03_üçüncü_bölüm_saprobik_sistem (1)

8/19/2019 03_üçüncü_bölüm_saprobik_sistem (1)

1/20

ÜÇÜNCÜBÖLÜM

SAPROBİKSİSTEM


2/20

Önceki bölümlerde belirtildiği gibi, sucul birortamdaki kirlilik düzeyi ile bu ortamda yaşayabilen

türlerin cinsleri ve sayıları arasında yakın bir ilişkivardır. Bu noktadan hareketle, herhangi biryüzeysel suda bulunan canlı türlerinin bu suyunkirliliği için bir gösterge oluşturabileceğidüşünülebilir.

olk!itz ve "arsson #$%&'de biyolo(ik olarak)arçalanabilen organik kirlenmenin sını*andırılmasıve ölçülmesi için +a)robik istem+ adı verilen birsistem geliştirmişlerdir. Bu araştırmacılara göre, bir

akarsu organik bir kirlilik yüküne maruz kaldığızaman bu akarsudaki doğal arıtma olayı, akarsumansabına doğru çeşitli aşamalardan geçecektir.Bu aşamalar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.


3/20

a) Polysaprobik bölg ! Bu bölgede yüksek derişimlerde )arçalanabilir organik

maddeye rastlanır. -%/'deki beş günlük biyolo(ik oksi(enihtiyacı #0 g1m23ün üzerindedir. Buna karşın, suda çözünmüşoksi(en yoktur. 4naerobik koşullar altında süren biyolo(ikolaylar sonucunda )is kokulu gazlar 56-, 762, /689 oluşurve su estetik açıdan olumsuz siyah bir görüntü alır. Biyolo(ikaçıdan )olysa)robik bölgede, tür sayısındaki :akirlik oldukça

belirgindir. 4ncak bu bölgeyi karakterize ederi bakteriler,)rotozoalar, bazı kurtlar ve böcek larvalarına bol miktardarastlanır. Bu ortamda kabuklu su hayvancıklarının vebalıkların yaşamasına olanak yoktur. ;vsel )issu deşar(larısöz konusu olduğu zaman, sularda çok yüksek derişimlerdebağırsak bakterilerine 5örneğin, ;


4/20

b) Al"a#$%osaprobik bölg!

Bu bölgedeki )arçalanabilir organik madde derişimi daha düşük olu),

BA0, 0 ile #0 g1m2 arasında değerler alır. Cündüzleri :otosentez olayı ileoksi(en deri siminde artışlar gözlenir. 4ncak geceleri alglerin solunumlarınedeniyle oksi(en miktarı düşer. Biyolo(ik açıdan bu bölge, çok sayıdabakteri türü, tekrar ortaya çıkan algler, yeşil bitkiler, diatomalar ve nadirolarak rastlanan bazı dayanıklı balık türleri ile karakterize edilir. 4l:a<mezosa)robik bölgede bulunan ti)ik canlılar @ekil -'de görülmektedir.

&) Bo'a#$%osaprobik bölg!

Bu bölge, sulardaki doğal arıtma süreçlerinin ve organik maddeninmineralleşmesinin son aşamalarını ka)sar. BA0, 2 ile #0 g1m2 arasındadır. Aksi(en derişimi yüksektir. 4ncak, alg büyümesinin çokyoğun olduğu ortamlarda, oksi(en deri simlerinin geceleri düşmesi ve bu

durumun balık ölümlerine neden olması mümkündür. Beta


5/20

() Oligosaprobik bölg!

Bu bölgede mineralleşme tamamlanmıştır. Arganik madde derişimi çok düşüktür.

BA0, 2 g1m2

'ün altındadır. udaki oksi(en derişimi doygunluk değerine çokyakındır. Besin maddelerinin azlığı nedeniyle bakteri sayısı düşüktür. 4ynınedenle algler de azalmıştır. Bunun sonucunda herhangi bir organizma türününbaskın duruma geçmesi mümkün değildir. Buna karşın oligosa)robik sular, genişbir tür zenginliği ile karakterize olurlar. Feşitli tatlı su bitkileri ve hayvanlarına busularda rastlanabilir 5diatomalar, yeşil algler ve su bitkileri, )rotozoalar , kabuklusu hayvancıkları, çeşitli böcek larvaları, çeşitli kurt türleri9. Aligosa)robik sulardabirçok balık türü bulunur. 4ncak besin maddesinin sınırlı olması yüzünden balık

sayısı da azdır. @ekil 8'te oligosa)robik sularda bulunan ti)ik canlılara örneklerverilmiştir.

olk!itz ve "arsson'un Gkirleri, Hiebmann 5#$0#9 tara:ından kendi el kitabı içinealınmış ve 4lmanya'da yayınlanmıştır. Hiebmann daha sonra kendi biyolo(iksınırlandırma sistemi için çaba sar: etmiştir. Bu iki çalışma üzerinde birçokeleştiri yoğunlaşmış ve bölgeleri belirli organizmaların tanımlanmasının, türlerinsa)tanmasındaki belirsizlikler yüzünden olumsuz karşılayanlar olmuştur. Bazıaraştırıcılar sadece belirli cinslerin varlığının, gerçek ekolo(ik şartlarıyansıtamayacağını tüm )o)ülasyonun ele alınmasının daha yararlı olacağını ilerisürmüşlerdir. Bunun ötesinde birçok biyolog baskın 5dominant9 cinslerindekideğişikliklerin, göz önüne alınan cinslerdeki değişikliklerden daha önemliolduğunu söylemişlerdir. Hiebmann kendi sisteminde tüm bu tekli*eri dikkatealmıştır.


6/20

6ynes 5#$I%9 değişik organizmaların,değişik organik kirlenme ortamına göredeğişik reaksiyonlar gösterebileceğini ilerisürmüştür. Örneğin bazı organizmalaroksi(en eksikliğine, diğerleri ise amonyak ve

kükürt gibi bazı organik )arçalanmaürünlerine karşı daha duyarlıdırlar.


7/20


8/20


9/20


10/20


11/20

Böylece, 6ynes su kirliliğinin tanımlanmasıaçısından, katı sınırlı bir biyolo(ik şişleme karşı

olumsuz bir görüş ortaya atarak, karmaşıkekolo(ik olayların basit sını*andırılmalarlatanımlanamayacağını öne sürmüştür. Bununötesinde 6ynes, sa)robik sistemin sadeceyoğun evsel )issuların verildiği yavaş ve

düzgün akan akarsularda uygulanabileceğineinanmaktadır. ;ğer akarsuya veriJen atık evsel)issu değilse veya akarsuda türbülans varsa,sa)robik sistemin dayandığı varsayımlarortadan kalkmaktadır.

6ynes akarsu kirlenmesinin biyolo(ik indisleriniaşağıdaki maddeler çerçevesinde özetlemiştirK


12/20

a) Biyolo(ik analizler kimyasal analizlerden daha az zaman alır. Fünkü tek bir örnekserisi mevcut hayvan ve bitki to)luluklarının genel durumunu gösterir.

b) Biyolo(ik analizler aralıklı veya önceden gerçekleşen kirlenmenin etkisini ortayakoyabilir. 6albuki kimyasal analizler ancak ya)ıldığı andaki kirlenmeyibelirleyebilir.

Bunlara karşın 6ynes'in üzerinde durduğu nokta, biyolo(ik analizlerin, gerekya)ılmasında gerek değerlendirilmesinde, kaliGye elemanlara gereksinimgöstermesidir. Bu gerçek, kimyacılar için de geçerlidir. #$I%'dan bu yanalaboratuvar araçlarında akarsu boyunca ölçüm ya)abilecek atomik absorbsiyon,

otomatik analiz, hızlı s)ektrograG gibi gelişmeler olmuştur. Bu arada 6ynesbiyolo(ik metotların karmaşıklığının arttığını düşünmüş ve düşünceleri aşağıdakişekilde i:ade etmiştirK

+Biyolo(ik çalışmalar kirlenmenin sadece genel ti)ini ortaya koyar. irlenmeyeneden olan maddeleri göstermez. Arganik kirlenmeyle zehirlenme etkisi ya)ankirlenmeyi ayırt edebilir. Lakat, zehirlenmenin zarara yol açtığı özel durumlardışında ayırım ya)amaz. Biyolo(ik analizlerin bir diğer büyük eksikliği, doğrudan

deri simlerle ilgili olmamalarıdır+

?lanlayıcı mühendis, kirliliğin sınırlarını ve bu kirliliğin ne oranda azaltılabileceğinibilmelidir. Birçok ülkede, akarsulara verilecek atıksular için yaygın bir şekildeuygulanan 5-% g1m2 BA0, 2% g1m2 askıda katı madde9 standardı, akarsu kirliliğiniönlemek için yeterli değildir.


13/20

a)robik sistem çalışmalarına daha sonra ladacek

tara:ından 5#$I09 devam edilmiştir. ladacek'e göre busistem her ne kadar am)irik ise ve bazı yetersizliklergösteriyorsa da, yine de geçerli sayılabilir. ladaceksistemin çalışabilirliğini göstermek için on ana maddeileri sürmüştür

a) @imdiye kadar bu konuda daha iyi bir sistem veyayöntem ortaya konmadığına göre, ya)ılacak iş olk!itz ve"arsson sistemini geliştirmek ve hatalarını düzeltmektir.Bu amaçla @ekil 0'de verilen dairesel diyagramgeliştirilmiştir. 4yrıca bu şeklin tablolaştırılmış hali Lablo

#'de verilmiştir. ladacekher ayrı sını: için bakteri,çözünmüş oksi(en, kükürtlü hidro(en ve BA için özelkriterler ve maddeler tanımlamıştır 5Lablo -9. Lablo 2'deise transsa)robite ve eusa)robite bölgelerindeki biyolo(iközellikler verilmiştir.


14/20


15/20


16/20

b) Bu konuda en güvenilir yollardan biri ortamdaki tüm üreticileri, tüketicilerive )arçalayıcıları tanımlamaktır. Alanaklar çerçevesinde tüm cinslerinto)luluğunun niceliği birim hacim, birim alan veya standart birimler cinsindensayısal olarak değerlendirilmelidir.

&) 6er su organizmasının doğadaki sa)robiyolo(ik değeri üzerindeçalışılmalıdır. Mani bazı to)lulukların bir elemanı olarak ve çevresindekiGziksel, kimyasal ve biyolo(ik özelliklere bağımlığı cinsinden incelenmeli,organizmalar kendi doğal su ortamlarında ve diğer tüllerle doğal ilişikleriçerçevesinde değerlendirilmelidir.

() Haboratuvar çalışmaları örnek organizmaların yaşam geçmişleri,Gzyolo(ileri ve ekolo(ileri üzerinde olmalıdır. Arganizmaların sadece zehirlibileşiklere karşı olan tolerans limitleri değil ayrıca onların doğal şartlardakidavranışları, su sıcaklığı, )6, akış hızı, aşırı çoğalma vb. gibi :aktörlerin nasıletkilendikleri araştırılmalıdır. +irlilik+ olarak gösterilen birtakım :aktörlerle,kirlilik olmayan ama olaya karışan :aktörleri ayırt etmek gerekir.

) Loksisiteyi değerlendirmek için bir özel sistem geliştirilebilir. Bu sistemsa)robik sistemin bir tamamlayıcısı olarak kullanılabilir.

") Eadyoaktiviteyi değerlendirmek için de bir başka sistemin kurulması tekli:edilebilir.


17/20

g) 4yrıca süs)anse kömür, çok küçük öğütülmüş mineral tozları, yağGlmleri gibi zararlı maddelerle, anorganik maddelerin durumunu dadeğerlendirmek gerekir.

) Lüm sistemlerin troGk 5besin maddesi düzeyi9 ve sa)robikolmalarına göre göl ve nehirlerin sını*andırılmasında, limnolo(ikaçıdan da sınırlar gösterilmelidir 5Lablo 89. Bu arada olayların yalnızcasoyut tanımlanmasıyla yetinilmeyerek, su kütlesinin genelmetabolizması göz önüne alınmak suretiyle dinamik değişimlerin de

ortaya konması gerekir.

i) Cöllerde, balık havuzlarında, ya)ay biriktirme haznelerinde vb.ya)ılan biyolo(ik )rodüktivite çalışmaları kirli suları artıkları veözellikle arıtma tesislerini de içine alacak şekilde geliştirilmelidir.

*) Nygulamalı hidrobiyolo(inin ana yönü, gelecekteki su kütlesinindurumunu inceleme ve kalite kontrolüne katkıda bulunacak tarzdaolmalıdır. udaki sadece kirlenme ve kendi kendini temizleme olayıdeğil, bitkisel renklenme, su çiçekleri, sa)sız organizmaların aşırıbüyümeleri sucul makroGtler vb. konularda çalışılmalı ve çözümgetirilmelidir.


18/20


19/20


20/20

Documents

03_üçüncü_bölüm_saprobik_sistem (1)