1. verdskrigen, bakgrunn

Stormaktsrivalisering• koloniar, marknader, internasjonal status

Fransk revansjelyst• hadde mista Alsace og Lorraine til Tyskland

Tysklands krav om ”ein plass i sola”

Tyrkias herredøme over Balkan var i oppløysning

Russlands og Østerrike-Ungarns interesser på Balkan

Skota i Sarajevo

• 28.juni 1914. I Sarajevo, hovudstaden i Bosnia-Hercegovina. Kronprins av Austerrike-Ungarn, Frans Ferdinand, og kona hans var på besøk.

• Bosnia-Hercegovina var ein del av keiserriket Austerrike-Ungarn.

• Ei bombe eksploderte, og ein offiser blei skadd.

• Kronprinsparet ville besøke den skadde på sjukehuset, då ein 19 år gamal skulegut hoppa opp på stigbrettet og skaut fleire skot mot dei to. Begge døydde momentant.

• Mordaren, Gavrilio Princip, var med i terroristorganisasjonen ”Den svarte hånd”, som kjempa for at Bosnia-Hercegovina skulle bli ein del av Serbia. Mange av innbyggjarene er av Serbisk slekt.

Vener og fiendar

• Austerrike-Ungarn gav Serbia skulda og trua med krig.

• Russland var alliert med Frankrike, England og Serbia - ententen.

• Austerrike-Ungarn var alliert med Tyskland -sentralmaktene.

Årsaker til første verdsskrigen

• Frankrike – svoltne på hevn etter krigen i 1870-1871, der Frankrike tapte mykje land.

• Storbritannia – einige med Frankrike. Også sure på grunn av at Tyskland hadde bygd ei stor krigsflåte.

• Austerrike-Ungarn var langt ifrå vener med Russland.

• Den russiske tsaren (Nikolai II) ville vere sjef over alle slavarar. Austerrike-Ungarn var irritert for at Tsar Nikolai ikkje forstod at deira slavarar var ”eigd” av keisaren.

Skyttargravskrigen

1. verdskrigen, kjennemerke:

• Gravde skyttargraver som strekte seg frå Sveits til Atlanterhavet

• Dei fleste drepne var menn (tidleg tjue-åra) og tenåringsgutar

• Gravde hol i bakken, sandsekker og piggtråd

• Fullt av rotter, lik bederva mat, og ikkje minst: sjukdom

Russland

• Etter eitt år med krig, var den Russiske hæren halvert

• Tusenvis deserterte

• Tsaren blei tvungen frå makta i 1917. Han og familien blei myrda i 1918.

• Trekte seg ut av krigen i ca 1917 – måtte gje ifrå seg 30% av landet sitt!

Blokade og ubåtkrig • Storbritannia og Frankrike

samarbeidde med å få til ein blokade av Tyskland. Ei flåte utføre tyske-kysten blokkerte all trafikk inn til Tyskland.

• Tyskland svarte med ubåtkrig

• Biletet viser britisk ubåt, men Tyskland fekk ubåtar først.

USA går med i krigen • Var nøytrale i byrjinga

• Valde side då fleire og fleire amerikanarar blei drepne i ubåtkrigen til Tyskland

• April 1917 gjekk USA med i krigen på ententen si side, med Frankrike og Storbitannia

• USA sende inn enorme mengder krigsskip, og i 1918 kom dei med avgjersla som skulle vise seg å vere avgjerande for første verdskrigen - dei sende fire millionar friske, veltrena soldatar til Europa

Tyskland gjev opp

• 1818: Tyskland gav alt dei kunne i Frankrike. Lukkast ikkje

• Tyskland byrja sjå konsekvensane av krigen, skadene og restane, og skjønte at det ikkje var nokon vits i å fortsetje

Ein hard fred for Tyskland

• Fredsforhandlingar i Versailles

• Tyskland måtte skrive under på at dei hadde all skuld for 1. verdskrigen

• Måtte betale store pengesummar og gje ifrå seg mykje land til Frankrike

• Fekk ikkje lov til å ha ein hær som var større enn hundre tusen mann.

• Østerrike-Ungarn blei splitta