2554-2558การสาธารณสขไทย192

ระบบสขภาพของประเทศไทยบทท 6

องคการอนามยโลก (World Health Organization: WHO) ไดใหความหมายของสขภาพไวในธรรมนญขององคการอนามยโลก เมอป ค.ศ. 1948 (พ.ศ.2491) ดงน “สขภาพ หมายถง สภาวะแหงความสมบรณของรางกายและจตใจ รวมทงการด�ารงชวตอยในสงคมไดอยางเปนปกตสข และมไดหมายความเฉพาะเพยงแตการปราศจากโรคและความพการเทานน” พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 (ราชกจจานเบกษา เลม 124 ตอนท 16 ก. ลงวนท 19 มนาคม พ.ศ. 2550) ไดมการก�าหนดนยามของสขภาพไววา “สขภาพ หมายถง ภาวะของมนษยทสมบรณทงทางกาย จต ปญญาและสงคม เชอมโยงกนเปนองครวมอยางสมดล” ทงน องคการอนามยโลกไดขบเคลอนงานดานสขภาพในความหมายทครอบคลมทงดานกาย จต และสงคมมาตงแตตน และมการขบเคลอนอยางกวางขวาง เมอมมตใหมวลสมาชกมงบรรลสขภาพถวนหนาเมอป พ.ศ. 2543 ตงแตครสตทศวรรษ 1970 แลว โดยมการเปดพนทใหกบการมสวนรวมจากทกภาคสวนในสงคม (All for Health) เพอสขภาพของคนทงมวล (Health for All) และเปนทยอมรบวา การอภบาลระบบสขภาพ (Health System Governance) เปนองคประกอบส�าคญ ทท�าหนาทในการก�าหนดทศทางและก�ากบดแลใหระบบสขภาพเคลอนตวไปตามทศทางทก�าหนด

ระบบสขภาพ (Health System) ในพระราชบญญตสขภาพแหงชาต จงมความหมายครอบคลมตงแต สขภาพเฉพาะบคคล สขภาพทด�าเนนนอกตวบคคล กจกรรมตางๆทมวตถประสงคเพอสขภาพ และกจกรรมใดกตามทสงผลตอสขภาพ กลาวไดวาระบบสขภาพอาจนยามจากบทบาทหนาทหรอองคประกอบ รวมไปถงการมกลไกกระบวนการ ความเชอมโยงขององคประกอบตางๆ

ระบบสาธารณสข (Public Health System) ซงเปนสวนหนงของระบบสขภาพ หมายถง การจดการทเกยวของกบการปองกนโรค การรกษาพยาบาล การสงเสรมสขภาพและการฟนฟสมรรถภาพ (สารานกรม

สาธารณสข, 2531) และระบบบรการสาธารณสข มความหมายว าการบรการต างๆ อนเกยวกบการสรางเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรคและปจจย ทคกคามสขภาพ การตรวจวนจฉยและบ�าบดสภาวะความเจบปวย และการฟ นฟสมรรถภาพของบคคล ครอบครวและชมชน

6.1 ระบบสขภาพแหงชาต

6.1.1 องคประกอบของระบบสขภาพแหงชาต

จากธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต

พ.ศ. 2552 ซงเป นธรรมนญวาด วยระบบสขภาพ

แหงชาตฉบบแรกของประเทศไทย ไดเสนอภาพรวมของ

ระบบสขภาพทมองยาวไปถง ป พ.ศ. 2563 และก�าหนด

คณลกษณะทพงประสงคและเปาหมายของระบบสขภาพ

ออกเปน 10 ระบบยอย ดงน

1) ระบบหลกประกนสขภาพและความ

คมครองใหเกดสขภาพ

ตองครอบคลมประชาชนทกคนทอย

บนผนแผนดนไทย โดยไมมการแบงแยกตามฐานะ

ทางเศรษฐกจ สงคม ลกษณะกายภาพ ความพการ เพศ อาย

ถนทอย เชอชาต สญชาต ศาสนา วฒนธรรม ความเชอและ

อดมการณทางการเมอง การสรางหลกประกนและความ

ค มครองดงกลาวใหมการมสวนรวมอยางสมานฉนท

เกอกล เอออาทร จากทกภาคสวนทงหนวยงานของรฐ

ภาคเอกชน ภาควชาการ วชาชพและประชาสงคม

นอกจากนจะตองครอบคลมการจดการ

กบปจจยทงหมดทกระทบตอสขภาพ ทงปจจยสวนบคคล

ปจจยดานระบบบรการสาธารณสข ซงไมจ�ากดเฉพาะ

หลกประกนการเขาถงบรการสาธารณสขเทานน แต

ครอบคลมถงปจจยดานสงแวดลอมและสภาพแวดลอม

ทงทางกายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจและสงคม รวมทง

นโยบายสาธารณะตางๆ

2554-2558การสาธารณสขไทย 193

2) ระบบการสรางเสรมสขภาพ

ตองเปนไปเพอใหเกดสขภาวะอยาง

เปนองครวมทวทงสงคม ม งไปส การลดการเจบปวย

ความพการและการตายทไมสมควรและการลดคาใชจาย

ดานสขภาพตามแนวทาง“สรางน�าซอม” โดยมการด�าเนน

งานในทกระดบอยางครบวงจร ตงแตอยในครรภมารดา

จนถงวาระสดทายของชวต โดยมเปาหมายคอ 1) มการ

พฒนานโยบายสาธารณะทเออตอสขภาพอยางมสวนรวม

และเปนรปธรรม 2) มการพฒนาสงแวดลอมและสภาพ

แวดลอมทเออตอสขภาพอยางหลากหลาย 3) มการสราง

เสรมสขภาพของบคคล ครอบครว ชมชน และสงคม อยาง

สมดลและเชอมโยงกนตามหลกการสรางเสรมสขภาพ

4) มความครอบคลมของชมชนทองถนทมความเขมแขง

ดานสขภาพครอบคลมรอยละ 80 ของต�าบลทวประเทศ

3) ระบบการปองกนและควบคมโรคและ

ปจจยทคกคามสขภาพ

ต องมการพฒนาอย างมมาตรฐาน

ทนตอเหตการณ โดยทรฐเรงสงเสรมและพฒนาระบบ

และกลไกการเฝาระวงของรฐและภาคสวนตางๆ เพอ

การปองกนและควบคมโรคและปจจยทคกคามตอสขภาพ

ทมประสทธภาพ เพอลดการปวย การตาย ความพการ

และขจดปจจยทคกคามสขภาพ โดยมบรณาการระหวาง

หนวยงานของรฐทเกยวของและเชอมโยงกนทกระดบและ

จดใหมการจดท�าแผนยทธศาสตรการปองกนและควบคม

โรคและปจจยทคกคามสขภาพแบบมสวนรวมทเชอมโยง

และประสานสอดคลองกนทงระดบชาต ระดบจงหวด

และระดบทองถน ทงนจะตองค�านงถงการประสาน

เชอมโยงกบสากล และโดยเฉพาะประเทศเพอนบาน

ดวย และจดใหมกลไกท�าหนาทในการพฒนาระบบ

การประเมนผลกระทบตอสขภาพทเกดจากนโยบาย

สาธารณะ โครงการหรอกจกรรมทอาจสงผลกระทบตอ

สขภาพ เพอใหเปนไปตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย และกฎหมายทเกยวของ

4) ระบบการบรการสาธารณสขและการ

ควบคมคณภาพ

ระบบบรการสาธารณสขตองเปนระบบท

มคณภาพ ประสทธผลและประสทธภาพ โดยทงนการจด

ระบบบรการสาธารณสขตองเออตอการมสขภาพดอยาง

ถวนหนา โดยรฐตองมยทธศาสตรในการสงเสรมบรการ

สาธารณสขปฐมภม เพอใหบรการครอบคลมประชากร

อยางทวถงทงในเขตเมองและเขตชนบท และรฐจดให

มกลไกระดบชาตท�าหนาทก�ากบดแลทศทางการพฒนา

ระบบบรการสาธารณสข กลไกทท�าหนาทควบคมก�ากบ

และพฒนาคณภาพบรการสาธารณสข การใชองคความร

ทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเหมาะสม รวมทงกลไก

อนทมความจ�าเปน การจดใหมบรการสาธารณสขทม

คณภาพอยางครอบคลม ลดความเสยงตอการลมละลาย

จากปญหาสขภาพ เพอมงเนนใหประชาชนสามารถเขาถง

บรการสาธารณสขทจ�าเปนไดอยางเทาเทยมกน

5) ระบบการสงเสรม สนบสนน การใชและ

การพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพ การแพทย

แผนไทย การแพทยพนบานและการแพทยทางเลอกอน

ควรอยบนพนฐานหลกการมความสอดคลองกบวถชมชน

วฒนธรรม จารตประเพณ ความเชอและศาสนา และ

น�าไปส การพงตนเองดานสขภาพ โดยใหการสงเสรม

การแพทยทกระบบอยางเทาเทยมกน เพอเสรมสราง

ความเขมแขงของระบบสขภาพ โดยใหประชาชนมสทธ

ในการเลอกใชและเขาถงการแพทยระบบตางๆ อยาง

เทาเทยม เพอการดแลสขภาพของตนเองและครอบครว

มความรเทาทนและไดรบการคมครองในฐานะผบรโภค

โดยมระบบขอมลขาวสารดานสขภาพทถกตอง เปนกลาง

และเขาถงได

6) ระบบการคมครองผบรโภคดานสขภาพต อ ง เป น ไป เพ อ ให ผ บ ร โ ภค ได ร บ

การปกปองและคมครองสทธของผบรโภค โดยมงเนนการสรางกระบวนการเรยนร เพอสรางเสรมศกยภาพของผบรโภค มการใหขอมลขาวสารทเปนจรงและครบถวน เพอใหผบรโภคตดสนใจไดอยางรเทาทน จดใหมกลไกในการเฝาระวง ตดตามและตรวจสอบผลตภณฑสขภาพและบรการในแตละระดบตลอดจนสนบสนนการม สวนรวมของผ บรโภค องคกรผ บรโภคและเครอขาย เพอใหไดรบสนคาและบรการทมมาตรฐาน คณภาพ ปลอดภย เปนธรรม อยางเทาเทยมและทวถง ตลอดจนมระบบการชดเชยเยยวยาทมประสทธภาพและเหมาะสม เมอไดรบความเสยหาย ทงน ตองเปนไปโดยปลอดจากการแทรกแซงจากอ�านาจทางการเมอง ราชการ ธรกจ หรอ

การแทรกแซงอนใด

2554-2558การสาธารณสขไทย194

7) ระบบการสรางและเผยแพรองคความร

ดานสขภาพ

ความรดานสขภาพเปนปจจยพนฐานท

ส�าคญของการพฒนาระบบสขภาพ รฐมหนาทสนบสนน

การสรางความร บนพนฐานการมส วนรวมของภาค

สวนตางๆ และเปดโอกาสใหประชาชนเกดการเรยนร

อยางกวางขวาง ทงนการด�าเนนงานนโยบายสาธารณะ

ตองพฒนามาจากฐานความรทรอบดานเพยงพอ เชอถอได

โดยสามารถเปดเผยทมาของแหลงความรนน ในการสราง

การจดการ การสอสารและการเผยแพรความรดานสขภาพ

ตองค�านงถงประโยชนสาธารณะเปนหลก สอดคลอง

กบปญหาส�าคญของประเทศ เพอม งสรางสงคมแหง

การเรยนร โดยรฐและภาคสวนตางๆ มการลงทนและ

มบทบาทในการสราง การจดการ การสอสารและ

การเผยแพรความรดานสขภาพ เพอใหเกดระบบสขภาพ

ทอยบนพนฐานความรอยางกวางขวางและครอบคลมใน

ทกระดบ

8) ระบบขอมลขาวสารสขภาพ

เพอใหมขอมลทมความถกตองแมนย�าม

ความครอบคลมเพยงพอตอการน�าไปวเคราะหสงเคราะห

วางแผนในการแกไขปญหาดานสขภาพและยงตองสราง

ชองทางการสอสาร เปดโอกาสใหประชาชนเขาถงขอมล

ขาวสารดานสขภาพไดสะดวกรวดเรว ทนตอเหตการณ

9) ระบบการสรางและพฒนาทรพยากร

มนษยดานสาธารณสขหรอระบบก�าลงคนดานสขภาพ

ซงไมไดจ�ากดอย เพยงเจาหนาทของ

รฐและเอกชน เทานนยงรวมไปถงผทมบทบาทในการ

พฒนาการสาธารณสข เชนอาสาสมครสาธารณสข

ผปฏบตงานในองคการเอกชนทไมแสวงหาก�าไร โดยรฐ

มหนาทก�าหนดนโยบาย การวางแผน การผลต การพฒนา

และการกระจายบคลากรสาธารณสขอยางเปนธรรม

เพอตอบสนองความตองการของประเทศ เพอใหบรการ

สาธารณสขแกประชาชนในลกษณะทเปนสหวชาชพ

รวมทงการท�างานเชอมโยงสอดประสานอยางใกลชดกบ

ก�าลงคนดานสขภาพอนๆ ทมบทบาทในระบบสขภาพดวย

อกทงรฐควรสนบสนนใหมการพฒนากลไกระดบพนทเพอ

ท�าหนาทประสานการวางแผนบคลากรดานสาธารณสข

และก�าลงคนดานสขภาพอนๆ เพอใหเกดการกระจายและ

การใชก�าลงคนดานสขภาพในพนทอยางมประสทธภาพ

และเปนธรรม

10. ระบบการเงนการคลงดานสขภาพต องเป นไปเพอให เกดความย งยน

ของระบบสขภาพทพงประสงคตลอดจนการจดการการเงนการคลง เพอสนบสนนการพฒนาสขภาพทง ในเชงมาตรการทางภาษทส งเสรมใหมการดแลผ สงอายในครอบครว การสงเสรมใหสถานประกอบการดแลสขภาพพนกงาน ลกจาง การสงเสรมใหมการสราง สงแวดลอมทเออตอสขภาพ การใชมาตรการทางภาษควบคมการบรโภคยาสบและสรา เปนตน รวมไปถงการจดการทางการเงนการคลงทมประสทธภาพ เพอใหมการจดบรการสาธารณสขทจ�าเปนแกประชาชนอยางทวหนา โดยยดเปาหมาย 4 ประการ (SAFE) คอ 1) มความยงยน (Sustainability) 2) มความเพยงพอ (Adequacy) 3) มความเปนธรรม (Fairness) และ 4) มประสทธภาพ (Efficiency)

องคการอนามยโลก (พ.ศ. 2550) ก�าหนด

วาระบบสขภาพจะตองมเปาหมายวตถประสงคพนฐาน

4 ประการคอ 1) ชวยใหสขภาพของประชาชนดขน

(improved Health) 2) ตอบสนองความคาดหวงของ

ประชาชน (responsiveness) 3) การปกปองประชาชน

จากปญหาคาใชจายทเกดจากความเจบปวย (social and

financial risk protection) และ 4) ความมประสทธภาพ

(improved efficiency) และองคการอนามยโลกได

ก�าหนดกรอบระบบสขภาพ มองคประกอบหลก 6 สวน

หรอ Health system building blocks การพฒนา

ระบบสขภาพของประเทศไทยกไดใชแนวคดขององคการ

อนามยโลกในการพฒนาระบบสขภาพของประเทศ และ

ไดเพมเตมองคประกอบท 7 คอระบบสขภาพชมชน

(Community Health System) อกดวย มดงน

1. ระบบบรการ (Service Delivery)

2. ก�าลงคนดานสขภาพ (Health Workforce)

3. ระบบขอมลขาวสาร (Health Information)

4. เทคโนโลยทางการแพทย

(Medical Products, Vaccines & Technologies)

5. คาใชจายดานสขภาพ

(Health Financing)

2554-2558การสาธารณสขไทย 195

6. ภาวะผน�าและธรรมาภบาล

(Leadership / Governance)

7. ระบบสขภาพชมชน

(Community Health System)

ภาพท 6.1 กรอบแนวคดระบบสขภาพขององคการอนามยโลก

SERVICE DELIVERY

HEALTH WORKFORCE

INFORMATION

MEDICAL PRODUCTS, VACCINES & TECHNOLOGIES

FINANCING

LEADERSHIP / GOVERNANCE

COMMUNITY HEALTH SYSTEM

IMPROVED HEALTH (LEVEL AND EQUITY)

RESPONSIVENESS

SOCIAL AND FINANCIAL RISK PROTECTION

IMPROVED EFFICIENCY

SYSTEM BUILDING BLOCKS

OVERALL GOALS / OUTCOMES

ACCESS

COVERAGE

QUALITY

SAFETY

ทมา: ดดแปลงจาก World Health Organization (WHO)

และไดก�าหนดเปาหมายเพอใหเกดความครอบคลม

ของระบบบรการสขภาพ และพฒนามาตรฐานความ

ปลอดภยเพอน�าไปสผลลพธในภาพรวม คอประชาชนทก

คนมสขภาพด ไดรบการบรการทมความปลอดภยและม

ประสทธภาพ ดวยความเปนธรรม ไดรบการปกปองคมกน

ความเสยงทางสงคมและการเงน ดงภาพท 6.1 และการ

ด�าเนนงานทท�าใหเกดความชดเจนตอระบบสขภาพและ

องคประกอบทส�าคญ การสรางกลไกทจะท�าใหเกดระบบ

สขภาพทมความเขมแขง เปนเหตทมาของการก�าหนด

นยามระบบสขภาพทกวางขวางกวาเดม

6.1.2 จดเปลยนระบบสขภาพไทย

ประเทศไทยมการเปลยนแปลงทส งผล

กระทบตอระบบสขภาพทส�าคญมาก 2 ประการ คอ

1) ผลการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรท

เขาสสงคมผสงอาย โดยมการคาดการณวาในป พ.ศ. 2568

ประเทศไทยจะกาวเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณ จาก

ขอมลพบวาในป พ.ศ. 2556 ประเทศไทยมประชากรอาย

มากกวา 60 ป ผสงอายกลมนมจ�านวน 9.52 ลานคน คดเปน

รอยละ 14.7 ของประชากรทงหมดของประเทศและคาดวา

จะเพมเปนรอยละ 25.1 ในป พ.ศ. 25731 การเปลยนแปลง

โครงสรางประชากรดงกลาว สงผลตอการเปลยนแปลงรป

แบบการจดบรการสขภาพ ภาวะพงพงและความตองการ

บรการดานสขภาพในกลมผสงอายเพมสงขน ท�าใหสงผล

ตอการเตรยมบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขท

มความเฉพาะทางมากขน และภาระรายจายสขภาพของ

ภาครฐทเพมขน อนเนองจากแบบแผนการเจบปวยของ

ผสงอายทปวยดวยโรคเรอรงมากขน เชนโรคหวใจ เบา

หวาน ความดนโลหตสง สมองเสอมและโรคมะเรง ท�าให

รฐตองมภาระงบประมาณในการรกษาพยาบาลผสงอาย

เพมมากขน

1. สถาบนวจยประชากร มหาวทยาลยมหดล,2556

2554-2558การสาธารณสขไทย196

2) การเปลยนแปลงทางภาระโรคจาก

โรคตดเชอไปเปนโรคไมตดต อเรอรง สถานการณ

โรคไมตดตอเรอรงเปนสาเหตการสญเสยปสขภาวะ

(DALYs) ถงรอยละ 74.7 ในป พ.ศ. 2554 แตละปม

ผเสยชวตกวา 300,000 คน พบมากทสดคอโรคหวใจ

และหลอดเลอด รองลงมาคอมะเรง โรคเบาหวาน ม

การประมาณการคาใชจายในการรกษาพยาบาลและ

คาใชจายอนๆทเกดขนจากการเจบปวยมลคา 198,152

ลานบาท คดเปนรอยละ 2.2 ของรายไดประชาชาต2 โดยม

แนวโนมการเพมขนาดของปญหามากขนเรอยๆ ท�าใหเปน

อปสรรคในการพฒนาประเทศและภมภาค ระบบสขภาพ

จงจ�าเปนตองมมาตรการทด เพอสามารถปองกนและ

ควบคมโรค การพฒนางานบรการสขภาพทงเชงรกและ

เชงรบ ในการจดการกบปจจยเสยงรวมของโรคและการขบ

เคลอนงานปองกนควบคมโรคไมตดตออยางเปนรปธรรม

6.1.3 กลไกในระบบสขภาพแหงชาต

1) กลไกระดบชาตการเปลยนแปลงของโลกในศตวรรษ

ท 21 ทเชอมโยงทกประเทศและทกระบบเขาดวยกนท�าใหประเทศตางๆ จ�าเปนตองมการปรบตวเพอรบกบ การเปลยนแปลงดงกล าว ส�าหรบประเทศไทยในชวง 10 ป ทผานมา ถอเปนชวงเวลาทมการเปลยนผานภายในประเทศอยางมากเชนกน การปฏรประบบสขภาพโดยการจดตงกลไกใหมๆ ในระบบสขภาพแหงชาต ทมความเชอมโยงสมพนธกนทงในสวนกระทรวงสาธารณสข องคกรทตงขนตามพระราชบญญต อาท สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ส�านกงานกองทนสนบสนน การสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (สรพ.) ส�านกงานการแพทยฉกเฉนแหงชาต (สพฉ.) ตลอดจนกระทรวงอนๆ ทเกยวของกบสขภาพ ภาคเครอขายทงภาครฐและเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน ดงแสดงในภาพท 6.2

ภาพท 6.2 ความเชอมโยงของกลไกตางๆ ในระบบสขภาพแหงชาต

ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

2. สถาบนวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย กรมการแพทย, 2557

2554-2558การสาธารณสขไทย 197

2) กลไกระดบพนท

ในป พ.ศ. 2555-2556 กระทรวง

สาธารณสขไดมการทบทวนบทบาทภารกจ มงทจะด�าเนน

การจดบรการสขภาพเชงรกในระดบพนท (Regional

Public Health Service Provision) เปนการบรหาร

ในรปของเขตสขภาพ เนองจากการบรหารจดการใน

ระดบจงหวดมขอจ�ากด เพราะขนาดของประชาชน

แตละจงหวดแตกตางกนมากและไมมการประหยด

ตอขนาด (economy of scale) ในบางจงหวดขาด

ความรวดเรวในการตอบสนองตอปญหา (speed)

ตามหลกของเศรษฐศาสตรสาธารณสข และยงเปน

การกระจายอ�านาจออกจากสวนกลางไปยงเขตพนท

อกด วย มการจดท�าแผนการพฒนาระบบบรการ

สขภาพ (Service Plan) โดยม วตถประสงค เพอ

การพฒนาและจดระบบรการทมคณภาพมาตรฐาน

กระทรวงสาธารณสขได พฒนาปรบกระบวนการ

ท�างานเพอเพมประสทธภาพทงบทบาทการใหบรการ

การรกษาพยาบาล การสงเสรมสขภาพ การปองกนและ

ควบคมโรคและการฟนฟ เพอใหเกดความเสมอภาคและ

ลดความเหลอมล�าในสงคม สามารถจดระบบบรการ

ทมคณภาพมาตรฐาน มความเชอมโยงเปนเครอขาย

แทนการขยายโรงพยาบาลเปนแหงๆ โดยใชหลกการ

“เครอขายบรการทไร รอยตอ” ทสามารถเชอมโยง

บรการ ระดบปฐมภม ทตยภมและตตยภม มเครอขาย

บรการสขภาพ 12 เครอขาย มการจดท�าแผนพฒนา

ระบบบรการสขภาพของเครอขาย และเนนการพฒนา

ศกยภาพของสถานบรการสขภาพ เพอใหเกดผลลพธ

การบรการทดขน (service outcome) ลดเวลารอคอย

ลดควในการรบบรการ ขยายความครอบคลมการบรการ

ลดปญหาการสงตอผปวยและเกดผลลพธ (outcome) ตอ

ประชาชนโดยตรง ลดปวย ลดตายในทสด ในเบองตนเนน

สาขาหลก ดงแสดงในภาพท 6.3

ภาพท 6.3 ความเชอมโยงของกลไกระบบสขภาพและระบบบรการสขภาพแบบบรณาการในระดบพนท

การเชอมโยง Service Plan กบ DHS

VISION“ประชาชนเขาถงบรการทไดมาตรฐาน โดยเครอขาย

บรการเชอมโยงไรรอยตอ สามารถบรการเบดเสรจภายในเครอขายบรการประสานชมชน Self Care”

ตตยภม

ทตยภม

ปฐมภมDHS : District Health System

PP 5 กลมวย / ปฐมภม / องครวม

พฒนาศกยภาพ FCT ดานเวชศาสตรครอบครว ทม M&E

พฒนาระบบขอมลเชอมระบบสงตอ

ปรบปรงระบบยามาตรฐานเดยวกน

เพมประสทธภาพแผนการบรหารเงน

พฒนาระบบผจดการสขภาพ

One Hospital Region

1. ห

วใจแ

ละหล

อดเล

อด

2. ม

ะเรง

3. อ

บตเห

ต

4. ท

ารกแ

รกเก

ด

5. จ

ตเวช

และย

าเสพ

ตด

6. ต

าและ

ไต

7. ห

า สา

ขาหล

ก

8. บ

รการ

ปฐมภ

ม ท

ตยภม

ตตย

ภมแล

ะการ

ดแล

ส

ขภาพ

องค

รวม

9. ท

นตกร

รม

10. โ

รคไม

ตดตอ

เรอรง

(N

CD)

11. แ

พทยแ

ผนไท

ย

12. ไ

ต

13. ก

ารปล

กถาย

แ

ละบร

จาคอ

วยวะ

ทมา: นพ.สพรรณ ศรธรรมา เอกสารประกอบการบรรยายแผนพฒนาระบบบรการสขภาพ (Service Plan) (ปรบปรง 1 กรกฏาคม พ.ศ. 2559)

2554-2558การสาธารณสขไทย198

นอกจากนมการสรางกลไกการบรหารจดการระบบ

สขภาพในพนทโดยคณะกรรมการเขตสขภาพและผจดการ

ระดบเขต เปนผบรหารจดการ มอบอ�านาจใหระดบพนท

ด�าเนนการเพอใหเกดการบรหารจดการมประสทธภาพ

ในการด�าเนนงาน มการจดระบบบรการสขภาพ ก�าหนด

ใหจดระบบบรการและการสงตอ โดยก�าหนดเขตพนท

ใหบรการปฐมภม (Primary Care Service) เปนบรการ

ดานแรกและสงตอเมอมขอบงชและจ�าเปนใหกบระบบ

บรการโรงพยาบาล (hospital service) ซงการบรหาร

ในรปคณะกรรมการเขตสขภาพ ในทกปมการจดท�าแผน

การจดระบบบรการสขภาพในพนทเขตสขภาพเสนอ

กระทรวงสาธารณสขเพอพจารณาอนมตงบประมาณ

ในการจดบรการปฐมภม การบรการระดบทตยภมและ

ตตยภม การแพทยเฉพาะทาง การฟนฟสภาพ และการจด

บรการตามแผนระบบบรการสขภาพ (Service Plan) 13

สาขาหลก โดยเนนการสรางประสทธภาพการจดบรการ

ทงเชงเทคนคบรการ ผานผใหบรการ โดยเนนผลลพธ

ของการบรการสงสดและการจดสรรทรพยากร (คน เงน

ของ) ทเหมาะสมใหเกดความเปนธรรมและมประสทธภาพ

การปรบระบบการท�างาน ดงภาคเอกชนเขามารวมด�าเนน

การในลกษณะงานบางอยางทเอกชนด�าเนนการ ในบรการ

ทเปนสวนสนบสนนบรการทางการแพทย

6.1.4 หนวยงานทด�าเนนงานดานสขภาพ

ส�าหรบประเทศไทยในชวง 10 ป

ทผ านมา ถอเปนชวงเวลาทมการเปลยนผานและม

การเปลยนแปลงทงภายในประเทศและระหวางประเทศ

เปนอยางมาก ไมวาจะเปนดานการเมอง เศรษฐกจ และ

สงคม การปฏรประบบราชการทมงสความมประสทธภาพ

และการพฒนาประเทศเพอใหสามารถแขงขนในภมภาค

และประชาคมโลก การปฏรประบบสขภาพโดยการจดตง

กลไกใหมๆ

1. กระทรวงสาธารณสขและโครงสราง

การบรหารงาน

ก ร ะ ท ร ว ง ส า ธ า ร ณ ส ข เ ป น

หนงในกลไกทส�าคญในการอภบาลระบบสขภาพม

การปฏรปโครงสรางหลายครง การเปลยนแปลงครง

หลงสด ในป พ.ศ. 2545 ท�าใหกระทรวงสาธารณสขม

หนวยงานเทยบเทากรมอยในสงกด 9 กรม และหนวย

งานในก�ากบอกจ�านวนหนง ตอมาเพอใหสอดคลองและ

ทนตอสถานการณการเปลยนแปลงแบบพลวตในระบบ

สขภาพโลก การเขาส ประชาคมอาเซยน การอพยพ

ยายถนของแรงงานขามชาตและผตดตาม ปญหาความ

เจบปวยและภาวะภยคกคามทางดานสขภาพ ตลอดจน

การเกดโรคอบตใหมท เกดขน มการแพรระบาดทง

โรคซารส โรคไขหวดนก โรคอโบลา โรคเมอรส ท�าให

กระทรวงสาธารณสขไดมการทบทวนบทบาทภารกจเพอ

รองรบตอสถานการณการเปลยนแปลงทเกดขน โดยใน

เดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2553 ส�านกงานคณะกรรมการ

พฒนาระบบราชการ (กพร.) ไดประสานหนวยราชการ

ตางๆ ใหท�าการทบทวนบทบาทภารกจจดท�าแผน

ยทธศาสตรการพฒนาหนวยงาน โดยใหพจารณาปรบ

บทบาทภารกจใหสอดคลองกบบรบทตางๆ ทเปลยนแปลง

ตลอดจนสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหง

ชาตฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) และการเตรยมตว

กาวสประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) รวม

ถงทศทางการปฏรปประเทศไทย เพอพฒนาขอเสนอ

การปรบบทบาทภารกจกระทรวงสาธารณสข โดย

พจารณาใชระบบเปนตวตง (System approach) เพอ

ชวยใหมองเหนภารกจทควรท�ามากกวาภารกจทด�าเนน

การอยในขณะนนใน 4 ระบบยอย ประกอบดวย 1) ระบบ

บรการสขภาพ 2) ระบบสรางเสรมสขภาพ 3) ระบบ

ควบคมปองกนโรค 4) ระบบคมครองผบรโภค ไดมขอ

สรปขอเสนอการก�าหนดบทบาทกระทรวงสาธารณสขใน

ฐานะ National Health Authority ใน 11 บทบาทดงน

1. การก�าหนดนโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพ

ของประเทศ

2. การสรางและจดการความร ดานสขภาพและ

การสอสารประชาสมพนธ

3. การประเมนนโยบายและเทคโนโลยดานสขภาพ

4. การก�าหนดและรบรองมาตรฐานบรการตางๆ

5. การพฒนากลไกการเฝาระวงโรคและภยสขภาพ

การตอบโตภาวะฉกเฉน

6. การพฒนากลไกดานกฎหมายเพอเปนเครองมอ

พฒนาและดแลสขภาพประชาชน

7. การพฒนางานสขภาพโลกและความรวมมอ

ระหวางประเทศ

2554-2558การสาธารณสขไทย 199

8. การก�ากบดแล ตดตามและประเมนผลของภาครฐ

ทองถนและเอกชน

9. ใหขอคดเหนตอระบบการเงนการคลงดานสขภาพ

ของประเทศ

10. การพฒนาระบบขอมลขาวสารใหเปนระบบ

เดยว มคณภาพ ใชงานได

11. ก�าหนดนโยบายก�าลงคนดานสขภาพ

1) โครงสรางการบรหารงาน

กระทร ว งส า ธ า รณส ข แบ ง ก า รบร ห า ร

ราชการของกระทรวงสาธารณสขเป น 2 ส วนคอ

การบรหารราชการสวนกลาง และการบรหารราชการ

สวนภมภาค

(1) การบรหารราชการสวนกลาง (ภาพท 6.4)

ม 10 สวนราชการ ประกอบดวย (1) ส�านกงานรฐมนตร

(2) ส�านกงานปลดกระทรวง และ (3) กลมภารกจ ทงน ม

การแบงภารกจของกระทรวงสาธารณสข ออกเปน 3 กลม

ภารกจ (Cluster) รวม 8 กรม ดงน

กล มภารกจด านพฒนาการแพทย ม

ภารกจเกยวกบการพฒนาดานการบ�าบดรกษาและฟนฟ

สมรรถภาพ โดยการศกษา วจย พฒนาและถายทอด

องคความร และเทคโนโลยการบ�าบดรกษาและฟ นฟ

สมรรถภาพ ตลอดจนการจดระบบความร และสราง

มาตรฐานการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก เพอ

น�าไปใชในระบบบรการสขภาพซงจะสงผลใหประชาชนม

สขภาพแขงแรงสมบรณทงทางรางกายและจตใจ ประกอบ

ดวย 3 กรม คอ กรมการแพทย กรมพฒนาการแพทยแผน

ไทยและการแพทยทางเลอก และกรมสขภาพจต

กลมภารกจดานพฒนาการสาธารณสข ม

ภารกจเกยวกบการพฒนาวชาการดานสงเสรมสขภาพ

การควบคมและปองกนโรค โดยการศกษา วจย พฒนา

และถายทอดองคความรและเทคโนโลยการสงเสรมสข

ภาพ การควบคมโรค เพอน�าไปใชในระบบบรการสขภาพ

ซงจะสงผลใหประชาชนมสขภาพแขงแรงสมบรณทง

รางกายและจตใจ ประกอบดวย 2 กรม คอ กรมควบคม

โรค และกรมอนามย

กล มภารกจดานสนบสนนงานบรการ

สขภาพ มภารกจเกยวกบการสนบสนนการด�าเนนงาน

ของหนวยบรการสขภาพ โดยพฒนาระบบและกลไกท

เออตอการจดบรการสขภาพระบบสขภาพของประชาชน

และการคมครองผบรโภคดานบรการสขภาพ และดาน

ผลตภณฑสขภาพ เพอใหประชาชนสามารถดแลตนเอง

และไดรบบรการจากหนวยบรการทมคณภาพและได

มาตรฐาน ประกอบดวย 3 กรม คอ กรมสนบสนน

บรการสขภาพ กรมวทยาศาสตรการแพทย และส�านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา

โดยมส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

เปนหนวยงานหลกของกระทรวงสาธารณสขทมภารกจ

เกยวกบการพฒนานโยบายและแผนดานสขภาพบรหาร

จดการดานแผนงาน คน และงบประมาณ ก�ากบดแล

ประสานงานสาธารณสขในพนท พฒนาระบบการเงน

การคลงดานสขภาพ ผลตและพฒนาก�าลงคนดานสขภาพ

พฒนากฎหมายดานสขภาพ และพฒนางานสาธารณสข

ระหวางประเทศ

หนวยงานในก�ากบของรฐ ทมรฐมนตร

วาการกระทรวงสาธารณสขเปนผ ก�ากบดแล โดยม

บทบาทเปนประธานคณะกรรมการและมปลดกระทรวง

สาธารณสขเปนกรรมการโดยต�าแหนง ม 3 หนวยงาน

คอ สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ส�านกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) และสถาบน

การแพทยฉกเฉนแหงชาต (สพฉ.)

รฐวสาหกจ ม 1 แหง คอ องคการเภสชกรรม

องคการมหาชน ม 2 แหง คอสถาบน

รบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการมหาชน) และ

สถานบรการสขภาพ 1 แหง ไดแก โรงพยาบาลบานแพว

จงหวดสมทรสาคร

2554-2558การสาธารณสขไทย200

ภาพท 6.4 โครงสรางการบรหารงานของกระทรวงสาธารณสขในปจจบน

กระทรวงสาธารณสข

หนวยงานในก�ากบ :

- สถาบนวจยระบบสาธารณสข

- ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

- สถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต

ส�านกรฐมนตร

ส�านกงานปลด

กระทรวงสาธารณสข

กลมภารกจดานพฒนา

การแพทย

กลมภารกจดานพฒนา

การสาธารณสข

กลมภารกจดานสนบสนน

งานบร การสาธารณสข

คณะกรรมการ

เขตบรการสขภาพ

ส�านกงาน

เขตบรการสขภาพ

สวนภมภาค

- สสจ. / สสอ.

- รพศ. / รพท. / รพช.

- รพ.สต.

กรมการแพทย

กรมสขภาพจต

กรมพฒนาการแพทย

แผนไทยและการแพทย

ทางเลอก

กรมอนามย

กรมควบคมโรค

กรมสนบสนนบรการสขภาพ

กรมวทยาศาสตรการแพทย

ส�านกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา

องค การมหาชน :

- โรงพยาบาลบานแพว

- สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล

ร ฐว สาหกจ :

- องค การเภสชกรรม

หนวยงานเครอขายทไมอยในก�ากบ :

- ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต ขนกบส�านกนายกรฐมนตร

- ส�านกงานสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

2554-2558การสาธารณสขไทย 201

(2) การบรหารราชการสวนภมภาค

หนวยงานภายในสวนภมภาค ไดแก

ส�านกงานสาธารณสขจงหวด โรงพยาบาลในสงกด

กระทรวงสาธารณสข ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอ และ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

การบรหารราชการสวนภมภาค

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดเปนหนวยงานทมสายบงคบ

บญชาขนกบผวาราชการจงหวด จงเปนหนวยงานรวม

รบผดชอบแกไขปญหาสขภาพอนามยของประชาชน

ในระดบพนท ในฐานะคณะผบรหารของจงหวด แตอย

ภายใตการสนบสนนดานวชาการและงบประมาณจาก

กระทรวงสาธารณสขและหนวยงานในสงกดของกระทรวง

สาธารณสข

ภาพท 6.5 โครงสรางการบรหารราชการสาธารณสขในสวนภมภาค

2554-2558การสาธารณสขไทย202

2) การทบทวนภารกจและปรบปรง

โครงสราง กระทรวงสาธารณสข

ตามอ�านาจหนาทส วนราชการของ

กระทรวงสาธารณสข ตามพระราชบญญตปรบปรง

กระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 ประกาศ ณ วนท 2

ตลาคม พ.ศ. 2545 ซงมผลบงคบใชตงแตวนถดจาก

วนประกาศ ในราชกจจานเบกษา โดยในสวนของกระทรวง

สาธารณสข มดงน

(1) มาตรา 42 กระทรวงสาธารณสข

มอ�านาจหนาท เกยวกบสร างเสรมสขภาพอนามย

การปองกนควบคม และรกษาโรคภย การฟนฟสมรรถภาพ

ของประชาชน และราชการอนตามทกฎหมายก�าหนด

ใหเปนอ�านาจหนาทของกระทรวงสาธารณสขหรอ

สวนราชการทสงกดกระทรวงสาธารณสข และก�าหนด

วสยทศนเปนองคกรหลกในการพฒนาระบบสขภาพทม

คณภาพ ประสทธภาพ และเสมอภาคโดยการมสวนรวม

ของประชาชน ชมชน และทกภาคสวน เพอสรางสงคม

ทมจตส�านกดานสขภาพ ใหคนไทยทกคนมสขภาพด

สเปาหมายสงคมอยเยนเปนสข ตามแนวปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง

(2) ภารกจหลกของกระทรวงสาธารณสข

ประกอบดวย

1. ก�าหนดเปาหมายและยทธศาสตร

ดานสขภาพของประเทศและระหวางประเทศใหสอดคลอง

กบการเปลยนแปลงทเกดขน

2. พฒนาระบบบรการสขภาพแบบ

องครวมทมประสทธภาพ เสมอภาค ทงในภาวะปกตและ

ภาวะฉกเฉน โดยเนนชดสทธประโยชนขนพนฐาน บรการ

เฉพาะทางและระบบบรการแพทยฉกเฉน การสรางระบบ

เฝาระวง ปองกน ควบคมโรคและภยทางสขภาพ

3. สงเสรมทกภาคสวนของสงคม

ในการมสวนรวมสรางจตส�านกทางสขภาพ สรางเสรมสข

ภาพ พฒนาศกยภาพดานพฤตกรรมสขภาพ

4. พฒนาระบบและกลไกการ

บรหารจดการด านสขภาพให มคณภาพมาตรฐาน

ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

5. ก�าหนดนโยบายทศทางการวจย

และการบรหารจดการองคความรดานสขภาพ

ในช วง ป พ.ศ. 2552 ได มการ

ทบทวนบทบาทและโครงสรางหนวยงานกระทรวง

สาธารณสข มการพจารณาท ง ในส วนส�านกงาน

ปลดกระทรวงสาธารณสขและหนวยงานทกกรมให

ส�านกการพยาบาลซงอย ภายใตสงกดกรมการแพทย

และส�านกพฒนาระบบบรการสขภาพซงอยภายใตสงกด

กรมสนบสนนบรการสขภาพ ซงตอมาเปลยนชอมาเปน

ส�านกบรหารการสาธารณสข ใหมาอยภายใตส�านกงาน

ปลดกระทรวงสาธารณสขและจดท�าขอเสนอการปรบ

แกไขกฎกระทรวงสาธารณสขการแบงสวนราชการ

ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2552

ตอมาในชวงป พ.ศ. 2553 จนถง

ปจจบนมความพยายามทจะปรบโครงสรางใหเหมาะ

สมกบการเปลยนแปลงในบรบทตางๆ เพอใหกระทรวง

สาธารณสขมการพฒนาระบบบรการสขภาพเพอตอบ

สนองตอความตองการของประชาชนใหมากทสดทงใน

สวนกลาง สวนภมภาคและถนทรกนดารเพอคณภาพชวต

ทดและลดความเหลอมล�า กระทรวงสาธารณสขไดจดท�า

แผนพฒนาระบบบรการสขภาพ (Service Plan) ซงเปน

แผนพฒนาระบบบรการสขภาพ 5 ป (พ.ศ. 2555 - 2559)

เพอก�าหนดทศทางการพฒนาระบบบรการสขภาพในสวน

ภมภาคทงบรการระดบปฐมภม (Primary Care) ระดบ

ทตยภม (Secondary Care) และบรการระดบตตยภม

(Tertiary Care) ใหสอดประสานกนทงดานโครงสราง

บคลากรและคณภาพบรการ เพอใหสถานบรการสขภาพ

ระดบตางๆสามารถจดบรการสขภาพทมคณภาพ เกด

การใชทรพยากรทมอยอยางจ�ากด ไดอยางมประสทธภาพ

ตลอดจนเปนระบบบรการสขภาพทมศกยภาพ รองรบ

ปญหาทางการแพทยและสาธารณสขทมความซบซอน

ในระดบพนทได มการจด “ขนาดโรงพยาบาลเพอรบ

ผปวยสงตอ (Referral Hospital Cascade)” จดเปน 3

ประเภทดงน

1. กล มโรงพยาบาลรบผ ปวยสงตอ

ระดบตน (Fist-level Referral Hospital) ไดแก

- โรงพยาบาลชมชนขนาดใหญ (F1)

- โรงพยาบาลชมชนขนาดกลาง (F2)

- โรงพยาบาลชมชนขนาดเลก (F3)

2554-2558การสาธารณสขไทย 203

2. กล มโรงพยาบาลรบผ ปวยสงตอ

ระดบกลาง (Mid-level Referral Hospital) ไดแก

- โรงพยาบาลทวไปขนาดเลก (M1)

- โรงพยาบาลชมชนแมขาย (M2)

3. กล มโรงพยาบาลรบผ ปวยสงตอ

ระดบสง (High-level Referral Hospital) ไดแก

- โรงพยาบาลทวไปขนาดใหญ

(Standard-level Referral Hospital) (ระดบ S)

- โรงพยาบาลศนย (ระดบ A)

ทงนเครอขายบรการปฐมภมไดแบง

ระดบการพฒนาออกเปน 3 ระดบ ตามระดบของการ

พฒนา ไดแก ระดบ P1-P3 ดงแสดงในภาพท 6.6

ภาพท 6.6 เครอขายบรการระดบตางๆ ในจงหวด

เครอขายบรการระดบจงหวด

(Provincial Health Service Network)

Level

รพศ.

รพท.

รพท.ขนาดเลก

รพช.แมขาย

เครอขายบรการทตยภม

เครอขายบรการปฐมภม P1-P3

F1-F3

M2

M1

S

A

กระทรวงสาธารณสขไดปรบการจดบรการดาน

สขภาพในรปเครอขายบรการทม งพฒนาระบบบรการ

ทกระดบ เชอมโยงกนเปนเครอขาย โดยใชหลกการ

“เครอขายบรการทไรรอยตอ” (Seamless Health

Service Net-work) ออกเปน 12 เขต เพอใหประชาชน

เขาถงบรการสขภาพทมคณภาพและมาตรฐานและม

การบรหารจดการทมประสทธภาพ โดยองคประกอบ

การบรหารจดการเขตสขภาพ ประกอบดวยการท�างาน

4 องคประกอบ ทมความคลายคลงกบการท�างานของ

ระบบสขภาพของประเทศ คอ 1) กลไกในการบรหารเขต

สขภาพ 2) กลไกในการจดบรการ 3) กลไกในการจายเงน

เพอบรการ 4) กลไกในการตรวจสอบก�ากบดแล

2554-2558การสาธารณสขไทย204

6.1.5 ก�าลงคนของกระทรวงสาธารณสข

กระทรวงสาธารณสขมหน วยงาน

บรการในสงกดทตงอยทงในสวนกลางและในสวนภมภาค

ระดบจงหวด อ�าเภอ ต�าบล หมบานเปนจ�านวนมาก

โดยหนวยบรการจะแบงตามการจดระดบหนวยบรการ

ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข จ�านวนทงหมด

11,035 แหง และผลการส�ารวจก�าลงคนทใหบรการ

สขภาพ ใน พ.ศ. 2552 พบวา กระทรวงสาธารณสข

มก�าลงคนทใหบรการอย 21 สายงาน โดยมสดสวน

ภาระงานดแลผปวยนอก และ ผปวยใน อยทรอยละ

68.1 และ 75.3 ตามล�าดบ ในขณะทหนวยงานภาค

รฐนอกกระทรวงสาธารณสข มสดส วนของอตรา

ก�าลงอย ร อยละ 14.52 โดยมสดสวนภาระงานดแล

ผปวยนอก และ ผปวยใน เพยงรอยละ 9.3 และ 5.8

ตามล�าดบ ส�าหรบหนวยงานภาคเอกชนมสดสวนของ

อตราก�าลงอยทรอยละ 10.59 แตมสดสวนภาระงานดแล

ผปวยนอกและผปวยใน อยทรอยละ 22.6 และ 18.9

ตามล�าดบ ซงจะเหนไดวาหากพจารณาในแงมมของ

การใชก�าลงคน บรการภาครฐกระทรวงสาธารณสข

ยงคงขาดแคลนก�าลงคนมากกว าภาครฐอน ด วย

ภาระงานในสวนของกระทรวงสาธารณสขมปรมาณท

เพมขนอยางต อเนอง และเมอวเคราะหภาระงาน

ในป พ.ศ. 2557 จากขอมลในพนททใหบรการทง 12

เขตสขภาพ พบวาภาระงานมปรมาณเพมขนในการให

บรการแผนกผปวยนอกและผปวยในของหนวยบรการ

ในสงกดส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ทง 12 เขต

สขภาพ มปรมาณงานทตองใหบรการทงผปวยนอกและ

ผปวยในเปนจ�านวนมากท�าใหกระทรวงสาธารณสขตอง

ประสบปญหาการขาดแคลนอตราก�าลง อนเปนผลจาก

นโยบายการจ�ากดขนาดก�าลงคนภาครฐ สงผลใหกระทรวง

สาธารณสขตองจางบคลากรเพมเตมเปนลกจางชวคราว

โดยใชเงนบ�ารงของหนวยบรการเพอปฏบตหนาทใน

การใหบรการประชาชนตามภาระงานทเพมขน จาก

นโยบายรฐบาลทตองการใหประชาชนทกกล มเขาถง

ระบบบรการสขภาพไดอยางทวถงและเทาเทยม การ

จางบคลากรโดยเฉพาะบคลากรสายวชาชพเปนลกจาง

ชวคราวซงขาดความมนคงในงาน ท�าใหกระทรวง

สาธารณสขประสบปญหาการสญเสยบคลากรเพมมากขน

นอกจากนในแตละป กระทรวงสาธารณสขยงมอตรา

การสญเสยบคลากร ทงในกรณเกษยณอาย ลาออก โอน

ยายและตายอกเปนจ�านวนมาก ดงขอมลในภาพท 6.7

ตารางท 6.1

ภาพท 6.7 การบรรจและการสญเสยของแพทยส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ป พ.ศ. 2543 - 2557

%

%

%

%

%

%

%

%%%

%

จ�านว

น

ทมา: ส�านกบรหารการผลตแพทยเพมเพอชาวชนบท (สบพช), พ.ศ. 2558

2554-2558การสาธารณสขไทย 205

ตารางท 6.1 อตราการสญเสยบคลากร ในปงบประมาณ 2557 เฉพาะสายงานหลก

ล�าดบ ต�าแหนง เกษยณอาย ตาย ลาออก โอน รวม

1 นายแพทย 86 2 731 37 856

2 ทนตแพทย 14 2 251 21 288

3 เภสชกร 9 4 42 6 61

4 พยาบาลวชาชพ 243 54 602 57 956

5 นกเทคนคการแพทย 3 1 10 1 15

6 นวก.สาธารณสข 119 20 169 38 346

รวมทงหมด 2,522 คน

ทมา: กลมบรหารงานบคคล ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข, พ.ศ. 2557

กระทรวงสาธารณสข ได ด� า เน นการศ กษา

ความตองการก�าลงคนโดยยดภาระงานจากการใช

บรการสขภาพของประชาชน และการใหบรการตาม

Service plan เปนตวตง (Need-based approach)

เพอน�าไปสการก�าหนดกรอบอตราก�าลง ทจะเปนกรอบ

การจางงาน และวางแผนการผลตและพฒนาก�าลงคนใน

อนาคตเพอใหมการแกไขปญหาก�าลงคน ปญหาคอมการ

จ�ากดจ�านวนขาราชการ หลงการมระบบหลกประกน

สขภาพถวนหนา (UHC) ปรมาณการใชบรการสงขน

บรการผปวยนอก (OPD) ประมาณ 120 -150 ลานครง/

ป (เฉพาะกระทรวงสาธารณสข) นโยบายจ�ากดจ�านวนของ

ราชการ ท�าใหไมมต�าแหนงขาราชการ โรงพยาบาลตอง

จางบคลากรเปนลกจางชวคราว ซงไมมแรงจงใจในการ

ปฏบตงานท�าใหขาดแคลนบคลากรโดยเฉพาะพยาบาล

ในประเดนความตองการดานก�าลงคน ในป พ.ศ.

2553 กระทรวงสาธารณสขไดท�าการศกษาความตองการ

ก�าลงคน ในระหวาง ป พ.ศ. 2555 - 2560 พบวา มความ

ตองการอตราก�าลงเพมใหม จ�านวน 76,769 อตรา และได

เสนอคณะรฐมนตร เพอขออนมตก�าหนดอตราขาราชการ

เพมใหม ซงตอมาส�านกงาน ก.พ. ไดรวมวเคราะห

ความตองการและความจ�าเปนของกระทรวงสาธารณสข

พบวากระทรวงสาธารณสขมความขาดแคลนก�าลงคน

และอตราต�าแหนง โดยมขอสรปรวมกนวา จะเสนอ

แนวทางการแกปญหาการขาดแคลนอตราต�าแหนงเปน

ระยะสนและระยะยาวซงในระยะสนจะเปนการใหอตรา

ต�าแหนงเพมใหมเพอลกจางชวคราว 21 สายงานทจางไว

ตงแตป พ.ศ. 2547 - 2555 กอน ซงมจ�านวนรวมทงสน

30,188 คน ทจางไวรองรบภาระงานทเพมขนตงแตป

พ.ศ. 2546 ถง ป พ.ศ. 2555 (หลงจากการด�าเนนโครงการ

หลกประกนสขภาพถวนหนา) และก�าหนดมาตรการ

การพฒนารปแบบการจางงานแบบใหมรองรบการเพม

ของก�าลงคนตามภาระงานทจะเพมในอนาคต ซงคณะ

รฐมนตรไดมมต เมอวนท 11 ธนวาคม พ.ศ. 2555

เหนชอบขอเสนอการจดอตราก�าลงและการบรหารจดการ

ในภารกจบรการดานสขภาพของกระทรวงสาธารณสข

ตามมต คปร. ใหจดสรรอตราขาราชการเพมใหมให

แกส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ปงบประมาณ

2556 – 2558 จ�านวน 22,641 อตรา คดเปนรอยละ

75 ของลกจางชวคราวทจางไว โดยใหมการจดสรรอตรา

เพมใหม ปละ7,547 อตรา และใหด�าเนนการพฒนาระบบ

การจางงานในรปแบบอน ซงกระทรวงฯไดด�าเนนการ

จางงานในรปแบบพนกงานกระทรวงสาธารณสข (พกส.)

ส�าหรบบคลากรวชาชพลกจางชวคราว ทเหลอ

การจดสรรต�าแหน งข าราชการท ได รบ เพ อ

จดสรร ใหกบสายวชาชพตางๆ การด�าเนนการจะเนน

การกระจายต�าแหนงรายวชาชพใหกบเขตบรการสขภาพ

เพอใหเกดการกระจายทเหมาะสม และค�านงถงสดสวน

การไดรบการบรรจเปนขาราชการใหเหมาะสมในแตละ

พนท และใหเขตบรการสขภาพจดสรรต�าแหนงใหกบ

จงหวดและหนวยบรการตาง ๆ โดยมงเนนใหมการวาง

ต�าแหนงขาราชการเพอใหเกดการกระจายเพอรองรบ

การบรการทเหมาะสม ซงไดก�าหนดหลกเกณฑและ

แนวทางการกระจายอตราก�าลง ดงน

2554-2558การสาธารณสขไทย206

1. ใหตรวจสอบขอมลจ�านวนอตราก�าลงทมอย

จรงของหนวยบรการสขภาพแตละแหง

2. จดสรรและกระจายก�าลงคนตามแบบฟอรม

ทก�าหนดโดยพจารณาตามภาระงานและความขาดแคลน

ก�าลงคนของสถานบรการสขภาพ ดงน

2.1 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล และ

โรงพยาบาลชมชน

2.2 โรงพยาบาลทวไปในถนทรกนดาร

2.3 โรงพยาบาลชมชนเปดใหม

2.4 โรงพยาบาลทขาดสภาพคลอง

2.5 โรงพยาบาลทวไปทมภาระงานหนก

2.6 หนวยงานทมภารกจพเศษ เชน การ

บรการเกยวกบสขภาพเดก การเยยวยาผไดรบผลกระทบ

ตางๆ รวมถงเรองยาเสพตด

3. การกระจายต�าแหนงเจาพนกงานสาธารณสข

(เวชกจฉกเฉน) ใหกระจายตามภาระงาน เวชกจฉกเฉน

4. การกระจายต�าแหนงแพทยแผนไทย ให

กระจายไปในสถานอนามยเฉลมพระเกยรตฯ เปนล�าดบแรก

5. ใหตรวจสอบคณสมบตของบคคลในบาง

สายงานทไดรบการจดสรร

ขอมล ณ วนท 3 พฤศจกายน พ.ศ. 2557

กระทรวงสาธารณสข มบคลากร รวม 408,527 คน เปน

ขาราชการ ลกจางประจ�าและพนกงานของรฐ 240,565

คน ทเหลอ 167,962 คน มฐานะเปนพนกงานกระทรวง

สาธารณสข และลกจางชวคราว (ภาพท 6.8) และใน

ภาพรวมเมอจ�าแนกก�าลงคนของกระทรวงสาธารณสข

ตามสวนราชการระดบกรมดงตารางท 6.2 พบวาโดย

รอยละ 89.12 อย ในสงกดส�านกงานปลดกระทรวง

สาธารณสข เนองจากมหนวยบรการสาธารณสขทตองรบ

ภาระการใหบรการสขภาพมากทสด และมความจ�าเปน

ตองรองรบภารกจทงดานนโยบาย และการปฏบตการใน

หนวยบรการสขภาพทวประเทศตงแตระดบต�าบล อ�าเภอ

และจงหวด ทงบรการดานการรกษาพยาบาล การปองกน

ควบคมโรค การสรางเสรมสขภาพ และการฟนฟสภาพ

รวมทงการสงตอการรกษาพยาบาล

ภาพท 6.8 แผนภาพโครงสรางและอตราก�าลง กระทรวงสาธารณสข ป พ.ศ. 2557

ทมา: กลมบรหารงานบคคล ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข, พ.ศ. 2557

565

240

962

. 1

. 96

. 8

. . 1.

. . .

. . 111.

. . .

. . .

. . .

. . .

. . .

. 2

. 687

. 1

. . .

565

240

962

. 1

. 96

. 8

. . 1.

. . . . . 111. . . .

. . . . . .

. . . . . . . 2

. 687.

1

. . .

1135

2554-2558การสาธารณสขไทย 207

ตารางท 6.2 ก�าลงคนของกระทรวงสาธารณสข ประเภทตางๆ จ�าแนกตามโครงสรางกรมวชาการ

ล�าดบ

ท

สวนราชการ

(ระดบกรม)

รวม ขาราชการ

(ต�าแหนง)

ลกจางประจ�า

(อตรา)

พนกงาน

ราชการ

(อตรา)

พนกงาน

กสธ.

(อตรา)

ลกจางชวคราว

(อตรา)

เงนงบ

ประมาณ

เงนนอก

งบประมาณ

1 ส�านกงานรฐมนตร 34 26 7 1 - - -

2 ส�านกงานปลดกระทรวงฯ 364,088 181,008 22,691 6,679 115,868 - 37,842

3 กรมการแพทย 21,489 9,275 1,848 707 9,659 - -

4 กรมควบคมโรค 6,824 3,173 1,838 883 930 - -

5 กรมพฒนาการแพทย

แผนไทยฯ

263 189 2 35 37 - -

6 กรมวทยาศาสตร

การแพทย

2,162 1,021 184 111 664 - 182

7 กรมสนบสนนบรการ

สขภาพ

1,191 896 209 86 - - -

8 กรมสขภาพจต 7,442 3,392 1,161 687 2,076 - 126

9 กรมอนามย 4,355 2,149 1,135 493 578 - -

10 ส�านกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา

679 622 43 14 - - -

รวม 408,527 201,751 29,118 9,696 129,812 - 38,150

ทมา: กลมบรหารงานบคคล ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข, พ.ศ. 2557 (ขอมล ณ วนท 1 พฤศจกายน พ.ศ. 2557)

การวางแผนการผลตและพฒนาก�าลงคน

การแกปญหาก�าลงคนอยางบรณาการในระยะยาว

กระทรวงสาธารณสขไดจดท�าแผนยทธศาสตรก�าลงคน

ดานสขภาพของกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2556 - 2559

ขน เพอเปนกรอบก�าหนดทศทางการบรหารจดการก�าลง

คนดานสขภาพทมประสทธภาพและสอดคลองนโยบาย

และทศทางของกระทรวงสาธารณสขตอไป และเพอใหม

หลกประกนวากระทรวงสาธารณสขจะมอตราก�าลงทเพยง

พอตอการใหบรการสขภาพทไดมาตรฐานและมคณภาพ

แกประชาชน และมคาใชจายดานก�าลงคนอยางเหมาะสม

รวมทงเพอเพมประสทธภาพในการบรหารอตราก�าลงคน

จงไดก�าหนดใหม ยทธศาสตรการวางแผนผลตและพฒนา

ก�าลงคน ใหมปรมาณและทกษะเพยงพอ สอดคลองกบ

ความตองการของประเทศ

การผลตก�าลงคนดานสขภาพในปจจบน มการ

ด�าเนนการทงในสถาบนการศกษา สงกดสถาบนพระบรม

ราชชนก กระทรวงสาธารณสข ซงมวตถประสงคหลก

คอผลตตามความตองการของกระทรวงสาธารณสขและ

ผลตในมหาวทยาลยสงกดกระทรวงศกษาธการ และภาค

เอกชน ปจจบนสถาบนตางๆ มก�าลงการผลต ดงตารางท

6.3

2554-2558การสาธารณสขไทย208

ตารางท 6.3 ก�าลงการผลตบคลากรดานสาธารณสขในประเทศไทย

ล�าดบ หลกสตร จ�านวนผลต คน/ป (56 - 60) รวม 5 ป

(คน)สถาบนใน กสธ นอก กสธ

1 แพทย 1,466 1,186-1,190 14,108

2 ทนตแพทย 843 4,216

3 เภสชกร 2,015 10,078

4 พยาบาลศาสตรบณฑต 3,600 5,860 46,295

5 นกเทคนคการแพทย 1,365 6,825

6 นกกายภาพบ�าบด 800-1,000 4,565

7 นกรงสการแพทย 120 600

8 นกจตวทยาคลนก 100 500

9 นกเวชศาสตรการสอความหมาย 40 200

10 นกเทคโนโลยหวใจและทรวงอก 30 150

11 นกกายอปกรณ 20 100

12 นกกจกรรมบ�าบด 30 150

13 สาธารณสขศาสตรบณฑต/วทยาศาสตรบณฑต(สาธารณสขชมชน) 400 5,000 27,000

14 สาธารณสขศาสตรบณฑต(ทนตสาธารณสข) 300 - 1,500

15 แพทยแผนไทยบณฑต 350 998 6,740

16 สาธารณสขศาสตรบณฑต สาขาเวชระเบยน 50 - 250

17 ประกาศนยบตรวชาชพชนสงสาธารณสขศาสตร(เทคนคเภสชกรรม) 300 - 1,500

18 ประกาศนยบตรวชาชพชนสงเวชกจฉกเฉน 200 1,000

19 เวชกจฉกเฉน ปรญญาตร 80 400

20 ประกาศนยบตรวชาชพชนสงเวชระเบยน 120 600

21 ประกาศนยบตรวชาชพชนสงโสตทศนศกษาทางการแพทย 50 300

รวม 127,077

ทมา: กลมบรหารงานบคคล ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

อตราการผลตก�าลงคนดานสาธารณสขสาขาตางๆ

เพมขนอยางตอเนองตลอดระยะเวลา 10 ปทผานมา และม

แนวโนมจะเพมมากขนตามศกยภาพการผลต ซงกระทรวง

สาธารณสข เปนทงผ ผลตและผใชรายใหญ ทจ�าเปน

ตองมการวางแผนสรรหาก�าลงคนเหลานอยางเหมาะสม

ดงนนการว เคราะหภาระงานและการจดท�ากรอบ

อตราก�าลง ดงทกลาวมาแลว จงเปนจดตงตนส�าคญ ใน

การคาดประมาณความตองการก�าลงคนในอนาคต และ

น�าไปสการวางแผนการจางงาน และการสะทอนกลบ

ขอมล (feedback) ความตองการจากผใช (demand

side) ไปยงฝายผลต (supply side) และมความรวมมอ

ระหวางผใชกบผผลตอยางใกลชด

2554-2558การสาธารณสขไทย 209

จากปญหาแพทยไม เพยงพอตอระบบบรการ

สาธารณสขของประเทศ กระทรวงสาธารณสข ไดรวมมอ

กบกลมสถาบนแพทยศาสตรแหงประเทศไทย (กสพท.)

และกระทรวงศกษาธการ ด�าเนนงานผลตแพทยภาย

ใต โครงการผลตแพทยเพอชาวชนบทตามมตคณะ

รฐมนตร ตงแตป พ.ศ. 2537 มมตเหนชอบใหกระทรวง

สาธารณสข รวมมอกบทบวงมหาวทยาลยจดท�าโครงการ

รวมผลตแพทยเพมเพอชาวชนบท (The Collaborative

Project to Increase Production of Rural Doctor

- CPIRD) เพอแกปญหาความขาดแคลนและปญหาดาน

การกระจายตวของแพทยตอประชากรตามพนทตางๆ

ของประเทศมลกษณะทแตกตางกน ในแตละภมภาค

เปนความรวมมอระหวางกลมสถาบนแพทยศาสตรแหง

ประเทศไทย (กสพท.) ซงประกอบดวยสถาบนผลตแพทย

19 สถาบน ไดประชมรวมกบส�านกบรหารการผลตแพทย

เพมเพอชาวชนบท (สบพช.) กระทรวงสาธารณสข และ

ตอมาเมอวนท 4 ตลาคม พ.ศ. 2548 คณะรฐมนตรมมต

อนมตโครงการกระจายแพทยหนงอ�าเภอหนงทน (One

District One Doctor) และใหเสนอโครงการผลตแพทย

เพม พ.ศ. 2556 -2560 ภายใตความรวมมอของกระทรวง

ศกษาธการและกระทรวงสาธารณสข ซงเปนโครงการทจะ

ชวยด�าเนนการเพมการผลตแพทยของประเทศไดในระดบ

หนง อนเปนการแกปญหาการขาดแคลนแพทยและเพม

จ�านวนแพทยตอประชากรเพอใหไดอตราสวนของแพทย

ตอประชากรตามมาตรฐาน ดงภาพท 6.9

ภาพท 6.9 เปรยบเทยบสดสวนของจ�านวนแพทยทกระบบกบจ�านวนแพทยในโครงการ CPIRD /ODOD ของ

กระทรวงสาธารณสข ทจบการศกษา ป 2554 - 2556 และคาดวาจะจบการศกษา ป 2557 - 2566

ทมา: ส�านกบรหารการผลตแพทยเพมเพอชาวชนบท (สบพช.), พ.ศ. 2558

2554-2558การสาธารณสขไทย210

ตารางท 6.4 ภาพรวมเปาหมายการรบนกศกษาแพทยเพมในประเทศไทย ป พ.ศ. 2556 - 2560

โครงการ 2556 2557 2558 2559 2560 รวม

แผนการรบปกต 956 956 956 956 956 4,780

ผลตแพทยเพม (กระทรวงศกษาธการ) 230 894 914 966 1,034 4,038

ผลตแพทยชนบทเพม (กสธ.) 510 1,116 1,116 1,128 1,131 5,001

รวม 1,676 2,966 2,966 3,050 3,121 13,819

ทมา: ส�านกบรหารการผลตแพทยเพมเพอชาวชนบท (สบพช.), พ.ศ. 2558

จากการว เคราะห ภาระงานและจดท�ากรอบ

อตราก�าลง เปรยบเทยบกบก�าลงคนรองรบทมและ

การสญเสยก�าลงคน สามารถน�ามาก�าหนดแผนการสรรหา

และจางงาน เพอแกปญหาการขาดแคลนก�าลงคนใน

ระยะสน 5 ป ได อยางไรกตามแผนการผลตในสวนของ

กระทรวงสาธารณสข อาจมการทบทวนลดการผลตใน

บางสายงาน ในป พ.ศ. 2559 เปนตนไป และบางสายงาน

ทมความจ�าเปน แตมการผลตไดนอย อาจตองวางแผนรวม

กบสถาบนการศกษาในการจดสรรทนการศกษาเพอผกพน

ใหเขาท�างานใชทนเปนพนกงานกระทรวงสาธารณสข หรอ

ขาราชการ แลวแตกรณ

สวนการวางแผนพฒนาบคลากรนน มเปาหมาย

เพอเพมสมรรถนะ และขดความสามารถของก�าลงคน ทก

สายงานใหสามารถท�างานไดอยางมคณภาพ ตอบสนอง

การพฒนาระบบบรการตาม Service plan ทง 13 สาขา

โดยมการส�ารวจความตองการการพฒนาจากพนท โดย

ผานกลไกการบรหารจดการก�าลงคนในแตละเขต และ

ส�ารวจหลกสตรการฝกอบรม เพมพนทกษะ เพอเตรยม

ความพรอมรองรบความตองการการพฒนา และสนบสนน

การวางแผนพฒนาก�าลงคนระดบเขตตอไป

ภาพท 6.10 ขอมลทวไปและแพทยเฉพาะทางทกระบบ ภาพรวมทงประเทศ

48,116

18,966

29,150

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

แพทยทงหมด แพทยทวไป แพทยเฉพาะทาง

สดสวนแพทยทวไป: แพทยเฉพาะทาง 1:(1.54)

ทมา: ส�านกบรหารการผลตแพทยเพมเพอชาวชนบท (สบพช.), 2558

2554-2558การสาธารณสขไทย 211

ตารางท 6.5 ภาพรวมแพทยในสงกดกระทรวงสาธารณสขทงประเทศ

เขตสขภาพ แพทยเวชปฏบตทวไป แพทยเฉพาะทาง ผลรวมทงหมด

1 719 744 1,463

2 436 457 893

3 394 306 700

4 466 618 1,084

5 606 768 1,374

6 682 739 1,421

7 537 494 1,031

8 610 451 1,061

9 640 700 1,340

10 503 421 924

11 538 542 1,080

12 629 550 1,179

รวม 6,760 6,790 13,550

ทมา: ส�านกบรหารการผลตแพทยเพมเพอชาวชนบท (สบพช.), 2558

6.1.6 งบประมาณของกระทรวงสาธารณสข

1) ดานสาธารณสข

โครงสรางงบประมาณ ปงบประมาณ

2557 - 2558 ยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณ

รายจายประจ�าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 แผนงาน

การพฒนาสาธารณสขและแผนงานพฒนาระบบประกน

สขภาพอย ภายใตยทธศาสตรการศกษา สาธารณสข

คณธรรม จรยธรรมและคณภาพชวต โดยมสาระส�าคญ

ของยทธศาสตรการพฒนาดานสาธารณสขใหประชาชน

ไดรบบรการสขภาพทางการแพทยและสาธารณสขทม

คณภาพอยางทวถง พฒนาระบบประกนสขภาพใหได

มาตรฐาน เทาเทยมกนทกระบบ ดแลผสงอาย เดก สตร

คนพการและผดอยโอกาส และยกระดบคณภาพชวตของ

ประชาชนตลอดทกชวงวยใหดขน สามารถเขาถงบรการ

ทางสงคมอยางทวถงและเทาเทยม โดยมแผนงานดงน

(1) แผนงานการพฒนาสาธารณสข

จ�านวน 53,276.3 ลานบาท หรอรอยละ 2.07 ของ

งบประมาณรายจายเพอการสาธารณสขทงหมดของ

ประเทศ เพอใหประชาชนไดรบบรการทางการแพทย

และสาธารณสขทมคณภาพมาตรฐานอยางเสมอภาค โดย

ผลตและพฒนาบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข

ใหสอดคลองกบการใหบรการ สนบสนนการปฏบตงาน

เชงรกของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน ในการ

เสรมสรางการปองกนโรค แกไขปญหาสขภาพและพฒนา

สาธารณสขพนฐาน ควบคมก�ากบ และสงเสรมการพฒนา

คณภาพสถานบรการทงภาครฐและภาคเอกชน ใหม

มาตรฐานตามทกฎหมายก�าหนดและยกระดบคณภาพ

บรการส สากล พฒนามาตรฐานคณภาพบรการดาน

จตเวชใหมประสทธภาพ ตลอดจนคมครอง พฒนาและ

ถายทอดองคความรและภมปญญาดานการแพทยแผนไทย

การแพทยทางเลอกและสมนไพร

(2) แผนงานพฒนาระบบประกนสขภาพ

จ�านวน 267,396.1 ลานบาท หรอรอยละ 10.38 ของ

งบประมาณรายจายเพอการสาธารณสขทงหมดของ

ประเทศ เพอใหประชาชนไดรบบรการสขภาพทมคณภาพ

ไดมาตรฐาน อยางทวถงและเทาเทยมกนทกระบบ

2554-2558การสาธารณสขไทย212

ทงระบบประกนสขภาพแหงชาต ระบบประกนสงคม

ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ ลกจางและ

พนกงานของรฐและระบบสวสดการรกษาพยาบาล

พนกงานสวนทองถนและลกจาง พรอมทงยกระดบ

คณภาพชวตเครอขายบรการสขภาพใหสามารถเขาถง

เทคโนโลยททนสมย ตงแตระดบปฐมภม ทตยภม ตตย

ภมและศนยเชยวชาญระดบสง ควบคไปกบการเสรมสราง

สขภาพใหเหมาะสมตามกลมวย สงเสรมการปองกนโรค

เพอลดปจจยเสยงจากโรคเรอรงและโรคมะเรง

จากตารางท 6.6 แสดงใหเหนถงรายจายประจ�า

ปงบประมาณ พ.ศ. 2558 จ�านวน 2,575,000 ลานบาท

ไดก�าหนดเปาหมายน�าไปใชจายตามลกษณะงานการ

สาธารณสข จ�านวน 261,367.5 ลานบาท หรอรอย

ละ 10.2 ของงบประมาณรายจายทงสน เพอเปนคา

ใชจายในการจดบรการสาธารณสข ทงการวางแผน

การบรหาร การด�าเนนงานโรงพยาบาล สถานพยาบาล

ตางๆ การวจยเพอการพฒนาดานการสาธารณสข และ

การใหความร และบรการดานสขภาพอนามย เปนท

นาสงเกตวางบประมาณทกหมวดในปงบประมาณ 2558

เพมสงมากขนกวางบประมาณในป 2557 ยกเวนงานวจย

สาธารณสขซงไดรบงบประมาณในป 2558 ลดลง

ตารางท 6.6 งบประมาณรายจายจ�าแนกตามลกษณะงานดานการสาธารณสข ปงบประมาณ 2557 - 2558

หนวย: ลานบาท

การสาธารณสข ปงบประมาณ 2557 ปงบประมาณ 2558

1.งานโรงพยาบาล 106,413.7 110,879.82

2.งานบรการสาธารณสข 3,625.6 4,071.4

3.งานวจยสาธารณสข 6,607.3 2,486.9

4.งานสาธารณสขอน 136,349.7 143,929.4

รวมการสาธารณสข 252,996.3 261,367.5

งบประมาณรายจายประจ�าป (ทงหมด) 2,525,000 2,575,000

รอยละของงบฯรายจายประจ�าป 10.0 10.2

ทมา: ส�านกงบประมาณ ส�านกนายกรฐมนตร, พ.ศ. 2558

2) งบประมาณของกระทรวงสาธารณสขและหนวยงานในก�ากบ

เมอพจารณาอตราสวนทไดรบจดสรร

ตามกรมตางๆ แลวพบวา ในป พ.ศ. 2555 - 2558

หนวยงานทไดรบงบประมาณมากทสด คอส�านกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต (รวมกองทนหมนเวยนหลก

ประกนสขภาพ) รองลงมาเปน ส�านกงานปลดกระทรวง

สาธารณสข (รวมเงนเดอนขาราชการและลกจางซงเปน

สวนหนงของงบประมาณหลกประกนสขภาพถวนหนา

ดวย) ดงตารางท 6.7

2554-2558การสาธารณสขไทย 213

ตารางท 6.7 งบประมาณรายจายของกระทรวงสาธารณสขปงบประมาณ 2557 จ�าแนกตามหนวยงานและหมวด

รายจาย

หนวยงานงบบคลากร งบด�าเนนงาน งบลงทน งบอดหนน รายจายอนๆ รวม

ไดรบ ไดรบ ไดรบ ไดรบ ไดรบ ไดรบ

สนง.ปลดกระทรวงสาธารณสข 66,0187.588 7,962.433 9,646.993 3,891.043 48.913 87,727.970

กรมการแพทย 3,293.195 874.827 770.438 133.109 79.006 5,150.575

กรมควบคมโรค 1,703.808 1,340.874 159.204 260.804 37.447 3,502.136

กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและ

การแพทยทางเลอก

69.802 104.420 9.660 54.232 21.931 260.046

กรมวทยาศาสตรการแพทย 435.432 462.470 175.306 1.563 35.690 1,110.460

กรมสนบสนนบรการสขภาพ 388.270 476.785 222.531 8.000 16.369 1,111.954

กรมสขภาพจต 1,586.728 788.188 376.430 23.973 13.022 2,788.341

กรมอนามย 1,149.013 576.736 44.276 22.474 39.072 1,831.571

ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา 253.658 457.928 74.351 29.085 815.022

รวมกระทรวงสาธารณสข 75,058.494 13,044.661 11,479.189 4,395.198 320.535 104,298.075

ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต 1,442.185 1,442.185

สถาบนวจยระบบสาธารณสข 94.164 94.164

สถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต 177.541 177.541

สถาบนรบรองคณภาพสถาน

พยาบาล(องคการมหาชน)

78.476 78.476

สถาบนวคซนแหงชาต 63.663 63.663

โรงพยาบาลบานแพว 39.997 39.997

รวมหนวยงานในก�ากบฯ 1,896.026 1,896.026

รวมทงหมด 75,058.494 13,044.661 11,479.189 6,291.224 320.535 106,194.104

ทมา: ฐานขอมล GFMIS (Government Fiscal Management Information System)

หมายเหต: งบประมาณรายจายของกระทรวงสาธารณสขประกอบดวย งบประมาณของหนวยงานในสงกดกระทรวงสาธารณสข

หนวยงานในก�ากบกระทรวงสาธารณสข

2554-2558การสาธารณสขไทย214

6.1.7 ระบบขอมลขาวสารดานสขภาพ

ธรรมนญวาด วยระบบสขภาพแหงชาต

พ.ศ. 2552 ในหมวดท 10 วาดวยการเผยแพรขอมล

ขาวสารดานสขภาพมการก�าหนดเปาหมายวาใหมระบบ

ขอมลขาวสารดานสขภาพทดมเครอขายครอบคลมทง

ประเทศและเชอมโยงกบนานาชาตได โดยใหรฐจดให

มกลไกระดบชาตท�าหนาทก�าหนดทศทางและนโยบาย

การพฒนาระบบขอมลขาวสารดานสขภาพ บรหาร

นโยบาย ตดตามดแลและประเมนผลนโยบายอยาง

ตอเนอง รวมถงการสนบสนนสรางเครอขายองคกร

ขอมลขาวสารสขภาพ นอกจากนยงใหรฐพฒนาระบบ

ขอมลข าวสารดานสขภาพและกลไกการน�าข อมล

ดานสขภาพ ไปสการขบเคลอนนโยบายสาธารณะ และ

การเฝาระวงเพอปองกนและควบคมโรคและปจจยท

คกคามสขภาพ

คณะกรรมการขอมลขาวสารสขภาพแหงชาต

ไดใหค�าจ�ากดความระบบขอมลขาวสารดานสขภาพ

หมายถง ระบบการจดเกบขอมลทเกยวของกบสขภาพ

ทงขอมลในระบบระเบยนรายงาน หรอการส�ารวจท

ครอบคลมประเดน สถานะสขภาพ พฤตกรรมสขภาพ

ปจจยกระทบตอสขภาพ เชน สงแวดลอม สวสดการ

สงคม ทรพยากรสขภาพและบรการสขภาพ รวมทงระบบ

ทเกยวของกบการก�าหนดความตองการขอมล การจดการ

มาตรฐาน การควบคมคณภาพ การวเคราะหสงเคราะห

การสอสารเผยแพรและประชาสมพนธ การใชประโยชน

จากขอมล และกลไกสนบสนนระบบขอมล ไดแก นโยบาย

ทรพยากรบคคล งบประมาณ กฎหมาย ขอตกลง กลไก

ประสานงาน กลไกเชงสถาบน ฯลฯ

ทผ านมาการพฒนาระบบขอมลข าวสารดาน

สขภาพของกระทรวงสาธารณสขมการพฒนามาอยาง

ตอเนอง โดยในระยะชวงกอนแผนพฒนา ฉบบท 4

กระทรวงสาธารณสขมการรวบรวมขอมลรายงานและ

สถตตางๆ ในงานสาธารณสขไวเปนอนมาก พบวา ม

ปญหาการกระจดกระจายของขอมลตามหนวยงานยากตอ

การรวบรวมน�ามาใชและการจดท�าขอมลยงไมถกตอง

สงผลตอคณภาพและความถกตองทเชอถอไดของขอมล

ตอมากระทรวงสาธารณสขไดจดท�าโครงการพฒนา

การวางแผนการบรหารจดการระบบขอมลขาวสาร

สาธารณสข พรอมทงน�าเทคโนโลยสมยใหมเขามาชวย

พฒนาระบบขอมลขาวสาร และขยายขดความสามารถ

โดยใชระบบคอมพวเตอรและสรางโครงขายคอมพวเตอร

(Network Operating System) ทงในสวนกลางและ

ภมภาคทกระดบ รวมทงจดใหมระบบขอมลขาวสารเพอ

การบรหาร (Management Information System) และ

ระบบขอมลเพอสนบสนนการตดสนใจส�าหรบผบรหาร

(Decision Support System)

ตอมาในชวงแผนพฒนาฉบบท 7 - 8 กระทรวง

สาธารณสขไดลดระบบรายงานกจกรรมทไมจ�าเปนลง

โดยสนบสนนระบบขอมลทไดจากการส�ารวจ (Provincial

Health Survey และ National Health Examinations

Survey) และใน ป พ.ศ. 2540 กระทรวงสาธารณสข

ไดเรมรวบรวมขอมลเกยวกบระบบสขภาพทงหมดของ

ประเทศไทยเปนรายงานทก 2 ป เรยกชอวา “รายงาน

การสาธารณสขไทย”

ในชวงแผนพฒนาสขภาพฉบบท 9 - 10 (พ.ศ. 2545

- 2554) ไดมการปฏรประบบขอมลขาวสารสขภาพของ

กระทรวงสาธารณสขโดยก�าหนดแนวทางการพฒนาระบบ

ขอมลขาวสารสาธารณสขแนวใหมเพอการบรหารจดการ

(MIS Reform) ซงเปนการพฒนาระบบขอมลใหเปนฐาน

ขอมลรายบคคลอเลกทรอนกส (Electronic Individual

Cards) เพอใหมโครงสรางเปนมาตรฐานเดยวกนและ

สามารถเชอมโยงกนไดทงระบบ และตอบสนองตอดชนวด

ความส�าเรจตางๆ ไดแก KPI, E-inspection และ MOC

(Ministry Operation Center) และมการพฒนาระบบ

งานส�าหรบแลกเปลยนขอมลอาท รายงานโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล และศนยสขภาพชมชน ระบบฐาน

ขอมลสาธารณสขระดบจงหวด (PROVIS) ระบบตรวจ

สอบสทธส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และ

ตอมาในปงบประมาณ 2554 กระทรวงสาธารณสขได

จดท�าโครงการปฏรประบบขอมลสขภาพภาครฐเพอ

รองรบบรการบตรเดยวรบบรการไดทกทภายในจงหวด

สาระส�าคญของโครงการนเพอพฒนาระบบคลงขอมล

ดานการแพทยและสาธารณสข (Data Center) โดย

การเชอมโยงขอมลสขภาพ สถานบรการทงแตระดบ

ปฐมภม โรงพยาบาลและส�านกงานสาธารณสขจงหวด

2554-2558การสาธารณสขไทย 215

มายงสวนกลางเพอใหหนวยงานระดบปฏบตการ ระดบ

จงหวดและระดบกลางมขอมลดานการแพทยและสขภาพ

ทส�าคญตามโครงสรางมาตรฐานขอมลดานการแพทย

และสขภาพ และขอมลเพอการสงตอ 43 แฟม และ

17 แฟม และผรบบรการสามารถไปรบบรการทสถาน

บรการสาธารณสขใดๆ กไดภายในจงหวดนน โดยมขอมล

ประวตผปวยตอเนอง โดยโครงการนด�าเนนงานน�ารองใน

5 จงหวดเพอเปนตนแบบและมการขยายผลครอบคลม

ทง 76 จงหวดภายในป พ.ศ. 2557

นอกจากนกระทรวงสาธารณสขได จดท�าแผน

ยทธศาสตร การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและ

การสอสาร ป พ.ศ. 2556 - 2565 และไดมการจด

ท�าราง กรอบนโยบายเทคโนโลยสารสนเทศและการ

สอสาร กระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2556 - 2565 โดยม

วตถประสงคเพอเปนแนวทางในการพฒนาและประยกต

ใชเทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสารในการใหบรการ

เพอใหประชาชนทกกลม รวมทงผดอยโอกาส ผพการ

ไดรบบรการสาธารณสขอยางทวถงและเทาเทยมกน โดย

มยทธศาสตร 6 ยทธศาสตรคอ 1) ยทธศาสตรพฒนา

โครงสรางพนฐาน ดานเทคโนโลยสารสนเทศเพอสนบสนน

การพฒนาระบบสขภาพของประเทศ 2) ยทธศาสตรการ

พฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ 3) ยทธศาสตรการ

ประยกตใชเทคโนโลยและการสอสารเพอการบรการ

สขภาพ 4) ยทธศาสตรสรางเสรมนวตกรรมบรการและ

การวจยระบบเครองมอและอปกรณเพอเพมประสทธภาพ

ระบบบรการสขภาพ 5) ยทธศาสตรการพฒนาระบบ

เทคโนโลยสารสนเทศการจดการความรดานการแพทย

และสขภาพส�าหรบประชาชน 6) ยทธศาสตรพฒนา

บคลากรดาน ICT

ในประเดนยทธศาสตรท 2 การพฒนาระบบขอมล

ขาวสารสขภาพ มวตถประสงคเพอใหมการพฒนา

และบรณาการขอมลทเหมาะสมตอบสนองตอผใช ม

การเชอมโยงแลกเปลยนขอมลภายใตมาตรฐานและ

ความปลอดภย สามารถน�าขอมลมาใชใหเกดประโยชน

ในการบรหารจดการและใหบรการสาธารณสขไดอยาง

มประสทธภาพโดยมประชาชนเปนศนยกลาง เปาหมาย

ยทธศาสตรคอ 1) มมาตรฐานขอมล ดานโครงสราง

ของขอมล ดานการจ�าแนกประเภทและรหส ดาน

การเชอมโยงแลกเปลยนขอมล ดานความปลอดภยของ

ขอมล 2) มระบบฐานขอมลสขภาพอเลกทรอนกส ใน

สถานบรการสาธารณสขทครบถวนถกตองและมมาตรฐาน

สามารถน�าไปใชประโยชนได 3) มระบบฐานขอมล

กลางทสามารถแลกเปลยนและใชขอมลรวมกนอยางม

ประสทธภาพ 4) มการประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศ

ทางภมศาสตร (GIS) ผานชองทางตางๆ

2554-2558การสาธารณสขไทย216

6.1.8 ระบบการตดตามประเมนผล

ร ฐบาลก� าหนดให ม ก ารปรบร ปแบบ

การบรหารจดการภาครฐแนวใหม (New Public

Management) เนนการรบผดชอบตอการด�าเนนงาน

และผลลพธทตอบสนองตอความตองการของประชาชน

กระทรวงสาธารณสขไดด�าเนนการพฒนาและปรบ

รปแบบระบบการตดตามประเมนผลเพอใหมความ

เชอมโยงและสอดคลองกบการบรหารจดการภาครฐ

แนวใหม โดยก�าหนดตวชวดหลก (key Performance

Indicator: KPI) ส�าหรบการตดตามประเมนผล จะ

พจารณาผลส�าเรจของการด�าเนนงานตามเปาหมาย

ในภาพรวมระดบนโยบายและยทธศาสตร ทกระทรวง

สาธารณสขรบผดชอบเปนหลกเทานน โดยทงนระบบ

การตดตามประเมนผลตองการก�าหนดวตถประสงคของ

การประเมนผล (Evaluation Objectives) และมการ

ก�าหนดเกณฑการประเมนผลทเปนทยอมรบและมความ

ถกตอง

จากกรอบแนวทาง/เครองมอในการตดตามประเมนผล โดยการบรณาการงานตดตามประเมนผลในภาพรวมของกระทรวงสาธารณสขรวมกบหนวยงานทเกยวของในสงกดกระทรวงสาธารณสข ไดแก หนวยงานระดบกรม ส�านกในสงกดส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขและหนวยงานในก�ากบของกระทรวงสาธารณสข เพอให การตดตามประเมนผลในภาพรวมของกระทรวงสาธารณสข สามารถสะทอนถงผลส�าเรจของการด�าเนนงานตาม เปาหมายในภาพรวมระดบนโยบายและยทธศาสตร มการน�าเทคโนโลยในการบรหารจดการขอมลดาน การตดตามประเมนผล และจดท�ารายงานการตดตามความกาวหนาและผลส�าเรจของการด�าเนนงาน รวมทงปญหาอปสรรคในการด�าเนนงานเพอน�าเสนอขอมลส�าคญตอผบรหารระดบกระทรวงและหนวยงานตดตามประเมนผลระดบชาต เพอใชประโยชนในกระบวนการบรหารยทธศาสตรและประกอบการตดสนใจระดบ

ภาพท 6.11 การเชอมโยงเครอขายของระบบขอมลขาวสารเพอการบรหารงานของกระทรวงสาธารณสข

/

NGO (Provincial Data Bank)

2554-2558การสาธารณสขไทย 217

นโยบายของกระทรวงสาธารณสขและการบรหารจดการ

งบประมาณในภาพรวมระดบประเทศดงภาพท 6.12

สามารถสรประบบตดตามประเมนผลของกระทรวง

สาธารณสขไดเปน 2 ระบบคอ

1) ระดบกระทรวงสาธารณสขโดยส�านกนโยบาย

และยทธศาสตร

2) ระบบตรวจราชการ ส�านกตรวจราชการกระทรวง

สาธารณสข

.

.

.

อง

( )

ระดบเขตตรวจราชการ

ภาพท 6.12 ระบบการตดตามประเมนผลของกระทรวงสาธารณสข

2554-2558การสาธารณสขไทย218

6.2 การปฏรปดานสขภาพ

6.2.1 เหตผลส�าคญทประเทศไทยตองปฏรประบบสขภาพ

การน�าไปส การเปลยนแปลงสขภาวะของผ คนโดยมระบบบรการทพงประสงคตองสรางระบบบรการทมความปลอดภย มคณภาพ มความเปนธรรม ตอบสนองความตองการของประชาชน มความมนคงทางการเงนและมประสทธภาพคอความคมคา ในการจะท�าใหระบบบรการไปสเปาหมายดงกลาวตองมระบบอนๆเปนองคประกอบรวมทส�าคญ คอ ระบบก�าลงคน ระบบขอมล ระบบยา วคซนและเทคโนโลยทางการแพทย ระบบการเงนการคลง การอภบาลระบบ (Governance) ตลอดจนระบบสขภาพชมชน (Community Health System) ทเปนทร จกในกรอบแนวคด Six Building Blocks Plus หรอ 6+1 ในระบบสขภาพ และระบบสขภาพตองเชอมโยงไปถงสงทเรยกวาปจจยก�าหนดสขภาพ (Health Determinants)

แม ระบบสขภาพของไทยทพฒนามายาวนาน หากนบหนงทแผนพฒนาการสาธารณสขแหงชาตฉบบแรกทเกดขนค ขนานกบแผนพฒนาการเศรษฐกจและส งคมแห งชาตฉบบท หน ง ต งแต พ.ศ. 2504 เปนเวลากวาครงศตวรรษ ผลลพธของ การพฒนาท�าใหการสาธารณสขของไทยกาวหนาไปอยางมาก มโครงสรางพนฐานทครอบคลม มการเพม ทงจ�านวนและขดความสามารถของบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข รวมถงการกระจายไปยงสถานบรการทวประเทศ และมผลลพธทท�าใหประชากรในประเทศมสขภาวะทด และยงสามารถรบมอกบภยสขภาพไดดตามสมควร อยางไรกตามยงมปญหาและชองวางส�าคญ ทตองการการพฒนาหรอแมกระทงการปฏรประบบเพอแกไขจดออนทไมสอดคลองกบสถานการณปจจบนและรองรบภาวะคกคามทจะเกดจากการเปลยนแปลงในอนาคต ดงน

1) สภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ และการเมอง

ประเทศไทยกาวเขาสประเทศทมรายไดปานกลางระดบสง (Upper-middle Income Country) ดวยรายไดทเปนผลตภณฑมวลรวมตอหวตอปเทากบ 6,041 เหรยญสหรฐ ในป พ.ศ. 2557 อตราความยากจนลดลงเหลอเพยง รอยละ 10.9 และมคนวางงาน

ต�ากวา รอยละ 1 แตอยางไรกตามการจะกาวไปเปนประเทศ รายไดสง (High Income Country) ประเทศไทยตองรกษาอตราการเตบโตทางเศรษฐกจใหไดรอยละ 4 - 5 ตดตอกนอก 15 ป ซงเปนเรองททาทาย ความไดเปรยบในการแขงขนก�าลงจะหมดไปหากตนทนดานการบรหารจดการรวมถงดานลอจสตคยงสงเกนไป การเมองในประเทศทมความขดแยง แตกแยกสง จนตองเวนวรรคการปกครองระบอบประชาธปไตยตามหลกสากล ท�าใหมปญหาในสายตาประชาคมโลก การทรายงานการคามนษย (Trafficking in Person Report: Tip Report) ลดระดบประเทศลงไปอยทระดบต�าสด (Tier 3) ตงแตปพ.ศ. 2557 - 2558 แลวตอมารฐบาลไดมมาตรการทเขมแขงและก�าหนดนโยบายแกไขปญหา จากรายงานสถานการณการคามนษยประจ�าป 2559 ไดปรบระดบของประเทศไทยเปน Tier 2 ในเดอนมถนายน 2559 ส�าหรบปญหาคอรปชนทยงอยในระดบทนากงวลแมดชนคอรรปชน (Corruption Perception Index: CPI) จะ

ดขนบางเลกนอยในป พ.ศ. 2558

2) สถานการณสขภาพและแนวโน ม

การเปลยนแปลงประเทศไทยอยในระยะเปลยนผานท

ส�าคญคอ1. การเปลยนแปลงโครงสรางประชากร

เขาสสงคมผสงอายเรวกวาทคาดไวโดยในป พ.ศ 2556 มผ สงอาย รอยละ 14.7 ของประชากรทงหมด และในป พ.ศ. 2583 จะมผสงอาย (มากกวาอาย 60 ป ขนไป) ประมาณหนงในสามของประชากร อตราการเจรญพนธเหลอ 1.4 ท�าใหเดกเกดลดลง และยงมปญหาคณภาพทงเรองพฒนาการไมสมวย และระดบสตปญญา (IQ) เฉลยทต�ากวา 100 วยรนตงครรภมอตราและแนวโนมสงขน 1.4

เทาในระยะเวลาเพยง 15 ป

2. การเปลยนแปลงทางระบาดวทยา

ท�าใหรปแบบของภาระโรคเปลยนจากโรคตดเชอไปเปน

โรคไมตดตอเรอรง ซงมแนวโนมเพมขนเกอบ 2 เทาจาก

1,682,281 ราย ในป พ.ศ. 2548 เปน 3,099,685 ราย

ในป พ.ศ. 2555 อกทงยงมปญหาสขภาพจาก อบตเหต

ภยพบตและภยสขภาพ รวมทงโรคจากการประกอบอาชพ

และโรคจากสงแวดลอมสงขน

2554-2558การสาธารณสขไทย 219

3. ผลกระทบจากนโยบายสาธารณะ

ดานอนๆ ทมต อระบบสขภาพ แมว าพรบ.สขภาพ

แหงชาต พ.ศ. 2550 จะใหความส�าคญกบการประเมนผล

กระทบดานสขภาพ (Health Impact Assessment) และ

มกลไกสงเสรมใหการท�านโยบายสาธารณะทกนโยบาย

ตองค�านงถงสขภาพ แตยงไมมน�าหนกมากพอ

4. โลกาภวตน และความรวดเรวของ

การพฒนาเทคโนโลยดานการแพทย สงผลตอพฤตกรรม

สขภาพของประชาชนรวมถงพฤตกรรมการใหบรการ

สขภาพ การขาดการประเมนความค มคาเทคโนโลย

สขภาพ (Health Technology Assessment) อยางเพยง

พอ จะท�าใหประเทศไมสามารถเลอกลงทนใชทรพยากรท

มอยางจ�ากดไดอยางคมคา

3) ระบบบรการและระบบสนบสนนม

ปญหา ไดแก

1. ในการศกษาคาใชจายดานสขภาพ

ของประเทศ ในป พ.ศ.2558 พบวาสดสวนคาใชจายดาน

การสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคมเพยงรอยละ 9

ทเหลอเปนการใชจายส�าหรบการรกษาพยาบาล ทงๆ ท

มแนวคดเรอง “ปองกนดกวารกษา” มานานมาก บรการ

สขภาพในระดบปฐมภมจงมความส�าคญเพยงในระดบ

หลกการหรอนโยบาย แตไมเปนจรงในระดบการปฏบต

และการสนบสนน

2. ระบบบรการสขภาพถอเปน บรการ

ทตองใชบคลากรและมความเปนวชาชพสง (Labor

Intensive and Highly Professional) การจดการ

ก�าลงคนยงไมตอบสนองตอการสรางประสทธภาพของ

ระบบบรการ เกดวกฤตขาดแคลนผน�าและนกวชาการท

มคณภาพระดบสง กระทรวงสาธารณสขมบคลากรกวา

3 แสนคน แตขาดหนวยงานดานทรพยากรบคคลทม

สมรรถนะเพยงพอและไมเปนเอกภาพ

3. แมระบบหลกประกนสขภาพถวน

หนาไดรบการสนบสนนงบประมาณตอหวเพมขนอยาง

ตอเนองราว 3 เทา จากจดเรมตนท 1,202.40 บาท ใน

ปงบประมาณ พ.ศ. 2544 แตระบบการเงนการคลงยง

ไมลงตวในเชงบรหารจดการ จากรายงานของกระทรวง

สาธารณสขมโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข

หลายแหงมปญหาวกฤตทางการเงนและมความคดเหนท

แตกตาง ขดแยง มความเหลอมล�าระหวางกองทนประกน

สขภาพทง 3 ระบบ

4. ระบบการวจยระบบและนโยบาย

สขภาพ แมจะมหนวยงานเฉพาะอยางสถาบนวจย

ระบบสาธารณสขและระบบขอมลขาวสารสขภาพ แม

จะมยทธศาสตรการพฒนาขอมลขาวสารสขภาพ แต

ผลลพธ พบวายงไมสามารถใชประโยชนจากงานวจยและ

ขอมลทมไดอยางเพยงพอในการบรหารงานของรฐและ

การเขาถงของประชาชนในลกษณะประโยชนสาธารณะ

4) โครงสรางและกลไกการอภบาลระบบม

ปญหา ไดแก

1. ผทมบทบาทในระบบสขภาพทงทม

อยเดม แตตางหนวยงานกน และทเกดขนตามกฎหมาย

ในระยะหลง ดวยเจตคตและวธท�างานทแตกตางกน

ท�าใหขาดเอกภาพเนองจากขาดกลไกบรณาการระหวาง

หนวยงานในระดบชาตและทกระดบ ท�าใหไมมประสทธผล

และประสทธภาพในการเอาชนะปญหา ตลอดจนลกลาม

มความขดแยง แบงฝกฝายอยางทปรากฏเปนขาว

ครกโครมเปนระยะๆ

2. ธรรมาภบาลหยอนยาน การแตง

ตงโยกยายทไมไดท�าให คนด คนเกงมโอกาสกาวไปส

ต�าแหนงส�าคญ การจดซอจดจางทถกแทรกแซง แมวา

โดยขอเทจจรงอาจจะนอยกวาในระบบอนแตกเปนปญหา

ทถกสงคมตงค�าถาม ขาดกลไกการเฝาระวง ตรวจสอบ

ถวงดลและทดทานเมอมสงไมถกตอง

3. โครงสรางทใหญโตเทอะทะและม

กฎระเบยบทเปนอปสรรค (bureaucracy) ไมสามารถ

ท�างานใหเกดประสทธผล รวมถงการรวมศนยอ�านาจ

สงการลาชา ไมสอดคลองกบบรบทพนท

5) นโยบายและกฎหมายมปญหา ไดแก

1. นโยบายขาดความตอเนอง เนองจาก

มการเปลยนแปลงผบรหารบอย ประเทศไมมยทธศาสตร

ชาตระยะยาว มเพยงแผนระยะกลาง และสวนมาก

เปนการท�านโยบายตามสถานการณเฉพาะหนาทมผลใน

ทางปฏบตไมมาก ไมไดใชเปนกรอบในการปฏบตอยาง

เครงครด

2554-2558การสาธารณสขไทย220

2. กฎหมายหลายฉบบเก าค อนขาง

ลาสมยไมรองรบสถานการณทเปลยนไปไมสามารถใชเปน

เครองมอทมประสทธผล รวมถงการบงคบใชทหยอนยาน

3. หนวยตรวจสอบของประเทศ คอ ส�านก

การตรวจเงนแผนดน มทศนคตทลาหลง และเปนอปสรรค

ตอการทหนวยงานจะท�างานไดตามหลกเกณฑการบรหาร

จดการพลเมองทด

6) ความเขมแขงของชมชนและการมสวน

รวมของประชาชนมปญหา ไดแก

1. ความรอบร ดานสขภาพ (Health

Literacy) ของประชาชนยงไมเพยงพอในการปองกน

ปจจยเสยง เหนไดจากโรคทเกดจากพฤตกรรมสขภาพ

เพมสงขนอยางรวดเรวเชนภาวะอวนและน�าหนกเกน

เบาหวาน ความดนโลหตสงซงเกดจากการบรโภคอาหาร

ไมถกตองและขาดการออกก�าลงกาย

2. แมมความพยายามในการพฒนา (สราง

ความเขมแขง) และสรางการมสวนรวมของประชาชนและ

องคกรชมชน แตชมชนจ�านวนมากยงพงตนเองไมได

ขอเสนอการปฏรปดานสขภาพ มข อเสนอส�าคญ

สรปไดดงน

1. สมชชาปฏรปแหงชาต

คณะกรรมการปฏรป (ครป. ) และคณะ

กรรมการสมชชาปฏรป (คสป.) มการจดสมชชาปฏรป

ขน 3 ครงจนถงปพ.ศ. 2558 โดยใชกระบวนการคลาย

กบกระบวนการสมชชาสขภาพแหงชาต มขอเสนอออก

มาทงหมด 21 มต

2. สมชชาสขภาพแหงชาตครงท 6 (มถนายน

พ.ศ. 2557)

มมต เหนชอบหลกการแนวทางส� าคญใน

การปฏรป ในการประชมสมชชาสขภาพแหงชาตครงท

6 เมอเดอนมถนายน พ.ศ. 2557 (มการเลอนจากป พ.ศ.

2556 เนองจากเหตการณไมสงบทางการเมองชวงปลายป

พ.ศ. 2556) ใน 5 ระบบส�าคญคอ

(1) ระบบสรางเสรมสขภาพ ปองกนโรคและ

ภยสขภาพ โดยใหมการค�านงถงสขภาพในทกนโยบาย

(Health in all Policy) ใหมการค�านงถงปจจยทางสงคม

ทมผลตอสขภาพ (Social Determinant of Health)

และการท�าการประเมนผลกระทบดานสขภาพ (Health

Impact Assessment) อยางจรงจง

(2) ระบบบรการสขภาพ สนบสนนการจดการ

เบดเสรจในระดบพนท พฒนาระบบสขภาพอ�าเภอ

(District Health System) การจดการเขตบรการสขภาพ

มแผนบรการสขภาพ (Service Plan) การใหบรการระยะ

ยาว (Long term care) ทบทวนนโยบาย ศนยสขภาพ

แหงเอเชย สนบสนนการแพทยแผนไทย และพฒนาระบบ

สนบสนนทจ�าเปนตอการพฒนาระบบบรการ

(3) ระบบก�าลงคน ใหปฎรปโดยดทงระบบทง

การผลต สรรหา การกระจาย ธ�ารงไวและการพฒนา

สมรรถนะ

(4) ระบบการเงนการคลงและการสร าง

หลกประกนสขภาพ ใหมการลงทน การสงเสรมสขภาพ

และปองกนโรคเพม การบรหารจดการหลกประกนสขภาพ

ใหเพมการมสวนรวมมากขน ขยายความครอบคลมทก

กลมเปาหมาย ปรบปรง พรบ.ผประสบภยจากรถ พฒนา

ระบบขอมลขาวสารสขภาพ

(5) ระบบอภบาลและการท�านโยบายสาธารณะ

สรางกลไกบรณาการ เรงการถายโอนสถานบรการปรบ

หนวยบรการเปนองคการมหาชน

3. ขอเสนอการปฏรปของกระทรวงสาธารณสข

(กสธ.) ตอ คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.)

ตงแตป พ.ศ. 2554 กระทรวงสาธารณสขไดม

ความพยายามในการปฏรประบบสขภาพ โดยม สวรส.

เปนหนวยงานหลก ในการจดเวทการแสวงหาขอเสนอ

บทบาทของกระทรวงสาธารณสขในศตวรรษท 21 และ

มการท�ากระบวนการตอมาเปนขอเสนอการปฏรป 4

ระบบ (ระบบบรการ ระบบสงเสรมสขภาพ ระบบปองกน

ควบคมโรคและ ระบบคมครองผบรโภคดานสขภาพ) และ

11 บทบาททพงประสงคในฐานะหนวยงานแหงชาตดาน

สขภาพ (National Health Authority) ตอมาเมอม

การยดอ�านาจการปกครองโดย คสช. ไดมการจดท�า

ขอเสนอในการพฒนาตามแผนททางเดน (Road Map)

ระยะสน กลาง ยาว รวมถงขอเสนอการปฏรป 4 ดานหลก

ไดแก

2554-2558การสาธารณสขไทย 221

(1) การมกลไกนโยบายระดบชาต (National

Health Policy Board) เพอสรางเอกภาพในทางนโยบาย

และบรณาการระหวางหนวยงานทเปนผเลนดานสขภาพ

ทงทอยในกระทรวงตางๆและองคกรทเกดใหมในระบบ

สขภาพ

(2 ) การจดการในรปแบบเขตสขภาพให ม

การกระจายอ�านาจไปเขตโดยการมอบอ�านาจจาก

ปลดกระทรวง เพมประสทธภาพ มการรวมใชทรพยากร

พฒนาศกยภาพใหเพมขนในเขตเพอลดการสงตอ และ

มการสงตอทไรรอยตอ (Seamless Referral System)

(3) การเงนการคลง โดยจดสรรงบประมาณเพอ

สนบสนนนโยบาย ใหมการจดสรรงบประมาณในระดบ

เขตโดยสงเงนไปทสถานบรการตามเดม

(4) ระบบธรรมาภบาล โดยการก�าหนดแนวทาง

จดซอจดจ าง ร วมมอกบองค กรต อต านคอรปชน

การก�าหนดระบบคณธรรมในการแตงตงโยกยาย และ

การจดตงประชาคมสาธารณสขเพอสรางระบบตรวจสอบ

ถวงดล (Watch and Voice)

4. ขอเสนอสภาปฏรปแหงชาต (สปช.) และ สภา

ขบเคลอนการปฏรป (สปท.)

ก อนท สภาปฏรปจะหมดวาระลงไปได มกระบวนการศกษาและจดท�าขอเสนอการปฏรปดานสขภาพ เปนวาระปฏรป 3 วาระและวาระพเศษ 1 วาระคอ

(1) วาระปฏรปท 22: การปฏรประบบบรการสขภาพ

(2) วาระปฏรปท 23: การปฏรปการสงเสรม สขภาพ ปองกน ควบคมโรคและภยคกคามสขภาพ

(3) วาระปฏรปท 24: การปฏรประบบบรหารจดการและการเงนการคลงดานสขภาพ

(4) วาระปฏรปพเศษท 13: แนวทางการปฏรประบบประกนสขภาพ

เมอสภาปฏรปหมดวาระไป รฐบาลไดตงสภา

ขบเคลอนการปฏรปซงไดวางแนวทางการขบเคลอน

การปฏรปเปน 4 ประเดนใหญคอ 1) การปฏรประบบ

บรการสขภาพ 2) การอภบาลระบบสขภาพทงใน

ระดบประเทศและระดบพนท 3) การเงนการคลงดาน

สขภาพ 4) การทบทวนและแกไขกฎหมายทสนบสนน

การขบเคลอนการปฏรป มการตงคณะท�างานรวมกบ

กระทรวงสาธารณสขและหนวยงานทเกยวของเพอ

ท�าแผนปฏบตการตอไป

5. รางรฐธรรมนญ ฉบบป 2559

การปฏรปเปนสาเหตหนงของการท�ารฐประหาร

เมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2557 จงไดมกลไกการ

จดตงสภาปฏรปแหงชาต ซงไดจดท�าขอเสนอวาระปฏรป

3 วาระ และวาระพเศษ 1 วาระ และคณะกรรมการ

ยกรางรฐธรรมนญ ไดบรรจไวในรางรฐธรรมนญ โดย

ฉบบแรก (พ.ศ. 2558) โดยก�าหนดไวในสวนท 2 การ

ปฏรปดานตางๆ ตงแต มาตรา 281 โดยการปฏรปดาน

สาธารณสขถกก�าหนดไวในมาตรา 294 โดยก�าหนด

ไวเปน 5 ขอ คอ 1) ใหความส�าคญกบบรการปฐมภม

การสงเสรมสขภาพและปองกนโรคและภยคกคามสขภาพ

2) การบรหารระบบหลกประกนสขภาพทมประสทธภาพ

3) การควบคมคาใชจายโดยใหประชาชนดแลสขภาพ

ตนเอง 4) พฒนากลไกก�ากบดแลในระบบเศรษฐกจ

แบบตลาดทเปนธรรม 5) การผลตและกระจายแพทยไป

ชนบท ซงรฐธรรมนญนตกไป เนองจากไมผานการออก

เสยงรบรองจากสภานตบญญตแหงชาต ดงนน คณะรกษา

ความสงบแหงชาตจงตงคณะกรรมการรางรฐธรรมนญชด

ใหมและเสนอรางรฐธรรมนญทมการปฏรปอยในหมวด 16

การปฏรปประเทศ ตงแตมาตรา 257 โดยมาตรา 258 ใหม

การปฏรปประเทศดานตางๆ ใหเกดผล เชน ดานการเมอง

ดานบรหารราชการแผนดน ดานกฏหมาย ดานกระบวนการ

ยตธรรม ดานการศกษา ดานเศรษฐกจ และดานอนๆ ซง

รวมถงดานสาธารณสขดวย จากการท�าประชามตวา

จะรบหรอไมรบรางรฐธรรมนญฉบบนในเดอนสงหาคม

พ.ศ. 2559 พบวามประชาชนไทยมาใชสทธจ�านวน 29,740,677 คน คดเปนรอยละของผมสทธ 59.40%

ประชาชนทรบรางจ�านวน 16,820,420 คน (61.31%)

และไมรบรางจ�านวน 10,598,037 คน (38.65%)

2554-2558การสาธารณสขไทย222

6. ความเหนส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สคช.) เสนอตอคณะ

รฐมนตร

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตไดท�าขอเสนอเขาคณะรฐมนตรเดอน

เมษายน พ.ศ. 2557 ในประเดนการปฏรปโดยแบงเปน

สวนทกระทรวงสาธารณสขและหนวยงานทเกยวของ

สามารถด�าเนนการไดเลยและสวนทเปนขอเสนอเพอการ

ปฏรปในระยะตอไป

กล มข อเสนอทท�าได เลย ไดแก 1) จดท�า

มาตรฐานขอมลกลาง และการลดความเหลอมล�าของ

3 กองทนประกนสขภาพ 2) พฒนาสถานบรการทเปน

มาตรฐานความเปนเลศทางแพทย (Excellent Center)

3) การจดการแบบเขตสขภาพ 4) การจดท�าแผน

ก�าลงคนดานสขภาพ 5) การก�าหนดบทบาทผซอผให

บรการใหมความชดเจน 6) การสรางระบบเฝาระวงโรค

ในพนทชายแดนและประเทศเพอนบาน

กลมขอเสนอเพอการปฏรป ไดแก 1) การรวมจาย

(cost sharing) 2) การปรบปรง พ.ร.บ. ผประสบภยจากรถ

3) การถายโอนงานสงเสรมสขภาพปองกนโรค ใหองคกร

ปกครองสวนทองถน (อปท.)

วเคราะหขอเสนอปฏรปทมในปจจบน

ขอเสนอเพอการปฏรปมมาจากหลายภาคสวน แม

จะมกลไกหลกทออกแบบมา ภายใตรฐบาลทมาจาก

คสช.คอสภาปฏรปแหงชาต แตไมสามารถขบเคลอนได

เนองจากผแสดงบทบาททกสวนมพลง มอ�านาจหนาท ม

สวนเกยวของในการขบเคลอนอยางหลากหลายจงไมอาจ

สรปไดวา พมพเขยวการปฏรปทจะใชเปนแนวทางใน

การขบเคลอนจรงเปนอยางไร เพยงแตสามารถศกษาและ

วเคราะหออกเปน 3 กลมใหญดงน

1. ประเดนทมความเหนรวมหรอมขอแตกตางนอย

สรปขอเสนอได ดงน

(1) การมงเนนใหความส�าคญทบรการระดบปฐมภม เพมการลงทนเรองการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

(2) การพฒนาระบบบรการโดยใชพนทเปนฐาน มการบรหารจดการในแตละเขตพนท (เขตสขภาพ) สราง

กลไกพฒนาระบบสขภาพอ�าเภอ (DHS) ใหมความเขมแขง ใชแผนบรการสขภาพ (Service plan) เปนเครองมอในการออกแบบบรการและการจดสรรทรพยากร

(3) เพมมาตรฐาน คณภาพ ความปลอดภย และความคมคาของระบบบรการ

(4) วางแผนก�าลงคนครบวงจร ใหมจ�านวนเพยงพอ กระจายอยางเหมาะสม มสมรรถนะ มระบบแรงจงใจทเปนธรรม

(5) สรางมาตรฐานและระบบขอมลกลาง การลดความเหลอมล�าของ 3 กองทนประกนสขภาพ และความครอบคลมประชากรทกกลมรวมถงผทยงมปญหาสถานะและสทธ

(6) ปรบ พ.ร.บ. ผประสบภยจากรถใหเหมาะสมเปนธรรม และเพอประโยชนของประชาชนสวนรวมใหมากขน

(7) การสร างความรอบร ด านสขภาพของประชาชน ความเขมแขงของชมชนในการดแลสขภาพตนเองและการมสวนรวม

2. ประเดนทมความเหนรวมในหลกการ แตอาจ

แตกตางในรายละเอยด สรปขอเสนอได ดงน

(1) กลไกบรณาการในระดบชาต ทมการเสนอรปแบบโครงสรางทใชกลไกอ�านาจ (Authority) มคณะกรรมการนโยบายสขภาพแหงชาต (National Health Policy Board) หรอกลไกการประสานงานกนในแนวราบ (Networking)

(2) การสรางความพอเพยงและยงยนดาน การเงนการคลงสขภาพเพอสนบสนนนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา ทมคณะท�างานก�าหนดเปาประสงค (Goal) ของระบบการเงนการคลงดานสขภาพเปน 4 ดาน คอ ความยงยน ความเพยงพอ ความเปนธรรมและความมประสทธภาพ (SAFE: Sustainable, Adequate, Fairness, Efficient)

(3) ธรรมาภบาล ทเหนเปาหมายเดยวกนแตวธท�ายงตางกนเชน กลไกประชาคมสาธารณสขในการตรวจสอบถวงดล

(4) รปแบบการกระจายอ�านาจ การกระจาย อ�านาจแบบยกพวงบรการไปเปนเขตสขภาพ หรอการถายโอนสถานบรการไป อปท. หรอการปรบสถานบรการไปเปนองคกรมหาชน

2554-2558การสาธารณสขไทย 223

(5) การแยกบทบาท Regulator - Purchaser

– Provider ออกจากกน

3. ประเดนทยงมความแตกตางกนคอนขางมาก

(1) การจดการการเงนการคลงสขภาพ โดย

เฉพาะประเดนการรวมจาย (cost sharing)

(2) การปรบบทบาทและโครงสรางองคกร รวม

ถงกลไกการท�างานกบหนวยงานดานสขภาพทเกดขน

ตามกฎหมาย

(3) ศนยสขภาพแหงเอเชย (Medical Hub of

Asia) ทยงมความหวงกงวลเรองผลกระทบตอการให

บรการสขภาพของคนไทย

กลไกและกระบวนการปฏรปดานสขภาพ

การจดการเรองการปฏรประบบสขภาพจะตองมกลไกทท�าหนาทอยางนอย 3 ประการคอ (1) ม การท�างานวชาการรวมถงการสรางการมสวนรวมของ ทกภาคสวนโดยการสนบสนนของหนวยงานทมพนธกจ เชน สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) สนบสนนการวจย ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) สนบสนนการจดเวทการมสวนรวมกระทรวงสาธารณสข (กสธ.) เสนอการปรบแกกฎหมาย เพอใหมขอเสนอทเปนรปธรรมมากทสด ซงอาจเปนขอเสนอทางเลอกพรอมขอมลสนบสนน (2) มองคคณะทจะชวาจะก�าหนดทศทางการปฏรปเปนแบบใด และ (3) เมอไดทางเลอกกใหหนวยงานทมหนาทขบเคลอนการปฏรปน�าไปด�าเนนการโดยเฉพาะประเดนทสามารถท�าใหส�าเรจไดในระยะเวลาไมนาน (Quick Win) กระทรวงสาธารณสขไดใหความเหนชอบในการจดตงกลไกดงกลาวขนเพอปฏรประบบสขภาพไปสเปาหมายดานสขภาพทพงประสงคตอไป

6.3 การอภบาลระบบสขภาพ

1) ความหมายของสขภาพ องคการอนามยโลกให

ค�าจ�ากดความเรองสขภาพไวดงน “Health is a state

of complete physical, mental and social well-

being and not merely the absence of disease

or infirmity” ซงแปลความไดวา สขภาพ คอ สขภาวะท

มความสมบรณของรางกาย จตใจ และสงคม ไมเพยงแต

การปราศจากโรคหรอความพการเทานน ค�าจ�ากดความน

เปนทยอมรบโดยทวไปของนานาประเทศ ทแสดงใหเหน

วาเรองสขภาพไมใชเรองของการไมเจบปวยเทานน

ส�าหรบประเทศไทยไดก�าหนดความหมายของ

สขภาพไวใน พ.ร.บ. สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2556 ดงน (1)

“สขภาพ” หมายความวา ภาวะของมนษยทสมบรณทง

ทางกาย ทางจต ทางปญญา และทางสงคม เชอมโยงกน

เปนองครวมอยางสมดล”

ระบบส ขภาพ ในความหมาย เด มซ ง ม ก จะ

หมายถง ระบบทางการแพทยและสาธารณสข เมอม

การปรบขยายความหมายสขภาพตามค�าจ�ากดความของ

องคการอนามยโลก และ พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ.

2550 ระบบสขภาพจงหมายถง “ระบบความสมพนธทง

มวลทเกยวของกบสขภาพ”

2) ความหมายของการอภบาล(2) การอภบาลหรอ

“Governance” มความหมายมาจากทตางๆ กน ไดแก

ความหมายในพจนานกรม การอภบาล หมายถง “การ

ปกครองทเตมไปดวยความเออเฟอเผอแผ ความเอออาทร

ซงกนและกน โดยเลงเหนคณคาและศกดศรแหงความเปน

มนษย เปนการปกครองทมงหวงใหทกคนทงผปกครอง

และผถกปกครองไดรบประโยชนสงสดและมความสข” (3)

นยน ความหมายของค�าวาอภบาลยงผกโยงอยกบการปกครองโดยรฐ มองวารฐเปนผปกครอง ประชาชนเปนผถกปกครอง ค�าจ�ากดความนเปนกรอบแนวดง ซงรฐไทยเปนแบบนมานานกวารอยปแลว เปรยบเทยบคลายกบองกฤษปกครองเมองขน รฐไทยมราชการบรหารสวนกลางเปนใหญ ท�าหนาทปกครองจงหวด และพนทตางๆ ในฐานะคลายเมองขน เรยกวาสวนภมภาค โดยสงผวาราชการจงหวดไปครองเมอง ปจจบนเปลยนแนวคดเปนสงผวาราชการจงหวดไปดแลประชาชน แตการบรหาร

จดการยงเปนแนวดง บนลงลาง คลายๆ เดม

ในระดบสากลมการปรบเปลยนแนวคดเรอง

การอภบาลไปมากมการให ความหมายท เ พม ขน

หลากหลายแต ท เหนว าน าจะเหมาะสมกบบรบท

ประเทศไทยปจจบน ซงมผใหความหมายไววา

การอภบาล หมายถง “ปฎสมพนธกนของ

รฐ องคกรสาธารณะตางๆ ภาคธรกจ ภาคประชาสงคม

เพอรวมกนแกปญหา ความทาทายตางๆ ในสงคม และ

สรางสรรคโอกาสใหมๆ”2

2554-2558การสาธารณสขไทย224

ความหมายนวางอยบนแนวคดทกาวหนามากขน

มนยของความเทาเทยม และการมสวนรวมชดเจนมากขน

เปนฐานความคดของ “การอภบาลระบบโดยเครอขาย”

(governance by network) คอใหความส�าคญกบภาค

รฐ และองคกรทกภาคสวนใหเขามาบรหารจดการสงคม

รวมกน แกไขปญหาสาธารณะ ความทาทายตาง ๆ และ

สรางสรรคโอกาสใหมๆ ใหสงคม ไมไดมองวารฐเปนผ

ปกครอง หรอรฐเปนผดแลบรหารจดการอยางเบดเสรจ

เดดขาดเพยงผเดยวอกตอไป

3) การอภบาลระบบสขภาพ การอภบาลระบบ

สขภาพในทนจงขอสรปวา หมายถง “การบรหาร การ

จดการ การดแล การปฏสมพนธกนระหวางภาครฐ องคกร

สาธารณะตางๆ ภาคธรกจ ภาคประชาสงคม ทมความ

เกยวของกบสขภาพประชาชนในการก�าหนดทศทางระบบ

สขภาพโดยรวม การพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพ

การก�ากบดแล การแกไขปญหาความทาทายตางๆ และ

สรางสรรคโอกาส หรอทางเลอกใหมในการพฒนาระบบ

สขภาพ โดยคาดหวงวาทกๆ คนจะไดรบประโยชนสงสด

และมความสข”

4) หนาทของการอภบาลระบบสขภาพ(4)

หนาทส�าคญของการอภบาลระบบมอยางนอย 6

ประการ คอ (1) การก�าหนดนโยบาย (policy guidance)

(2) การสงเคราะหและการใชความรและการมองภาพรวม

(intelligence and oversight) (3) การประสานงาน

และสรางความรวมมอ (collaboration and coalition

building) (4) การก�ากบดแลใหเปนไปตามกฎระเบยบ

(regulation) (5) การออกแบบระบบ (system design)

(6) การมความรบผดชอบ (accountability)

การอภบาลระบบสขภาพเปนความพยายามของ

รฐบาลทกยคทกสมยทจะท�าใหประชาชน ชมชน และ

สงคมไทย เกดการมสขภาพทด และสงคมเกดสขภาวะ

แตเนองจากสงคมมความซบซอนมากขน มขนาดใหญขน

มความเปนพลวตสง การอภบาลระบบสขภาพแบบเดม

ทเนนไปในลกษณะสงการจากบนลงลางจงมอาจจะตอบ

สนองตอการเปลยนแปลงได ควรมรปแบบการอภบาล

ระบบแบบอนเขามาเสรม กระทรวงสาธารณสขซงเปน

องคกรหลกในการท�าหนาทอภบาลระบบสขภาพ จงม

ความจ�าเปนตองปรบตวใหสอดคลองกบระบบสขภาพ

ใหม โดยการขยายขอบเขตไปใหกวางกวาการท�าหนาท

ในระบบสาธารณสขเดมเทานน โดยการแสวงหารปแบบ

การอภบาลระบบสขภาพแบบใหมๆ มาเปนเครองมอใน

การสรางการมสวนรวมจากภาคตางๆ ใหมากขน

6.3.1 รปแบบของการอภบาลระบบสขภาพ

รปแบบของการอภบาลระบบ อาจจ�าแนก

เปน 3 ประเภท ตาม “ตนแบบอดมคต” (Ideal type)

ดงแสดงในตารางท 6.8 แตในความเปนจรงอาจจะไม

สามารถแบงแยกโดยเดดขาด อาจจะมความทบซอนกน

ของแตละรปแบบได(5)

ตารางท 6.8 ตนแบบอดมคตของการอภบาล 3 รปแบบ(5)

รฐ ตลาด เครอขาย

1.รปแบบของการใชอ�านาจ การบงคบบญชา การแลกเปลยน การสานเสวนา

2. รากฐานของเหตผล ความเปนทางการและ

กระบวนการ

มงเนนผลลพธ มงเนนกระบวนการและสะทอน

ความคด

3. เกณฑวดความส�าเรจ การจดสรรทรพยากรอยางม

ประสทธภาพ

การบรรลเปาหมาอยางม

ประสทธผล

ความยนยอมจากการเจรจาตอรอง

4. เกณฑวดความลมเหลว ความไรประสทธผล ความลาชา ความไรประสทธภาพทาง

เศรษฐศาสตร

การไดถกเถยงโดยไมไดขอสรป

รปแบบคณลกษณะของอดมคต

2554-2558การสาธารณสขไทย 225

จากตารางท 6.8 สามารถสรปลกษณะเดนของการ

อภบาลแตละรปแบบ ไวดงน

1) การอภบาลโดยรฐ (Hierarchical governance

หรอ Governance by Government) เปนรปแบบการ

อภบาลแบบพนฐานมการใชอ�านาจสงการจากผบงคบ

บญชา มระบบและโครงสรางชดเจน มความไววางใจ

ความเขาอกเขาใจ และการเหนคณคากนและกนนอย เกด

นวตกรรมยาก การอภบาลโดยรฐไมไดอยแตในราชการ

เทานน อยในองคกรอะไรกเปนได องคกรธรกจกเปนได

เปนลกษณะการท�างานแบบสงการจากบนลงลาง

2) การอภบาลโดยตลาด เปนการบรหารจดการท

มงเนนใหผรบบรการยนดทจะจายในบรการทตนเองพอใจ

ซงเปนการบรหารจดการแบบธรกจ ท�าใหสามารถเพม

คณภาพและประสทธภาพ ประสทธผล ของงานทท�าได

ในภาครฐกอาจจะมเรองการจายคาตอบแทนตามปรมาณ

งาน (Pay for Performance) และการรวมจายในการรบ

บรการนอกเวลาราชการ เปนตน แตสวนใหญจะเปนการ

บรการสขภาพทจดโดยภาคเอกชน

รฐ ตลาด เครอขาย

5. ขอบเขตเชงพนท พรมแดนประเทศ ระบบทนนยมโลก พยายามปรบขอบเขตแตขนอยกบ

เสนทางในอดต

6. มมมองตอมนษย ชอบอยในระบบและระเบยบท

ชดเจนตายตว

เหนแกผลประโยชนและมง

หวงประโยชนสงสด

ชอบถกเถยงมสวนรวมในกจกรรม

สาธารณะ

7. แนวคดตอยอดจากตนแบบ

อดมการณ

การบรหารจดการภาครฐแนว

ใหม ธรรมาภบาล

อภมหาอภบาล การอภบาล

ของการอภบาล

การอภบาลเครอขายแบบ

ประชาธปไตย

รปแบบคณลกษณะของอดมคต

ตารางท 6.8 ตนแบบอดมคตของการอภบาล 3 รปแบบ(5) (ตอ)

ตารางท 6.9 เปรยบเทยบคณลกษณะเชงกระบวนการอภบาล 3 รปแบบ

การอภบาลโดยรฐ การอภบาลโดยตลาด การอภบาบาลโดยเครอขาย

1. ความคดรเรม ท�าแบบคณพอรด ประชาชน

ไมตอง ฉนท�าใหเธอ

(I will do it for you)

คดเอง ท�าเอง ประชาชนท�าเอง

(Do it yourself)

เรามาคดดวยกน ท�าดวย

กน (Think together Do

together, happy together)

2. การใชอ�านาจในการ

จดการ ฉนทามต หาขอสรป

ทยอมรบรวมกน

ใชกฎ กตกา ระเบยบคมอเปน

หลก มการบงคบ ก�ากบตรวจ

สอบ

เนนบรการผลตภณฑท�าใหผรบ

บรการพงพอใจ กบคาใชจาย

ทใชไป ใชการท�าสญญา และ

ขอตกลง

ปรกษาหารอเพอหาขอสรปท

ยอมรบรวมกน

3. การด�าเนนการส

เปาหมาย

บงคบเสนทางตายตว วกวน

ยดยาวหลายขนตอน

มทางเลอกหลายทาง น�าทกอยางเขามาคด ค�านงถง

การเคารพคณคาทกเรอง

รปแบบคณลกษณะของกระบวนการ

2554-2558การสาธารณสขไทย226

3) การอภบาลโดยเครอขาย (Governance by

network) เนนความเปนหนสวนหรอเจาของรวมกน

(partnership) มความเคารพกน ไววางใจกน (trust)

เขาอกเขาใจกน (empathy) ตองหา “ฉนทมต” รวมกน

คอความไววางใจ และเชอมโยงกนหมด เปนการบรหาร

จดการแบบแนวราบใหเกดการท�างานทมาจากจตส�านก

ขององคกรและผปฏบตงานมากกวาทมาจากการสงการ

6.3.2 การอภบาลระบบสขภาพทดควรเปนอยางไร

การอภบาลระบบสขภาพทดจะตองสามารถ

สนบสนนใหระบบสขภาพมลกษณะทส�าคญอยางนอย 4

ประการ คอ

1) มความเปนธรรม (equity) หมายความ

วา เรองของสขภาพจะตองท�าใหประชาชนไดรบการดแล

อยางเทาเทยมกนไมวาจะรวยหรอจน การไดรบความร

ขอมลขาวสารเพอการดแลตนเองของประชาชนทกคนจะ

มโอกาสเทาเทยมกน

2) มคณภาพ (quality) หมายความวา

การบรการทเกดจากรฐ หรอองคกรตางๆ ในภาคเอกชน

จะตองมคณภาพมาตรฐานตามหลกวชาการ ทงดาน

การรกษา สงเสรม ปองกนโรค และฟนฟสภาพ รวมทง

การสงเสรมใหประชาชนไดอยในสงแวดลอมทด นอกจาก

น คณภาพยงหมายถง คณภาพเชงสงคมทค�านงถงศกดศร

ความเปนมนษยของทกคนรวมถงการมสวนรวมดวย

3) มประสทธภาพ (efficiency) เนองจาก

ทรพยากรมจ�ากด การอภบาลระบบสขภาพจงตอง

สงเสรมใหมการใชทรพยากรอยางคมคา แตไมท�าใหความ

เปนธรรม และความมคณภาพลดนอยไป การใชทรพยากร

บคคลใหเหมาะสมกนกบปญหาสขภาพ การสราง

เครอขายตางๆ เพอรวมบรณาการทรพยากรและงานให

ไปดวยกนเพอใหเกดความส�าเรจจงเปนความคาดหวง

จากการอภบาลระบบสขภาพ อกทงการค�านงถงปจจย

ทางสงคมทก�าหนดสขภาพ (Social Determinants of

Health) กเปนสวนหนงของการเพมประสทธภาพดวย

4) มความรบผดชอบตอสงคม (social

accountability) การรบผดชอบตอสงคม คอ การ

สงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในการด�าเนนการ

ตางๆ เพอใหเกดสมดลในการใชมาตรการ หรอนโยบาย

ตางๆ ในสงคม เชน สทธเสรภาพในการรบรขอมลขาวสาร

ทมผลตอสขภาพ การมสวนรวมใหค�าแนะน�าแกภาครฐ

จากภาคประชาชน มการตรวจสอบแบบโปรงใส

การอภบาลดวยวธการใดวธการหนง อาจจะ

เหมาะสมกบเรองใดเรองหนง เชน การจดการเรองอบตภย

โรคระบาด โรคอบตใหม ถาใชการอภบาลแบบรฐนาจะม

ประสทธภาพมากกวาวธการอน แตถาเปนเรองแกปญหา

เชงสงคมทซบซอนอาจจะตองใชวธการอภบาลแบบ

เครอขาย เปนตน ดงแสดงไวในตารางท 6.10

ตารางท 6.10 เปรยบเทยบการอภบาลระบบสขภาพ 3 รปแบบตอการตอบสนองตอผลลพธทพงประสงค 4 ดาน

รปแบบการอภบาล

ผลลพธทพงประสงค รฐ ตลาด เครอขาย

1. ความเปนธรรม +++ + +++

2.คณภาพ ++ +++ ++

3. ประสทธภาพ

- ส�าคญ / ดวน +++ +++ +

- ส�าคญ / ไมดวน ++ +++ ++

4. ความรบผดชอบตอสงคม ++ ++ +++

2554-2558การสาธารณสขไทย 227

จากตารางท 6.10 มจดประสงคเพยงเพอแสดง

ความคดเหนเบองตนใหพจารณาถงจดเดน จดดอย ของ

การอภบาลแตละรปแบบซงสรปไดวา การอภบาลโดยรฐ

มจดเดนเรองการสรางความเปนธรรมในระบบสขภาพและ

การแกปญหาส�าคญเรงดวนไดอยางมประสทธภาพ แต

อาจดอยในเรองประสทธภาพในเรองทไมเรงดวน

การอภบาลโดยตลาดมจดเดนในดานการสราง

คณภาพและประสทธภาพ แตดอยในเรองความเปนธรรม

การอภบาลโดยเครอขายมจดเดนในเรองการสราง

ความเปนธรรม และความรบผดชอบตอสงคม แตดอย

ประสทธภาพในงานส�าคญทเรงดวน

6.3.3 ววฒนาการของการอภบาลระบบสขภาพ

ในประเทศไทย

1) กอนทจะมกระทรวงสาธารณสข การ

สาธารณสขไทยเนนในการรกษาโรคระบาดโดยการตง

เปนสถานบ�าบดชวคราว จนถงสมยพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอย หว ทรงมพระประสงคจดตง

โรงพยาบาลแหงแรกขนโดยพระราชทานพระนามวา

“โรงศรราชพยาบาล” ใหการรกษาโรคแกราษฎรทวไป

เมอวนท 26 เมษายน พ.ศ. 2431 และทรงตง “กรม

พยาบาล” ขนเมอวนท 20 ธนวาคม พ.ศ. 2431 สงกด

กระทรวงธรรมการ และเปลยนเปน “กรมสาธารณสข”

สงกดกระทรวงมหาดไทยเมอวนท 27 พฤศจกายน พ.ศ.

2461(6) โดยในยคนเนนเรองการรกษาโรคภยไขเจบเปน

หลก จงมโรงพยาบาลเกดขนในจงหวดตางๆ

2) ตอมามการสถาปนากระทรวงสาธารณสข

เพอใหมศนยรวมการบรหารจดการทชดเจนเปนรปธรรม

ในการดแลระบบสขภาพใหกวางขวางมากขนกวาการ

รกษาโรคและใหมการจดการทมประสทธภาพมากยงขน

ขนเมอวนท 10 มนาคม พ.ศ. 2485 ประกอบดวยส�านก

เลขานการรฐมนตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

กรมการแพทย กรมประชาสงเคราะห กรมมหาวทยาลย

แพทยศาสตร,กรมวทยาศาสตรการแพทย กรมสาธารณสข

โดยในยคนนได ขยายผลภารกจงานสาธารณสขให

ครอบคลม ทงดานการรกษาพยาบาล สงเสรมสขภาพ

ปองกนโรค มากขน ซงเปนการอภบาลโดยรฐทงหมด

3) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เรมใชเมอ วนท 1 มกราคม พ.ศ. 2504 มองเหนวา

การท�าใหประชากรมสขภาพอนามยทสมบรณย อม

ท�าใหประสทธภาพในการพฒนาประเทศมากขน จงม

การขยายงานสาธารณสขครอบคลมในเรองสงเสรมสข

ภาพ ปองกนโรค และปจจยทางสงคม เศรษฐกจ ทมผล

ตอคณภาพมากขน การสาธารณสขยคนจงมการเตบโต

อยางรวดเรวไปยงภมภาคครอบคลมถงระดบต�าบล ระบบ

เศรษฐกจขยายตวมากขน

เมอแนวคดการอภบาลระบบสาธารณสข

โดยตลาดเรมเกดขน มคลนกเอกชนและโรงพยาบาล

เอกชนเรมเกดขน ขณะเดยวกน สงคมเรมมความซบซอน

มากขน จงเรมมแนวคดการอภบาลระบบสาธารณสข

โดยเครอขายโดยสมาคมตาง ๆ เชน โครงการวางแผน

ครอบครวทด�าเนนการโดยสมาคม ตงแตวนท 14 เมษายน

พ.ศ. 2513 ซงรฐบาลเรมนโยบาย “วางแผนครอบครว

โดยสมครใจ” ท�าใหประเทศไทยประสบผลส�าเรจใน

การวางแผนครอบครว ภายหลงเหตการณ 14 ตลาคม

พ.ศ. 2516 ประชากรมความตนตวในการขบเคลอนสงคม

มากขน จงมองคกรเอกชนเขามามสวนรวมในการจดการ

สาธารณสขมากขน เมอมมตเรองสขภาพดถวนหนาในป

พ.ศ. 2543 ขององคการอนามยโลก ในการประชมสมชชา

อนามยโลก ณ เมองอลมา อตา ประเทศรสเซย เมอ พ.ศ.

2521 จงกระตนใหเกดระบบอภบาลการสาธารณสขโดย

เครอขายมาจดการมากขน เชน การอบรมผสอขาวสาร

สาธารณสขประจ�าหมบาน (ผสส.) และอาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) การท�างานรวมกนของ

4 กระทรวงหลก (มหาดไทย-สาธารณสข-เกษตร-ศกษา)

เพอแกปญหาสขภาพประชาชนทมผลกระทบจากปจจย

ทางสงคม เชน ความยากจน การขาดความร การเจบปวย

ทปองกนได ซงตอมาพฒนาจากเกณฑ “ความจ�าเปนพน

ฐานขนต�า” (Basic Minimum Needs: BMN) มาเปน

ขอมลความจ�าเปนพนฐาน (จปฐ.) เปนตวชวดใหประชาชน

สามารถพฒนาตนเองใหมคณภาพชวตทด

2554-2558การสาธารณสขไทย228

กระทรวงสาธารณสขเหนความส�าคญของ

การมสวนรวมของทกภาคสวนจงไดจดตงส�านกงานคณะ

กรรมการประสานงานองคกรเอกชนเพอการสาธารณสข

มลฐาน (คปอส.) ในป พ.ศ. 2526 เพอสรางการม

สวนรวมจากภาคประชาสงคมมากขน ท�าให อสม. มลนธ

และองคกรเอกชนดานสขภาพทไมแสวงก�าไร มการพฒนา

มากขน และมาสนบสนนการด�าเนนงานดานสาธารณสข

มากขนตามล�าดบ จงกลาวไดวาพนฐานของการอภบาล

ระบบสาธารณสขโดยเครอขาย ซงตอมาเรยกวา การ

อภบาลระบบสขภาพโดยเครอขาย เรมตนทกระทรวง

สาธารณสขในยค ทมการน�าแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตมาใช4) ยคปจจบนการเปลยนแปลงแนวคดจาก

ระบบสาธารณสข (Public Health System) ไปสแนวคดระบบสขภาพแหงชาต (National Health System) จงท�าใหเกดแนวคดการอภบาลระบบสขภาพโดยเครอขายมากขน เรมตนจากการเกดสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ขนในป พ.ศ. 2535 โดยมการออกแบบใหมลกษณะ “องคกรอสระในก�ากบของกระทรวงสาธารณสข” ตาม พระราชบญญตสถาบนวจยระบบสาธารณสข พ.ศ. 2535 มการบรหารทมความยดหยนและมความตอเนอง ลกษณะ การท�างานเปนลกษณะภาคเครอขาย การด�าเนนงาน สวรส. เปนจดเรมตนใหเกดองคกรในลกษณะนตามมา ไดแก ส�านกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต (สปรส.) ในป พ.ศ. 2543 และตอมาปรบเปนส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) ภายหลงม พ.ร.บ. สขภาพแหงชาต ในป พ.ศ. 2550 ส�านกงานกองทนสนบสนนการ สรางเสรมสขภาพ (สสส.) ในป พ.ศ. 2544 ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ในป พ.ศ. 2545 สถาบนการแพทยฉกเฉน (สพฉ.) ในป 2551 และ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (สรพ.) ในป พ.ศ. 2552

ทงหมดนเปนววฒนาการทมการน�าเอารปแบบการอภบาลแบบเครอขาย เขามาเสรมการอภบาลโดยรฐ โดยหวงวา จะท�าใหเกดความเปนธรรม คณภาพ ประสทธภาพ มนวตกรรมในการอภบาลระบบสขภาพ และมความรบผดชอบตอสงคมมากขน

บทบาทของกระทรวงสาธารณสขและกระทรวงอนทเกยวของกบสขภาพ ยงคงใชรปแบบอภบาลโดย รฐ เปนหลก เปนลกษณะการสงการจากสวนกลาง ลงสภมภาค แมวาจะมความพยายามในการกระจายอ�านาจ

สทองถน แตยงไมสามารถด�าเนนการไดอยางกวางขวางและจรงจง หลงป พ.ศ. 2535 เมอมการน�ารปแบบอภบาลโดยเครอขายมาใชมากขน กระทรวงสาธารณสขจงตอง ท�าหนาทเปนองคกรหลกในการประสานการท�างาน รวมกนอยางสมดลมากขน

รปแบบการอภบาลระบบสขภาพโดยเครอขาย ทเปนทางการอยางชดเจน คอ การท�างานของคณะกรรมการสขภาพแหงชาต ทมส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) ท�าหนาทเปนส�านกงานเลขานการ ตาม พ.ร.บ. สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 ซงมเครองมอตางๆ ไดแก สมชชาสขภาพ ธรรมนญสขภาพ และ การประเมนผลกระทบดานสขภาพ เปนกลไกใหทกภาคสวนมารวมท�างานพฒนาและขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวม กรรมการสขภาพแหงชาตมาจากสามภาคสวน คอ ภาครฐ ภาควชาการ และภาคสงคม รวมกนสานพลงขบเคลอนใหเกดสงคมสขภาวะ

ส วนการอภบาลโดยตลาดนน มการเตบโต ตอเนอง ไดแก มการขยายตวของโรงพยาบาลเอกชน และธรกจสขภาพตาง ๆ ตลอดเวลา นโยบายการเปนศนยกลางการรกษาพยาบาล (Medical Hub) การน�าแนวคดจายคาตอบแทนตามผลงาน (pay for performance) เพอเพมประสทธภาพการท�างานของบคลากร มาใชในระบบบรการสขภาพ เปนรปแบบหนงของการอภบาลโดยตลาดเชนกน

กล าวโดยสรป การอภบาลระบบสขภาพในประเทศไทย มหลายรปแบบผสมผสานกน ในสภาวะทมความสมดลจะมความราบรนผสมกลมกลนกนไป แตเมอไรกตามทไมอยในสภาวะสมดลกอาจเกดความขดแยงไมลง

รอยกนซงตองมการปรบตวกนอยตลอดเวลา

6.3.4 ความพยายามในการน�าการอภบาลแบบ

เครอขายมาใชในภาครฐ

พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550

เปนสวนหนงของการปฏรประบบสขภาพ การด�าเนนการ

ตางๆ ในระบบสขภาพมไดจ�ากดอยเฉพาะเรองการแพทย

และสาธารณสขเทานน แตรวมถงปจจยทางสงคม และ

สงแวดลอมตางๆ ทมผลกระทบตอสขภาพดวย ระบบ

สขภาพแหงชาตไดกลายเปนระบบพหลกษณ มผมสวน

ไดสวนเสย รวมรบผดชอบและขบเคลอนเปนจ�านวนมาก

และหลากหลายเชอมโยงกน

2554-2558การสาธารณสขไทย 229

กระทรวงสาธารณสขเปนกลไกหลกของระบบ

สขภาพแหงชาต ท�าหนาทบรณาการนโยบายยทธศาสตร

งาน และทรพยากรกบหนวยงานองคกรอนๆ แตดวย

ภารกจทมมากตองบรหารจดการ ระบบบรการสาธารณสข

ตงแตระดบชาตถงระดบต�าบลหมบาน ท�าใหไมสามารถ

ใชระบบสงการแบบบนลงลางไดอยางมประสทธภาพ จง

มแนวคดสนบสนนใหเกดระบบสขภาพอ�าเภอ (District

Health System) ตงแต 20 ธนวาคม พ.ศ. 2556 โดย

หวงวาจะใหหนวยงานตางๆ ในพนทระดบอ�าเภอมารวม

กนด�าเนนการในการดแลประชาชนตามกลมวยใหทวถง

และครอบคลมทงงานบรการสขภาพและการแกปญหา

ทางสงคมทเปนปจจยทมอทธพลตอสขภาพ ระบบสขภาพ

อ�าเภอจงเปนรปแบบหนงของการอภบาลระบบโดย

เครอขาย โดยใชพนทเปนฐาน ประชาชนเปนศนยกลาง

มงหวงใหภาคทง 3 สวน คอ รฐ สงคม และวชาชพ

รวมกนท�างานดวยการอภบาลแบบเครอขายใหเปน

รปธรรมได

ในระดบเขตหรอกลมจงหวดมความพยายามจดตง

เครอขายบรการสขภาพขน โดยหวงวาการท�างานแบบ

เครอขาย ระหวางโรงพยาบาลระดบตางๆ จะชวยท�าให

เกดการใชทรพยากรรวมกนอยางมประสทธภาพ และ

ท�าใหประชาชนเขาถงบรการทจ�าเปนไดเหมาะสมขน

เปนการกระจายอ�านาจการจดการดานบรการสขภาพ

ไปยงเขต 12 เขต ของกระทรวงสาธารณสข โดยใชแผน

บรการสาธารณสขระดบเขตทเรยกวา Service Plan เปน

ตวขบเคลอน

ทงรปแบบของเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ และ

เขตบรการสขภาพถอวาเปนการน�าเอาแนวคดการอภบาล

ระบบสขภาพแบบเครอขายมาใช ซงด�าเนนการมาตงแต

ป พ.ศ. 2556 ตองมการพฒนาตอไปอยางตอเนองใหเกด

ผลดตอประชาชน

นอกจากนสมชชาสขภาพแห งชาต คร งท 6 พ.ศ. 2556 ไดมมตท 8 เรอง “การปฏรประบบสขภาพภายใตการปฏรปประเทศไทย” โดยใหน�าหลกการ ทศทางและแนวทางส�าคญ ไปด�าเนนการตามประเดนตอไปน (7)

(1) การปฏรประบบสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรคและการจดการกบภยคกคามสขภาพ

(2) การปฏรประบบบรการสขภาพ(3) การปฏรประบบผลตและพฒนาบคลากรดาน

สขภาพ(4) การปฏรประบบการเงนการคลง และระบบหลก

ประกนสขภาพ(5) การปฏรปการอภบาลระบบสขภาพและการ

พฒนานโยบายสาธารณเพอสขภาพ

ในประเดนท (5) ระบวาใหความส�าคญกบการอภบาลระบบสขภาพโดยเครอขาย (Governance by Network) ตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550, พ.ร.บ.หลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2545 และ พ.ร.บ.อนๆ ทเกยวของโดยเชอมโยงอยางใกลชดกบการอภบาลโดยรฐ (Governance by State) และเชอมกบการอภบาลระบบโดยตลาด (Governance by Market) เชน กลไกและกฎระเบยบทางการคา การลงทน ในทศทางสรางน�าซอมและการมสขภาพดถวนหนา

ภายหลงทมการเปลยนแปลงรฐบาล ในเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2557 คณะกรรมการสขภาพแหงชาต เสนอใหคณะรกษาความสงบแหงชาต เหนชอบประเดนทเกยวของการปฏรปสขภาพระยะเรงดวน และระยะยาว ดงน

(1) การปฏรประบบสขภาพในระยะยาว ใหน�ามตสมชชาสขภาพแหงชาต 6.8 ทกลาวขางตนเสนอตอสภาปฏรปแหงชาต และหนวยงานอน ๆ ทเกยวของพจารณาด�าเนนการตามอ�านาจหนาทตอไป ซงคณะกรรมาธการสาธารณสข ของสภาปฏรปไดน�ามตนไปด�าเนนการอยางจรงจง

(2) ในระยะเรงดวนไดเสนอการจดตงเขตสขภาพเพอประชาชน เพอเปนกลไกขบเคลอนการปฏรประบบสขภาพ และบรณาการกบองคกรตาง ๆ ทกภาคสวนท�างานรวมกนโดยใชพนทเปนฐานเพอใหเกดการอภบาลระบบโดยเครอขาย ระดบเขต ใหกวางขวางขน ครอบคลมทกภาคสวนทเกยวของกบสขภาพ ไมเฉพาะภายในกระทรวงสาธารณสข เทานน ตอมามการตงคณะท�างานศกษารปแบบการจดตง “เขตสขภาพเพอประชาชน” เมอวนท 29 สงหาคม พ.ศ. 2557 ทงน มการวเคราะหความสมพนธของหนวยงาน องคกร และกลไกส�าคญตางๆ ใน

ระบบสขภาพแหงชาต ดงแสดงในภาพท 6.13

2554-2558การสาธารณสขไทย230

ภาพท 6.13 ความสมพนธของหนวยงาน องคกร และกลไกส�าคญตางๆ ในระบบสขภาพแหงชาต

จากภาพการอภบาลระบบสขภาพหลกเปนการ

อภบาลโดยรฐ ใชอ�านาจจากบนลงลาง กระทรวงตางๆ ม

ระบบสงการแนวดงลงสระดบปฏบต แตเมอระบบสขภาพ

ขนาดใหญและซบซอนขน จ�าเปนตองปรบเสรมดวยการ

อภบาลโดยเครอขายในแตละระดบ ดงน

1) ระดบสวนกลาง

ในอนาคตควรมกลไกในการบรณาการนโยบาย

ในระดบสวนกลาง โดยใชการอภบาลโดยเครอขายซง

จะสามารถบรณาการของกระทรวง หนวยงาน และ

องคกรตางๆ เขามาชวยกนท�างานแกปญหาทมความ

ยงยากซบซอนในระบบสขภาพไดดขน กลไกนควรเปนท

บรณาการแบบใชอ�านาจแขง (hard power) เขากบการ

ใชอ�านาจออน (soft power) เพอใหทศทางนโยบายและ

ยทธศาสตรดานสขภาพเปนไปในแนวทางเดยวกนอยาง

เปนเอกภาพ

2) ระดบเขต

โดยปกตการน�านโยบายจากสวนกลางสระดบ

ปฏบต ผานตรงไปทจงหวด ท�าใหสวนกลางตองก�ากบ

ดแลจงหวดตางๆ ใหด�าเนนการนโยบายตามสวนกลางม

ภาระมาก ตอมามความพยายามหากลไกระดบเขตเพอท�า

หนาทแทนสวนกลางในการก�ากบนโยบาย และการบรณา

การแกปญหาทระดบจงหวดไมสามารถท�าได กระทรวง

สาธารณสข ไดพฒนาเขตบรการสขภาพเปน 12 เขต

เนนเรองการใชทรพยากรรวมกน และระบบสงตอผปวย

ภายในเขตใหมประสทธภาพมากขน

ส�าหรบส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ม

การบรหารงานเปนเขต 12 เขต และเขตกทม. เชนเดยว

กบส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข มการบรณาการใน

เรองการใหบรการสาธารณสข และการจดสรรงบประมาณ

ลงสพนทเปนหลก นอกจากนเพอใหเกดการบรณาการ

กระทรวงสาธารณสข กระทรวง/หนวยงานอน, เอกชนคณะกรรมการ

สขภาพแหงชาต

กรมวชาการ ส�านกงานปลด

กท.สธ.

ศนยวชาการเขต เขตบร การสขภาพ ๑๒+๑

Intra-ministry joint

executive committee

โรงพยาบาล

หนวยงานอนๆ

คณะกรรมการสนบสนนเขต

สขภาพเพอประชาชน

คณะกรรมการเขตสขภาพเพอประชาชน

บรณาการโดยพนทเปนฐาน

สมชชาสขภาพพนท/ประเดน

ระบบสขภาพระดบอ�าเภอ (Integrated District Health System) สร างสขภาวะประชาชนในพนท

ส�านกงาน

เขตบร การสขภาพนพ.สสจ.

ผอ.รพศ./รพท.

CUP

รพช./สสอ.

แผนบร การสขภาพ

(Service Plan)

Policy/MIS -

HRD / M-

Financing -

+Resource

Service Plan ,DHS.-

M/E -

- การแพทย/

สาธารณสข

- อภบาลโดยร ฐ

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

ปร บปรง 29 พ.ค. 58

สปสช .

สปสช.เขต ๑๒+๑

Funder,Purchaser

สสส.

กลไกประสานและบรณาการนโยบายและ

ยทธศาสตรดานสขภาพ

- นโยบายสาธารณะ

เพอสขภาพ

- อภบาลโดย

ร ฐและเครอขาย- อภบาลโดยร ฐ/

ตลาด

- อภบาลโดยเครอขาย- สขภาพ

(กาย จต สงคม ปญญา)

- อภบาลโดยเครอขาย

คณะรฐมนตร

องคกรบรหารสวนทองถน / วชาชพ / วชาการ / ชมชน / ประชาสงคม / ประชาชน

2554-2558การสาธารณสขไทย 231

กบองคกรตางๆ ภายในเขตใหมากขนนอกเหนอจากงาน

บรการสขภาพ จงมแนวคดมการจดตงคณะกรรมการ

เขตสขภาพเพอประชาชน เพอใหท�าหนาทบรณาการ

การท�างานของทกภาคสวนไดดยงขน ขณะเดยวกนก

สามารถก�าหนดทศทางและระดมทรพยากรและสรรพ

ก�าลงชวยกนแกปญหาสขภาพภายในเขตไดดขน

โครงสรางเขตสขภาพเพอประชาชนประกอบ

ดวยคณะกรรมการเขตสขภาพทมาจาก 3 ภาคสวน คอ

ภาครฐและทองถน 16 คน ภาควชาการและวชาชพ 11 คน

ภาคประชาสงคม 16 คน รวมเปน 43 คน มทมเลขานการ

ทมาจากหนวยงานตางๆ อยางนอย 4 หนวยงาน ไดแก

กระทรวงสาธารณสข ส�านกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสข

ภาพ และส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

เปนกลไกอภบาลระบบสขภาพแบบเครอขาย ทจะเปน

เครองมอขบเคลอนการปฏรประบบสขภาพโดยใชพนท

เปนฐานในระยะตอไปซงมหลกการส�าคญ 4 ประการ คอ

1) เนนการสรางสขภาพของประชาชนในเขต

พนทโดยยดประชาชนเปนศนยกลาง

2) เนนทศทางของการปฏรประบบสขภาพภาย

ใตการปฏรปประเทศไทย ตามมตสขภาพแหงชาต ครงท 6

พ.ศ. 2556 คอ การปฏรปการสรางเสรมสขภาพ ระบบ

บรการสขภาพ การพฒนาบคลากรสขภาพ การปฏรปการ

เงนการคลงเพอสขภาพ

3) เปนกระบวนการท�างานแบบมสวนรวมโดย

ใชพนทเปนฐาน

4) เนนการประสานพลงปญญา พลงสงคม

และพลงรฐ ซงเปนการใชอ�านาจออน (soft power)

เชอมโยงกบอ�านาจแขง (hard power) กรอบแนวคดของ

การจดท�าเขตสขภาพไดแสดงไวในภาพท 16.14

ภาพท 6.14 กรอบแนวคดของเขตสขภาพเพอประชาชน

รปแบบเขตสขภาพเพอประชาชน

หลกการส �าคญ

1) ยดประโยชนสข สขภาวะของ

ประชาชนในเขตพนทเปนศนยกลาง

ทกภาคสวนเพอขบเคลอน

2) ยด "หลกการทศทาง และแนวทาง

ส�าคญของการปฏรประบบสขภาพ

ภายใตการปฏรปประเทศไทย"

3) เปนฐานการท�างานแบบมสวนรวม

ตามภารกจ โดยใชพนทเปนฐาน

(AFP)

4) เนนประสานพลงปญญา

พลงสงคม และพลงรฐ

วตถประสงค

เปาประสงค

ขบเคลอนการปฏรประบบสขภาพแบบ

มสวนรวมอยางตอเนอง ระดบพนท

สอดคลองกบความจ�าเปนดานสขภาพ

วตถประสงค

1) กระตนการก�าหนดวสยทศนรวมดาน

สขภาพ ชทศทางและบรณาการทก

ภาคสวน ทกมต มงความเปนธรรม

2) รองรบการมสวนรวมของทกภาคสวน

ในการจดการสขภาพทกมต เกด

สมดลในการอภบาลระบบสขภาพ

3) จดประกาย กระตน ใหองคกรตางๆ

ด�าเนนงานไดบรรลภารกจของตน

4) สงเสรมแนวทางการกระจายอ�านาจ

สรางความเขมแขงพนท

5) เสรมพลงกลไกตางๆ (Synergy)

ในเขตพนท

ภารกจเขตสขภาพ

1) สรางพนทบรณาการงานดานสขภาพ

เพอประสทธภาพและลดความ

เหลอมล�า

2) ผลกดนขบเคลอนการปฏรประบบ

สขภาพในเขตพนท ใหสอดคลองกบ

ความจ�าเปนดานสขภาพของ

ประชาชน โดยสรางกระบวนการ

การเรยนรรวมกนของกลไกตางๆ ใน

พนท

3) รวมอ�านวยการใหเกดทศทางการ

ขบเคลอนระบบสขภาพของพนท

รวมกน โดยใหความส�าคญภารกจ

5 รวม

- รวมประสาน

- รวมแลกเปลยน

- รวมชทศทาง

- รวมบรณาการ

- รวมระดมสรรพก�าลงขบเคลอน

2554-2558การสาธารณสขไทย232

3) ระดบอ�าเภอ

ปพ.ศ. 2556 กระทรวงสาธารณสขน�าแนวคดเรอง

ระบบสขภาพระดบอ�าเภอ (District Health System)

มาเปนนโยบายขบเคลอนการพฒนาระบบสาธารณสข

ปฐมภม (Primary Care) ทเนนการดแลประชาชนในรป

แบบสงคมจตวทยาทางการแพทย (Bio-psycho-social

model) ซงถอเปนรปแบบการอภบาลระบบสขภาพโดย

เครอขาย เพราะเปนการท�างานทบรณาการจากทกภาค

สขภาพในระดบอ�าเภอและต�าบล สรางสขภาพใหกบ

ประชาชน ทงดานบรการสขภาพ และดานสงคมทมผล

ตอสขภาพ ลกษณะเชนนมความสอดคลองกบแนวคด

เรองเขตสขภาพเพอประชาชน ตางกนในบทบาทหลกตรง

ทเขตสขภาพเพอประชาชนเนนการบรณาการนโยบาย

และความรวมมอกนท�างานทระดบเขต ในขณะทระบบ

สขภาพระดบอ�าเภอเนนการปฏบตตามทประชาชนม

ความตองการและเปนสงจ�าเปนโดยใชพนทระดบอ�าเภอ

เปนพนทปฏบตการ

6.3.5 สรป

ส งคมท เ ป ล ยน ไป โดย เฉพาะส งคมท

ประชาชนมความรมากขน สงคมทมขนาดใหญขนมปญหา

ซบซอนมากขน การอภบาลระบบสขภาพไมสามารถจ�ากด

อยเฉพาะการอภบาลโดยรฐเทานน ประชาชนทรบรขอมล

ขาวสาร ธรกจทมคณธรรม องคกรอสระตางๆ ผเชยวชาญ

ดานวชาการตางๆ ลวนเขามามบทบาทในการอภบาลมาก

ขน ซงอาจหมายถง 3 ภาคสวนใหญๆ คอ

1) ภาครฐ ไดแก กระทรวงสาธารณสข หนวย

งานในก�ากบของรฐ องคการมหาชน ทเกยวของกบสขภาพ

กระทรวงอนๆ เชน มหาดไทย ศกษาธการ พฒนาสงคม

และความมนคงของมนษย เกษตรและสหกรณ องคกร

ปกครองสวนทองถน เปนตน

2) ภาควชาการ ไดแก สถาบนการศกษา

วชาชพและสภาวชาชพดานสขภาพและสงคมทเกยวของ

กบสขภาพ ผทรงคณวฒในพนทตางๆ

3) ภาคสงคม ไดแก ชมชน ประชาสงคม

ชมรมตางๆ เอกชน ผน�าชมชน ผน�าศาสนา อาสาสมคร

สาธารณสขรวมไปถงองคกรภาคเอกชนดวย

กระทรวงสาธารณสขควรท�าหนาทสานพลง

องคกรตางๆ ใน 3 ภาคสวน ใหเปนพลงขบเคลอนระบบ

สขภาพอยางกลมกลน ขณะเดยวกนตองประสานการน�า

อภบาลระบบสขภาพทง 3 แบบ มาใชรวมกนอยางสมดล

ใหเหมาะสมกบบรบทสงคมทเปลยนแปลงตลอดเวลา

การเชอมการอภบาลทง 3 รปแบบใหมาเสรมกนอยาง

เหมาะสมกบสถานการณ ทงในดานการบรการสขภาพ

การจดการระบบการเงนการคลงดานสขภาพ และการ

พฒนาสขภาวะ เพอสงเสรมสนบสนนใหระบบสขภาพของ

ประเทศไทยเตบโตไปในลกษณะวถประชาธปไตยแบบม

สวนรวม (Participantory Democracy)

ในชวงทศวรรษทผานมาราว พ.ศ. 2550

ถงปจจบน การอภบาลระบบโดยเครอขายเขามาม

บทบาทมากขน รวมกบการอภบาลโดยรฐ เพอท�าให

การอภบาลระบบสขภาพมความเปนธรรม มคณภาพ

มประสทธภาพและมความรบผดชอบตอสงคมมากขน

เขตสขภาพของกระทรวงสาธารณสขควร

เปนการอภบาลแบบรฐและเครอขายผสมกน เพอ

สรางเสรมใหระบบบรการสาธารณสขมความเขมแขงขน

ทกภาคสวนเขามารวมมอกนเพอใหประชาชนไดระบบ

บรการทมคณภาพมากขน เขาถงบรการทจ�าเปนมากขน

เขตบรหารงานของ สปสช. เปนการอภบาล

โดยเครอขายดแลการใชงบประมาณของกองทนหลก

ประกนสขภาพแหงชาตโดยใชพนทเปนฐาน ใหสอดคลอง

กบแผนบรการสขภาพททกฝายรวมกนพฒนาขนโดยม

กระทรวงสาธารณสขเปนแกนประสานหลก

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

สงเสรมใหเกดความรวมมอทกภาคสวน ใชแนวคดการ

อภบาลโดยเครอขาย ท�าใหเกดนโยบายสาธารณะเพอ

สขภาพอยางเปนรปธรรมในการแกปญหาเชงสงคมทม

ผลตอสขภาพมากขน โดยอาศยเครองมอทมอย ไดแก

สมชชาสขภาพแหงชาต สมชชาสขภาพระดบจงหวด และ

สมชชาสขภาพเฉพาะประเดน ธรรมนญสขภาพเปนอก

เครองมอหนงในการสนบสนนใหเกดการมสวนรวมของ

ประชาชนทงในระดบนโยบายและระดบพนท เปนการ

สรางวฒนธรรมใหประชาชนและมผมสวนไดสวนเสยเปน

ผรวมก�าหนดวถสขภาพของตนเอง

2554-2558การสาธารณสขไทย 233

นอกจากนย งมองค กรด านสขภาพอก

มากมายทจะเขามามสวนรวมอภบาลระบบสขภาพ เชน

สถาบนรบรองคณภาพและสถานพยาบาล (สรพ.) ม

บทบาทขบเคลอนเรองคณภาพบรการสาธารณสข ชมรม

อาสาสมครสาธารณสข ขบเคลอนความเปนเครอขายผน�า

สขภาพภาคประชาชน ส�านกงานกองทนสนบสนนการ

สรางเสรมสขภาพ (สสส.) ขบเคลอนการลดปจจยเสยงทม

ผลตอสขภาพ สถาบนการแพทยฉกเฉน (สพฉ.) ท�าหนาท

บรหารกองทนการแพทยฉกเฉนเพอใหมระบบบรการการ

แพทยฉกเฉนทด เปนตน

การอภบาลระบบสขภาพ จงจ�าเปนตองใช

ทง 3 รปแบบผสมผสานเขาดวยกน การสรางการมสวน

รวมจากองคกรตางๆ ทงในกระทรวงสาธารณสข และ

นอกกระทรวงสาธารณสข จงมความจ�าเปนในการอภบาล

ระบบสขภาพ และตองมการปรบปรง พฒนา เปลยนแปลง

ใหเทาทนและเหมาะสมกบบรบทของสงคมอยตลอดเวลา

6.4 การมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถนกบ

ระบบสขภาพไทย

1. แนวคดของการกระจายอ�านาจดานสขภาพของ

องคกรปกครองสวนทองถน

การกระจายอ�านาจ (Decentralization) เปน

ระบบการบรหารประเทศทเปดโอกาสใหองคกรปกครอง

สวนทองถนมอ�านาจในการจดการดแลกจการหลายๆ

ดานดวยตนเอง โดยรฐบาลอาจกระจายอ�านาจในหลาย

รปแบบ ครอบคลมตงแตหนาทความรบผดชอบ อ�านาจ

การตดสนใจ อ�านาจการบรหารจดการทรพยากร การเงน

การคลงและบคลากรใหองคกรปกครองสวนทองถนพง

ตนเอง และตดสนใจในกจการของทองถนไดเอง สามารถ

พฒนาเศรษฐกจทองถน และระบบสาธารณปโภคและ

สาธารณปการ ตลอดทงโครงสรางพนฐานสารสนเทศใน

ทองถนใหทวถง และลดความเหลอมล�าระหวางจงหวด

โดยรฐบาลควรสรางความพรอมและสงเสรมกระบวนการ

มสวนรวมของประชาชนในการด�าเนนงานขององคกร

ปกครองสวนทองถน ปรบบทบาทของราชการสวนกลาง

และสวนภมภาค โดยการถายโอนภารกจใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถน ตามแผนการกระจายอ�านาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2553

กรอบแนวคดการกระจายอ�านาจใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถน ยดหลกการและสาระส�าคญ 3 ดาน

คอ

1) หลกความเปนอสระในการก�าหนดนโยบาย

และการบรหารจดการ องคกรปกครองสวนทองถนยอม

มความเปนอสระในการก�าหนดนโยบายการปกครอง การ

บรหารจดการ การบรหารงานบคคล และการเงนการคลง

ของตนเอง ตลอดจนการสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมใน

การเมองการปกครองทองถนภายใตระบบประชาธปไตย

2) หลกการบรหารราชการแผนดนและการ

บรหารราชการสวนทองถน รฐตองกระจายอ�านาจให

องคกรปกครองสวนทองถนพงตนเองและตดสนใจใน

กจการของตนเองไดมากขน โดยปรบบทบาทและภารกจ

ของราชการบรหารสวนกลางและราชการสวนภมภาค

และเพมบทบาทใหทองถนเขาด�าเนนการแทน เพอให

ราชการบรหารสวนกลางและราชการสวนภมภาครบผด

ชอบในภารกจมหภาค และภารกจทเกนความสามารถ

ขององคกรปกครองสวนทองถนจะด�าเนนการได โดย

ก�ากบดแลองคกรปกครองสวนทองถนในดานนโยบาย

และดานกฎหมายเทาทจ�าเปน ใหการสนบสนนสงเสรม

ดานเทคนควชาการ

3) หลกประสทธภาพการบรหารขององคกร

ปกครองสวนทองถน รฐตองกระจายอ�านาจใหองคกร

ปกครองสวนทองถนเพอใหประชาชนไดรบบรการ

สาธารณะทดขนและไมต�ากวาเดม มคณภาพมาตรฐาน

การบรหารจดการขององคกรปกครองสวนทองถนมความ

โปรงใส มประสทธภาพและรบผดชอบตอผใชบรการให

มากขน รวมทงสงเสรมใหประชาชน ภาคประชาสงคมและ

ชมชนมสวนรวมในการตดสนใจรวมด�าเนนการและตรวจ

สอบรปแบบการถายโอนภารกจใหแกองคกรปกครองสวน

ทองถน 3 ลกษณะ คอ ก) ภารกจทใหองคกรปกครอง

สวนทองถนด�าเนนการเอง ข) องคกรปกครองสวนทองถน

ด�าเนนการรวมกบรฐ และ ค) ภารกจทรฐยงคงด�าเนนการ

อยแตองคกรปกครองสวนทองถนสามารถจะด�าเนนการได

2554-2558การสาธารณสขไทย234

2. บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนกบ

ระบบสขภาพ

ตามพระราชบญญตก�าหนดแผนและขนตอน

การกระจายอ�านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.

2542 มาตรา 16 – 22 โดยภารกจ กจกรรมทถายโอนให

องคกรปกครองสวนทองถนแตละประเภทโดยตรงนน การ

ด�าเนนงานมลกษณะภารกจ กจกรรมทไมตองใชวชาการ

ความรระดบวชาชพขนสงหรอวชาชพเฉพาะ

ในดานระบบสขภาพ ปจจบนประเทศไทยม

หลกประกนสขภาพถวนหนา ทท�าใหประชาชนสามารถ

เขาถงบรการสขภาพและใชบรการไดมากขน หาก

แตการบรหารจดการโรงพยาบาลของรฐส วนใหญ

ยงไมสามารถตอบสนองตอความตองการของชมชน

ดงนน ทศทางของระบบสขภาพจงจ�าเปนตองเพมความ

หลากหลาย เนนใหประชาชนทกกล มวยตระหนกใน

สขภาพของตนเอง ลดปจจยพฤตกรรมเสยง ใหความ

ส�าคญกบสขภาพในมตทกวางกวาบรการทางการแพทย

สรางเสรมระบบบรการสขภาพปฐมภมทเออตอการ

เขาถงบรการสขภาพทจ�าเปน โดยเฉพาะการมงเนนให

ประชาชนสามารถเขาถงบรการดานการสงเสรมสขภาพ

และปองกนโรค มการบรณาการท�างานของภาคสวนตางๆ

ในระบบสขภาพ เพอใหเกดเอกภาพ พฒนาศกยภาพ

ของบคลากรและหนวยบรการในการรองรบสภาพปญหา

สขภาพทเปลยนไป และสรางความเปนธรรมดานสขภาพ

แกประชาชน กระจายอ�านาจการจดบรการสาธารณะให

ชมชนทองถนท�าหนาทจดระบบสขภาพดวยตนเอง ให

ความส�าคญกบการด�าเนนการอยางตอเนองเปนระบบ

โดยตองใหความหมายของสขภาพมมตกวางกวาการ

บรการสขภาพ มงเนนระบบสขภาพ “สรางน�าซอม”

มตสขภาพในทกนโยบายสาธารณะ โดยเชอมโยงเรอง

ระบบสขภาพในการบรหารจดการ ระบบบรการสขภาพ

และระบบสขภาพชมชน ทงระบบสขภาพชมชนในระดบ

ต�าบล และระบบบรการสขภาพผสมผสานในระดบอ�าเภอ

(District Health System) การเชอมโยงบรการไรรอย

ตอ Health Service Plan มการแบงปนท�างานรวม

กนและบรณาการภาครฐ เอกชน ทองถน เขาดวยกน

มงเนนสรางเสรม ปองกน ขจดภยคกคาม เนนการมสวน

รวมการบรหารกองทน ครอบคลมทกคนบนแผนดนไทย

และการวางแผนก�าลงคนสขภาพแหงชาต พฒนาคณธรรม

จรยธรรมวชาชพ ขวญก�าลงใจ สรางความสมพนธ

ผรบบรการ คมครองสทธ พฒนาศกยภาพเครอขายองคกร

กลมเฉพาะ ซงองคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทใน

การสรางหลกประกนสขภาพใน 3 รปแบบ ดงน

2.1 ชมชนจดการตนเองดานสขภาพ

การมสวนรวมของประชาชนในการดแล

ตนเองและชมชน จดเปนโครงสรางหนงของ

ความส�าเรจในการกระจายอ�านาจดาน

สขภาพ โดยประชาชนสามารถจดท�าแผนสขภาพชมชน

เพอชมชนจดการตนเองดานสขภาพ วางระบบการดแล

ผปวยเรอรงระยะยาว ระบบการดแลผปวยระยะสดทาย

ทงนในระบบการเงนการคลงนนยงชวยสรางความเปน

ธรรม เนนกระจายอ�านาจ ทน ทรพยากร สถานพยาบาล

ควบคไปกบการวางแผนเรองก�าลงคนทมอตราการผลต

เพอพฒนาคนทงประเทศ เนนคณภาพและสามารถ

กระจายไดอยางทวถง ซงจะเปนทางออกลดความไม

เทาเทยมกนดานสขภาพ

2.2 กองทนหลกประกนสขภาพระดบต�าบล

ตงแตปงบประมาณ 2549 เปนตนมา การ

ด�าเนนงานดานสขภาพขององคกรปกครองสวนทองถน ท

ไดรบการสนบสนนจากส�านกงานหลกประกนสขภาพแหง

ชาต (สปสช.) โดยผาน 2 กองทน ไดแก

1. กองทนสขภาพระดบพนท เปนรปแบบ

การท�างานรวมกนเพอกจกรรมรณรงคดานสาธารณสข

และพฒนาการสงเสรมสขภาพ การปองกนและควบคม

โรค

2. กองทนฟนฟสมรรถภาพ เปนกจกรรม

การฟนฟสภาพผสงอายและผพการ

จากการด�าเนนงานของทงสองกองทน

พบวา มการท�างานรวมกนเปนอยางดในการสงเสรม

สขภาพ และปองกนโรค การฟนฟสภาพ ระหวางองคกร

ปกครองสวนทองถนและหนวยงานสาธารณสขในระดบ

พนท ท�าใหองคกรปกครองสวนทองถน ไดรบรบทบาท

หนาทเกยวกบสขภาพ จดบรการทมคณภาพ ตอบสนอง

ปญหาในระดบต�าบล เพอจะดแลสขภาพของประชาชน

และสวสดการชมชนในระดบทองถนหรอพนท ด�าเนน

2554-2558การสาธารณสขไทย 235

การตามพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต

พ.ศ. 2545 โดยสรปส�าคญ ดงน

1. รายไดของกองทนหลกประกนสขภาพ

ในระดบทองถนหรอพนท ส�าหรบปงบประมาณ 2557

ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) จดสรร

เปนเงน 45 บาทตอประชาชนในพนทหนงคน ใหแก

องคกรปกครองสวนทองถนทเขารวมโครงการ ซงองคกร

ปกครองสวนทองถนสมทบเขาระบบหลกประกนสขภาพ

ตามขนาดขององคการบรหารสวนต�าบล/เทศบาล ดงน

- เทศบาลเมอง/เทศบาลนคร ไมนอย

กวารอยละ 60

- องคการบรหารสวนต�าบลขนาดใหญ/

เทศบาลต�าบล ไมนอยกวารอยละ 50

- องคการบรหารสวนต�าบลขนาดกลาง

ไมนอยกวารอยละ 40

- องคการบรหารสวนต�าบลขนาดเลก

ไมนอยกวารอยละ 30 ของคาบรการสาธารณสขทไดรบ

จากกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต

2. มคณะกรรมการบรหารกองทนหลก

ประกนสขภาพ มหนาทบรหารจดการกองทนหลกประกน

สขภาพใหเปนไปตามวตถประสงค รบผดชอบการรบเงน

การจายเงน การเกบรกษา และการจดท�าบญชเงนหรอ

ทรพยสนในกองทนหลกประกนสขภาพใหเปนไปตามท

ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตก�าหนด ด�าเนน

การใหประชาชนกลมเปาหมายตางๆในความรบผดชอบ

สามารถเขาถงบรการสาธารณสขทงทบาน ในชมชน หรอ

หนวยบรการไดอยางทวถง และมประสทธภาพ จดท�า

ขอมลและแผนด�าเนนงานทเกยวของกบปญหาสาธารณสข

กลมเปาหมาย และหนวยบรการตางๆทเกยวของ จดท�า

สรปผลการด�าเนนงาน รายงานการรบจายและเงนคงเหลอ

ของกองทนหลกประกนสขภาพ เมอสนปงบประมาณเพอ

เสนอส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตและองคการ

บรหารสวนต�าบลหรอเทศบาลในเดอนธนวาคมของทกป

3. วตถประสงคของกองทนหลกประกน

สขภาพทองถนหรอพนท เพอสนบสนนและสงเสรมการ

จดบรการสาธารณสขของหนวยบรการหรอสถานบรการ

อน รวมทงสถานบรการทางเลอกในพนท โดยเนนเรองการ

เสรมสรางสขภาพ การปองกนโรค การฟนฟสมรรถภาพ

และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภม ทจ�าเปนตอสขภาพ

และการด�ารงชวต เพอสงเสรมใหกลมแมและเดก กลม

ผสงอาย กลมผพการ กลมผประกอบการอาชพทมความ

เสยง และกลมผปวยโรคเรอรงทอยในพนทสามารถเขา

ถงบรการสาธารณสขไดอยางทวถงและมประสทธภาพ

ตามประเภทและขอบเขตของบรการสาธารณสขทคณะ

กรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตก�าหนด เพอ

สนบสนนคาใชจายใหกลมประชาชนหรอองคกรประชาชน

ในพนท จดท�ากจกรรมสรางเสรมสขภาพ การปองกน

โรค หรอการฟนฟสมรรถภาพใหแกประชาชนในพนท

และเพอสนบสนนคาใชจายในการบรการหรอพฒนา

กองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถน หรอพนทให

มประสทธภาพ

4. การด�าเนนงานของกองทนหลกประกน

สขภาพทองถนหรอพนท มการจดท�าแผนงานเพอการใช

จายงบประมาณของกองทนประจ�าป เปนงานทจะตองอย

ภายใตกรอบงานการเสรมสรางสขภาพ งานการปองกน

โรค งานการฟนฟสมรรถภาพ และงานการรกษาพยาบาล

ระดบปฐมภมทจ�าเปนตอสขภาพและการด�ารงชวต

2.3 การจดบรการสขภาพของทองถน

พระราชบญญตก�าหนดแผนและขนตอน

การกระจายอ�านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.

2542 ถงแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2549 หมวด 2

การก�าหนดอ�านาจและหนาทในการจดระบบการบรการ

สาธารณะ มาตรา 16 ใหเทศบาล เมองพทยา และองคการ

บรหารสวนต�าบลมอ�านาจและหนาทในการจดระบบการ

บรการสาธารณะ เพอประโยชนของประชาชนในทองถน

ของตนเอง

พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535

ก�าหนดใหทองถนสามารถออกขอบงคบของทองถนได

เพอควบคมการปฏบตทจะเกดผลกระทบตอคณภาพชวต

ของประชาชนในดานการอนามยและสขภาพ

ทงน การออกขอก�าหนดขององคกรปกครอง

สวนทองถน เปนการพฒนาสขภาพของประชาชน

และเปนการพฒนาคณภาพการใหบรการสขภาพทง

ระบบอยางมบรณาการเชอมโยงในทกระดบ อยาง

มประสทธภาพ จดใหมมาตรการสรางสขภาพโดยม

เปาหมายเพอลดอตราปวยตาย และผลกระทบจากโรคไม

ตดตอเรอรง อยางมบรณาการและครบวงจร พฒนาขด

2554-2558การสาธารณสขไทย236

ความสามารถของอาสาสมครสาธารณสขทกคนใหเปนนก

จดการสขภาพชมชน ขยายความครอบคลมไปถงกลมผ

ดอยโอกาส พฒนาคณภาพชวตของประชาชนตงแตในชวง

ตงครรภ วยเดก วยเจรญพนธ วยบรรลนตภาวะ วยชรา

และผพการ สนบสนนโครงการสงเสรมเชาวปญญาของเดก

และใหความชวยเหลอ แนะน�า ฝกอบรม ผปฏบตงานศนย

พฒนาเดกกอนวยเรยน สนบสนนโครงการพฒนาศนย

สงเสรมสขภาพสตรเพอดแลสขภาพของสตร และเดก

อยางบรณาการทวประเทศ การเผยแพรใหความร และดแล

ปองกนและการตงครรภในวยรน และการตงครรภทไมพง

ประสงค และลดความรนแรงตอเดกและสตร สนบสนน

โครงการจดตงศนยสงเสรมคณภาพชวตผสงอาย และ

ผพการเพอดแลผพการใหมคณภาพชวตทด โดยใหเขาถง

บรการสขภาพอยางมศกดศร มคณภาพ และเปนธรรม

รวมทงใหมระบบการฟนฟในชมชน สงเสรมใหประชาชน

ทกระดบมโอกาสออกก�าลงกาย และเลนกฬาเพอสราง

เสรมสขภาพ และพลานามยทด สรางนสย ความมน�าใจ

เปนนกกฬาและใชเวลาวางใหเปนประโยชนเพอหลกเลยง

การหมกมนมวสมกบอบายมขและยาเสพตด

การจดบรการสขภาพขององคกรปกครอง

สวนทองถน เปนการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน

ทงนประชาชนตองมสวนรวมในการด�าเนนการจดระบบ

สาธารณสขภายใตการกระจายอ�านาจดานสาธารณสข

เพอเกดผลทดตอคณภาพชวตของประชาชน เชน การจด

ระบบบรการตองมคณภาพมาตรฐาน ตอบสนองตอความ

จ�าเปนทางสขภาพของประชาชนอยางเทาเทยม ประชาชน

มความพงพอใจ การบรหารจดการมประสทธภาพ โปรงใส

ตรวจสอบได ประชาชนมสวนรวมในการก�าหนดนโยบาย

การจดการ การสะทอนขอคดเหนตางๆ

แนวทางการการจดบรการสขภาพของ

องคกรปกครองสวนทองถน

1. รฐบาลตองกระจายอ�านาจการคลงส

องคกรปกครองสวนทองถน เปาหมายเพอถายโอนอ�านาจ

การคลงและทรพยากรสองคกรปกครองสวนทองถน ให

สามารถจดบรการสาธารณะเพราะใกลชดกบประชาชน

เกดประสทธภาพการใชทรพยากรสาธารณะ และเกด

นวตกรรมการใหบรการสาธารณะใหมๆ โดยรฐบาลอาจ

มอบหมายหรอรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนในการ

จดบรการสาธารณะในพนทองคกรปกครองสวนทองถน

เนองจากรฐไมสามารถจดสรรเงนอดหนนใหเพยงพอ

2. การจดท�ายทธศาสตร การกระจาย

อ�านาจส ชมชนทองถน เพอใหองคกรปกครองสวน

ทองถนมศกยภาพ และความสามารถในการจดบรการ

สขภาพ

3. การกระจายอ�านาจและการปกครอง

ทองถนไทย สภาพปญหาเกดจากสวนราชการไมเขาใจ

กระบวนการกระจายอ�านาจ หนวยงานรบผดชอบดาน

การกระจายอ�านาจมสถานะ โครงสราง อ�านาจหนาทไม

เหมาะสมกบภารกจ มขอเสนอแนะใหรฐบาลสนบสนน

ใหการกระจายอ�านาจเปนวาระส�าคญ ซงจะสงผลตอการ

พฒนาประชาธปไตยของประเทศ และใหหนวยงานของ

รฐก�ากบดแลทองถน

4. การปรบเปลยนบทบาทของหนวยงาน

สวนกลาง สวนภมภาค ใหท�าภารกจทเปนบทบาทของรฐ

เทานน ให อปท. จดบรการสาธารณะทมประสทธภาพ

สามารถตอบสนองประชาชนในพนท

3. การจดบรการสาธารณะขององคกรปกครอง

สวนทองถน (ในรปแบบตางๆ เชน รพ.อบจ.ภเกต

เมองพทยา เทศบาล)

พระราชบญญตก�าหนดแผนและขนตอนการกระ

จายอ�านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542

มาตรา 16 ไดก�าหนดหนาทใหเทศบาล เมองพทยา และ

องคการบรหารสวนต�าบล มอ�านาจและหนาทในการจด

ระบบบรการสาธารณะ เพอประโยชนของประชาชน ใน

ทองถนของตนเอง นอกจากน มาตรา 17 และ 18 ก�าหนด

ใหองคการบรหารสวนจงหวด และกรงเทพมหานคร

มอ�านาจและหนาทจดระบบบรการสาธารณะ ดาน

สาธารณสขและการบรการทางสงคม และสงคมสงเคราะห

หลายประการ เชน การจดท�าแผนพฒนาทองถนของ

ตนเอง การสาธารณปการ การสาธารณะ การอนามย

ครอบครว และการรกษาพยาบาล การจดใหมโรงพยาบาล

จงหวด การรกษาพยาบาล การปองกนและควบคมโรค

ตดตอ เปนตน เพอรองรบการเพมของประชากรทอาศย

อยในเมองและมแนวโนมเพมมากขน องคกรปกครอง

สวนทองถนทด�าเนนการจดบรการสาธารณะดานสขภาพ

มดงน

2554-2558การสาธารณสขไทย 237

องคกรปกครองสวนทองถน โรงพยาบาล ศนยบรการสาธารณสข/โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบล

รวม

กรงเทพมหานคร 11 71 82

พทยา 1 1 2

องคการบรหารสวนจงหวด 1 0 1

เทศบาล 2 309 311

องคการบรหารสวนต�าบล 0 26 26

รวม 15 407 422

กรงเทพมหานคร

กร ง เทพมหานครม ป ระชากรท ร บผ ดชอบ

มากกวา 10 ลานคน มโครงสรางการบรหารทประกอบ

ดวยฝายบรหาร (ผ ว าราชการกรงเทพมหานครเปน

ผ น�า มสภากรงเทพมหานครและสภาเขตส�าหรบท�า

หนาทดลอ�านาจและคานอ�านาจกบฝายบรหาร) ม

ส�านกการแพทยทดแลโรงพยาบาลขนาดใหญส�าหรบ

ใหบรการทางการแพทยแกประชาชน 4 แหง คอ

โรงพยาบาลกลาง โรงพยาบาลตากสน โรงพยาบาล

เจรญกรงประชารกษ และโรงพยาบาลวชระพยาบาล

และมขนาด 200 เตยงอก 5 แหง คอ โรงพยาบาลสรนธร

โรงพยาบาลหนองจอก โรงพยาบาลลาดกระบง

โรงพยาบาลราชพพฒน และโรงพยาบาลหลวงพอทวศกด

มหนวยงานทดแลดานสขภาพประชาชน ไดแก ส�านกการ

แพทย ส�านกอนามย มบทบาทและพนธกจ ดงน

1) สรางเสรมภาวะแวดลอมทางสาธารณสขดวยการ

จดบรการสาธารณสขทดอยางทวถง ใหความส�าคญกบ

การดแลผปวย โดยเฉพาะการปองกนโรคและการดแลสข

ภาวะของคนกรงเทพฯ ทกเพศ ทกวย ในดานตาง ๆ ดงน

2) การปองกนโรคดวยการดแลเรองอาหารปลอดภย

จดพนทใหประชาชนมโอกาสไดออกก�าลงกายอยาง

สม�าเสมอ อย ในส งแวดล อมทด จดหนวยบรการ

สาธารณสขเคลอนท ให บรการตรวจสขภาพฟรทก

ครวเรอน พรอมสรางเครอขายเฝาระวง ปองกน และ

ควบคมโรคตดตอในชมชนเพอการแกไขอยางทนทวงท

3) การรกษาพยาบาลอยางมคณภาพดวยบรการ

ดานการแพทยและสาธารณสขครบวงจรทง ศนยสขภาพ

ชมชน 71 ศนยบรการสาธารณสขมาตรฐาน HCA (Health

Center Accreditation) 11 โรงพยาบาลมาตรฐาน

HA (Hospital Accreditation) ศนยการแพทยเฉพาะ

ทาง และหนวยบรการการแพทยฉกเฉน (ศนยเอราวณ)

สายดวน 1646

4) การฟนฟสภาพ หลงการรกษาดวยบรการดแล

สขภาพอยางตอเนองทบาน

5) การดแลผ สงอายอยางครบวงจร เนองจาก

แนวโนมจ�านวนผ สงอายในกรงเทพมหานคร จะเพม

มากขน การดแลผสงอายอยางครบวงจรจงเปนเปาหมาย

การด�าเนนงานทกรงเทพมหานคร ไดใหความส�าคญเปน

ล�าดบตนๆ ไดจดสวสดการขนพนฐาน ไดแก สงเสรมให

ผสงอายสามารถดแลตนเองดวยการสงเสรมและปองกน

ปญหาสขภาพ ขยายโอกาสใหผสงอายไดรบเบยยงชพ

จ�านวนเพมขน จดตงศนยผสงอายทมภาวะพงพาในชมชน

โดยน�ารองทศนยบรการสาธารณสข 48 เขตหนองแขม

เปนศนยการเรยนรและเปนตนแบบในการจดบรการฟนฟ

สขภาพผสงอาย ซงปวยดวยโรคเรอรงทมภาวะพงพาใน

ชมชน

บทบาทดานสขภาพของกรงเทพมหานครนนจะ

ดแลตงแตระดบปฐมภม ทตยภม และตตยภม โดยส�านก

การแพทยจะดแลบรการดานรกษาพยาบาลเปนส�าคญ

(รอยละ 80) สวนบรการดานปองกนโรค สงเสรมสขภาพ

และฟนฟสภาพนน กรงเทพมหานครจะมบทบาทประมาณ

รอยละ 20 ส�าหรบงบประมาณสนบสนนบรการทางการ

แพทยและสาธารณสขของกรงเทพมหานครนนมแหลง

ทมาจากกรงเทพมหานครจดหารายไดเองรอยละ 60

จากรฐบาลจดสรร รอยละ 40 นอกจากนอาจจะไดจาก

งบประมาณพเศษทรฐบาลอดหนนในบางโครงการ เชน

โครงการปองกนยาเสพตด เปนตน

2554-2558การสาธารณสขไทย238

องคการบรหารสวนจงหวดภเกต

โรงพยาบาลองคการบรหารสวนจงหวดภเกต

เกดขนภายใตการผลกดนของนายไพบลย อปตศฤงศ

นายกองคการบรหารสวนจงหวดภเกต การบรการ

ภายใตค�าขวญ “ดแลดวยหวใจ หวงใยถงครอบครว”

โรงพยาบาลแหงน มจดเดน คอ “ราคารฐบาล บรการ

แบบเอกชน” เปดรบผปวยทวไป ทงผปวยประกนสงคม

และบตรทอง ดแลเรองสขภาพครบวงจร เชน การจดสวน

สาธารณะส�าหรบการออกก�าลงกาย เตนแอโรบค เพอให

ประชาชนมสขภาพแขงแรง มโครงการภเกตแครรวมกบ

ส�านกงานสาธารณสขจงหวด เปนโครงการดแลผสงอาย

และผพการโดยประสานความรวมมอกบหลายภาคสวน

รวมถงการมอบอปกรณ เครองมอ เครองใชและเวชภณฑท

จ�าเปน ด�าเนนการรวมกบกรมสขภาพจต สถาบนเดกราช

นครนทรฯ มลนธพฒนาการเดกราชนครนทร ตรวจ

คดกรองเดกทมพฒนาการไมสมวย ส�าหรบผพการยงม

การด�าเนนการรวมกบสโมสรโรตารดแลผปวย มอบรถ

wheel chair อปกรณส�าหรบผพการ ในพระนามาภไธย

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ เพอสรางโอกาสใหผพการ

ชวยเหลอตวเองและใชชวตรวมกบคนปกต

เปาหมายการด�าเนนงานของนายก อบจ.ภเกต

ตองการท�าเปนโรงพยาบาลจตอาสา ไมตองใชเงนรฐบาล

ใชเงนบรจาค ท�าเหมอนมลนธฉอจ ตองมจตอาสา เชน ใน

โรงเรยนไมตองมคนลางหองน�า นกเรยนชวยกนท�าความ

สะอาด เพราะเชอวาหองน�าโรงเรยนสะอาด บานสะอาด

จตใจจงจะสะอาด

ปจจยความส�าเรจ 1. ความรวมมอของทมงานท

จะชวยกนผลกดนและพฒนางาน 2. ความรบผดชอบตอ

สงคม ดแลคนภเกตใหทวถงทกระดบ

วสยทศน (Vision) ของโรงพยาบาล “โรงพยาบาล

องคการบรหารสวนจงหวดภเกต เปนโรงพยาบาลของ

ประชาชนทใหบรการคณภาพเปนเลศระดบประเทศและ

สรางความประทบใจทกครงแกผมารบบรการ” พนธกจ

(Mission) 1) เปนโรงพยาบาลทองถนทใหบรการทางการ

แพทยเปนเลศ 2) สงเสรมใหประชาชนมสขภาพทด

3) บรหารจดการตามหลกธรรมาภบาล 4) สรางความ

พงพอใจแกผเกยวของทกระดบ

การบรหารจดการ เปนการ Outsource ทมแพทย

พยาบาลจากโรงพยาบาลธนบร โดย ท�าสญญาเปนปตอป

เรมด�าเนนการเมอวนท 1 มนาคม พ.ศ. 2554 มแพทย

เฉพาะทางสาขาหลกไดแก เวชกรรมทวไป อายรกรรม

สต-นรเวช ศลยกรรมทวไป ศลยกรรมกระดก กมารเวช

ไตเทยม ทนตกรรมบคลากรของโรงพยาบาล ประกอบดวย

แพทย 13 อตรา พยาบาลวชาชพ 40 อตรา เภสชกร

5 อตรา ผชวยเหลอคนไข 80 อตรา และพนกงานอนๆ

148 อตรา

เทศบาล

โครงสรางทางกฎหมายของเทศบาลในปจจบนแบงไดเปน 3 ระดบ ไดแก เทศบาลนคร เทศบาลเมอง และเทศบาลต�าบล มการด�าเนนการจดบรการทางการแพทยและสาธารณสขของเทศบาล โดยการจดใหมสถานบรการสาธารณสข แตเดมมานนโรงพยาบาลเทศบาลมเพยงแหงเดยวในประเทศไทยทจงหวดเชยงใหม เปนโรงพยาบาลขนาด 30 เตยง ด�าเนนการจากงบประมาณไดรบภาษทเทศบาลจดเกบ เงนรายไดจากการบรการดานบรการสขภาพ การปฏบตงานของแพทย เมอเทยบกบกระทรวงสาธารณสขไมแตกตางกน แตมสภาพการท�างานทอสระและคลองตวกวา ระบบอตราเงนเดอนและคาตอบแทนคลายกบกระทรวงสาธารณสข เพราะอางองระเบยบกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลเทศบาลอยในการดแลของกองการแพทยของเทศบาล มบทบาทรกษาพยาบาล และศนยบรการสาธารณสขทขนกบกองการสาธารณสข

รบผดชอบการปองกนโรคและสงเสรมสขภาพ

โรงพยาบาลเทศบาลนครนครศรธรรมราช

เปนโรงพยาบาลสงกดเทศบาลนครนครศรธรรมราช

มการขยายบรการเพมขนอยางรวดเรว ขณะนมศนย

บรการเพม 4 จด เพอลดความแออด โดยวางแผนใหม

แพทยประจ�าทกศนยเพอดแลประชาชน ดานสาธารณสข

มการบรหารจดการ รวมคด รวมแกปญหาการใหบรการ

ประชาชนทมคณภาพและประสทธภาพ ภารกจของ

โรงพยาบาลสวนใหญดแลผปวยโรคเรอรง ไดแก เบา

หวาน ความดนโลหตสง วณโรคฯลฯ และท�า Primary

care สวน Secondary และ Tertiary care สงตอทโรง

พยาบาลมหาราช

2554-2558การสาธารณสขไทย 239

อตราก�าลง มแพทยทบรรจเปนขาราชการทองถน

6 คน เปนลกจาง 6 คน รวม 12 คน พยาบาลวชาชพ 63

คน ขาราชการและลกจางอนๆ ประมาณ 500 คน การ

จดระบบบรการมคณภาพบรการทเปนไปตามมาตรฐาน

ทกระทรวงสาธารณสข และส�านกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาต (สปสช.) ก�าหนดนโยบายของผบรหารมความ

ตงใจจะจดบรการของโรงพยาบาลใหเหมอนกบเอกชน

คอ บรการด รวดเรว ยาและเวชภณฑมคณภาพด ส�าหรบ

โรงพยาบาลมจ�านวนเตยงรบผปวย ขณะนประมาณ 40

เตยง เตยงทบาน 30,000 เตยง ครอบครวละ 1 เตยง

ประชากร 120,000 คนเศษ ประชากร UC ประมาณ

8,200 คน ส�าหรบผประกนตน ทางโรงพยาบาลรบเปน

Sub Contract จากโรงพยาบาลสชล โรงพยาบาลของ

เทศบาล สงกดกระทรวงมหาดไทย มขอด คอ การแก

ปญหาตางๆ รวดเรว จากการทสายการบงคบบญชาทสน

ส�าหรบเรองการสงตอผปวย (ระบบ Refer) ไมมปญหา

เพราะเปนเครอขายของโรงพยาบาลมหาราชอย แลว

สามารถประสานงานในระบบสาธารณสขไดด

โรงพยาบาลเมองพทยา

โรงพยาบาลเมองพทยา ไดจดสรางขนบรเวณศนย

บรการสาธารณสข เมองพทยา โดยใชพนทดานขางของ

บรเวณดงกลาว บนเนอทในการกอสรางทงหมด 6,788

ตารางเมตร แบบกอสรางในลกษณะตก 5 ชน โดยชน 1

และชน 2 ประกอบดวยแผนกผปวยอบตเหตและฉกเฉน

และหองตรวจตางๆ รวมถงหองผาตด ในสวนของชน 3

เปนหองพกผปวยชายและผปวยหญง และชน 4 เปนหอง

ผปวยพเศษ ซงรวมแลวจะสามารถรองรบผปวยไดเบองตน

110 เตยง โดยในสวนของชน 5 จะเปนหองประชม และ

ส�านกงานบรการของโรงพยาบาล

ทงนเพอศกยภาพในการใหบรการประชาชนอยาง

ทวถงและครอบคลมในการดแลสขภาพของประชาชน

และนกทองเทยว ทางโรงพยาบาลเมองพทยาไดมการ

เปดแผนกตางๆ เพอรองรบการรกษาจ�านวนทงสน 14

แผนก ดงน 1) แผนกเวชระเบยน 2) ศนยสทธประโยชน

3) แผนกผปวยฉกเฉน 4) แผนกผปวยนอก 5) แผนกผปวยใน

6) แผนกหองผ ปวยพเศษ 7) แผนกผ ปวยขนวกฤต

8) แผนกอายรกรรม 9) แผนกกมารเวชกรรม 10) แผนก

สต-นรเวชกรรม 11) แผนกศลยกรรมทวไป 12) แผนกทนต

กรรม 13) แผนกกายภาพบ�าบด 14) แผนกกระดกและขอ

โดยทง 14 แผนกขางตนไดจดเตรยมเครองมอททนสมย

พรอมทงบคลากรทมความรความสามารถเฉพาะทาง เพอ

เตรยมพรอมในการบรการแกประชาชนรวมถงนกทอง

เทยวไดอยางมประสทธภาพเตมท

วสยทศน “โรงพยาบาลเมองพทยา รกษาอยาง

หวงใย ใสใจบรการ โดยทมแพทยผเชยวชาญ ครบครน

เทคโนโลยทนสมย คมคาราคารฐ”

ปรชญาของโรงพยาบาลเมองพทยา “คณภาพ

มาตรฐาน eคณธรรม จรยธรรม”

พนธกจ “มงมนในการบรการทางการแพทยทเปน

เลศ และสรางความพงพอใจใหผใชบรการ โดยทมบคลากร

ทมคณธรรมและความรบผดชอบตอสงคม ควบคกบความ

เปนเลศทางวชาการ และพฒนาอยางตอเนอง”

บทสรป

องคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทและความ

รบผดชอบตามกฎหมาย (legal accountability) ตาม

พระราชบญญตก�าหนดแผนและขนตอนการกระจาย

อ�านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ซง

เปนความรบผดชอบทางสงคม (social accountability)

เนองจากองคกรปกครองสวนทองถนเปนหนวยงานทอย

ใกลชดประชาชน ใกลชดกบปญหาของชมชนมากทสด ซง

ปญหาเหลานนสนองตอความตองการของประชาชนเอง

องคกรปกครองสวนทองถนหลายแหงมความเขาใจถง

วธการแกไขปญหาดทสด โดยใชประโยชนจากทนสงคม

ในพนท สามารถสรางความหลากหลายในการท�างาน

(diversity) โดยการแกไขปญหาแบบองครวมตามบรบท

ของพนท ตามสภาพปญหาของพนท และรองรบการเพม

ของประชากรทมแนวโนมเพมมากขนในเขตเมอง เพราะ

องคกรปกครองสวนทองถนมความเปนเอกภาพในการ

ตดสนใจ มความพรอมในการใชงบประมาณสนบสนน

อยางอสระ สงทองคกรปกครองสวนทองถนควรใหความ

ตระหนก ไดแก มาตรการทางสงคมเพอการบรณาการ

และการสรางความเขมแขงของกลไกทางสงคม และกลไก

ภาคประชาสงคม เพอแสดงบทบาทของผใหบรการทดใน

การจดบรการสาธารณะดานสขภาพ และดานสงแวดลอม