทราบวาการบรหารงานพสดมสภาพและปญหา และรายละเอยดตางๆอยางไรเพอเปนแนวทางในการปรบปรงแกไขปญหาและหาทางพฒนา

54

งานพสดของสถานศกษาขนพนฐาน เพอประสทธภาพในการบรหารงานพสดใหบรรลเปาหมายทตงไว กรอบแนวคดในการศกษา การศกษาเกยวกบการบรหารงานพสดของสถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน เขต 1 ในครงน ผศกษาไดใชแนวทางในการบรหารงานพสดตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ. 2535 (แกไขเพมเตมถงฉบบท 6 พ.ศ. 2545) (สานกนายกรฐมนตร, 2545 ; อางถงใน ธระ รณเจรญ, 2550 : 13) ใน 4 ดาน ดงภาพประกอบท 3 ตวแปรอสระ ตวแปรตาม

ภาพประกอบท 3 กรอบแนวคดในการศกษา ตวแปรทใชในการศกษา

ไดแก สภาพและปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน ใน 4 ดาน 1. ดานการจดหาพสด 2. ดานการควบคมพสด 3. ดานการบารงรกษา 4. ดานการจาหนายพสด

ตาแหนงและขนาดของสถานศกษา 1. ตาแหนง 1.1 ผบรหารสถานศกษา 1.2 ผปฏบตงานพสด 2. ขนาดของสถานศกษา 2.1 ขนาดเลก 2.2 ขนาดกลาง 2.3 ขนาดใหญ

สภาพและปญหาการบรหารงานพสดในสถานศกษาขนพนฐาน ใน 4 ดาน 1. ดานการจดหาพสด 2. ดานการควบคมพสด 3. ดานการบารงรกษา 4. ดานการจาหนายพสด