ÿ îÖ ÿö éÖ RDX ในปริมาณน้อยบนม ือและว ัตถุของผ้ตู้องสงสัย ... · (RDX) explosive on the suspect’s

การตรวจพสจนสารระเบด RDX ในปรมาณนอยบนมอและวตถของผตองสงสยโดยเทคนค GC-MS

โดย นายอเทน ทองแตง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตวทยาศาสตร

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2554

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

การตรวจพสจนสารระเบด RDX ในปรมาณนอยบนมอและวตถของผตองสงสยโดยเทคนค GC-MS

โดย นายอเทน ทองแตง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตวทยาศาสตร

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2554

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ


IDENTIFICATION OF RDX EXPLOSIVE TRACES ON SUSPECT’S HANDS AND

OBJECTS BY GC-MS TECHNIQUE

By

Mr. Uthane Thongtang

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Master of Science Program in FORENSIC SCIENCE

Program of forensic science

Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2011

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ


บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ การตรวจพสจนสารระเบด RDX ในปรมาณนอยบนมอและวตถของผตองสงสยโดยเทคนค GC-MS ” เสนอโดย นายอเทน ทองแตง เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตวทยาศาสตร

…........................................................... (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ อาจารย ดร.ศภชย ศภลกษณนาร คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (อาจารย ดร.ศรรตน ชสกลเกรยง) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (พนตารวจโทหญงอมพกา ลลาพจนาพร ) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.ศภชย ศภลกษณนาร) ............/......................../..............

สำนกหอ


ง

50312311 : สาขาวชานตวทยาศาสตร

คาสาคญ : เครองไอออนสแกน รน 500DT / GC-MS / สารระเบด / สารระเบดทางทหาร / RDX

กกกกกกกกอเทน ทองแตง : การตรวจพสจนสารระเบด RDX ในปรมาณนอยบนมอและวตถของผต องสงสยโดยเทคนค GC-MS. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : อ.ดร.ศภชย ศภลกษณนาร. 96 หนา.

ในการระบรองรอยของสารระเบดจากบคคลหรอจากสงของ เปนหลกฐานสาคญทอาจจะถกนาไปใชเพอระบหาบคคลวาเปนผประกอบวตถระเบดหรอเกยวของกบการลอบวางระเบด ดงนนในการศกษาน จงทาการศกษาการคงอยของสารระเบดไซโคลไตรเมททลนไตรไนทรามน

(RDX) บนมอ และสงของ ของผตองสงสย เนองจากสารระเบด RDX เปนระเบดแรงสงและถกพบคอนขางยากในสงแวดลอมทวไป การทดลองนไดใชอาสาสมครจานวน 10 คน ในการสมผสสารระเบด RDX จากนนลางมอดวยนาสะอาด แลวใหอาสาสมครแตละคนสมผสกระเปาสตางคและแฮนดรถจกรยานยนต หลงจากนนใชผาเกบตวอยางเชดมอ กระเปาสตางค และแฮนดรถจกรยานยนต (ตวอยางละ 10 ซา) จากนนผาเกบตวอยางจะถกนาไปสกดดวยตวทาละลายอะซโตน แลวถกวเคราะหดวยเครองแกสโครมาโตกราฟ-แมสสเปกโทรมเตอร (GC, Agilent 7890A –MS, 5975C MSD) โดยใชคอลมน DB-5MS (12m x 0.2 mm : ความหนาของฟลม 0.33 um) และใชแกสฮเลยมเปนแกสตวพา จากผลการทดลองพบวาพคของสารระเบด RDX จะปรากฎทเวลา 10 นาท คาขดจากดของการตรวจพบสารระเบด RDX เทากบ 4 ug ซงจากการวเคราะหดวย GC-MS สารระเบด RDX

สามารถตรวจพบไดจากทกตวอยาง ทงจาก มอ กระเปาสตางคและแฮนดรถจกรยานยนต สวนตวอยางจรงจากทเกดเหตกสามารถตรวจพบสารระเบด RDX ไดเชนเดยวกน กกกกกก

สาขาวชานตวทยาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2554

ลายมอชอนกศกษา........................................ ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ ...........................

สำนกหอ


จ

50312311: MAJOR: FORENSIC SCIENCE KEY WORDS: EXPLOSIVES / MILITARY EXPLOSIVES / RDX / IONSCAN 500DT / GC-MS

UTHANE THONGTANG: IDENTIFICATION OF RDX EXPLOSIVE TRACES ON SUSPECT’S HANDS AND OBJECTS BY GC-MS TECHNIQUE. THESIS ADVISORS: SUPACHAI SUPALUKNARI, Ph.D. 96 pp. กกกกกกกก The identification of explosives traces on a person’s hands or on his possessions is important evidence that the authority may be used to identify the person as a bomb maker or involving in planting the bomb. In this work, the persistence of cyclotrimethylenetrinitramine (RDX) explosive on the suspect’s hands and his property was studied. The RDX has been regard as high explosives and the trace of RDX in the general public environment is found to be very rare. In this experiment, ten volunteers were brought into a hand contact with the RDX and then washed their hands with water. Afterwards, each volunteer was asked to touch a wallet and the handlebars of motorcycle. The samples (10 replicates) were then collected from his hands and from the objects by swabbing with dry cloths. The swabs were extracted using acetone as a solvent and the extracts were analyzed by gas chromatography (GC, Agilent 7890A) using a mass spectrometer (MS, 5975C MSD) as a detector. With a column DB-5MS(12m x 0.2 mm, 0.33 um film thickness) and helium as a carrier gas, the peak of RDX was observed at the retention time of 10 min. The limit of detection of the method for the RDX was 4 ug. From the GC-MS analysis, the RDX can be detected in all samples collected from the subject’s hands and from the surfaces of the wallet and the handlebars of motorcycle. The method developed in this study has been used to analyzed samples collected in authentic cases and the RDX traces were successfully identified in all samples. . Program of Forensic Science Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2011 Student's signature ........................................ Thesis Advisors' signature ...........................

สำนกหอ


ฉ

กตตกรรมประกาศ กกกกกกกกในการจดทาวทยานพนธเรอง การตรวจพสจนสารระเบด RDX ในปรมาณนอยบนมอและวตถของผตองสงสยโดยเทคนค GC-MS สาเรจลลวงไปไดดวยดเพราะไดรบความรวมมอและชวยเหลอจากบคคลหลายทานทไดสละเวลาใหคาแนะนา ขอมล และความรตาง ๆ อนเปนประโยชนตอการทางานวจยในครงน กกกกกกกกผทาวจยขอขอบคณครอบครวทเปนแรงผลกดน กาลงใจ และคอยอปการะชวยเหลอใหผวจยไดศกษาเลาเรยนจนสาเรจการศกษา กกกกกกกกขอขอบคณ คณหญงพรทพย โรจนสนนทและพนตารวจโทหญงอมพกา ลลาพจนาพร ทใหคาปรกษาและแนะนาหวขอในการทาวทยานพนธ รวมถงความชวยเหลอในเรองของอปกรณและเครองมอตาง ๆ ทใชในการทาวจย กกกกกกกกขอขอบคณ อาจารย ดร.ศรรตน ชสกลเกรยงและอาจารย ดร.ศภชย ศภลกษณนารทใหคาปรกษาและคอยชแนะชวยเหลอในการทาวจยครงน กกกกกกกกและสดทาย ขอขอบคณ นส.วชชดา วชยานฤพล นส.นภาพร กวตระกลรวมถงเพอน ๆ ทกคนในททางานและภาควชานตวทยาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ทชวยเหลอ แนะนา ใหความร และเปนกาลงใจ ทาใหวทยานพนธนประสบผลสาเรจไปไดดวยด

สำนกหอ


ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย .................................................................................................................... ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ............................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ ..................................................................................................................... ฉ

สารบญตาราง ............................................................................................................................ ฌ

สารบญภาพ ............................................................................................................................... ญ

บทท

1 บทนา ............................................................................................................................. 1

ทมาและความสาคญของปญหา ............................................................................. 1

วตถประสงคของการวจย ...................................................................................... 2

สมมตฐานในการวจย ............................................................................................ 2

ขอบเขตการศกษา .................................................................................................. 2

ขอจากดในการวจย ................................................................................................ 2

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ................................................................................... 3

กรอบแนวคดในการวจย ........................................................................................ 3

วธการศกษา ........................................................................................................... 3 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ ...................................................................................... 4

ความรทวไปเกยวกบวตถระเบด ............................................................................ 4

ประวตของวตถระเบด ........................................................................................... 4

ชนดของวตถระเบด ............................................................................................... 5

วตถระเบดทางการคาหรออตสาหกรรม ................................................................ 6

วตถระเบดทางทหาร.............................................................................................. 12

วตถระเบดแสวงเครอง .......................................................................................... 17

สารระเบด RDX, PETN และ TNT ........................................................................ 19

การตรวจหาวตถระเบด .......................................................................................... 26

เทคโนโลยในการตรวจหาวตถระเบด ................................................................... 27

Ion Mobility Spectrometry .................................................................................... 31

หลกการพนฐานของเครองมอทใชในการวเคราะหสารประกอบวตถระเบด ........ 34

ปจจยในการตรวจหารองรอยสารระเบด................................................................ 36

สำนกหอ


ซ

บทท .......................................................................................................................................... หนา กาซโครมาโตกราฟ............................................................................................... 37

แมสสเปกโทรมเตอร ............................................................................................ 42

การตรวจวเคราะหเชงคณภาพของวธวเคราะห ..................................................... 48

งานวจยทเกยวของ ................................................................................................ 50

3 วธดาเนนการวจย ........................................................................................................... 51

อปกรณและสารเคม............................................................................................... 51

วธการทดลอง ........................................................................................................ 54

4 ผลการทดลอง ................................................................................................................ 59

ขดจากดของการตรวจพบ ..................................................................................... 62

ผลการตรวจสารระเบดจากมอของผประกอบระเบดและสงของทผประกอบ ......

ระเบดสมผสหลงจากลางมอแลว ดวยเครองไอออนสแกน 500DT ...................... 63

การวเคราะหตวอยางจรงทเกบจากทเกดเหต ........................................................ 70

5 สรปและอภปรายผล ...................................................................................................... 72

สรปและอภปรายผลการวจย ................................................................................ 72

ขอเสนอแนะ ......................................................................................................... 73

บรรณานกรม .......................................................................................................................... 74

ภาคผนวก ............................................................................................................................... 76

ประวตผวจย ........................................................................................................................... 96

สำนกหอ


ฌ

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 แสดงความไวในการจดระเบดของวตถระเบดชนดตางๆ .................................... 11 2 แสดงตวอยางสารระเบด ...................................................................................... 23 3 แสดงการเปรยบเทยบเทคนคทใชในการตรวจหาวตถระเบด .............................. 30 4 คาตาสดทสามารถตรวจพบสารระเบดของเครองไอออนสแกน B ................ 36 5 เครองมอ .............................................................................................................. 51 6 อปกรณ ................................................................................................................ 52 7 สารเคม ................................................................................................................ 53 8 แสดงคา Retention time ของสารระเบดแตละชนด ............................................. 60 9 ผลการตรวจพบสารระเบดจากทตางๆดวยเครองไอออนสแกน .......................... 62 10 ผลการตรวจสารระเบดดวยเครอง GC-MS .......................................................... 65 11 ผลการตรวจสารระเบดดวยตวอยางทเกบจากทเกดเหต ....................................... 69 12 แสดงคาปรมาณสารระเบด RDX ความเขมขนตาสดทสามารถตรวจได ............. 70

สำนกหอ


ญ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 แสดงการแบงชนดของสารระเบด ........................................................................ 8

2 องคประกอบภายในเชอปะทไฟฟา....................................................................... 18 3 ลาดบในการระเบด ............................................................................................... 18

4 โครงสรางทางเคมของสาร TNT........................................................................... 19

5 โครงสรางทางเคมของสาร PETN ........................................................................ 21

6 โครงสรางทางเคมของสาร RDX .......................................................................... 22

7 การตรวจหาวตถระเบด รปแบบ ........................................................................ 27

8 หลกการของ Ion mobility spectrometry .............................................................. 31

9 IMS Detector Output as a Function of a Drift Time ............................................ 32

10 เครองไอออนสแกน .............................................................................................. 33

11 เครองตรวจวเคราะหสารระเบด SABRE ..................................................... 33

12 เครองตรวจวเคราะหสารระเบด Sentinal II .......................................................... 34

13 แสดงการแยกสารของเทคนค Gas Chromatography............................................ 37

14 แสดงภาพสวนประกอบของเครองแกสโครมาโตกราฟ ....................................... 38

15 ภาพแสดงสวนประกอบของ Inlet ........................................................................ 39

16 แสดงลกษณะของโครมาโทรแกรมของเครองแกสโครมาโตกราฟ...................... 41

17 แสดงสวนประกอบพนฐานของ Mass spectrometer ............................................ 42

18 แสดงการทางานของ Electron Ionization ............................................................. 43

19 แสดงการทางานของ Chemical Ionization ........................................................... 44

20 แสดงกลไกการเกด fragment ของ EI และ CI ...................................................... 44

21 แสดงภาพโครงสรางของ Mass Analyzer ............................................................. 45

22 แสดงภาพ Electron Multiplier Schematic ............................................................ 46

23 แสดงภาพการ Interpreting spectra ....................................................................... 48

24 แสดงภาพเครอง Ion scan และ เครอง GC/MS ..................................................... 51

25 แสดงภาพผาเกบตวอยาง ...................................................................................... 52

26 แสดงภาพมอสมผสสารระเบดและสมผสสงของตางๆ ........................................ 54

27 แสดงภาพผาเกบตวอยางเชดมอและเชดสงของตางๆ ........................................... 54

28 แสดงภาพชองสไลดสาหรบวางผาเกบตวอยาง .................................................... 55

สำนกหอ


ฎ

ภาพท หนา 29 แสดงภาพหนาจอสเขยวแสดงสถานะกาลงทางาน ............................................... 55

30 แสดงภาพหนาจอสเขยวแสดงสถานะการตรวจไมพบสารระเบด ........................ 56

31 แสดงภาพหนาจอสแดง และแสดงชอสารทตรวจพบ ........................................... 56

32 แสดงภาพโครมาโตแกรมของสารระเบดทง ชนด ทความเขมขน ug/ml .... 59

33 แสดงภาพ Chromatogram Mass spectrum ของสารระเบด RDX ......................... 61

34 แสดงภาพผลการตรวจพบสาร RDX จากกระเปาสตางค...................................... 63

35 แสดงภาพผลการตรวจพบสาร RDX จากแฮนดรถจกรยายนยนต ........................ 63

36 แสดงภาพผลการตรวจพบสาร RDX จากมอผสมผสระเบด ................................. 64

37 แสดงภาพโครมาโตแกรมของสารระเบด RDX ทตรวจพบจากแฮนด

รถจกรยานยนต ............................................................................................ 66

38 แสดงภาพโครมาโตแกรมของสารระเบด RDX ทตรวจพบจากมอ ...................... 67

39 แสดงภาพโครมาโตแกรมของสารระเบด RDX ทตรวจพบจากกระเปาสตางค .... 68

สำนกหอ


1

บทท บทนา

ทมาและความสาคญของปญหา นตวทยาศาสตร (Forensic Science) คอการนาความรทางดานวทยาศาสตรในสาขาตางๆ มาประยกตใชเพอพสจนขอเทจจรง ในคดความเพอผลในการบงคบใชกฎหมาย และการลงโทษสาหรบการตรวจพสจนทราบสารตกคางของสารระเบด เพอใหทราบวตถระเบดทตกคางอย วาเปนแบบใดนน ซงถอวาเปนงานทยากและทาทายมากทสดอยางหนงในเรองของวตถระเบดสาหรบงานดานนตวทยาศาสตร การตรวจสอบและพสจนหาสารตกคางของสารระเบด (Pre-Explosion Residues) ซงมวตถประสงคเพอหาสารเคมทตกคางอย และสามารถบอกไดวาสารเคมทตรวจพบเปนสารประกอบวตถระเบดหรอไม นอกจากนยงมประโยชนในดานการสบสวน (Investigation) ชนดของสารประกอบวตถระเบดทใชจะใหขอมลหรอแนวทางทคาดคะเนไดวา กรณทเกดระเบดเกยวของกบการกออาชญากรรมหรอการกอการราย การตรวจพบและพสจนทราบสารประกอบวตถระเบดทตกคางอยตามสงของเครองใช อาจทาใหเกดภาพถงความเกยวโยงกบผตองสงสยได แตอยางไรกตามถาสารระเบดเกดจากการใชวตถระเบดทมใชกนทวไป ขอมลทได อาจมประโยชนนอยทจะเกยวโยงไปถงกรณทเกดระเบดหรอเกยวโยงกบผตองสงสย แตถาเปนกรณทเปนวตถระเบดทมการใชนอยหรอเปนวตถระเบดชนดใหมหรอไมคนเคย ขอมลเหลานกจะมประโยชนเปนอยางมากทจะคาดการณ หรอชเฉพาะตวผตองสงสยไดงายขนอกดวย

การตรวจสอบและพสจนหาสารประกอบวตถระเบดทตดตามสวนตาง ๆ ของตวผตองสงสย เชน รางกาย เสอผา รวมทงสงของตาง ๆภายในบานหรอรถยนต ทงนเพอตงขอสงสยวาบคคลดงกลาวไดเคยผานการสมผสสารประกอบวตถระเบดหรอไม หรอมสวนเกยวของกบการผลต ขนสง รวมทงเกยวของในดานอนๆ ในการตรวจพบสารประกอบวตถระเบดทตกคางดงกลาวน อาจจะบอกไดวามการครอบครองวตถระเบดอยางผดกฎหมาย หรอไดผานการสมผสวตถสารประกอบวตถระเบดมา การตรวจพสจนหาสารประกอบวตถระเบดทตกคางในตวผตองสงสย ตองไดผลการวเคราะหทมความถกตองและเชอถอได

สำนกหอ


2

การตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการทจะใหไดผลถกตองนาเชอถอนน วธการวเคราะหเปนองคประกอบทสาคญยง ดงนนงานวจยนมวตถประสงคเพอทดสอบความคงอยของสารระเบดบนตวผตองสงสย ดวยเครอง Gas Chromatography Mass Spectrometry (GC/MS) เทคนค EI ซงใชในการตรวจสอบและพสจนหาสารประกอบวตถระเบดทตดตามสวนตาง ๆ ของตวผตองสงสยเชน รางกาย เสอผา รวมทงสงของตาง ๆภายในบานหรอรถยนต ทงนเพอตงขอสงสยวาบคคลดงกลาวไดเคยผานการสมผสสารประกอบวตถระเบดหรอไม

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาความสามารถของวธการวเคราะหโดยเทคนคIon Mobility Spectrometer

(IMS) และ Gas Chromatograph / Mass Spectrometer (GC/MS)

2. เพอศกษาการคงอยของสารระเบดบนตวผตองสงสย โดยเทคนค Ion Mobility

Spectrometer (IMS) และ Gas Chromatograph / MassSpectrometer (GC/MS)

3. เพอสามารถนามาประยกตใชกบวตถพยานจรงจากทเกดเหตได สมมตฐานในการวจย สมมตฐานในการวจยคอ สารระเบด RDX จากระเบด C4 สามารถคงทนอยไดบนมอหลงจากลางมอหลงมการสมผสระเบด C4 และเมอสามารถปนเปอนกบสงของตางๆได หากมการสมผส ขอบเขตการศกษา ศกษาการปนเปอนของสารระเบด Cyclotrimethylenetrinitramine (RDX) จาก มอ, แฮนดรถจกรยานยนต และกระเปาสตางค ขอจากดในการวจย การศกษานเลอกการทาความสะอาดมอดวยนาเปลา เนองจากเปนการควบคมตวแปรของสารทจะนามาใชในการทดลอง เพราะมสารทาความสะอาดใหเลอกหลายผลตภณฑในทองตลาด ซงจะนาไปทาการวจยในครงตอไป

สำนกหอ


3

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. เปนการตรวจยนยนผลการตรวจเบองตนของเครองไอออนสแกน ดวยเครอง GC/MS

2. ทราบการคงอยของสารระเบด RDX หลงจากผานการลางมอ

3. จากผลการศกษาสามารถใชเปนขอมลอางองในการตรวจพสจนหาสารระเบด RDX

ในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใตได

กรอบแนวคดในการวจย ในการตรวจสอบและพสจนทราบวตถระเบดจานวนเลกนอยทตดตามรางกาย เสอผา ใน

บาน รถยนต รวมทงสงของอนๆ มจดประสงคเพอตงขอสงสยวา บคคลดงกลาวไดเคยสมผสวตถระเบดมาหรอไม การตรวจพบวตถระเบดทตกคางดงกลาวอาจจะบอกไดวา มการครอบครองวตถระเบดอยางผดกฎหมาย หรอไดผานการหยบจบวตถระเบด หรอผานการใชอาวธใหมๆ การตรวจสอบและพสจนทราบวตถระเบดทตกคางในตวผตองสงสยตองมความเชอถอไดสง สงสาคญในขนแรกของการตรวจสอบและพสจนทราบกคอ การสกดและแยกเอาวตถระเบดเหลานนออกมาใหไดเสยกอน หลงจากทาใหบรสทธแลว จงสามารถนาไป วเคราะเพอพสจนทราบได

วธการศกษา . สถานท

สถาบนนตวทยาศาสตร กระทรวงยตธรรม

กองรวบรวมหลกฐานดานการขาว/นตวทยาศาสตรศนยขาวกรอง จงหวดชายแดนใต

. วธการวเคราะหตวอยาง

2.1 ใชมอสมผสสารระเบด RDX แลวลางมอดวยนาเปลา จากนนใชมอสมผสสงของตางๆ คอ กระเปาสตางค และแฮนดรถจกรยานยนต

2.2 จากนนใชผาเกบตวอยางเชดจาก มอ กระเปาสตางค และแฮนดรถจกรยานยนต 2.3 นาผาเกบตวอยางไปตรวจดวยเครอง Ion scan รน 500 DT ไปสกด แลวนาไป

วเคราะหดวย เทคนค Gas Chromatograph / Mass Spectrometer (GC/MS)

. บนทกผลการวจย

สำนกหอ


4

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

2.1 ความรทวไปเกยวกบวตถระเบด

วตถระเบด คอ สารเคมทเปนสารประกอบหรอของผสม ซงหากไดรบการกระตนทเหมาะสมดวยความรอน แรงกระแทก การเสยดสหรอแรงชอคเวบ (Shock wave) จะทาปฏกรยาสลายตวทนททนใดตามขนตอนของ Thermo chemical ปฏกรยาทเกดขนจะทาใหเกดเปนความรอนและกาซทมความดนสง มอณหภมประมาณ 3,000 - 7,000 องศาฟาเรนไฮต และความดนประมาณ 150,000-4 ลานปอนดตอตารางนว

วตถระเบดแรงตามการทาปฏกรยาชา เปนลกษณะของการเผาไหมอยางรวดเรว (Rapid

burning) เรยกวาการ Deflagration ซงเปนปฏกรยา ทมความเรวนอยกวาความเรวเสยง

สวนวตถระเบดแรงสงบางชนดทาปฏกรยาอยางรวดเรวมากเรยกวาการ Detonation ซงเปนปฏกรยาทเกดขนเรวกวาความเรวของแสง

2.2 ประวตของวตถระเบด

ปครสตศกราช 1846 Ascanio Sobrero นกวทยาศาสตรชาวอตาลไดคนพบไนโตร- กลเซอรน (Nitroglycerine) เปนครงแรก

ปครสตศกราช 1867 Alfred Nobel ชาวสวเดน ไดคนพบวธการนา Nitroglycerine มาใชไดอยางปลอดภยเปนครงแรก โดยการใชผงทรายและไดอะตอมไมต (Diatomite) เปนตวดดซม Nitroglycerine ไดสวนผสมทเรยกวา “ไดนาไมตแปงเปยก” (Paste dynamite) ตอมาไดมการนาเอาขเลอยและโซเดยมไนเตรท (Sodium nitrate) มาเปนตวดดซม Nitroglycerine ตามลาดบ

ปครสตศกราช 1875 Alfred Nobel ไดคนพบวธการนา Nitroglycerine มาผสมกบไนโตรเซลลโลส (Nitrocellulose) ไดวตถระเบดชนดใหมเรยกวา “บลาสตงเจลลาตน” (Blasting gelatin) ซงนบเปนวตถระเบดในทางการคาทมพลงการทาลายสงทสด ปครสตศกราช 1945 ไดมการพฒนาวตถระเบดทางการคาทเรยกวา “Ammonium nitrate

and fuel oil” (ANFO) ขนมาใชเปนครงแรก โดยการนาแอมโมเนยมไนเตรท (Ammonium nitrate;

NH4NO3) มาผสมกบนามนดเซลในอตราสวน 94: 6 โดยประมาณ วตถระเบดชนดนมประโยชนตอวงการวตถระเบดในทางการคามากทสด

สำนกหอ


5

เนองจากเปนวตถระเบดทมราคาตา มความปลอดภยสง และมประสทธภาพยอดเยยมเมอเปรยบเทยบกบราคาวตถระเบดชนดอน ปครสตศกราช 1950-1960 ไดมการคนพบวตถระเบดทมองคประกอบเหมอนเจล ม Ammonium nitrate สารอนทรยและนาเปนสวนประกอบทสาคญ เรยกวา “วอเทอรเจล” (Watergel) ปครสตศกราช 1960-1970 ไดมการคนพบวตถระเบดทม Ammonium nitrate หรอ Sodium

nitrate และขผงปโตรเลยม (Petroleum wax) เปนองคประกอบสาคญ มลกษณะเปนของเหลวหนด เรยกวา “วตถระเบดแบบหนด” (Emulsion explosive) สวนวตถระเบดประเภทเจลนา (Watergel) มสวนประกอบสาคญคอ Ammonium nitrate และนาประมาณ 10 – 30 % นอกจากนนจะมเชอเพลงทเปนสารอนทรย สารประกอบคารบอน ผงอะลมเนยม หรอวตถระเบดแรงสงชนดอน เชน TNT เปนตน วตถระเบดประเภทนหากนามาทาใหมความไวตอการจดระเบดดวยเชอปะท (Detonator) หรอจดระเบดดวยวตถระเบดแรงสง (High explosive) กทาไดงาย เรยกวา “วตถระเบดชนดเหลวหนด”

(Slurry explosive) มชอทางการคาไดแก Power gel หรอ Magnum ภาชนะทบรรจสวนมากจะเปนแบบกระปองเคลอบดบกมหลายขนาดหรออาจบรรจในผาใบยางสงเคราะห วตถระเบดแบบเพาเวอรเจล (Emulsion slurry type) เปนสารระเบดชนดเหลว ถอเปนสารระเบดในทางพลเรอนใชในการระเบดหนตามเหมองถานหน ระเบดแบบเพาเวอรเจลเปนทนยมในหมผกอการรายสากล เนองจากเปนของเหลวสามารถนาไปบรรจใสในอปกรณหรอวตถไดหลากหลายแบบ กลมกลนกบสภาพแวดลอม และซกซอนไดงาย

2.3. ชนดของวตถระเบด (Type of explosives) วตถระเบดสามารถจาแนกได 3 ชนดตามการใชงาน (Midkiff 1982) คอ

2.3.1. วตถระเบดทางการคาหรออตสาหกรรม (Commercial explosives) ไดแก Gelatin, Blasting, Water gel, Dynamite, วตถระเบดแบบหนด (Emulsion explosive) เปนตน

2.3.2. วตถระเบดทางทหาร (Military explosives) เปนวตถระเบดทใชในงานทางทหาร ไดแก PETN (Pentaerytherite tetranitrate), TNT (Trinitrotoluene) และ RDX (Research

development explosive) เปนตน 2.3.3. วตถระเบดแสวงเครอง (Improvised explosive device) ซงเกดจากการนาเอาสารเคมและอปกรณทหาไดงายและใกลตวในพนทนน ๆ มาทาเปนวตถระเบด

สำนกหอ


6

2.4. วตถระเบดทางการคาหรออตสาหกรรม (Commercial explosives) (Midkiff 1982) วตถระเบดทใชในทางการคาและอตสาหกรรมซงตองมการขออนญาตและมขนตอนการผลตอยางถกตองตามหลกเกณฑและกฎหมาย ไดแก งานเหมองแร งานโยธาและเหมองหน และงานพเศษอน ๆ ทไมใชเพอการทหาร

2.4.1. ประเภทของวตถระเบดทางการคาหรออตสาหกรรม แบงตามคณสมบตในการใชงาน และตามกฎหมายควบคมการขนสงซงมกเกยวของกบความไวในการระเบดของสารระเบดหรอวตถระเบดชนดนน ๆ ได 4 ประเภท คอ 2.4.1.1. วตถระเบดแรงตา (Low explosive) คอวตถระเบดทไมให Shock

waveขณะทระเบด เชน ดนดา (Black powder) ผงระเบดไมมควน (Smokeless powder) ผงแฟลช (Flash powder) วตถระเบดแรงตาจะถกกระตนใหระเบดไดโดยการจดไฟ

2.4.1.2.วตถระเบดทใชในการกระตนใหเกดการระเบด (Initiating explosive or primary high explosive) ไดแก Lead azide, Lead styphnate, Mercury fulminate,

PENT หรอ RDX เปนตน เปนวตถระเบดทใชทาเชอปะทเพอจดระเบดแรงสง ประกอบดวยวตถระเบดแรงตาและวตถระเบดแรงสงประกอบเขาดวยกน เมอมการจดระเบดวตถระเบดแรงตาจะทาใหมการกระตนใหวตถระเบดแรงสงทใชเปนระเบดในการกระตนใหเกดการระเบด ในเชอปะทหรอแกปเกดการระเบดและไปกระตนใหระเบดแรงสงเกดการระเบดขนในลกษณะของปฏกรยาลกโซจากระเบดทมพลงงานนอยไปสวตถระเบดทมพลงงานมากกวา โดยเชอปะททอยรวมกบวตถระเบดแรงสงน เรยกวา “ไพรเมอร” (Primer) สวนวตถระเบดแรงสงทใชกระตนระเบดแรงสงทเปนระเบดหลก (Main charge) โดยไมมเชอปะทอยดวย เรยกวา “บสเตอร” (Booster) 2.4.1.3.วตถระเบดแรงสงทเปนวตถระเบดหลก (Secondary high

explosive or main charge) คอ สารทให Shock wave ขณะทระเบด เชน Dynamite, Watergel,

Emulsion explosive, TNT, ANFO และสายชนวนระเบด เปนตน วตถระเบดแรงสงมกจะสามารถกระตนใหเกดการระเบดไดดวยแกปเบอร 6 หรอการกระแทกอยางแรงจนเกดเปน Shock wave เชน การถกฟาผา การถกยงดวยกระสนปน เปนตน แตวตถระเบดแรงสงไมสามารถกระตนใหระเบดไดโดยการจดไฟจะตองมแกปหรอวตถทสามารถผลต Shock wave กระตนใหมการระเบด อยางไรกตามกฎหมายมกมความเขมงวดในการควบคมการขนสงวตถระเบดแรงสงเปนพเศษกวาสารประกอบระเบด

กกกกกก

สำนกหอ


7

2.4.1.4. สารประกอบระเบด (Blasting agent) คอสารประกอบหรอของผสมทใชเปนสวนผสมทสาคญสาหรบใชทาวตถระเบดแรงสง หรอวตถระเบดแรงสงบางชนดทจดระเบดไดยาก เชน วตถระเบดแบบหนด (Emulsion explosive) บางชนด มกเปนวสดทสามารถใหออกซเจน (Oxidizer) สารระเบดเหลานไมไดจดเปนวตถระเบดโดยตวของมนเองแตจะกลายเปนวตถระเบดไดกตอเมอไดมการผสมกบวสดทเปนวสดจาพวกเชอเพลงในอตราสวนทเหมาะสมแลวเทานน ตวอยางสารระเบดทนยมใชในการทาวตถระเบดในทางการคามากทสดคอแอมโมเนยมไนเตรท (Ammonium nitrate; NH4NO3) สารประกอบระเบดนกฎหมายของประเทศตาง ๆ มกจะมความเขมงวดในการควบคมการขนสงนอยกวาวตถระเบดแรงสง

2.4.2. วตถระเบดแรงสงทใชผลตวตถระเบด

2.4.2.1. Lead Azide (N6Pb) มคณสมบตเปนผงผลกหรอเปนเมดสขาว สครม สเหลองออน จนถงสแดงอมชมพ มความไวในการระเบดสง นยมใชเปนวตถดบในการผลตเชอปะทโดยใชเปนดนเรม (Primary Charge) มกใชรวมกบ Lead Styphnate เพอใหสามารถจดระเบดไดงาย

2.4.2.2. Lead Styphnate (PbC6H2N3O8) มลกษณะเปนผลกสเหลองจนถงสนาตาลนาตาล นยมใชเปนวตถดบในการผลตเชอปะทโดยใชเปนดนเรม (Primary Charge)

เชนเดยวกบ Lead Azide โดยทวไปจดระเบดไดยากกวา Lead Azide แตมความไวตอการจดระเบดดวยไฟและไฟฟาสถตไดงายกวาจงใชผสมกบ Lead Azide เพอใหสามารถจดระเบดดวยเปลวไฟไดงายขน 2.4.2.3. Mercury Fulminate [Hg(ONC)2] มลกษณะเปนผลก หากบรสทธมสขาวแตทวไปสเทาอมเหลอง เมอแหงจะไวตอความรอน การขดส เปลวไฟ และการกระแทกมาก ปจจบนไมนยมใช เนองจากประสทธภาพและความปลอดภยในการใชงานดอยกวา RDX

2.4.2.4. Nitroglycerine (C3H5N3O9) เปนวตถระเบดแรงสงมลกษณะเปนของเหลวหากบรสทธจะใสไมมส ไมละลายนา แตละลายไดในแอลกอฮอล 2.4.2.5. Pentaerythrite tetranitrate (PETN: C5H8N12O4) มลกษณะเปนผงสขาวจนถงสเทาออนไมละลายนาแตละลายไดในแอลกอฮอล อเทอร อะซโตน หรอเบนซน เปนวตถระเบดทเสถยรและมประสทธภาพสงมากทสดชนดหนงนยมใชเปนวตถดบในการผลตเชอปะทโดยใชเปนประจลาง (Base Charge) ใชทาสายชนวนระเบด (Detonating cords) และใชสาหรบกระตนการระเบดแรงสงชนดอน (Cast boosters)

สำนกหอ


8

2.4.2.6. Cyclonite (RDX: C3H6N6O6) มลกษณะเปนผงผลกสชมพจนถงสแดงเขมใชงานเชนเดยวกบ PETN

2.4.2.7. Trinitrotoluene (TNT: C7H5N3O6) มลกษณะเปนผลกสเหลอง มกลน หลอมละลายกลายเปนของเหลวไดทอณหภม 81 องศาเซลเซยส ใชเปนวตถระเบดและสวนผสมของวตถระเบดแรงสงหลายชนดทงในทางทหารและใชในทางการคา 2.4.2.8. Trinitrophenylmethylnitramine (Tetryl: C7H5N5O8) มลกษณะเปนผงละเอยดหรอเปนผลกสเหลองออน ไมมกลน สามารถจดระเบดไดดวยไฟ การเสยดส การกระแทก เปนวตถระเบดทมพลงการระเบดสงกวา TNT แตไมคอยเสถยรเทากบ TNT

ภาพท 1 แสดงการแบงชนดของสารระเบด

สำนกหอ


9

2.4.3. คณสมบตของวตถระเบดทางการคา เปนตวบงบอกการเลอกใชวตถระเบดใหสมพนธกบลกษณะงาน คณสมบตทวไปของวตถระเบดทควรพจารณามดงน

2.4.3.1. ความเรวในการระเบด (Velocity of detonation) หมายถงอตราของคลนระเบดทวงไปตามแทงวตถระเบด ความเรวในการระเบดนขนอยกบปจจยตาง ๆ เชน ความหนาแนน สวนผสม ขนาดของวตถระเบด ขนาดของ particles ในวตถระเบด และ degree of

confinement

2.4.3.2. ความหนาแนน (Density) คอหนวยนาหนกตอปรมาตรของวตถระเบด ความหนาแนนของวตถระเบดทสามารถบรรจไดในรระเบดขนาดหนง ๆ เรยกวา “ความหนาแนนทสามารถบรรจไดทขนาดรระเบดนน ๆ (Loading density)” ความถวงจาเพาะของวตถระเบดคออตราสวนของนาหนกวตถระเบดตอนาหนกของนาเมอมปรมาตรเทากน มกใชความหนาแนนของวตถระเบดในการเปรยบเทยบความแรงของวตถระเบดตางชนดกนหรอผลตทโรงงานตางกน เมอบรรจในรระเบดขนาดเทากนวตถระเบดทมความหนาแนนมากกวามกจะมพลงในการระเบดมากกวา วตถระเบดบางชนดทมความหนาแนนเทากนเมอนาไปใชในรระเบดทมขนาดโต กวาจะทาใหมประสทธภาพสงขน ความหนาแนนเปนตวบงชถงความเรวในการระเบดและความดนในการระเบดได โดยทวไปวตถระเบดทางการคาจะมความหนาแนนอยระหวาง 0.7 –1.7 กรมตอลกบาศกเซนตเมตร

2.4.3.3. ความดนจากการระเบด (Detonation pressure)

2.4.3.4. ความไวตอการกระตนและขนาดอนภาค (Sensitivity, Critical

diameter) ความไวในการระเบดหรอความสามารถในการถายทอดพลงงานของวตถระเบด คอ ความยากงายในการระเบดของวตถระเบด วดไดจากพลงงานทจาเปนตองใชในการกระตนใหวตถระเบดชนดนน ๆ จดระเบด วตถระเบดบางชนดสามารถจดระเบดไดงาย เชน ไดนาไมต และวตถระเบดแบบหนดบางชนดทสามารถจดระเบดไดดวยแกปเบอร # 8 ตามธรรมดา

สำนกหอ


10

การใชแกปเพยงอยางเดยวไมสามารถทจะจดระเบด ANFO และวตถระเบดแบบหนดบางชนดได

จาเปนตองใชวตถระเบดทจดระเบดไดงายกวา เชน ไดนาไมต เปนตวชวยในการจดระเบด เรยกวา “Primer” หรอ “Booster” ดงตารางท 1 เปนตวอยางความยากงายในการจดระเบดของวตถระเบดบางชนด วตถระเบดทใชสาหรบประกอบเปนเชอปะทมกจะมความไวในการระเบดสงจงสามารถจดระเบดโดยไมตงใจไดงาย เชน เมอไดรบความรอน การกระแทก ไฟฟาสถต ไฟฟารว แรงอด การเสยดส เปลวไฟ คลนแมเหลกไฟฟา เชน คลนวทย คลนโทรศพท และคลนไมโครเวฟ เปนตน

สวนขนาดอนภาคของวตถระเบดควรมขนาดทเลกมาก ๆ ซงเมอระเบดจะเกดความตอเนองตลอดในแทงของวตถระเบด คานไดจากการทดลองจดระเบดดวยวตถระเบดทมขนาดอนภาคทแตกตางกน

2.4.3.5. พลงงานทใหออกมาหรอความแรงในการระเบด (Energy output

or strength) คอพลงความสามารถในการระเบดของวตถระเบดทสามารถผลตแรงระเบดตามวตถประสงคในการใชวตถระเบดซงตองการพลงงานทปลดปลอยของวตถระเบดใหมากทสดเพองานจะไดมประสทธภาพ เชน การทาใหหนแตกตวออก หรอการตดเหลก พลงงานจากการระเบดอยในรปของพลงงานทางเคมทใหออกมาขณะเกดปฏกรยาและถกใชไปในระหวางเกดการปฏกรยาระเบด เชน ใชในการบดหนทอยรอบรเจาะ เปลยนเปนพลงงานความรอนและแสงสวาง เสยง

แรงสนสะเทอน แรงพลงดน เปนตน ซงพลงงานตาง ๆ ทถกใชไปนสามารถคานวณและวดได

ผผลตวตถระเบดแตละรายใชวธการวดความแรงในการระเบดดวยวธตาง ๆ กน และไมมวธการวดความแรงในการระเบดทถอเปนวธมาตรฐาน วตถระเบดชนดเดยวกนอาจมประสทธภาพตางกนเมอใชงานในรทมขนาดตางกน เมอขนาดรระเบดโตขนประสทธภาพของวตถระเบดบางชนดจะสงขนกวาเมอใชงานในรระเบดขนาดเลก

สำนกหอ


11

ตารางท 1 แสดงความไวในการจดระเบดของวตถระเบดชนดตางๆ

ชนดของวตถระเบด ความยากงายในการระเบด

(Hazard sensitivity)

ความไวในการใชงาน(Performance sensitivity)

ไดนาไมตชนดเมด

(Granular Dynamite) ปานกลาง ถงงาย ดเยยม

ไดนาไมตชนดหนด

(Gelatin Dynamite) ปานกลาง ดเยยม

วตถระเบดแบบหนด

(Bulk Slurry) ยาก ด – ดมาก

วตถระเบดแบบหนดชนดแทง (Cart ridged Slurry)

ยาก ด – ดมาก

ANFO แบบหลวม

(Poured ANFO) ยาก ด

ANFOแบบบรรจแทง(Packaged ANFO)

ยาก ด - ดมาก

ทมา : เรามาทาความรจกระเบดกนเถอะ [ออนไลน], เขาถงเมอ 20 กมภาพนธ 2555. เขาถงไดจาก

http://www.weopenmind.com/board/

2.4.3.6. คณสมบตในการกนนา (Water resistance) เปนคณสมบตของวตถระเบดทจะคงความไวตอการกระตนไดมากนอยเพยงใดเมอถกนา วตถระเบดเกดเสอมสภาพเพราะนาโดยสาเหต 2 ประการ คอเกลอทผสมในวตถระเบดเกดละลายนาและสญเสยไป หรอความดนนาทาใหขนาดและจานวนของฟองอากาศเกดลดลงเปนผลใหวตถระเบดคอย ๆ เสอมสภาพ วตถระเบดเนอพลาสตดโดยปกตแลวมความคงทนตอนาสง วตถระเบดประเภท Emulsion มคณสมบตความคงทนตอนาทดมากดวยเกลอทถกปกคลมดวยฟลมของนามนหรอขผงและฟองอากาศถกรรจอยใน micro balloons สวนวตถระเบดทไมมคณสมบตคงทนตอนาในตวเองกสามารถทาใหใชในนาไดโดยการบรรจลงในวสดกนนา เชน พลาสตก ยกตวอยางเชน ANFO หรอ Dynamite เปนตน

สำนกหอ


12

2.4.3.7. ความปลอดภยในการใชงาน (Safety characteristics) เปนคณสมบตทสาคญของวตถระเบด เพอใหถกลกษณะการใชงาน การขนยาย และความเสยงของผปฏบตงาน เชน วตถระเบดประเภท Dynamite เปนวตถทมความไวตอแรงกระแทกและแรงเสยดทานมาก การวดความปลอดภยของวตถระเบดสามารถทาไดจากการทดสอบหาคาของพลงงานหรอปรมาณของแรงตาง ๆ ทมากระทากบวตถระเบดมากทสดแลวไมเกดการระเบดเมอไดรบแรงกระทาเหลาน

2.4.3.8. ลกษณะควนระเบด (Fume class) ควนระเบดหมายถงแกสพษทไดจากการระเบด เชน คารบอนมอนอกไซด (CO) ไนโตรเจนออกไซด (NO และ NO2) ลกษณะของควนระเบดจะเปนตวบอกถงปรมาณของแกสพษทเกดขนจากการระเบด ซงตองพจารณาเปนพเศษสาหรบการระเบดในอโมงคหรอในททการระบายอากาศไมด

2.4.3.9. อายการเกบรกษา (Shelf life) อายการเกบรกษาของวตถระเบดเปนสวนสาคญอยางหนง วตถระเบดบางประเภททมการเกบไวนาน หรอเกบไวในสภาพแวดลอมทไมด เชน มความชนมากเกนไป อณหภมสงเกนไป เชน วตถระเบดพลาสตก และไนโตรกลเซอรน

เมอเกบไวในทอณหภมสงจะทาใหเกลอทผสมอยเกดการแยกตวออกจากเนอวตถระเบด หรอฟองอากาศทผลมอยในวตถระเบดอาจสญเสยไปบางสวนหรอทงหมด ถาเกบไวนานทาใหความไวตอการจดระเบดลดลง หรอไมสามารถจดระเบดได

2.5. วตถระเบดทางทหาร (Military explosives) 2.5.1. ประเภทของวตถระเบด

แบงตามความเรวในการปะท หรอความเรวในการลกไหม (เมตรหรอฟตตอวนาท) ได 2 ประเภท (Cooper 1996) คอ

2.5.1.1. วตถระเบดแรงตา (Low explosives) คอ ระเบดทสามารถทาใหเกดการระเบดไดโดยการใชไฟจด ทาใหเกดปฏกรยาในการเปลยนสภาพจากของแขงไปเปนแกส เกดไดคอนขางชา มการเผาไหมของสารเคมอยางรนแรงในพนทจากดทาใหเกดแรงดนของกาซอยางมหาศาลจนทาใหเกดการระเบดขน (ประมาณ 400 เมตร หรอ 1,300 ฟตตอวนาท) เรยกวา “การลกไหมอยางรนแรง” (Deflagration) คณลกษณะอนนทาใหวตถระเบดแรงตาเหมาะสาหรบเปนตวใหกาลงขบดน วตถระเบดประเภทนไดแก ดนสงกระสน ดนดา และสารไพโรเทคนค (Pyrotechnic) ระเบดแรงตาตางจากระเบดแรงสงคอ ไมสามารถทาใหเกดชอกเวบ (Shock wave)

ซงเปนปฏกรยาทมความเรวนอยกวาความเรวเสยงได

สำนกหอ


13

2.5.1.2. วตถระเบดแรงสง (High explosives) คอ วตถระเบดทสามารถสลายตวไดอยางรวดเรวมาก (ประมาณ 1,000 - 8,500 เมตรตอวนาท หรอ 3,280 - 27,888 ฟตตอวนาท) เรยกวา “การปะท” (Detonation) ทาใหเกดอานาจการฉกขาดตอเปาหมาย โดยตองถกกระตนใหเกดการระเบดดวยการกระแทกอยางแรงจนเกดเปน Shock wave เชน การถกยงดวยกระสนปน แตไมสามารถทจะกระตนไดโดยการจดไฟ วตถระเบดแรงสงนใชในททตองการอานาจการฉกขาด เชน ใชเปนดนระเบดทาลาย และใชเปนดนระเบดในทนระเบดกระสนปนใหญ

2.5.2. วตถระเบดทใชในทางทหาร (Military explosives) 2.5.2.1. Pentaerytherite tetranitrate (PETN) เปนวตถระเบดทางทหารทมความไวสงและมกาลงการระเบดมากชนดหนงพอ ๆ กบ RDX และไนโตรกลเซอรน มลกษณะเปนผงสขาวจนถงสเทาออน ไมละลายนา แตละลายไดในแอลกอฮอล อเทอร อะซโตน หรอเบนซน นยมใชเปนวตถดบในการผลตเชอปะทโดยใชเปนประจลาง (Base charge) ใชทาสายชนวนระเบด (Detonating cords) และใชสาหรบกระตนการระเบดแรงสงชนดอน (Cast boosters) หรอทาดนขยายการระเบด (Booster) เปนวตถระเบดทเสถยรและมประสทธภาพสงมากทสดชนดหนง มกใชผสมกบวตถระเบดแรงสงชนดอน เชน RDX ในทางทหารใชทาระเบดพลาสตก เมอถกกระแทกหรอการเสยดส สามารถระเบดไดงายกวา TNT หรอเททรล มความเรวในการระเบด 27,200 ฟตตอวนาท นอกจากนยงใชเปนวตถระเบดชนดผสม โดยผสมกบ TNT หรอไนโตรเซลลโลส เชน ดนระเบด เอม 118 โดยสารระเบด PETN นเกอบจะไมละลายนาเลยจงอาจใชในการทาลายใตนาได 2.5.2.2. แอมโมเนยมไนเตรต (Ammonium nitrate: NH4NO3) เปนวตถระเบดทางทหารทมความไวนอยทสด จะตองมดนขยายการระเบดจงจะระเบดไดโดยสมบรณ ใชทาเปนวตถระเบดชนดผสม เนองจากแอมโมเนยมไนเตรตมความไวในการปะทตาจงไมเหมาะสมในการระเบดเจาะหรอตดแตเหมาะในการระเบดขดหลม ในทางพลเรอนใชสาหรบระเบดหน

แอมโมเนยมไนเตรตดดความชนไดงายจงตองบรรจไวในภาชนะทผนกกนความชน แอมโมเนยมไนเตรตหรอวตถระเบดทผสมกบแอมโมเนยมไนเตรตไมเหมาะในการใชทาลายใตนานอกจากจะบรรจอยในภาชนะทผนกกนนาหรอจดระเบดทนททวางลงไปในนาแลวเทานน

2.5.2.3. Trinitrotoluene (TNT) เปนวตถระเบดทางทหาร อาจใชตามลาพง หรอใชทาเปนวตถระเบดชนดผสมของวตถระเบดแรงสงหลายชนดทงในทางทหารและใชในทางการคา มทใชสาหรบทาเปนดนขยายการระเบด ดนระเบด และดนระเบดทาลาย เปนวตถระเบดมาตรฐานในการเปรยบเทยบกบวตถระเบดแรงสงอน ๆ TNT ทมการผลตทไดมาตรฐานจะมเสถยรภาพมากกวาไนโตรกลเซอรน และมความปลอดภยจากการเสยดส การกระแทก และไมมการ

สำนกหอ


14

ดดความชนจงเกบไวไดนานกวา โดยทวไปสามารถจดระเบดไดโดยการใชเชอปะทเทานน นยมใชเปนวตถระเบดทางการทหารและทางการคา 2.5.2.4. Cyclonite (RDX) เปนวตถระเบดทางทหารทมความไวและอานาจการฉกขาดสงและมกาลงการระเบดมากชนดหนง ใชงานเชนเดยวกบ PETN คอทาเปนประจลางของเชอปะท ทาสายชนวนระเบด ใชสาหรบกระตนการระเบดแรงสงชนดอน ใชเปนดนสวนบรรจหลกสาหรบบรรจเชอปะทไฟฟา เอม 6 และเชอปะทชนวน เอม 7 เมอผสมกบตวลดความไวแลวนามาใชเปนดนชวยขยายการระเบด ดนขยายการระเบด ดนระเบด และดนระเบดทาลาย สวนใหญใชสาหรบทาวตถระเบดชนดผสม เชน คอมโปซชน เอ บ และซ มความเรวในการระเบด 27,394 ฟตตอวนาท RDX ประมาณ 83 % ผสมกบขผงหรอวสดทสามารถทาใหมการปนเปนกอนไดงายอก 17 % เรยกวา “ระเบดซโฟร” (C-4) เปนวตถระเบดทใชเพอการทหาร

2.5.2.5. Trinitrophenylmethylnitramine (Tetryl) มลกษณะเปนผงละเอยดหรอเปนผลกสเหลองออน ไมมกลน สามารถจดระเบดไดดวย ไฟ การเสยดส หรอการกระแทก ใชมากในสงครามโลกครงท 2 ใชสาหรบทาดนระเบดและทาวตถระเบดชนดผสมสาหรบใชเปนดนระเบดหรอดนระเบดทาลาย เปนวตถระเบดทมความไวและอานาจการระเบดมากชนดหนง มพลงการระเบดสงกวา TNT แตไมคอยเสถยรเทากบ TNT ทาใหมการใชในทางทหารนอยกวา อยางไรกตามทงเททรลและวตถระเบดชนดผสมทมเททรลอยดวยกาลงเปลยนมาใชวตถระเบดชนดผสมทม

RDX และ PETN เปนสวนประกอบซงมกาลงการระเบดและอานาจการฉกขาดมากกวา ปจจบนนยมใชเปนวตถดบในการผลตเชอปะทและใชในการกระตนระเบดแรงสงชนดอน (Standard

booster explosive)

2.5.2.6. ไนโตรกลเซอรน [Nitroglycerin (C3H5N3O9): NG] เปนวตถระเบดแรงสงทมกาลงการระเบดมากชนดหนง พอ ๆ กบ RDX และ PETN มลกษณะเปนของเหลวหากบรสทธจะใสไมมส ไมละลายนา แตละลายไดในแอลกอฮอล ใชเปนวตถระเบดหลกของไดนาไมทพลเรอน ไนโตรกลเซอรนมความไวมากและมผลกระทบกระเทอนตออณหภมทรอนจดหรอหนาวจด เนองจากความไวและความยากลาบากในการหยบยกขนยายของไนโตรกลเซอรน จงไมนามาใชเปนวตถระเบดในราชการทหาร และไดนาไมทของพลเรอน

2.5.2.7. ดนดา (Black power) เปนวตถระเบดและดนสงกระสนเกาแก

โดยเปนสวนผสมของถาน ดนประสว และกามะถน ดนดามกใชในการทาฝกแคเวลา ดนทวเพลงหรอดนจด และดนนาระเบดบางชนด

สำนกหอ


15

2.5.2.8. เททรตอล (Tetrytol) เปนวตถระเบดชนดผสมระหวางเททรลกบ

TNT ในอตราสวน 75:25 ใชเปนดนระเบดทาลาย มกาลงการระเบดและอานาจการฉกขาดสงกวา TNT แตมความไวนอยกวาเททรล

2.5.2.9. คอมโปซชนเอ 3 (Composition A3) เปนสวนผสมของ RDX 91

% และขผง 9% ซงเปนตวฉาบหมอนภาคของ RDX และเปนตวลดความไว ทาหนาทเปนตวยด

(Binder) มทใชเปนดนขยายการระเบดของดนโพรง และบงกาโลตอรปโดรนใหม นอกจากนกใชเปนดนระเบดของกระสนระเบดชนดพลาสตก

2.5.2.10. แอมมาตอล (Ammatol) เปนสวนผสมของแอมโมเนยมไนเตรตกบ TNT ซงไดนามาใชเปนดนระเบดแทน TNT โดยใชในอตราสวน 80 - 20 (แอมโมเนยมไนเตรต

80 % กบ TNT 20 %) มใชในบงกาโลตอรปโดแบบเกา เนองจากแอมมาตอลมแอมโมเนยมไนเตรตเปนสวนผสม จงเกดการดดความชน ในการบรรจจาเปนตองเกบไวในภาชนะทมผนกกนความชน

ซงถาบรรจไวในหบหอไดเปนอยางดกอาจเกบรกษาแอมมาตอลไวไดนาน โดยไมทาใหความไว

อานาจการฉกขาด และความคงทนเปลยนไป

2.5.2.11. คอมโปซชนบ (Composition B) เปนวตถระเบดชนดผสมระหวาง RDX 60%, TNT 39% และขผง 1 % มความไวมากกวา TNT และเนองจากมความไวในการปะทและอานาจฉกขาดสงจงนามาใชเปนดนระเบดของดนโพรง (Shaped charge)

2.5.2.12. คอมโปซชนซ 2 และ ซ 3 (Composition C2, C3) เปนวตถระเบดชนดผสมประกอบไปดวย RDX 80 % กบสารปนไดประเภทวตถระเบด 20 % (TNT กบวตถระเบดอน) ตอมาไดผลตซ 3 ออกมาใชแทน ซ 2 ประกอบดวย RDX 77 % กบสารปนไดประเภทวตถระเบด 23 % (TNT เททรล ไนโตรเซลลโลส และอน ๆ) ดนระเบดทงสองชนดนมเนอออนและสามารถปนไดในชวงอณหภม -20 องศาฟาเรนไฮต ถงมากกวา 125 องศาฟาเรนไฮต ใชเปนดนระเบดทาลายเพราะมความเรวในการปะทและอานาจการฉกขาดสง เหมาะในการใชทางานใตนาเพราะแทงดนระเบดไมละลายนา เกบรกษาไดในอณหภมทสงกวา 120 องศาฟาเรนไฮต

2.5.2.13. คอมโปซชนบ 4 (Composition 4) เปนวตถระเบดชนดผสมประกอบไปดวย RDX 60 %, TNT 39.5% และแคลเซยมซลเกต (Calcium silicate) 0.5 % ใชเปนดนระเบดของบงกาโลตอรปโด และดนโพรงรนใหม

2.5.2.14. คอมโปซชนซ (Composition C4) เปนวตถระเบดชนดผสมประกอบไปดวย RDX 91% กบสารปนไดทไมใชวตถระเบด 9 % ใชแทนคอมโปซชน ซ 3 ในการทาลาย และใชทาหลอดดนระเบด มอานาจการฉกขาดดกวาคอมโปซชน ซ 3 และปนไดในชวง

สำนกหอ


16

อณหภมมากกวา (-70 องศาฟาเรนไฮตถง 170 องศาฟาเรนไฮต) มความคงทนกวา และถกนาเซาะกรอนไดนอยกวาเมอใชทาลายใตนา 2.5.2.15. เพนโตไลท (Pentolite) เปนสวนผสมระหวาง PETN กบ TNT

ในอตราสวน 50:50 ใชเปนดนขยายการระเบดของดนโพรงบางแบบ

2.5.2.16. ไดนาไมท (Dynamites) ไดนาไมทสวนมากมไนโตรกลเซอรนปนอยดวยยกเวนไดนาไมททางทหาร กาลงการระเบดและความไวของไดนาไมทขนอยกบปจจยหลายอยางรวมทงปรมาณของไนโตรกลเซอรนทมอย ใชในการระเบดทว ๆ ไปและในการระเบดทาลายไดแก การระเบดกวาดลางพนท ขดหลมและค และการระเบดหน

2.5.2.17. ไดนาไมททางทหาร (Military dynamite) เปนสวนผสมระหวาง

RDX 75 %, TNT 15 % สารปนไดและตวลดความไว 10 % มกาลงเทยบเทาไดนาไมทพลเรอน 60

% ไมมไนโตรกลเซอรนผสมดวย จงทาใหมความคงทนมากกวา ปลอดภยในการเกบรกษา และการหยบยกกวาไดนาไมทพลเรอน

2.5.3. คณสมบตของวตถระเบดทใชในทางทหาร (Military explosive property)

วตถระเบดทเหมาะสมสาหรบใชปฏบตการทางทหารจะตองมคณสมบตและลกษณะทเปนมาตรฐานและเลอกใชไดตามความเหมาะสม ดงน

2.5.3.1. ไดจากวตถดบทหาไดงายและผลตไดในราคาถก

2.5.3.2. สามารถใชในอากาศชน หรอใตนาได

2.5.3.3. มอานาจการฉกขาดและพลงงานศกยเพยงพอสาหรบการใชงาน 2.5.3.4. มความหนาแนนมาก

2.5.3.5.มความคงทนดสามารถเกบรกษาไวไดนานในทกสภาพอากาศตงแต -80 องศาฟาเรนไฮต ถง 165 องศาฟาเรนไฮต

2.5.3.6. ไมไวตอแรงกระแทกหรอเสยดสจนเกนไปนก และตองจดดวยตวจดอยาง งาย ๆ ได

2.5.3.7. มความเปนพษนอยทสด

2.5.3.8. มรปรางและขนาดเหมาะสมแกการบรรจหบหอ เกบรกษา ขนยาย และใชงาน

สำนกหอ


17

2.6. วตถระเบดแสวงเครอง (Improvised explosive device; IED) ระเบดแสวงเครอง คอ ระเบดทผกอการรายประดษฐขนมาเองเพอใชในจดประสงคใดจดประสงคหนง เปนวตถระเบดทเกดจากการนาเอาสารเคมและอปกรณทหาไดงายและใกลตวในพนทนน ๆ มาทาเปนวตถระเบด ทาใหระเบดแสวงเครองไมมรปแบบทแนนอน ไมมสญลกษณ หรอรปแบบตวอกษรใด ๆ แสดงใหเหนวาเปนวตถระเบด ซงสามารถจาแนกไดเปนระเบดแสวงเครองแบบถอ-พกพาได หรอแบบกระเปาเอกสาร ระเบดแสวงเครองแบบพลชพ และระเบดแสวงเครองทตดไวกบรถยนต (Vehicle borne-Improvised explosive device: VBIED) หรอคารบอมบ (Car bomb) 2.6.1. การทางานของวตถระเบดแสวงเครอง มลกษณะการทางาน 3 ระบบ (สทธชย โกศล 2552) คอ

2.6.1. .ระบบสารเคม เปนการใชสารเคมมาทาใหเกดการทางานของระเบด ซงเปนวธทไมนยมใชเพราะขนตอนการประดษฐยงยากและเปนอนตรายกบตวผประดษฐเนองจากไมสามารถควบคมเวลาในการระเบดไดแนนอน

2.6.1.2. ระบบกลไก เปนการใชอปกรณทางกลตาง ๆ เชน แรงดง แรงกด แรงดด หรอแรงตกกระทบมาทาใหเกดการทางานของระเบด นยมใชกบการระเบดทมงสงหารตวบคคลเพราะตองอาศยสงตาง ๆ ภายนอกมากระทาตออปกรณ ระเบดจงจะทางาน

2.6.1.3. ระบบไฟฟา ใชอปกรณทางไฟฟาและอเลคทรอนคสมาทาใหเกดการทางานของระเบด เปนระบบทนยมใชมาก เนองจากสามารถกาหนดเวลาและควบคมการทางานไดแนนอน รวมถงควบคมการทางานในระยะไกลได และสามารถออกแบบไดซบซอนและตอบสนองความตองการของผประดษฐไดหลายรปแบบ 2.6.2. ขนตอนการทางานของวตถระเบดแสวงเครอง

เมอสวนประกอบทงหมดถกเชอมตอกนเปนวงจรตามลาดบของการระเบด (ภาพท 5) การทางานของวตถระเบดแสวงเครองจะเรมขนอยางเปนลกโซ เรมจากเมอระบบสวทชควบคมมการถกกระตนใหทางานกจะไปทาการปลอยวงจรไฟฟาจากแหลงกาเนดไฟฟา เชน แบตเตอร สงผลใหแบตเตอรจายกระแสไฟผานสายไฟทอยบรเวณปลายหลอดของตวเชอปะทไฟฟา ซงมหนาทเปนสะพานไฟใหกบดนเรมการจดระเบด (Primary charge) ไดแก Lead azide,

Lead styphnate, Mercury fulminate หรอ ASA ทบรรจอยภายในตวเชอปะทไฟฟานเกดการระเบดขน (ภาพท 4) สงผลตอใหดนระเบดสวนลาง (Base charge) ซงเปนวตถระเบดชกนามกนยมใช RDX, PETN หรอ Tetyl ทเปนดนระเบดแรงสง (High explosive) เกดการระเบดตาม แรงระเบดจาก

สำนกหอ


18

วตถระเบดชกนาในเชอปะทไฟฟาจะกระตนใหวตถระเบดแรงสงในสวนของดนขยายการระเบด เชน Dynamite, Emulsion, Anzomex เกดการระเบดขน และแรงระเบดจากวตถระเบดแรงสงจะกระตนใหวตถระเบดหลก เชน ANFO หรอ TNT เกดการระเบดขนในทสด

ภาพท 2 องคประกอบภายในเชอปะทไฟฟา ทมา : วตถระเบดสาหรบงานเหมองแรและเหมองหน [ออนไลน], เขาถงเมอ 20 มกราคม 2555.

เขาถงไดจาก http://www.mne.eng.psu.ac.th/knowledge/student/equipment/explosive.htm

ภาพท 3 ลาดบในการระเบด

สำนกหอ


19

2.7 สารระเบด RDX, PETN และ TNT

2.7.1 สาร Trinitrotoluene หรอ TNT

ภาพท 4 โครงสรางทางเคมของสาร TNT

สาร TNT หรอในชอ 2,4,6-Trinitrotoluene หรอ Trinitrotol กเรยก เปนสารประกอบทางเคมทมสตรโมเลกลเปน C7H5N3O6 เปนสารทมโครงสรางอยในกลม Nitroaromatics มนาหนกโมเลกล 227.13 g/mol ลกษณะเปนผลกสขาวจนถงสเหลองออน ไมมกลน หลอมละลายกลายเปนของเหลวไดทอณหภม 81°C มจดเดอด 295°C สาร TNT ไมละลายในนา แตละลายในแอลกอฮอล อเทอร เบนซน คารบอนไดซลไฟด อะซโตน และตวทาละลายอน ๆ มความหนาแนน 1.654 g/cm3 มอตราการระเหยในความดนบรรกาศ 25°C เทากบ 7.1X10-6 ppt

TNT เปนสารเคมทใชเปนวตถระเบดและสวนผสมของวตถระเบดแรงสง (Explosive material) หลายชนดทงในทางทหาร (Military explosive) และใชในทางการคา (Commercial explosive) ทงในงานเหมองหนและกจกรรมทางเหมองแร โดยมชอเรยกในทางการคาวา Trilite, Tolite, Trinol, Trotyl, Tritolol, Tritone, Trotol และ Triton เปน Secondary

explosive ในประเภท High explosive สารระเบด TNT ถกใชครงแรกในระหวางสงครามโลกครงท 1 และยงคงใชมาถงปจจบน เหตท TNT จดอยใน Secondary explosive เพราะมความไวในการจดตาและตองการตวจดไฟถงจะสามารถเกดการระเบดได TNT สามารถใชเปนตวขยายการระเบดหรอตวใหกาลงการระเบดสาหรบเปนระเบดแรงสง ทาการระเบดอาคาร สงกอสราง และใชในกอการราย สาร TNT อาจถกนาไปผสมกบสารระเบดอน ๆ เชน RDX และ HMX และเปนสวนประกอบของสารระเบด

สำนกหอ


20

หลาย ๆ ชนด เชน Amatol, Pentolite, Tetrytol, Torpex, Tritonal, Picratol, Ednatol และประเภท Composition ตาง ๆ ขอดของสารระเบด TNT คอความปลอดภยในการนาไปใช การขนสง เคลอนยาย เกบรกษา ใหอานาจในการทาลายสง มความคงทน สามารถใชกบสารระเบดอน ๆ ได และมจดหลอมเหลวตา โดยทวไปจะสามารถจดระเบดไดโดยการใชเชอปะท (Detonator) เทานน และเนองจาก TNT เปนวตถระเบดทมพษและสามารถตดไฟได การขนสงจงตองใหมการทาใหชมดวยนาอยางนอย 10 % ของนาหนกสารและตองมเครองหมาย “วสดไวไฟ” ตดไวอยางชดเจน

TNT ทมการผลตทไดมาตรฐานจะมเสถยรภาพมากกวาไนโตรกลเซอร

(Nitroglycerine) มความปลอดภยจากการเสยดส การกระแทก และไมมการดดความชนจงเกบไวไดนานกวา แตหากทาปฏกรยากบสารประกอบของธาตหมท1 (Alkalis) จะทาใหไมเสถยรและงายตอการระเบดไดดวยความรอนหรอการกระแทก ในการผลตสาร TNT หากสารมความบรสทธมาก จะไดผลกสขาวจนถงเหลองออน จดเปนสารเกรด A (จดหลอมเหลว 80.6°C) หากสารทไดมความบรสทธตา สของสารจะเขมมากกวาอาจมสนาตาลจดเปนสารเกรด B (จดหลอมเหลว 76°C) สาร TNT มความเปนพษ จากผลการทดลองทางทหารพบวาผคนทสมผสกบดนทปนเปอน TNT มาก ๆ อาจมผลทาใหเปนโรคโลหตจาง โรคไต ภมคมกนโรคลดลง การสดดมกลนของมนทาใหมอาการปวดหว การสมผสทาใหเกดการระคายเคองผวหนง และลดความสามารถในการสบพนธในเพศชาย

สำนกหอ


21

2.7.2. สาร Pentaerythritol tetranitrate หรอ PETN

ภาพท 5 โครงสรางทางเคมของสาร PETN

PETN หรอทเรยก Corpent และ Pentrite เปนสารประกอบทางเคมทมสตรโมเลกลเปน C5H8N12O4 เปนสารอนนทรยจดอยในกลมเดยวกบสาร Nitrocellulose (NC), Nitroglycerin (NG) และ Ethylene Glycol dinitrate (EGDN) เปนสารสงเคราะห โดยการสงเคราะห PETN นใชกระบวนการ ICI Method โดยม Pentaerythritol เปนสารตงตนทาปฏกรยากบ Nitric acid ทเขมขน โดยม Sulfuric acid เรงปฏกรยา ม by-products เปนสาร Sulfonate ทไมเสถยร

C(CH2OH)4 + 4HNO3 → C(CH2ONO2)4 + 4H2O

มการคนพบ PETN เปนครงแรกในป ค.ศ. 1901 นยมใชเปนวตถดบในการผลตเชอปะท โดยใชเปนประจลาง (Base charge) ใชทาสายชนวนระเบด (Detonating cords) และใชสาหรบกระตนการระเบดแรงสงชนดอน (Cast boosters) มลกษณะเปนผงสขาวจนถงสเทาออนไมละลายนาแตละลายไดในแอลกอฮอล อเทอร อะซโตน หรอเบนซน มอตราการระเหยทความดนบรรยากาศ 25°C เทากบ 25 1.4X10-8 ppt เปน Secondary explosive ในประเภท High explosive จดอยในกลม Nitrate Ester ซงเปนวตถระเบดทเสถยรและมประสทธภาพสงมากทสดชนดหนงมกใชผสมกบวตถระเบดแรงสงชนดอน เชน RDX ในทางทหารใชทาระเบดพลาสตก มความเรวในการระเบด 27,200 ฟตตอวนาท

ประโยชนทางการแพทย สาร PETN นใชเปน Vasodilator เหมอนกบ Nitroglycerin ใชในการรกษาโรคหวใจ

สำนกหอ


22

2.7.3. สาร Cyclotrimethylenetrinitramine หรอ RDX

ภาพท 6 โครงสรางทางเคมของสาร RDX

RDX หรอในชอวา Research development explosive มชอทางเคม คอ 1,3,5-

Trinitro-1,3,5-triazacyclohexane หรอชอทรจกทวไป คอ Cyclonite และ Hexogen มโครงสรางเปนรปวงแหวน มสตรทางเคม ไดแก C3H6N6O6 มนาหนกโมเลกล 222.117 g/mol ลกษณะของ RDX

เปนผงผลกสขาว มไนโตรเจนประกอบอย 37.84% จะเกดการสลายทอณหภม 170 °C และหลอมละลายท อณหภม 205.5 °C มความหนาแนน 1.806 g/cc มความเสถยรมากทอณหภมหอง ความสามารถในการละลายนาไดนอย อตราการระเหยตาโดยในความดนบรรยากาศท 25°C มอตราการระเหย 4.6X10-9 ppt (Krausa 2008) สารระเบด RDX เปน Secondary explosive ในประเภท High explosive

(Hallowell 2008) อยในกลม Cyclic nitramines ใชทาเปนประจลาง (Base charge) ของเชอปะท (Blasting caps) ทาสายชนวนระเบด (Detonating cords) เพอใชกระตนสารระเบดแรงสงชนดอน รวมถงใชเปนดนสวนบรรจหลกสาหรบบรรจเชอปะทไฟฟา เอม 6 และเชอปะทชนวน เอม 7 หรอเมอผสมกบตวลดความไวแลวนามาใชเปนดนชวยขยายการระเบด ทาดนขยายการระเบด (Booster) ดนระเบด และดนระเบดทาลาย มความเรวในการระเบด 27,394 ฟตตอวนาท โดยสวนใหญใชสาหรบทาวตถระเบดชนดผสม ไดแก Composition A, Composition B, Composition C,

Composition D, HBX, H6 และ C4 ทนาสารระเบด RDX ผสมกบสารระเบดอน ๆ รวมกบขผงหรอวสดทสามารถทาใหมการปนเปนกอนไดงายในอตราสวนตาง ๆ ซงเปนวตถระเบดทใชเพอการทหาร เปนตน นอกจากนยงมประโยชนทางดานการรกษาโรค โดยสามารถใชทายารกษาโรคทอปสสาวะอกเสบ เรยกวา “Methenamine” และใชประโยชนในอตสาหกรรมผลตพลาสตก และอตสาหกรรมยางอกดวย

สำนกหอ


23

ตารางท 2 แสดงตวอยางสารระเบด

ชอสามญ : Nitrobenzene

สตรเคม : C6H5NO2 นาหนกโมเลกล : 123.06 g/mol

Flash point : 88 C

ชอสามญ : 2-Nitrotoluene

สตรเคม : C7H7NO2 นาหนกโมเลกล : 137.136 g/mol Melting point : -9.3°C


สตรเคม : C7H7NO2 นาหนกโมเลกล : 137.136 g/mol Melting point : 16.1 °C


สตรเคม : C7H7NO2 นาหนกโมเลกล : 137.136 g/mol

Melting point : 51.7 °C

ชอสามญ : Pentaerythrite

Tetranitrate

(PETN)

สตรเคม : C5H8N12O4 นาหนกโมเลกล : 136.14 g/mol


สำนกหอ


24

ตารางท 2 (ตอ) ชอสามญ : Nitroglycerine

สตรเคม : C3H5N3O9 นาหนกโมเลกล : 227.09 g/mol Melting point : 14 °C

ชอสามญ : 1,3-Dinitrobenzene


Melting point : 88 °C

ชอสามญ : 2,6-Dinitrotoluene

สตรเคม : C7H6N2O4

นาหนกโมเลกล : 182.13 g/mol


ชอสามญ : 2,4-Dinitrotoluene



ชอสามญ : 1,3,5-Trinitrobenzene



สำนกหอ


25

ตารางท 2 (ตอ) ชอสามญ : 2,4,6, - trinitrotoluene

(TNT)


นาหนกโมเลกล : 214.1 g/mol Melting point : 80.35 °C

ชอสามญ :

Cyclotrimethylenetrinitramine

(RDX) สตรเคม : C3H6N6O6



ชอสามญ : 3,5-Dinitroaniline




ชอสามญ : 2-Amino-4,6-dinitrotoluene



ชอสามญ : Tetryl




สำนกหอ


26

2.8. การตรวจหาวตถระเบด (Explosive detection) การตรวจหาวตถระเบดม 3 รปแบบ (Krausa 2008) คอ

2.8.1 Bulk explosive เปนการตรวจหาวตถระเบดโดยอาศยการตรวจหาชนสวนของวตถระเบดหรอสวนประกอบทอยในลกระเบด เชน นาฬกา สวตช วตถระเบด ชนวน เศษโลหะ (Nut and bolt) ดวยเทคโนโลยตาง ๆ เชน เครอง X-ray หรอการตรวจหาวตถระเบดดวยเทคโนโลยนวเคลยรซงจะเนนถงการตรวจคณลกษณะของสารพษ (Material characterization) ทเปนองคประกอบอยในวตถระเบดนน เชน การตรวจหาโลหะหนก การหาโครงสราง โมเลกล โครงสรางผลก หรอการหาความหนาแนนของธาตไนโตรเจน คารบอน และออกซเจน เปนตน

2.8.2. Shape เปนการตรวจหาวตถระเบดโดยการอาศยคลนแมเหลกหรอพลงงานของสารระเบดทไดปลดปลอยออกมาจากตวของสารระเบดเอง แลวใชเครองมอทใชหลกการตรวจจบพลงงานเหลาน เชน เครองทใชหลกการทาง UV, IR และ Radar

2.8.3. Vapor phase เปนการตรวจหาวตถระเบดจากไอระเหยของสารระเบด ซงองคประกอบสาคญของสารระเบดมกจะเปนสารระเหย (Volatile compound) ซงจะมไอระเหยออกมาขางนอกหรอตดอยตามผวของวตถระเบดหรอภาชนะทหมหอ สามารถใชเทคโนโลยในการตรวจวเคราะหหาสารระเบดเหลานได

สำนกหอ


27

ภาพท 7 การตรวจหาวตถระเบด 3 รปแบบ ทมา : Michael Krausa, “Chance Of and Demands on Chemical Vapor Explosives Detection,”

Fraunhofer-Institut Chemische Technologie, 2008.

2.9 เทคโนโลยในการตรวจหาวตถระเบด

เทคโนโลยทนามาใชตรวจหาวตถระเบดในทนาเชอถอและใชไดผลในปจจบน มอย 2

แบบ (สมพร จองคา 2004) คอ

2.9.1. เทคโนโลยนวเคลยร

เปนการตรวจหาวตถระเบดแบบ Bulk explosive ทอาศยการตรวจหาชนสวนทประกอบอยในลกระเบด เชน นาฬกา สวตช วตถระเบด ชนวน เศษโลหะ (Nut and bolt)

ดวยเทคโนโลยนวเคลยร การตรวจหาวตถระเบดโดยวธนวเคลยรเนนถงการตรวจคณลกษณะของสารพษ (Material characterization) ทเปนองคประกอบอยในวตถระเบดนน ๆ เชน การตรวจหาโลหะหนก การหาโครงสรางโมเลกล โครงสรางผลก หรอการหาความหนาแนนของธาตไนโตรเจน คารบอน และออกซเจน เปนตน โดยวธการทางนวเคลยรทใชไดแก

สำนกหอ


28

กกกกกกกกกกกก2.9.1.1 Electron spin resonance (ESR)

กกกกกกกกกกกก2.9.1.2. Nuclear quadrupole resonance (NQR) กกกกกกกกกกกก2.9.1.3. Nuclear magnetic resonance (NMR)

กกกกกกกกกกกก2.9.1.4. X-Ray fluorescence (XRF)

กกกกกกกกกกกก2.9.1.5. X-Ray absorption (XRA)

กกกกกกกกกกกก2.9.1.6. X-Ray diffraction (XRD)

กกกกกกกกกกกก2.9.1.7. Gamma ray absorption (GRA) กกกกกกกกกกกก2.9.1.8. Thermal neutron activation (TNA)

กกกกกกกกกกกก2.9.1.9. Fast neutron activation (FNA)

2.9.2. เทคโนโลยการวเคราะหไอระเหย

องคประกอบสาคญของวตถระเบดมกจะเปนสารระเหย (Volatile

compound) ซงจะมไอระเหยออกมาขางนอกหรอตดอยตามผวของวตถระเบด ภาชนะทหมหอ และวสดทมการสมผสกบสารระเบดนนโดยตรง เชน นามนของ Nitroglycerin และ Ethylene glycol

dinitrate ทมความสามารถในการระเหยอยางรวดเรวในระดบหนงในลานสวน (Part per million;

ppm) จะสงกลนเฉพาะตวออกมา ทาใหสามารถใชเครองมออยางงาย ๆ มาชวยในการตรวจได หรอใชสนขชวยดมกลนได สาหรบการตรวจกลนหรอไอระเหยตอสารประกอบชนดอนทมอตราการระเหยนอยจาเปนตองใชเครองมอทมประสทธภาพสงมาก เชน การตรวจวดไอระเหยจาก

Dinitrotoluene และ TNT ซงมอตราการระเหยเพยงหนงในพนลานสวน (Part per billion; ppb) หรอ

Hexogen และ Nitropenta ทมอตราการระเหยเพยงหนงในลานลานสวน (Part per trillion; ppt)

นอกจากอตราการระเหยของสารอาจนอยแลว การหมหอดวยพลาสตกหรอเสอผาจะทาใหอตราการแพรของสารระเหยออกมาชาลงอกดวย จงเปนอปสรรคตอการตรวจวดและเมออยรวมกบสารอนทมการสงกลนหรอไอระเหยเชนเดยวกน เชน นาหอม สบ ผลไม หรออาหารบางชนด อาจทาใหเครองตรวจวดดงกลาวตรวจผดไดเชนกน โดยเทคโนโลยการวเคราะหกลนหรอไอระเหยจากวตถระเบดทไดทาการศกษามอย 4 ชนด คอ

2.9.2.1. Mass spectroscopy (MS) เปนเครองมอตรวจวดระเบดทมความไวสง สามารถวเคราะหสารพวก Nitrate esters ทงหลายได เชน Ethylene glycol dinitrate,

Nitroglycerin หรอ Nitropenta แตมขอเสยคอราคาแพงและไมสามารถจาแนกชนดของสารทเปนวตถระเบดไดบางชนด เชน Ammonium nitrate เปนตน

สำนกหอ


29

2.9.2.2. Ion mobility spectrometry (IMS) เปนวธทมความไวในการตรวจวดสารระเบด โดยการวดสารอนทรยทจบกมอเลกตรอน เชน สารประกอบพวกไนโตรหรอ Peroxides ดวยวธการรวมกนระหวางการแตกตวเปนไอออนลบของสารพวก electronegative

species กบการวดระยะทไอออนเคลอนไปจากตาแหนงเดม (Evaluated drift conditions) 2.9.2.3. Gas chromatography (GC) มการพฒนาจากเดมทมการวดอยางลาชาโดยการทาใหระยะของทอ (Column) สนลง เพมอตราไหลของกาซดวยการเพมอณหภมอยางรวดเรวและเสมอภาค (isothermally) มกใชรวมกบการตรวจวดดวยวธ Electron capture (EC)

เครองมอชนดนมความไวในการวดสารประกอบพวก Chlorides, Esters และ Nitro

2.9.2.4. Chemiluminescence detection (CLD) อาศยวธการทาใหสารประกอบทอยในวตถระเบดพวก Nitro หรอ Nitroso ถกความรอนสงแลวจะกลายเปนพวกไนโตรเจนออกไซด เมอนาไปรวมกบโอโซนจะกลายเปน NO2 ทอยในสภาวะตนตวและมการคายพลงงานแสงสเหลองออกมา (ความยาวคลน 600 nm) และสามารถทาการวดแสงนได

2.9.2.5. Isotope ratio mass spectrometry (IRMS) อาศยการวดอตราสวนไอโซโทปของธาตเบา เชน 13C/12C, 18O/16O, D/1H, 15N/14N และ 34S/32S อตราสวนไอโซโทปของธาตนนวดไดจากการเปรยบเทยบกบคาไอโซโทปมาตรฐานเสมอเพอไมใหเกดความผดพลาดในการวด และสารมาตรฐานนนกคอ VDPB สาหรบวดคารบอน, V-CDT สาหรบวดซลเฟอร, VSMOW สาหรบวดออกซเจนและไฮโดรเจน และ laboratory air สาหรบวดไนดตรเจน

เทคโนโลยการวเคราะหกลนหรอไอระเหย เหมาะสาหรบการตรวจวเคราะหวตถระเบดทประกอบดวยสารอนทรยและสารพวกทเปนไอระเหยไดเทานน และอาจมการวเคราะหผดพลาด เมอวตถชนด Nitroaromatic ปนอยดวย หรอสารทมกลนตามธรรมชาต เชน นาหอม สบ ผลไม และอาหาร เปนตน สารระเหยบางอยางอาจซกซอนในถงพลาสตกไดอยางมดชด เชน พวก Hexogen และ Nitropenta จงทาใหยากตอการตรวจพบ

สำนกหอ


30

ตารางท 3 แสดงการเปรยบเทยบเทคนคทใชในการตรวจหาวตถระเบด

นวเคลยร วเคราะห ชนดวตถระเบด

NMR, NQR, ESR โครงสรางของสาร สารอนทรย

X-ray absorption โลหะหนก ความหนาแนน สารอนทรย สารอนนทรย

X-ray fluorescence โลหะหนก สารอนนทรย

X-ray diffraction โครงสรางผลก ของแขง

X-ray absorption ความหนาแนนไนโตรเจน สารอนทรย สารกลมไนโตร

สารอนนทรย

Thermal neutron

activation ความหนาแนนไนโตรเจน

สารอนทรย สารกลมไนโตร

สารอนนทรย เกลอไนเตรท

Fast neutron activation ความหนาแนนไนโตรเจน

ออกซเจน และคารบอน

สารอนทรยไนโตร

สารอนทรย

การวเคราะหไอระเหย วเคราะห ชนดวตถระเบด

MS โครงสรางโมเลกล สารอนทรย

IMS การเคลอนตวของอออน โมเลกล สารอนทรย

GC + EC โปรตอนแสง และ Electron affinity สารอนทรย

GC + CLD โปรตอนแสงสเหลองของไนโตรเจน

สารอนทรยไนโตร

ทมา : สมพร จองคา, “การตรวจวตถระเบดระเบดดวยวธนวเคลยร,” เอกสารขาวสานกงานพลงงานปรมาณเพอสนต 10, 3 (กรกฎาคม – กนยายน 2538): 8-9.

สำนกหอ


31

2.10 Ion Mobility Spectrometry (IMS)

ภาพท 8 หลกการของ Ion mobility spectrometry

ทมา : Smiths Detection, Ion Mobility Spectrometry [Online], accessed 20 February 2012.

Available from http://www.smithsdetection.com/IMS.php

หลกการทางานของเทคโนโลย Ion mobility spectrometry (IMS) อาศยตวอยางทเปนของแขงหรอของเหลว โดยตวอยางจะถกความรอนทาใหเปลยนสถานะกลายเปนไอระเหย แลวเคลอนทไปยงสวนของ Reaction region ดวยลมหรออากาศแหงทสะอาด ในสวนของ Reaction

region จะมสารกมมนตภาพรงสออน ๆ ไดแก Nickel 63 (63Ni) beta emitter ทาหนาทเปนตวเปลยนไอระเหยของสารใหเปนไอออน โดยอยในรปของไอออนบวกและไอออนลบจากการชนกนของอนภาคเบตา (Beta particle) กบกาซของตวอยางทลอยอย ไอออนของสารระเบดจะถกเปลยนใหอยในรปของไอออนลบ สวนสารเสพตดจะอยในรปของไอออนบวก ใน IMS จะมสนามไฟฟาทใชวดระยะทางในการเคลอนทของสาร คณสมบตของขวไฟฟาของสนามไฟฟานจะเปนบวกหรอลบขนอยกบชนดของสารทนามาทดสอบ ไอออนของขวทถกตองในการทดสอบจะเคลอนทจาก Reaction region ไปยง Drift region โดยการเปดออกของสวน Gating grid ชวขณะเพอใหไอออนทถกตองเคลอนทผานเขาไป ไอออนทหลากหลายจะใชเวลาในการเคลอนทไดแตกตางกนตามลกษณะความสามารถหรอความเรวในการไปถงตว Collector electrode โดยขนกบขนาด รปราง

สำนกหอ


32

และมวลของสาร ดงสเปคตรมในการเคลอนทหรอพลาสมาแกรมภาพท 11 แสดงถงไอออน X ซงเคลอนทมาถงขว Electrode กอนแสดงวามระยะทางในการเคลอนทสนและมมวลนอย

ภาพท 9 IMS Detector Output as a Function of a Drift Time

ทมา : Smiths Detection, “IONSCAN Operator’s Manual,” (30 October 2002):7.

เครองมอตรวจวเคราะหละอองไอออนของสารระเบด เชน C4, TNT, RDX หรอ SEMTEX

ทอาศยเทคโนโลย Ion mobility spectrometry (IMS) ในการตรวจวเคราะห มหลกการตรวจคอการเหนยวนาละอองไอออนเหลาของสารเหลาน แลวทาการยงละอองไอออนออกไปเพอวดระยะในการวงไป-กลบของละอองไอออน แลวทาการเชคระยะเวลาในการวงไป-กลบกบฐานขอมลวาละอองไอออนนเปนระเบดหรอไม และเปนระเบดชนดไหน โดยปจจบนมอยหลายแบบ ไดแก

2.10.1. เครองตรวจวเคราะหรองรอยสารระเบด (Trace detection) ไดแก เครอง IONSCAN 500DT, IONSCAN 400B และ IONSCAN-LSTM เปนเครองตรวจหารองรอยวตถระเบดทมขนาดใหญ สามารถตรวจสอบไดทงสารระเบดและสารเสพตด โดยตวเครองจะมฐานขอมลของสารชนดตาง ๆ อย ในขนตอนการตรวจวเคราะหตองอาศยแผน Swab ไปปายหรอเชดบรเวณทตองสงสยวามสารนน ๆ อย แลวนาแผน swab นนมาใสเครองไอออนสแกน จากนนรอใหเครองทาการวเคราะหออกมาวาสารตองสงสยเปนสารชนดไหน

สำนกหอ


33

โดยเครองไอออนสแกนแบบตงโตะนเปนเครองตรวจสารระเบดเบองตน (Screening test) และสามารถทจะนาไปใชตรวจในพนทตองสงสยได

(A) (B)

ภาพท 10 เครองไอออนสแกน Smith detection รนตาง ๆ Ionscan 400B (A) และIonscan 500DT

(B) ทมา : Smiths Detection, IONSCAN [Online], accessed 20 February 2012. Available from

http://www.smithsdetection.com/eng/IONSCAN.php

2.10.2. เครองตรวจวเคราะหสารระเบดแบบพกพา (Portable equipment) ไดแก เครอง SABRE EXV และ SABRE 4000 เปนเครองตรวจระเบดทมขนาดเลก นาหนกประมาณ 4 กโลกรม มแบตเตอรทสามารถนามาชารจใหมได อาศยหลกการ IMS

ในการตรวจวเคราะห สามารถบอกชอสารทตรวจพบไดทนทผานหนาจอ LCD บนตวเครอง

ภาพท 11 เครองตรวจวเคราะหสารระเบด SABRE 4000

ทมา : Smiths Detection, SABRE 4000 [Online], accessed 20 February 2012. Available from

http://www.smithsdetection.com/eng/sabre_4000_1.php

สำนกหอ


34

2.10.3. เครองตรวจวเคราะหสารระเบดแบบประตเดนผาน (Walk-Through) ไดแก เครอง Sentinal II ใชหลกการ IMS ในการตรวจวเคราะห โดยสามารถตรวจหาสารระเบดทอาจจะปนเปอนมากบตวบคคล หรอสงของได หากเมอบคคลหรอสงของเหลานนผานประตแลวเครองจะเตอนผลและแสดงชนดของสารทนท

ภาพท 12 เครองตรวจวเคราะหสารระเบด Sentinal II

ทมา : Smiths Detection, Sentina II [Online], accessed 26 February 2012. Available from

http://www.smithsdetection.com/eng/sentina_II.php

2.11. หลกการพนฐานของเครองมอทใชในการวเคราะหสารประกอบวตถระเบด 2.11.1 เครองไอออนสแกน 500DT (IONSCAN 500DT) เครองไอออนสแกนรน 500DT เปนเครองตรวจจบสารประกอบวตถระเบดหรอสารเสพตดแบบตงโตะ (Desktop explosives or narcotics trace detector) 2.11.1.1 หลกการทางานของเครองไอออนสแกนอาศยเทคโนโลย Ion

mobility spectrophotometer (IMS) ในการตรวจวเคราะหสารตวอยาง การทางานของเครองเรมจากนาผาเกบตวอยาง ทไดทาการ Swab สารตวอยางจากพนผววตถตองสงสย จากนนนาไปเขาชองตรวจของเครองไอออนสแกนโดยเครองจะใหพลงงานความรอนแกผาเกบตวอยาง ทซงมอนภาคของสารเกาะอย สารจะถกเผาไหมจนกลายเปนกาซแลวถกลมเปาผานชอง IMS สงผานไปยงสวนปฏกรยา (Reaction region) ซงจะทาการเปลยนแปลงคณลกษณะทางไฟฟาโดยใชสารกมมนตภาพรงส (Nickel 63: 63Ni) ทมอยนอยมากในชองปฏกรยา (Chamber) จากการปะทะกบ

สำนกหอ


35

อนภาคเบตา (Beta) กาซจะเปลยนรปเปนไอออนบวก (สารเสพตด) และไอออนลบ (สารประกอบวตถระเบด) จากนนไอออนจะถกสงผานไปยงสวนทเรยกวา “ดรฟทวป” (Drift tube) ซงภายในประกอบดวยสนามไฟฟาและกาซเฉอยทจะทาการแยกไอออนตามความสามารถในการเคลอนท (Ion mobility) ถาไอออนของกาซ ณ ความดนบรรยากาศเคลอนทในสนามไฟฟาคงท ไอออนจะมอตราเรงลดลงจนกระทงชนกบโมเลกลทเปนกลาง การชนกนของไอออนและอทธพลของสนามไฟฟาจะสงผลใหเกดการชนตอกนไปเรอย ๆ ความเรงและการชนทเกดขนจะแปรเปลยนเปนความเรวทเคลอนทไปตามระยะทาง สนามไฟฟาทใชจะสมจากการชนกนของไอออน ซงผลรวมของความเรงและการชนกนทเกดขนจะทาใหไดความเรวเฉลยของไอออนทจะเปนสดสวนโดยตรงกบสนามไฟฟาและจะไดอตราสวนระหวางความเรวทเคลอนทไปตามระยะทางกบสนามไฟฟากคอ ความสามารถในการเคลอนทของไอออนทสามารถแยกสารแตละชนดกนออกมา 2.11.1.2 การทางานของระบบไอออนสแกน มกระบวนการทสาคญ 2 ขนตอน คอ

2.11.1.2.1. การเลอกเกบตวอยาง (Sample collection) ตวอยางสามารถเกบโดยวธการเชด (Wiping) ดวยผาเกบตวอยาง หรอวธการดด (Suction) ดวย DC remote

sampler

2.11.1.2.2 การวเคราะหตวอยาง (Analysis of sample) เรมตนทาการวเคราะหดวยการนาผาเกบตวอยาง หรอ Filter card วางหรอสอดลงบนชองวางสไลดของเครองตรวจ ปดฝาสไลดแลวเลอนชองสไลดนไปทางขวาของเครองยงสวนของการตรวจวเคราะห กระบวนการวเคราะหเรมขน โดย Desorber จะยกตวขนและตรงตวอยางไวระหวาง Desorber

heater กบ IMS inlet ตวอยางจะถกความรอนเปลยนสถานะเปนไอและมลมแหงสะอาดเปาพาใหเคลอนทไปยง IMS detector ซงจะถกทาใหกลายเปนไอออนในสวนของ Reaction region จากนนสวนของ Gating grid จะเปดออกเพอยอมใหไอออนทมขวทถกตองผานเขาไปยงสวน Drift region

ไอออนจะเคลอนทไปยงสนามไฟฟาตามทอ IMS ภายในสวนของ Drift region เพอวงไปยง Collector electrode การเคลอนทของไอออนจะเปนคาความจาเพาะของสาร จอภาพประมวลผลสญญาณการทางานของ Collector electrode ตามกระบวนการทางานของการตรวจจบการเคลอนทของไอออนโดยการใช Custom-written software สาหรบการควบคมและการจาแนกจดตาง ๆ เมอสารตวอยางถกตรวจพบ Software จะทางานอยางทนททนใดโดยการกระตนระบบใหเกดเสยงเตอนขนมา ระหวางการใหความรอนแกตวอยาง หนาจอจะแสดงพนหลงเปนสเหลองในกระบวนการตรวจวเคราะห และมคาวา “Analyzing” แสดงขนมา

สำนกหอ


36

2.11.1.3. คา Detection limit การตรวจหาสารประกอบระเบดดวยเครองไอออนสแกน สามารถตรวจไดตามคาการตรวจพบตาสด (Detection limit) ดงน

ตารางท 4 คาตาสดทสามารถตรวจพบสารระเบดของเครองไอออนสแกน 500DT

Explosive compound Detection limit

RDX 500 pg

PETN 500 pg

NG 200 pg

TNT 300 pg

Ammonium nitrate 5-10 ng

DNT 300 pg

ทมา : Smiths Detection, “IONSCAN Operator’s Manual,” (30 October 2002): 4.

2.12 ปจจยในการตรวจหารองรอยสารระเบด

กกกกกกกกในการตรวจพสจนรองรอยของสาร (Trace detection) ทอาศยการวเคราะหไอระเหยของสาร ปจจยตาง ๆ ทเกยวของกบผลการวเคราะหมดงน (Krausa 2008) 2.12.1. ความเขมขนของสารระเบด (Explosive concentration) หากสารระเบดระเหยอยในอากาศ ความเขมขนของสารจะลดลงตามระยะทางทเพมขนหรอหางจากแหลงกาเนดหรอพนผวทสารเกาะยดอย 2.12.2. อณหภม (Temperature) ปจจยของอณหภมมผลตออตราการระเหย (Vapor pressure) ของสาร หากอณหภมสงขนอตราการระเหยจะเพมมากขนเชนกน 2.12.3. ความชน (Moisture) ปจจยของความชนมผลตออตราการระเหย (Vapor pressure) ของสารเชนกน โดยหากในอากาศมความชนสงจะทาใหอตราการระเหยของสารลดลง 2.12.4. การบรรจหบหอ (Packages) หากมการบรรจหบหอสารหรอวตถระเบดอยางหนาแนนแลว การระเหยของสารกลดลงเชนกน

สำนกหอ


37

2.12.5. การยดเกาะของสาร (Adsorption) การยดเกาะหรอดดซบของสารระเบดบนพนผววตถตาง ๆ เชน ในสาร TNT มคณลกษณะทยดแนนบนพนผวตาง ๆ ไดด แตทงนขนกบลกษณะการสมผสของสารกบวตถ (Hallowell 2008) 2.12.5.1. จากการสมผสโดยตรง (Contact with the bulk explosive) 2.12.5.2. จากอากาศ (Aerosolized explosive) 2.12.5.3. จากการสมผสทางออม

2.12.5.3.1. Secondary Fingerprints

2.12.5.3.2. Contact with contaminates hands

2.12.5.3.3. Contact with surfaces of tools and workplace

2.13 กาซโครมาโตกราฟ Gas Chromatography (GC)

กาซ โครมาโตกราฟ (Gas Chromatography) เปนเทคนคการแยกสารเนอเดยวออกจากกน โดยอาศยหลกการทวาสารแตละชนดมความสามารถในการละลายและถกดดซบตางกน จงทาใหสารแตละชนดแยกออกจากกนได

2.13.1. หลกการ

กาซโครมาโตกราฟ (Gas Chromatography) เปนเทคนคการแยกสารเนอเดยวออกจากกน โดยตวอยางทจะนาเขาสระบบจะตองสามารถระเหยกลายเปนไอไดและมความเสถยรเมอถกความรอน ตวอยางทเปนไอจะถกพาดวยกาซเฉอย (mobile phase)ไปยงคอลมน (stationary phase) เพอทาการแยกสารออกจากกน สารทแยกไดจะถกบนทก เพอทาการวเคราะหตอไป

ภาพท 13 แสดงการแยกสารของเทคนค Gas Chromatography

A

BC

D

EGC

Abundance

Time (minutes)

Gas Chromatogram

sample

A B

C

D

E

สำนกหอ


38

2.13.2. ชนดของกาซ โครมาโตกราฟ

สามารถแบงไดเปน ชนดตามชนดของ stationary phase ดงน

2.13.2.1 Gas-Liquid: stationary phase เปนของเหลวทถดดดซบอยบนของแขง

2.13.2.2 Gas-Solid: stationary phase เปนของแขง มกใชวเคราะห

atmospheric gases (O2, N2, Ar, CO2, H2S, CO)

2.13.2.3 Gas-Bonded Phase: stationary phase เปนสารอนทรยทสรางพนธะกบพนผวของแขง

2.13.3. ปจจยทมผลตอการแยกสาร

2.13. . Flow rate ของ carrier gas (mobile phase) 2.13.3.2 อณหภมทสารตวอยางจะระเหยเปนไอ

2.13. . Polarity ของคอลมน 2.13. . ชนดของ detector 2.13.4. เครองมอ

โดยทวไปเครองกาซ โครมาโตกราฟ ประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน

2.13.4.1 Carrier Gas (mobile phase)

2.13.4.2 Sample Injection System

2.13.4.3 Chromatographic Column

2.13.4.4 Oven

2.13.4.5 Detector และ Recorder

ภาพท 14 แสดงภาพสวนประกอบของเครองแกสโครมาโตกราฟ

สำนกหอ


39

2.13.5 Carrier Gas

Carrier gas ทใชเปน mobile phase นนตองเปนกาซเฉอยไมทาปฏกรยา ไดแก nitrogen, helium, argon และ carbon dioxide การเลอกชนดของกาซจะขนอยกบชนดของ detector ทใช 2.13.6 Sample Injection System

การนาสารเขาสระบบจะใชการฉด

- Effects band broadening

อณหภมของ Injector จะสงกวาใน oven ประมาณ 50 °C

สารตวอยางจะถกทาใหเปนไอและสงผานส chamber

ปรมาณสารทฉดเขาสระบบ

- Capillary columns ~ 1 μL

- Packed columns 1-20 μL

ภาพท 15 ภาพแสดงสวนประกอบของ Inlet

(a) แสดงภาพเขมฉด นาสารเขาส Injector

(b) แสดงภาพสวนประกอบตางๆ ของ Injector

(c) แสดงภาพสวน Injector ของเครองแกสโครมาโตกราฟ

( c )

( b ) ( a )

สำนกหอ


40

2.13.7 Oven

เปนสวนทควบคมอณหภมของคอลมน เพอใหไดงานทมความแมนยา การควบคมอณหภมจะตองมความละเอยดถง . องศาเซลเซยส การตงคาอณหภมนนจะขนอยกบจดเดอดของตวอยาง โดยปกตแลวอณหภมคอลมนจะถกตงไวสงกวาจดเดอดของตวอยางขณะทตวอยางเคลอนทผาน stationary phase อณหภมตาจะใหคา resolution ด แตใชเวลาในการวเคราะหเพมขน ถาสารประกอบแตละชนดในตวอยางมจดเดอดใกลเคยงกน จะตงคาอณหภมเพยงคาเดยว (isothermal) ถาสารประกอบแตละชนดในตวอยางมจดเดอดชวงกวาง จะใช temperature program

ในการแยกสาร คอ อณหภมของคอลมนจะคอย ๆ เพมขนอยางตอเนองจนกระทงการแยกเสรจสน 2.13.8 Detector และ Recorder

Detector ทใชในวธ GC ขนอยกบความจาเพาะของตวอยาง - Non-selective detector ใชไดกวางขวาง - Selective detector จะใชกบสารประกอบตาง ๆ ทคณสมบตทางเคมหรอกายภาพเหมาะกบ detector นนๆ

- Specific detector จะเหมาะกบสารประกอบตวทสนใจเทานน เมอสารถกแยกและทาการวเคราะหแลว หนวยประมวลผลจะแสดงผลการวเคราะหออกมาในรป gas chromatogram ซงจะแสดง % abundance และ retention time และเครองสามารถวเคราะหหาความสง peak และพนทใต peak เพอเปรยบเทยบปรมาณสารไดอกดวย

สำนกหอ


41

ภาพท 16 แสดงลกษณะของโครมาโทรแกรมของเครองแกสโครมาโตกราฟ

2.13.9. การประยกตใช

2.13.9.1 การพสจนเอกลกษณ (Identification) ทาไดโดยนาสารมาตรฐาน (Reference compound) กบสารทสงสยมาตรวจวดดวยเครองมอเดยวกน การเตรยมแบบเดยวกน สภาพแวดลอมเหมอนกน ถาสารทสงสยให peak ท retention time เดยวกบสารมาตรฐาน กแสดงวาสารทสงสยเปนสารชนดเดยวกบ สารมาตรฐาน

2.13.9.2 การวเคราะหหาปรมาณ (Quantitative analysis) ทาโดยการวเคราะหพนทใต peak ของสารตวอยางเทยบกบสารมาตรฐาน

2.13.9.3 วเคราะหหาองคประกอบสาร โดยการใชรวมกบเทคนคอนๆ เชน ใช Mass spectrometer เปน detector จะบอกไดวาสารตวอยางประกอบดวยสารใดบาง (เปรยบเทยบสารมาตรฐานหรอ library search)

สำนกหอ


42

2.14. แมสสเปกโทรมเตอร Mass Spectrometer (MS)

เปน Detectorทใชตรวจวดองคประกอบทมอยในสารตวอยางโดยอาศยกลไก คอโมเลกลขององคประกอบทถกแยกออกมาจากสารตวอยางโดยเครอง GC จะถกทาใหกลายเปนไอออนในสภาวะสญญากาศแลวตรวจวดออกมาเปนเลขมวล (Mass number) เทยบกบฐานขอมลอางอง แลว แปลผลออกมาเปนชอขององคประกอบนนๆ

ภาพท 17 แสดงสวนประกอบพนฐานของ Mass spectrometor

2.14.1 องคประกอบสาคญของ MS แบงออกเปน

2.14.1.1. Ionization Source แบงออกเปน 2 แบบคอ

2.14.1.1.1. Electron Ionization (EI) เปนการทาใหสารเกด Fragment โดยใชลา Electron ซง Ionization chamberตองมความดนตาประมาณ 10 -8 Torr โดย Electron จาก Filament ทรอนจะถกโฟกสผานหองนและถกดงเขาหา repeller voltage ทมความตางศกย 70 โวลต ซงจะใหพลงงานกบ Electron เปน 70 eV ทาใหของผสมทซบซอนของไอออนเกดการแตกหก (Fragmentation ion) ทสามารถใหขอมลเกยวกบโครงสรางและความอดมสมพทธ (Relative abundance)

สำนกหอ


43

2.14.1.1.2. Chemical Ionization (CI) เปนการทาใหสารเกดการ Fragment

ดวยวธทางเคม โดยผสมสารตวอยาง (ความดน10 -4Torr) เขากบแกสททาปฏกรยาดวย (ความดน 1

Torr) แลวผานสารผสมเขาไปใน Ionization chamber โดยการทาใหเกดการ Fragment ดวยการชนกบ Electron เชนเดยวกนแกสทใชไดแก Methane, Isobutane, Ammonia

ภาพท 18 แสดงการทางานของ Electron Ionization

สำนกหอ


44

ภาพท 19 แสดงการทางานของ Chemical Ionization

ภาพท 20 แสดงกลไกการเกด fragment ของ EI และ CI

สำนกหอ


45

2.14.1.2. Mass Analyzer เปนเครองวเคราะหมวล มหลายแบบ คอ Magnetic-sector analyzer, Electrostatic analyzer, Time-of-flight analyzer, Ion cyclotron

resonance analyzer และ Quadrupole mass spectrometer-Quadrupole Mass Spectrometer ใชหลกการวเคราะหดวยสนามแมเหลก คอ เปน Path-stability mass spectrometer ซงมแหลงผลต Ion

source 2 สวนโดยสวนแรกจะทาใหตวอยางกลายเปนไอออน และสวนท 2 ทาใหสารมาตรฐานกลาย เปนไอออนลาไอออนทงสองจะถกบงคบใหผานเครองแยกไอออนชด เดยวกน ดงนนไอออนทงหมดจะไดรบอทธพลจากสนามแมเหลกในสภาวะเดยวกน แตถกตรวจและวดดวยเครอง Detector แยกกนซงมขอดคอทาใหสามารถวดมวลไดอยางถกตองแมนยา

ภาพท 21 แสดงภาพโครงสรางของ Mass Analyzer

สำนกหอ


46

2.14.1.3 Detector ทใชโดยทวไปมหลายอยาง คอ Faraday cup dectector,

Electron multiplier detector, Scintillation counter dectector, Photographic plate dectector

ภาพท 22 แสดงภาพ Electron Multiplier Schematic

สำนกหอ


47

ภาพท 23 แสดงภาพการ Interpreting spectra

- Low Resolution MS มประสทธภาพในการแยกไอออนไดตา คอ สามารถแยก

ไอออนทมมวลตางกนเพยงเลกนอย (เปนจานวนเตม) - High Resolution MS มประสทธภาพในการแยกไอออนไดสง สามารถแยกไอออนทมมวลตางกนไดในหลกทศนยม ขอดของGC-MS

1. สามารถวเคราะหไดทงแบบทวไปและแบบเฉพาะเจาะจงให Sensitivity ทสง

2. สามารถบงชชนดขององคประกอบทมอยในสารตวอยางได

3. สามารถวเคราะหไดทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ

ขอเสยของGC-MS

1. ราคาแพง และคาใชจายในการบารงรกษาเครองสง

2. ตองใชบคลากรทมความชานาญสง

สำนกหอ


48

2.15 การตรวจวเคราะหเชงคณภาพของวธวเคราะห

2.15.1. ความจาเพาะเจาะจง (Specificity /Selectivity)

การศกษาความจาเพาะเจาะจงของวธ คอ การศกษาวาวธนน มการตอบสนองตอสารทกาลงศกษาเพยงอยางเดยวหรอตอบสนองตอสารอนทมในตวอยาง หรอตอ species อนๆ ของสารทกาลงศกษาดวย ถามการตอบสนองตอสารอน ๆ ทไมสารทศกษาเพยงอยางเดยวแสดงวาวธนนไมมความจาเพาะเจาะจง และสารอน ๆ เหลานนจะทาใหเกด systematic error

การทดสอบความจาเพาะเจาะจงเชงปรมาณเปนสงทยงยากเพราะจะตองมการศกษาทความเขมขนของสารทสนใจ และสารทอาจรบกวนเหลานนหลายระดบ ดงนน การทดสอบเชงคณภาพจงเปนทยอมรบ ซงทาไดโดยการใช สารมาตรฐาน, matrix blanks, Spiked matrix blanks, กรณทไมสามารถหา matrix blank ได กอาจใช blanks อนๆ ทเหมาะสมได

2.15.1.1 Solvent blank /reagent blank หมายถง blank ทเตรยมตามขนตอนวธทดสอบทงหมดโดยไมเตมตวอยาง เพอตรวจสอบการปนเปอนของสารเคม/solvent

รวมทงเครองมอ และเครองแกวทใช

2.15.1.2 Sample blank, matrix blank, solution blank หมายถง blank ทเตรยมตามขนตอนวธทดสอบทงหมด โดยม matrix ของตวอยางทไมมสารทสนใจทดสอบ

(Analyte) หรอมสารนนนอยมาก เพอตรวจสอบการรบกวนโดยสารอนทมในตวอยาง

2.15.1.3 Fortified sample หมายถง ตวอยางทมการเตมสารทตองการทดสอบเพอเพมสญญาณของสารนนในการทดสอบเพอ ศกษา % recovery ของวธทดสอบ

2.15.1.4 Spiked sample หมายถง ตวอยางทมการเตมสารทตองการทดสอบหรอสารอนเพอเพมสญญาณของสารนนในการทดสอบเพอศกษา % recovery ของวธทดสอบ อาจเปนการ spiked เพอศกษาผลของการเตม เชน การ spiked สารปนเปอนเพอหาระดบความเขมขนทอาจมผลตอการทดสอบทสนใจในตวอยาง

2.15.1.5 Sample of known analyte content หมายถง ตวอยางททราบคาแนนอนของสารทสนใจทดสอบทมอยในองคประกอบ สามารถนามาใชเปน reference material ได 2.15.1.6 Reference standard หมายถง วสดหรออปกรณมาตรฐานทมคณภาพระดบสง ใชสาหรบสอบเทยบเทานนไมได กาหนดใหใชสาหรบงานอน และใหเกบรกษา และใชงานในสถานททกาหนด

2.15.1.7 Certified reference material (CRM) หมายถง วสดอางองทคาของสมบตอยางหนงทไดรบการรบรอง โดยวธทถกตองทางวชาการพรอมมใบรบรองหรอสามารถ

สำนกหอ


49

สอบกลบไดไปยงใบรบรองหรอเอกสารอนใดทออกโดยหนวยงานทใหการ รบรองใชในการสอบเทยบเครองมอประเมนการทดสอบหรอใชในการกาหนดคาใหกบวสดอน

2.15.2 การทดสอบความจาเพาะเจาะจง

2.15.2.1 กรณทม matrix blank วเคราะห matrix blank กบ spiked matrix

blank ถาสญญาณของ matrix blank นอยมากเมอเทยบกบสญญาณของ spiked matrix blank แสดงวาไมมการรบกวนจากสารอนในตวอยาง (ยกเวนการวเคราะหสารตกคาง ซงคาของ blank มกจะใกลเคยงกบ analyte ทระดบ detection limit)

2.15.2.2 กรณไมม matrix blank วเคราะหตวอยางโดยใชวธทกาลงศกษา และยนยนดวยเทคนคอน โดยเฉพาะเทคนคทให spectral data เชน mass spectrometry (MS),

atomic emission spectrometry (AES), NMR, IR, UV, fluorescence เปนตน โดยเปรยบเทยบกบสารมาตรฐาน ทงนตองทา method blank ดวย เพอ identify interference อน ๆ ทนอกเหนอจาก sample matrix

2.15.2.3 กรณทมวธมาตรฐานทมความจาเพาะเจาะจงตอ sample matrix

นน วเคราะหตวอยางดวยวธทกาลงศกษา เปรยบเทยบกบวธมาตรฐาน ถาพบวามการรบกวน ตองหาสาเหตและแกไข หากพบวามากจาก matrix จะตองปรบ (optimize) หรอดดแปลง (modify) วธใหดขน

2.15.3 ขดจากดของการตรวจพบ (Limit of detection, LOD)

Limit of detection (LOD) เปนความเขมขนตาสดของสารทสนใจในตวอยางทวธทดสอบสามารถตรวจวดไดดวยความเชอมน % โดยทความเขมขนระดบน ไมอาจบอกเปนปรมาณทมความถกตอง และเทยงตรงในระดบทยอมรบได เนองจากความไมแนนอนมคาสง

สำนกหอ


50

2.16 งานวจยทเกยวของ

ในป 2003 Stephance Calderara และคณะ ไดทาการทดลองศกษา fiber ทเหมาะสมสาหรบการตรวจวเคราะหหาสารประกอบวตถระเบด โดยเครอง GC/ECD พบวา Fiber

PDMS/DVB เหมาะสาหรบตรวจวเคราะหหาสารประกอบวตถระเบดทสดเมอเทยบกบ fiber ชนดอน ๆ

ป 2004 Hazel E. Cullum และคณะไดทาการสารวจหาการปนเปอนของสารระเบดแรงสงจากสถานทสาธารณะ เชนสถานตารวจ สถานขนสง โรงแรมในกรงลอนดอน และเมองรอบๆ ซงสามารถตรวจพบสารระเบด RDX ไดแตในปรมาณทตามาก โดยใชเทคนค GC/TEA, GC/MS และ LC/MS ป 2004 Hulya KOYUNCU และคณะไดทาการทดสอบหาสารระเบดจากมอผตองสงสย และเศษซากจากระเบด โดยเทคนค Ion Mobility Spectrometry (IMS) ซงจากการทดสอบพบวาเทคนค IMS มความไวสงกวาเทคนค GC และ GC/MS

ป 2007 Dan Muller และคณะ ไดทาการทดลองวเคราะหหาปรมาณสารประกอบใน

ตวอยางทเกบจากสถานทระเบด โดยทาการเปรยบเทยบเครอง GC/MS/MS กบ GC/TEA พบวาเครอง GC/MS/MS สามารถวเคราะหสารประกอบ Nitro group เชน 2,6-DNT, 4-NDPA และ 2-

NDPA ได และยง สามารถวเคราะหสารทไมมเขมา (Smokeless powder) ทไมมกลม Nitro group

ป 2008 นางสาววชชดา วชยานฤพล ไดทาการศกษาการพฒนาเทคนค GC-MS ในการตรวจวเคราะหสารประกอบระเบด โดยทาการพฒนาวธการตรวจพสจนหาสารระเบดดวยเครองGC-MS จานวน 3 ชนด คอ Nitroglycerin, TNT และ RDX

ป 2009 นภาพร กวตระกล ไดทาการศกษาการตรวจหาสารระเบดบนพนผวผาฝายและไมอดดวยเครองไอออนสแกน.

สำนกหอ


51

บทท 3 วธดาเนนการวจย

3.1 อปกรณและสารเคม 3.1.1 เครองมอ ตารางท 5 เครองมอ

เครองมอ แหลงทมา Ion scan รน 500DT Smiths Detection

Gas chromatograph Mass spectrometer (GC/MS)

รน 5975 C Inert XL

Agilent Technology

ภาพท 24 แสดงภาพเครอง Ion scan และ เครอง GC/MS

(a) Ion scan บรษท Smiths Detection รน 500DT

(b) Gas chromatograph Mass spectrometer (GC/MS) บรษท Agilent รน C inert XL

(b) (a)

สำนกหอ


52

3.1.2 อปกรณทใช ตารางท 6 อปกรณ

อปกรณ แหลงทมา เครองลางความถสง CREST

Auto pipette ขนาด 20 ul GILSON

Auto pipette ขนาด 100 ul GILSON Auto pipette ขนาด 200 ul GILSON Beaker ขนาด 20 ml THERMAX Vial ขนาด 20 ml CLEAN PAX Vial ขนาด 2 ml CLEAN PAX ผาเกบตวอยาง Smiths Detection

ภาพท 25 แสดงภาพผาเกบตวอยาง

สำนกหอ


53

3.1.3 สารเคมทใช ตารางท 7 สารเคม

สารเคม แหลงทมา Aetone MERCK

สารระเบด Composition C-4 สรรพาวธทหารบก

สารมาตรฐานระเบด EPA Method 529 IS Fortification

Solution (ประกอบดวยระเบด 14ชนด) คอ AccuStandard, Inc.

- Nitrobenzene

- 2-Nitrotoluene

- 3-Nitrotoluene

- 4-Nitrotoluene

- 1,3-Dinitrobenzene

- 2,6-Dinitrotoluene

- 2,4-Dinitrotoluene

- 1,3,5-Trinitrobenzene

- 2,4,6-Trinitrotoluene (TNT)

- Cyclotrimethylenetrinitramine (RDX)

- 4-Amino-2,6-dinitrotoluene

- 3,5-Dinitroaniline

- 2-Amino-4,6-dinitrotoluene

- Tetryl

สารมาตรฐานระเบด Pentaerythritoltetranitrate (PETN)

สารมาตรฐานระเบด Nitroglycerin

AccuStandard, Inc.

AccuStandard, Inc.

สำนกหอ


54

3.2. วธการทดลอง 3.2.1. การเตรยมตวอยางเพอทาการวเคราะห 3.2.1.1. นาสารระเบด C4 (RDX) มาประมาณ 1 g จากนนใหอาสาสมครจานวน 10 คน สมผสสารระเบดดวยมอทง 2 ขาง (โดยปนเปนกอนกลม) เปนเวลา 1 นาท 3.2.1.2. จากนนใหอาสาสมครลางมอดวยนาเปลาโดยเทนาใหไหลผานมอ เปนเวลา 1 min. แลวเชดมอใหแหงดวยผาขนหน 3.2.1.3. อาสาสมครสมผ สสงของซงไดแก กระเปาสตางค และแฮนดรถจกรยานยนต เปนเวลา 1 นาท

3.2.1.4. นาผ าเกบตวอยางมาเกบตวอยางโดยเชดกระเปาสตางค แฮนดรถจกรยานยนตและมอของอาสาสมครอยางละ 2 แผน

3.2.1.5. จากนนนาผาเกบตวอยางไปตรวจสอบดวยเครอง Ion scan รน 500DT

และตรวจสอบดวยเครอง GC-MS ตอไป

รปท 26 แสดงภาพมอสมผสสารระเบดและสมผสสงของตางๆ

(a) มอสมผสสารระเบด RDX (b) และ (c) มอสมผสสงของตางๆ

รปท 27 แสดงภาพผาเกบตวอยางเชดมอและเชดสงของตางๆ

(a) ผาเกบตวอยางเชดจากมอ (b) แฮนดรถจกรยานยนตและ (c) กระเปาสตางค

(c) (b) (a)

(a) (b) (c)

สำนกหอ


55

3.2.2. ขนตอนการตรวจสอบดวยเครองไอออนสแกน Smith detection 400B 3.2.2.1. นาผาเกบตวอยางวางตรงชองของเครองไอออนสแกน ดวยการวางใหดานทเชดหรอสมผสกบตวอยางหงายขนหรออยดานบน แลวเลอนสไลดเขาไปยงชองตรวจวเคราะห

ภาพท 28 แสดงภาพชองสาหรบใสผาเกบตวอยาง

3.2.2.2. เครองจะทาการตรวจวเคราะหตวอยาง และแสดงผลการตรวจผานหนาจอแสดงผลตอไป

3.2.2.3. ผาเกบตวอยาง จะถกใหความรอนดวยพลงงานจากกระแสไฟฟาภายในตวเครองไอออนสแกนเพอใหอนภาคของสารกลายเปนไอระเหย แลวไอระเหยนจะถกลมทสะอาดจากตวเครองเปาผานชองทางเดนของสาร เขาสกระบวนการวเคราะหสาร

3.2.2.4. ขณะทเครองทางาน หนาจอของเครองไออนสแกนจะเปนสเขยว และคาวา READY TO ANALYZING จะแสดงขนทหนาจอ

ภาพท 29 แสดงภาพหนาจอสเขยวแสดงสถานะกาลงทางาน

สำนกหอ


56

3.2.2.5 ถาเครองไอออนสแกนตรวจไมพบสารระเบดจะแสดงไฟหนาจอสเขยว และคาวา No Alarm detected ใหนาผา Swab ออกจากชองตรวจ

ภาพท 30 แสดงภาพหนาจอสเขยวแสดงสถานะการตรวจไมพบสารระเบดและคาเตอนใหนาผา Swab เกบสารตวอยางออก

3.2.2.6 ถาเครองไอออนสแกนตรวจพบสารระเบด จะมสญญาณเตอน ไฟหนาจอสแดง และแสดงคาวา ALARM พรอมทงแสดงชอสารทตรวจพบบนหนาจอ พรอมผลการวเคราะหตามประเภทของสาร

ภาพท 31 แสดงภาพหนาจอสแดง และแสดงชอสารทตรวจพบ

สำนกหอ


57

3.2.3 ขนตอนการนาไปตรวจสอบดวยเครอง GC-MS 3.2.3.1 การหาความจาเพาะเจาะจง (Specificity) 3.2.3.1.1. นาผา ion scan ใสใน vial ขนาด 20 ml และทาการ Spike สารมาตรฐานทง 16 ชนดทปรมาณ 20 ug/ml ลงบนผา ion scan

3.2.3.1.2. เตม acetone ปรมาณ 5 ml และนาไป sonicate เปนเวลา 5 นาท

3.2.3.1.3. ดดสารละลายออก ทาการสกดซา 3 ครง 3.2.3.1.4. นาสารละลายทไดไประเหยแหง และนามาละลายดวย acetone ปรมาณ 200 ul

3.2.3.1.5. นาไปวเคราะหดวยเครอง GC/MS (EI mode) ดงสภาวะของการทดลองดงน

สภาวะทใชในการวเคราะหของเครอง GC/MS

- Gas chromatograph Mass spectrometer (GC/MS) บรษท Agilent รน C inert XL

Injection volume : 1 ul

Oven Program : 70 C for 1 min

Then 30 C/min to 120 C

Then 10 C/min to 200 C

Then 60 C/min to 280 C for 2.5 min

Total flow : 64.53 ml/min

Mode : Pulsed Split less

Split Ratio : 20 : 1

Aux : 200 C

Column : DB 5-MS

(12 m. x 0.2 mm. x 0.33 um)

3.2.3.2 ขดจากดของการตรวจพบ (Limit of Detection, LOD) 3.2.3.2.1 นาสารละลายมาตรฐานทง 16 ชนด มา Spike ลงผา Ion scan ซงใชเกบตวอยาง 3.2.3.2.2 นามาสกดดวย acetone เหมอนขนตอนในขอ 3.2.3.1.2

สำนกหอ


58

3.2.3.2.3 นาสารละลายทไดมาทาการเจอจางและนาไปฉดดวยเครอง GC-

MS ตามสภาวะการทดลองในขอ 3.2.3.1.5

3.2.3.2.4 ทาการเจอจางลงไปเรอยๆ จนถงระดบความเขมขนตาสดทเครองไมสามารถตรวจพบสารระเบดได 3.2.3.2.5 ทาการบนทกผลการทดลองทได

3.2.3.3 การทดสอบผาเกบตวอยางททาการวจยและตวอยางจรงจากทเกดเหต 3.2.3.3.1. นาผาเกบตวอยางและผาเกบตวอยางทเกบมาจากสถานทเกดเหต จานวน 30 ตวอยาง ทงสองแผน ใสในขวด vial ขนาด 20 ml

3.2.3.3.2. ทาการทดลองเหมอนกบขอ 3.2.3.1.2. 3.2.3.3.3. นาไปฉดดวยเครอง GC-MS และทาการประมวลผลตอไป

สำนกหอ


59

บทท 4

ผลการทดลอง

กกกกกกกกงานวจยนศกษาถงความคงอยของสารระเบดทสมผสกบบคคลและสงของทมการสมผสจากผทมการสมผสกบสารระเบด โดยการวเคราะหใชเครองไอออนสแกนยหอ Smiths

Detection รน 500DT ในการตรวจเบองตน หลงจากนนใชเครอง GC-MS ในการตรวจเพอยนยนผลการวเคราะห โดยจะใชเปนแนวทางในการสบสวนสอบสวนขยายผลหาตวผประกอบระเบดหรอผ ทมสวนรวมในการประกอบระเบดตอไป

4.1 ผลการศกษาสารละลายมาตรฐานระเบดทง 16 ชนด โดยเทคนค GC-MS

จากผลการวเคราะหโดยนาสารละลายมาตรฐานระเบดทง 16 ชนด มา Spike ลงบนผาเกบตวอยางและนามาสกดและวเคราะหดวยเทคนค GC-MS ไดผลการทดลองดงโครมาโตแกรมดงแสดงในรปท 33

ภาพท 32 แสดงภาพโครมาโตแกรมของสารระเบดทง 16 ชนด ทความเขมขน 20 ug/ml

สำนกหอ


60

จากรปท 33 พบวาทาการวเคราะหสารระเบดทง 16 ชนด ซงเปนสารระเบดจาก Standard

mix 14 ตว (ดงแสดงในตาราง 8), สาร Standard PETN 1 ตว และสาร Standard Nitroglycerin 1 ตวเนองจากเปนสารทมใชในการผลตระเบดชนดตาง ๆ จากการทดสอบความจาเพาะของวธโดยการทดสอบความสามารถในการแยกพคของ Nitrobenzene, 2-Nitrotoluene, 3-Nitrotoluene, 4-

Nitrotoluene, PETN, Nitroglycerin, 1,3-Dinitrobenzene, 2,6-Dinitrotoluene, 2,4-Dinitrotoluene,

1,3,5-Trinitrobenzene, TNT, RDX, 4-Amino-2,6-dinitrotoluene, 3,5-Dinitroaniline, 2-Amino-4,6-

dinitrotoluene, Tetryl ออกจากกน พบวาวธการวเคราะหมความจาเพาะตอสารระเบดทง 16 ชนด โดยสารแตละชนดม Retention time ทแยกออกจากกน และม m/z ทแตกตางกน ซงสารแตละชนดมคา RT ดงแสดงในตารางท 8

ตารางท 8 แสดงคา Retention time ของสารระเบดแตละชนด

ลาดบ ชนดของสาร Retention time (RT)

1 Nitrobenzene 2.606

2 2-Nitrotoluene 3.150



5 PETN 3.983

6 Nitroglycerin 4.797

7 1,3-Dinitrobenzene 5.830

8 2,6-Dinitrotoluene 5.904

9 2,4-Dinitrotoluene 6.714

10 1,3,5-Trinitrobenzene 8.469

11 TNT 8.520

12 RDX 10.312

13 4-Amino-2,6-dinitrotoluene 10.896

14 3,5-Dinitroaniline 11.011

15 2-Amino-4,6-dinitrotoluene 11.223

16 Tetryl 11.639

สำนกหอ


61

เมอนามายนยนผลดวยการใช Mass spectrum ในการตรวจ พบวารปท 34 แสดงการวเคราะหโดยใช Mass spectrum ของสารมาตรฐาน RDX

ภาพท 33 แสดงภาพ Chromatogram Mass spectra ของสารระเบด RDX ท RT 10.00 นาท โดย Mass/charge ratio หลกของ RDX คอ , 30 และ m/z

จากรปพบการแตก m/z ท 46, 30 และ 120 ตามลาดบ ซงเปนคาทเฉพาะเจาะจงตอสารระเบด RDX

สำนกหอ


62

4.2 ขดจากดของการตรวจพบ (Limit of Detection, LOD)

การศกษาหาปรมาณทตาทสดของสารประกอบวตถระเบด RDX ทสามารถวเคราะหได โดยเครอง GC/MS โดยทาการ Spike สารประกอบวตถระเบด RDX บนผาเกบตวอยาง จากนนทาการเจอจางสารละลายลงไป และนาไปวเคราะหดวยเครอง GC-MS ทาการเจอจางจนถงระดบความเขมขนตาสดทเครองไมสามารถตรวจพบสาระเบดได โดยทาการวเคราะหซา 7 ซา ไดผลการทดลองดงตารางท 12

ตารางท 12 แสดงคาปรมาณสารระเบด RDX ความเขมขนตาสดทสามารถตรวจได

จากตารางทดลองพบวา สามารถตรวจพบสาร RDX ไดทระดบตาสดคอ 4 ug/ml ในตวอยางการทดสอบผาเกบตวอยางททาการวจย

ชนดของสาร ปรมาณ (ug/ml) RDX 4

สำนกหอ


63

4.3 การตรวจสารระเบดจากมอของผประกอบระเบดและสงของทผประกอบระเบดสมผสหลงจากลางมอแลว ดวยเครองไอออนสแกน 500DT

จากการศกษาการตรวจหาสารระเบดดวยผาเกบตวอยางซงเชดจากมออาสาสมครหลงจากลางมอดวยนาเปลา และสมผสสงของซงไดแก กระเปาสตางคและแฮนดรถจกรยายนต จานวน 10

คน ไดผลการทดลองแสดงดงตารางท 9

ตารางท 9 การตรวจพบสารระเบดจากทตางๆดวยเครองไอออนสแกน

คนท มอ กระเปาสตางค แฮนดรถจกรยานยนต

1 + (48%) + (61%) + (62%)

2 + (75%) + (62%) + (68%)

3 + (67%) + (58%) + (60%)

4 + (65%) + (55%) + (54%)

5 + (62%) + (51%) + (51%)

6 + (50%) + (48%) + (44%)

7 + (57%) + (44%) + (69%)

8 + (55%) + (62%) + (74%)

9 + (52%) + (64%) + (68%)

10 + (50%) + (59%) + (55%)

+ หมายถงเครองไอออนสแกนตรวจพบสารระเบด RDX

( %) หมายถงเปอรเซนตทแสดงทหนาจอ

จากการทดลองพบวาสามารถตรวจพบบนตวอยางทกตวอยาง แมวาผทสมผสสารประกอบระเบดจะทาการลางมอดวยนาสะอาดแลวกตาม

สำนกหอ


64

กกกก กกก

ภาพท 34 แสดงภาพผลการตรวจพบสาร RDX จากกระเปาสตางค

ภาพท 35 แสดงภาพผลการตรวจพบสาร RDX จากแฮนดรถจกรยายนยนต

สำนกหอ


65

ภาพท 36 แสดงภาพผลการตรวจพบสาร RDX จากมอผสมผสระเบด

เมอนาผาเกบตวอยางทตรวจพบ Positive ดวยเครอง Ion scan นามาสกดและตรวจวเคราะหดวยเทคนค GC-MS พบวา ผลการทดลองแสดงผลดงตารางท 10 ซงพบวาทกตวอยางสามารถตรวจพบ RDX ดวยเทคนค GC-MS

สำนกหอ


66

ตารางท 10 การตรวจสารระเบดดวยเครอง GC-MS

คนท มอ กระเปาสตางค แฮนดรถจกรยานยนต

1 RDX RDX RDX

2 RDX RDX RDX

3 RDX RDX RDX

4 RDX RDX RDX

5 RDX RDX RDX

6 RDX RDX RDX

7 RDX RDX RDX

8 RDX RDX RDX

9 RDX RDX RDX

10 RDX RDX RDX

จากตารางการทดลองนาผาเกบตวอยางทเชดจากมอทลางมอแลวหลงสมผสสารระเบด C4

และเชดจากสงของทสมผสหลงลางมอ จากนนนาผาเกบตวอยางไปตรวจดวยเครองไอออนสแกน 400B แลวนามาสกดฉดเขาเครอง GC-MS ผลทไดสามารถตรวจพบสารระเบด RDX จากมอ และสงของตางๆ (กระเปาสตางคและแฮนดรถจกรยานยนต)ได โดยโครมาโตแกรมของสารระเบด RDX ทตรวจพบจากการเชดจากแฮนดมอเตอรไซด แสดงดงภาพท 37 , ตวอยางจากมอ แสดงดงภาพท 38 และตวอยางจากกระเปาสตางค แสดงดงภาพท 39 และจากการใชผาเกบตวอยางเพอตรวจสอบ Blank ของมอ กระเปาสตางคและแฮนดรถจกรยานยนต พบวาผลเปน Negative

(แสดงผลในภาคผนวก)

สำนกหอ


67

ภาพท 37 แสดงภาพโครมาโตแกรมของสารระเบด RDX ทตรวจพบจากแฮนดรถจกรยานยนต

สำนกหอ


68

ภาพท 38 แสดงภาพโครมาโตแกรมของสารระเบด RDX ทตรวจพบจากมอ

สำนกหอ


69

ภาพท 39 แสดงภาพโครมาโตแกรมของสารระเบด RDX ทตรวจพบจากกระเปาสตางค

สำนกหอ


70

4.4 การวเคราะหตวอยางจรงทเกบจากทเกดเหต จากตารางผาเกบตวอยางทเกบจากตวอยางจรงจากพนทในสามจงหวดชายแดนภาคใต ซงจะถกตรวจเบองตนดวยเครองไอออนสแกนจากหองปฏบตการ ของสถาบนนตวทยาศาสตร ณ คายองคยทธบรหาร จงหวดปตตาน มากอนลาดบหนงแลว ซงหากมการตรวจพบสารระเบด จะถกสงมาตรวจยนยน ณ หองปฏบตการสานกตรวจพสจนทางเคม ดวยเครอง GC-MS อกครง ซงพบวาผลการตรวจยนยนสามารถตรวจพบสารระเบด RDX ไดจากทง มอ กระเปาสตางค และแฮนดรถจกรยานยนต นอกจากนสามารถตรวจพบไดจากสงของทสมผสในชวตประจาวนไดอกดวยซงไดแก เสอผา โทรศพทมอถอ สวตชเปดปดไฟฟา นาฬกาขอมอ และโทรทศน เปนตน

ตารางท 11 ผลการตรวจสารระเบดดวยตวอยางทเกบจากทเกดเหต

ลาดบท รหสวตถพยาน ชนด ผลการตรวจ

1 - 83-xxxx-xx แฮนดรถจกรยานยนต RDX

2 -200094-xxxx-xx แฮนดรถจกรยานยนต RDX

3 - -xxxx-xx แฮนดรถจกรยานยนต RDX

4 4- -xxxx-xx แฮนดรถจกรยานยนต RDX



7 4-6 251-xxxx-xx กระเปาสตางค RDX

8 4- 2-xxxx-xx กระเปาสตางค RDX

9 - 2-xxxx-xx กระเปาสตางค RDX



12 - 83-xxxx-xx มอซายขวา RDX






สำนกหอ


71

ตารางท 11 (ตอ) ลาดบท รหสวตถพยาน ชนด ผลการตรวจ




21 - 83-xxxx-xx เสอผา RDX



24 4- 8 -xxxx-xx เสอผา RDX

25 4- 8 -xxxx-xx สวตชไฟ RDX

26 4- -xxxx-xx สวตชไฟ RDX

27 4- -xxxx-xx นาฬกาขอมอ RDX

28 4- 8-xxxx-xx โทรศพทมอถอ RDX

29 - 1-xxxx-xx โทรศพทมอถอ RDX

30 - 4-xxxx-xx โทรทศน RDX

สำนกหอ


72

บทท 5 สรปและอภปรายผล

5.1 สรปและอภปรายผลการวจย

การศกษาทดลองนเปนการศกษาการคงอยของการปนเปอนสารระเบด RDX ดวยการทดสอบเบองตนโดยเทคนค Ion Mobility Spectrometer (IMS) ดวยเครองไอออนสแกน รน 500DT

จากนนทาการตรวจยนยนผลโดยเทคนค Gas Chromatograph / Mass Spectrometer ดวยเครอง GC-

MS การทดลองใชอาสาสมครจานวน 10 คน สมผสระเบด C4 (ซงมสวนผสมหลกคอสารระเบด RDX) จากนนลางมอดวยนาเปลา เชดมอใหแหง จากนนใหอาสาสมครสมผสสงของ ซงไดแก กระเปาสตางค และแฮนดรถจกรยานยนต หลงจากนนผทาการวจยจะใชผาเกบตวอยาง เชดมอของอาสาสมคร เชดกระเปาสตางคและเชดจากแฮนดรถจกรยานยนต อยางละ 2 แผน แลวนาผาเกบตวอยางดงกลาวไปตรวจเบองตนดวยเครองไอออนสแกน หลงจากนนนาผาเกบตวอยางทผานการตรวจแลว ไปสกดสารระเบด แลวนาไปตรวจยนยนผลดวยเครอง GC-MS

จากการทดลองการศกษาหาคา LOD ของสารระเบด RDX นน ผวจยไดใชสารมาตรฐาน RDX ซงทราบคาทแนนอน โดยคา LOD ของสารระเบด RDX อยท 4 ug และในการหาคาความความจาเพาะของวธ ผวจยไดใชสารมาตรฐานระเบดจานวน 16 ชนด รวมกนแลวฉดเขาเครอง GC-

MS ซงผลจากการทดสอบความจาเพาะของวธ โดยการทดสอบความสามารถในการแยกพคพบวาวธการวเคราะหมความจาเพาะตอสารระเบดทง 16 ชนด โดยสารแตละชนดม Retention time ทแยกออกจากกน อยางไรกตาม ในการทดลองนใชระเบดทางทหาร (Military explosives) มาทาการทดสอบซงจะไมทราบปรมาณของสารระเบด RDX ทแนชดไดเนองจากแตละแหลงผลตจะมสารระเบด RDX ในปรมาณทแตกตางกนและสารบนผาเกบตวอยางมปรมาณนอยมากซงไมสามารถหาปรมาณได

จากการทดลองเมออาสาสมครไดสมผสกบสารทใชในการประกอบระเบดและผานการลางมอพบวา เมอใชผาเกบตวอยางเชดจากมอ กระเปาสตางคและแฮนดรถจกรยานยนต สามารถตรวจพบสารระเบด RDX ไดดวยเครองไอออนสแกน และเครอง GC-MS ซงผลการทดลองพบวาสามารถตรวจพบในทกตวอยางและจากตวอยางทเกบจากคดทเกดขนในพนทจรง พบวาเมอตรวจพบดวยเครอง Ion scan และนามาตรวจวเคราะหดวยเทคนค GC-MS กตรวจพบ RDX ในทก

สำนกหอ


73

ตวอยางเชนเดยวกน จากผลการทดลองยนยนวาผทสมผสสสารประกอบระเบด C4 หากมการลางทาความสะอาดมอดวยนาเปลา จะยงคงมการปนเปอนของสารระเบด และหากไปสมผสสงของตางๆ กอาจทาใหสงของนนๆ มการปนเปอนของสารระเบด RDX ไดดวยเชนกน ซงมความสอดคลองการงานวจยหลายๆงานวจยทเกยวของกบเรองน ดงทไดกลาวมาแลวในบทท 2 ดงนนการวจยนจะชวยพสจนยนยนถงการตรวจพบสารประกอบวตถระเบดและชวยเจาหนาทปฏบตงานในพนทจรง ผลการตรวจพสจนทไดยอมมความนาเชอถอไดดวยเชนกน อยางไรกตามการตดทนหรอคงอยบนสงของตางๆ ขนอยกบปจจยตาง ๆ ไมวาจะเปนเวลาในการลางมอ ปรมาณความเขมขนของสาร อณหภม ความชน ลกษณะการสมผสกบสงของ ซงลวนแตมผลตออตราการระเหยของสาร (Krausa, 2008) ทาใหมผลตอการตรวจหาสารระเบดไดเชนกน

5.2 ขอเสนอแนะ

5.2.1 มการศกษาถงการทาความสะอาดมอ ดวยนายาทาความสะอาดหลากหลายชนดในทองตลาด

5.2.2 เพมการศกษาในสารประกอบระเบดชนดอนๆ มากขน

สำนกหอ


74

บรรณานกรม

ภาษาไทย สมพร จองคา. “การตรวจวตถระเบดดวยวธนวเคลยร.” เอกสารขาวสานกงานพลงงานปรมาณเพอ

สนต 10, 3 (กรกฎาคม – กนยายน 2538): 6 - 10

สทธชย โกศล. วตถระเบดแสวงเครองและวธปองกน [ออนไลน]. เขาถงเมอ 20 มกราคม 2555.

เขาถงจาก http://www.oaep.go.th/nstkc/content แมน อมรสทธ และ อมร เพชรสม. Principle and technology of instrumental analysis, 2534

วชชดา แสงประดบ.”การพฒนาเทคนค GC-MS ในการตรวจวเคราะหสารประกอบวตถระเบด .”

มหาวทยาลยศลปากร, 2551

นภาพร กวตระกล. ”การศกษาการตรวจหาสารระเบดบนพนผวผาฝายและไมอดดวยเครองไอออน

สแกน.” มหาวทยาลยศลปากร, 2552 วตถระเบดสาหรบงานเหมองแรและเหมองหน [ออนไลน]. เขาถงเมอ 20 มกราคม 2555. เขาถงจาก

http://www.mne.eng.psu.ac.th/knowledge/student/equipment/explosive.htm

เรามาทาความรจกระเบดกนเถอะ [ออนไลน]. เขาถงเมอ 20 กมภาพนธ 2555. เขาถงจาก

http://www.weopenmind.com/board/

ภาษาองกฤษ Lynch, Jason C., James M. Brannon, and Joseph J. Delfino. “Dissolution Rates of Three High

Explosive Compounds: TNT, RDX and HMX.” Chemosphere 47(2002): 725-734.

Cooper, Paul W. Explosives Engineering. Weinheim: Wiley-VCH Publishers, 1996.

Dorozhkin, L.M. et al. “Detection of Trace Amounts of Explosives and/or Explosive Related

Compounds on Various Surfaces by a New Sensing Technique/Material.” Sensors

and Actuators B 99(2004): 568-570.

Krausa, Michael. “Chances of and Demands on Chemical Vapor Explosives Detection.”

Hallowell, Susan. Explosives Trace Detection. USA: Homeland Security, 2008.

Malti, H. Rock Excavation Handbook. Edited by Sandvick - Tamrock. n.p. 1999.

สำนกหอ


75 Midkiff, C.R. In Forensic Science Handbook. Edited by R. Saferstein. Prentice-Englewood Cliffs,

New Jersy, 1982.

Nairmen, Mina et al. “Ion Mobility Spectrometry Determination of Smokeless Powders on

Surfaces.” IJIMS 5, 3 (2002): 127-131.

Popov, Igor A., et al. “Detection of Explosives on Solid Surface by Thermal Desorption and

Ambient Ion/Molecule Reactions.” ChemComm (2005): 1953-1955.

Rodacy, Phil. “The Minimum Detection Limits of RDX and TNT Deposited on Various Surfaces

as Determined by Ion Mobility Spectroscopy.” New Mexico: n.p., 1993.

(Mimeographed) Smiths Detection. “IONSCAN Operator’s Manual.” New Jersey: n.p., 2002. (Mimeographed) ________. Ion Mobility Spectrometry [Online]. Accessed 20 February 2012. Available from

http://www.smithsdetection.com/eng/IMS.php

________. SABRE 4000 [Online]. Accessed 20 February 2012. Available from

http://www.smithsdetection.com/eng/sabre_4000_1.php

________. IONSCAN [Online]. Accessed 20 February 2012. Available from

http://www.smithsdetection.com/eng/IONSCAN.php

________. Sentina II [Online]. Accessed 20 February 2012. Available from

http://www.smithsdetection.com/eng/sentina_II.php

สำนกหอ


77

ภาคผนวก

(1) โครมาโตแกรมของ Blank Extracted

(2) โครมาโตแกรมของ Blank Dissolved

สำนกหอ


78

(3) โครมาโตแกรมของ Blank จากมอ

(4) โครมาโตแกรมของ Blank จากแฮนดรถจกรยานยนต

สำนกหอ


79

(5) โครมาโตแกรมของ Blank จากกระเปาสตางค

(6) โครมาโตแกรมจากแฮนดรถจกรยานยนต อนท 1

สำนกหอ


80



สำนกหอ


81



สำนกหอ


82



สำนกหอ


83



สำนกหอ


84


(16) โครมาโตแกรมจากมอคนท 1

สำนกหอ


85



สำนกหอ


86



สำนกหอ


87



สำนกหอ


88



สำนกหอ


89


(26) โครมาโตแกรมจากกระเปาสตางค อนท 1

สำนกหอ


90



สำนกหอ


91



สำนกหอ


92



สำนกหอ


93



สำนกหอ


94


(36) โครมาโตแกรมจากตวอยางจรง จากสถานทเกดเหต

สำนกหอ


95

(37) โครมาโตแกรมจากตวอยางจรง จากสถานทเกดเหต

(38) โครมาโตแกรมจากสารระเบด C4

สำนกหอ


96

ประวตผวจย

ชอ – ชอสกล อเทน ทองแตง ทอย 266/594 หม 15 หมบานสนตสข ตาบลพชย อาเภอเมองลาปาง จงหวดลาปาง ประวตการศกษา พ.ศ. 2545 สาเรจการศกษาปรญญาวทยาศาสตรบณฑต สาขาฟสกส จากมหาวทยาลยนเรศวร พ.ศ. 2550 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตวทยาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ประวตการทางาน พ.ศ. 2547 - ปจจบน นกนตวทยาศาสตร สถาบนนตวทยาศาสตร

สำนกหอ


Documents

ÿ îÖ ÿö éÖ RDX ในปริมาณน้อยบนม ือและว ัตถุของผ้ตู้องสงสัย ... · (RDX) explosive on the suspect’s