(ราง) แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป

(พ.ศ. 2561-2580)

โดย

สานกงานทรพยากรน าแหงชาต

พฤศจกายน 2561

จดหาน าส าด พ ปโ บรโ ร บ มหม บ านแ ช มชน ม ง พ นท ศร กจพ ศ แ แห งท ง ท ย สา

บรหาร ามต งการ ช น า พ มปร สท าพการ ช น า จดหาน าต นท นร งรบการ จร ตบโต ด

าม ส ยหายจาก ทก ย น าห าก ดนโ น ม น าท ม บพ น

าพน าร ดบพ ช น ป พ มปร สท าพร บบบาบดน า ส ย แ บ ม าม มปากแมน า

น พ นท ป าต นน า ป งกนการส ส ยหน าดนแ พ นดน ม

ง กร ก หมาย แผนแมบท ร บบ าน ม ตดตามปร มนผ ปร ชาสมพน

สารบ

หน า

บทท 1 บทนา

1.1 ความเปนมา 1 1.2 วตถประสงค 2

1.3 กรอบแนวคดการด าเนนงาน 2 บทท 2 การปร มนส านการ ท ก ย งกบการบรหารจดการทรพยากรน า

2.1 สถานการณภายนอกทส าคญและผลกระทบตอการพฒนาประเทศ ในระยะ 20 ป 3 2.2 ยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) 4 2.3 แผนการปฏรปประเทศ 11 ดาน 5 2.4 ทศทางการพฒนาภาค ภายใตยทธศาสตรชาต และกรอบการพฒนาดานน า 6 2.5 สถานการณและแนวโนมการเปลยนแปลงของประเทศทมผลตอ การบรหารจดการทรพยากรน า 10

บทท 3 ส านการ ด านทรพยากรน า น าพร ม งปร ทศ

3.1 ศกยภาพทรพยากรน าของประเทศ 16 3.2 สภาพเศรษฐกจและสงคม 20 3.3 การใชน าและการบรหารจดการ 20 3.4 สภาพปญหาทรพยากรน า 23

บทท 4 แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป (พ.ศ. 2561-2580)

4.1 ความเชอมโยง ยทธศาสตรชาต 20 ป กบแผนแมบทการบรหารจดการ ทรพยากรน า 20 ป 29 4.2 ความเชอมโยงระหวางแผนการปฏรปประเทศ 11 ดาน กบ แผนแมบท

การบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป 33

- 2 –

หน า

4.3 หลกการและแนวคดในการปรบปรงแผนแมบท 37 4.4 แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป (พ.ศ. 2561 -2580) 38

แผนแมบทท 1 การจดการน าอปโภคบรโภค 40

แผนแมบทท 2 การสรางความมนคงของน าภาคการผลต 42

แผนแมบทท 3 การจดการน าทวมและอทกภย 45

แผนแมบทท 4 การจดการคณภาพน าและอนรกษฟนฟทรพยากรน า 48

แผนแมบทท 5 การอนรกษฟนฟสภาพปาตนน าทเสอมโทรมและปองกน การพงทลายของดน 50

แผนแมบทท 6 การบรหารจดการ 52

บทท 5 แน ทางการ บ นแผนแมบท สน แน แ บทสร ป

5.1 แนวทางการขบเคลอนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป พ.ศ. 2561-2580 55 5.2 แนวทางการเชอมโยงแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า ไปสการปฏบต 58 5.3 ขอเสนอแนะ 60

***************************************

สารบ ตาราง

หน า

ตารางท 2-1 ทศทางการพฒนาภาคตาม แผนพฒนาฯ ฉบบท 12 และแผนแมบท การบรหารจดการทรพยากรน า 7

ตารางท 2-2 การเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ สงคม และกระแสโลก ทมผลตอ การบรหารจดการทรพยากรน าของประเทศ 11

ตารางท 2-3 การเปลยนแปลงดานทรพยากร และสถานการณของประเทศ ทมผลตอ การบรหารจดการทรพยากรน าของประเทศ 13

ตารางท 4-1 ความเชอมโยงระหวางยทธศาสตรชาต 20 ป กบแผนแมบท การบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป 30

ตารางท 4-2 ความเชอมโยงระหวางแผนการปฏรปประเทศ 11 ดาน กบแผนแมบท การบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป 34

ตารางท 4-3 เปาหมายตามแผนแมบทท 1 การจดการน าอปโภคบรโภค 41

ตารางท 4-4 เปาหมายตามแผนแมบทท 2 การสรางความมนคงของน าภาคการผลต 43

ตารางท 4-5 เปาหมายตามแผนแมบทท 3 ดานการจดการน าทวมและอทกภย 46

ตารางท 4-6 เปาหมายตามแผนแมบทท 4 ดานการจดการคณภาพน าและอนรกษทรพยากรน า 49

ตารางท 4-7 เปาหมายตามแผนแมบทท 5 การอนรกษฟนฟสภาพปาตนน าทเสอมโทรม และปองกนการพงทลายของดน 51

ตารางท 4-8 แผนแมบทท 6 การบรหารจดการ 53

************************************

สารบ ร ป

หน า

รปท 3-1 แผนทแสดงความเขมและการกระจายของฝน 18

รปท 3-2 แผนทแสดงปรมาณและคณภาพน าบาดาล 19

รปท 3-3 พ นทเสยงภยแลงซ าซาก 25

รปท 3-4 พ นทเสยงภยน าทวมซ าซาก 27

รปท 3-5 คณภาพน าในแหลงน าส าคญทวประเทศ 28

รปท 5-1 แสดงแนวทางการขบเคลอนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า 57

รปท 5-2 แนวทางการเชอมโยงแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า ไปสการปฏบต 59

************************************

1

บทท 1

บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำ

น ำเปนทรพยำกรทมคณคำยงของโลก สงมชวตทกชนดตองอำศยน ำในกำรดำรงชวต น ำเปนสวนประกอบทมำกถง 3 ใน 4 สวนของพ นโลก ถงแมจะมน ำจำนวนมหำศำล แตกำรเพมข นของประชำกรและกำรขยำยตว ทำงเศรษฐกจทำใหมควำมตองกำรใชน ำมำกข น ประกอบกบมกำรบกรกทำลำยปำตนน ำ ทำใหสภำพแวดลอม และกำรเปลยนแปลงภมอำกำศ เกดปญหำภยพบตทำงธรรมชำตบอยคร ง และรนแรงข น ท งปญหำอทกภย ภยแลง ดนโคลนถลม และกำรชะลำงพงทลำยของดน กำรเพมข นของชมชนเมอง และกำรขยำยตวของภำคอตสำหกรรม ทำใหเกดปญหำดำนคณภำพน ำททวควำมรนแรงมำกข น

ทผำนมำรฐบำลไดใหควำมสำคญในกำรบรหำรจดกำรน ำมำโดยตลอด โดยจดสรรงบประมำณจำนวนมำกในกำรแกไขปญหำ และจดหำแหลงน ำเพมเตม แตกไมสำมำรถแกไขปญหำไดอยำงยงยนเพรำะขำดหนวยงำนกลำงในกำรประสำนงำน กำกบดแล เพอใหเกดกำรบรณำกำรระหวำงหนวยงำนอยำงแทจรง ผลงำนทชดเจนในชวงทผำนมำ ไดแก กำรจดกำรเรองน ำอปโภค บรโภค ซงดำเนนกำรไดเกอบครบทกหมบำน รวมท งกำรจดกำรเพอปองกนน ำทวมและอทกภย สวนทยงไมบรรลตำมเปำหมำย เชน กำรจดกำรคณภำพน ำ และกำรอนรกษฟนฟปำตนน ำ ทเ สอมโทรม ตอมำในป 2558 ไดมกำรแตงต งคณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต (กนช.) มนำยกรฐมนตรเปนประธำนเพอทำหนำทผลกดน และขบเคลอนยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำอยำงมเอกภำพ เกดกำรบรณำกำรในทกระดบ และจดต งสำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต โดยคำสงหวหนำคณะรกษำควำมสงบแหงชำตท 46/2560 ลงวนท 25 ตลำคม 2560 เพอทำหนำทบรณำกำรขอมลสำรสนเทศ แผนงำน โครงกำร งบประมำณ และตดตำมประเมนผลกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

เพอใหกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศเปนไปอยำงมประสทธภำพ ในป 2558 ไดจดทำแผนยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ระยะเวลำ 12 ป (พ.ศ. 2558- 2569) แตเนองจำกสถำนกำรณสงแวดลอม และปจจยตำง ๆเปลยนแปลงไป และตอมำรฐบำลไดจดทำยทธศำสตรชำต 20 ป (พ.ศ. 2561 – 2580) และแผนปฏรปประเทศ 11 ดำน ประกอบกบกำรกำหนดเปำหมำย และตวช วด ในยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรน ำ 12 ป บำงสวน ยงไมสำมำรถตอบสนองยทธศำสตรชำตไดครบทกประเดน ดงน นคณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต (กนช.) จงแตงต งคณะอนกรรมกำรยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ เพอดำเนนกำรปรบปรงเปนแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) โดยรปแบบกำรปรบปรงยงคงยดประเดนยทธศำสตรท ง 6 ดำน ไว แตเพมเตมแผนงำนหลกและแผนงำนรองใหสำมำรถตอบสนองตอยทธศำสตรชำต 20 ป เชน กำรพฒนำน ำดมใหไดมำตรฐำนและรำคำทเหมำะสม กำรเพมผลตภำพกำรใชน ำ (Productivity) กำรเพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ กำรบรรเทำอทกภยระดบลมน ำ กำรฟนฟแมน ำลำคลอง กำรปองกนและลดกำรชะลำงพงทลำยของดนในพ นท ปำตนน ำ กำรทำผงกำรใชประโยชนลมน ำ เปนตน

2

1.2 วตถประสงค

1) เพอเปนกรอบและแนวทำงในกำรแกไขปญหำและพฒนำทรพยำกรน ำของประเทศ ทมผลกระทบรนแรงตอประชำชน สนบสนนดำนเศรษฐกจและสงคม ทตองเรงดำเนนกำรอยำงตอเนอง (ป 2561-2580) และสอดคลองกบแนวทำงกำรพฒนำ และเปำหมำยตำมยทธศำสตรชำต 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) โดยระยะเวลำ 5 ปแรก (ป 2561-2565) ตองแกไขปญหำทสำคญ ไดอยำงเปนรปธรรม 2) เพอพฒนำกำรจดกำรน ำเชงลมน ำท งระบบ เพอเพมควำมมนคงดำนน ำของประเทศ โดยจดใหมน ำสะอำดใชทกครวเรอนในชมชนชนบทและกำรเจรญเตบโตของเขตเมอง กำรปองกน ฟนฟ รกษำเขตตนน ำ สภำพสงแวดลอม ลำน ำ และแหลงน ำธรรมชำต 3) เพอเพมผลตภำพของน ำท งระบบ โดยกำรจดหำน ำและใชน ำอยำงประหยด รคณคำ และสรำงมลคำเพมจำกกำรใชน ำใหทดเทยมระดบสำกล ท งเพอรองรบกำรเตบโตของเศรษฐกจและสงคมในอนำคต ท งภำคเกษตร อตสำหกรรม บรกำร และพลงงำน 4) เพอจดระบบกำรจดกำรภยพบตจำกน ำใหสำมำรถลดควำมสญเสย ลดควำมเสยงจำกภยพบต ทเกดจำกน ำตำมหลกวชำกำร มประสทธภำพ และแบงตำมลกษณะของแตละลมน ำ พ นท ใหอยในขอบเขต ทควบคม และใหสำมำรถฟนตวไดในเวลำอนส น 5) เพอเพมประสทธภำพกำรบรหำรจดกำร มกำรจดหำและใชน ำทสมดล ทนสมย ทนกำรณ และสรำงควำมเปนธรรม ใชมำตรกำรท งทำงโครงสรำง กฎระเบยบ องคกรกำรจดกำร กำรจดกำรขอมล กำรเตอนภย กำรวจยและพฒนำนวตกรรม ใหสำมำรถขบเคลอนงำนภำยใตแผนแมบทดำนน ำ และงำนตำมพระรำชบญญตทรพยำกรน ำ

1.3 กรอบแนวคดกำรด ำเนนงำน

1) ยดแนวทำงตำมหลกปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง คอควำมพอประมำณ ควำมมเหตผล ควำมมภมคมกนทด ภำยใตเงอนไขควำมร และเงอนไขคณธรรม 2) ยดยทธศำสตรชำตระยะ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) “ยทธศำสตรท 5 ยทธศำสตรดำนกำรสรำงกำรเตบโตบนคณภำพชวตทเปนมตรตอสงแวดลอม” ในประเดนหลกท 5.1 “สรำงกำรเตบโตอยำงยงยนบนสงคมเศรษฐกจสเขยว ในเรอง ”กำรอนรกษ ฟนฟแมน ำ ลำคลองและแหลงน ำธรรมชำตทวประเทศ ” และ ประเดนหลกท 5.5 พฒนำควำมมนคงน ำ พลงงำน และเกษตร ทเปนมตรตอสงแวดลอม ในเรอง “พฒนำกำรจดกำรน ำเชงลมน ำท งระบบเพอเพมควำมมนคงดำนน ำของประเทศ” และเรอง “เพมผลตภำพของน ำท งระบบในกำรใชน ำอยำงประหยด รคณคำ และสรำงมลคำเพมจำกกำรใชน ำใหทดเทยมกบระดบสำกล” 3) ยดหลกกำรสรำงควำมสมดลระหวำงกำรอนรกษ ฟนฟ และกำรพฒนำแหลงน ำ กบกำรใชประโยชนทรพยำกรน ำ เพอตอบสนองปญหำควำมตองกำรในทกดำน อยำงยงยน โดยกำรจดหำแหลงเกบกกน ำ ตองพจำรณำกำรจดลำดบควำมสำคญ ทตอบสนองตอเปำหมำย ทศทำงกำรพฒนำของประเทศในแตละดำนในภำพรวม และแนวโนมกำรพฒนำในอนำคต รวมท งกำรใหควำมสำคญกบทกภำคกำรใชน ำ ท งเพอกำรอปโภค บรโภค น ำเพอกำรผลต (เกษตรและอตสำหกรรม) และน ำเพอรกษำระบบนเวศน

3

บทท 2

กำรประเมนสถำนกำรณทเกยวของกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

2.1 สถำนกำรณภำยนอกทส ำคญและผลกระทบตอกำรพฒนำประเทศ ในระยะ 20 ป ไดแก

2.1.1 เปำเหมำยกำรพฒนำทยงยน ค.ศ. 2030 (Sustainable Development Goals: SDGs) เปนเปำหมำยเกยวกบกำรพฒนำระดบนำนำชำต ซงประเทศสมำชกสหประชำชำตไดรวมกนรบรอง ตำมวำระกำรพฒนำทยงยน ค.ศ. 2030 เปนเปำหมำยทกำหนดทศทำงกำรพฒนำในชวงระยะเวลำ 15 ป (พ.ศ.2558-2573) ประกอบดวย 17 เปำหมำย เปำเหมำยกำรพฒนำทยงยน จะมสวนสำคญในกำรกำหนดทศทำงกำรพฒนำประเทศไทยในอนำคต โดยเฉพำะใน เปำหมำยท 6 กำรเขำถงกำรใชน ำสะอำดและสขำภบำล ทด ปญหำกำรขำดแคลนน ำสะอำด เปำหมำยท 12 มกำรบรโภคและกำรผลตทยงยน เปนมตรกบสงแวดลอม และเปำหมำยท 13 กำรรบมอกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ

2.1.2 กระแสโลกำภวตน จะทวควำมเขมขนข นอยำงตอเนอง มกำรเคลอนยำยอยำงเสรและรวดเรวของผคน เงนทน ขอมลขำวสำร องคควำมร เทคโนโลย สนคำและบรกำร กำรรวมกลมเศรษฐกจในภมภำคจะนำไปสกำรเชอมโยงทกระบบ ในขณะทศนยรวมอำนำจทำงเศรษฐกจโลก จะเคลอนยำยมำสทวปเอเชย ทำใหมกำรเตบโตดำนเศรษฐกจในภมภำคเอเชยสง มผลตอโครงสรำงภำคอตสำหกรรม กำรคำ และบรกำร รวมท ง มกำรเคลอนยำยประชำกร จำกชนบทเขำสเมองมำกข น มกำรเปลยนแปลงรปแบบกำรใชน ำ จำกเพอควำมจำเปนพ นฐำน ไปสแบบเพมคณภำพชวต

2.1.3 กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ สงผลใหเกดภยธรรมชำตถ และรนแรงมำกข น สงผลตอกำรผลตในภำคเกษตร ควำมมนคงดำนน ำและอำหำร กอใหเกดควำมเสยหำยทำงเศรษฐกจอยำงรนแรง สำหรบประเทศไทยควำมผนผวนและควำมเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ สงผลตอเนองไปถงกำรผลต และกำรสงออกสนคำเกษตรและอำหำร ซงเปนแหลงรำยไดสำคญของประเทศ และอำจกอใหเกดควำมไมมนคงดำนอำหำรท งระดบประเทศ และระดบครวเรอน ประเดนกำรปลอยกำซเรอนกระจก อำจถกใชเปนเงอนไขสำหรบกำหนดมำตรฐำนสนคำในกำรคำระหวำงประเทศซงอำจสงผลกระทบตอภำคกำรสงออกของไทย แตกอำจสรำงโอกำสใหธรกจใหมดำนสงแวดลอม เชน ผลตภณฑและบรกำรทเปนมตรกบสงแวดลอม กำรเพมประสทธภำพ กำรลดของเสย

4

2.2 ยทธศำสตรชำต 20 ป

รฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พ.ศ. 2560 มำตรำ 65 กำหนดใหรฐบำลตองจดทำแผนยทธศำสตรชำต 20 ป เพอเปนเปำหมำยกำรพฒนำประเทศอยำงยงยนในระยะยำว ตำมหลกกำรธรรมำภบำล เพอใชเปนกรอบในกำรจดทำแผนตำง ๆใหสอดคลอง และบรณำกำรกน เปนพลงผลกดนใหบรรลเปำหมำยในระยะเวลำทกำหนด ยทธศำสตรชำต 20 ป ประกอบดวย

2.2.1 วสยทศน “ประเทศมควำมมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนำแลว ดวยกำรพฒนำตำมหลกปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง”

ไดแก กำรมเอกรำช อธปไตย และบรณภำพแหง เขตอำนำจรฐ กำรดำรงอยอยำงมนคง ยงยนของสถำบนหลกของชำต กำรดำรงอยอยำงมนคงของชำตและประชำชน จำกภยคกคำมทกรปแบบ กำรอยรวมกนในชำตอยำงสนตสขเปนปกแผน มควำมมนคงทำงสงคมทำมกลำงพหสงคม และกำรมเกยรตและศกดศรของควำมเปนมนษย ควำมเจรญเตบโตของชำต ควำมเปนธรรมและควำมอยดม สขของประชำชน ควำมยง ยนของฐำนทรพยำกรธรรมชำตสงแวดลอม ควำมมนคงทำงพลงงำนและอำหำรควำมสำมำรถในกำรรกษำผลประโยชนของชำต ภำยใตกำรเปลยนแปลงของสภำวะแวดลอมระหวำงประเทศ และกำรอยรวมกนอยำงสนต ประสำนสอดคลองกนดำนควำมมนคงในประชำคมอำเซยนและประชำคมโลก อยำงมเกยรตและศกดศร

2.2.2 ประเดนยทธศำสตรชำต 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) ประกอบดวย 6 ยทธศำสตร ไดแก

ยทธศำสตรท 1 ดำนควำมมนคง

เปำหมำย คอ ประชำชนอยด กนด และมควำมสข บำนเมองมควำมมนคงในทกมตและทกระดบ กองทพ หนวยงำนดำนควำมมนคง ภำครฐ ภำคเอกชน และภำคประชำชน มควำมพรอมในกำรปองกนและแกไขปญหำควำมมนคง

ยทธศำสตรท 2 ดำนกำรสรำงขดควำมสำมำรถในกำรแขงขน

เปำหมำย คอ ประเทศไทยเปนประเทศทพฒนำแลว เศรษฐกจเตบโตอยำงมเสถยรภำพและยงยน และมขดควำมสำมำรถในกำรแขงขนสงข น

ยทธศำสตรท 3 ดำนพฒนำและเสรมสรำงศกยภำพทรพยำกรมนษย

เปำหมำย คอ คนไทยเปนคนด คนเกง มคณภำพ พรอมสำหรบวถชวตในศตวรรษท ๒๑ ๒.๒ สงคมไทยมสภำพแวดลอมทเอ อและสนบสนนตอกำรพฒนำคนตลอดชวงชวต

5

ยทธศำสตรท 4 ดำนกำรสรำงโอกำสและควำมเสมอภำคทำงสงคม

เปำหมำย คอ สรำงควำมเปนธรรม และลดควำมเหลอมล ำในทกมต กำรกระจำยศนยกลำงควำมเจรญทำงเศรษฐกจและสงคม เพมโอกำสใหทกภำคสวนเขำมำเปนกำลงของกำรพฒนำประเทศในทกระดบ กำรเพมขดควำมสำมำรถของชมชนทองถนในกำรพฒนำ กำรพงตนเอง และกำรจดกำรตนเอง เพอสรำงสงคมคณภำพ

ยทธศำสตรท 5 ดำนกำรสรำงกำรเตบโตบนคณภำพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม

เปำหมำย คอ กำรอนรกษและรกษำทรพยำกรธรรมชำต สงแวดลอม และวฒนธรรม ใหคนรนตอไปไดใชอยำงยงยน มสมดล กำรฟนฟและสรำงใหมฐำนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม เพอลดผลกระทบทำงลบจำกกำรพฒนำสงคมเศรษฐกจของประเทศ กำรใชประโยชนและสร ำ งกำรเ ตบโต บนฐำนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอมใหสมดล ภำยในขดควำมสำมำรถของระบบนเวศ บนหลกของกำรมสวนรวม และธรรมำภบำล

ยทธศำสตรท 6 ดำนกำรปรบสมดลและพฒนำระบบกำรบรหำรจดกำรภำครฐ

เปำหมำย คอ ภำครฐมวฒนธรรมกำรทำงำนทมงผลสมฤทธและผลประโยชนสวนรวม ตอบสนองควำมตองกำรของประชำชนไดอยำงสะดวก รวดเร ว โปร ง ใส มขนำดทเ ลกลง พรอมปรบตวใหทน ตอกำรเปลยนแปลง มควำมโปรงใส ปลอดกำรทจรตและประพฤตมชอบ และมกระบวนกำรยตธรรม เปนไปเพอประโยชนตอสวนรวมของประเทศ

2.3 แผนกำรปฏรปประเทศ 11 ดำน

รฐธรรมนญแหงประเทศไทย ป 2560 หมวด 16 กำรปฏรปประเทศ กำหนดใหดำเนนกำรปฏรปประเทศในดำนตำง ๆ 11 ดำน และตอมำคณะรฐมนตรไดมมตแตงต งคณะกรรมกำรปฏรปประเทศ จำนวน 11 คณะ เมอวนท 15 สงหำคม 2560 เพอดำเนนกำรจดทำรำงแผนกำรปฏรปประเทศ ซงดำเนนกำรแลวเสรจและประกำศในรำชกจจำนเบกษำ เมอวนท 6 เมษำยน 2561 ประเดนกำรปฏรปทเกยวของกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ คอ ดำนท 6 ดำนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม เปำหมำย คอ ทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอมไดรบกำรรกษำ ฟนฟใหสมบรณและยงยน เปนรำกฐำนในกำรพฒนำประเทศอยำงสมดลท งทำงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม มกำรใชประโยชนทรพยำกรทเปนมตรกบสงแวดลอม และสงคมเกดควำมสมดลระหวำงกำรคมครองรกษำ และกำรใชประโยชนอยำงยงยน รวมท งมระบบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรทมประสทธภำพบนพ นฐำนกำรมสวนรวม

6

2.4 ทศทำงกำรพฒนำภำคภำยใตยทธศำสตรชำตและกรอบกำรพฒนำดำนน ำ

ยทธศำสตรชำต 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) จะเปนแผนหลกของกำรพฒนำประเทศไทย ใหมควำมมนคง มงคง และยงยน โดยม แผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต เปนเครองมอหรอกลไกสำคญทสด ทถำยทอดยทธศำสตรชำต 20 ป สกำรปฏบต และขบเคลอนไปสกำรบรรลเปำหมำยในระยะยำวไดในทสด แผนพฒนำฯ ฉบบท 12 มยทธศำสตรทเกยวของดำนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ คอ ยทธศำสตรท 4 กำรเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอม เพอกำรพฒนำทยงยน และมแนวทำงกำรพฒนำทเกยวของ คอ 1) กำรรกษำฟนฟทรพยำกรธรรมชำต สรำงสมดลกำรอนรกษและใชประโยชนอยำงยงยนและเปนธรรม 2) เพมประสทธภำพกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำเพอใหเกดควำมมนคง สมดล และยงยน 3) กำรบรหำรจดกำร เพอลดควำมเสยงดำนภยพบต และไดจดทำทศทำงกำรพฒนำภำคในระยะแผนพฒนำฯ ฉบบท 12 เพอเปนเครองมอในกำรแปลงแผนสภำคปฏบต กำรกำหนดทศทำงกำรพฒนำเชงพ นทตำมศกยภำพภมสงคมของแตละภำค ท ง 6 ภำค ซงในดำนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ กไดกำหนดทศทำงกำรพฒนำดำนน ำ ในแตละภำคไวใหสอดคลองและสนบสนนกน (ตำรำงท 2-1)

7

ตำรำงท 2-1 ทศทำงกำรพฒนำภำคตำม แผนพฒนำฯ ฉบบท 12 และแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ แผนพฒนำฯ ฉบบท 12 แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

1) ภำคเหนอ (1) พฒนำกำรทองเทยวและธรกจบรกำรตอเนอง (2) ใชโอกำสจำกเขตเศรษฐกจพเศษเชอมกบโครงกำรควำม รวมมอตำง ๆ ในอนภมภำค (3) เปนฐำนกำรผลตเกษตรอนทรยและปลอดภย เชอมส อตสำหกรรมเกษตรแปรรป เพมมลคำ (4) พฒนำคณภำพชวต แกไขปญหำควำมยำกจน (5) อนรกษและฟนฟปำตนน ำ จดระบบกำรบรหำรจดกำร น ำ และปองกนแกไขปญหำหมอกควน

1) ภำคเหนอ (1) อนรกษฟนฟปำตนน ำและกำรจดกำรกำรใชประโยชนในเขตตนน ำ เพอสรำงควำมสมดล และลดผลกระทบจำกทรพยำกรน ำ และรกษำสภำพธรรมชำตทเปนจดเดนกำรทองเทยว ในพ นทภำคเหนอตอนบน (2) พฒนำแหลงเกบกกน ำเพมปรมำณน ำตนทน เพอเมองหลก พ นทเศรษฐกจพเศษ และ สนบสนนชมชนทมรำยไดตำ (3) กำรบรรเทำอทกภยน ำหลำกฉบพลนทลำดเชงเขำ ดนโคลนถลม โดยเพมประสทธภำพ ดำนกำรเตอนภย กำรปรบตว และหนภย (4) กำรวำงแผนระยะยำว สรำงควำมสมดลระหวำงกำรใชทดนตนน ำและทำยน ำ เพอลดกระทบ จำกภยแลงและอทกภย

2) ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ (1) จดกำรน ำใหเพยงพอตอกำรพฒนำเศรษฐกจและ คณภำพชวตทยงยน (2) แกไขปญหำควำมยำกจน พฒนำคณภำพชวตผมรำยไดนอย (3) สรำงควำมเขมแขงของฐำนเศรษฐกจ ควบคกบกำรแกไข ปญหำทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม (4) พฒนำโครงขำยคมนำคมขนสง ทเชอมโยงพ นท เศรษฐกจหลกภำคกลำง และ EEC (5) สรำงควำมเขมแขงทำงเศรษฐกจตำมแนวชำยแดน และ แนวระเบยงเศรษฐกจ

2) ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ (1) พฒนำแหลงน ำตนทนและผนน ำสนบสนนภำคเกษตร เพอยกระดบรำยไดภำคกำรเกษตร และกำรพฒนำพ นทเศรษฐกจพเศษ (2) กำรพฒนำในพ นทเกษตรน ำฝนในพ นททมศกยภำพ จำกแหลงน ำขนำดเลก แหลงน ำ ธรรมชำต แหลงน ำบำดำล ใหสำมำรถทำกำรเกษตรยงชพ และฤดแลงไดบำงสวน (3) จดระบบอนรกษดนและน ำ ในพ นทเกษตรอำศยน ำฝนทไมมศกยภำพพฒนำแหลงน ำ (4) กำรบรหำรจดกำรน ำแบบบรณำกำร กำรแกไขปญหำอทกภย โดยกำรบรหำรจดกำรพ นทน ำทวมซ ำซำก กำรแกไขปญหำภยแลงโดยกำรสงเสรมกำรเกษตรแบบครบวงจร (5) กำรบรหำรจดกำรพ นทเกษตร (Zoning) ในพ นททมศกยภำพกำรพฒนำดำนน ำตำ หรอ ศกยภำพของดนไมเหมำะสม

8

ตำรำงท 2-1 ทศทำงกำรพฒนำภำคตำม แผนพฒนำฯ ฉบบท 12 และแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ (ตอ)

แผนพฒนำฯ ฉบบท 12 แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 3) ภำคกลำง (1) พฒนำกรงเทพฯ เปนมหำนครทนสมยระดบโลก (2) พฒนำคณภำพแหลงทองเทยวทมชอเสยงระดบ นำนำชำต และเชอมโยงกระจำยแหลงทองเทยว (3) ยกระดบกำรสนคำเกษตรและอตสำหกรรม โดยใช นวตกรรม เทคโนโลย และควำมคดสรำงสรรค (4) บรหำรจดกำรน ำ ทรพยำกรธรรมชำต และควำมสมดล ของระบบนเวศ (5) เปดประตกำรคำ กำรลงทน กำรทองเทยว เชอมโยง ทวำย – ภำคกลำง - EEC (6) พฒนำเชอมโยงเศรษฐกจและสงคมกบทกภำค

3) ภำคกลำง (1) พฒนำน ำตนทนและระบบกำรจดสรรน ำ เพอรองรบกำรเปนพ นทเศรษฐกจสำคญอนดบหนงของประเทศ และกำรขยำยตวในอนำคต (2) กำรวำงแผน และขบเคลอนโครงกำรบรรเทำอทกภยลมน ำเจำพระยำและทำจนตอนลำง และกำรปองกนเมอง พ นทเศรษฐกจใหครบ (3) ปรบปรงลำน ำสำยหลก เพอกำรคมนำคม และกำรเพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ (4) กำรบรหำรจดกำรน ำ ใหสมดลกบน ำตนทน (กำรวำงแผนจดสรรน ำรำยฤด) (5) กำรวำงแผนพฒนำระบบจดกำรน ำในพ นทภำคกลำงตอนลำง ในระยะ 50 ป (2070)

4) ภำคตะวนออก (1) พฒนำพ นทระเบยงเศรษฐกจภำคตะวนออก(EEC) ใหทนสมยทสดในภมภำคอำเซยน (2) เปนแหลงผลตอำหำรคณภำพ มำตรฐำนสำกล (3) ปรบปรงมำตรฐำนสนคำและบรกำรทองเทยว (4) พฒนำพ นทเศรษฐกจชำยแดน ใหเปนประตเศรษฐกจ เชอมโยงกบประเทศเพอนบำน (5) เรงแกปญหำจดระบบกำรบรหำรจดกำรมลพษ

4) ภำคตะวนออก (1) พฒนำแหลงน ำและโครงขำยน ำเพอรองรบพ นทระเบยงเศรษฐกจภำคตะวนออก (EEC) และเขตเศรษฐกจพเศษ (2) พฒนำระบบประปำเมอง เพอรองรบกำรขยำยตวของชมชนเมอง และภำคกำรทองเทยว (3) บรหำรจดกำรน ำเพอสนบสนนภำคเกษตรและภำคเศรษฐกจ กำรวำงแผนจดสรรน ำ รำยภำคกำรผลต และรำยฤด (4) กำรเพมประสทธภำพกำรใชน ำ วำงแผนกำรใชน ำใหสอดคลองกบเปำหมำยทำงเศรษฐกจ และสงคม (5) ปรบโครงสรำงกำรใชน ำ สงเสรมและสนบสนนกำรลดและกำรนำกลบมำใหใหมในภำคอตสำหกรรม และภำคเกษตร

9

ตำรำงท 2-1 ทศทำงกำรพฒนำภำคตำม แผนพฒนำฯ ฉบบท 12 และแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ (ตอ)

แผนพฒนำฯ ฉบบท 12 แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 5) ภำคใต (1) พฒนำกำรทองเทยวของภำค ใหเปนแหลงทองเทยว คณภำพช นนำของโลก (2) พฒนำอตสำหกรรมกำรแปรรปยำงพำรำ และปำลมน ำมน แหงใหมของประเทศ (3) พฒนำ กำรผลตสนคำเกษตรหลกของภำค (4) พฒนำโครงสรำงพ นฐำน สนบสนนกำรทองเทยวพฒนำ เขตอตสำหกรรม และเชอมโยงกำรคำโลก

5) ภำคใต (1) สนบสนนน ำเพอกำรทองเทยว ฝงอนดำมน และฝงอำวไทย (2) พฒนำแหลงน ำเฉพำะพ นท เพอสนบสนนภำคกำรเกษตร อตสำหกรรมแปรรป และ พ นทเศรษฐกจพเศษ (3) กำรบรรเทำอทกภยในพ นทเศรษฐกจสำคญ และทเปนอปสรรคตอกำรพฒนำเศรษฐกจ และสงคม ไดแกเมองหลก เมองทองเทยวสำคญ และพ นทน ำทวมเสยหำยรนแรง (4) กำรจดกำรระบบอนรกษดนและน ำในพ นทเกษตรเพอลดผลกระทบดำนน ำ

6) ภำคใตชำยแดน (1) พฒนำอตสำหกรรมเกษตร และอตสำหกรรมแปรป กำรเกษตร สรำงควำมมนคงภำคกำรผลต (2) พฒนำเมอง สไหงโก-ลก และเมองเบตง ใหเปนเมอง กำรคำ และเมองทองเทยวชำยแดน (3) เสรมสรำงควำมเขมแขงใหชมชน

6) ภำคใตชำยแดน (1) พฒนำแหลงน ำ เพอสนบสนนอตสำหกรรมเกษตรและอตสำหกรรมแปรรป (2) พฒนำระบบประปำ เพอพฒนำแหลงกำรคำ และทองเทยวชำยแดน (เมองสไหงโก-ลก เมองเบตง เมองปตตำน และเมองนรำธวำส) (3) ปองกนน ำทวมชมชนเมอง เมองศนยกลำงกำรทองเทยวและพ นทเศรษฐกจสำคญ

10

2.5 สถำนกำรณและแนวโนมกำรเปลยนแปลงของประเทศ ทมผลตอกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

จำกสถำนกำรณและแนวโนมกำรพฒนำประเทศ ท งดำนเศรษฐกจ สงคม กำรเปลยนแปลงกระแสโลก และกำรเปลยนแปลงดำนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม ประเทศไทยมแนวโนมกำรเปลยนแปลงจำกสงคมเกษตรกรรม เปนสงคมอตสำหกรรมมำกข น ปรบโครงสรำงเศรษฐกจ ไปสเศรษฐกจฐำนควำมร ขบเคลอนดวยนวตกรรม และกำรเพมผลตภำพกำรผลต มโครงสรำงเศรษฐกจแบบกงอสำหกรรม ทผำนมำมกำรใชประโยชนจำกทรพยำกรธรรมชำตทไมยงยน พ นทปำถกทำลำย กำรบำบดน ำเสยทำไดนอย กำรลงทนจดหำแหลงน ำขนำดใหญมกจะไดรบกำรตอตำนจำกประชำชน กำรจดกำรมลพษยงไมสำมำรถดำเนนกำรไดทนและพอเพยง ทำใหเกดสะสมมลพษเพมมำกข น ซงปจจยกำรเปลยนแปลงดงกลำว มสวนสมพนธกบกำรกำหนดทศทำงกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศ สรปได ดงน (ตำรำงท 2-2 และ ตำรำงท 2-3)

11

ตำรำงท 2-2 กำรเปลยนแปลงดำนเศรษฐกจ สงคม และกระแสโลก ทมผลตอกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศ

ประเดนสถำนกำรณ แนวโนมกำรเปลยนแปลง ทศทำงกำรจดกำรน ำ 1. ศนยกลำงเศรษฐกจโลกจะ เคลอนยำยมำสทวปเอเชย โครงสรำงประเทศไทยจะ เปลยนจำกเกษตรกรรม เปนอตสำหกรรมมำกข น

1.1 กระแสโลกำภวตน จะทวควำมเขมขน มกำรคลอนยำย แรงงำน เงนทน ขอมล เทคโนโลย สนคำ และบรกำรรวดเรว 1.2 เปลยนไปส เศรษฐกจฐำน ควำมร ทขบเคลอนดวย นวตกรรม โครงสรำงแบบกงอตสำหกรรม มหลำย สำขำกำรผลตและบรกำร 1.3 ภำคอตสำหกรรมจะมกำรขยำยตวและมควำมตองกำรน ำ

มำกข น โดยเฉพำะภำคตะวนออกทกำหนดเปนพ นทหลก

1.1 ตองจดเตรยมควำมพรอมในกำรพฒนำแหลงน ำ ขนำดใหญรองรบ ในภำคกลำงและภำคตะวนออก 1.2 เตรยมกำรจดสรรน ำทเหมำะสม และปองกนควำม

ขดแยงกบภำคใชน ำตำง ๆ

2. กำรผลตดำนกำรเกษตร ยงคงเปนแกนหลกสำคญ สำหรบภำคเศรษฐกจ สงคมในชนบท

2.1 รำยไดประชำชำตดำนกำรเกษตร นอยกวำอตสำหกรรมแต เปนแหลงรองรบแรงงำน และเปนรำยไดสวนใหญในชนบท 2.2 ภำคกำรเกษตร จะตองเพมผลตภำพกำรผลต โดยกำรใช เทคโนโลยและนวตกรรมเพมข น

2.1 ตองจดหำแหลงน ำและเพมประสทธภำพกำรชลประทำน เพอเพมผลตภำพกำรผลตกำรเกษตร โดยเฉพำะในภำค ตะวนออกเฉยงเหนอ ทมรำยไดตำ 2.2 ใชพ นทชลประทำนทมอยเพอเพมผลตภำพกำรผลต พชเศรษฐกจทมมลคำสง 2.3 ปรบโครงสรำงใชน ำภำคผลต ท งเกษตร /อตสำหกรรม

3. กำรจดต งเขตเศรษฐกจ พเศษ และโครงกำรระเบยง เศรษฐกจภำคตะวนออก (Eastern Economics Corridor: EEC)

3.1 กำรต งเขตเศรษฐกจพเศษระยะท 1 (จงหวดตำก มกดำหำร สระแกว ตรำด สงขลำ) ระยะท 2 (จงหวด กำญจนบร เชยงรำย นครพนม หนองคำย นรำธวำส) จะทำใหมประชำกรในเขตดงกลำวเพมข น

3.1 ตองจดกำรน ำตนทน รองรบกำรขยำยตวของเมองหลก กรงเทพมหำนครและปรมณฑล เขตเศรษฐกจพเศษ พ นท ระเบยงเศรษฐกจภำคตะวนออก (EEC) จดหำน ำตนทน เพมสำหรบภำคกลำงเพอรองรบควำมเสยงปทแลงจด

12

ตำรำงท 2-2 กำรเปลยนแปลงดำนเศรษฐกจ สงคม และกระแสโลก ทมผลตอกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศ (ตอ)

ประเดนสถำนกำรณ แนวโนมกำรเปลยนแปลง ทศทำงกำรจดกำรน ำ และกำรพฒนำภำคกลำง ตอนลำง และกรงเทพฯ ใหเปน มหำนครททนสมย ทำใหมกำร เคลอนยำยประชำกรเขำสเมอง

3.2 โครงกำรระเบยงเศรษฐกจภำคตะวนออก (ชลบร ระยอง ฉะเชงเทรำ) ทำใหมกำรขยำยตวมำกข น 3.3 พ นทภำคกลำงตอนลำงจะยงคงเตบโต เปนพ นท เศรษฐกจสำคญของประเทศตอไป 3.4 กำรพฒนำกรงเทพฯ ใหเปนมหำนครททนสมย จะทำใหมกำรเคลอนยำยประชำกรท งจำกชนบท และตำงประเทศเขำสกรงเทพฯมำกข น

3.2 ตองเรงรดกำรบรรเทำอทกภยลมน ำเจำพระยำ ทำจน ใหเปนรปธรรมโดยเรว เพอสรำงควำมมนใจทจะไมเกด ควำมเสยหำยรนแรง 3.3 ตองมขอตกลงในกำรจดสรรน ำทเหมำะสม เพยงพอตอ ควำมตองกำรท งปรมำณและคณภำพ 3.4 ตองเตรยมควำมพรอมใชน ำอยำงประหยด รคณคำ และ กำรนำน ำเสยเพอนำกลบมำใชใหม ในภำคอตสำหกรรม และบรกำร 3.5 กำรวำงแผนกำรจดกำรน ำในพ นทภำคกลำงตอนลำง อยำงเปนระบบ รองรบสถำนกำรณในระยะ 50 ป

4. ภำคบรกำรและกำรทองเทยวยง สำมำรถเตบโตและสรำงรำยได เขำประเทศจำนวนมำก

4.1 ภำคบรกำรและกำรทองเทยวยงคงขยำยตว มำกข นท งในเขตกรงเทพฯ และเมองทองเทยวหลก 4.2 กำรเพมข นของนกทองเทยวจำกประเทศใน ภมภำคเอเชยทมกำรเตบโตทำงเศรษฐกจสง

4.1 เตรยมจดหำแหลงน ำสนบสนน สถำนททองเทยวทสำคญ 4.2 แกปญหำกำรขำดแคลนน ำในแหลงทองเทยวชำยทะเล หรอพ นทเกำะทขำดแคลนน ำจด 4.3 กำรจดกำรน ำทวมในเขตพ นททองเทยวสำคญ

5. กำรเปลยนแปลงสภำพ ภมอำกำศ แนวโนมจะมควำม แปรปรวน และรนแรงมำกข น

5.1 สภำพภมอำกำศมควำมแปรปรวนมำกข น ทำให เกดปญหำขำดแคลนน ำ ปญหำอทกภย วำตภย ทเกดควำมเสยหำยรนแรง สงผลกระทบ ทำง เศรษฐกจ ชวต ทรพยสน ของประชำชน มำกข น 5.2 กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศจะมผลกระทบ ตอปรมำณน ำตนทน และผลผลตทำงกำรเกษตร ทำใหเกดปญหำควำมไมมนคงดำนอำหำร

5.1 จดทำแผนบรหำรจดกำรน ำแบบยดหยน มแหลงน ำหลก แหลงน ำสำรอง และกำรเชอมโยงกบระบบชลประทำน 5.2 กำหนดพ นทเสยงจำกอทกภย ภยแลง และพฒนำระบบ พยำกรณเตอนภยใหมประสทธภำพ ถกตอง รวดเรว 5.3 กำรเตรยมควำมพรอมในกำรรบมอกบภยธรรมชำต กำรบรหำรพ นทน ำทวม และพฒนำโครงสรำงพ นฐำน เพอบรรเทำ และแกไขปญหำอยำงเปนระบบ

13

ตำรำงท 2-3 กำรเปลยนแปลงดำนทรพยำกร และสถำนกำรณของประเทศ ทมผลตอกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศ

ประเดนสถำนกำรณ แนวโนมกำรเปลยนแปลง ทศทำงกำรจดกำรน ำ 1. กำรจดกำรพ นทตนน ำและปำไม 1.1 พ นทปำตนน ำถกบกรกเพอปลกพช เศรษฐกจ

เชงเดยว เชน ขำวโพดล ยงสตว ยำงพำรำ และ ยคำลปตส ขำดแหลงดดซบน ำฝน ทำใหเกดกำร เปลยนแปลงปรมำณน ำทำ ควำมรนแรงของ อกทกภย และกำรขำดแคลนน ำ มำกข น 1.2 กำรพฒนำแหลงน ำทำไดยำกไดรบผลกระทบจำก กำรกำหนดนโยบำยดำนปำไม

1.1 จำเปนตองฟนฟปำตนน ำ เพอลดผลกระทบตอพ นท กลำงน ำและปลำยน ำ โดยกำรวำงแผนกำรใชประโยชน ทดนในเขตตนน ำ กำหนดเขตกำรอนรกษ ปำกนชน และ เขตพ นททำกำรเกษตรเพอยงชพ 1.2 กำรพฒนำแหลงน ำตนทน ตองพจำรณำรวมกนระหวำง ผลประโยชนกบผลกระทบทเกดข น เพอหำจดสมดล ระหวำงกำรพฒนำกบกำรอนรกษ

2. กำรจดกำรทรพยำกรดนและกำรใช ประโยชนทดน

2.1 มกำรนำทดนทมควำมเหมำะสมในกำรทำ กำรเกษตร เชน ในเขตชลประทำน มำใชในกำร ขยำยเมอง และพฒนำพ นทอตสำหกรรม 2.2 กำรนำพ นทไมเหมำะสมมำทำกำรเกษตร ทำให กำรลงทนสง ผลตภำพกำรผลตตำ

2.1 จดระบบกำรปลกพชใหเหมำะสมกบศกยภำพของพ นท (Zoning by Ari-map) 2.2 จดระบบกำรอนรกษดนและน ำ และกำรปรบปรงบำรงดน ในพ นทไมมศกยภำพในกำรพฒนำแหลงน ำ

3. ปญหำคณภำพน ำทเกดจำกพฤตกรรม กำรผลตและกำรบรโภคทขำดควำม รบผดชอบตอสงแวดลอม

3.1 ปรมำณน ำเสยจำกชมชนทระบำยลงสแหลงน ำม มำกข นตำมกำรขยำยตวของเศรษฐกจและชมชน 3.2 น ำเสยและสำรเคมจำกกำรเพำะปลกพช ปศสตว และประมงสงผลกระทบตอแหลงน ำธรรมชำต โดยเฉพำะในฤดแลง

3.1 ควรควบคมน ำเสยจำกแหลงกำเนด เพอใหไมเกน ขดควำมสำมำรถของแหลงน ำในกำรรองรบน ำเสย 3.2 ลดกำรใชสำรเคมเพอกำรเกษตร น ำเสยจำกฟำรม ปศสตว และกำรเพำะเล ยงสตวน ำธรรมชำต

14

ตำรำงท 2-3 กำรเปลยนแปลงดำนทรพยำกร และสถำนกำรณของประเทศ ทมผลตอกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศ (ตอ)

ประเดนสถำนกำรณ แนวโนมกำรเปลยนแปลง ทศทำงกำรจดกำรน ำ 3.3 กำรปลอยน ำเสยของโรงงำนอตสำหกรรมขนำด

กลำง และขนำดเลก ทไมมกำรบำบดกอนปลอย ลงสแหลงน ำธรรมชำต 3.4 เมองขยำยตว แมน ำ คคลองถกบกรก และขำดน ำ เพอรกษำระบบนเวศลำน ำและกำรผลกดนน ำเคม

3.3 เพมประสทธภำพในกำรบำบดน ำเสยของระบบบำบด น ำเสยรวมชมชน 3.4 กำรวำงแผนใหมปรมำณน ำเพอรกษำระบบนเวศ 3.5 กำรฟนฟแมน ำลำคลองและแหลงน ำ

4. กำรเกดอทกภย 4.1 ปำตนน ำลดลง ทำใหเกดน ำไหลบำลงพ นท กลำงน ำ และปลำยน ำอยำงรวดเรว 4.2 กำรใชประโยชนทดนเปลยนไปทำใหขำดพ นท รองรบน ำหลำกในฤดฝน (แกมลง) 4.3 กำรขยำยตวของชมชนและเมองไมเหมำะสม เชน อยในพ นทลม พ นทน ำหลำก กำรพฒนำท กดขวำงทำงน ำ ทำใหเกดอทกภยรนแรงมำกข น 4.4 กำรเกดอทกภยมแนวโนมรนแรงและกวำงขวำง มำกข น เชน มหำอทกภยในป 2554

4.1 เพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ โดยกำรปรบปรงสง กดขวำงทำงน ำ กำรปรบปรงลำน ำ 4.2 กำรจดโครงสรำงปองกนน ำทวมชมชนเมอง จดทำผงน ำ ผงกำรระบำยน ำ 4.3 กำรจดกำรพ นทน ำทวม พ นทชะลอน ำ (แกมลง) 4.4 กำรจดทำทำงผนน ำและกำรใชพ นทเกษตร ในกำรรองรบ น ำนองในภำวะวกฤต

5. กำรจดหำน ำตนทน 5.1 ศกยภำพกำรพฒนำแหลงเกบกกน ำทคำดวำจะ สำมำรถดำเนนกำรไดถงป 2580 เพมได 13,243 ลำนลกบำศกเมตร พฒนำพ นทชลประทำนเพม 17.94 ลำนไร

5.1 ตองจดกำรดำนควำมตองกำร ใหสอดคลองกบศกยภำพ กำรพฒนำในแตละพ นท 5.2 กำรพฒนำโครงขำยน ำเชอมโยงระหวำงแหลงน ำเพอ สรำงเสถยรภำพของน ำตนทน

15

ตำรำงท 2-3 กำรเปลยนแปลงดำนทรพยำกร และสถำนกำรณของประเทศ ทมผลตอกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศ (ตอ)

ประเดนสถำนกำรณ แนวโนมกำรเปลยนแปลง ทศทำงกำรจดกำรน ำ 5.2 พ นทเกษตรน ำฝนทไมมศกยภำพในกำรพฒนำ

แหลงน ำ 100 ลำนไร ตองพฒนำโดยใชแหลงน ำ ธรรมชำต น ำบำดำล และแหลงน ำในไรนำเสรม กำรใชน ำฝน 5.3 แองน ำบำดำลขนำดใหญ ยงมศกยภำพในกำร พฒนำเพมข น

5.3 กำรพฒนำแปลงน ำขนำดเลก น ำบำดำลเพมเตมในพ นท 5.4 พฒนำแหลงน ำบำดำลขนำดใหญเพอเสรมน ำผวดน ท งดำนกำรเกษตร และอตสำหกรรมในพ นทซงมขอจำกด ในกำรพฒนำน ำผวดน 5.5 จดระบบกำรอนรกษดนและน ำในพ นทเกษตรน ำฝน เพอใหสำมำรถทำกำรเกษตรไดอยำงนอย ปละ 1 คร ง

6. กำรจดกำรแหลงน ำธรรมชำตทเปน พ นทชมน ำ

6.1 พ นทชมน ำสวนใหญยงไมไดรบกำรคมครองตำม กฎหมำย ยกเวนพ นทซงอยในเขตอนรกษ 6.2 เกดกำรสญเสยพ นทชมน ำจำกกำรบกรกตำง ๆ เชน กำรทำกำรเกษตร กำรเพำะเล ยงสตวน ำ

6.1 ปรบปรงกำรจดกำรใหเหมำะสม ปองกนกำรบกรก เพอ รกษำพ นทชมน ำไมใหสญเสยระบบนเวศตำมธรรมชำต 6.2 ใชพ นทชมน ำ เปนแหลงรองรบน ำในฤดฝน และเปน แหลงน ำเสรมในฤดแลง

7.กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำแบบ บรณำกำร

7.1 ปญหำกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำมควำม ทำทำยและซบซอนมำกข น 7.2 กำรเขำถงทรพยำกรน ำของชำตเปนไปโดยอสระ ขำดกฎหมำยในกำรกำกบดแล ทำใหเกดปญหำ ระหวำงภำคสวนกำรใชน ำ 7.3 กำรจดกำรโดยกำรมสวนรวมของทกภำคสวน

7.1 คณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต (กนช.) และ สำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต (สทนช.) ตองทำหนำท กำกบดแลกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 7.2 กำรขบเคลอนงำนตำม พ.ร.บ. ทรพยำกรน ำ 7.3 สนบสนนใหทกภำคสวน เขำมำมสวนรวมในกำรพฒนำ อนรกษ ฟนฟ บำรงรกษำ และใชประโยชนจำกทรพยำกรน ำ

16

บทท 3

สถำนกำรณและปญหำดำนทรพยำกรน ำในภำพรวมของประเทศ

3.1 ศกยภำพทรพยำกรน ำในประเทศ

ปรมำณน ำฝน พ นทประเทศไทยประกอบดวย 25 ลมน ำหลกมพ นทประมำณ 514,008 ตำรำงกโลเมตร หรอ

321.2 ลำนไร สภำพพ นทต งอยภำยใตอทธพลของลมมรสม 2 ชนด ไดแก ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต และลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ โดยทลมมรสมตะวนตกเฉยงใตพดปกคลมประเทศไทยระหวำงกลำงเดอนพฤษภำคมถงกลำงเดอนตลำคม มปรมำณฝนรำยปเฉลยทวประเทศประมำณ 1,455 มลลเมตร มควำมผนแปรตำมพ นทระหวำง 900-4,000 มลลเมตรตอป ดงแสดงในรปท 3-1

ปรมำณน ำผวดน ปรมำณน ำทำตำมธรรมชำต (Natural Flow) ซงเปนปรมำณน ำบนผวดนทเกดจำกฝน โดยหก

กำรซมลงใตดน และกำรระเหยแลว มปรมำณรวมทวประเทศ 285,227 ลำนลกบำศกเมตร เปนปรมำณน ำทำไหลออกนอกลมน ำทเหลอจำกกำรเกบกกและกำรใชประโยชนแลว (Runoff) จำนวน 224,024 ลำนลกบำศกเมตร คดเปนรอยละ 79 ของน ำทำธรรมชำต โดยลมน ำทมปรมำณน ำทำ (Runoff) สง ไดแกลมน ำโขง (อสำน) ภำคใตฝงตะวนออก และแมกลอง ตำมลำดบ ในขณะทลมน ำทมปรมำณน ำทำนอยทสด ไดแก ลมแมน ำสะแกกรง วง และโตนเลสำบ ตำมลำดบ สำหรบลมน ำทมปรมำณน ำทำรำยป ตอพ นทลมน ำมำกทสด ไดแก ลมน ำชำยฝงทะเลตะวนออก นอยทสด ไดแก ลมน ำวง

ปรมำณน ำบำดำล ประเทศไทยม แองน ำบำดำลท งหมด 27 แองน ำบำดำล ประกอบดวย 36 แองน ำบำดำลยอย

มปรมำณกำรกกเกบในช นน ำบำดำลรวมประมำณ 1.13 ล ำนลำนลกบำศก เมตร (ด งแสดงในรปท 3-2) มศกยภำพทจะพฒนำข นมำใชได โดยไมกระทบตอปรมำณน ำบำดำลทมอยไดรวมปละ 68,200 ลำนลกบำศกเมตร อย ำง ไรก ตำมในกำรพฒนำน ำบำดำลข นมำใช น น ม ข อจ ำก ดใน เร องของควำมค มท น เน องจำก มคำใชจำย (คำไฟฟำ) ในกำรสบน ำอกท งกอนทำกำรเจำะบอน ำบำดำลตองมกำรสำรวจเพอใหไดปรมำณและคณภำพน ำบำดำลทดโดยเฉพำะพ นททเปนหนแขงและพ นทน ำเคมซงจะมคำใชจำยในกำรดำเนนกำรสำรวจคอนขำงสง

ปรมำณแหลงน ำตนทนทควบคมได ปรมำณน ำทำธรรมชำตเฉลยของประเทศไทยมจำนวน 3,496 ลกบำศกเมตร ตอคนตอป

ซงถอวำเปนคำเฉลยทตำเมอเทยบกบประเทศในภมภำคเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยมกำรพฒนำแหลงเกบกกน ำรวมควำมจ 81,373 ลำนลกบำศกเมตร คดเปนรอยละ 28 ของปรมำณน ำทำธรรมชำต โดยจำแนกเปนแหลงเกบกกน ำขนำดใหญ 73,480 ลำนลกบำศกเมตร ขนำดกลำง 4,200 ลำนลกบำศกเมตร และขนำดเลก 3,693 ลำนลกบำศก

17

เมตร มปรมำณน ำทนำไปใชประโยชนไดปละประมำณ 65,000 ลำนลกบำศกเมตร ซงปรมำณน ำสวนน มำกกวำรอยละ 90 มำจำกอำงเกบน ำขนำดใหญ เชน เขอนภมพล เขอนสรกต เขอนศรนครนทร และเขอนวชรำลงกรณ

18

รปท 3-1 แผนทแสดงควำมเขมและกำรกระจำยของฝน

ทมำ : กรมชลประทำน, 2557

19

รปท 3-2 แผนทแสดงปรมำณและคณภำพน ำบำดำล

ทมำ : กรมทรพยำกรน ำบำดำล, 2557

20

3.2 สภำพเศรษฐกจและสงคม

ประเทศไทยมประชำกรประมำณ 66 ลำนคน (ขอมลป พ.ศ. 2560) โดยมสดสวนควำมหนำแนนประชำกรในพ นทลมน ำภำคใตและภำคกลำงมำกทสด พ นทลมน ำทมกำรพฒนำแหลงน ำ ระบบชลประทำน และกำรพฒนำดำนอตสำหกรรมจะมมลคำของผลตภณฑมวลรวมคอนขำงสง เชน ลมน ำเจำพระยำ ชำยฝงทะเลตะวนออก ภำคใตฝงตะวนออก และมล เปนตน

3.3 กำรใชน ำและกำรบรหำรจดกำร

พ นทกำรเกษตร

ประเทศไทยมพ นทกำรเกษตร 149.2 ลำนไร โดยภำคตะวนออกเฉยงเหนอมพ นทกำรเกษตรมำกทสด คอ 63.6 ลำนไร คดเปนรอยละ 43 ของพ นทกำรเกษตรท งประเทศ รองลงมำ คอ พ นทภำคกลำง มพ นทกำรเกษตรรวม 27.2 ลำนไร คดเปนรอยละ 18 ของพ นทกำรเกษตรท งประเทศ

ปจจบน (ป พ.ศ. 2560) มกำรพฒนำพ นทชลประทำนรวม 32.75 ลำนไร คดเปนรอยละ 22 ของพ นทกำรเกษตร ทเหลออก 117 ลำนไรหรอกวำรอยละ 78 เปนพ นทปลกพชโดยใชน ำฝนเปนหลก ซงมควำมเส ยงตอกำรขำดแคลนน ำอนเนองมำจำกควำมผนแปรของสภำพลม ฟำ อำกำศ อกท ง ในบำงพ นท ยงมสภำพกำยภำพทไมเอ ออำนวยตอกำรลำเลยงน ำจำกแหลงน ำมำใชประโยชนอกดวย

สภำพกำรเพำะปลกขำวทผำนมำ

สภำพกำรปลกขำวของประเทศไทย มควำมแตกตำงกนไปตำมสภำพของระบบนเวศในแตละภำคข น อย ก บ ระบบชลประทำน เป นส ำ คญ กล ำ วค อหำก พ นท ใ ดม ร ะบบชลประทำนท ไ ม สมบ รณ เชนในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ภำคเหนอ และภำคใต เกษตรกรจะสำมำรถปลกขำวไดปละ 1 -2 คร ง คอคร งท 1 นำป และคร งท 2 นำปรง โดยอำศยน ำฝน สวนพ นทใดมระบบชลประทำนทสมบรณ เชน ในเขตภำคกลำง ภำคเหนอตอนลำง เกษตรกรจะปลกขำวปละ 2-3 คร ง โดยเกษตรกรจะมกำรทำนำปลกขำวตอเนองทนทหลงจำกเกบเกยวขำวคร งทผำนมำจนทำใหมกำรทำนำถงปละ 3 คร ง หรอ 5 คร งใน 2 ป ทำใหควำมตองกำรน ำสงมำกข น

พ นทศกยภำพทเหมำะสมตอกำรปลกขำวทพฒนำใหเปนพ นทเกษตรชลประทำน มท งส น 60 ลำนไร พ นทดงกลำวไมไดอยในพ นทอนรกษตำมกฎหมำย รวมท งเขตรกษำพนธสตวปำ และพ นทชมน ำ แหลงน ำ พรรมชำยทะเล และเปนพ นทมควำมลำดชนนอยกวำรอยละ20 โดยพฒนำเปนพ นทชลประทำนไปแลว 18 ลำนไร หรอคดเปนรอยละ 55 ของพ นทชลประทำนท งหมด (32.75 ลำนไร)

กำรบรหำรจดกำรน ำปจจบน

กำรบรหำรจดกำรน ำในฤดแลงเปนชวงทวกฤตซงจะเปนไปตำมสภำพปรมำณน ำตนทนเมอส นสดฤดฝน โดยพจำรณำตำมลำดบควำมสำคญของกจกรรมกำรใชน ำ ดงน

21

ลำดบ 1 สำรองน ำไวสำหรบกำรใชน ำในชวงตนฤดฝน เพอสนบสนนกำรเพำะปลกขำวนำป ลำดบ 2 จดสรรน ำเพอกำรอปโภคบรโภคในชวงฤดแลง ลำดบ 3 จดสรรน ำเพอกำรรกษำระบบนเวศในชวงฤดแลง ลำดบ 4 จดสรรน ำเพอกำรเกษตรกรรม ลำดบ 5 จดสรรน ำเพอกำรอตสำหกรรม

กำรบรหำรจดกำรน ำในฤดฝนจะเนนใหมกำรเกบกกน ำของแหลงน ำใหมำกทสดในปลำยฤดฝน โดยจะบรหำรจดกำรควบคกบกำรบรรเทำอทกภยอกดวย แบงเปนกำรบรหำรโดย

ไมใชสงกอสรำง ไดแก

1) กำรพยำกรณสภำพอำกำศ น ำฝน น ำทำ และปรมำณน ำในอำงเกบน ำตำง ๆลวงหนำ 7 วน-6เดอน

2) กำรตดตำมสถำนกำรณน ำทวมและประมวลผลเปนรำยชวโมง และรำยวน

3) กำรแจงเตอนพ นทเสยงภยชมชนเมอง

4) กำรตดสนใจ โดยใชขอมลจำกกำรสำรวจพ นทน ำทวมแบบ real time

5) กำรประชำสมพนธ ไดแก เวบไซต และเจำหนำทระดบพ นทตอประชำชนโดยตรง ผนวกกบกำรสอสำรผำนวทยและโทรทศนของสอภำยนอก

และใชสงกอสรำง ไดแก

6) อำงเกบน ำ ทำกำรเกบกกน ำและหนวงน ำอยำงเตมศกยภำพ และทำกำรระบำยน ำสวนเกนทเขอนไมสำมำรถรองรบได ใหสงผลกระทบตอกำรเกดน ำทวมดำนลำงเขอนนอยทสด

7) ระบบสงน ำและกระจำยน ำ โดยทำกำรเรงรดใหเกดกำรระบำยน ำ ในระบบชลประทำน เพอลดยอดน ำสงสดในแมน ำ

8) ระบบคคลองและลำน ำยอยโดยทำกำรกระจำยน ำ เพอลดยอดน ำสงสดในแมน ำและรองรบน ำหลำกจำกตอนเหนอ

9) ประตระบำยน ำ และอำคำรบงคบน ำชลประทำน โดยทำกำรควบคมและเรงระบำยน ำ จำกพ นทน ำทวมขง

10) เครองสบน ำ ใชในกำรสบน ำในพ นทน ำทวมขงทไมสำมำรถระบำยตำมธรรมชำตได ลงสระบบแมน ำ และคคลองตำง ๆ

11) คนปองกนน ำทวม โดยทำคนก นน ำและเสรมคนกนน ำทมอยเดม เพอปองกนพ นทเศรษฐกจ

22

ควำมตองกำรใชน ำ

ในพ นท เกษตรทอย ใกลกบแหลงน ำ จะมกำรปลกพชในฤดแลง โดยเฉพำะพ นท เกษตรชลประทำน ทำใหมกำรใชน ำเพอกำรเกษตรเปนปรมำณมำก อกท งกำรเพมข นของประชำกร กำรขยำยตวของพ นทชมชนเมอง และกำรพฒนำพ นทอตสำหกรรม และพ นทเศรษฐกจ ทำใหควำมตองกำรใชน ำโดยรวมเพมข นดวย สรปไดดงน

1) กำรใชน ำเพอกำรเกษตร มปรมำณกำรใชน ำมำกกวำรอยละ 75 ของปรมำณกำรใชน ำท งหมด โดยแบงเปน

1.1) พ นทเกษตรในเขตชลประทำนเปนกำรใชน ำจำกอำงเกบน ำขนำดใหญ กลำง และขนำดเลก ผำนระบบชลประทำน ซงมกำรเพำะปลกพชฤดแลง จงมกำรใชน ำเปนปรมำณมำก โดยเฉพำะในพ นทโครงกำรเจำพระยำใหญ ซงพบวำ ในเขตชลประทำนทวประเทศท งส น 32.75 ลำนไร ไดจดสรรน ำใหรวมท งปเฉลย 65,000 ลำนลกบำศกเมตร

1.2) พ นทนอกเขตชลประทำนมท งส น 117 ลำนไร เปนกำรใชน ำฝนโดยตรงเปนสวนใหญ และบำงสวนจำกกำรสบน ำบำดำลและน ำทำบร เวณพ นทใกลเคยง กำรขำดแคลนน ำข นกบปรมำณน ำฝน และกำรกระจำยของฝนในแตละปรวมท งสภำพภมประเทศ ชนดพชและชวงเวลำทปลก จงตองกำรปรมำณน ำเพอปองกนผลผลตเสยหำยในชวงฝนท งชวงอกประมำณปละ 48,961 ลำนลกบำศกเมตร (คดเฉพำะกำรปลก ฤดฝนเทำน น)

2) กำรใชน ำเพออปโภคบรโภคและกำรทองเทยว : ปจจบน (ป พ.ศ. 2558) มควำมตองน ำอปโภคบรโภค 4,783 ลำนลกบำศกเมตร ซ งในอนำคต (ป พ.ศ. 2580) คำดกำรณควำมตองกำรน ำ จำนวน 5,991 ลำนลกบำศกเมตร เนองจำกกำรขยำยตวภำคบรกำรของประเทศ มกำรขยำยตวคอนขำงมำก เปนกำรขยำยตวดำนกำรทองเทยว และภำคกำรคำในระดบทองถนและในระดบภมภำค ทำใหเมองหลกในภมภำค เชน จ.เชยงใหม จ.อดรธำน จ.สงขลำ และแหลงทองเทยวสำคญทมชอเสยงตดระดบโลก เชน กรงเทพมหำนคร ชำยฝงทะเลอนดำมนและเกำะสมย มควำมตองกำรใชน ำเพมข น มจำนวนนกทองเทยวจำกตำงประเทศประมำณ 14 ลำนคน ซงยงคงมกำรขยำยตวอยำงตอเนอง และมแนวโนมทจะขยำยกำรทองเทยวบรเวณชำยฝงทะเลตะวนตกใน จ . เพชรบร จ .ประจวบครขนธ และ จ .ชมพร มกำรขยำยตวภำคบรกำร ภำคกำรคำ ท งในประเทศและกำรคำชำยแดน เชน ภำคเหนอใน จ.เชยงใหม จ.เชยงรำย จ.พษณโลก และ จ.ตำก ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ใน จ.อดรธำน จ.นครรำชสมำ และ จ.มกดำหำร ภำคกลำงในกรงเทพมหำนคร จ.นครสวรรค จ.ชลบร จ.ระยอง และภำคใต ใน จ.สรำษฎรธำน จ.สงขลำ และ จ.ภเกต

3) กำรใชน ำเพออตสำหกรรม : ปจจบน (ป พ.ศ. 2558) ภำคอตสำหกรรมมควำมตองกำร 1,913 ลำนลกบำศกเมตร คำดกำรณควำมตองกำรน ำในอนำคต (ป พ.ศ. 2580) จำนวน 3,488 ลำนลกบำศกเมตร โดยพ นทหลกทม โรงงำนและกลมอตสำหกรรมคอ กรงเทพมหำนคร และจงหวดใกล เคยง และพ นท

23

ในภำคตะวนออกซงเปนพ นทอตสำหกรรมหลกของประเทศ สำหรบในภำคอน ๆ อตสำหกรรมสวนใหญเปนอตสำหกรรมตอเนองจำกภำคเกษตรและกำรผลตเพอใชในทองถน

4) กำรใชน ำเพอรกษำระบบนเวศ : ปรมำณควำมตองกำรน ำเพอกำรรกษำระบบนเวศในฤดแลงรวมท งประเทศปละมำกกวำ 27,090 ลำนลกบำศกเมตร

โดยสรป ควำมตองกำรน ำรวมท งประเทศ (ป พ.ศ. 2558) ประมำณ 147,749 ลำนลกบำศกเมตร สำมำรถเขำถงแหลงน ำในรปแบบตำง ๆ อำท แหลงเกบกกน ำ อำคำรพฒนำแหลงน ำ แหลงน ำ/ลำน ำธรรมชำต และน ำบำดำล เปนตน จำนวน 102,140 ลำนลกบำศกเมตร ทเหลอยงไมสำมำรถจดสรรน ำใหกบพ นทกำรเกษตรนอกเขตชลประทำน และน ำอปโภคบำงสวนอกประมำณ 48,961 ลำนลกบำศกเมตร

กำรใชน ำบำดำล กำรใชน ำบำดำลในประเทศไทยมท งกำรใชน ำในดำนอปโภค -บรโภค เกษตรกรรม และ

อตสำหกรรม โดยมจำนวนบอน ำบำดำลและบอน ำต นรวมท งประเทศ จำนวน 2.17 ลำนบอ แยกเปนบอน ำบำดำล จำนวน 0.24 ลำนบอ และบอน ำต น 1.93 ลำนบอ ในป พ.ศ. 2557 พบวำมปรมำณกำรใชน ำท งหมด ปละ 3,504 ลำนลกบำศกเมตร โดยเปนกำรใชน ำดำนเกษตรกรรมมำกทสดปละ 1,504 ลำนลกบำศกเมตร มกำรใชน ำบำดำลโดยรวมมำกทสดในภำคกลำงและตะวนออก ประมำณปละ 1,395 ลำนลกบำศกเมตร รองลงมำ ไดแก ภำคตะวนออกเฉยงเหนอมกำรใชน ำบำดำลปละ 1 ,051 ลำนลกบำศกเมตร และภำคใตมกำรใชน ำบำดำลนอยทสดปละ 371 ลำนลกบำศกเมตร

3.4 สภำพปญหำทรพยำกรน ำ

ปญหำทรพยำกรน ำ ประกอบดวยกำรขำดแคลนน ำ น ำทวม น ำเสย และน ำเคม เกดข นเนองจำกสำเหตตำง ๆ ไดแก ปรมำณน ำฝนทไมเพยงพอหรอมำกเกนไป กำรบกรกพ นทปำตนน ำและแหลงน ำสำธำรณะ กำร เ พมข นของประชำกรและขยำยต วของช มชน เม อง กำร พฒนำ พ นท เ ศรษฐก จกำรขยำยต ว ดำนอตสำหกรรม กำรทองเทยวพเศษ กำรปลกพชทไมเหมำะสมกบสภำพดนและน ำ กำรสรำงสงกดขวำง ทำงน ำ กำรปลอยมลพษลงสแมน ำลำคลองกำรขำดแหลงเกบกกน ำตนทนทเพยงพอ และกำรบรหำรจดกำร ทไมมประสทธภำพเพยงพอ ซงจะแตกตำงกนตำมสภำพพ นทในแตละลมน ำเปนตนสรปรำยปญหำไดดงน

ปญหำกำรขำดแคลนน ำ

ในรอบ 40 ปทผำนมำ ประเทศไทยประสบปญหำภยแลงหลำยคร ง คอ ป พ.ศ. 2510, 2511, 2515, 2520, 2522, 2529, 2530, 2533, 2537, 2542, 2545 และ พ.ศ. 2548 กอใหเกดผลกระทบตอรำยไดของเกษตร และควำมเสยหำยทำงเศรษฐกจของประเทศเปนอยำงมำกท งทำงดำนเกษตรกรรม และอตสำหกรรม ทตองอำศยผลผลตทำงกำรเกษตรเปนวตถดบ ภยแลงคร งรนแรงทเกดข นในป พ.ศ. 2522, 2537 และ พ.ศ. 2542 เกดเปนบรเวณกวำงในเกอบทกภำคของประเทศ ชวง 10 ปทผำนมำ (ป พ.ศ. 2548-2556) มพ นทแลงซ ำซำกเพม

24

มำกข น อนมสำเหตมำจำกฝนตกนอยกวำปกตหรอฝนตกไมเปนไปตำมฤดกำล ซงพ นทเสยงภยแลงในระดบตำง ๆ ข นอยกบสภำพภมประเทศ สภำพดน ปรมำณฝน ดวย โดยพ นทเสยงภยในระดบรนแรง (เกดมำกกวำ6 คร ง/10 ป) และระดบปำนกลำง (เกด 4-5 คร ง/10ป) มพ นทรวมประมำณ 26.8 ลำนไร

สำหรบปญหำกำรขำดแคลนน ำเพอกำรอปโภค บรโภค พบวำหมบำนท งประเทศไทย (ป พ.ศ. 2560) จำนวน 75,032 หมบำน มปญหำหมบำนทไมมระบบประปำ 256 หมบำน ระบบประปำชำรดและขำดประสทธภำพ 20,034 หมบำน

ปญหำน ำทวม

ในรอบ 30 ปทผำนมำ ประเทศไทยไดประสบปญหำน ำทวมเกอบทกจงหวดของประเทศถง 13 คร ง ในปตำง ๆ ดงน ป พ.ศ. 2515, 2518, 2521, 2523, 2526, 2532, 2538, 2544, 2545, 2548, 2549, 2553และ พ.ศ. 2554 โดยมอทกภยในลมน ำเจำพระยำทมควำมรนแรงถง 8 คร ง คอ ป พ.ศ.2518, 2526, 2538, 2545, 2548, 2549, 2553 และ พ.ศ. 2554 ตำมลำดบ กอใหเกดควำมเสยหำยตอชวต ทรพยสน และเศรษฐกจของประเทศมำกมำยมหำศำลดงเชนป พ.ศ. 2554 มควำมเสยหำยทำงเศรษฐกจเปนมลคำ 1.44 ลำนลำนบำท

พ นทน ำทวมขง ซ ำซำก ของท งประเทศ ระดบปำนกลำง คอ 4-5 คร งในรอบ 9 ป และระดบสง คอ มำกกวำ 5 คร งในรอบ 9 ป รวมท งส น 10 ลำนไร

พ นทเสยงตอดนโคลนถลม รวมท งส นกวำ 6,042 หมบำน มสำเหตจำกฝนทตกหนกในพ นทลมน ำ และจำกสภำพทำงกำยภำพของลมน ำ ทเปนภเขำสงชน และพ นทปำตนน ำตอนบนถกทำลำย

25

รปท 3-3 พ นทเสยงภยแลงซ ำซำก

ทมำ : กรมพฒนำทดน, 2548-2556

26

ปญหำคณภำพน ำผวดน

ประเทศไทย มคณภำพน ำอยในเกณฑด รอยละ 29 พอใช รอยละ 49 และเสอมโทรม รอยละ 22 ของแหลงน ำหลกทวประเทศ (จำนวน 52 แหลงน ำ) ไมพบคณภำพน ำทอยในเกณฑดมำก และเสอมโทรมมำก อยำงไรกตำม คณภำพน ำในชวง 10 ปยอนหลง (ป พ.ศ. 2548-2557) พบวำ แหลงน ำทอยในเกณฑดมแนวโนมลดลง ขณะทแหลงน ำทอยในเกณฑพอใชและเสอมโทรมมแนวโนมเพมข น สำเหตสำคญของปญหำคณภำพน ำเสอมโทรมมำจำกกำรระบำยน ำเสยจำกชมชน กำรชะหนำดนทมปยตกคำงจำกกำรเกษตร และกำรปศสตว โดยปจจบน (ป พ.ศ. 2557) มปรมำณน ำเสยจำกชมชนเกดข น 10.3 ลำนลกบำศกเมตรตอวน ขณะทระบบบำบดน ำเสยรองรบน ำเสยทเกดข นไดเพยงรอยละ 31 พ นททมน ำเสยชมชนเกดข นมำกทสด คอ กรงเทพมหำนคร โดยมน ำเสยประมำณ 2 ลำนลกบำศกเมตรตอวน ในขณะทระบบบำบดน ำเสยในพ นทกรงเทพมหำนครสำมำรถบำบดน ำเสยได รอยละ 38 ของปรมำณน ำเสยทเกดข น

ในสวนของปญหำกำรรกล ำของน ำเคม เกดข นในตอนลำงของแมน ำเจำพระยำ ทำจน บำงปะกง และแมกลอง ทำใหเกดผลกระทบตอกำรเพำะปลกพช กำรประปำ กำรประมง กำรอตสำหกรรม ตลอดจนกำรอปโภค-บรโภคของรำษฎรทอยรมฝงแมน ำ กำรจดสรรน ำเพอผลกดนน ำเคม เปนกำรจดสรรน ำจำกแหลงเกบน ำในพ นทตอนบนของลมน ำ เชน จำกเขอนภมพล เขอนสรกต เขอนปำสก เขอนขนดำนประกำรชล รวมถง เขอนศรนครนทร และเขอนวชรำลงกรณในฤดแลงปละมำกกวำ 2,800 ลำนลกบำศกเมตร เพอควบคมควำมเคมของน ำ ณ จดควบคม ไมใหเกนมำตรฐำนของกำรเกษตรและกำรประปำ

ปญหำคณภำพน ำบำดำล

คณภำพน ำบำดำลโดยทวไปจะอยในเกณฑมำตรฐำนทใชบรโภคได อยำงไรกตำม ยงมบำงพ นททมปรมำณเหลกและฟลออไรดสงเกนมำตรฐำนน ำดม เชน พ นทจงหวดเชยงใหม ลำพน แพร ลำปำง และกำญจนบร เกดจำกช นหนใหน ำทมควำมสมพนธกบรอยเลอนและแหลงน ำพรอนในพ นท บำงแหงพบปญหำกำรรกล ำของน ำเคมสช นน ำบำดำล เชน ตำมแนวลำน ำแมน ำเจำพระยำ และชำยฝงทะเลอำวไทย อกท งพ นท จ.สงขลำ มกำรเปลยนแปลงกรอยเคมเพมข น สำเหตอำจเกดจำกสบใชน ำบำดำลทมำกจนเกนสมดล ภำคตะวนออกเฉยงเหนอบำงพ นทมคณภำพน ำกรอย-เคม ไมเหมำะสำหรบใชเพอกำรเกษตรและอปโภคบรโภค เชน จ.ยโสธร จ.อบลรำชธำน จ.ศรสะเกษ จ.สรนทร และ จ.บรรมย และพบสำรหน ในพ นท จ.นครศรธรรมรำช สำเหตอำจเกดจำกปนเปอนตำมธรรมชำตของช นหนใหน ำ และกำรทำเหมองแรดบก นอกจำกน บำงแหงมปญหำกำรลกลอบท งขยะมพษน ำเสยหรอของเสยจำกบำนเรอน และโรงงำนอตสำหกรรม ทำใหเกดกำรปนเปอนในช นน ำบำดำล

27

รปท 3-4 พ นทเสยงภยน ำทวมซ ำซำก

ทมำ : สำนกงำนพฒนำเทคโนโลยอวกำศและภมสำรสนเทศ (GISTDA), 2548-2556

28

รปท 3-5 คณภำพน ำในแหลงน ำสำคญทวประเทศ

ทมำ : กรมควบคมมลพษ, 2557

29

บทท 4

แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580)

กำรพฒนำประเทศต งแตอดตจนถงปจจบน รฐบำลไดใหควำมสำคญในกำรจดหำแหลงน ำ และพฒนำระบบชลประทำนมำโดยตลอด เพอตอบสนองตอควำมตองกำรใชน ำของประเทศ ท งดำนอปโภค บรโภค ดำนกำรเกษตร อตสำหกรรม และกำรรกษำระบบนเวศ แตกยงไมเพยงพอตอควำมตองกำรทเพมมำกข นเรอย ๆ ประกอบกบประเทศตองประสบกบปญหำภยธรรมชำตทรนแรงเพมมำกข น เชน ปญหำอทกภย ภยแล ง ปญหำกำรชะลำงพงทลำยของดนในพ นทลำดชน และดนโคลนถลม ซงเปนผลจำกกำรตดไมทำลำยปำ ทำใหพ นทปำตนน ำทรดโทรม มผลกระทบตอระบบนเวศในพ นทตนน ำ และกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ ปญหำน ำเนำเสยทเกดจำกชมชน เกษตรกรรม และอตสำหกรรม ซงปญหำดงกลำวทวควำมรนแรงข นเรอย ๆ กระทบตอประชำชน และเศรษฐกจของประเทศ ประเทศไทยไดจดทำยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 12 ป (พ.ศ. 2558-2569) เพอเปนกรอบและแนวทำงกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศ แตเนองจำกสภำพแวดลอมในปจจบนเปลยนแปลงไป ประกอบกบทำงรฐบำลไดจดทำยทธศำสตรชำต 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) และแผนปฏรปประเทศ 11 ดำน ดงน น เพอใหกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ สอดคลอง และตอบสนองเปำหมำยตำมยทธศำสตรชำต สำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต จงไดจดทำ แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) โดยประเมน และปรบปรงยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 12 ป ใหมควำมเหมำะสมยงข น จดทำเปำหมำย และตวช วดใหชดเจน สอดคลองกบเปำหมำยของยทธศำสตรชำต 20 ป

4.1 ควำมเชอมโยง ยทธศำสตรชำต 20 ป กบ แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป ยทธศำสตรชำต 20 ป กำหนดยทธศำสตรหลกไว 6 ดำน มทเกยวของกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ คอ ยทธศำสตรท 5 ดำนกำรสรำงกำรเตบโตบนคณภำพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม ซงมแนวทำงกำรดำเนนงำนทเกยวของ 2 ดำน ประกอบดวย 4.1.1) ประเดนยทธศำสตร ท 5.1 สรำงกำรเตบโตอยำงยงยนบนสงคมเศรษฐกจสเขยว

1) ประเดนยทธศำสตรยอยท 5.1.3 อนรกษและฟนฟแมน ำลำคลองและแหลงน ำธรรมชำตทวประเทศ 4.1.2) ประเดนยทธศำสตร ท 5.5 พฒนำควำมมนคงน ำ พลงงำน และเกษตรทเปนมตรตอสงแวดลอม 1) ประเดนยทธศำสตรยอยท 5.5.1 พฒนำกำรจดกำรน ำ เชงลมน ำ ท งระบบเพอเพมควำมมนคงดำนน ำ 2) ประเดนยทธศำสตรยอยท 5.5.2 เพมผลตภำพของน ำท งระบบในกำรใชน ำอยำงประหยดร คณคำ และสรำงมลคำเพมจำกกำรใชน ำใหทดเทยมกบระดบสำกล

30

ตำรำงท 4-1 ควำมเชอมโยงระหวำงยทธศำสตรชำต 20 ป กบแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป

ยทธศำสตรชำต 20 ป แนวทำงกำรด ำเนนงำนตำมเปำประสงค แผนแมบท / แนวทำงกำรด ำเนนงำน ยทธศำสตร ท 5 ดำนกำรสรำงกำรเตบโตบนคณภำพชวตทเปนมตรตอสงแวดลอม

ประเดนยทธศำสตรท 5.1 สรำงกำรเตบโตอยำงยงยนบนสงคมเศรษฐกจสเขยว ประเดนยทธศำสตรยอยท 5.1.3 อนรกษและฟนฟแมน ำล ำคลองและแหลงน ำธรรมชำตทวประเทศ ไดแก 1) ฟนฟแมน ำลำคลอง กำรปองกนตลง และฝำยชะลอน ำ 2) กำรวำงแผนกำรอนรกษและฟนฟแหลงน ำ บนพ นฐำน ของกำรรกษำสมดลนเวศ 3) สงเสรมกลไกกำรมสวนรวม กำรบรหำรจดกำร อนรกษ และพฒนำแมน ำ ค คลอง และแหลงน ำธรรมชำต 4) มระบบรวบรวม บำบดน ำเสย ระบบเกบขน กำจดขยะ มลฝอยและสงปฏกลของชมชนถกตองตำมหลกสขำภบำล 5) สนบสนนใหมเครอขำยสญจรทำงน ำทสะดวก ปลอดภย ประหยด และมประสทธภำพ 6) สงเสรม สนบสนนใหประชำชน เอกชน มควำมรควำมเขำใจ

ตระหนกตอคณคำ และควำมสำคญของ แมน ำ ค คลอง

แผนแมบทดำนท 4 กำรจดกำรคณภำพน ำและอนรกษทรพยำกรน ำ 1) กำรปองกนและลดกำรเกดน ำเสยทตนทำง 2) กำรเพมประสทธภำพในกำรบำบด และควบคมกำรระบำย น ำเสยออกสสงแวดลอม 3) ฟนฟแมน ำลำคลอง

ประเดนยทธศำสตรท 5.5 พฒนำควำมมนคงน ำ พลงงำนและเกษตรทเปนมตรตอสงแวดลอม ประเดนยทธศำสตรยอยท 5.5.1 พฒนำกำรจดกำรน ำเชงลมน ำท งระบบเพอเพมควำมมนคงดำนน ำของประเทศ ไดแก 1) จดใหมน ำสะอำดใชทกครวเรอนในชมชนชนบทในปรมำณ

คณภำพ และรำคำทเขำถงได 2) มระบบกำรจดกำรน ำชมชนทเหมำะสม 3) สงเสรมฟนฟ อนรกษพ นทตนน ำ พ นทชมน ำ พ นทพกน ำ แหลงน ำธรรมชำต แองน ำบำดำล

แผนแมบทดำนท 1 กำรจดกำรน ำอปโภคบรโภค 1) กำรพฒนำ ขยำยเขตประปำ และกำรเพมประสทธภำพ ประปำหมบำน 2) พฒนำระบบประปำเมอง/พ นทเศรษฐกจ 3) พฒนำน ำดมใหไดมำตรฐำน และรำคำทเหมำะสม

31

ยทธศำสตรชำต 20 ป แนวทำงกำรด ำเนนงำนตำมเปำประสงค แผนแมบท / แนวทำงกำรด ำเนนงำน 4) ระบำยน ำชำยฝง ใหมปรมำณและคณภำพน ำ ใชประโยชนไดตำมเกณฑ 5) จดทำแผนปองกน ฟนฟ รกษำ รวมกบแผนรกษำเขต ตนน ำ แผนปองกนแผนดนถลม แผนอนรกษ ฟนฟสภำพ สงแวดลอม แหลงน ำธรรมชำต ตำมทกำหนด 6) พฒนำกำรบรหำรจดกำรน ำเชงลมน ำท งระบบ ใหมควำม มนคงในระดบสำกล มกำรจดหำน ำและใชน ำทสมดล ทนสมย ทนกำรณ เปนธรรม ใชระบบท งทำง โครงสรำง และกฎระเบยบ 7) กำรเตรยมควำมพรอมทำงบคลำกร สงคม สำรสนเทศ กำร สอสำรพฒนำเครองมอจดกำร 8) มระบบกำรจดกำรน ำในภำวะวกฤต ลดควำมสญเสย ควำม เสยงจำกภยพบตทเกดจำกน ำใหอยในขอบเขตทควบคมได และสำมำรถฟนตวไดในเวลำอนส น

แผนแมบทดำนท 3 กำรจดกำรน ำทวมและอทกภย 1) เพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ 2) ปองกนน ำทวมชมชนเมอง กำรจดทำผงน ำและปรบปรงผงเมอง 3) กำรจดกำรพ นทน ำทวม และพ นทชะลอน ำ 4) กำรบรรเทำอทกภยในเชงพ นทอยำงเปนระบบในระดบ ลมน ำ และพ นทวกฤต แผนแมบทดำนท 5 กำรอนรกษฟนฟสภำพปำตนน ำทเสอมโทรมและปองกนกำรพงทลำยของดน 1) กำรอนรกษฟนฟพ นทปำตนน ำทเสอมโทรม 2) กำรปองกนและลดกำรชะลำงพงทลำยของดน ในพ นทตนน ำ แผนแมบทดำนท 6 กำรบรหำรจดกำร 1) จดทำ ปรบปรง กฎหมำย และองคกร ดำนกำรบรหำร จดกำรทรพยำกรน ำ 2) กำรจดทำแผนบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ระดบชำตและ

ระดบลมน ำ 3) กำรพฒนำระบบฐำนขอมลสนบสนนกำรตดสนใจ

ประเดนยทธศำสตรยอยท 5.5.2 เพมผลตภำพของน ำท งระบบในกำรใชน ำอยำงประหยด รคณคำ และสรำงมลคำเพมจำกกำรใชน ำใหทดเทยมกบระดบสำกล ไดแก 1) จดใหมน ำเพยงพอตอกำรเจรญเตบโตของเขตเมอง เพอ กำรอยอำศย กำรพำณชย และบรกำร 2) กำรดำเนนกำรสรำงสมดล สรำงวนยประชำชน ในกำรใชน ำ อยำงรคณคำ กำรอนรกษ 3) มระบบน ำในพ นทนคมเกษตร อตสำหกรรมสมยใหม พ นท

แผนแมบทดำนท 1 กำรจดกำรน ำอปโภคบรโภค 1) กำรประหยดน ำในทกภำคสวน แผนแมบทดำนท 2 กำรสรำงควำมมนคงของน ำภำคกำรผลต (เกษตรและอตสำหกรรม)

- 1) กำรจดกำรดำนควำมตองกำร - 2) เพมประสทธภำพโครงกำรแหลงน ำ และระบบสงน ำเดม

32

ยทธศำสตรชำต 20 ป แนวทำงกำรด ำเนนงำนตำมเปำประสงค แผนแมบท / แนวทำงกำรด ำเนนงำน ชลประทำน พ นทเกษตรน ำฝน พ นทเศรษฐกจพเศษ แหลงทองเทยว เกษตรพลงงำน เกษตรเพมมลคำ และ เปนมตรตอสงแวดลอม 4) ทบทวนระบบน ำตำมกำรปรบโครงสรำงเกษตร และ อตสำหกรรม ปรบโครงสรำงกำรใชน ำ กำรจดสรรน ำ ในแตละภำคสวน

33

4.2 ควำมเชอมโยงระหวำงแผนกำรปฏรปประเทศ 11 ดำน กบ แผนแมบทกำรบรหำรจดกำร ทรพยำกรน ำ 20 ป

แผนกำรปฏรปประเทศ ดำนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม เรองทรพยำกรน ำ ไดพจำรณำกำหนดแนวทำงกำรปฏรปประเทศ เปำหมำย และทศทำงของกำรพฒนำ ซงแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ จะตองกำหนดแนวทำงกำรดำเนนงำน เปำหมำย และตวช วด ใหเปนไปในทศทำงทแผนกำรปฏรปประเทศ ตองกำรใหเกดข น สรปได ดงน (ตำรำงท 4-2)

34

ตำรำงท 4-2 ควำมเชอมโยงระหวำงแผนกำรปฏรปประเทศ 11 ดำน กบแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป

ประเดนปฏรป แนวทำงกำรปฏรป แผนแมบท/แนวทำงกำรด ำเนนงำน 1. กำรบรหำรแผนงำนโครงกำรทสำคญตำมแผนยทธศำสตร กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ (กำหนดระยะเวลำ 2 ป)

1.1 กำรพฒนำโครงกำรพฒนำแหลงน ำ ตำมแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

แผนแมบทดำนท 6 กำรบรหำรจดกำร 1. กำรจดทำแผนบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำสอดคลอง กบยทธศำสตรชำต

2. กำรบรหำรเชงพ นท (กำหนดระยะเวลำ 5 ป)

2.1 กำรบรหำรจดกำรรวมกน 2.2 กำรถำยโอนภำรกจและควำมรบผดชอบ 2.3 กำรบรหำรจดกำรใชประโยชนทดน 2.4 สมดลกำรใชน ำผวดนและใตดน 2.5 กำรบรหำรจดกำรพ นทน ำทวมตำมฤดกำล

แผนแมบทดำนท 2 กำรสรำงควำมมนคงของน ำภำคกำรผลต (เกษตรและอตสำหกรรม) 1) กำรจดกำรดำนควำมตองกำร 2) เพมประสทธภำพโครงกำรแหลงน ำ/ระบบสงน ำเดม 3) กำรจดหำน ำในพ นทเกษตรน ำฝน 4) กำรพฒนำแหลงเกบกกน ำ/ระบบสงน ำใหม 5) พฒนำระบบผนน ำและระบบเชอมโยงแหลงน ำ แผนแมบทดำนท 3 กำรจดกำรน ำทวมและอทกภย 1) กำรจดกำรพ นทน ำทวม/พ นทชะลอน ำ 2) กำรบรรเทำอทกภยในเชงพ นทอยำงเปนระบบ ในระดบลมน ำ/พ นทวกฤต

35

ตำรำงท 4-2 ควำมเชอมโยงระหวำงแผนกำรปฏรปประเทศ 11 ดำน กบแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรน ำ 20 ป

ประเดนปฏรป แนวทำงกำรปฏรป แผนแมบท/แนวทำงกำรด ำเนนงำน 2. กำรบรหำรเชงพ นท (กำหนดระยะเวลำ 5 ป)

2.1 กำรบรหำรจดกำรรวมกน 2.2 กำรถำยโอนภำรกจและควำมรบผดชอบ 2.3 กำรบรหำรจดกำรใชประโยชนทดน 2.4 สมดลกำรใชน ำผวดนและใตดน 2.5 กำรบรหำรจดกำรพ นทน ำทวมตำมฤดกำล

แผนแมบทดำนท 6 กำรบรหำรจดกำร 1) กำรจดทำ ปรบปรง ทบทวน กฎหมำย ระเบยบ ขอบงคบดำนทรพยำกรน ำ 2) กำรสงเสรม พฒนำ องคกรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำในระดบประเทศ/ระดบลมน ำ 3) กำรจดทำแผนบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 4) กำรสนบสนนและขบเคลอนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำในระดบประเทศ/ลมน ำ 5) กำรบรณำกำรกำรมสวนรวมในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

3. กำรจดกำรระบบเสนทำงน ำ (กำหนดระยะเวลำ 20 ป)

3.1 กำรจดกำรระบำยน ำ 3.2 กำรดแลเสนทำงน ำในบรเวณโรงพยำบำล ทอยในพ นทน ำทวม

แผนแมบทดำนท 3 กำรจดกำรน ำทวมและอทกภย 1) เพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ 2) ปองกนน ำทวมชมชนเมอง/ผงน ำ 3) กำรบรรเทำอทกภยในเชงพ นทอยำงเปนระบบ ในระดบลมน ำ/พ นทวกฤต แผนแมบทดำนท 6 กำรบรหำรจดกำร 1) กำรจดทำแผนบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ (แผนปองกนและแกไขภำวะน ำแลงและน ำทวม)

36

ตำรำงท 4-2 ควำมเชอมโยงระหวำงแผนกำรปฏรปประเทศ 11 ดำน กบแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรน ำ 20 ป

ประเดนปฏรป แนวทำงกำรปฏรป แผนแมบท/แนวทำงกำรด ำเนนงำน 4. ระบบขยำยผลแบบอยำงควำมสำเรจ นำไปสกำรเปลยนแปลงกำรบรหำร จดกำรน ำ (กำหนดระยะเวลำ 5 ป)

4.1 ขยำยผลควำมสำเรจดำนกำรบรหำรจดกำรน ำ ดแลรกษำอยำงมสวนรวมและยงยน 4.2 กำรใชประโยชนจำกพ นทผวน ำในอำงเกบน ำ

แผนแมบทดำนท 6 กำรบรหำรจดกำร 1) แตงต งองคกรผใชน ำและสงเสรมกำรจดกำรน ำชมชน 2) งำนวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดำนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 3) พฒนำกลไกควำมรวมมอระหวำงประเทศ ดำนทรพยำกรน ำ (ควำมรวมมอดำนวชำกำร)

5. ควำมร เทคโนโลย และทรพยำกรมนษย เพอกำรบรหำรจดกำรน ำ (กำหนดระยะเวลำ 5 ป)

5.1 กำรใชเทคโนโลยสำรสนเทศ เพอเพมประสทธภำพกำรทำงำน

แผนแมบทดำนท 6 กำรบรหำรจดกำร 1) กำรเพมศกยภำพกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำระดบประเทศและลมน ำ (กำรใชนวตกรรมหรอ แนวทำงใหมในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ) 2) งำนวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดำนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 3) พฒนำฐำนขอมลทรพยำกรน ำและขอมลอนทเกยวของ (คลงขอมลน ำและระบบโทรมำตร) 4) กำรเพมประสทธภำพกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ (พฒนำระบบเฝำระวงและแจงเตอนคณภำพน ำ จดทำระบบ Big Data และกำรเตอนภยพ นทลำดเชงเขำ)

37

38

4.3 หลกกำรและแนวคดในกำรปรบปรงแผนแมบท

ในกำรจดทำแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) เปนกำรปรบปรง แผนยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 12 ป (พ.ศ. 2558-2569) โดยประเมน และปรบปรงแนวทำง กำรดำเนนงำนบำงดำน ใหเหมำะสมยงข น มกำรกำหนดเปำหมำย และตวช วดทชดเจน สอดคลองกบยทธศำสตรชำต 20 ป ซงผลกำรประเมนเปน ดงน 1) ยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำเดม เปนยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ป 2558-2569 จะตองขยำยเปนป 2561 – 2580 และปรบปรงใหยทธศำสตรน ำสนบสนนเปำหมำย ยทธศำสตรชำต 20 ป และกำรปฏรปดำนทรพยำกรน ำ ในประเดนทเกยวของ เชน ดำนกำรเกษตร อตสำหกรรม กำรทองเทยว กลมจงหวด ภมภำค กำรพฒนำพ นทเศรษฐกจ 2) กำรกำหนดกจกรรม แผนงำนโครงกำร ของหนวยงำนยงไมสอดคลอง หรอตอบสนองตอเปำหมำยและกรอบเวลำ ใหหนวยงำนปรบกจกรรม แผนงำน โครงกำร ใหมผลสมฤทธกระทบเปำหมำย และกรอบเวลำตำมยทธศำสตร ซงของเดมเปนกำรกำหนดจำกภำรกจของหนวยงำนเปนสวนใหญ 3) รวบรวมขอมลพ นฐำนไมครบถวน เพยงพอใหทรำบถงสถำนกำรณ หรอควำมตองกำร เพอนำไปใชในกำรกำหนดเปำหมำย โดยใหดำเนนกำรใหแลวเสรจ ภำยใน 2-3 ป และเตรยมแนวทำงในกำรจดเกบขอมล เพอกำรประเมนผลสมฤทธ

4) หนวยงำนจะตองจดทำแผนแมบท แผนปฏบตกำรตำมภำรกจของหนวยงำน ทำใหไมสำมำรถกำหนดทศทำงยทธศำสตรในประเดนน น ๆ และโครงกำรทตองบรณำกำรในพ นทกบหนวยงำนอน 5) เพมกจกรรมหรอแนวทำงใหม และกำหนดเจำภำพ หนวยงำน เพอกำกบและขบเคลอนงำนทตองบรณำกำรหลำยหนวยงำน หรอในระดบพ นท 6) กำรใชนวตกรรมใหมๆ กำรวจย เพอขบเคลอนงำนทมชองวำง ยงไมมแนวทำงทชดเจน 7) กำรสอสำรทำควำมเขำใจเกยวกบยทธศำสตรไมดพอ ทำใหหนวยงำนมองเปำหมำยไมเปนไปในทศทำงเดยวกน และไมสำมำรถเชอมโยงกบหวงโซผลลพธ (Results Chain) ทใหหนวยงำนมเปำหมำยรวมกน

39

4.4 แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป (พ.ศ. 2561 -2580)

4.4.1 วสยทศน

ไดกำหนดวสยทศนกำรพฒนำ ตำมแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) ไว ดงน “ทกหมบำนมน ำสะอำดอปโภค บรโภค น ำเพอกำรผลตมนคง ควำมเสยหำยจำกอทกภยลดลง คณภำพน ำอยในเกณฑมำตรฐำน บรหำรจดกำรน ำอยำงยงยน ภำยใตกำรพฒนำอยำงสมดล โดยกำรมสวนรวมของทกภำคสวน”

4.4.2 เปำหมำยในภำพรวมของ แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป 1) ประชำชนท งในเมองและชนบท มน ำอปโภคและน ำดมเพยงพอ ไดมำตรฐำนสำกลในรำคำทเหมำะสม มกำรประหยดน ำทกภำคสวนท งภำคอตสำหกรรมและครวเรอน รวมท งมควำมสำมำรถในกำรบรหำรจดกำรในภำวะวกฤต 2) สำมำรถจดหำน ำเพอกำรผลต (เกษตร อตสำหกรรม) ไดอยำงสมดลระหวำงศกยภำพกบควำมตองกำร มกำรใชน ำอยำงมประสทธภำพ ประหยด ผลตภำพสงข น รวมท ง สำมำรถจดหำน ำบรรเทำผลกระทบจำกกำรขำดแคลนน ำในพ นทเกษตรน ำฝนใหเพยงพอตอกำรดำรงชพและกำรทำกำรเกษตรในฤดฝน 3) มระบบปองกนน ำทวมและอทกภยทมประสทธภำพ ท งโครงสรำงและกำรบรหำรจดกำร มผงกำรระบำยน ำทกระดบ กำรบรหำรพ นทน ำทวมและพ นทชะลอน ำ 4) กำรฟนฟแมน ำลำคลองและแหลงน ำธรรมชำต ใหมคณภำพตำมมำตรฐำน ชมชนขนำดใหญมกำรบำบดน ำเสยกอนปลอยลงสสงแวดลอม มกำรจดกำรโดยกำรปองกนและลดน ำเสยทตนทำง 5) ปำตนน ำไดรบกำรฟนฟ สำมำรถชะลอกำรไหลบำของน ำ มกำรใชประโยชนจำกลมน ำตำมผงทกำหนด มกำรอนรกษดนและน ำในพ นทลำดชน 6) มกฎหมำยทเกยวของกบดำนทรพยำกรน ำททนสมย มโครงสรำงองคกรเหมำะสมในกำรบรหำรจดกำรน ำทกระดบ สำมำรถบรหำรจดกำรตำมแผนยทธศำสตร แผนแมบท แผนปฏบตกำร ระบบ และกลไกกำรจดสรรน ำ รวมท ง มระบบฐำนขอมลและงำนวจยเพยงพอในกำรตดสนใจและบรหำรจดกำร

4.4.3 ประเดนควำมครอบคลมในกำรวำงแผนแมบทดำนน ำของประเทศ ในกำรจดทำแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ไดกำหนดแนวทำงกำรพฒนำใหครอบคลมตำมแนวทำงกำรพฒนำยอย ทกำหนดไวในยทธศำสตรชำต 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) ประกอบดวย 1) กำรจดกำรน ำเพอชมชนชนบท ไดแก กำรจดใหมน ำสะอำดใชทกครวเรอนในชมชนชนบท ท งปรมำณ คณภำพ และรำคำทเหมำะสม 2) กำรจดกำรน ำในเขตเมอง ไดแก กำรจดใหมน ำเพยงพอตอกำรเจรญเตบโตของเขตเมองเพอกำรอยอำศย กำรพำณชย และบรกำร พรอมระบบกำรจดกำรน ำในเขตเมอง มระบบแผนผงน ำ ระบบกระจำยน ำด ระบบรวบรวมน ำเสย ระบบปองกนน ำทวม และระบำยน ำ 3) กำรจดกำรน ำเพอกำรพฒนำ ไดแก กำรพฒนำน ำเพอกำรเกษตร กำรพฒนำน ำเพออตสำหกรรม กำรเพมมลคำน ำ และกำรปรบโครงสรำงกำรใชน ำดำนกำรเกษตร และอตสำหกรรม

40

4) กำรจดกำรน ำเพอสงแวดลอม ไดแก กำรจดกำรพ นทตนน ำ กำรพฒนำ ฟนฟ แหลงน ำธรรรมชำต กำรควบคมปรมำณกำรไหลของน ำเพอรกษำระบบนเวศ กำรจดกำรคณภำพน ำ (กำรลดแหลงน ำเสยทแหลงกำเนด และพฒนำเพมประสทธภำพระบบบำบดน ำเสย) กำรจดกำรน ำเสยภำคกำรเกษตร และกำรตดตำมตรวจสอบคณภำพน ำใหครอบคลมถงกำรไหลลงทะเล 5) กำรจดระบบกำรจดกำรน ำในภำวะวกฤต ไดแก กำรบรหำรจดกำรพ นทเสยงภย (กำรปรบตวหนภย กำรบรหำรจดกำรพ นทน ำทวม) และกำรจดกำรเชงโครงสรำง 6) กำรบรหำรเชงลมน ำอยำงมธรรมำภบำล ไดแก กำรวำงแผนลมน ำแบบองครวมและบรณำกำร กำรจดกำรใหมกำรจดหำ กำรใชน ำทสมดล ทนสมย ทนกำรณ และสรำงควำมเปนธรรม โดยมโครงสรำง องคกรกำรจดกำร กฎระเบยบ กำรจดหำและกำรใชน ำอยำงสมดล มระบบและกลไกกำรจดสรรน ำ และกำรพฒนำรปแบบกำรจดกำร ระบบกำรจดกำรน ำชมชนทเหมำะสม มระบบผงน ำ กำรจดทำแผนตำมควำมสำคญในพ นท กำรเตรยมควำมพรอมขององคกร เครองมอ กำรจดกำร กำรสอสำรและสำรสนเทศ กำรดำเนนกำรควำมรวมมอระหวำงประเทศเกยวกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ เชอมโยงประเดนกำรพฒนำดำนอนรวมกน กำรศกษำ วจย พฒนำ เทคโนโลย และนวตกรรม เกยวกบทรพยำกรน ำ

4.4.4 แผนแมบท เพอใหบรรลตำมวสยทศนขำงตน ไดกำหนด แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) ไว 6 ดำน คอ

ดำนท 1 กำรจดกำรน ำอปโภค บรโภค ดำนท 2 กำรสรำงควำมมนคงของน ำภำคกำรผลต ดำนท 3 กำรจดกำรน ำทวมและอทกภย ดำนท 4 กำรจดกำรคณภำพน ำ และอนรกษทรพยำกรน ำ ดำนท 5 กำรอนรกษฟนฟสภำพปำตนน ำทเสอมโทรม และปองกนกำรพงทลำยของดน ดำนท 6 กำรบรหำรจดกำร

41

แผนแมบทดำนท 1 กำรจดกำรน ำอปโภค บรโภค

หลกกำร : น ำเพอกำรอปโภค บรโภค เปนสงทจำเปนสำหรบกำรดำรงชวตของมนษย ชวงทผำนมำรฐบำลไดจดสรรงบประมำณจำนวนมำก เพอจดหำน ำ อปโภค บรโภค บรกำรประชำชนอยำงทวถง ท งพ นทเมอง และชนบท รวมท งเพอตอบสนองเปำหมำยกำรพฒนำทยงยน (SDGs) ทสมำชกขององคกำรสหประชำชำต กำหนดใน เปำหมำยท 6 “กำรเขำถงกำรใชน ำสะอำดและสขำภบำลทด”

ภำพรวมควำมตองกำรน ำเพอกำรอปโภคบรโภคมแนวโนมเพมข นเนองจำกกำรขยำยตวทำงเศรษฐกจ กำรเพมข นของประชำกร และพ นทเศรษฐกจพเศษ โดยคำดกำรณวำในป 2570 จะมควำมตองกำรมำกถง 8,260 ลำนลกบำศกเมตรตอป และจำกขอมลพ นฐำนระดบหมบำน (กชช. 2 ค) ป 2556 พบวำ มหมบำนทไมมระบบประปำ จำนวน 7,490 หมบำน มหมบำนทประกำศเปนพ นทภยแลงตองชวยเหลอเปนประจำทกป และหลำยพ นทมคำใชจำยสง ในกำรจดหำน ำ อปโภค บรโภค ซงแผนยทธศำสตรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 12 ป (พ.ศ. 2558 – 2569) กำหนดวำจะดำเนนกำรใหครบทกหมบำนในป 2560 ซงดำเนนกำรไดจรง 7,234 หมบำน ยงเหลอทจะดำเนนกำรตอใน แผนแมบทกำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) จำนวน 256 หมบำน กำหนดแลวเสรจภำยใน ป 2565 รวมท ง ปรบปรงซอมแซมระบบประปำหมบำนทชำรดเสยหำย จำนวน 20,034 หมบำน ใหแลวเสรจภำยใน ป 2580 สำหรบในเขตเมอง และพ นทเศรษฐกจ จะขยำยเขตกำรจำยน ำ เพอรองรบกำรขยำยตวของเมอง กำรทองเทยว และเขตเศรษฐกจพเศษ นอกจำกน น จะปรบปรงระบบประปำใหไดมำตรฐำน สงเสรมกำรประหยดน ำในภำคครวเรอน ภำคบรกำร และภำครำชกำร

เปำประสงค : จดหำน ำสะอำดเพอกำรอปโภคบรโภคใหแกชมชน ครบทกหมบำน ชมชนเมอง แหลงทองเทยวสำคญ และพ นทเศรษฐกจพเศษ รวมท ง พฒนำน ำดมใหไดมำตรฐำน ในรำคำทเหมำะสม และกำรประหยดน ำโดยลดกำรใชน ำภำคครวเรอน ภำคบรกำร และภำครำชกำร

กลยทธ : 1) พฒนำ ขยำยเขต และเพมประสทธภำพระบบประปำหมบำน โดยจดหำแหลงน ำ และกอสรำงระบบประปำใหครอบคลมทกหมบำนทวประเทศ และปรบปรงระบบประปำเดมทชำรด เพอใหใชงำนได

2) พฒนำระบบประปำเมองและพ นทเศรษฐกจ โดยกำรขยำยเขตระบบประปำ เพมเขตจำยน ำสำหรบเมองหลก พ นทเศรษฐกจพเศษ และแหลงทองเทยวทสำคญ กำรจดหำแหลงน ำสำรองในพ นทซงขำดแคลนแหลงน ำตนทน และลดกำรสญเสยน ำในระบบทอสงจำยน ำประปำ

3. พฒนำน ำอปโภค บรโภค ใหไดมำตรฐำน และรำคำทเหมำะสม โดยกำหนดมำตรฐำนระบบประปำหมบำน กำรจำแนกระบบประปำ แลวดำเนนกำรปรบปรงใหไดมำตรฐำน ครบทกหมบำน รวมท ง พฒนำน ำบำดำลเพอสนบสนนน ำดมสะอำดใหโรงเรยน และชมชน

4. กำรประหยดน ำในทกภำคสวน โดยสงเสรมกำรลดกำรใชน ำในภำคครวเรอน ภำคบรกำร และภำครำชกำร

42

ตำรำงท 4-3 เปำหมำยตำมแผนแมบทดำนท 1 กำรจดกำรน ำอปโภคบรโภค

แผนงำน / เปำหมำย ตวช วด เปำหมำย (ป)

หนวยงำน เปำหมำย 20 ป

61-65 66-70 71-80

1. กำรพฒนำ ขยำยเขตระบบประปำ เพมประสทธภำพระบบประปำหมบำน

1.1 กำรพฒนำ/ขยำยเขตระบบประปำ หมบำนทมระบบประปำ 256 256 - - สถ./ทน./ทบ. จำนวนครวเรอน 11,441 11,441 - - หมบำนทไดรบกำรปรบปรงระบบประปำ

20,034 10,194 5,955 3,885

2. พฒนำประปำเมอง/พ นทเศรษฐกจ

2.1 กำรขยำยเขต/เพมเขตจำยน ำ จำนวนแหง/สำขำ 9,816 2,316 2,500 5,000 กปน./กปภ. จำนวนครวเรอน 4,544,000 1,124,000 1,175,000 2,245,000

2.2 แผนระบบประปำเมองหลก/พ นทเศรษฐกจ/แหลงทองเทยว

จำนวนแหง 404 59 115 230 กปภ. จำนวนครวเรอน 4,239,980 789,980 1,150,000 2,300,000

2.3 จดหำแหลงน ำสำรอง/จดหำน ำตนทน

จำนวนแหง 93 18 25 50 กปน./กปภ. ปรมำณน ำ(ลำน ลบ.ม./ป) 167.642 50.750 39.504 77.388

2.4 ลดกำรสญเสยน ำในระบบทอสงจำยน ำประปำ

จำนวนแหง ควบคมไมเกนรอยละ 20

นอยกวำรอยละ 20 ภำยในป64

ควบคมไมเกนรอยละ 20

ควบคมไมเกนรอยละ 20

กปน./กปภ.

3. พฒนำน ำดมใหไดมำตรฐำนและรำคำทเหมำะสม (SDGs)

3.1 กำรปรบปรงระบบประปำหมบำนใหไดมำตรฐำน

รอยละหมบำนทไดรบกำรปรบปรงใหไดมำตรฐำน

ครบทกหมบำน

20 % 30 % 50 % สถ./ทน./ทบ./อน.

รอยละของระบบประปำทผำนมำตรฐำนประปำดมได

90 % 90 %

3.2 น ำอปโภค บรโภค ทสะอำด ไดมำตรฐำนและรำคำทเหมำะสม

จำนวนแหง 4,056 3,040 1,016 - ทบ./สถ./อปท. ปรมำณน ำ

(ลำน ลบ.ม./ป) 88 66 22 -

จำนวนครวเรอน 3666,700 274,300 92,400 - 4.กำรประหยดน ำทกภำคสวน 4.1 ลดกำรใชน ำภำคครวเรอน/บรกำร ปรมำณน ำใชทลดลง/คน/

วน ไมเกน 215

ไมเกน 234

ไมเกน 229

ไมเกน 215

กปภ./กปน.

4.2 ลดกำรใชน ำภำครำชกำร รอยละหนวยงำนรฐทลดกำรใชน ำได รอยละ 10

100 % 50 % 30 % 20 % ทน.

แนวทำงกำรขบเคลอน 1. แผนงำนประปำหมบำนใหไดมำตรฐำนน ำอปโภค บรโภค เนองจำกเปนภำรกจขององคกรปกครองสวน

ทองถน แตเปนงำนทรเรมใหม จงเหนควรมอบใหกรมทรพยำกรน ำ เปนหนวยงำนหลกในกำรขบเคลอน ในกำรกำหนดมำตรฐำน จดทำรปแบบมำตรฐำน สนบสนนทองถนในกำรสำรวจ ออกแบบ และจดทำโครงกำรนำรอง พรอมไปกบกำรถำยทอดเทคโนโลยและเพมขดควำมสำมำรถใหทองถนดำเนนกำรไดเองตอไป

2. แผนงำนประปำเมองหลก พ นทเศรษฐกจตำง ๆ มอบสำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำตประสำนเปำหมำยกำรพฒนำในดำนตำง ๆ เพอกำหนดแผนงำนโครงกำรรองรบในอนำคต

43

3. กำรประหยดน ำภำคครวเรอนและบรกำร ในระยะแรกจะดำเนนกำรในเขตรบผดชอบของกำรประปำนครหลวง และกำรประปำสวนภมภำค โดยเนนในเขตขำดแคลนน ำตนทน มเปำหมำยใหอตรำกำรใชน ำตอคนลดลงหรอเหมำะสมกบกจกรรมของพ นทน น ๆ

แผนแมบทดำนท 2 กำรสรำงควำมมนคงของน ำภำคกำรผลต

หลกกำร : ประเทศไทยมสดสวนในกำรเกบกกน ำตอน ำทำเฉลยในระดบสง เฉพำะในบำงลมน ำ ไดแกลมน ำภำคกลำง และตะวนตกทมอำงเกบน ำขนำดใหญ สำหรบลมน ำทเหลอมกำรเกบก กในระดบตำจงมวกฤตกำรณน ำทเกดข นเปนกำรขำดแคลนน ำในฤดแลงตำมวงจรธรรมชำต แตปจจบนเกดจำกปรมำณน ำฝนทแปรปรวน เน องจำกกำรเปล ยนแปลงสภำพภมอำกำศ ประกอบกบควำมตองกำรใชน ำทเพมข นทำใหเกดควำมไมสมดลของปรมำณน ำ ปญหำกำรขำดแคลนน ำมแนวโนมเกดบอยคร ง และทวควำมรนแรงมำกข น ทำใหเกดกำรชวงชงทรพยำกรน ำระหวำงชมชนเมอง อตสำหกรรม และชนบท กำรเขำถงทรพยำกรน ำโดยเสร ขำดควำมเปนธรรม

กำรผลตภำคเกษตรกรรมและอตสำหกรรมมบทบำทสำคญในกำรพฒนำเศรษฐกจของประเทศ โดยภำคอตสำหกรรม มแนวโนมกำรขยำยตวคอนขำงเรวและตอเน อง มสดสวนในรำยไดประชำชำตคอนขำงสง สวนใหญต งอยในเขตภำคกลำงและภำคตะวนออก และมแนวโนมจะขยำยตวมำกข นในพ นท ระเบยงเศรษฐกจภำคตะวนออก ( Eastern Economic Corridor :EEC)ไดแก จงหวดฉะเชงเทรำ ชลบร และจงหวดระยอง ซงพ นทดงกลำวตองจดหำแหลงน ำเพมเตม เพอรองรบควำมเสยงในกำรขำดแคลนน ำ สวนภำคเกษตรกรรมมกำรขยำยตวและมส ดส วนในรำยได ประชำชำตค อนขำงน อย แตก มควำมสำคญตอเศรษฐกจภมภำค เปนแหลงสรำงงำนมำกกวำรอยละ 30 ของแรงงำนท งประเทศ แตเกษตรกรสวนใหญยงไดรบผลตอบแทนไมเพยงพอตอกำรดำรงชพ รำยไดสวนใหญมำจำกผลผลตพชทสำคญ ไดแก ขำว ยำงพำรำ ออยโรงงำน ขำวโพดเล ยงสตว ปำลมน ำมน และมนสำปะหลง เปนตน ภำคเกษตรกรรมมควำมตองกำรใชน ำสงถงรอยละ 75 ของควำมตองกำรใชน ำท งหมด ปญหำกำรขำดแคลนน ำข นกบควำมตองกำรของภำคเกษตรกรรม โดยเฉพำะกำรผลตขำว ดงน นจำเปนตองเพมประสทธภำพกำรใชน ำและกำรชลประทำน โดยพจำรณำทำงเศรษฐศำสตร ใชหลกลดกำรใชน ำ กำรนำน ำกลบมำใชใหม และกำรจดทำขอมลกำรใชน ำ (Water Footprint)

ในป 2560 ประเทศไทยมพ นทชลประทำนท งหมด 32.66 ลำนไร มควำมสำมำรถในกำรเกบกกน ำตนทน 81,841 ลำนลกบำศกเมตร และเพอรองรบควำมตองกำรน ำในอนำคต ในแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป กำหนดจะเพมปรมำณน ำตนทน 14,056 ลำนลกบำศกเมตร และเพมพ นทชลประทำน 18.07 ลำนไร สวนพ นทเกษตรกรรมนอกเขตชลประทำน ประมำณ 100 ลำนไร ซงสวนใหญอยในเขตภำคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนพ นททำกำรเกษตรแบบอำศยน ำฝน จะพฒนำใหสำมำรถเพำะปลกพชไดอยำงนอย ปละ 1 คร ง โดยกำรฟนฟแหลงน ำธรรมชำต กำรพฒนำแหลงน ำขนำดเลก แหลงน ำ ชมชน แหลงน ำในไรนำ พฒนำบอบำดำล และกำรจดระบบอนรกษดนและน ำ

นอกจำกกำรจดหำแหลงเกบกกน ำเพมเตม และพฒนำพ นทชลประทำน ยงมแผนในกำรลดกำรใชน ำภำคเกษตรกรรม โดยสงเสรมกำรทำนำแบบเปยกสลบแหง กำรจดรปทดน

44

และลดกำร ใช น ำ ภำคอ ตส ำหกรรมรวมท ง ส ง เ ส ร มกำ ร เ พ มผล ตภำพกำร ใช น ำ (Productivity) ท งภำคเกษตรกรรมและอตสำหกรรม

เปำประสงค : เพอสรำงควำมมนคงของน ำภำคกำรผลต โดยลดกำรใชน ำภำคเกษตรกรรม ภำคอตสำหกรรม เพมประสทธภำพโครงกำรแหลงน ำ กำรจดหำน ำในพ นทเกษตรน ำฝน พฒนำแหลงเกบกกน ำเพมเตม และพฒนำโครงขำยน ำ เพอใหเกดควำมสมดลระหวำงควำมตองกำรใชน ำ กบปรมำณน ำตนทน และเกดประโยชนสงสด

กลยทธ : 1) กำรจดกำรควำมตองกำร โดยลดกำรใขน ำภำคกำรเกษตร นำน ำกลบมำใชใหมในพ นทชลประทำน รวมถงกำรลดใชน ำในภำคอตสำหกรรม

2) เพมประสทธภำพโครงกำรแหลงน ำและระบบสงน ำเดม โดยปรบปรงประสทธภำพแหลงน ำ ระบบสงน ำ และเพมปรมำณน ำตนทนในแหลงน ำเดม

3) กำรจดหำน ำในพ นทเกษตรน ำฝน เพอขยำยโอกำสจำกศกยภำพโครงกำรขนำดเลก และลดควำมเสยงในพ นทไมมศกยภำพ โดยกำรอนรกษ ฟนฟ พฒนำแหลงน ำและระบบกระจำยน ำ กำรจดระบบกำรอนรกษดนและน ำ สระน ำในไรนำ และพฒนำบอบำดำลเพอกำรเกษตร

4) พฒนำแหลงเกบกกน ำและระบบสงน ำใหม โดยพฒนำแหลงเกบกกน ำ พฒนำระบบชลประทำน กำรเพมปรมำณน ำทจดกำรได รวมท งกำรพฒนำแหลงน ำบำดำลขนำดใหญทมศกยภำพ

5) พฒนำระบบผนน ำและระบบเชอมโยงแหลงน ำ โดยพฒนำโครงขำยน ำภำยในประเทศ และกำรผนน ำระหวำงประเทศ

6) กำรเพมน ำตนทนโดยปฏบตกำรฝนหลวง ใหอำงเกบน ำและพ นทเกษตรกรรม

ตำรำงท 4-4 เปำหมำยตำมแผนแมบทดำนท 2 กำรสรำงควำมมนคงของน ำภำคกำรผลต

แผนงำน / เปำหมำย ตวช วด เปำหมำย (ป)

หนวยงำน เปำหมำย 20 ป

61-65 66-70 71-80

1. กำรจดกำรดำนควำมตองกำร 1.1 ลดกำรใชน ำภำคเกษตรและนำน ำกลบมำใชใหมในเขตพ นทชลประทำน

จำนวนพ นทดำเนนกำร (ไร)

600,000 150,000 150,000 300,000 ชป./กษ./กสก./กข

น ำทประหยดได(ลำน ลบ.ม.)

152 38 38 76

2. เพมประสทธภำพโครงกำรแหลงน ำ และระบบสงน ำเดม

2.1 ปรบปรงประสทธภำพแหลงน ำ/ระบบสงน ำเดม

จำนวนแหง 17,097 4,631 8,866 3,600 ชป./ทน./อปท./สถ. ปรมำณน ำใชกำร

(ลำน ลบ.ม.) 210 48 87 75

2.2 เพมปรมำณน ำตนทนในโครงกำรแหลงน ำเดม

จำนวนแหง 146 55 60 31 ชป./อปท./ทน. ปรมำณน ำ (ลำน ลบ.ม.) 507 356 123 28

3. กำรจดหำน ำในพ นทเกษตรน ำฝน 3.1อนรกษ ฟนฟ พฒนำแหลงน ำ และระบบกระจำยน ำเพอตอบสนองควำมตองกำรใชน ำพ นเกษตรน ำฝน

จำนวนแหง 20,162 3,977 9,555 6,117 สทนช./ทน./ปภ/อปท./สปก/ชป.

ปรมำณน ำ (ลำน ลบ.ม.) 10,366 2,201 3,210 4,955 จำนวนพ นทรบประโยชน (ไร)

12,811,734 3,440,678 3,411,794 5,962,275

3.2 ระบบอนรกษดนและน ำ/สระน ำในไรนำ

จำนวนแหง 7,963 1,963 2,000 4,000 พด./สปก. จำนวนบอ 378,702 235,000 143,702 -

45

แผนงำน / เปำหมำย ตวช วด เปำหมำย (ป)

หนวยงำน เปำหมำย 20 ป

61-65 66-70 71-80

ปรมำณน ำ (ลำน ลบ.ม.) 497 301 186 10 3.3 พฒนำบอบำดำลและระบบกระจำยน ำเพอกำรเกษตร

จำนวนแหง 31,222 6,122 9,155 15,945 ทบ. ปรมำณน ำ (ลำน ลบ.ม.) 858 186 249 423 จำนวนพ นทรบประโยชน (ไร)

1,555,790 310,670 461,800 783,320

4. กำรพฒนำแหลงเกบกกน ำ /ระบบสงน ำใหม

4.1 พฒนำแหลงเกบกกน ำ ปรมำณน ำ (ลำน ลบ.ม.) 13,243 2,588 5,298 5,357 ชป. 4.2 เพมปรมำณน ำทจดกำรได ปรมำณน ำ (ลำน ลบ.ม.) 8,397 4,017 1,605 2,775 ชป. 4.3 พฒนำระบบชลประทำน จำนวนพ นทรบประโยชน

(ไร) 17,945,232 4,691,613 3,453,933 9,799,686 ชป.

4.4 พฒนำแหลงน ำบำดำล (ขนำดใหญ)

จำนวนแหง 236 54 71 111 ทบ. ปรมำณน ำ (ลำน ลบ.ม.) 196 84 33 79

5. พฒนำระบบผนน ำและระบบเชอมโยงแหลงน ำ

ปรมำณน ำ (ลำน ลบ.ม.) 2,596 422 2,014 160 ชป.

6. เพมน ำตนทนโดยกำรปฏบตกำรฝนหลวง

รอยละควำมสำเรจของกำรปฏบตกำรฝนหลวงตำมแผนในพ นทรองขอ

98 % 80 % 13 % 5 % ฝล.

แนวทำงกำรขบเคลอน 1. กำรจดหำน ำในพ นทเกษตรน ำฝน เปนแผนงำนสำคญทกำหนดในแผนแมบทยทธศำสตรชำต 20 ป

เปนโครงกำร Quick Win และสอดคลองกบยทธศำสตรเพอควำมมนคงและกำรปฏรป เพอบรรเทำควำมเสยหำยในพ นทเสยงภยแลงสง และใหสำมำรถมน ำสนบสนนตำมศกยภำพของพ นท โดยกำรพฒนำแหลงน ำขนำดเลก กำรฟนฟแหลงน ำธรรมชำต ระบบกระจำยน ำ กำรใชน ำบำดำลเพอกำรเกษตร ระบบอนรกษดน และน ำ ในพ นทไมมศกยภำพในกำรพฒนำ รวมท ง ดำเนนกำรรวมกบงำนสงเสรมกำรเกษตร และกำรตลำด จะดำเนนกำรในหมบำนเสยงภยแลง เนนในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ กำหนดเปำหมำยแกไขไดไมนอยกวำ รอยละ 50 ของหมบำนทเสยงภยแลง

2. กำรจดกำรในพ นทพเศษทตองวำงแผนเชงบรณำกำรท งอทกภยและภยแลง จำนวน 66 พ นท ในกำรวำงแผนจะพจำรณำโครงกำรทมผลสมฤทธสง มผลกระทบตอปญหำ มควำมสอดคลองกน และลดปญหำกำรทบซอนของโครงกำร

3. กำรประหยดน ำในภำคอตสำหกรรม ในระยะแรกดำเนนกำรโดยกรมโรงงำนอตสำหกรรม โดยกำรสนบสนนเทคนคใหโรงงำนทใชน ำมำก และในระยะตอไป มกำรนำน ำกลบมำใชใหม และกำรประหยดน ำ จะขบเคลอนภำยใตงำนวจย เพอกำหนดแนวทำง เทคโนโลย และกำรปฏบต หลงจำกน นภำยใน 3-5 ป จะเรมดำเนนกำร

4. กำรเพมผลตภำพกำรใชน ำและกำรปรบโครงสรำงกำรใชน ำภำคเกษตรและอตสำหกรรม จะเรมโดยกำรรวบรวมกำรใชน ำภำคกำรผลตรำยพ นทสำคญ เพอกำหนดแนวทำงตอไป

5. กำรจดหำน ำเพอสนบสนนพ นท ระเบยงเศรษฐกจภำคตะวนออก (EEC) พ นทเศรฐกจพเศษ และพ นทเศรฐกจทมควำมสำคญ โดยจะเตรยมควำมพรอมและเรมดำเนนกำรต งแตม 2564 เปนตนไป

46

6. กำรฟนฟแหลงน ำธรรมชำตเพอกำรอนรกษและใชประโยชน โดยกรมทรพยำกรน ำจดทำฐำนขอมล จำแนกประเภท ขนำด และวำงแผนกำรดำเนนกำรในภำพรวม

7. เรงรดกำรเตรยมควำมพรอมโครงกำรผนน ำโขงระยะท 1 มำยงพ นทภำคตะวนออกเฉยงเหนอ เพอสนบสนนกำรเกษตรมควำมจำเปนเนองจำกศกยภำพกำรพฒนำดำนอน ไมสำมำรถทำใหรำยไดครวเรอนเพมไดมำกนก

แผนแมบทดำนท 3 กำรจดกำรน ำทวมและอทกภย หลกกำร : คนไทยในอดตจะต งชมชนอยในบรเวณรมแมน ำลำคลอง โดยสรำงบำนเรอนแบบยกพ นสง

ประชำกรสวนใหญมอำชพทำนำโดยเลอกปลกขำวพนธทมลำตนยำวตำมควำมสงของน ำ ใชเรอในกำรคมนำคมในฤดน ำหลำก สำมำรถปรบตวเขำกบปญหำน ำทวมทเกดข นเปนประจำได โดยเฉพำะในเขตทรำบลมภำคกลำง แตตอมำควำมกำวหนำทำงเทคโนโลยทำใหวถชวตเปลยนไป ใชกำรคมนำคมทำงรถยนตเปนหลก มกำรสรำงถนนเพมข นมำกมำย สรำงทำนบและกำแพงก นรมฝงแมน ำ เพอไมใหน ำทวมในชมชน ทำใหไมมทลมในกำรเกบกกน ำตำมธรรมชำต ประกอบกบกำรสรำงถนนบำงแหงมทำงระบำยน ำไมเพยงพอ ทำใหกดขวำงทำงน ำและเกดปญหำน ำทวมมำกข น สวนในพ นทตนน ำในอดตมปำไมชวยดดซบน ำฝนตำมธรรมชำต ลดกำรไหลบำของน ำ แตปจจบนสภำพปำตนน ำถกทำลำย น ำฝนจะไหลบำลงสดำนลำงอยำงรวดเรว เกดปญหำน ำทวมฉบพลน น ำปำไหลหลำก และปญหำดนโคลนถลม ประกอบกบสภำพแวดลอมทเปลยนไป ทำใหเกดกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ มผลกระทบทำใหปญหำดงกลำวเกดถข น และทวควำมรนแรงมำกข นเรอย ๆ

จำกกำรศกษำพบวำปจจบนมพ นทวกฤตปญหำน ำทวม ท งประเทศ จำนวน 28 แหงพ นท 8.52 ลำนไร ซงสวนใหญอยในเขตภำคกลำงและภำคเหนอ ปญหำน ำทวมทำใหเกดผลกระทบหลำยดำน เชน ควำมเสยหำยตอชวต ทรพยสน อำคำรบำนเรอน พ นทเกษตร ปศสตว และกำรเพำะเล ยงสตวน ำ ควำมเสยหำยทำงเศรษฐกจ สขภำพอนำมย รวมท ง ควำมเสยหำยตอทรพยำกรธรรมชำต เปนตน ตวอยำงเชน มหำอทกภยในประเทศไทยเมอป 2554 ในเขตลมน ำเจำพระยำมมลคำควำมเสยหำยท งหมดรวม 1.44 ลำนลำนบำท ลกษณะกำรเกด และแนวทำงปองกนแกไขปญหำน ำทวมและอทกภย ในแตพ นทเปน ดงน

1) พ นทลำดชนสงตอเนองกบเชงเขำ เสยงตอภยน ำหลำกและดนโคลนถลม เกดจำกกำรตดไมทำลำยปำไมมตนไมปกคลมดนเพอดดซบน ำ เมอมฝนตกมำกจะเกดน ำปำไหลหลำกและดนโคลนถลม สรำงควำมเสยหำยตอพ นทดำนลำงอยำงมำก และใชเวลำนำนในกำรฟนฟสสภำพเดม แนวทำงปองกนแกไข คอ กำรสรำงระบบเตอนภยทแมนยำ กำรยำยถนฐำนออกจำกพ นทเสยงภย และกำรฟนฟปำตนน ำ

2) น ำลนตลงของลำน ำสำยหลก เกดจำกปรมำณน ำหลำกจำกตนน ำเกนควำมสำมำรถของลำน ำจะรบได ลำน ำมหนำตดเลก ต นเขน มสงกดขวำงในลำน ำ แนวทำงปองกนแกไข ตองใชขอมลในกำรบรหำรจดกำรน ำในลมน ำ กำรตรวจสอบแกไขสงกดขวำงในลำน ำ และกำรสรำงระบบควบคมทเหมำะสม เชน กำรใชพ นทรบน ำนองรวมกบกำรพฒนำ และบรหำรจดกำรแหลงเกบกกน ำในพ นทตนน ำ

3) น ำทวมขงในทรำบลม พ นทชมชนและพ นทเศรษฐกจทสำคญเกดจำกควำมไมสมดลของน ำฝนกบควำมสำมำรถในกำรระบำยน ำ ลกษณะกำรทวมขงจะไมรนแรง คอยเปนคอยไป และใชเวลำนำนในกำรระบำยออก สำเหตเกดจำกกำรสรำงถนน กำรวำงผงเมองไมเหมำะสม

47

ขวำงทำงระบำยน ำ และสรำงชองระบำยน ำไมเพยงพอ แนวทำงปองกนแกไข คอ กำรปรบปรงสภำพลำน ำเพอเพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ กำรผนน ำเลยงพ นทเศรษฐกจสำคญ กำรแกไขสงกดขวำงทำงน ำ กำรควบคมกำรใชประโยชนทดน และมำตรกำรผงเมอง เพอลดผลกระทบ และมกำรบรหำรพ นทน ำทวมทเกดข นเปนประจำ

เปำประสงค : เพอลดควำมเสยหำยจำกอทกภยของชมชนเมอง พ นทเศรษฐกจทสำคญ และพ นทเกษตรกรรม โดยเพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ กำรจดระบบปองกนน ำทวมชมชนเมอง กำรจดกำรพ นทน ำทวมและพ นทชะลอน ำ รวมท งกำรบรรเทำอทกภยในเชงพ นทอยำงเปนระบบ ในระดบลมน ำและพ นทวกฤต (Area base)

กลยทธ : 1) กำรเพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ โดยกำรปรบปรงสงกดขวำงทำงน ำ กำรปรบปรงลำน ำธรรมชำต ทต นเขน เพอเพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ 2) ปองกนน ำทวมชมชนเมอง โดยกำรจดระบบปองกนชมชนเมอง กำรจดทำผงน ำ ผงกำรระบำยน ำใน ระดบลมน ำ จงหวด เมอง 3) กำรจดกำรพ นทน ำทวม พ นทชะลอน ำ โดยกำรพฒนำแกมลง พ นทลมตำรบน ำนอง กำรพฒนำ อำคำรบงคบน ำ และสถำนสบน ำ เพอบรรเทำอทกภยในพ นทเฉพำะจด 4) กำรบรรเทำอทกภยเชงพ นทอยำงเปนระบบ ระดบลมน ำ และพ นทวกฤต โดยจดทำแผนและ ดำเนนกำรบรรเทำอทกภยในพ นทวกฤต โดยจดทำแผน และดำเนนกำรตำมลำดบควำมสำคญ ตำรำงท 4-5 เปำหมำยตำมแผนแมบทดำนท ดำนกำรจดกำรน ำทวมและอทกภย

แผนงำน / เปำหมำย ตวช วด เปำหมำย (ป)

หนวยงำน เปำหมำย 20 ป

61-65 66-70 71-80

1. เพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ

1.1 ปรบปรงสงกดขวำงทำงน ำ

จำนวนแหง 562 562 ปรบปรงตำมแผนพ นทวกฤต 70 %

ปรบปรงตำมแผนพ นทวกฤต 30 %

สทนช./ชป./จท./ทล./ทช./รฟท./สถ.

1.2 ปรบปรงลำน ำธรรมชำตทต นเขนใหสำมำรถระบำยน ำไดมประสทธภำพ

จำนวนแหง 1,234 499 340 395 จท./ทน./สถ รอยละของลำน ำ

เปำหมำย 85% 13% 26 % 46 %

ระยะทำง (กม.) 5,500 2,072 1,386 2,043 1.3 กำรกำจดวชพชและขยะมลฝอยในแมน ำสำยหลก แมน ำสำขำ และแหลงน ำปด

ปรมำณวชพชทกำจด

(ตนตอป)

18,000,000 4,500,000 4,500,000 9,000,000 ยผ./ชป./สถ./จท/กทม/ทพบก/ปภ/ปค/อปท

ฯลฯ

48

แผนงำน / เปำหมำย ตวช วด เปำหมำย (ป)

หนวยงำน เปำหมำย 20 ป

61-65 66-70 71-80

2. กำรปองกนน ำทวมชมชนเมอง

2.1 ระบบปองกนชมชนเมอง จำนวนแหง 764 117 161 300 ยผ./กทม. จำนวนพ นทไดรบกำรปองกน (ไร)

1,745,881 304,165 538,155 903,561

2.2 จดทำผงน ำ/ผงกำรระบำยน ำในระดบลมน ำ จงหวด เมอง

จำนวนผงทนำไปดำเนนกำรในผง

เมอง

25 ลมน ำ 10 ลมน ำ 15 ลมน ำ - สทนช./ยผ.

2.3 เขอนปองกนตลง จำนวนแหง 3,140 990 1,000 1,150 ยผ./จท. ระยะทำง (กม.) 2,346 1,312 500 534

3. จดกำรพ นทน ำทวม/พ นทชะลอน ำ

3.1 กำรพฒนำพ นทชะลอน ำ (แกมลง/พ นทลมตำรบน ำนอง)

จำนวนแหง 81 12 69 - ชป. ปรมำณน ำ(ลำน ลบ.

ม.) 3,680 1,500 2,180 -

3.2 กำรพฒนำอำคำรบงคบน ำและสถำนสบน ำเพอบรรเทำอทกภยในพ นทเฉพำะจด (ประตระบำยน ำ / สถำนสบน ำ คนก นน ำในพ นทเกษตร คลองผนน ำระบำยน ำ ฯลฯ)

จำนวนแหง 1,353 1,106 247 - ชป. พ นทรบประโยชน

(ไร) 5,343,148 4,211,896 1,131,252 -

4. บรรเทำอทกภยในเชงพ นทอยำงเปนระบบในระดบลมน ำ/พ นทวกฤต

4.1 จดทำและดำเนนกำรแผนบรรเทำอทกภยพ นทวกฤต

จำนวนพ นท/กำรขบเคลอน

- ศกษำจดทำแผน 100 %

สทนช./ปภ./ชป.

พ นททไดรบกำรแกไขปญหำ (แหง)

70 % 5 % 30 %

พ นทรบประโยชน (ไร)

70% 5 % 30 %

แนวทำงกำรขบเคลอน 1. โครงกำรบรรเทำภยพบตทำงน ำแบบบรณำกำร ทกำหนดในแผนแมบทยทธศำสตรชำต 20 ป เปน

โครงกำร Quick Win และสอดคลองกบยทธศำสตรเพอควำมมนคง โดยจดทำแผนกำรบรรเทำอทกภยพ นทวกฤต ใหลดควำมเสยหำยลง รอยละ 50 ในพ นทสำคญ โดยบรณำกำรงำนของหนวยงำนในพ นทวกฤต ทเหมำะสม และมควำมสอดคลองกน รวมท ง ใหมมำตรกำรกำรบรหำรจดกำรพ นทน ำทวม กำรเตอนภย กำรปรบตว เนนพ นททมควำมเสยหำยสง ในกลมลมน ำภำคเหนอ ภำคกลำง และภำคใต

49

2. โครงกำรบรรเทำอทกภยในพ นทวกฤตระดบลมน ำขนำดใหญ เชน ลมน ำเจำพระยำ ทำจนตอนลำง ยม-นำนตอนลำง บำงประกง ทะเลสำบสงขลำ และชมลตอนลำง ใหดำเนนกำรจดทำแผนหลกของพ นท จดลำดบควำมสำคญ และเรงรดกำรเตรยมควำมพรอม ใหสำมำรถเรมดำเนนกำรโครงกำรสำคญไดโดยเรว 3. กำรปองกนน ำทวมเมอง และพ นทเศรษฐกจสำคญ ใหกรมโยธำธกำรและผงเมอง เปนหนวยงำนหลกในกำรวำงแผนและขบเคลอน ท งน ำทวมจำกน ำหลำก และกำรระบำยน ำฝน

4. กำรจดทำผงน ำในผงเมอง และผงระดบลมน ำ โดยเรงจดทำในพ นทวกฤตและเสยหำยรนแรง หรอเมองหลกทมควำมสำคญทำงเศรษฐกจ เชน เชยงใหม พษณโลก อดรธำน ขอนแกน และหำดใหญ เปนตน

5. กำรปรบปรงเพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ ลำน ำสำขำและสำยหลก เรงรดดำเนนกำรในพ นทวกฤต และตองวำงแผนและดำเนนกำรอยำงตอเนองท งระบบ เพอใหสำมำรถบรรลเปำหมำยกำรเพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ

แผนแมบทดำนท 4 กำรจดกำรคณภำพน ำและอนรกษทรพยำกรน ำ

หลกกำร : ปจจบนคณภำพน ำในแหลงน ำตำง ๆทวประเทศ ท งแหลงน ำผวดน แหลงน ำใตดน และแหลงน ำทะเล โดยเฉพำะบรเวณทมควำมหนำแนนของชมชน และกจกรรมกำรพฒนำตำง ๆ กำลงประสบปญหำควำมเสอมโทรมอนเนองมำจำกกำรปนเปอนของสำรพษตำง ๆ ทมำจำกกจกรรมของมนษย ท งจำกชมชน กำรเจรญ เตบโตทำงเศรษฐกจ กำรพฒนำอตสำหกรรม เกษตรกรรมและกำรทองเทยว มผลกระทบตอคณภำพน ำและควำมสมดลของระบบนเวศในแหลงน ำ

ในป 2558 กรมควบคมมลพษ ไดตรวจสอบคณภำพน ำจำกแหลงน ำสำคญ 65 แหง จำกจดตรวจวดคณภำพน ำ 366 จด ทวประเทศ จำนวน 4 คร ง ระหวำงเดอน มกรำคม - ธนวำคม พบวำ คณภำพน ำอยในเกณฑดเพยง รอยละ 34 คณภำพพอใช รอยละ 41 และอยในสภำพเสอมโทรม รอยละ 25 โดยแมน ำทอยในสภำพเสอมโทรมมำก ไดแก แมน ำทำจนตอนลำง แมน ำเจำพระยำตอนลำง แมน ำระยองตอนลำง และแมน ำพงลำดตอนบน

ปญหำกำรรกล ำของน ำเคมในแมน ำและพ นทเกษตร กมควำมสำคญ และมแนวโนมจะรนแรงมำกข น เนองจำกควำมตองกำรน ำทมมำกข นในแหลงน ำสำยหลก จงไมสำมำรถจดสรรน ำเพอรกษำระบบนเวศไดเพยงพอ โดยเฉพำะในชวงฤดแลงของทกป ทำใหเกดปญหำคณภำพน ำ สงผลกระทบตอกำรอปโภคบรโภคและกำรใชน ำเพอกำรเกษตร

เปำประสงค : เพอฟนฟแมน ำ ลำคลอง และแหลงน ำธรรมชำต ทวประเทศ ใหอยในสภำพทด โดยกำรเพมประสทธภำพกำรบำบด กำรควบคมกำรปลอยน ำเสย และกำรลดกำรเกดน ำเสยทตนทำง กำรจดกำรคณภำพน ำ กอนระบำยออกสแมน ำ ลำคลอง รวมท ง กำรปองกนแกไขปญหำกำรรกล ำแนวเขตแมน ำ ลำคลอง และแหลงน ำธรรมชำต

กลยทธ : 1) กำรปองกนและลดกำรเกดน ำเสยทตนทำง โดยลดปรมำณและควำมสกปรก ของน ำเสยชมชน ณ แหลงกำเนด 2) กำรเพมประสทธภำพในกำรบำบด และควบคมกำรระบำยน ำเสยออกสสงแวดลอม โดยกำร พฒนำ และเพมประสทธภำพระบบรวบรวม และระบบบำบดน ำเสยรวมของชมชน

3) กำรฟนฟแมน ำลำคลอง โดยสงเสรมใหทกภำคสวนมควำมเขำใจ รคณคำและควำมสำคญใน กำรจดกำรคณภำพน ำ กอนระบำยออกสแมน ำลำคลอง กำรกำจดวชพชและขยะมลฝอยใน

50

แหลงน ำ กำรสำรวจรงวด พสจน และสอบแนว พรอมข นทะเบยน กำรปองกนแกไขปญหำ กำรรกล ำแนวเขต กำรอนรกษฟนฟ และพฒนำ รวมท ง กำรจดทำขอกำหนดในกำรออกแบบ ท งเชงภมสถำปตยกรรมและวศวกรรม เพอกำรอนรกษฟนฟแมน ำ ลำคลอง และแหลงน ำ ธรรมชำต

ตำรำงท 4-6 เปำหมำยตำมแผนแมบทดำนท 4 ดำนกำรจดกำรคณภำพน ำและอนรกษทรพยำกรน ำ

แผนงำน / เปำหมำย ตวช วด เปำหมำย (ป)

หนวยงำน เปำหมำย 20 ป

61-65 66-70 71-80

1. กำรปองกนและลดกำรเกดน ำเสยทตนทำง

จำนวนระบบบำบดน ำเสยทไดรบกำรตดต ง

จำนวนระบบบำบดน ำเสยท

ไดรบกำรตดต ง

ประกำศหลกเกณฑสำหรบผลตภณฑบำบดน ำเสยสำเรจรป

จำนวนระบบบำบดน ำเสยท เขำรบกำรรบรองตำมหลกเกณฑทกำหนด

จำนวนระบบบำบดน ำเสยทไดรบกำรรบรองตำมเกณฑทกำหนด

เพมข นรอยละ 10 ตอป

คพ./สถ./สมอ./ยผ./อปท./สส.

2. กำรเพมประสทธภำพในกำรบ ำบดและควบคมกำรระบำยน ำเสยออกสสงแวดลอม

กอสรำงระบบบำบดใหม

(แหง)

741 100 185 456 คพ./สผ./สถ./อจน./กทม.

เพมประสทธ ภำพระบบเดม

(แหง)

101 34 23 44

3. ฟนฟแมน ำล ำคลอง 3.1 สงเสรมใหทกภำคสวนมควำมเขำใจ รคณคำและควำมสำคญในกำรจดกำรคณภำพน ำกอนระบำยออกสแมน ำ คคลอง

จำนวนลมน ำ 25 25 25 25 สทนช./กทม./คพ./อจน./สป.ทส./ยผ./ชป/จท.

3.2 กำรกำจดวชพชและขยะมลฝอยในแหลงน ำ

ปรมำณวชพชขยะมลฝอย (ตน)

3,270,000 2,070,000 435,000 1,635,000 ยผ.

3.3 สำรวจรงวดพสจนและสอบแนวแมน ำ ลำคลอง และแหลงน ำธรรมชำต พรอมข นทะเบยน

รอยละควำมสำเรจกำรดำเนนกำรจดกำร อนรกษฟนฟและพฒนำแมน ำ

ทกลมน ำ รอยละ 50 รอยละ 50 สทนช./กทม./คพ./อจน./สป.ทส./ยผ./ชป/จท.

51

แนวทำงกำรขบเคลอน

1.แผนงำนกำรเพมประสทธภำพ และควบคมกำรระบำยน ำเสยออกสสงแวดลอม เนองจำกเปนภำระกจขององคกรปกครองสวนทองถน แตเปนงำนทตองใชเทคนคสง จงเหนควรมอบให กรมควบคมมลพษเปนหนวยงำนหลกในกำรขบเคลอน โดยกำรกำหนดแผนสนบสนนทองถนในกำรเตรยมควำมพรอม เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนสำมำรถดำเนนกำรได 2.กำรอนรกษฟนฟแหลงตนน ำลำธำรและพ นทชมน ำทสมควรสงวนไว เพอกำรอนรกษทรพยำกรน ำสำธำรณะ มอบใหกรมทรพยำกรน ำ จดทำแผนกำรอนรกษฟนฟ หรอดำเนนกำรเปนเขตคมครองสงแวดลอมตำมกฎหมำย 3. กำรอนรกษฟนฟแมน ำ คคลอง เนองจำกเปนแผนงำนทตองบรณำกำรในกจกรรมหลำยรปแบบ มอบให กระทรวงมหำดไทย จดทำแผนกำหนดพ นทเปำหมำยและบรณำกำรแผนงำนของหนวยงำนตำมภำรกจในพ นทเปำหมำยทกำหนด

แผนแมบทดำนท 5 กำรอนรกษฟนฟสภำพปำตนน ำทเสอมโทรมและปองกนกำรพงทลำยของดน หลกกำร : พ นทปำตนน ำเปนพ นทซงมควำมสำคญในกำรดดซบน ำฝน เกบรกษำควำมชมช นและชะลอกำร

ไหลของน ำ กำรบกรกพ นทปำตนน ำเพอเปลยนแปลงสภำพปำ ไปเปนพ นทเกษตรกรรมและช ม ชน ท ำ ใ ห ค ว ำ ม อ ด มส มบ ร ณ ข อ ง ป ำ ต น น ำ ล ด ล ง จน ถ ง ม ส ภ ำ พ เ ส อ ม โ ท ร ม ทำใหเกดปญหำน ำทวมฉบพลน น ำปำไหลหลำกและปญหำดนโคลนถลมในพ นทตนน ำ สวนพ นทกลำงน ำและพ นททำยน ำ กเกดปญหำอทกภย กำรขำดแคลนน ำ กำรชะลำงพงทลำยของดนในพ นทเกษตรและพ นทลำดชน ทำใหควำมอดมสมบรณของดนลดลง โครงสรำงของดนถกทำลำย ควำมสำมำรถในกำรอมน ำของดนลดลง และตะกอนน ำทำใหสภำพลำน ำ อำงเกบน ำต นเขน

จำกขอมลของกรมปำไมในป 2560 มพ นทปำไมท งประเทศจำนวน 102 ลำนไร คดเปน รอยละ 31.58 ของพ นทประเทศ (ประเทศไทยมพ นท ท งหมด 323 ลำนไร) ซงยทธศำสตรชำต 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) ไดกำหนดเปำหมำยในกำรฟนฟปำตนน ำทเสอมโทรมเพอใหไดพ นทปำ รอยละ 40 ของประเทศ หรอประมำณ 128 ลำนไร โดยกำรปลกปำในพ นทปำตนน ำ ทเสอมโทรม กำรสรำงฝำยชะลอน ำ กำรปองกนและลดกำรชะลำงกำรพงทลำยของดน กำรปลกหญำแฝก โดยกำหนดเปำหมำยฟนฟพ นทปำตนน ำ 4.77 ลำนไร และพ นทดำเนนกำรเพอปองกนกำรสญเสยหนำดน และลดกำรกดเซำะในพ นทตนน ำ 9.47 ลำนไร รวมท งกำรเขมงวดใน กำรปรำบปรำมและปองกนกำรบกรกทำลำยปำ

ในแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป ไดกำหนดแนวทำงกำรดำเนนงำนไวสอดคลองกน ไดแก กำรอนรกษฟนฟปำตนน ำทเสอมโทรมโดยกำรปลกปำและกำรทำฝำยชะลอน ำ กำรปองกนกำรชะลำงพงทลำยของดนในพ นทตนน ำ โดยกำรทำผงกำรใชประโยชนลมน ำ กำรจดทำระบบกำรอนรกษดนและน ำ กำรปลกปำเลยนแบบธรรมชำตและกำรปลกหญำแฝก

52

เปำประสงค : เพอกำรอนรกษ ฟนฟ พ นทปำตนน ำทเสอมโทรม กำรปองกน และลดกำรชะลำงพงทลำยของดน ในพ นทตนน ำ และพ นทลำดชน

กลยทธ : 1) กำรอนรกษฟนฟพ นทปำตนน ำทเสอมโทรม โดยกำรปลกปำและกำรสรำงฝำยชะลอน ำ ประเภทตำง ๆ ในพ นทปำตนน ำ 2) กำรปองกนและลดกำรชะลำงพงทลำยของดน ในพ นทตนน ำ โดยกำรทำผงกำรใชประโยชน ลมน ำ (Watershed Profile) และสรำงเครอขำยชมชนตนน ำ กำรจดทำระบบอนรกษดนและ น ำในพ นทเกษตรลำดชน จดทำแนวปำกนชน กำรปลกปำเลยนแบบธรรมชำตทดแทนกำร ปลกพชเชงเดยว และกำรปลกหญำแฝก

ตำรำงท 4-7 เปำหมำยตำมแผนแมบทดำนท 5 กำรอนรกษฟนฟสภำพปำตนน ำทเสอมโทรมและปองกน กำรพงทลำยของดน

แผนงำน / เปำหมำย ตวช วด เปำหมำย (ป)

หนวยงำน เปำหมำย 20 ป

61-65 66-70 71-80

1. กำรอนรกษฟนฟพ นทปำตนน ำทเสอมโทรม

1.1 ฟนฟปำตนน ำ จำนวนพ นทปำ (ไร) 3,524,241 734,000 853,500 1,936,714 อส./ปม. 1.2 กำรประเมนสถำนภำพลมน ำ จำนวนลมน ำ 25 25 25 25 อส./ปม. 2. กำรปองกนและลดกำรชะลำงพงทลำยของดนในพ นทตนน ำ

2.1 กำรจดทำผงกำรพฒนำและกำรใชประโยชนทดนในพ นทอนรกษ (Watershed Profile)

จำนวนลมน ำสำขำ 2,019 336 560 1,123 อส./ปม.

2.2 กำรปองกนและลดกำรชะลำงพงทลำยของดน

จำนวนพ นทปำ (ไร) 450,000 75,000 125,000 250,000 อส./ปม.

แนวทำงกำรขบเคลอน

1. กำรฟนฟปำตนน ำจะตองดำเนนกำรควบคกนไป เรมจำกกำรกำหนดขอบเขตกำรใชประโยชน เปน เขตอนรกษ เขตปำไมกนชน และพ นททอนญำตใหอยไดตำมมตคณะรฐมนตร พ.ศ. 2541 โดยจะดำเนนกำรในกจกรรมตำง ๆ ไปพรอม ๆกน เพอใหสำมำรถเหนผลผลตสมฤทธไดอยำงรวดเรว 2. เนองจำกกำรดำเนนกำรฟนฟปำตนน ำจะเหนผลในระยะยำว ตองมระบบกำรประเมนผลไปจนถงระยะยำว เพอใหเหนผลกระทบ

53

แผนแมบทดำนท 6 กำรบรหำรจดกำร

หลกกำร : ปญหำทรพยำกรน ำทผำนมำท งปญหำกำรขำดแคลนน ำเพอกำรอปโภคบรโภค น ำเพอกำรผลต ท งภำคเกษตรกรรมและอตสำหกรรม ปญหำน ำทวม ปญหำคณภำพน ำท งน ำเสยและน ำเคม ปญหำน ำปำไหลหลำก และกำรชะลำงพงทลำยของดนในพ นทตนน ำ จะเกดบอยคร งข น และทวควำมรนแรงมำกข น ซงเปนผลมำจำกกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ และทสำคญคอ กำรบรหำรจดกำรทไมมเอกภำพท งระดบนโยบำยและระดบปฏบต ขำดขอมลในกำรวำงแผน กำรตดสนใจสงกำร ขำดกฎหมำย แผนแมบท และองคกรทกำกบดแลในภำพรวมกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำท งระบบ ทำใหไมสำมำรถบรหำรจดกำรท งกอนกำรเกดภย ระหวำงเกดภย และหลงกำรเกดภย ไดอยำงมประสทธภำพ

ดงน น กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศ ใหมประสทธภำพ สมดล เปนธรรม และสำมำรถแกไขปญหำไดท งระบบ จำเปนตองมกำรปรบปรง ทบทวน กฎหมำย ระเบยบขอบงคบ ดำนทรพยำกรน ำ กำร พฒนำองคกรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำทกระดบ กำรจดทำแผนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ กำรตดตำมและประเมนผล กำรพฒนำระบบฐำนขอมล รวมท ง กำรประชำสมพนธและกำรมสวนรวมของผมสวนได สวนเสย ทกภำคสวน

เปำประสงค : เพอจดทำปรบปรงกฎหมำยและองคกรดำนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ กำรจดทำแผนกำร บรหำรจดกำรน ำ กำรตดตำมประเมนผล กำรพฒนำระบบฐำนขอมลสนบสนนกำรตดสนใจ รวมท ง กำรศกษำ วจย พฒนำกำรจดกำรทรพยำกรน ำ กำรประชำสมพนธ และกำรมสวนรวม กำรศกษำวจยและพฒนำ

กลยทธ : 1) กำรจดทำ ปรบปรง กฎหมำย และองคกรดำนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ไดแกกำรจดทำ ปรบปรง ทบทวน กฎหมำย ระเบยบขอบงคบ ดำนทรพยำกรน ำ กำรสงเสรม พฒนำองคกร กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ในระดบชำต/ระดบลมน ำ และพฒนำกลไกควำมรวมมอ ระหวำงประเทศดำนทรพยำกรน ำ

2) กำรจดทำแผนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ใหสอดคลองกบยทธศำสตรชำต 3) กำรตดตำมและประเมนผล ท งแผนงำนภำยใตแผนแมบท และกำรดำเนนงำนของหนวยงำน 4) กำรพฒนำระบบฐำนขอมล สนบสนนกำรตดสนใจ โดยพฒนำฐำนขอมลทรพยำกรน ำ และ ขอมลอนทเกยวของ กำรเพมประสทธภำพกำรจดกำรภยพบตดำนน ำ กำรจดกำรอทกภย และ กำรพฒนำระบบตดตำม เฝำระวง และแจงเตอนภยคณภำพน ำ 5) กำรศกษำวจยและพฒนำกำรจดกำรทรพยำกรน ำ โดยศกษำ วจย พฒนำเทคโนโลย และ นวตกรรมทเกยวกบทรพยำกรน ำ 6) กำรประชำสมพนธและกำรมสวนรวม โดยเสรมสรำงกำรรบรและประชำสมพนธ นโยบำย ยทธศำสตร กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ และบรณำกำรกำรมสวนรวมในกำรบรหำร จดกำรทรพยำกรน ำ และกำรจดกำรภยพบตดำนน ำในระดบพ นท ลมน ำ ประเทศ และ

ระหวำงประเทศ

54

ตำรำงท 4-8 แผนแมบทดำนท 6 กำรบรหำรจดกำร

แผนงำน / เปำหมำย ตวช วด เปำหมำย (ป)

หนวยงำน เปำหมำย 20 ป 61-65 66-70 71-80

1. จดท ำปรบปรงกฎหมำยและองคกรดำนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

1.1 กำรจดทำ ปรบปรง ทบทวน กฎหมำย ระเบยบ ขอบงคบดำนทรพยำกรน ำ

ประกำศบงคบใชกฏหมำย พระรำชกฤษฎกำ 1 ฉบบ/กฎกระทรวง 12 ฉบบ/ ประกำศ 11 ฉบบ/ระเบยบหรอหลกเกณฑ 4 ฉบบ (ภำยในป 65)

28 เรอง/ประกำศ บงคบใช

ปรบปรงกฏหมำยและระเบยบอยำงตอเนอง

ปรบปรงกฏหมำยและระเบยบอยำงตอเนอง

ประกำศบงคบใชกฏหมำย พระรำชกฤษฎกำ 1 ฉบบ/กฎกระทรวง 12 ฉบบ/ ประกำศ 11 ฉบบ/ระเบยบหรอหลกเกณฑ 4 ฉบบ (ภำยในป 65)

ทกหนวยงำน

1.2 สงเสรม พฒนำ องคกรกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำในระดบชำต/ระดบลมน ำ

ระดบควำมสำเรจของกำรจดต งองคกรทเกยวของกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ระดบชำต/ระดบลมน ำ ตำมพระรำช บญญตทรพยำกรน ำ

มองคกรทำหนำทบรหำรจดกำรดำนทรพยำกรน ำในระดบชำต/ระดบลมน ำ

- กนช. - สทนช. - คกก. (25 ลมน ำ)

องคกร ผใชน ำ

ดำเนนกำรตอเนอง

ทกหนวยงำน

1.3 พฒนำกลไกควำมรวมมอระหวำงประเทศดำนทรพยำกรน ำ

ระดบควำมสำเรจของกำรจดทำควำมรวมมอระหวำงประเทศและองคกรระหวำงประเทศในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำระหวำงประเทศ

จำนวนขอตกลง/ควำมรวมมอ 39 เรอง

จำนวนขอตกลง/ควำมรวมม 12 เรอง

จำนวนขอตกลง/ควำมรวมมอ 13 เรอง

จำนวนขอตกลง/ควำมรวมมอ 14 เรอง

ทกหนวยงำน

2. กำรจดท ำแผนบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

มแผนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำทกระดบ เปนมำตรฐำน สอดคลองกบยทธศำสตรกำรพฒนำของประเทศ

แผนยทธศำสตร/แผนแมบท/แผนปฏบตกำรจดทำเสรจตำมกำหนด

ดำเนนกำรครบทกแผนภำยในป 65 (11 แผน)

ทบทวนและปรบปรงแผน ทกหนวยงำน

3. กำรตดตำมและประเมนผล

ระดบควำมสำเรจในกำรตดตำมและประเมนผลกำรดำเนนงำน

เปำหมำยสำมำรถวดไดถงระดบผลกระทบ

เปำหมำยระดบผลผลตและผลลพธ

เปำหมำยระดบผลลพธและผลกระทบ

เปำหมำยระดบผลผลลพธและผลกระทบ

สทนช.

55

แผนงำน / เปำหมำย ตวช วด เปำหมำย (ป)

หนวยงำน เปำหมำย 20 ป 61-65 66-70 71-80

4. กำรพฒนำระบบฐำนขอมลสนบสนนกำรตดสนใจ

4.1 พฒนำฐำนขอมลทรพยำกรน ำและขอมลอนทเกยวของ

จำนวนฐำนขอมลทรพยำกรน ำและขอมลทเกยวของ

จำนวนฐำนขอมล 40 ระบบ

จำนวนฐำนขอมล 10 ระบบ

จำนวนฐำนขอมล 10 ระบบ

จำนวนฐำนขอมล 20 ระบบ

ทกหนวยงำน

4.2 เพมประสทธภำพกำรจดกำรภยพบตดำนน ำ

ระดบควำมสำเรจในกำรบรหำรจดกำรภยพบตดำนน ำ

มระบบพยำกรณภยพบตดำนน ำระดบประเทศ/ ลมน ำ/พ นทเสยงภย สำมำรถบรรเทำผลกระทบและควำมเสยหำย

ดำเนนกำรอยำงตอเนอง ทน./ชป./สสนก./สทนช.

5. กำรศกษำ วจย และพฒนำกำรจดกำรทรพยำกรน ำ

ระดบควำมสำเรจของกำรจดทำงำนวจย

มงำน วจย ศกษำ พฒนำเทคโนโลยและนวตกรรมทไดนำมำประยกต ใชในกำรบรหำรจดกำรน ำของประเทศ

กำหนดประเดนและจดทำแผนงำน (ภำยในป 63)

ดำเนนกำร อยำงตอเนอง

ดำเนนกำร อยำงตอเนอง

ทกหนวยงำน

6. กำรประชำสมพนธและกำรมสวนรวม

ทกหนวยงำน

1. เสรมสรำงกำรรบรและประชำ สมพนธนโยบำย/แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

จำนวนชองทำง/กจกรรมกำรประชำสมพนธ

สรำงกำรรบรและประชำสมพนธนโยบำย แผนแมบทกำรบรหำรจดกำร ทรพยำกรน ำ

ดำเนนกำร อยำงตอเนอง

ดำเนนกำร อยำงตอเนอง

ดำเนนกำร อยำงตอเนอง

2. บรณำกำรกำรมสวนรวมในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

จำนวนเรอง/กจกรรม

จดทำกรอบงำนและสนบสนนกำรมสวนรวมขององคกรผใชน ำในกำรใช

ดำเนนกำร อยำงตอเนอง

ดำเนนกำร อยำงตอเนอง

ดำเนนกำร อยำงตอเนอง

56

บทท 5

แนวทำงกำรขบเคลอนแผนแมบท ขอเสนอแนะ และบทสรป

5.1 แนวทำงกำรขบเคลอนแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป พ.ศ. 2561-2580

เพอใหแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป สำมำรถนำไปสกำรปฏบตไดอยำงเปนรปธรรมและสำมำรถประเมนผลสมฤทธของแผนแมบทตำมตวช วดและเปำหมำย ไดอยำงมประสทธภำพและประสทธผล ไดกำหนดกระบวนกำรประสำน เพอขบเคลอนแผนแมบทไว 6 ข นตอน ดงน (รปท..) 5.1.1 กลไกในกำรขบเคลอนแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป 1) ระดบประเทศ คณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต (กนช.) ซงมนำยกรฐมนตร เปนประธำนกรรมกำร เลขำธกำรสำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต เปนกรรมกำรและเลขำนกำร ทำหนำทกำหนดนโยบำยกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของทกลมน ำทวประเทศ ใหควำมเหนชอบ และอำนวยกำรใหเกดกำรแปลงแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ไปสกำรปฏบต 2) ระดบลมน ำ คณะกรรมกำรลมน ำ และอนกรรมกำรลมน ำสำขำ จดทำแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำในลมน ำ ทสอดคลองกบศกยภำพ ขอจำกด ปญหำ ควำมตองกำร และควำมจำเปนเรงดวนในพ นท ภำยใตกำรมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย และเชอมโยงสอดคลองกบแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป และแปลงแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ไปสแผนปฏบตกำรในลมน ำอยำงมประสทธภำพ ตำมระยะเวลำของแผนแมบท พรอมท งพจำรณำนำเขำสแผนพฒนำจงหวด กลมจงหวด และประสำนแผนปฏบตกำรกบหนวยงำนรำชกำรทเกยวของ เพอดำเนนกำรตำมแผนแบบบรณำกำร 3) ระดบทองถน องคกรปกครองสวนทองถน กำหนดประเดนปญหำควำมตองกำร ทเกยวของกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำในพ นท เพอนำเสนอประกอบกำรจดทำแผนปฏบตกำรลมน ำ และแผนพฒนำจงหวด 5.1.2 กำรสรำงควำมรควำมเขำใจ คณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต (กนช.) และสำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต (สทนช.) ตองสรำงควำมรควำมเขำใจ แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป แกผเกยวของในทกระดบ ไดแก 1) ระดบชำต ไดแก กระทรวงมหำดไทย กระทรวงทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม กระทรวงอตสำหกรรม กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงกำรคลง กระทรวงคมนำคม กระทรวงเทคโนโลยสำรสนเทศและกำรสอสำร กระทรวงวทยำศำสตรและเทคโนโลย กระทรวงกลำโหม รวมท งองคกรพฒนำเอกชน และองคกรเอกชน ทเกยวของ 2) ระดบลมน ำ ไดแก คณะกรรมกำรลมน ำ คณะอนกรรมกำรลมน ำสำขำ รวมท งคณะอนกรรมกำร และคณะทำงำนทเกยวของ 3) ระดบภมภำค จงหวด ไดแก หนวยงำนทมภำรกจเกยวของกบกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำในระดบภำค และระดบจงหวด 4) ระดบทองถน ไดแก องคกรปกครองสวนทองถน และกลมเครอขำยประชำชน

57

5.1.3 กำรจดทำแผนแมบท กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำระดบลมน ำ และแผนปฏบตกำร คณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต (กนช.) กำหนดกรอบนโยบำยกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของทกลมน ำทวประเทศ ตำมแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ เพอเปนกรอบใหคณะกรรมกำรลมน ำ ดำเนนกำรจดทำแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำระดบลมน ำ และแผนปฏบตกำร ภำยใตกำรอำนวยกำรจำกสำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต (สทนช.) สวนรำชกำรทเกยวของจดทำแผนปฏบตรำชกำรตำมภำรกจหนวยงำนทสอดคลอง เชอมโยงกบแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป และจงหวดจดทำแผนยทธศำสตรจงหวด กลมจงหวด โดยแผนแมบทของลมน ำและแผนปฏบตรำชกำรของหนวยงำน จะเชอมโยงสอดคลองกบแผนยทธศำสตรจงหวด เพอเปนกำรบรณำกำรแผนในทกระดบ

5.1.4 จดทำยทธศำสตรกำรจดสรรงบประมำณแบบบรณำกำร เพอใหเกดกำรบรณำกำรหนวยงำนทเกยวของ ในกำรดำเนนกำรตำมแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ อยำงมประสทธภำพ บรรลตำมวตถประสงค และเปำหมำยทกำหนด จำเปนตองมกำรจดสรรงบประมำณแบบบรณำกำร ตำมกรอบนโยบำย ดงน 1) คณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต (กนช.) จดทำกรอบนโยบำยกำรจดทำแผนงำนงบประมำณ กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำแบบบรณำกำร โดยกำหนดเปำหมำย ลำดบควำมสำคญของกจกรรม แผนงำน โครงกำร และพ นทเปำหมำย รวมท ง กำรรบฟงควำมคดเหนของประชำชน และกรรมกำรลมน ำ เพอเปนกรอบแนวทำง ในกำรจดทำแผนปฏบตกำรระดบจงหวด ระดบลมน ำ และของหนวยงำน 2) สำนกงบประมำณ หำรอกบสำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต (สทนช.) และหนวยงำนทเกยวของ บรณำกำรสำระสำคญ ของแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ และกำรจดสรรงบประมำณ ทสอดคลองกน รวมท ง แนวทำงจดทำแผนงำนโครงกำร เพอเปนขอมลประกอบกำรอนมตงบประมำณ 3) สำนกงบประมำณและหนวยงำนทเกยวของรวมกนกำหนดแนวทำง สนบสนนแผนพฒนำจงหวด กลมจงหวดและทองถน ตำมแผนบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ รวมท ง กำรจดสรรงบประมำณรำยกระทรวง และมตพ นท

5.1.5 กำรเตรยมควำมพรอมกำรดำเนนงำนตำมแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ เพอใหแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ สำมำรถขบเคลอนไปสกำรปฏบต ไดอยำงมประสทธภำพ ตองมกำรเตรยมควำมพรอม ดงน 1) ควำมพรอมดำนมตทำงสงคม จำรต ประเพณ แผนงำน โครงกำร มผลกระทบตอชวตควำมเปนอย จำรต ประเพณ ทมอยเดมหรอไม โดยใหประชำชนมสวนรวมในกำรพจำรณำดำเนนกำร 2) ควำมพรอมดำนควำมเหมำะสม แผนงำน โครงกำร มควำมเหมำะสม และมควำมเปนไปไดในพ นทหรอไม ท งทำงอทกศำสตร และวศวกรรม 3) ควำมพรอมดำนสงแวดลอม สำมำรถแกไขผลกระทบตอสงแวดลอม และเปนไปตำมกฎระเบยบทกำหนด 4) ควำมพรอมดำนเศรษฐกจ มควำมเหมำะสม คมคำกบกำรลงทน โดยเกดประโยชนสงสดตอประเทศชำต ทองถน และประชำชน

58

5) ควำมพรอมดำนทดน สำมำรถจดหำทดน กำรขออนญำต ตำมกฎระเบยบทเกยวของ 5.1.6 กำรตดตำมประเมนผล เพอประเมนผลสมฤทธ กำรดำเนนงำนตำมแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ใหมกำรตดตำมประเมนผล โดยมกำรดำเนนกำรในดำนตำง ๆ ดงน 1) ใหควำมสำคญตอกำรตดตำมควำมกำวหนำ ในกำรดำเนนงำนตำมแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ โดยกำรมสวนรวมของหนวยงำนตำง ๆ ท งสวนกลำง และระดบพ นท โดยกำหนดใหมกำรจดทำรำยงำนผลกำรดำเนนงำนประจำป กำรตดตำมประเมนผลสำเรจ และผลกระทบจำกกำรดำเนนงำนตำมแผนแมบททก 5 ป มกำรประเมนผลชวงกลำงแผนแมบท เพอปรบเปำหมำยและตวช วด ใหสอดคลองกบสถำนกำรณทเปลยนแปลงไป รวมท ง มกำรประเมนผลเมอส นสดกำรดำเนนกำรตำมแผนแมบท 2) จดต งคณะกรรมกำรตดตำมประเมนผล เพอตดตำมควำมกำวหนำกำรดำเนนงำน และผลสมฤทธของงำนในแตละดำนตำมแผนแมบท ท งดำนปจจยนำเขำ (Input) กำรบวนกำรทำงำน (Process) ผลผลต (Output) ผลลพธ (Outcome) และผลกระทบ (Impact) ประกอบดวย ผแทนจำกรฐบำล หนวยรำชกำรทเกยวของ และองคกรเอกชน เขำมำมสวนรวมในกำรตดตำมประเมนผลแผนแมบท และแผนปฏบตกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

รปท 5-1 แสดงแนวทำงกำรขบเคลอนแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ

59

5.2 แนวทำงกำรเชอมโยงแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ไปสกำรปฏบต

รฐบำลไดจดทำแผนยทธศำสตรชำต 20 ป พ.ศ. 2561 – 2580 และแผนปฏรปประเทศ 11 ดำน เพอเปนกรอบและแนวทำงในกำรพฒนำประเทศ โดยในชวงแตละ 5 ป จะมแผนพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ทสอดคลองกน (ปจจบนคอแผนพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ฉบบท 12 ป 2560 -2564)ซงหนวยงำนตำง ๆ จะใชเปนแนวทำงในกำรจดทำแผนปฏบตกำรหนวยงำนตำมภำรกจ ในดำนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ สำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต (สทนช.) ซงมภำรกจในกำรขบเคลอนและบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำท งประเทศ ไดจดทำแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป พ.ศ. 2561 -2580 ทสอดคลองกบยทธศำสตรชำต เพอเปนกรอบและแนวทำงในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำของประเทศ และคณะกรรมกำรลมน ำจะพจำรณำแผนควำมตองกำรของทองถน/ประชำชน แผนพฒนำจงหวด/กลมจงหวด แลวจดทำแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรและพฒนำลมน ำแบบบรณกำร ใหสอดคลองกน ดำนกำรบรหำรรำชกำร คณะรฐมนตรไดแตงต งคณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต (กนช.) และสำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต (สทนช.) เพอขบเคลอนและกำกบดแล กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำท ง

60

ประเทศ และมคณะกรรมกำรลมน ำ เปนองคกรสำคญในกำรขบเคลอนงำนในพ นท ภำยใตแผนแมบทระดบประเทศ และระดบลมน ำ และเชอมโยงใหแผนบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ บรรจเปนสวนหนงในแผนพฒนำจงหวด/กลมจงหวด ซงมคณะกรรมกำรนโยบำยกำรบรหำรงำนจงหวดและกลมจงหวดแบบบรณำกำร (ก.น.จ.) และคณะกรรมกำรบรหำรงำนจงหวดแบบบรณำกำร (ก.บ.จ.) กำกบดแลงำน สวนสำนกงบประงำน (สงป.) จะสนบสนนงบประมำณใหหนวยงำนทเกยวของ จงหวด และองคกรปกครองสวนทองถน ไปปฏบตงำนตำมแผน และจะมคณะกรรมกำรในกำรตดตำมประเมนผล เพอทบทวน ปรบปรงกำรทำงำนทกป รวมท งกำรทบทวน ปรบปรง แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำทก 5 ป (รปท .....)

รปท 5-2 แนวทำงกำรเชอมโยงแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ไปสกำรปฏบต

61

5.3 ขอเสนอแนะ

เพอใหแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป สำมำรถดำเนนกำรไดอยำงมประสทธภำพตำมเปำหมำยทกำหนด มขอเสนอแนะดงน 1) กำรขบเคลอนแผนแมบทไปสกำรปฏบต ในระดบชำต คณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต (กนช.) และสำนกงำนทรพยำกรน ำแหงชำต (สทนช.) ตองเปนหนวยงำนหลกในกำรขบเคลอน กำกบ และประสำนกำรดำเนนกำร ใหแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ไปสกำรปฏบตในทกรฐบำล สวนในระดบภมภำค และพ นท คณะกรรมกำรลมน ำ ตองมกระบวนกำรสรรหำทเหมำะสม มทกภำคสวนเขำมำมสวนรวมในกำรเปนคณะกรรมกำร เพอสำมำรถแกไขปญหำในพ นท รวมกบหนวยงำนรำชกำรทเกยวของไดอยำงมประสทธภำพเชอมโยงสอดคลองกบ แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำระดบชำต และระดบพ นท 2) หนวยงำนรำชกำรทเกยวของ ตองนำแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป แปลงสกำรปฏบต ใหสอดคลองกบแผนงำนระดบกระทรวง กรม ภมภำค จงหวด และทองถน 3) ในกำรดำเนนกำรตำมแผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป ใหเนนกำรมสวนรวมของประชำชน และผมสวนไดสวนเสยในพ นท 4) ควรศกษำเตรยมควำมพรอมลวงหนำ ในกำรผนน ำจำกภำยนอก หรอลมน ำทไหลออกตำงประเทศเนองจำกเปนโครงกำรทมมลคำกำรลงทนสงมำก และมประโยชนในกำรเสรมสรำงควำมมนคงของน ำตนทนในระยะยำว 5) ในพ นทเกษตรอำศยน ำฝนนอกเขตชลประทำน ควรพฒนำระบบน ำบำดำลเพอกำรเกษตร ในพ นทซงมศกยภำพเหมำะสม สวนพ นทอน ๆ ใหจดระบบอนรกษดนและน ำ เพอเกบกกและใชประโยชนจำกน ำฝนในพ นทใหมำกทสด มควำมมนคงสำมำรถปลกพชไดอยำงนอย 1 คร งในฤดฝน 6) ควรเลอกชนดพชทเหมำะสมกบพ นท ตำมนโยบำยกำรจดกำรพ นทเกษตร (Zoning by Agri-map) ท งในเขตและนอกเขตชลประทำน เพอลดควำมเสยง และเพมประสทธภำพกำรผลต 7) ตองสรำงกลไกเพอใหมกำรจดสรรน ำทเปนธรรม ระหวำงกจกรรม หรอระดบลมน ำเพอลดขอขดแยงในกรณทเกดกำรขำดแคลนน ำ หรอภำวะแลง 8) ควรควบคมกำรใชประโยชนทดนในพ นทตนน ำ หรอเขตทมควำมลำดชนสง เพอใหมควำมสมดลของน ำทำ ท งในชวงฤดฝน และฤดแลง 9) ควรจดทำระบบฐำนขอมลสวนกลำง โดยบรณำกำรขอมลทผำนกระบวนกำรวเครำะหจำกหนวยงำนรำชกำรเจำของขอมล และมกำรปรบปรงขอมลอยำงตอเนอง สำมำรถแบงปน และนำขอมลมำใชไดอยำงมประสทธภำพ 10) สรำงระบบคำดกำรณภมอำกำศทแมนย ำ ท งตำแหนง ระยะเวลำ และกำรคำดกำรณระยะยำว รวมท ง กำรตดต งระบบเฝำระวงสถำนกำรณตำง ๆในพ นทเสยงภย เพอรองรบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ 11) กำรจดกำรดำนคณภำพน ำ ควรดำเนนกำรเชงรก โดยสงเสรมใหลดปรมำณน ำเสย และมกำรบำบดน ำเสยจำกแหลงกำเนด เชน บำนเรอน อตสำหกรรมขนำดเลก และพ นทเกษตร 12) แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ 20 ป ตองมกำรทบทวนสถำนกำรณและแนวทำงกำรดำเนนงำนทก 5 ป ตำมระยะเวลำและสถำนกำรณทเปลยนแปลงไป