การส ารวจและการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร

นายภาณวฒน ปลงกลาง

โครงงานนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวศวกรรมศาสตรมหาบณฑต การบรหารงานกอสรางและสาธารณปโภค

สาขาวชาวศวกรรมโยธา ส านกวชาวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร

ปการศกษา 2555

การส ารวจและการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร

มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร อนมตใหนบโครงงานฉบบนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญามหาบณฑต คณะกรรมการสอบโครงงาน (รศ. ดร.อวรทธ ชนกลกจนวฒน) ประธานกรรมการ (ศ. ดร.สขสนต หอพบลสข) กรรมการ (อาจารยทปรกษาโครงงาน)

(รศ. ดร.วชรภม เบญจโอฬาร) กรรมการ

(รศ. ร.อ. ดร.กนตธร ช านประศาสน) คณบดส านกวชาวศวกรรมศาสตร

ก

ภาณวฒน ปลงกลาง : การส ารวจและการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร (SURVEY AND IMPROVEMENT APPROACH OF BASIC FACILITIES FOR THE DISABLED PERSONS AND ELDERLY IN THE SARABURI CITY HALL) อาจารยทปรกษา : ศาสตราจารย ดร.สขสนต หอพบลสข

อาคารศาลากลางจงหวดสระบรเปนสถานทราชการท กอสรางกอนการก าหนดใชกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548 และใชงานมายาวนาน สงอ านวยความสะดวกแกผพการและผสงอายในอาคารจงไมเปนไปตามขอก าหนดของกฏกระทรวง โดยเฉพาะอยางยง ทางลาด หองน า ทจอดรถ ปายสญลกษณ และการบรการขอมล เพอเปนการอ านวยความสะดวกตอคนพการและผสงอายทมาใชบรการในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร ผวจยไดจดท าแบบกอสรางปรบปรงสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร ใหสอดคลองกบสดสวนพนทใชสอย คาใชจายในการปรบปรงสงอ านวยความสะดวกในอาคารตามแบบทไดน าเสนอมมลคา 314,475.94 บาท ทงนการประมาณราคาพจารณาเฉพาะคาตนทนและคาแรง โดยไมรวมถงคาด าเนนการและผลก าไรของผประกอบการ งานวจยนจะเปนตนแบบใหหนวยงานตางๆ ทตองการปรบปรงสงอ านวยความสะดวกแกผสงอายใหเปนไปตามขอก าหนดของกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548

สาขาวชา วศวกรรมโยธา ลายมอชอนกศกษา__________________________ ปการศกษา 2555 ลายมอชออาจารยทปรกษา____________________

ข

PANUWAT PLANGKLANG : SURVEY AND IMPROVEMENT

APPROACH OF BASIC FACILITIES FOR THE DISABLED PERSONS

AND ELDERLY IN THE SARABURI CITY HALL. ADVISOR : PROF.

SUKSUN HORPIBULSUK, Ph.D., P.E.

The Saraburi City Hall is an official place built before the promulgation of the

access to public facilities for disabled persons and elderly regulations B.E. 2548 and

last for many years. The facilities for disabled persons and elderly are thus not

amenable to the regulations, especially ramp, parking area, restroom, sign and

information services. To facilitate the elderly and disabled persons in the Saraburi

City Hall, the design for the facility improvement in the City Hall according to the

regulations B.E. 2548 was proposed. The cost estimate was 314,475.94 baht for this

improvement. Only the material and labor costs were considered, while the operation

and profile costs were ignored in this estimation. This research can be a master piece

for other institutions that may have to improve their facilities for the elderly and

disabled persons to follow the regulations B.E. 2548.

School of Civil Engineering Student’s Signature___________________

Academic Year 2012 Advisor’s Signature___________________

ค

กตตกรรมประกาศ โครงงานการศกษาฉบบน จดท าขนเพอศกษาการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร ขาพเจาขอกราบขอบพระคณอาจารยทปรกษาโครงงาน ศาสตราจารย ดร.สขสนต หอพบลสขซงไดใหความรและค าแนะน าแกขาพเจาในการท าโครงงานมหาบณฑตใหส าเรจ

ขอกราบขอบพระคณอาจารยผสอนทกทานทไดใหความรเรองวชาการ ใหค าแนะน าตาง ๆ ขอกราบขอบพระคณ และขอขอบคณเจาหนาทมหาวทยาลยทชวยอ านวยความสะดวกใน การศกษาและการท าโครงงานมหาบณฑตของขาพเจา สดทายขอกราบขอบพระคณคณพอ คณแม พ นอง ของขาพเจา ทเปนก าลงใจใหขาพเจาเสมอมาในการศกษาและการท าโครงงานมหาบณฑตในครงน ใหส าเรจลลวงดวยด

ภาณวฒน ปลงกลาง

ง

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ข กตตกรรมประกาศ ค สารบญ ง

สารบญตาราง ช สารบญรปภาพ ซ บทท

1 บทน า 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงค 2 1.3 ขอบเขตการศกษา 3 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3

2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 4 2.1 ความรทวไปเกยวกบผสงอายและผพการ 4

2.1.1 ความหมายและทมาของศพททเกยวของ 4 2.2 แนวคดและทฤษฎทเกยวของในการออกแบบสงอ านวยความสะดวก

ส าหรบผพการ 8 2.2.1 แนวคดดานการออกแบบเรองการออกแบบเพอคนทงมวล 8 2.2.2 แนวคดดานการออกแบบ จากหนงสอ คมอการออกแบบ

สภาพแวดลอมส าหรบคนพการ และคนทกวย 9 2.2.3 แนวคดดานการออกแบบ จากคมอการจดสภาพแวดลอมทเหมาะสม

และปลอดภยส าหรบผสงอาย 10 2.2.4 แนวคดดานการออกแบบ จากหนงสอ รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการศกษามาตรฐานขนต าส าหรบทพกอาศย และสภาพแวดลอม ของผสงอาย 10

2.3 กฎหมาย เกยวกบการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการ 12 2.3.1 กฎกระทรวงฉบบท 4 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญต

การฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. 2534 13

จ

2.3.2 พระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. 2534 14 2.3.3 ระเบยบคณะกรรมการฟนฟสมรรถภาพคนพการวาดวยมาตรฐาน

อปกรณ หรอสงอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการ พ.ศ. 2544 14 2.3.4 มตคณะรฐมนตร เมอวนท19 พฤษภาคม 2552 เรองการจดท าสง

อ านวยความสะดวกส าหรบคนพการ 14 2.3.5 หนงสอส านกงบประมาณท นร 0713/327 ลงวนท 18 พฤษภาคม 2552

เรองใหหนวยงานราชการส ารวจและจดท าสงอ านวยความสะดวกให คนพการเขาถงได 15

2.3.6 กฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคารส าหรบผพการหรอ ทพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 ออกความตามพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 มผลบงคบใชตงแตวนท 1 กนยายน พ.ศ. 2548 15

3 วธการด าเนนการวจย 30 3.1 การรวบรวมเอกสารทเกยวของ 30 3.2 การเกบรวบรวมขอมล 31 3.3 การศกษา วเคราะหและสรปผลการศกษา 31 3.4 จดท าแบบปรบปรงอาคาร 31

4 ผลการศกษาและการวเคราะหผล 32 4.1 ลกษณะอาคารศาลากลางจงหวดสระบรเปรยบเทยบกฎกระทรวงก าหนด

สงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 32

4.2 แบบกอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบ ผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร 38

4.3 รายการประมาณราคาคากอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน ส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร 52

5 สรปผลการศกษา 58 5.1 ผลเปรยบเทยบสงอ านวยความสะดวกในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร

กบ กฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการ หรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548 58

5.2 แบบกอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการ และผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร 58

ฉ

5.3 รายการประมาณราคาคากอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน ส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารรายการประมาณศาลากลาง จงหวดสระบร 59

เอกสารอางอง 60 ประวตผเขยน 61

ช

สารบญตาราง

ตารางท หนา 4.1 สงอ านวยความสะดวกภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบรเปรยบเทยบกบ กฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอ ทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548 33 4.2 รายการประมาณราคาคากอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวก ขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอาย 53

ซ

สารบญรปภาพ

รปท หนา 2.1 ตวอยางปายแสดงประเภทสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการ 16 2.2 ตวอยางทางลาดส าหรบคนพการมความยาวชวงละไมเกน 6,000 มลลเมตร แบบชนด 1 ชวง 17 2.3 ตวอยางทางลาดส าหรบคนพการมความยาวชวงละไมเกน 6,000 มลลเมตร แบบชนด 2 ชวง 18 2.4 ตวอยางลฟตส าหรบคนพการ 19 2.5 ตวอยางบนไดส าหรบคนพการ 20 2.6 ตวอยางทจอดรถส าหรบคนพการ 21 2.7 ตวอยางทางเดนระหวางอาคาร และทางเชอมระหวางอาคารส าหรบคนพการ 22 2.8 ตวอยางประตของอาคารส าหรบคนพการ 23 2.9 ตวอยางหองน า-หองสวมส าหรบคนพการ 25 2.10 รปตดตวอยางหองน า-หองสวมส าหรบคนพการ 25 2.11 ตวอยางอางลางมอส าหรบคนพการ 26 2.12 ตวอยางทถายปสสาวะส าหรบคนพการ 27 2.13 ตวอยางพนผวตางสมผสส าหรบคนพการ 28 4.1 หนาปกแบบกอสรางปรบปรงสงอ านวยความสะดวกในอาคารศาลากลาง จงหวดสระบร 39 4.2 สารบญแบบ 40 4.3 รายการประกอบแบบทวไป 41 4.4 ผงบรเวณศาลากลางจงหวดสระบร 42 4.5 ต าแหนงรายการรอถอนมานง ค.ส.ล. 43 4.6 ต าแหนงการกอสรางทางลาด 44 4.7 แบบขยายทางลาด 45 4.8 แบบขยายรปตดทางลาด 46 4.9 ต าแหนงทจอดรถและหองน าคนพการ 47

ฌ

4.10 แบบขยายทจอดรถและปาย 48 4.11 แบบปรบปรงหองน าคนพการ 49 4.12 ขอเสนอแนะในการปรบปรง 50 4.13 ตวอยางปายสญลกษณตางๆ 51

1

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ ความพการเกดขนกบคนเราไดหลายสาเหต ทงพการมาตงแตก าเนด พการเพราะความแกชรา พการดวยโรคภยไขเจบ และพการเนองจากไดรบอบตเหต ซงแนนอนวาการยอมรบในความพการของตวเองไมใชเรองงาย โดยเฉพาะในกลมผทไมไดพการมาตงแตก าเนด เพราะการจะท าใจยอมรบพรอมกบปรบตวใหสามารถใชชวตไดอยางปกต ในขณะทสภาวะรางกายมบางอยางทสญเสยไปไมใชเรองงาย ก าลงใจจากทงของตวเองและคนรอบขางคอแรงกระตนส าคญ ทจะท าใหผพการกลบมาใชชวตในสงคมไดอยางปกตอกครง ปจจบนนสงคมไดใหความส าคญกบคนพการมากขน จากจ านวนคนพการและผสงอายทมมากขนเมอรวมกบประชากรเดก สตรมครรภ หรอผทพพลภาพอน ๆ แลวพบวาในอนาคตอนใกลประชากรเหลานจะมสดสวนรวมแลวมากกวาคนทวไป การขบเคลอนเรองสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบคนพการและผสงอายจง เปนประเดนททวโลกก าลงรณรงคกนอยางแพรหลาย ประเทศไทยมจ านวนประชากรรวม 62.85 ลานคน แบงเปนประชากรผสงอาย (มากกวา 60 ป) จ านวน 7.49 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 11.97 (ขอมลทะเบยนราษฎร กรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย, 2553) วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2551) แสดงวา จ านวนประชากรไทยมอตราเพมขนประมาณรอยละ 0.5 ตอป ขณะทจ านวนผสงอายมอตราเพมขนรอยละ 3 ตอป อตราการเพมขนของ ผสงอายน สงกวาประเทศทพฒนาแลวถง 3 เทา และผลการส ารวจจ านวนประชากรในจ งหวดสระบ ร (ขอมลทะ เบยนราษฎร กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย, 2553) พบวา ประชากรทงจงหวดมจ านวน 620,454 คน แบงเปนประชากรผสงอาย (มากกวา 60 ป) รอยละ 10.4 และเมอพจารณาขอมลทงประเทศพบวา มเพยง 10 จงหวดเทานนทมสดสวนประชากรผสงอายต ากวา รอยละ 10 นนแสดงใหเหนวาจงหวดสวนใหญไดเขาสสงคมผสงอายแลว ขอมลทะเบยนกลางคนพการส านกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต (2555) รายงานวาผพการมจ านวนทงสน 1,268,614 คน เพมขนจากปกอน (พ.ศ.2554) จ านวน 156,080 คน ผพการทมถนพ านกอยในจงหวดสระบรมจ านวน 13,044 คน โดยจ าแนกประเภทตามความพการจ านวนมากทสด 3 อนดบแรก ไดแกผพการทางการเคลอนไหวจ านวน 7,458 คน ผพการทางการไดยน 4,032 คน ผพการซ าซอน 1,108 คน การดแลทงดานสขภาพและดานสงคมใหกบทงผสงอายและผพการใหมคณภาพชวตทดเปนเรองทาทายแกหนวยงานภาครฐและเอกชน ผเกยวของ

2

ทงภาครฐและเอกชนไดรวมมอกนจดท าปฏญญาผสงอายไทยขนในป พ.ศ. 2542 โดยมวตถประสงคใหผสงอายมคณภาพชวตทด ไดรบความคมครอง และพทกษสทธ ซงสอดคลองกบแผนพฒนาผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 – 2564) และพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 ทมใจความส าคญคอการอ านวยความสะดวกและความปลอดภยแกผสงอายในอาคาร สถานท ยานพาหนะหรอบรการสาธารณะอน ๆ ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข (2554) พบวา การใหโอกาสคนพการมสวนรวมในสงคมจะท าใหคนพการรสกมคณคามากขนตามวถชวตปกตในครอบครว ชมชน และสงคม และไดด าเนนโครงการสงเสรมและคมครองสทธคนพการ ตามทพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2550 การจดสงอ านวยความสะดวกทเหมาะสมส าหรบประชากรทง 2 กลมนนอกจากจะเปนปจจยส าคญทจะชวยเรองสขภาพกายแลว ยงมสวนชวยสงเสรมสขภาพจต ดวยเพราะท าใหคนทง 2 กลมไดรบโอกาส และการมสวนรวมในสงคม อนเปนทมาของกฎกระทรวงเรองการก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคารส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 (ประกาศในราชกจจานเบกษา 2 กรกฎาคม 2548) การบงคบใชกฎหมายตามกฎกระทรวง เรองการก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคารส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 นนยงไมเขมงวด ท าใหอาคารสาธารณะสวนใหญยงออกแบบไมไดมาตรฐาน หรอออกแบบเพยงเทามาตรฐานขนต าทก าหนดไวเทานน(สมาคมสถาปนกสยาม ในพระบรมราชปถมภ, 2555) อาคารศาลากลางจงหวดสระบรไดกอสรางแลวเสรจกอนทจะมการประกาศใชกฎกระทรวงฉบบน ดงนนอาคารดงกลาวจงประสบกบปญหาการขาดแคลนสงอ านวยความสะดวกใหกบกลมคนผสงอายและผพการ งานวจยนจงมงเนนทจะส ารวจและออกแบบ เพอปรบปรงสงอ านวยความสะดวกภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบรใหเปนไปตามาตรฐานขนต าตามทกฎกระทรวง เรองการก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคารส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 ก าหนดไว และใหเปนไปตามหลกการออกแบบเพอคนทงมวล (Universal Design) เมองานวจยนส าเรจลลวง ผสงอายและผพการนงรถเขนสามารถเขาถงและใชบรการหนวยงานราชการตางๆภายในศาลากลางจงหวดสระบรไดอยางสะดวกมากขน และน ามาซงการมสขภาพกายและสขภาพใจทดยงขน 1.2 วตถประสงค 1.2.1 เพอศกษาถงสภาพปจจบนของสงอ านวยความสะดวก แกผสงอายและผพการของ

อาคารศาลากลางจงหวดสระบร เปรยบเทยบกบขอก าหนดของกฎกระทรวง พ.ศ.2548

3

1.2.2 เพอออกแบบปรบปรงสงอ านวยความสะดวกแกผสงอายและผพการนงรถเขน ของอาคารศาลากลางจงหวดสระบร ใหเปนไปตามมาตรฐานขนต าของอาคารสาธารณะ ตามหลกการออกแบบเพอคนทงมวล (Universal Design) และใหเปนไปตามขอก าหนดของกฎกระทรวง พ.ศ.2548 และประเมนราคาคาปรบปรงสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ

1.3 ขอบเขตกำรศกษำ 1.3.1 การศกษาเชงเอกสาร คอการทบทวนวรรณกรรม งานวจยทเกยวของ ครอบคลม

ตงแตทฤษฎแนวคดพนฐาน แนวทางการออกแบบเพอคนทงมวล (Universal Design) และมาตรฐานขนต าตามกฎหมาย

1.3.2 การลงพนท เพอส ารวจสภาพสงอ านวยความสะดวกแกผสงอายและผพการนงรถเขนในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร

1.3.3 วเคราะหขอมลทไดจากขนตอนท 1 และ 2 เพอก าหนดแนวทางการออกแบบปรบปรงสงอ านวยความสะดวกแกผสงอายและผพการนงรถเขน ใหเปนไปตามกฎหมาย

1.4 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1.4.1 ทราบถงสภาพปจจบนของสงอ านวยความสะดวกแกผสงอายและผพการ ของอาคารศาลากลางจงหวดสระบร โดยเปรยบเทยบกบขอก าหนดของกฎกระทรวง พ.ศ.2548

1.4.2 ไดแบบปรบปรงสงอ านวยความสะดวกแกผสงอายและผพการนงรถเขน ของอาคารศาลากลางจงหวดสระบร ทเปนไปตามมาตรฐานขนต าของอาคารสาธารณะ ตามหลกการออกแบบเพ อคนท งมวล (Universal Design) และขอก าหนดของกฎกระทรวง พ.ศ. 2548 พรอมกบรายการประเมนราคาคาปรบปรงสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ

1.4.3 ศาลากลางจงหวดสระบรไดมสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอาย และสามารถเปนตนแบบใหหนวยงานราชการอน ๆได

4

บทท 2 วรรณกรรมและงำนวจยทเกยวของ

ในปจจบน จ านวนผสงอาย (ผทมอายตงแต 60 ป ขนไป) และจ านวนผพการของประเทศไทยเพมขนในอตราทรวดเรว จ านวนและสดสวนประชากรสงอายท เพมขนอยางรวดเรวน ท าใหโครงสรางประชากรของประเทศไทยก าลงเคลอนเขาสระยะทเรยกวา "ภาวะประชากรผสงอาย(population ageing)" (วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย , 2551) และท าใหมระยะเวลาทคอนขางสน ในการเตรยมรองรบการดแลผสงอายทจะเพมขน ใหมคณภาพชวตทด นอกจากนการเพมขนของประชากรสงอาย และผพการ ยงมผลกระทบตอภาวะทางเศรษฐกจ การจางงาน การจดสรรทรพยากรทางสขภาพและสงคม และการบรหารประเทศ ผมสวนเกยวของกบการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการ เชน สถาปนก และวศวกร จงเปนกลมทมบทบาทในการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา เนอหาบทนกลาวถงทฤษฏแนวคดตาง ๆ ในการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผสงอายและผพการ 2.1 ควำมรทวไปเกยวกบผสงอำยและผพกำร การศกษาเรองแนวความคดและกฎหมายในดานการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผสงอาย และผพการ จ าเปนทจะตองศกษาเกยวกบความรทวไป ซงเปนพนฐานทจะท าใหเกดความเขาใจในการศกษาตอไป 2.1.1 ควำมหมำยและทมำของศพททเกยวของ การศกษาเกยวกบแนวความคดและกฎหมายในดานการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผสงอายและผพการจะตองเขาใจความหมายและทมาเพอทราบวาการระบศพทนนหมายรวมถงสงใดมความเกยวของสอดคลองกนอยางไร โดยในภาพรวมมดงตอไปน 2.1.1.1 ผสงอำย (คนชรำ)

วยสงอาย หรอ วยชรา หมายถง มนษยทมอายอยในชวงปลายของชวต นยามของผสงอายอาจแตกตางกนไปเมอพจารณาจากแงมมตาง ๆ เชน ทางชววทยาประชากรศาสตร ทางสงคมวทยา

5

ค ำจ ำกดควำมตำง ๆ เกยวกบผสงอำย - องคกรสหประชาชาต ผสงอาย หมายถง ผทมอายตงแต 60 ป ขนไป - ในส านกงานสถตแหงชาต ส านกนายกรฐมนตร ผสงอายหมายถง บคคลทมอายตงแต 60 ปขนไปทงชายและหญง ซงในการศกษารวบรวมขอมลประชากรผสงอายไดแบง ผสงอายเปน 2

กลมคอ ผสงอายตอนตนและผสงอายตอนปลาย - ผสงอายตอนตน หมายถง บคคลทมอาย 60-69 ป ทงชายและหญง - ผสงอายตอนปลาย หมายถง บคคลทมอาย 70 ป ขนไปทงชายและ

หญง โดยสรปแลว“ผสงอาย” คอ ผทมอายตงแต60 ป ขนไป และ“คนชรา” นน

ถอเอาลกษณะทางกายภาพเปนหลกซงท าใหจ าแนกท า ไดยากกวาผสงอาย ผสงอายตอนตนเปนกลมทสามารถยงด ารงชวตโดยอาศยการพงพาตนเองได และกลมผสงอายประเภทนมแนวโนมทจะมจ านวนสงขนในประเทศไทยดวย จงจ าเปนตองการไดรบสงอ านวยความสะดวกเพอใหด ารงชวตไดอยางสะดวกดงนนกลมผสงอายประเภทนจงใชเปนเกณฑหลกในการพจารณาเพอท าการวจยครงน

2.1.1.2 ผพกำร (คนพกำร, ผทพลภำพ) ความหมายของคนพการมความหมายแตกตางกนตามแตละองคกรก าหนด

ขน คอ - กฎกระทรวงฉบบท 2 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญต

การฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. 2534 ใหความหมายไวดงน คนพการหมายความวา คนทมความผดปกตหรอบกพรองทางรางกาย ทางสตปญญา หรอทาง จตใจ ตามประเภทและหลกเกณฑทก าหนดในกฎกระทรวง

- องคการอนามยโลก ( WHO) อางในหนงสอกรมประชาสงเคราะห พ.ศ. 2539 หนา 7 ใหความหมายความพการวา คนพการหมายถง เปนความเสยเปรยบของบคคลใดบคคลหนง ทเกดจากความช ารดหรอความสามารถบกพรอง เปนผลท าใหบคคลนน ไมอาจแสดงบทบาท หรอกระท าอะไรใหเหมาะสมสอดคลองตามวย สงคม วฒนธรรมและสงแวดลอมได

6

- ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยวนท 28 กมภาพนธ พ.ศ. 2546 ไวดงน คนพการ หมายถง บคคลซงมความสามารถถกจ ากดใหปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวน และการมสวนรวมทางสงคมไดโดยวธการทวไป เนองจากมความบกพรองทางการมองเหน การไดยน การเคลอนไหว การสอสาร จตใจ อารมณ พฤตกรรม สตปญญาและการเรยนรและมความตองการจ าเปนพเศษ ดานตาง ๆ เพอใหสามารถด าเนนชวตและมสวนรวมในสงคมไดอยางบคคลทวไป

- พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.2550 ไดก าหนดความหมายค าส าคญของคนพการ หมายความวา บคคลซงมขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวน หรอเขาไปมสวนรวมทางสงคม เนองจากมความบกพรองทางการเหน การไดยน การเคลอนไหว การสอสาร จตใจ อารมณ พฤตกรรม สตปญญา การเรยนร หรอความบกพรองอนใด ประกอบกบมอปสรรคในดานตาง ๆ และมความจ าเปนเปนพเศษทจะตองไดรบความชวยเหลอดานหนงดานใดเพอใหสามารถปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคมไดอยางบคคลทวไป ทงนตามประเภทและหลกเกณฑทรฐมนตรวาการกระทรวง การพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยประกาศก าหนด

ประเภทคนพกำร คนพการแตละประเภทมรายละเอยดความพการในกฎกระทรวง (พ.ศ.2552) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2550 ก าหนดลกษณะ ดงน ควำมพกำรทำงกำรมองเหน (1) ตาบอด หมายถง การทบคคลมขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอ

การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากการมความบกพรองในการเหน เมอตรวจวดการเหนของสายตาขางทดกวาเมอใชแวนสายตาธรรมดาแลว อยในระดบแยกวา 3 สวน 60 เมตร (3/60) หรอ 20 สวน 400 ฟต (20/400) ลงมาจนกระทงมองไมเหนแมแตแสงสวาง หรอมลานสายตาแคบกวา 10 องศา

(2) ตาเหนเลอนราง หมายถง การทบคคลมขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากการม

7

ความบกพรองในการเหนเมอตรวจวดการเหนของสายตาขางทดกวา เมอใชแวนสายตาธรรมดาแลวอยในระดบตงแต 3 สวน 60 เมตร (3/60) หรอ 20 สวน 400 ฟต (20/400) ไปจนถงแยกวา 6 สวน 18 เมตร (6/18) หรอ 20 สวน 70 ฟต (20/70) หรอมลานสายตาแคบกวา 30 องศา

ควำมพกำรทำงกำรไดยนและสอควำมหมำย (1) หหนวก หมายถง การทบคคลมขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอ

การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากการมความบกพรองในการไดยนจนไมสามารถรบขอมลผานทางการไดยน เมอตรวจการไดยน โดยใชคลนความถท500 เฮรตซ 1,000 เฮรตซ และ 2,000 เฮรตซ ในหขางทไดยนดกวาจะสญเสยการไดยนทความดงของเสยง 90 เดซเบล ขนไป

(2) หตง หมายถง การทบคคลมขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากการมความบกพรองในการไดยน เมอตรวจวดการไดยน โดยใชคลนความถท 500 เฮรตซ 1,000 เฮรตซ และ 2,000 เฮรตซ ในหขางทไดยนดกวาจะสญเสยการไดยนทความดงของเสยงนอยกวา 90 เดซเบล ลงมาจนถง40 เดซเบล

(3) ความพการทางการสอความหมาย หมายถง การทบคคลมขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากการมความบกพรองทางการสอความหมาย เชน พดไมได พดหรอฟงแลวผอนไมเขาใจ เปนตน

ควำมพกำรทำงกำรเคลอนไหวหรอทำงรำงกำย (1) ความพการทางการเคลอนไหว หมายถง การทบคคลมขอจ ากดในการปฏบตกจกรรม

ในชวตประจ าวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากการมความบกพรองหรอการสญเสยความสามารถของอวยวะในการเคล อนไหว ไดแก มอ เทา แขน ขา อาจมาจากสาเหตอมพาต แขน ขา ออนแรง แขน ขาขาด หรอภาวะเจบปวยเรอรงจนมผลกระทบตอการท างานมอ เทา แขน ขา

(2) ความพการทางรางกาย หมายถง การทบคคลมขอจ ากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากการมความบกพรอง หรอความผดปกตของศรษะ ใบหนา ล าตว และภาพลกษณภายนอกของรางกายทเหนไดอยางชดเจน

8

ควำมพกำรทำงจตใจหรอพฤตกรรม หรอออทสตก (1) ความพการทางจตใจหรอพฤตกรรม หมายถง การทบคคลมขอจ ากดในการปฏบต

กจกรรมในชวตประจ าวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมซ งเปนผลมาจากความบกพรองหรอความผดปกตทางจตใจหรอสมองในสวนของการรบร อารมณ หรอความคด

(2) ความพการออทสตก หมายถง การทบคคลมขอจ า กดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจ าวนหรอการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม ซงเปนผลมาจากความบกพรองทางพฒนาการดานสงคม ภาษาและการสอความหมาย พฤตกรรมและอารมณ โดยมสาเหตมาจากความผดปกตของสมอง และความผดปกตนนแสดงกอนอาย 2 ป ครง ทงน ใหรวมถงการวนจฉย

2.2 แนวคดและทฤษฎทเกยวของในกำรออกแบบสงอ ำนวยควำมสะดวกส ำหรบผพกำร แนวคดในการออกแบบสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการนน มการศกษาเรมตนในประเทศประเทศทไดพฒนาแลวเชน สหรฐอเมรกา ญปนและหลายประเทศในยโรป แนวคดตาง ๆเหลานมการศกษาและคนควาอยางจรงจงจนออกมาเปนมาตรฐานท ยอมรบและน าไปใชเปนพนฐานในการออกกฎหมาย การศกษาครงนจงไดน ามาสรปเพอใหเปนพนฐานในการท าการศกษาในงานวจย ซงมแนวคดและทฤษฎทเกยวของทงทเปนทางดานการด าเนนการและทางดานการออกแบบ เฉพาะเจาะจงถงเรองการจดสงอ านวยความสะดวกของอาคารสาธารณะ 2.2.1 แนวคดดำนกำรออกแบบเรองกำรออกแบบเพอคนทงมวล (Universal design) มการใชค าภาษาไทยแทนค าวา Universal design อยางหลากหลาย เชน การออกแบบเพอคนทกวย การออกแบบเพอมวลชน การออกแบบเพอทกคน การออกแบบเพอคนทงมวลการออกแบบททกคนสามารถเขาถงและใชประโยชนได อารยะสถาปตย เปนตน ในงานวจยนขอใชค าวา การออกแบบเพอคนทงมวล ตามสมาคมสถาปนกแหงสยามในพระบรมราชปถมป เพอไมใหเกดความสบสน และเขาใจไปในแนวทางเดยวกนการออกแบบเพอคนทงมวล เรมตนจากแนวความคดเดมขององคการสหประชาชาตทไดพยายามเผยแพรและสงเสรมแนวความคดเพอใหผพการไดรบสงอ านวยความสะดวกในการด ารงชวตในอาคารและส งแวดลอมตามโครงการ Promotion of Non-Handicapping Physical Environment for Disable Persons และไดมการพฒนาเรอยมา จนกระทงในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1995 ไดมการเผยแพรหลกการของ Universal design 1.1 (Principles of Universal designVersion1.1) ภายหลงไดมการปรบปรงลาสดเปนเวอรชน 2.0 ซงไดรบการเผยแพรเมอเดอนเมษายน ค.ศ. 1997 การออกแบบเพอคนทงมวล เปนแนวคดเรองการ

9

ออกแบบสงแวดลอม การสรางสถานทและสงของตาง ๆ เพอใหทกคนท อยในสงคมสามารถใชประโยชนจากสงเหลานนไดอยางเตมท และเทาเทยมกน โดยไมตองมการออกแบบดดแปลงพเศษ หรอเฉพาะเจาะจงเพอบคคลกลมหนงกลมใดโดยเฉพาะหลกการนสามารถประยกตใชในการตรวจสอบสภาพแวดลอมทางกายภาพทมอยแลว หรอใชเปนแนวทางในกระบวนการออกแบบหลกการของการออกแบบเพอคนทงมวล ประกอบดวยหลก 7 ประการ ดงน 1. เสมอภาค (Equitable Use) ใชงานไดกบทกคนในสงคมอยางเทาเทยมกนไมม

การแบงแยกและเลอกปฏบต เชน การตดตงตโทรศพทสาธารณะสองระดบ ระดบทวไปส าหรบผใหญหรอคนทนงรถเขนใชได

2. ยดหยน (Flexible Use) ใชงานไดกบผทถนดซาย และขวาหรอปรบสภาพความสงต าขนลงไดตามความสงของผใช

3. เรยบงายและเขาใจไดด (Simple and Intuitive) เชน มภาพหรอค าอธบายทเรยบงาย ส าหรบคนทกประเภทไมวาจะมความรระดบไหน อานหนงสอออกหรอไม อานภาษาตางประเทศไดหรอไม หรออาจใชรปภาพเปนสญลกษณสากล สอสารใหเขาใจไดงาย ๆ ฯลฯ

4. มขอมลเพยงพอ (Perceptible Information) มขอมลงายส าหรบประกอบการใชงานทพอเพยง

5. ทนทานตอการใชงานทผดพลาด (Tolerance for error) เชน มระบบปองกนอนตรายหากมการใชผดพลาด รวมทงไมเสยหายไดโดยงาย

6. ทนแรงกาย (Low Physical Effort) สะดวกและไมตองออกแรง 7. ขนาด และพนททเหมาะสม และใชงานในเชงปฏบตได (Size and space for

approach and use) โดยคดออกแบบเผอส าหรบคนรางกายใหญโต คนทเคลอนไหวรางกายยาก คนพการ คนสงอาย

2.2.2 แนวคดดำนกำรออกแบบ จำกหนงสอ คมอกำรออกแบบสภำพแวดลอมส ำหรบคนพกำร และคนทกวย

ส านกสงเสรมศกยภาพและสทธ ส านกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (ป พ.ศ. 2554) ไดเผยแพรเอกสารการออกแบบสงอ านวยความสะดวกแกผสงอาย ใหหนวยงานตาง ๆ และประชาชนทวไป สามารถอานและท าความเขาใจอยางงาย ๆ โดยรวบรวมแนวทางการออกแบบจากหลายแหลง เชน ADA ของสหรฐอเมรกา Accessibility for the Disabled ของ UN Architectural Services Department ของฮองกง Building Construction Authority ของสงคโปร Code of Practice on Access and Mobility

10

ของลเวอรพล องกฤษ และ Barrier Free Design Guideline ของญปน ซงมแนวคดวา คนพการ คนชรา สามารถใชชวตไดอยางอสระ มศกดศร ไมเปนภาระกบสงคม รายละเอยดขนาดลกษณะรปทรง พนผวของบรเวณตาง ๆ ในอาคารเพอใหคนพการประเภทตาง ๆ สามารถใชงานได โดยขอมลตาง ๆสอดคลองกบขอกฎหมายตามกฎกระทรวง เรองการก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคารส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 2.2.3 แนวคดดำนกำรออกแบบ จำกคมอกำรจดสภำพแวดลอมทเหมำะสมและปลอดภย

ส ำหรบผสงอำย ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย ส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษ เดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (ป พ.ศ. 2555) จดท าแนวคดดานการออกแบบ จากคมอการจดสภาพแวดลอมท เหมาะสมและปลอดภยส าหรบผสงอายขน เพอเผยแพรความรในการจดสภาพแวดลอมส าหรบผสงอายภายใตบรบทของเมองไทย เนอหาเปนขอมลดานขนาดลกษณะรปทรงตาง ๆ ของสภาพแวดลอมทงภายนอกและภายในอาคาร เพอใหผสงอายสามารถเขาถงและใชงานได โดยขอมลสวนใหญมความใกลเคยงกบคมอการออกแบบสภาพแวดลอมส าหรบคนพการ และคนทกวย (หวขอท 2.2.2) ซงม รายละเอยดขนาดลกษณะรปทรง พนผวของบรเวณตาง ๆ ในอาคารเพอให สามารถใชงานได โดยขอมลตาง ๆสอดคลองกบขอกฎหมายตามกฎกระทรวง เรองการก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคารส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 2.2.4 แนวคดดำนกำรออกแบบ จำกหนงสอ รำยงำนวจยฉบบสมบรณ โครงกำรศกษำ มำตรฐำนขนต ำส ำหรบทพกอำศย และสภำพแวดลอมของผสงอำย ผ.ศ.ไตรรตน จารทศน และคณะ (ป พ.ศ. 2548)โดยการสนบสนบสนนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) มลนธสาธารณสขแหงชาต (มสช.) และส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ในป พ.ศ. 2548 ท าการศกษามาตรฐานขนต าส าหรบทพกอาศย และสภาพแวดลอมของผสงอาย การวจยนเปนการวจยเชงส ารวจ โดยลงพนทส ารวจขนาดรางกายของผสงอาย การส ารวจทพกอาศยและสภาพแวดลอม จากกรณศกษารวมกบการวจยเชงเอกสาร น าขอมลทไดมาสอบทานกบผเชยวชาญ และสรปเปนมาตรฐานขนต าของทพกอาศยและสภาพแวดลอมของผสงอาย โดยมใจความส าคญดงน องคประกอบภำยนอกอำคำร ในการศกษาไดท าการเกบขอมลองคประกอบภายนอกอาคาร โดยใหผสงอายทดสอบ ความสงลกตงบนได ความชนของทางลาด พนผวแบบตาง ๆ รว และเกาอสนาม และใหผสงอายเลอกใหเหมาะสมกบตนเอง สรปไดดงน

11

1. ควำมสงลกตงบนได ผลการศกษาปรากฏวาผสงอายสวนใหญเลอกความสงลกต งบนได ทความสง 130 มลลเมตร รอยละ 51 ต ากวาทระบในรางกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราในอาคารทก าหนดใหความสงลกตงบนไดไมเกน 150 มลลเมตร เปนขอสงเกตวามาตรฐานทก าหนดส าหรบผพการซงก าหนดไวในรางกฎกระทรวงฯ อาจใชไมไดกบผสงอายชาวไทยเนองจากความแตกตางดานสรระ และความสามารถทางรางกายของผสงอายและผพการแตกตางกน จากผลการศกษาพบวาสาเหตสวนใหญทท าใหผสงอายประสบอบตเหต คอการหกลมและตกบนได โดยเฉพาะผสงอายทอาย 75 ป ขนไป สอดคลองกบแนวความคดในการออกแบบทพกอาศยของผสงอายทแนะน าวาบานหรอทอยอาศยทออกแบบส าหรบผสงอายไมควรจะมพนตางระดบหรอบนได เนองจากการใชบนไดเปนสาเหตทท าใหผสงอายเกดอบตเหต และเปนอปสรรคในการเคลอนทของผสงอาย

2. ควำมชนของทำงลำด ความชนของทางลาดทผสงอายเลอกมากทสดอยคออตราสวน 1: 6 มความชนมากกวาอตราสวนทก าหนดไวในรางกฎกระทรวงสงอ านวยความสะดวก ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราในอาคาร ซงก าหนดไวทอตราสวน 1: 12 มขอสงเกตคอ ในการศกษาใหผสงอายทดสอบทางลาดโดยใชการเดนขนลง ไมไดใชรถเขน จงอาจเปนเหตผลใหความชนทผสงอายเลอกมความชนมากกวาทระบไวในรางกฎกระทรวงสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราในอาคาร ขอ 10 (5) ซงก าหนดใหทางลาดตองมความลาดชนไมเกน 1:12 และมความยาวชวงละไมเกน 6,000 มลลเมตร ในกรณททางลาดยาวเกน 6,000 มลลเมตร ตองจดใหมชานพกยาวไมนอยกวา 1,500 มลลเมตร คนระหวางแตละชวงของทางลาด แตมความชนนอยกว าความชนส าห รบความลาดชนของพ นต า งระดบในสถานพยาบาลทก าหนดไวในกฎกระทรวงวาดวยลกษณะของสถานพยาบาลและลกษณะการใหบรการของสถานพยาบาล พ.ศ.2545 ขอ 5(4) ก าหนดไววา ทางสญจรรวมในสวนทใหบรการผปวยตองกวางไมนอยกวาสองเมตร ถามระดบพนสงต าไมเทากน ตองมทางลาดเอยงซงมความชนไมเกนสบหาองศา หรอวดไดเทากบอตราสวน 1: 3.73 ฉะนนความชนของทางลาดทเหมาะสมนาจะเปนอตราสวน 1: 12 และมชวงยาวไมเกน 6,000 มลลเมตร และเชนเดยวกบทไดกลาวในขอ 1)

3. พนผวแบบตำง ๆ พนผวทท าการทดสอบแบงออกเปนประเภทตาง ๆ ตามการใชงาน จากการศกษาพบวาผสงอายสวนใหญ เลอกพนทรายลางเปนพนทรสกปลอดภยในการเดน และใหความรสกเดนสบาย สมควรใชเปนพนชานบานหรอระเบยงบาน และลาน

12

กจกรรมออกก าลงกาย ผสงอายเลอกพนคอนกรตตวหนอนเปนพนถนน ผสงอายเลอกพนกรวดลางเปนพนทางเดนในสวน และ ผสงอายเลอกพนหนออนเปนพนทสวยงาม และผสงอายสวนใหญเลอกพนผวทไมลนเปนพนผวทางเดนเทาในสวน เนองจากผสงอายสวนใหญตองการความปลอดภยในการเดนหรอการเคลอนไหว ดงนนสงทควรค านงในการออกแบบบานส าหรบผสงอายคอพนจะตองไมลน สามารถเดนหรอ เขนรถเขนไดสะดวกสอดคลองกบ ในรางกฎกระทรวงฯ ขอ 33 ทไดก าหนดใหพนผวทางเดนส าหรบผสงอายจะตองเปนวสดทไมลน

4. รวบำน พบวาผสงอายเลอกรวบานทมความสง 1,200 มลลเมตร รอยละ 47 โดยรปแบบรวทเลอกมากทสดคอรวกงทบกงโปรงรอยละ 61.1 และเลอกใชเหลกเปนวสดมากทสดรอยละ 44.6 แสดงวาผสงอายมความตองการทจะปฏสมพนธกบคนรอบขางในขณะเดยวกนกตองการความปลอดภยและความเปนสวนตวดวย และเนองจากผสงอายสวนใหญใชเวลาประมาณรอยละ 80-90 อยทบาน การทเลอกใชรวสง 1,200 มลลเมตร ซงมความสงระดบหนาอกและเปนรวกงทบกงโปรงนนจะชวยใหผสงอายรสกปลอดภยและมความเปนสวนตว ในขณะเดยวกนผสงอายสามารถมองเหนและไดยนเสยงขางนอกบานไดเปนการเพมระดบของสงเรา ชวยใหไมรสกเบอ มผลตอสขภาพจตของผสงอาย นอกจากน รวทไมสงจนเกนไป และท าดวยวสดทโปรงจะชวยใหทอยอาศยของผสงอายไดรบทศนยภาพทด เกดการไหลเวยนของอากาศ และมแสงสวางเพยงพอส าหรบผสงอาย

5. กำอสนำม พบวาผสงอายเลอกเกาอสนามแบบชดเกาอไมมพนกพงมากทสดรอยละ 37.9 โดยลกษณะของเกาอเปนชดเกาอทมโตะวางของตรงกลาง และสามารถนงไดหลายคน ท าใหผสงอายสามารถนงสนทนากนไดเปนการสงเสรมใหผสงอายสามารถทจะพดคยจบกลมและท ากจกรรมรวมกนกบบคคลอนไดหลาย ๆ คน ชวยเพมโอกาสใหผสงอายสามารถเขา สงคมไดมากขน การจดลกษณะของเกาอใหเหมาะสมจะชวยใหผสงอายสามารถพดคยกนไดสะดวกและสามารถมปฏสมพนธไดกบทกคน

2.3 กฎหมำย เกยวกบกำรจดสงอ ำนวยควำมสะดวกส ำหรบผพกำร การศกษากฎหมายในดานการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผสงอายและผพการในงานวจยครงนเนนการศกษากฎหมายภายในประเทศเปนหลก ซงมการกลาวถงอยหลายฉบบกฎหมายสวนใหญ กลาวถงสทธของผสงอายและผพการ ผสงอายและผพการไมวาจะเปนชวคราวหรอถาวร ควรไดรบสทธอยในสงแวดลอมทเหมาะสม การออกแบบสภาพแวดลอมใหแกผสงอายและ

13

ผพการตองปราศจากสงกดขวางมสวนประกอบทง 4 ปจจยดงน 1) ภายในอาคาร 2) ในพนทรอบอาคาร 3) ถนนและเสนทางในพนท 4) พนทโลงและพนทนนทนาการ กฎหมายทเกยวของกบสงอ านวยความสะดวกแกผสงอายและผพการมดวยกน 6 ฉบบ ดงน 2.3.1 กฎกระทรวงฉบบท 4 (พ.ศ. 2542) ออกตำมควำมในพระรำชบญญตกำรฟนฟ

สมรรถภำพคนพกำร พ.ศ. 2534 หลกการ ก าหนดลกษณะอาคาร สถานท ยานพาหนะ หรอบรการสาธารณะอน ทตองมอปกรณทอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการ เหตผล โดยทมาตรา 17 (1) แหง พระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. 2534 บญญตใหลกษณะอาคาร สถานท ยานพาหนะ หรอบรการสาธารณะอนทตองมอปกรณทอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการเปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง เพอเปนการอ านวยความสะดวกแกคนพการ สมควรด าเนนการใหเปนไปตามบทบญญตดงกลาว จงจ าเปนตองออกกฎกระทรวงน สาระส าคญ ขอ 2 ลกษณะอาคารทตองมอปกรณทอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการไดแก อาคารของสถานสงเคราะหคนพการหรอคนชรา สถานศกษาส า หรบคนพการ โรงพยาบาล โรงแรม หอประชม สถานศกษา สถานขนสงมวลชน และอาคารในลกษณะอนใดตามทกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารก าหนด ขอ 3 ลกษณะสถานททตองมอปกรณทอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการไดแก (1) สวนสาธารณะ สวนสตว หรอสถานททใหบรการท านองเดยวกน (2) สถานทอนใดทไดจดไวเพอใหบรการสาธารณะ หรอใหประชาชน กลมหนง

กลมใดซงอาจมคนพการรวมอยดวยไดใชบรการ ขอ 6 อปกรณทอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการให เปนไปตามระเบยบทคณะกรรมการฟนฟสมรรถภาพคนพการก าหนด เวนแตในกรณทกฎหมายทควบคมอาคาร สถานท ยานพาหนะ หรอบรการสาธารณะอนจะไดก าหนดอปกรณทอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการไวโดยเฉพาะและมมาตรฐานไมต ากวาทคณะกรรมการฟนฟสมรรถภาพคนพการก าหนด ขอ 7 ใหเจาของอาคาร สถานท ยานพาหนะ หรอบรการสาธารณะอนทจดใหมอปกรณทอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการ จดใหมสญลกษณทแสดงใหเหนวามอปกรณทอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการดวย

14

2.3.2 พระรำชบญญตกำรฟนฟสมรรถภำพคนพกำร พ.ศ. 2534 ในพระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. 2534 ทมการกลาวถงสาระส าคญทเกยวของกบงานทางดานสถาปตยกรรมไดแก มำตรำ 17 เพอเปนการคมครองและสงเคราะหคนพการ ใหรฐมนตรมอ านาจออกกฎกระทรวงก าหนด (1) ลกษณะอาคาร สถานท ยานพาหนะ หรอบรการสาธารณะอนทตองมอปกรณท

อ า นวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการ มำตรำ 18 เจาของอาคาร สถานท ยานพาหนะ หรอบรการสาธารณะอน ๆ ซงไดจดอปกรณทอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการตามมาตรา 17 (1) มสทธหกเงนคาใชจางเปนสองเทาของเงนทเสยไปเพอการนนออกจากเงนไดสทธหรอก าไรสทธของปทคาใชจายนนเกดขน แลวแตกรณตามประมวลรษฎากร เพอเปนการคมครองและสงเคราะหคนพการ ใหรฐมนตรมอ านาจออกกฎกระทรวงก าหนด 2.3.3 ระเบยบคณะกรรมกำรฟนฟสมรรถภำพคนพกำรวำดวยมำตรฐำนอปกรณ หรอสง

อ ำนวยควำมสะดวกโดยตรงแกคนพกำร พ.ศ. 2544 เหตผล เพอใหการก าหนดอปกรณหรอสงอ านวยความสะดวกโดยตรงแกคนพการในอาคาร สถานท ยานพาหนะ หรอบรการสาธารณะอน ไดมาตรฐานและมความเหมาะสม อาศยอ านาจตามความในมาตรา 6 (6) แหงพระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคน พการ พ.ศ. 2534 ประกอบกบขอ 6 และขอ 7 วรรคสอง แหงกฎกระทรวงฉบบท 4 (พ.ศ.2542) ออกตามความในพระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. 2534 คณะกรรมการฟนฟ สมรรถภาพคนพการจงไดออกระเบยบน สาระส าคญ ระเบยบนจะแบงออกเปน 5 หมวดทส าคญไดแก หมวดท 1 อาคาร, หมวดท 2 สถานท, หมวดท 3 ยานพาหนะ, หมวดท 4 บรการสาธารณะ, หมวดท 5 สญลกษณ 2.3.4 มตคณะรฐมนตร เมอวนท19 พฤษภำคม 2552 เรองกำรจดท ำสงอ ำนวยควำม สะดวกส ำหรบคนพกำร สาระส าคญ ดวยคณะรฐมนตร มมตในคราวการประชมเมอวนท 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2552 เหนชอบในหลกการใหหนวยงานราชการส ารวจและจดท าสงอ านวยความสะดวกใหคนพการเขาถงได ตามทกฎกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เสนอดงน ใหหนวยงานราชการ ไดแก ศาลากลางจงหวด ทวาการอ าเภอ/ส านกงานเขต/ทท าการขององคกรปกครองสวนทองถน (องคการบรหารสวนจงหวด/สวนต าบล/ส านกงานเทศบาลนคร /

15

เมอง / ต าบล และเมองพทยา ) สถาบนการศกษา และสถานต ารวจ จดสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบคนพการ ไดแก ทางลาด หองน า ทจอดรถ ปายและสญลกษณ และบรการขอมล 2.3.5 หนงสอส ำนกงบประมำณท นร 0713/327 ลงวนท 18 พฤษภำคม 2552 เรองให

หนวยงำนรำชกำรส ำรวจและจดท ำสงอ ำนวยควำมสะดวกใหคนพกำรเขำถงได สาระส าคญ เหนสมควรใหหนวยงานตาง ๆ ของรฐพจารณาจดใหมสงอ านวยความสะดวกทจ าเปนและเหมาะสมส าหรบคนพการ ส าหรบอาคารสงกอสรางเดมทกอสรางแลว ยงไมมการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบคนพการ ขอใหพจารณาจดใหมสงอ านวยความสะดวกทจ าเปนและเหมาะสมส าหรบคนพการดวย โดยใหใชเงนรายไดสมทบเหลอจาย หรอเจยดจายจากงบประมาณประจ าปของสวนราชการ รฐวสาหกจ และหนวยงานของรฐ เพอเปนคาใชจายทจะด าเนนการดงกลาว 2.3.6 กฎกระทรวงก ำหนดสงอ ำนวยควำมสะดวกในอำคำรส ำหรบผพกำรหรอทพลภำพ

และคนชรำ พ.ศ. 2548 ออกควำมตำมพระรำชบญญตควบคมอำคำร พ.ศ. 2522 มผลบงคบใชตงแตวนท 1 กนยำยน พ.ศ. 2548

เหตผล เปนการก าหนดใหอาคารบางประเภท ตองมสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการหรอทพลภาพและคนชรา เพอใหบคคลดงกลาวมโอกาสเขารวมกจกรรมตางๆ ในสงคมไดประกอบกบมาตรา 5 และมาตรา 80 วรรคสองของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ไดบญญตวาบคคลดงกลาวมสทธไดรบสงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ ความชวยเหลออน และการสงเคราะหจากรฐจงจ าเปนตองออกกฎกระทรวงน กฎกระทรวงน แบงไดเปน 9 หมวดหลก แตในทนจะกลาวเฉพาะในหมวดท 1-8 เทานน เนองจากหมวดท 9 นนไมเกยวของกบงานวจย หมวด 1 ปำยแสดงสงอ ำนวยควำมสะดวก

ตองจดใหมปายแสดงสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา ตามสมควร ตองมความชดเจน มแสงสวางทงกลางวนกลางคน ปายสญลกษณทงหมดพนขาวตวหนงสอสน าเงน หรอ พนน าเงนตวหนงสอขาว สลบกน

16

รปท 2.1 ตวอยางปายแสดงประเภทสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการ

หมวด 2 ทำงลำดและลฟต ระดบพนภายในอาคาร หรอระดบพนภายในอาคารกบภายนอกอาคาร หรอระดบพนทางเดนภายนอกอาคารมความตางระดบกนเกน 20 มลลเมตรใหมทางลาดหรอลฟตระหวางพนทตางระดบกน แตถามความตางระดบกนไมเกน 20 มลลเมตรตองปาดมมพนสวนทตางระดบกนไมเกน 45 องศา ทางลาดใหมลกษณะ ดงตอไปน พนผวทางลาดตองเปนวสดทไมลน พนผวของจดตอเนองระหวางพนกบทางลาดตองเรยบไมสะดด ความกวางสทธไมนอยกวา 900 มลลเมตร ในกรณททางลาดมความยาวของทกชวงรวมกนตงแต 6,000 มลลเมตร ขนไป ตองมความกวางสทธไมนอยกวา 1,500 มลลเมตร มพนทหนาทางลาดเปนทวางยาวไมนอยกวา 1,500 มลลเมตร ทางลาดตองมความลาดชนไมเกน 1:12 และมความยาวชวงละไมเกน 6,000 มลลเมตร ในกรณททางลาดยาวเกน 6,000 มลลเมตร ตองจดใหมชานพกยาวไมนอยกวา 1,500 มลลเมตร คนระหวางแตละชวงของทางลาด ทางลาดดานทไมมผนงกนใหยกขอบสงจากพนผวของทางลาดไมนอยกวา 50 มลลเมตร และมราวกนตก

17

รปท 2.2 ตวอยางทางลาดส าหรบคนพการมความยาวชวงละไมเกน 6,000 มลลเมตร แบบชนด 1 ชวง

ทางลาดทมความยาวตงแต 2,500 มลลเมตร ขนไป ตองมราวจบทงสองดานโดยมลกษณะ ดงตอไปน ท าดวยวสดเรยบ มความมนคงแขงแรง ไมเปนอนตรายในการจบและไมลน มลกษณะกลม โดยมเสนผานศนยกลางไมนอยกวา 30 มลลเมตร แตไมเกน 40 มลลเมตร สงจากพนไมนอยกวา 800 มลลเมตร แตไมเกน 900 มลลเมตร ราวจบดานทอยตดผนงใหมระยะหางจากผนงไมนอยกวา 50 มลลเมตร มความสงจากจดยดไมนอยกวา 120 มลลเมตร และผนงบรเวณราวจบตองเปนผนงเรยบ ราวจบตองยาวตอเนอง และสวนทยดตดกบผนงจะตองไมกดขวางหรอเปนอปสรรคตอการใชของคนพการทางการมองเหน ปลายของราวจบใหยนเลยจากจดเรมตนและจดสนสดของทางลาดไมนอยกวา 300 มลลเมตร มปายแสดงทศทาง ต าแหนง หรอหมายเลขชนของอาคารทคนพการทางการมองเหนและคนชราสามารถทราบความหมายได ตงอยบรเวณทางขนและทางลงของทางลาดทเชอมระหวางชนของอาคาร ใหมสญลกษณรปผพการตดไวในบรเวณทางลาดทจดไวใหแกผพการหรอทพพลภาพและคนชรา

18

รปท 2.3 ตวอยางทางลาดส าหรบคนพการมความยาวชวงละไมเกน 6,000 มลลเมตร แบบชนด 2 ชวง อาคารทมจ านวนชนตงแตสองชนขนไปตองจดใหมลฟตหรอทางลาดทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราใชไดระหวางชนของอาคาร ลฟตทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราใชไดตองสามารถขนลงไดทกชน มระบบควบคมลฟตทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราสามารถควบคมไดเอง ใชงานไดอยางปลอดภย และจดไวในบรเวณทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราสามารถใชไดสะดวก ใหมสญลกษณรปผพการตดไวทชองประตดานนอกของลฟตทจดไวใหผพการหรอทพพลภาพและคนชราใชได ลฟตทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราใชไดทม ลกษณะ เปน หองลฟต ตองม ลกษณะ ดงน ขนาดของหองลฟตตองมความกวางไมนอยกวา 1,100 มลลเมตร และยาวไมนอยกวา 1,400 มลลเมตร ชองประตลฟตตองมความกวางสทธไมนอยกวา 900 มลลเมตร และตองมระบบแสงเพอปองกนไมใหประตลฟตหนบผโดยสาร มพนผวตางสมผสบนพนบรเวณหนาประตลฟตกวาง 300 มลลเมตร และยาว 900 มลลเมตร ซงอยหางจากประตลฟตไมนอยกวา 300 มลลเมตร แตไมเกน 600 มลลเมตร ปมกดเรยกลฟต ปมบงคบลฟต และปมสญญาณแจงเหตฉกเฉนตองมลกษณะดงน ปมลางสดอยสงจากพนไมนอยกวา 900 มลลเมตร ปมบนสดอยสงจากพนไมเกนกวา 1,200 มลลเมตร และหางจากมมภายในหองลฟตไมนอยกวา 400 มลลเมตร ในกรณทหองลฟตมขนาดกวางและยาวนอยกวา 1,500 มลลเมตร มขนาดเสนผานศนยกลางไมนอยกวา 20 มลลเมตร มอกษรเบรลลก ากบไวทกปม เมอกดปมจะตองมเสยงดงและมแสง ไมมสงกดขวางบรเวณทกดปมลฟต มราวจบโดยรอบภายในลฟต มตวเลขและเสยงบอกต าแหนงชนตาง ๆ เมอลฟตหยด และขนหรอลง มปายแสดงหมายเลขชนและแสดงทศทางบรเวณโถงหนาประตลฟตและตดอยในต าแหนงทเหนไดชดเจน ใน

19

กรณทลฟตขดของใหมทงเสยงและแสงไฟเตอนภยเปนไฟกะพรบสแดง เพอใหคนพการทางการมองเหนและคนพการทางการไดยนทราบ และใหมไฟกะพรบสเขยวเปนสญญาณใหคนพการทางการไดยนไดทราบวาผทอยขางนอกรบทราบแลววาลฟตขดของและก า ลงใหความชวยเหลออย มโทรศพทแจงเหตฉกเฉนภายในลฟตซงสามารถตดตอกบภายนอกได โดยตองอยสงจากพนไมนอยกวา ๙๐๐ มลลเมตร แตไมเกน ๑,๒๐๐ มลลเมตร มระบบการท างานทท าใหลฟตเลอนมาอยตรงทจอดชนระดบพนดนและประตลฟตตองเปดโดยอตโนมตเมอไฟฟาดบ

รปท 2.4 ตวอยางลฟตส าหรบคนพการ

หมวด 3 ทำงลำดและลฟต อาคารตองจดใหมบนไดทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราใชไดอยางนอยชนละ ๑ แหง โดยตองมลกษณะ ดงตอไปน มความกวางสทธไมนอยกวา 1,500 มลลเมตร มชานพกทกระยะในแนวดงไมเกน 2,000 มลลเมตร มราวบนไดทงสองขาง ลกตงสงไมเกน 150 มลลเมตร ลกนอนเมอหกสวนทขนบนไดเหลอมกนออกแลว เหลอความกวางไมนอยกวา 280 มลลเมตร และมขนาดสม าเสมอตลอดชวงบนได ในกรณทขนบนไดเหลอมกนหรอมจมกบนไดใหมระยะเหลอมกนไดไมเกน 20 มลลเมตร พนผวของบนไดตองใชวสดทไมลน ลกตงบนไดหามเปดเปนชองโลง มปายแสดงทศทาง ต าแหนง หรอหมายเลขชนของอาคารทคนพการทางการมองเหนและคนชราสามารถทราบความหมายได ตงอยบรเวณทางขนและทางลงของบนไดทเชอมระหวางชนของอาคาร

20

รปท 2.5 ตวอยางบนไดส าหรบคนพการ

หมวด 4 ทจอดรถ อาคารตองจดใหมทจอดรถส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราอยางนอยตามอตราสวน ดงน ถาจ านวนทจอดรถตงแต 10 คน แตไมเกน 50 คน ใหมทจอดรถส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราอยางนอย 1 คน ถาจ านวนทจอดรถตงแต 51 คน แตไมเกน 100 คน ใหมทจอดรถส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราอยางนอย 2 คน ถาจ านวนทจอดรถตงแต 101 คน ขนไป ใหมทจอดรถส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชราอยางนอย 2 คน และเพมขนอก 1 คน ส าหรบทก ๆ จ านวนรถ 100 คนทเพมขนเศษของ 100 คน ถาเกนกวา 50 คน ใหคดเปน 100 คน ทจอดรถส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราใหจดไวใกลทางเขาออกอาคาร ใหมากทสด มลกษณะไมขนานกบทางเดนรถ มพนผวเรยบ มระดบเสมอกน และมสญลกษณรปผพการนงเกาอลออยบนพนของทจอดรถดานทตดกบทางเดนรถ มขนาดกวางไมนอยกวา 900 มลลเมตร และยาวไมนอยกวา 900 มลลเมตร และมปายขนาดกวางไมนอยกวา 300 มลลเมตร และยาวไมนอยกวา 300 มลลเมตร ตดอยสงจากพนไมนอยกวา 2,000 มลลเมตร ในต าแหนงทเหนไดชดเจน ทจอดรถส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราตองเปนพนทสเหลยมผนผากวางไมนอยกวา 2,400 มลลเมตร และยาวไมนอยกวา 6,000 มลลเมตร และจดใหมทวางขางทจอดรถกวางไมนอยกวา

21

1,000 มลลเมตร ตลอดความยาวของทจอดรถ โดยทวาดงกลาวตองมลกษณะพนผวเรยบและมระดบเสมอกบทจอดรถ

รปท 2.6 ตวอยางทจอดรถส าหรบคนพการ หมวด 5 ทำงเขำอำคำร ทำงเดนระหวำงอำคำร และทำงเชอมระหวำงอำคำร อาคารตองจดใหมทางเขาอาคารเพอใหผพการหรอทพพลภาพ และคนชราเขาใชไดโดยมลกษณะ ดงตอไปน เปนพนผวเรยบเสมอกน ไมลน ไมมสงกดขวาง หรอสวนของอาคารยนล าออกมาเปนอปสรรคหรออาจท าใหเกดอนตรายตอผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา อยในระดบเดยวกบพนถนนภายนอกอาคารหรอพนลานจอดรถ ในกรณทอยตางระดบตองมทางลาดทสามารถขนลงไดสะดวก และทางลาดนใหอยใกลทจอดรถ ในกรณทมอาคารหลายอาคารอยภายในบรเวณเดยวกนทมการใชอาคารรวมกน จะมรวลอมหรอไมกตาม ตองจดใหมทางเดนระหวางอาคารนน และจากอาคารแตละอาคารนนไปสทางสาธารณะ ลานจอดรถหรออาคารทจอดรถ ทางเดนตองมลกษณะ ดงตอไปน พนทางเดนตองเรยบ ไมลน และมความกวางสทธไมนอยกวา 1,500 มลลเมตร หากมทอระบายน าหรอรางระบายน าบนพนตองมาาปดสนท ถาาาเปนแบบตะแกรงหรอแบบร ตองมขนาดของชองตะแกรงหรอเสนผานศนยกลางของรกวางไมเกน 13

22

มลลเมตร แนวรองหรอแนวของรางจะตองขวางกบแนวทางเดน ในบรเวณทเปนทางแยกหรอทางเลยวใหมพนผวตางสมผส ในกรณทมสงกดขวางทจ าเปนบนทางเดน ตองจดใหอยในแนวเดยวกน โดยไมกดขวางทางเดน และจดใหมพนผวตางสมผสหรอมการกนเพอใหทราบกอนถงสงกดขวาง และอยหางสงกดขวางไมนอยกวา 300 มลลเมตร ปายหรอสงอนใดทแขวนอยเหนอทางเดน ตองมความสงจากพนทางเดนไมนอยกวา 2,000 มลลเมตร ในกรณทพนทางเดนกบพนถนนมระดบตางกน ใหมพนลาดทมความลาดชนไมเกน 1:10 อาคาร ทมทางเชอมระหวางอาคาร ตองมผนงหรอราวกนตกทงสองดานโดยมราวจบทผนงหรอราวกนตกนน

รปท 2.7 ตวอยางทางเดนระหวางอาคาร และทางเชอมระหวางอาคารส าหรบคนพการ

หมวด 5 ประต ประตของอาคารตองมลกษณะ เปดปดไดงาย หากมธรณประต ความสงของธรณประตตองไมเกนกวา 20 มลลเมตร และใหขอบ ทงสองดานมความลาดเอยงไมเกน 45 องศา เพอใหเกาอลอหรอผพการหรอทพพลภาพ และคนชราทใชอปกรณชวยเดนสามารถขามไดสะดวกชองประตตองมความกวางสทธไมนอยกวา 900 มลลเมตร ในกรณทประตเปนแบบบานเปดผลกเขาออก เมอเปดออกสทางเดนหรอระเบยงตองมพนทวางขนาดกวางไมนอยกวา 1,500 มลลเมตร และยาวไมนอยกวา 1,500 มลลเมตร ในกรณทประตเปนแบบบานเลอนหรอแบบบานเปดใหมมอจบทมขนาด

23

เทากบราวจบ ในแนวดงทงดานในและดานนอกของประตซงมปลายดานบนสงจากพนไมนอยกวา 1,000 มลลเมตร และปลายดานลางไมเกน 800 มลลเมตร ในกรณทเปนประตบานเปดออกใหมราวจบตามแนวนอนดานในประต และในกรณทเปนประตบานเปดเขาใหมราวจบตามแนวนอนดานนอกประตราวจบดงกลาวใหสงจากพนไมนอยกวา 800 มลลเมตร แตไมเกน 900 มลลเมตร ยาวไปตามความกวางของประต ในกรณทประตเปนกระจกหรอลกฟกเปนกระจก ใหตดเครองหมายหรอแถบสทสงเกตเหนไดชด อปกรณเปดปดประตตองเปนชนดกานบดหรอแกนผลก อยสงจากพนไมนอยกวา 1,000 มลลเมตร แตไมเกน 1,200 มลลเมตรประตตองไมตดตงอปกรณชนดทบงคบใหบานประตปดไดเองทอาจท าใหประตหนบหรอกระแทกผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา

รปท 2.8 ตวอยางประตของอาคารส าหรบคนพการ

หมวด 7 หองสวม อาคารตามทจดใหมหองสวมส าหรบบคคลทวไป ตองจดใหมหองสวมส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราเขาใชไดอยางนอย ๑ หองในหองสวมนนหรอจะจดแยกออกมาอยในบรเวณเดยวกนกบหองสวมส าหรบบคคลทวไปกได หองสวมส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา ตองมพนทวางภายในหองสวมเพอใหเกาอลอสามารถหมนตวกลบไดซงมเสนผานศนยกลางไมนอยกวา 1,500 มลลเมตร ประตของหองทตงโถสวมเปนแบบบานเปดออกสภายนอก โดยตองเปดคางไดไมนอยกวา 90 องศา หรอเปนแบบบานเลอน และมสญลกษณรปผพการตดไวท

24

ประตดานหนาหองสวม ลกษณะของประตนอกจากทกลาวมาขางตน ใหเปนไปตามทก าหนดในหมวด 6 พนหองสวมตองมระดบเสมอกบพนภายนอก ถาเปนพนตางระดบตองมลกษณะเปนทางลาดตามหมวด 2 และวสดปพนหองสวมตองไมลน พนหองสวมตองมความลาดเอยงเพยงพอไปยงชองระบายน าทงเพอทจะไมใหมน าขงบนพน มโถสวมชนดนงราบ สงจากพนไมนอยกวา 450มลลเมตร แตไมเกน 500 มลลเมตร มพนกพงหลงทใหผพการหรอทพพลภาพ และคนชราทไมสามารถนงทรงตวไดเองใชพงไดและทปลอยน าเปนชนดคนโยก ปมกดขนาดใหญหรอชนดอนทผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา สามารถใชไดอยางสะดวก มดานขางดานหนงของโถสวมอยชดผนงโดยมระยะหางวดจากกงกลางโถ สวมถงผนงไมนอยกวา 450 มลลเมตร แตไมเกน 500 มลลเมตร ตองมราวจบทผนง สวนดานท ไมชดผนงใหมทวางมากพอทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราทนงเกาอลอสามารถเขาไปใชโถสวมไดโดยสะดวก ในกรณทดานขางของโถสวมทงสองดานอยหางจากผนงเกน 500 มลลเมตร และตองมราวจบ ราวจบบรเวณดานทชดผนงเพอชวยในการพยงตว เปนราวจบในแนวนอนและแนวดงโดยมลกษณะ ดงตอไปน ราวจบในแนวนอนมความสงจากพนไมนอยกวา 650 มลลเมตร แตไมเกน 700 มลลเมตร และใหยนล าออกมาจากดานหนาโถสวมอกไมนอยกวา 250 มลลเมตร แตไมเกน 300 มลลเมตร ราวจบในแนวดงตอจากปลายของราวจบในแนวนอนดานหนาโถสวมมความยาววดจากปลายของราวจบในแนวนอนขนไปอยางนอย 600 มลลเมตร ดานขางโถสวมดานทไมชดผนงใหมราวจบตดผนงแบบพบเกบไดในแนวราบ เมอกางออกใหมระบบ ลอกทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราสามารถปลดลอกไดงาย มระยะหางจากขอบของโถสวมไมนอยกวา 150 มลลเมตร แตไมเกน 200 มลลเมตร และมความยาวไมนอยกวา 550 มลลเมตร ตดตงระบบสญญาณแสงและสญญาณเสยงใหผทอยภายนอกแจงภยแกผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา และระบบสญญาณแสงและสญญาณเสยงใหผพการหรอทพพลภาพ และคนชราสามารถแจงเหตหรอเรยกหาผชวยในกรณทเกดเหตฉกเฉนไวในหองสวม โดยมปมกดหรอปมสมผสใหสญญาณท างานซงตดตงอยในต าแหนงทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราสามารถใชงานไดสะดวก

25

รปท 2.9 ตวอยางหองน า-หองสวมส าหรบคนพการ

รปท 2.10 รปตดตวอยางหองน า-หองสวมส าหรบคนพการ

26

อางลางมอควรมลกษณะ ดงน ใตอางลางมอดานทตดผนงไปจนถงขอบอางเปนทวาง เพอใหเกาอลอสามารถสอดเขาไปได โดยขอบอางอยหางจากผนงไมนอยกวา 450 มลลเมตร และตองอยในต าแหนงท ผพการหรอทพพลภาพ และคนชราเขาประชดไดโดยไมมสงกดขวางมความสงจากพนถงขอบบนของอางไมนอยกวา 750 มลลเมตร แตไมเกน 800 มลลเมตร และมราวจบในแนวนอนแบบพบเกบไดในแนวดงทงสองขางของอาง กอกน าเปนชนดกานโยกหรอกานกดหรอกานหมนหรอระบบอตโนมต

รปท 2.11 ตวอยางอางลางมอส าหรบคนพการ

ในกรณทหองสวมส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราอยภายในหองสวมทจดไว ส าหรบบคคลทวไป และมทางเขากอนถงตวหองสวม ตองจดให หองสวมส าหรบผพการหรอ ทพพลภาพ และคนชราอยในต าแหนงทผพการหรอทพพลภาพ และคนชราสามารถเขาถงไดโดยสะดวก หองสวมส าหรบบคคลทวไป หากไดจดส าหรบผชายและผหญงตางหากจากกนใหมอกษรเบรลลแสดงใหรวาเปนหองสวมชายหรอหญงตดไวทผนงขางทางเขาในต าแหนงทสามารถสมผสไดดวย ในกรณทเปนหองสวมส าหรบผชายทมใชหองสวมส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา ใหมทถายปสสาวะทมระดบเสมอพนอยางนอย ๑ ท โดยมราวจบ ในแนวนอนอยดานบนของทถายปสสาวะยาวไมนอยกวา 500 มลลเมตร แตไมเกน 600 มลลเมตร มความสงจากพนไมนอยกวา 1,200 มลลเมตร แตไมเกน 1,300 มลลเมตร และมราวจบดานขางของทถายปสสาวะทง

27

สองขาง มความสงจากพนไมนอยกวา 800 มลลเมตร แตไมเกน 1,000 มลลเมตร ซงยนออกมาจากผนงไมนอยกวา 550 มลลเมตร แตไมเกน 600 มลลเมตร

รปท 2.12 ตวอยางทถายปสสาวะส าหรบคนพการ

หมวด 8 พนผวตำงสมผส อาคารตองจดใหมพนผวตางสมผส ส าหรบ คนพการ ทางการมองเหน ทพนบรเวณตางระดบทมระดบตางกนเกน 200 มลลเมตร ททางข นและทางลงของทางลาดหรอบนไดทพนดานหนาและดานหลงประตทางเขาอาคาร และทพนดานหนาของประตหองสวม โดยมขนาดกวาง 300 มลลเมตร และมความยาวเทากบและขนานไปกบความกวางของชองทางเดนของพนตางระดบ ทางลาด บนได หรอประต และขอบของพนผวตางสมผสอยหางจากจดเรมตนของทางขนหรอ ทางลงของพนตางระดบ ทางลาด บนได หรอประตไมนอยกวา 300 มลลเมตร แตไมเกน 350 มลลเมตร

28

รปท 2.13 ตวอยางพนผวตางสมผสส าหรบคนพการ

อาคารประเภทและลกษณะดงตอไปน ตองจดใหมสงอ านวยความสะดวกส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชราตามท ก าหนดในกฎกระทรวงน ในบรเวณทเปดใหบรการแกบคคลทวไป (1) โรงพยาบาล สถานพยาบาล ศนยบรการสาธารณสข สถานอนามย อาคารทท าการของ

ราชการ รฐวสาหกจ องคการของรฐท จดตงขน ตาม กฎหมาย สถานศกษา หอสมดและพพธภณฑสถานของรฐ สถานขนสงมวลชน เชน ทาอากาศยาน สถานรถไฟ สถานรถ ทาเทยบเรอทมพนทสวนใดของอาคารทเปดใหบรการแกบคคลทวไปเกน 300 ตารางเมตร

(2) ส านกงาน โรงมหรสพ โรงแรม หอประชม สนามกฬา ศนยการคาหางสรรพสนคา ประเภทตางๆ ทมพนทสวนใดของอาคารท เปดใหบรการแกบคคลทวไปเกน2,000 ตารางเมตร

ระบไววาอาคารทมอยกอน หรอไดรบอนญาตหรอไดยนขออนญาตกอสราง หรอดดแปลงอาคารหรอไดแจงตอเจาพนกงานทองถนและไดด าเนนการตามมาตรา 39 ทว แลว กอนวนทกฎกระทรวงนใชบงคบ ใหไดรบยกเวนไมตองปฏบตตามกฎกระทรวงน อาคารทไดรบยกเวนดงกลาวนหากภายหลงจะท าการดดแปลงหรอเปลยนการใชอาคารกจะไดรบยกเวนดวยโดยมเงอนไขหลายอยางคอ พนทเพมตองไมเกนรอยละ 2 ไมเพมความสง ไมเพมพนทปกคลมดนและไม

29

ท าใหต าแหนงหรอชอบเขตของอาคารผดไปจากทไดรบอนญาต ในกรณทไมสามารถปฏบตตามเงอนไขดงกลาวกตองปฏบตตาม ขอก าหนดในกฎกระทรวงฉบบนเฉพาะในบางเรอง ไดแกหมวด 1 ปายแสดงสงอ านวยความสะดวก, หมวด 4 ทจอดรถ, หมวด 5 ทางเขาอาคาร, หมวด 6 ประต , หมวด 7 หองสวม และหมวด 8 พนผวตางสมผสซงก หมายความวาการปรบปรงอาคารเดมเพอผพการกยงเปนสงทกฎหมายก าหนดดวย ทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาอาคารศาลากลางเปนอาคารทท าการของหนวยงานราชการตาง ๆ ตามก าหนดในกฎกระทรวง จะตองปฏบตตามกฎกระทรวงตองปรบปรงอาคารใหเปนไปตามเงอนไขดงกลาว ในบทท 2 เนอหาทงหมดนนจะเกยวกบแนวคดและกฎหมายดานการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผสงอายและผพการ, ภาพรวมของทางดานกฎหมาย ขอมลเหลานเปนขอมลส าหรบชวยในการพจารณา วาการแกไขดานสภาพแวดลอมเพอใหผสงอายและผพการไดใชชวตทตองชวยเหลอตนเองได การแกปญหานนคอตองจดสงอ านวยความสะดวกใหเปนมาตรฐาน ดงทหลายประเทศไดพฒนาสงเหลาน ประเทศไทยมการพฒนาดานการจดสงอ านวยความสะดวกส าหรบผสงอายและผพการ โดยมทงเรองของกฎหมาย นโยบายของประเทศและของแตละองคกรมาเกยวของดวย ซงการศกษาในครงนเพอใหทราบแนวทางการปรบปรงจดสงอ านวยความสะดวกของอาคารศาลากลางจงหวดสระบร

30

บทท 3 วธด ำเนนกำรวจย

การศกษาน เปนการศกษาก าหนดมาตรฐานการออกแบบอาคารศาลากลาง ส าหรบผสงอายและผพการทนงรถเขนโดยเนนลกษณะทางกายภาพขนาดของพนทใชสอยตาง ๆ และสงอ านวยความสะดวกเดมทจดไวส าหรบผสงอายและผพการทนงรถเขน ซงมขนตอนและวธการศกษาดงน 3.1 รวบรวมเอกสารทเกยวของ เชน กฎกระทรวงเรองการก าหนดสงอ านวยความสะดวก

ในอาคารส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 3.2 การเกบขอมลโครงการศกษา 3.3 การวเคราะหและสรปผลการศกษา 3.4 จดท าแบบปรบปรงอาคาร 3.1 กำรรวบรวมเอกสำรทเกยวของ การศกษาก าหนดมาตรฐานการออกแบบอาคารศาลากลาง ซงเปนอาคารประเภททท าการของหนวยงานราชการ โดยจะท าการส ารวจทางกายภาพของอาคาร ส ารวจพนทใชสอยตาง ๆภายในโครงการ รวมถงสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ทไดมการจดเตรยมไวส าหรบผสงอายและผพการทนงรถเขน และวเคราะหผลการศกษาเพอสรปผลการศกษา เสนอแนะ และจดท าแบบปรบปรง - ระยะท 1 ท าการเกบรวบรวมขอมลทเกยวของจากเอกสาร สงพมพ งานวจยทเกยวของ

และอนเตอรเนต โดยศกษาแนวคดทฤษฎ หลกการออกแบบเพอคนทงมวล (Universal Design) ขอบงคบและขอกฎหมาย รวมถงมาตรฐานสงอ านวยความสะดวกส าหรบผสงอายและผพการทนงรถเขนทเกยวของ เพอทราบถงมาตรฐานสงอ านวยความสะดวกของแตละมาตรฐาน และเปนแนวทางในการจดท าแบบส ารวจอาคารศาลากลาง ซงเปนอาคารประเภททท าการของหนวยงานราชการตอไป

- ระยะท 2 ท าการเกบรวบรวมขอมลโดยการส ารวจพนทอาคารศาลากลางจงหวดสระบรในการส ารวจใชวธการสงเกตความเชอมโยงของพนทใชสอย

- ส ารวจการเขาถงพนทการใหบรการตาง ๆ และสมภาษณปญหาในการใชพนทภายในอาคารศาลากลางจากประชาชนและเจาหนาทดแลอาคาร เพอท าการวเคราะหและใหขอเสนอแนะตอไป

31

3.2 กำรเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลโดยการส ารวจ ท าการส ารวจพนทใชสอย ความเชอมโยงของพนทใชสอย และการเขาถงพน ทใหบรการตาง ๆ ของอาคารศาลากลางจงหวดสระบรและเกบขอมลปญหาและอปสรรคจากการใชงานของผสงอายและผพการทนงรถเขน โดยเปรยบเทยบกบแนวคดการออกแบบเพอคนทงมวล และมาตรฐานของกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคารส าหรบผพการหรอทพลภาพและคนชรา พ.ศ.2548 3.3 กำรศกษำ วเครำะหและสรปผลกำรศกษำ การวเคราะหขอมลทไดจากการส ารวจ การสมภาษณ และการสงเกต ใชวธการวเคราะหภาพรวม โดยแยกแยะและสรปประเดนส าคญดวยการน าเสนอผลในวธพรรณนา 3.3.1 วเคราะหผลการศกษาโดยการเปรยบเทยบแนวคดการออกแบบเพอคนทงมวล และ

มาตรฐานของสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ทไดระบไวในกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคารส าหรบผพการหรอทพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548

3.3.2 สรปและวเคราะหการสมภาษณ และการสงเกตพฤตกรรม โดยวเคราะหประเดนปญหาและขอเสนอแนะในการแกไขเชงพรรณนา

3.4 จดท ำแบบปรบปรงอำคำร น าผลทไดจาการส ารวจ ขอเสนอแนะและแนวทางแกไขทไดจากการวเคราะหและสรปผลการศกษา มาออกแบบปรบปรงสงอ านวยความสะดวกแกผสงอายและผพการ ของอาคารศาลากลางจงหวดสระบรทเปนไปตามมาตรฐานขนต าของอาคารสาธารณะประเภททท าการของหนวยงานราชการ ตามหลกการออกแบบเพอคนทงมวล และขอก าหนดของกฎกระทรวง พ.ศ. 2548 พรอมกบรายการประเมนราคาคาปรบปรงสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ

32

บทท 4 ผลกำรศกษำและวเครำะหผล

โครงการวจยเรอง “การส ารวจและจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการ

และผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร” น แบงการศกษาและวเคราะหผลออกเปน 3 สวน ดงน 4.1 ลกษณะอาคารศาลากลางจงหวดสระบร เปรยบเทยบกบกฎกระทรวงก าหนดสง

อ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548 4.2 แบบกอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอาย

ภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร 4.3 รายการประมาณราคาคากอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบ

ผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร 4.1 ลกษณะอำคำรศำลำกลำงจงหวดสระบร เปรยบเทยบกฎกระทรวงก ำหนดสงอ ำนวยควำม สะดวกในอำคำร ส ำหรบผพกำรหรอทพพลภำพ และคนชรำ พ.ศ. 2548 เมอเปรยบเทยบสงอ านวยความสะดวกส าหรบบรการผพการหรอทพพลภาพ และคนชราในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร กบกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548 พบวาสงอ านวยความสะดวกส าหรบบรการผพการหรอทพพลภาพ และคนชราในอาคารศาลากลางจงหวดสระบรยงไมเปนไปตามกฎกระทรวง พ.ศ. 2548 โดยเฉพาะอยางยง สถานทจอดรถ ทางลาด - ราวจบ บนได และหองน า ยกตวอยางเชน ขาดทจอดรถเฉพาะส าหรบคนพการและผสงอาย ขาดทางลาดส าหรบอ านวยความสะดวกใหแกผปวยนงรถเขน ในพนททางขนอาคาร ขาดหองน าทไดตามมาตรฐานส าหรบใหบรการผพการหรอทพพลภาพ ทงนเนองจากอาคารนกอสรางกอนทจะมการประกาศใชกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548

33

ตารางท 4.1 สงอ านวยความสะดวกภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบรเปรยบเทยบกบกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548

กฎกระทรวงก ำหนดสงอ ำนวยควำมสะดวกในอำคำร ส ำหรบผพกำรหรอทพพลภำพ และคนชรำ พ.ศ. 2548

ผำนเกณฑ ไมผำนเกณฑ แนวทำงแกไข

ทจอดรถ - จดใหมทจอดรถส าหรบคนพการ/ผสงอาย ใกลทางเขาออกอาคารมากทสด มสญลกษณรปคนพการทพนและปายบอก

- ชองจอดรถมขนาด 2.40 x 6.00 ม. และมทวางดานขางรถไมนอยกวา 1.00 ม.ยาวตลอดทจอดรถ

- สดสวนของทจอดรถ รถจ านวน 10 – 50 คน ใหมทจอดรถคนพการ 1 คน รถจ านวน 51 – 100 คน ใหมทจอดรถคนพการ 1 คน รถทกๆ 100 คนขนไป ใหมทจอดรถคนพการเพม 1 คน - ชองจอดไมขนานกบทางเดนรถ - พนผวเรยบเสมอกบ - ตดตงปายคนพการ/ผสงอายตดสงจากพน 2.00 ม.

ไมไดจดเตรยม

พนทจอดรถส าหรบคนพการและผสงอายเปนการเฉพาะ

- ก าหนดพนทส าหรบจอดรถ ใหมใหใกลกบทางลาดและ ทางเขาอาคารศาลากลาง - ท าปายสญลกษณทจดจอด รถคนพการ - ชองจอดรถมขนาด 2.40 x 6.00 ม. และมทวาง ดานขางรถไมนอยกวา 1.00 ม.ยาวตลอดทจอดรถ

34

ตารางท 4.1 (ตอ)

กฎกระทรวงก ำหนดสงอ ำนวยควำมสะดวกในอำคำร ส ำหรบผพกำรหรอทพพลภำพ และคนชรำ พ.ศ. 2548

ผำนเกณฑ ไมผำนเกณฑ แนวทำงแกไข

ทางลาด – ราวจบ

- ทางลาดวสดไมลนกวางไมนอยกวา 90 ซ.ม. (ทางลาดทยาวตงแต 6.00 ม. ขนไปตองกวางไมนอยกวา 1.50 ม.)

- ความลาดชนไมเกน 1:12 ความยาวแตละชวงไมเกน 6.00 ม.

- มพนทหนาทางลาดยาวไมนอยกวา 1.50 ม.

- ทางลาดไมมผนงใหยกขอบสงไมนอยกวา 15 ซ.ม.และมราวกนตก

- ทางลาดทมทมความยาวตงแต 2.50 ม. ขนไป ตองมราวจบสองขางมลกษณะดงน

- วสดเรยบ แขงแรง ไมลน - ราวจบกลมเสนผานศนยกลาง 3-4 ซ.ม. - สงจากพน 0.80 – 0.90 ม. - มอจบยดกบผนง หางจากผนงไมนอยกวา 5 ซ.ม. สงจากจดยดไมนอยกวา 12 ซ.ม.

- ปลายราวจบยนจากจดสนสดทางลาดไมนอยกวา 30 ซ. ม.

- ราวจบมความยาวตอเนอง - ระดบพนหางกนเกน 2 ซ.ม.ตองมการปาดมมพนทสวนตางระดบกนไมเกน 45 องศา

ไมไดจดเตรยมทางลาดส าหรบคนพการและผสงอายเปนการเฉพาะ

- สรางทางลาด 2 ต าแหนง บรเวณทางเขาดานหนาอาคารศาลากลางฯเพออ านวยความสะดวกแกผปวยนงรถเขน โดยใหเปนไปตามมาตรฐานดงน - ความกวางทางลาดสทธ 1.50 ม. - ทางลาดชนไมเกน 1:12 ความยาวแตละชวงไมเกน 6.00 ม. และมชานพกยาวมากกวา 1.50ม. ทหนาชานพกทง 2 ดาน และระหวางทางลาด

- ราวจบสแตนเลส Ø 4 ซ.ม. สง 0.90 ม.

- ตดตงปาย-สญลกษณและเครองหมายรปผพการ/ผสงอายแสดงไปสทางลาด และหนาทางขนทางลาด โดยไมกดขวางทางสญจร

- ตดตงพนผวตางสมผสกอนทางขน – ลง ชานพก 0.30 ม.โดยมขนาด 0.30x1.50 ม.(หรอเทาความกวางของทางลาด)

35

ตารางท 4.1 (ตอ)

กฎกระทรวงก ำหนดสงอ ำนวยควำมสะดวกในอำคำร ส ำหรบผพกำรหรอทพพลภำพ และคนชรำ พ.ศ. 2548

ผำนเกณฑ ไมผำนเกณฑ แนวทำงแกไข

บนได - ความกวางไมนอยกวา 1.50 ม. - มชานพกทกระยะในแนวดงไมเกน

2.00 ม. - มราวจบทง 2 ขาง ตามลกษณะทก าหนด

- ลกตงสงไมเกน 15 ซ.ม. และไมเปนชองเปด

- จมกบนไดใหมระยะเหลอมกนไมเกน 2 ซ.ม.

- พนผววสดไมลน

ผานเกณฑ ผานเกณฑ ผานเกณฑ ผานเกณฑ ผานเกณฑ ผานเกณฑ

- ท าก ารตดต งป า ย แสดง ทศทาง และหมายเลขชน

- มปายแสดงทศทาง และหมายเลขชน ผานเกณฑ

ไมผานเกณฑ

- ท าก ารตดต งป า ย แสดงทศทาง และหมายเลขชน

หองน า

- ตองจดใหมหองสวมส าหรบคนพการ เขาใชไดอยางนอย 1 หองในหอง สวมนน หรอจะจดแยกกได

- ไมมหองน า แยกส าหรบ คนพการ

- สภาพหองน าในอาคาร ศาลากลาง ปจจบนไม เหมาะสมใหผสงอายและผ พการใชงาน แตสามารถ ปรบปรงได - ปรบปรงหองน าในอาคาร ศาลากลาง ใหมอปกรณ อ านวยความสะดวกส าหรบ ผสงอาย ใหเปนไปตาม กฎกระทรวงก าหนดสง

- มพนทวางภายในหองสวมเพอให เกาอลอสามารถหมนตวกลบได ม เสนผานศนยกลางไมนอยกวา 1.50 ม.

- พนทไมพอ

36

ตารางท 4.1 (ตอ) กฎกระทรวงก ำหนดสงอ ำนวยควำมสะดวกในอำคำร ส ำหรบผพกำรหรอทพพลภำพ และคนชรำ พ.ศ. 2548

ผำนเกณฑ ไมผำนเกณฑ แนวทำงแกไข

- ประตของหองทตงโถสวมเปนแบบบานเปดออกสภายนอกโดยตองเปดคางไดไมนอยกวา 90 องศา หรอเปนแบบบานเลอน

- ประตหองสวมเปนบานเ ป ด เ ข า สภายใน

อ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 เชน ตดตงราวจบในหองสวม ฯลฯ

- สวมนงราบสง 45 - 50 ซม. ดานหนงชดผนง โดยจากกงกลางโถถงผนง

45 - 50 ซม. ถาทงสองดานหางผนงเกน 50 ซม. ตองมราวจบ

- โถสวม ชนดนงยอง

- ราวจบในแนวนอนมความสงจากพนไมนอยกวา 65 - 70 ซม. และใหยนล าออกมาหนาโถสวมอกไมนอยกวา

25 - 30 ซม. ราวจบในแนวดงตอจากปลายของราวจบในแนวนอนดานหนาโถสวมมความยาววดจากปลายของราวจบในแนวนอนขนไปอยางนอย 60 ซม.

- ไมม

- ราวจบต ดผน งแบบพบ เก บได ในแนวราบ เมอกางออกใหมระบบลอกทคนพการสามารถปลดลอกไดงาย มระยะหางจากขอบโถสวมไมนอยกวา

15 - 20 ซม. และมความยาวไมนอยกวา 55 ซม.

- ราวจบอนๆ สง 80 - 90 ซม. - ตดตงระบบเตอนภยเสยงสภายนอก

- ไมม - ไมม - ไมม

37

ตารางท 4.1 (ตอ) กฎกระทรวงก ำหนดสงอ ำนวยควำมสะดวกในอำคำร ส ำหรบผพกำรหรอทพพลภำพ และคนชรำ พ.ศ. 2548

ผำนเกณฑ ไมผำนเกณฑ แนวทำงแกไข

- ใตอางลางมอดานทตดผนงไปจนถงขอบอางเปนทวาง เพอใหเกาอลอสามารถสอดเขาไปได โดยขอบอางอยหางจากผนงไมนอยกวา 45 ซม. อางตองอยในต าแหนงทคนพการหรอทพพลภาพ และคนชรา เข าประชดไดโดยไมมสงกดขวาง

- อ า งล า งม อมพ น ว า ง ท ใ ตอางแตผพการ

ไ ม ส า ม า ร ถ ใชได

- มความสงจากพนถงขอบบนของอาง ไมนอยกวา 75 - 80 ซม. และมราวจบ ในแนวนอนแบบพ บ เก บ ได ใ น แนวดงทงสองขางของอาง

- อ า ง ล า ง ม อ ส ง จ า ก พ น ถ ง ข อบบน ข อ ง อ า ง 90 ซ . ม . ไ ม ม ราวจบ

- กอกน าเปนชนดกานโยกหรอกานกด หรอกานหมนหรอระบบอตโนมต

- เ ป น แ บ บ กานหมน

- หากไดจดส าหรบผชายและผหญง ตางหากจากกน ใหม อกษรเบรลล แสดงใหรวาเปนหองสวมชายหรอ หญงตดไวทผนงทางเขาในต าแหนง ทสามารถสมผสไดดวย

- ไมม

- พ น ห อ ง ส ว ม ม ร ะ ด บ เ ส ม อพ น ภายนอก หรอมทางลาดในกรณเปน พนตางระดบ ทางลาดทอยภายนอก หองน าเปดปดไดสะดวก

- ไมม

38

4.2 แบบกอสรำงกำรจดท ำสงอ ำนวยควำมสะดวกขนพนฐำนส ำหรบผพกำรและผสงอำยภำยในอำคำรศำลำกลำงจงหวดสระบร

เพอใหเปนไปตามกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548 สงอ านวยความสะดวกของอาคารศาลากลางจงหวดสระบรตองไดปรบปรง โดยเฉพาะอยางยง ทจอดรถ ทางลาด-ราวจบ บนได และหองน า ผวจยไดออกแบบปรบปรงสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร ดงรายละเอยดดงน - ทจอดรถ ไดออกแบบใหสอดคลองกบกฎกระทรวงฯ โดยมขนาด 2.40 x 6.00 ม. และม

ทวางดานขางรถไมนอยกวา 1.00 ม. ยาวตลอดทจอดรถ ชองจอดไมขนานกบทาง เดนรถ บรเวณทก าหนดใหเปนทจอดรถนนจะอยตดกบทางลาดเพออ านวยความสะดวกใหผพการและผสงอายไดมากทสด

- ทางลาด-ราวจบ ไดก าหนดใหทางลาดม 2 ต าแหนง อยทบรเวณดานหนาทางเขาของอาคารศาลากลาง เพออ านวยความสะดวกและการเขาถงตวอาคารไดงายแกผปวยนงรถเขน

- หองน า ปรบปรงหองน าของอาคารศาลากลางบรเวณหองน าชายเดมใหเปนหองน าส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา โดยเฉพาะ

รปท 4.1 ถง 4.13 แสดงรายการแบบกอสรางปรบปรงสงอ านวยความสะดวกในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร

39

รปท 4.

1 หน

าปกแ

บบกอ

สรางปร

บปรงสงอ านว

ยความส

ะดวกใน

อาคารศาลากลางจงห

วดสร

ะบร

40

รปท

4.2 สารบ

ญแบบ

41

รปท

4.3 รายการปร

ะกอบ

แบบท

วไป

42

รปท

4.4 ผงบร

เวณศาลากล

างจงหว

ดสร

ะบร

43

รปท

4.5 ต าแห

นงรายการรอถอ

นมานง ค

.ส.ล.

44

รปท 4.

6 ต าแห

นงการกอส

รางท

างลาด

45

รปท 4.

7 แบ

บขยายท

างลาด

46

รปท

4.8 แบ

บขยายรปต

ดทางลาด

47

รปท 4.

9 ต าแห

นงทจ

อดรถแล

ะหองน าคน

พการ

48

รปท 4.

10 แบบ

ขยายทจ

อดรถแล

ะปาย

49

รปท 4.

11 แบบ

ปรบป

รงหอ

งน าคนพ

การ

50

รปท

4.12 ข

อเสนอ

แนะในก

ารปร

บปรง

51

รปท 4.

13 ตวอยางป

ายสญ

ลกษณ

ตางๆ

52

4.3 รำยกำรประมำณรำคำคำกอสรำงกำรจดท ำสงอ ำนวยควำมสะดวกขนพนฐำนส ำหรบผพกำรและผสงอำยภำยในอำคำรศำลำกลำงจงหวดสระบร

ตามทไดออกแบบการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร ดงแสดงในรปท 4.1 ถง 4.14 นน รายการประมาณราคาตามแบบกอสรางแสดงดงตารางท 4.3 โดย ยดหลกการประมาณราคาขนพนฐานของวธการประมาณราคาเบองตน และประมาณราคาจากคาใชจายตนทนและคาแรง เทานนโดยไมรวมถง คาด าเนน การ และผลก าไรของผประกอบการ ราคาคาวสดกอสราง และคาแรงคดจากพนทในจงหวดสระบร งบประมาณรวมทใชด าเนนการเทากบ 314,475.94 บาท (สามแสนหนงหมนสพนสรอยเจดสบหาบาทเกาสบสสตางค) จ าแนกราคาคากอสรางตามประเภท ดงน - งานทางลาดคนพการ (2 ชด) งบประมาณ 238,513.94 บาท - งานปายและทจอดรถ งบประมาณ 12,526 บาท - งานหองน าคนพการ งบประมาณ 58,436 บาท

53

ตารางท 4.2 รายการประมาณราคาคากอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอาย ล าดบท

รายการ จ านวน หนวย ราคาวสดสงของ คาแรงงาน รวมเปนเงน หมายเหต ราคา/หนวย จ านวนเงน ราคา/หนวย จ านวนเงน

1 งำนทำงลำดคนพกำร (2ชด) พรอม - งานรอถอนมานง ค.ส.ล. พรอมพนกพง 2 ชด - - 500 1,000.00 1,000.00 รอขนไป - งานรอสกดทางเทาเดม 16.9 ตร.ม. - 35 591.50 591.50 - งานทรายหยาบ 18.36 ลบ.ม. 371.5 6,820.74 316 5,801.76 12,622.50 - คอนกรตโครงสราง 4 ลบ.ม. 2,018 8,072.00 276 1,104.00 9,176.00 - ไมแบบ 19.46 ตร.ม. 280 5,448.80 105 2,043.30 7,492.10 - ตะป 4.9 กก. 56.07 274.74 - 274.74 - เหลก RB 6 mm. 280 กก. 22.75 6,370.00 2.68 750.40 7,120.40 - เหลก RB 9 mm. 122.54 กก. 22.43 2,748.57 2.68 328.41 3,076.98 - ลวดผกเหลก 12 ก.ก. 42.06 504.72 - 504.72 - งานกออฐมอญเตมแผน 14.24 ตร.ม. 345.00 4,912.80 130.00 1,851.20 6,764.00 - งานท าผวกรวดลาง 71.34 ตร.ม. 350.00 24,969.00 100.00 7,134.00 32,103.00 - งานราวสแตนเลส 49 ม. 1500.00 73,500.00 - 73,500.00 - งานกระเบองผวสมผส(Tactile) 0.48 ตร.ม. 450 216.00 150 72.00 288.00

53

54

ตารางท 4.2 (ตอ) ล าดบท

รายการ จ านวน หนวย ราคาวสดสงของ คาแรงงาน รวมเปนเงน หมายเหต ราคา/หนวย จ านวนเงน ราคา/หนวย จ านวนเงน

- งานราวสแตนเลสตดผนง 168 ม. 500 84,000.00 - 84,000.00

รวมงำนทำงลำดคนพกำร 217,837.38 20,676.57 238,513.94 2 งานปายและทจอดรถคนพการ - งานตเสนทจอดรถคนพการ 5.7 ตร.ม. 150 855.00 30.00 171.00 1,026.00

- คนกนลอส าเรจรปพรอมอปกรณครบชด 2.00 ชด 250 500.00 - 500.00

- งานปายทจอดรถคนพการ 2 ชด 1000 2,000.00 100.00 200.00 2,200.00

- งานปายสญลกษณตางๆ 8 ชด 1000 8,000.00 100.00 800.00 8,800.00

รวมงานปายและทจอดรถคนพการ 11,355.00 1,171.00 12,526.00

3 งานหองน าคนพการ

งานร อถอน

- งานรอถอน วสดปพน ผนง และฝาเพดาน 1 หอง - - 3,500 3,500.00 3,500.00

-งานรอถอน วสด อปกรณ สขภณฑ

54

55

ตารางท 4.2 (ตอ) ล าดบท

รายการ จ านวน หนวย ราคาวสดสงของ คาแรงงาน รวมเปนเงน หมายเหต ราคา/หนวย จ านวนเงน ราคา/หนวย จ านวนเงน

สวทซและไฟฟาดวงใหม 1 หอง - - 1,500 1,500.00 1,500.00

รวมงานร อถอน - 5,000.00 5,000.00

งำนปรบปงหองน ำคนพกำร

งานาาเพดาน

-าาเพดานแผนไฟเบอรซเมนตโครงเครา เหลกชบสงกะส

4.40 ตร.ม. 250.00 1,100.00 - - 1,100.00

งานพน

-พนปกระเบองเซรามคชนดผวดาน ขนาด 0.20 x 0.20 เมตร

4.40 ตร.ม. 480 2,112.00 130 572.00 2,684.00

งานผนง

-พนบผนงกระเบองเซรามค ขนาด 0.20 x 0.20 เมตร

16.80 ตร.ม. 480 8,064.00 130 2,184.00 10,248.00

งานประต

-D1 (ประตบานเลอน) 1 ชด 12,000 12,000.00 500 500.00 12,500.00

55

56

ตารางท 4.2 (ตอ) ล าดบท

รายการ จ านวน หนวย ราคาวสดสงของ คาแรงงาน รวมเปนเงน หมายเหต ราคา/หนวย จ านวนเงน ราคา/หนวย จ านวนเงน

งานสขภณฑและอปกรณประกอบหองน า

-โถสวมนงราบมหมอน า 1 ชด 3,730 3,730.00 298 298.00 4,028.00 รวม

อปกรณ

-อางลางหนาชนดแขวนผนง (C 420 ขาตงสน) (พรอมตดตงกอกน ากานโยก)

1 ชด 2,400 2,400.00 298 298.00 2,698.00 รวมอปกรณ

-รระบายน าพรอมาาครอบสแตนเลส 1 ชด 350 350.00 35 35.00 385.00

-สายฉดช าระ 1 ชด 320 320.00 35 35.00 355.00

-ทใสกระดาษช าระ 1 ชด 280 280.00 103 103.00 383.00

-กระจกเงา 1 ชด 750 750.00 35 35.00 785.00

-ราวทรงตวคนพการส าหรบอางลางหนา 2 ชด 7,440 14,880.00 70 140.00 15,020.00

-ราวทรงตวคนพการส าหรบโถสวม 2 ชด 3,770 7,540.00 105 210.00 7,750.00

56

57

ตารางท 4.2 (ตอ) ล าดบท

รายการ จ านวน หนวย ราคาวสดสงของ คาแรงงาน รวมเปนเงน หมายเหต ราคา/หนวย จ านวนเงน ราคา/หนวย จ านวนเงน

งานระบบไฟฟา

-ดวงโคม DownLight Ø 145 mm. ชนดอลม เนยมสเงนหรอเงนพนทราย หลอด Eletronic Compact Fluorescent 1-18 w. แสง Warm white

1 ชด 250 250.00 120 120.00 370.00

-สวทซ เปด - ปด เดยว 16A 250v. พรอมาา ครอบพลาสตก

1 ชด 60 60.00 70 70.00 130.00

รวมงำนปรบปงหองน ำคนพกำร 53,836.00 4,600.00 58,436.00

รวมยอด 314,475.94

57

58

บทท 5 สรปผลกำรศกษำ

บทสรปจากผลการศกษาโครงการ การจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร ประกอบดวย 5.1 ผลเปรยบเทยบสงอ านวยความสะดวกในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร กบ

กฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548

5.2 แบบกอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร

5.3 รายการประมาณราคาคากอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร

5.1 ผลเปรยบเทยบสงอ ำนวยควำมสะดวกในอำคำรศำลำกลำงจงหวดสระบร กบ กฎกระทรวงก ำหนดสงอ ำนวยควำมสะดวกในอำคำร ส ำหรบผพกำรหรอทพพลภำพ และคนชรำ พ.ศ. 2548

อาคารศาลากลางจงหวดสระบรเปนสถานทราชการทมอายการใชงานมายาวนาน และกอสรางกอนการก าหนดใชกฎกระทรวงก าหนดสงอ านวยความสะดวกในอาคาร ส าหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548 ซงการออกแบบกอสรางอาคารในชวงเวลานนไดค านงถงเฉพาะบคคลธรรมดาเทานน แตไมไดค านงถงการใชงานของส าหรบผพการหรอทพพลภาพและคนชรา จงท าใหมปญหาในการใชงานของผพการหรอทพพลภาพ และคนชราในปจจบน อาคารหลงนไดถกตอเตมบอยครง และปราศจากทางลาดทเหมาะสมแกผพการและทพพลภาพ ท าใหผปวยทนงรถเขนสามารถใชพนทไดเฉพาะชนลางของอาคารอาคารเทานน นอกจากปญหาทางลาดแลว ทจอดรถ ราวจบ และหองน า ของอาคารศาลากลางยงไมเปนไปตามขอก าหนดของกฎกระทรวง

5.2 แบบกอสรำงกำรจดท ำสงอ ำนวยควำมสะดวกขนพนฐำนส ำหรบผพกำรและผสงอำยภำยในอำคำรศำลำกลำงจงหวดสระบร

แบบกอสรางการจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบร เปนแบบกอสรางท แสดงถงแนวทางการออกแบบปรบปรงทางลาด ทจอดรถ และหองน าส าหรบผพการและผสงอาย

59

5.3 รำยกำรประมำณรำคำคำกอสรำงกำรจดท ำสงอ ำนวยควำมสะดวกขนพนฐำนส ำหรบผพกำรและผสงอำยภำยในอำคำรรำยกำรประมำณศำลำกลำงจงหวดสระบร

ราคาคากอสรางจดท าสงอ านวยความสะดวกขนพนฐานส าหรบผพการและผสงอายภายในอาคารศาลากลางจงหวดสระบรนนเปนการประมาณราคาจากคาใชจายจากตนทนและคาแรง โดยไมรวมถงคาด าเนนการและ ผลก าไรของผประกอบการ ราคาคาวสดกอสรางและคาแรงคดเปนราคาในพนทในจงหวดสระบร คาใชจายในการปรบปรงอาคารมมลคาทงสน 314,475.94 บาท (สามแสนหนงหมนสพน-สรอยเจดสบหาบาทเกาสบสสตางค)

60

เอกสำรอำงอง

นภาพร ชโยวรรณ. (2542). “สถำนกำรณผสงอำยไทยในปจจบน” ในเอกสารประกอบการประชมวชาการแห งชาตว าด วยผ ส งอาย ส ว ยส งอาย ด ว ยคณภาพ ไมม เลขหน า .กรมประชาสงเคราะห กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม สมาคมพฤฒวทยา และเวชศาสตรผสงอาย ในวนท 22-24 พฤศจกายน 2542 ณ โรงแรมปรนพาเลส กรงเทพมหานคร

รฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทยฉบบ พ.ศ. 2540. (2540). (ม.ป.ท.) ส ำนกงำนคณะกรรมกำรพฒนำกำรเศรษฐกจและสงคมแหงชำต. (2550). (ม.ป.ท.) ไตรรตน จารทศน และคณะ. (2548). โครงกำรศกษำมำตรฐำนขนต ำส ำหรบทพกอำศยและ

สภำพแวดลอมของผสงอำย . ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) มลนธสาธารณสขแหงชาต (มสช.) และส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) (ม.ป.ท.)

แผนพฒนำผสงอำยแหงชำต ฉบบท 2 (2545-2564). (ม.ป.ป.) (ม.ป.ท.) ตวอยำงทดในกำรจดสงอ ำนวยควำมสะดวกส ำหรบคนพกำร และคนทกวย ฉบบปรบปรง ครงท 2.

ส านกสงเสรมศกยภาพและสทธ. ส านกงานสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต. กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

กฎกระทรวงก ำหนดสงอ ำนวยควำมสะดวกในอำคำรส ำหรบผพกำรหรอทพพลภำพ และคนชรำ พ.ศ. 2548 คมอปฏบตวชำชพสถำปตยกรรม กำรออกแบบสภำพแวดลอมและสงอ ำนวยควำมสะดวกส ำหรบ ทกคนสมำคมสถำปนกสยำมในพระบรมรำชปถมภ พ.ศ. 2552 ประเภทคนพกำร กฎกระทรวง (พ.ศ. 2552) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและพฒนา คณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2550

61

ประวตผเขยน

นายภาณวฒน ปลงกลาง เกดวนองคารท 25 พฤษภาคม 2525 บานเลขท 479 หมท 13 ต าบลจอหอ อ าเภอเมองนครราชสมา จงหวดนครราชสมา จบการศกษาระดบปรญญาตร จากมหาวทยาลยมหาสารคาม คณะสถาปตยกรรมศาสตร ผงเมองและนฤมตรศลป สาขาวชา สถาปตยกรรมศาสตร ปการศกษา พ.ศ.2549 ปจจบน ท างานทส านกงานโยธาธการและผงเมองจงหวดสระบร