2554-2558การสาธารณสขไทย326

บทท 9

พนธะสญญาในการเขาส ประชาคมอาเซยนในป

พ.ศ. 2558 (ASEAN Community 2015) ของประเทศใน

ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนแรงขบเคลอนส�าคญ

ทประเทศไทยมองเหนโอกาสและค�านงถงผลกระทบอน

อาจเกดมขนทจ�าเปนตองมการเตรยมความพรอมรองรบ

อยางเหมาะสม โดยใหความส�าคญตอการปรบตวของ

ทกภาคสวนในสงคมใหมขดความสามารถและมความ

พรอมรองรบการเปลยนแปลงในบรบทของความรวมมอ

ระหวางประเทศในทกๆ มต ทจะพฒนาไปสการเสรม

สรางความเขมแขงและความมนคงของภมภาค เพอให

ประเทศมความเจรญกาวหนาและเตบโตไปอยางสมดล

และยงยน โดยในมตของการพฒนาทางสงคมดานสขภาพ

ประเทศไทยโดยกระทรวงสาธารณสขไดเตรยมความ

พรอมดานสาธารณสขของประเทศมาอยางตอเนอง โดย

มรายละเอยดดงตอไปน

1. สภาพการณประชาคมอาเซยนและผลกระทบตอประเทศไทยในดานสขภาพและระบบสาธารณสขใน

การรวมประชาคม

การรวมกล มประ เทศ ในภ ม ภ าค เอ เช ย

ตะวนออกเฉยงใต ทง 10 ประเทศ ประกอบดวย

1) เนการาบรไนดารสซาลาม 2) ราชอาณาจกรกมพชา

3) สาธารณรฐอนโดนเซย 4) สาธารณรฐประชาธปไตย

ประชาชนลาว 5) สหพนธรฐมาเลเซย 6) สาธารณรฐแหง

สหภาพเมยนมาร 7) สาธารณรฐฟลปปนส 8) สาธารณรฐ

สงคโปร 9) ราชอาณาจกรไทย และ 10) สาธารณรฐ

สงคมนยมเวยดนาม เปนประชาคมอาเซยน (ASEAN

Community) โดยสมบรณในวนท 31 ธนวาคม พ.ศ.2558

เปนแรงขบเคลอนส�าคญทกระตนใหกลมประเทศเหลาน

ขยายความรวมมอกนอยางรอบดานและมพลวตร เพอให

เทาทนและตอบสนองตอพฒนาการและความทาทายจาก

การเปลยนแปลงในยคโลกาภวตน (globalization) และ

การเขาสระบบภมภาคนยม (regionalism) เพอใหภมภาค

มความเขมแขง และมอ�านาจในการตอรองหรอการเจรจา

กบภมภาคอน โดยอาเซยนแบงการพฒนาหลกเปน 3

เสาหลก คอ เสาหลกการเมองและความมนคง (ASEAN

Political Security Community; APSC) เสาหลก

เศรษฐกจ (ASEAN Economic Community; AEC) และ

เสาหลกสงคมและวฒนธรรม (ASEAN Socio-Cultural

Community; ASCC) เพอมงสการเปนประชาคมหนง

เดยว “One Vision One Identity One Community”

ซงการรวมตวดงกลาวจะท�าใหอาเซยนมประชากรรวม

กนจ�านวนกวา 600 กวาลานคน ในพนทขนาดใหญถง

4.5 ลานตารางกโลเมตร โดยในปพ.ศ. 2558 ประเทศ

สมาชกอาเซยนมจ�านวนประชากร และความแตกตาง

ของระดบการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม ผลตภณฑ

มวลรวมภายในประเทศ และอ�านาจของการซอ ดงแสดง

ในตารางท 9.1

ความพรอมดานสาธารณสขของประเทศไทยในประชาคมอาเซยน

2554-2558การสาธารณสขไทย 327

ตารางท 9.1 จ�านวนประชากร (ลานคน) และผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศอาเซยน พ.ศ.2558

ประเทศ ประชากร

(ลานคน)

ผลตภณฑมวล

รวมภายใน

ประเทศในรปตว

เงน

ผลตภณฑมวล

รวมภายใน

ประเทศตอ

ประชากร

ผลตภณฑมวลรวม

ภายในประเทศตาม

หลกความเทาเทยม

กนของอ�านาจการซอ

ผลตภณฑมวลรวม

ภายในประเทศตาม

หลกความเทาเทยมกน

ของอ�านาจการซอตอ

ประชากร

อนโดนเซย 255.46 872,615 3,416 2,838,643 11,112

ประเทศไทย 68.84 373,536 5,426 1,107,000 16,081

มาเลเซย 31.12 313,479 10,073 813,517 26,141

ฟลปปนส 101.42 299,314 2,951 742,251 7,318

สงคโปร 5.5 293,959 53,224 468,909 84,901

เวยดนาม 91.58 198,805 2,171 551,256 6,020

เมยนมาร 51.85 65,775 1,269 267,736 5,164

กมพชา 15.54 17,714 1,140 54,174 3,486

ลาว 7.03 12,548 1,785 37,499 5,335

บรไนดารสซาลาม 0.42 11,636 27,759 32,896 78,476

ทมา: World Economic Outlook Database October 2015. Retrieved 7 March 2016.

ในการเปลยนผานเขาสสงคมผสงอายของประเทศ

ตางๆในโลกปจจบน ประเทศสมาชกอาเซยนก�าลงมการ

เปลยนแปลงโครงสรางประชากรสงอายดวยเชนกน ซงใน

ปจจบนประเทศสงคโปร และไทยไดถกจดอยในประเทศ

สงคมผสงอายแลว โดยมประเทศเวยดนาม อกหนงประเทศ

ก�าลงพฒนาในอาเซยนทก�าลงจะเปลยนผานเขาสสงคม

ผสงอายในอนาคตอนใกล (United Nation.2012) ดงจะ

เหนไดจากสดสวนประชากรสงอายในอาเซยน (อายตงแต

65 ป ขนไป) ในปพ.ศ. 2557 ทแสดงไวในภาพท 9.1 และ

ภาพท 9.2

ภาพท 9.1 สดสวนประชากรอาเซยน คาดการณในป พ.ศ. 2593

100+ 95-99 90-94 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14

5-9 0-4 25,116

25,658 26,179

26,591 26,857 27,022 27,191 27,295 27,251 26,712

25,891 24,802

22,656 20,425

16,776 12,531

7,771 3,924

1,453 365

55

23,912 24,456 24,974 25,394 25,672 25,766 25,846 25,937 26,025 25,760

25,312 24,657

23,158 21,774

18,780 15,340

10,817 6,999

3,604 1,205

276

สดสวน 1:1,000

ชาย หญง

Total 808,159,459

ทมา: องคการสหประชาชาต, 2555

2554-2558การสาธารณสขไทย328

ภาพท 9.2 รอยละประชากรผสงอายในประชาคมอาเซยน และอายคาดเฉลยเมอแรกเกด พ.ศ. 2558

11

5

6

11

4

7

5

5

4

6

Singapore

Brunei

Malaysia

Thailand

Philippines

Viet Nam

Indonesia

Myanmar

Laos

Cambodia

ประชากรอาย 65 ป พ.ศ. 2558 (รอยละ)

83

79

75

75

69

73

71

65

68

64

Singapore

Brunei

Malaysia

Thailand

Philippines

Viet Nam

Indonesia

Myanmar

Laos

Cambodia

อายคาดเฉลยเมอแรกเกด พ.ศ. 2558

ทมา: Population Reference Bureau (USA), 2015. World Populations Data sheet

ความแตกตางทางดานเศรษฐกจและสงคมเหลาน

เปนปจจยส�าคญทมผลตอความส�าเรจในความรวมมอใน

ดานตางๆ ของอาเซยน โดยในมตสงคมดานสขภาพ การ

บรหารจดการและใชประโยชนจากทรพยากรทางการ

แพทย รวมทงคณภาพมาตรฐานของระบบสาธารณสขของ

แตละประเทศสงผลใหประเทศตางๆในอาเซยนมสภาวะ

ทางสขภาพ เชน อตราปวย อตราตายของประชากรทแตก

ตางกนมาก ดงแสดงในตารางท 9.2 - 9.5

ตารางท 9.2 อตราการปวยจากโรคตางๆ ในกลมประเทศอาเซยน ตอประชากร 100,000 คน

ประเทศวณโรค

(2556)

มาลาเรย

(2555)

เอดส

(2556)

ไอกรน

(2556)

คอตบ

(2555)

โปลโอ

(2556)

บาดทะยกใน

ทารกแรกเกด

(2556)

สงคโปร 47.0 ... ... ... ... 0 ..

บรไน 58.0 ... ... ... ... 0 ..

มาเลเซย 99.0 34.0 27.0 222 4 0 6

ไทย 119.0 210.0 12.0 24 28 0 2

ฟลปปนส 292.0 24.0 ... 23 6 0 77

เวยดนาม 144.0 30.0 16.0 54 11 0 46

อนโดนเซย 183.0 2,268.0 32.0 2,976 775 0 69

สหภาพพมา 373.0 2,552.0 12.0 14 38 0 39

ลาว 197.0 1,655.0 <5.0 60 20 0 18

กมพชา 400.0 1,076.0 8.5 0 0 0 13

ทมา: World Health Statistics, 2015

2554-2558การสาธารณสขไทย 329

ตารางท 9.3 อตราการตายจากโรคตางๆ ในกลมประเทศ

อาเซยน ตอประชากร 100,000 คน

ประเทศเอดส

(2556)

วณโรค

(Tuberculosis

among HIV-

negative people)

(2556)

มาลาเรย

(2555)

สงคโปร … 1.7 ...

บรไน … 3.0 ...

มาเลเซย 20.0 5.8 <0.1

ไทย 28.0 12.0 0.3

ฟลปปนส ... 27.0 <0.1

เวยดนาม 13.0 19.0 <0.1

อนโดนเซย 12.0 25.0 3.8

สหภาพพมา 20.0 49.0 5.5

ลาว <2.0 53.0 4.5

กมพชา 14 66.0 1.8

ทมา: World Health Statistics, 2015

ตารางท 9.4 อตราการตายของมารดา อตราทารกตายและอตราตายในเดกอายต�ากวา 5 ป ใน

กลมประเทศอาเซยน พ.ศ. 2556

ประเทศ

อตราการตาย

ของมารดา

(ตอเกดมชพ

100,000 คน)

อตราทารก

ตาย

(ตอเกดมชพ

1,000 คน)

อตราตายใน

เดกต�ากวา 5 ป

(ตอเกดมชพ

1,000 คน)

สงคโปร 6.0 2.2 2.8

บรไน 27.0 8.4 9.9

มาเลเซย 29.0 7.2 8.5

ไทย 26.0 11.3 13.1

ฟลปปนส 120.0 23.5 29.9

เวยดนาม 49.0 19.0 23.8

อนโดนเซย 190.0 24.5 29.3

สหภาพพมา 200.0 39.8 50.5

ลาว 220.0 53.8 71.4

กมพชา 170.0 32.5 37.9

ตารางท 9.5 จ�านวนแพทย พยาบาล ทนตแพทย และเภสชกรตอประชากร 10,000 คนในกลมประเทศอาเซยน

พ.ศ. 2550 - 2556

ประเทศ แพทย พยาบาล ทนตแพทย เภสชกร

สงคโปร 19.5 57.6 4.1 4.1

บรไน 14.4 80.5 4.2 4.0

มาเลเซย 12.0 32.8 3.6 4.3

ไทย 3.9 20.8 2.6 1.3

ฟลปปนส ... ... ... 8.9

เวยดนาม 11.9 12.4 … 3.1

อนโดนเซย 2.0 13.8 1.0 1.0

สหภาพพมา 6.1 10.0 0.7 …

ลาว 1.8 8.8 0.4 1.2

กมพชา 1.7 7.9 0.2 0.4

ทมา: World Health Statistics, 2015

2554-2558การสาธารณสขไทย330

เมอพจารณาตามระดบของการพฒนาคณภาพ

มาตรฐานระบบบรการสาธารณสข ประเทศไทยจดอย

ในกลมประเทศทมระดบของคณภาพมาตรฐานบรการ

อย ในระดบสงเทยบเทามาเลเซย ซงเปนประเทศท

มนโยบายการพฒนาประเทศใหเปนศนยกลางดานบรการ

สขภาพ (Medical Hub) ในระดบนานาชาตเชนเดยวกบ

ไทย ดงแสดงในภาพท 9.3

ภาพท 9.3 ระดบการพฒนาทางสขภาพของประชาคมอาเซยน

ทมา: Stephen Lock. The State of Healthcare in Southeast Asia 2013

อยางไรกตาม หากพจารณาในแงของการแขงขนในเชงภมศาสตร อาจกลาวไดเปน 2 นย คอ ในดานพรมแดนทตดกบประเทศเพอนบาน ประเทศมาเลเซยมขอไดเปรยบตรงทไมมพรมแดนทตดตอกบประเทศเพอนบานทมระดบการพฒนาทดอยกวาและตองพงพาการชวยเหลอดานสขภาพอยางเชนทประเทศไทยประสบอยแตหากพจารณาในดานการเปนศนยกลางของภมภาค ประเทศไทยตงอยในต�าแหนงทเปนจดเชอมโยงเสนทางคมนาคม มชยภมทเหมาะกบการตดตอการประสานงานดานการคาและการลงทนไมมขอจ�ากดดานสงคมและวฒนธรรม รวมทงการพฒนาและการใหความชวยเหลอตางๆ แกประเทศสมาชกอาเซยน จงเปนโอกาสและขอไดเปรยบของประเทศไทยทจะมบทบาทน�าในความรวมมอระหวางประเทศในประชาคมอาเซยน

ความแตกตางของสภาวะสขภาพของประชาชนและระบบสาธารณสขของประเทศสมาชกอาเซยนดงทไดกลาวมาแลวสงผลกระทบตอประเทศไทยซงมภมศาสตรทตงอยตรงกลางบนภาคพนแผนดนของภมภาค โดยเฉพาะอยางยงเมอมการพฒนาเสนทางคมนาคมทางบกทงระบบถนนและระบบราง ตามทปรากฏในแผนภาพท 9.4 จะอ�านวยความสะดวกตอการเดนทางเคลอนยายถนฐานของประชาชนเพมขนอยางมาก ทงการเดนทางมาอาศยอยบรเวณชายแดนทกระจายอยโดยรอบแนวพรมแดนของประเทศไทย การเคลอนยายเขามาเปนแรงงานรายวนบรเวณดานการคาชายแดน การเขามาเปนแรงงานทไมตองการทกษะสงในโรงงานและภาคอตสาหกรรมตางๆ ทงภาคการเกษตร การประมง ภาคบรการ การผลต กอสราง เปนตน รวมทงการเดนทางขามผานแดนไปยงประเทศเพอนบานทงทถกตองตามกฎหมายและไม

ถกตองตามกฎหมาย

Singapore - Advanced healthcare,

high spend, promotes private

contributions

Thailand,Brunei,Malaysia - Good to

high standard of healthcare with

focus on higher quality

Indonesia, Vietnam, Philippines –Basic

healthcare provision

Cambodia, Laos, Myanmar – Poor

and low level healthcare provision

2554-2558การสาธารณสขไทย 331

ภาพท 9.4 เสนทางเชอมโยงการคมนาคมในอาเซยน (ASEAN Highway Network)

ทมา: The Master Plan and Feasibility Study on the Establishment of an ASEAN RO - RO

Shipping Network and Short Sea Shipping, JICA

การเคลอนยายเหลานสงผลกระทบตอปญหาการขน

ทะเบยนแรงงานในระบบประกนสขภาพและระบบประกน

สงคมของประเทศไทย น�าไปสปญหาภาระการใหบรการ

และคารกษาพยาบาลทเรยกเกบไมไดจากผรบบรการ

ตางชาตทมแนวโนมเพมขนทกป ดงแสดงในภาพท 9.5 ซง

เปนสถานการณทเกดขนและเปนปญหาสงสมมายาวนาน

โดยเฉพาะในหนวยบรการในพนทชายแดนและเมอง

เศรษฐกจ อตสาหกรรมทมแรงงานอพยพเคลอนยายเขา

มาอยเปนจ�านวนมาก รวมทงเมองทองเทยวทไดรบความ

นยม และคาดการณไดวาการเขาสประชาอาเซยนจะเปน

ปจจยเรงรดใหมการเคลอนยายดงกลาวมากขน

ภาพท 9.5 คาใชจายบรการการรกษาพยาบาลทเรยกเกบไมไดจากคนตางชาตของสถานพยาบาลในสงกดกระทรวง

สาธารณสขระหวางป พ.ศ. 2555 – 2557

308,007,226.52

414,721,969.74

404,084,299.00

0

100,000,000

200,000,000

300,000,000

400,000,000

500,000,000

พ.ศ. 2555 พ.ศ. 2556 พ.ศ. 2557

หนวย : บาท

ทมา: ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2558

2554-2558การสาธารณสขไทย332

ปญหาส�าคญทเกดขนกบระบบสาธารณสขของประเทศไทยอกประการหนงคอ การเคลอนยายเขามาของประชากรจากประเทศเพอนบานทมคณภาพระบบบรการสาธารณสขทดอยกวาประเทศไทย ไดกอใหเกดผลกระทบเกยวกบการควบคมโรคระบาดตางๆ ระบบสขภาพและการควบคมปองกนโรค โรคตดตอขามแดน โรคอบตใหม โรคอบตซ�าในประเทศไทย ตวอยางทปรากฏเชน อบตการณโรคคอตบและอหวาตกโรค ในบรเวณชายแดนตดตอประเทศกมพชาและเมยนมาร ณ จงหวดจนทบรและจงหวดตาก เปนตน ปญหาเหลานมสาเหตมาจากระบบสขาภบาลและน�าสะอาดทไมมคณภาพเพยงพอ อตราการใหวคซนปองกนในประเทศเพอนบานทยงไมครอบคลมประชากรตามแนวชายแดน ซงสวนใหญเปนชนกลมนอยทไมไดรบการขนทะเบยนราษฎร มฐานะยากจนและดอยโอกาสในการเขาถงบรการสขภาพและการสาธารณสขทมประสทธภาพ

ผลกระทบจากการพฒนาทางเศรษฐกจทกอใหเกดการรวมตวกนเปนตลาดหนงเดยวของประชาคม (single market) โดยกลไกการเปดเสรการคา การลงทนและบรการระหวางประเทศในกลมอาเซยน (free flow of goods and services) นน ไดอ�านวยความสะดวกใหมการขนสงสนคาตางๆ ผานพรมแดนเพมขนโดยเฉพาะพรมแดนทตดตอทางแผนดน ซงประเทศไทยมจดผานแดนโดยรอบพรมแดนทตดตอกบประเทศเพอนบาน จดผานแดนเหลานเปนพนททกระทรวงสาธารณสขโดยกรมควบคมโรคและส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ไดจดระบบการคดกรอง ควบคมโรคและตรวจคณภาพสนคาอาหารและยา รวมทงสนคาอปโภคบรโภค เชน อาหารเสรม เครองส�าอาง เครองมอแพทยหรอผลตภณฑอนๆทเกยวของกบสขภาพ ฯลฯ ซงในปจจบน กรมควบคมโรคมดานควบคมโรคตดตอระหวางประเทศ ณ จดผานแดนถาวรทวประเทศทงหมด 28 แหง แตยงตองเฝาระวงและตดตามการผานเขา-ออกประเทศ ณ จดผานแดนชวคราวอก 1 แหง ณ ดานพระเจดยสามองค อ.สงขละบร จ.กาญจนบร รวมทง จดผอนปรนเพอการคาทวประเทศรวม 39 แหง กองการตางประเทศ กระทรวงมหาดไทย และส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) มดานตรวจอาหารและยาในจงหวดทมพนทตดตอกบประเทศเพอนบานรวม 44 แหง ตงอยในกรงเทพฯ และปรมณฑล 15 แหง

ภาคเหนอ 8 แหง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 6 แหง ภาคตะวนออก 2 แหง และภาคใต 13 แหง โดยมอตราก�าลงเจาหนาททมความเชยวชาญดานอาหารและยาจ�านวน 173 คน สนคาเหลานมทงทน�าเขามาอยางถกกฎหมายและทลกลอบน�าเขามาอยางไมถกกฎหมาย ซงอาจไมไดมาตรฐานหรอเปนสนคาปลอมปนซงอาจกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของประชาชนไทยได นอกจากนการเปดเสรการคาชายแดนดงกลาว อาจกอใหเกดความเสยงตอการลกลอบขนสงยาเสพตดและสารตงตนในการผลตยาเสพตดทงทน�าเขาในประเทศและสงออกไปจากประเทศไทย เนองจากแหลงผลตยาเสพตดใหญระดบโลกนนมอยในประเทศเพอนบานท�าใหประเทศไทยเปนทงจดหมายปลายทางในการจ�าหนายและเปนทางผานของการขนสงสงผดกฎหมายเหลาน ทงนยงไมตองกลาวถง การลกลอบน�าสนคาและสงผดกฎหมายผานพรมแดนบรเวณทไมมดานหรอจดผานแดนเนองจากประเทศไทยมพรมแดนตามธรรมชาตทางพนดนเปนระยะยาวไกลซงไมสามารถควบคมการผานแดนไดตลอดพรมแดนอยาง

มประสทธภาพไดการเปดเสรการคาในอาเซยน ยงรวมถงการเปด

เสรดานการคาบรการสขภาพภายใตกรอบการคาบรการอาเซยน (ASEAN Framework Agreement on Services; AFAS) และกรอบการเจรจาภายใตรปแบบ 4 การเคลอนยายของบคคลธรรมดา (Mode 4: Presence of Natural Person) ของความตกลงทวไปวาดวยการคาบรการ (General Agreement on Trade in Services; GATS) ภายใตกรอบองคการการคาโลก (World Trade Organization; WTO) ทอ�านวยความสะดวกในการเคลอนยายของแรงงานมฝมอหรอกลมวชาชพเฉพาะทง 7 สาขา ประกอบดวย แพทย ทนตแพทย พยาบาล วศวกร สถาปนก นกบญช และชางส�ารวจใหสามารถเดนทางไปประกอบวชาชพในประเทศสมาชกอาเซยนทงสบประเทศไดทงแบบชวคราวและถาวร โดยอาเซยนไดก�าหนดใหมมาตรการควบคมและจดการผลกระทบจากการเคลอนยายเสร ภายใตขอตกลงการยอมรบคณสมบตรวมของบคคลธรรมดา (Mutual Recognition Arrangements; MRAs) ทเปนไปตามระเบยบทสภาวชาชพและหนวยงานทรบผดชอบในแตละประเทศวางแนวทางการปฏบตไว นอกจากน ประเทศไทยไดเสนอใหประกอบวชาชพสาขาการทองเทยว (มคคเทศก) เปนวชาชพสาขาท 8 ทควร

2554-2558การสาธารณสขไทย 333

จะเปดเสรการเคลอนยายในเรวๆ น1 เนองจากภาคการทองเทยวถอเปนสาขาเรงรดการรวมกลม (PIS: Priority Integration Sectors) ซงอยภายใตกรอบการเจรจา การคาเสรดานบรการของอาเซยนในปจจบน2 รวมทง การสงเสรมการทองเทยวเชงสขภาพ เปนตน องคประกอบเหลาน เปนเงอนไขส�าคญทจะสงเสรมใหโอกาสในการเปดเสรการเคลอนยายของผประกอบวชาชพสาขาการ ทองเทยวดงกลาว สามารถเคลอนยายไดอยางเสรในประชาคมอาเซยน และเปนขอไดเปรยบทางดานการคาเสรดานบรการในสวนทเกยวของกบสขภาพของประเทศไทย

อยางไรกตาม การเคลอนยายของบคลากรกลมวชาชพทเกยวของกบดานสขภาพ คอ แพทย ทนตแพทยและพยาบาล ทมความประสงคจะออกไปท�างานในตางประเทศ อาจกอใหเกดผลกระทบทไมพงประสงคตอปญหาความขาดแคลนและการวางแผนก�าลงคนดานสขภาพของประเทศทงในระบบราชการและเอกชนอยางไรกตาม หากพจารณาในแงของโอกาส ประเทศไทยอาจไดรบประโยชนจากการจางงานบคลากรวชาชพ ดงกลาวจากประเทศสมาชกอาเซยน ใหเขามาท�างานในประเทศไทย เพอแบงเบาภาระบรการไดเชนกน โดยเฉพาะอยางยงในโรงพยาบาลตามแนวชายแดนหรอเมองใหญ ทมประชากรตางชาตและแรงงานขามชาตเขามาอาศยและท�างานอยเปนจ�านวนมาก

ปญหาตางๆ ทสงผลกระทบตอระบบสาธารณสขของประเทศไทยตามทไดกลาวมาแลวขางตนนน ไดทวความส�าคญและมความซบซอนของปญหามากขนอยางทไมอาจหลกเลยงตอความเสยงทางสขภาพอนอาจเกดขนแกประชาชนและความมนคงดานสขภาพของประเทศได ประเทศไทยจงตองมการปรบตวและพฒนากลไกรองรบจดการโดยกระบวนงานเชงบรณาการรวมกนระหวางสวนราชการและภาคสวนทเกยวของอยางเปนระบบเพอใหประเทศไทยมภมคมกนในตนเองและสามารถใชโอกาสจากการรวมตวเปนประชาคมในการแสดงบทบาทเชงสรางสรรคและเปนผน�าดานสขภาพในอาเซยน รวมทงพฒนาขดความสามารถและยกระดบคณภาพบรการทางการแพทยและการสาธารณสขเพอประชาชนไทยในประเทศไดอยางยงยน

กลไกการท�างานในเ รองสขภาพของอาเซยน ขบเคลอนในรปแบบของคณะท�างาน (Sectoral Body) ดานสาธารณสขและสขภาพภายใตเสาหลกดานสงคมและวฒนธรรม (ASEAN Social and Cultural Community: ASCC) เรยกวา Senior Officer Meeting on Health Development: SOMHD) ซงเปนการประชมผแทนประเทศทเปนเจาหนาทสาธารณสขระดบอาวโสโดยประเทศสมาชกหมนเวยนกนเปนประธานคณะท�างาน (SOMHD chair) เพอจดการประเดนปญหาดานสาธารณสขทตองใชกลไกในระดบภมภาคในการ ขบเคลอนหรอสนบสนน เชน การควบคมโรคระบาดขามพรมแดน การควบคมการบรโภคยาสบ การควบคมโรคเอดส เปนตน นอกจากนน SOMHD ยงมหนาทในการพฒนากฎเกณฑหรอนโยบายสาธารณสขในระดบภมภาครวมกนเพอตอบสนองตอปญหาดานสขภาพของภมภาค เชน ระบบประกนสขภาพ ระบบการดแลสขภาพกลมคนเคลอนยาย ระบบบรการสขภาพชายแดนซงเปนปญหาทมความส�าคญมากขนในปจจบนเนองจากกลมประเทศอาเซยนมแนวโนมทางเศรษฐกจทดขน ท�าใหความตองการดานสขภาพของประชาชนอาเซยนเพมขนอยางรวดเรวใน 2 ลกษณะ คอ ความตองการโอกาสทเพมขนในการเขาถงบรการสขภาพ และความตองการบรการสขภาพทดขน สงเกตไดจากการเพมขนของคาใชจายดานสขภาพของอาเซยนทเพมสงขน 2.5 เทา ในชวงระหวางป พ.ศ. 2541 - 2553 มมลคาโดยรวมสงถง 68 พนลานดอลลารสหรฐ3 ในขณะทระบบสาธารณสขของแตละประเทศยงคงมความแตกตางกนอยางมาก ทงระดบการพฒนาทรพยากรสขภาพและโครงสรางพนฐานดงทกลาวแลวมาขางตน

ประเทศไทยได เป นประธานของคณะท�างาน SOMHD ตามวาระ 1 ป ในระหวางปพ.ศ. 2557- 2558 และไดรบเกยรตใหเปนเจาภาพจดการจดประชม SOMHD ครงท 9 ในประเทศไทยขนในระหวางวนท 9 - 11 มถนายน พ.ศ. 2557 ณ จงหวดเชยงราย ซงในครงนนเปนชวงเวลาส�าคญทางประวตศาสตรของความรวมมอดานสขภาพของอาเซยน เนองจากกรอบความรวมมอดานสาธารณสขทมอยเดมของอาเซยนจะเสรจสนลงในปลาย

1. กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ, 25582. ธนพฒน เลกเกยรตขจร.กฎหมายธรกจน�าเทยวและมคคเทศกกบการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน.มหาวทยาลยบรพา, 25563. องคการอนามยโลก, 2554

2554-2558การสาธารณสขไทย334

ปพ.ศ. 2558 และอาเซยนจะรวมตวเปนประชาคมอยางเปนทางการในวนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 2558 ดงนน ประเทศสมาชกอาเซยนทงสบประเทศ จงไดมการหารอและจดล�าดบความส�าคญของปญหาสขภาพและแนวทางในการพฒนางานดานสาธารณสขรวมกนเมอผานพนปพ.ศ. 2558 ไปแลว (ASEAN Post-2015 Health Development Agenda) โดยภายใตการขบเคลอนของทประชม SOMHD ไดมการจดตงคณะท�างานเพอก�าหนดประเดนความรวมมอ (Health Priority) ทมงเนนการสรางความมนคงทางสขภาพของภมภาค

นอกจากนน SOMHD ยงไดใหความส�าคญตอการปรบปรงแนวทางและกลไกการท�างานของ SOMHD

ใหมประสทธภาพมากขน โดยในการประชมรฐมนตรสาธารณสขอาเซยน (ASEAN Health Minister Meeting, AHMM) ครงท 12 ณ กรงฮานอย ประเทศเวยดนาม ระหวางวนท 15 - 19 กนยายน พ.ศ. 2557 SOMHD ได น�าเสนอประเดนความรวมมอ (Health Priority) ตามกรอบ ASEAN Health Development Agenda Post-2015 ดงกลาวทผานการพจารณาแลวตอ AHMM ซง AHMM ครงท 12 ไดเหนชอบใน 20 ประเดนการพฒนาดานสาธารณสขทแบงเปน 4 กลม (Cluster) ก�าหนดระยะเวลาด�าเนนการ ชวงระหวาง ค.ศ. 2016 – 2020 (พ.ศ. 2559 – 2563) ดงแสดงในตารางท 9.6

ตารางท 9.6 ASEAN Health Development Agenda Post-2015 (ค.ศ. 2016 – 2020)

กลม (Cluster) วสยทศน พ.ศ. 2563 (Vision 2020) ประเดนสขภาพ (Health Priority)

1. Promoting healthy

lifestyle

a) To achieve maximal health potential of ASEAN Community through promoting healthy lifestyleb) To ensure healthy lives and promote wellbeing for all at all ages

1. Prevention and control of NCDs

2. Reduction of tobacco consumption and

harmful use of alcohol

3. Prevention of injuries

4. Promotion of occupational health

5. Promotion of mental health

6. Promotion of healthy and active ageing

7. Promotion of good nutrition and healthy diet

2. Responding to

all hazards and

emerging threats

a) To promote resilient health system in response to communicable diseases, emerging infectious diseases, and neglected tropical diseases b) To respond to environmental health threats, hazards and disaster, and to ensure effective preparedness for disaster health management in the region

8. Prevention and control of communicable

diseases, emerging infectious diseases and

neglected tropical diseases

9. Strengthening laboratory capacity

10.Combating antimicrobial resistance

(AMR)

11. Environmental health and health

impact assessment (HIA)

12. Disaster Health Management

2554-2558การสาธารณสขไทย 335

กลม (Cluster) วสยทศน พ.ศ. 2563 (Vision 2020) ประเดนสขภาพ (Health Priority)

3. Strengthening

health system and

access to care

a) ASEAN Community has universal

access to [essential] health care, safe and

good quality medical products including

traditional and complementary medicines

b) To achieve the unfinished health

related MDGs, in light of the sustainable

development goals (SDG)

13. Traditional Medicine

14. Health related MDGs (4, 5, 6)

15. Universal health coverage (UHC)

16. Migrants’ health

17. Pharmaceutical development

18. Healthcare financing

19. Human resources development

4. Ensuring food

safety

a) To promote access to safe food,

safe drinking water and sanitation

20. Food safety

ตารางท 9.6 ASEAN Health Development Agenda Post-2015 (ค.ศ. 2016 – 2020) (ตอ)

2. การเตรยมความพรอมทางดานสาธารณสขเพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยน

จากการรวมประชาคมอาเซยนทเปนทงโอกาส

ทางการพฒนาและอาจสงผลกระทบตอระบบบรการ

สขภาพและการสาธารณสขของประเทศไทย รวมทง

กรอบแนวทางการด�าเนนงานสาธารณสขในระดบภมภาค

โดยกลไก SOHMD และ AHMM ตามทไดกลาวมาแลว

ขางตน กระทรวงสาธารณสขไดมการปรบกระบวนการ

ท�างานและนโยบาย ทงเพอเตรยมความพรอมในงาน

ดานการสาธารณสขระหวางประเทศและเพอรองรบ

การเขาสประชาคมอาเซยน โดยมการตงคณะกรรมการ

ระดบกระทรวงเพอขบเคลอนภารกจดงกลาวรวมไปกบ

การจดการแกไขปญหาตางๆ อนเปนความทาทายดาน

สขภาพและการสาธารณสขทภมภาคใหความส�าคญหรอ

มความกงวลรวมกน รวมทงการสรางสรรคใหประเทศไทย

มบทบาทน�าในการพฒนาระบบสาธารณสขเพอเสรมสราง

ความมนคงดานสขภาพของประชาคมและสงเสรมการ

มสขภาพทดของประชาชนไทยและประชาชนอาเซยน

อยางยงยน ซงบทบาทเชงสรางสรรคดงกลาวจะสงผลให

ประเทศไทยม พลงบารม (soft power) ในการด�าเนน

งานดานการระหวางประเทศทงในระดบภมภาคและสงคม

โลก โดยกระทรวงสาธารณสขไดก�าหนดนโยบายดานการ

สาธารณสขระหวางประเทศและนโยบายอาเซยน ดงน

1. เสรมสรางใหประเทศไทยมบทบาทน�าและมสวนรวมในการก�าหนดนโยบายสาธารณสขทส�าคญในระดบภมภาคและระดบโลก

2. ใหความรวมมอทางวชาการ/บรการบนพนฐานของความเปนมตร ไดประโยชนรวมกนเพอความผาสกของภมภาค

3. ดแลสขภาพประชาชนซงอาจไดรบผลกระทบจากการรวมประชาคมอาเซยน โดยการเสรมสราง ขดความสามารถของดานชายแดน จงหวดแนวชายแดนและเมองหลกในภมภาค เนนการพฒนาระบบบรการทดขน (better service) โดยเฉพาะในระดบอ�าเภอ (District Health System: DHS) และระบบบรการชายแดน(Border Health)

4. สนบสนนการมและเขาถงสทธขนพนฐาน รวมทงการไดรบบรการทางการแพทยและสาธารณสขของแรงงานตางดาวและประชากรยายถน โดยแนวคดการพฒนาหลกประกนสขภาพถวนหนาทเปนธรรมและเปนมตร (friendly service) ทงกบผรบบรการและผใหบรการ

5. มการพฒนาระบบบรหารจดการและการพฒนาศกยภาพบคลากรทงดานบรหารและวชาการอยางตอเนองและเหมาะสม รวมทงสงเสรมใหเกดการท�างานอยางบรณาการรวมกนระหวางหนวยงานภายในและภายนอกกระทรวงสาธารณสขทงภาครฐและภาคเอกชน

2554-2558การสาธารณสขไทย336

ในการด�าเนนงานดานการสาธารณสขอาเซยน

กระทรวงสาธารณสขไดก�าหนดเปาหมายส�าคญ ประกอบ

ดวย

1. การปรบตวใหมความพรอมเพอรองรบการเปลยนแปลง

จากการเขาสประชาคมอาเซยน

ตารางท 9.7 ยทธศาสตรอาเซยนของกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2557

ยทธศาสตร มาตรการ เปาหมาย

1. การปองกนและควบคมโรคตดตอขาม

พรมแดน

การพฒนาทมเฝาระวงส�ารวจโรค การตรวจ

พสจนและอนามยสงแวดลอม

มการบรณาการการท� างานระหว าง

กรมวชาการทเกยวข องของกระทรวง

สาธารณสข

2. การสงเสรมสนคา/บรการ/ผลตภณฑ

สขภาพ/การนวดไทย

การสงเสรมสนคาและบรการทประเทศไทย

มศกยภาพทเขมแขง

สนคา/บรการ/ผลตภณฑสขภาพ/การนวด

แผนไทยแพรหลายสสากลยงขน

3. การพฒนาระบบบรการสขภาพตามจด

ทสมควร (เมองบรการสขภาพ)

การเสรมสรางศกยภาพการใหบรการ

สขภาพ โดยเฉพาะระดบตตยภม ในพนท

ชายแดน เมองทองเทยว เขตเศรษฐกจ

พเศษ และระเบยงเศรษฐกจ

จ�านวนสถานบรการสขภาพทสามารถให

บรการในระดบตตยภมเพมขน

4. การพฒนาสขภาพประชากรตางดาว

และสาธารณสขชายแดน

เพมการเขาถงบรการ เสรมสรางระบบ

ประกนสขภาพ สงเสรมการดแลตนเอง

และพฒนาศกยภาพการท�างานในพนทของ

อาสาสมครสาธารณสขตางดาว

จ�านวนประชากรตางดาว ผตดตามและ

ประชาชนตามแนวชายแดนเขาถงบรการ

สขภาพไดมากขน

5. การพฒนาระบบงานและบคลากรใหม

ความพรอมดานการบรหารจดการ และ

ดานบรการ

มการปรบองคกร ระบบงานและพฒนา

บคลากรใหมความพรอมในการด�าเนนงาน

ดานสาธารณสขอาเซยน

หนวยงานมความพรอมในการด�าเนนงาน

สาธารณสขอาเซยนอยางมประสทธภาพ

6. ความรวมมอทางวชาการภายใตกลไก

เสาหลกอาเซยน

ก�าหนดหนวยงานรบผดชอบประเดน

ASEAN Health Development Agenda

POST-2015 และประเดนดานสาธารณสข

ในเสาหลกอนๆรวมทงใหความรวมมอทาง

วชาการในสาขาทไทยมความพรอมและ

เปนทยอมรบในระดบนานาประเทศ

ไทยเปนประเทศผน�า (Lead Country) หรอ

รวมก�าหนดนโยบาย/มาตรการ/กจกรรม

ส�าคญ และการบรณาการทางวชาการใน

ประเดนสาธารณสขตางๆของอาเซยน

2. การสรางการยอมรบและความเปนผน�าในการด�าเนน

งานดานการแพทยและสาธารณสขในอาเซยน

กระทรวงสาธารณสขไดจดท�าแผนยทธศาสตร

อาเซยน (พ.ศ. 2557) เพอการพฒนาองคกรใหมความ

พรอมในการเขาส ประชาคมอาเซยน ประกอบดวย

มาตรการและเปาหมายส�าคญ ดงแสดงในตารางท 9.7

2554-2558การสาธารณสขไทย 337

3. การด�าเนนการเชงรบและเชงรกตามยทธศาสตรสาธารณสขอาเซยน

จากยทธศาสตรด�าเนนการดงกลาว กระทรวง

สาธารณสขไดปรบปรงกระบวนงานส�าคญทงการด�าเนน

การในเชงรกและเชงรบ ดงตอไปน

3.1 การปองกนและควบคมโรคตดตอขาม

พรมแดนการควบคมตรวจจบสงผดกฎหมาย รวมทง

ยาและสารเสพตดการควบคมโรคตดตอชายแดน เปนปญหา

ทกระทรวงสาธารณสขใหความส�าคญ โดยเฉพาะอยางยงเมอมการพฒนาโครงสรางทางระบบคมนาคมขนสงและการเปดเสรดานการคา การลงทนระหวางประเทศในประชาคมอาเซยนทเออใหสนคาและผคนสามารถเคลอนยายขามแดนไดอยางเสรมากขน มการเกดขนของโรคอบตใหม โรคทกลบมาเปนซ�า โรคตดตอหรอโรคระบาดทหายไปจากประเทศไทยแลวถกน�าพากลบมาอกจากผคนทเคลอนยายขามแดน รวมทงการลกลอบขนและคายาและสารเสพตดรวมทงสารตงตนในการผลตจากประเทศเพอนบาน ซงกระทรวงสาธารณสขไดด�าเนนการ ดงน

3.1.1 การเสรมศกยภาพของความรวมมอดานการควบคมโรคระหวางประเทศโดย

• การพฒนาทมระบาดวทยา ทมส�ารวจควบคมโรคของประเทศไทย

• การพฒนาสรางเครอขายความรวมมอและการพฒนาศกยภาพทมระบาดวทยาโดยบรณาการแผนงาน/โครงการรวมกบดานอาหารและยาของประเทศเพอนบานทงในระดบพนทและระดบประเทศ

• การพฒนากลไกการบงคบใช International Health Regulation (IHR) 2005 ใหเปนกฎระเบยบระหวางประเทศทมประสทธภาพในการควบคมโรคตดตอในประชาคมอาเซยน

• การพฒนาขดความสามารถของดานควบคมโรคในจดผานแดนตางๆ

• พฒนาศกยภาพศนยวทยาศาสตรการแพทยประจ�าเขตบรการสขภาพและหองปฏบตการในโรงพยาบาลศนยทมความพรอมใหสามารถตรวจพสจนสงสงตรวจตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ

3.1.2 การเสรมศกยภาพของความรวมมอ

ดานการตรวจสอบ จบกม ปราบปรามยาเสพตดระหวาง

ประเทศ โดย

• การพฒนาขดความสามารถดาน

อาหารและยา (อย.) ในจดผานแดนตางๆ

โดยบรณาการแผนงาน/โครงการรวมกบ

ดานควบคมโรคในพนท

• ประสานและด�าเนนการรวมกบ

ส�านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบ

ปรามยาเสพตด (ป.ป.ส.) ทหาร ต�ารวจ และ

ตรวจคนเขาเมองในพนท

• ประสานการท�างานระหว าง

ประเทศรวมกบส�านกงาน ป.ป.ส. ใน

โครงการแมโขงปลอดภย (Safe Mae

Kong Project) ระหวางประเทศไทย จน

เมยนมาร และลาว ซงจะขยายการด�าเนน

งานไปในประเทศกมพชาและเวยดนามใน

ปงบประมาณ 2560

• พฒนาศกยภาพศนยวทยาศาสตร

การแพทยประจ�าเขตบรการสขภาพและ

หองปฏบตการในโรงพยาบาลศนยทมความ

พรอมใหสามารถตรวจพสจนสงสงตรวจ

ตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ

3.2 การสงเสรมและควบคมมาตรฐานสนคา/

บรการ/ผลตภณฑ สขภาพ/การนวดแผนไทย

การคมครองผบรโภครวมทงการจดการผลกระทบจาก

ขอตกลงการเปดเสรทางการคาจากผลของการเปดเสรทางการคาดงกลาว

ประเทศสมาชกอาเซยนโดยหนวยงานทรบผดชอบจง

ควรมการพฒนากฎหมาย ระเบยบ กฎเกณฑและขอ

ตกลงระหวางประเทศในการผลต ขนสง การจดจ�าหนาย

และกระบวนการทางการตลาดทมคณภาพและสามารถ

ตรวจสอบรวมกนไดอยางมมาตรฐาน นอกจากนนขอ

ตกลงเปดตลาดการคาเสรทอ�านวยความสะดวกใน

การเคลอนยายของกล มแรงงานวชาชพสาขาบรการ

สขภาพคอ แพทย ทนตแพทย พยาบาล ใหสามารถไป

ท�างานไดในทกประเทศในภมภาค ภายใตการควบคม

2554-2558การสาธารณสขไทย338

คณภาพและคณสมบตตามมาตรฐานวชาชพ เพอปองกน

มใหมการใหบรการสขภาพโดยผขาดคณสมบตหรอไมเปน

ไปตามมาตรฐานวชาชพทแตละประเทศก�าหนด ดงนน ใน

กระบวนการเคลอนยายของบคลากรดงกลาว ประเทศ

ปลายทางของการเคลอนยายจงตองมการตรวจสอบ

ควบคม ตดตาม และประสานงานกบประเทศ ตนทาง

อยางใกลชด เพอความปลอดภยและการคมครองสทธจาก

การรบบรการสขภาพภายในประเทศ การด�าเนนการ

ดงกลาว ประกอบดวย

3.2.1 การควบคมและคมครองผบรโภค

ดานสนคา บรการ ผลตภณฑสขภาพและการนวดแผนไทย

ประกอบดวยกลยทธด�าเนนการ ดงตอไปน

• พฒนากฎหมายควบคมยา อาหาร

อาหารเสรม เครองส�าอาง รวมทงเครองมอ

และอปกรณทางการแพทย

• พฒนากลไกเสรมประสทธภาพ

ของการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวด

และจรงจง

• พฒนาขดความสามารถของดาน

อาหารและยาของแตละพนทดานชายแดน

• พฒนาศกยภาพของศนยวทยา-

ศาสตรการแพทยในเขตบรการสขภาพ

และหองปฏบตการทางวทยาศาสตรของ

โรงพยาบาลศนยตางๆ ในกระบวนการ

ตรวจสงสงตรวจ

3.2.2 สงเสรมสนคา บรการ ผลตภณฑ

สขภาพและการนวดแผนไทย

• สงเสรมและพฒนาศกยภาพของ

สนคา/บรการ/ผลตภณฑสขภาพ/การ

นวดแผนไทยใหมมาตรฐานระดบสากล ม

ความปลอดภยตอผ บรโภคและอปโภค

รวมทงพฒนาระบบและกลไกการตรวจ

ประเมน ก�ากบตดตามเพอควบคมคณภาพ

และมาตรฐานอยางเขมขนและเผยแพร

ประชาสมพนธผลตภณฑผานชองทางท

หลากหลายและเขาถงกลมลกคาเปาหมาย

• พฒนาระบบการคมครองผบรโภค

ท งภายในและนอกประเทศให ข อมล

ส�าคญและความรเรองสทธของผบรโภค

แนวทางในการเลอกใชสนคาและบรการ

กระบวนการรองเรยนและระบบการแกไข

เยยวยาในกรณทเกดความเสยหายดาน

สขภาพ

3.2.3 การเคลอนยายของบคลากรแพทย

ทนตแพทย และพยาบาลตามความตกลงการยอมรบ

คณสมบตรวมของบคคลธรรมดา (Mutual Recognition

Arrangements; MRAs)

การเปดเสรการคาบรการภายใตกรอบการคาบรการอาเซยน (ASEAN Framework Agreements of Services; AFAS) เปนพลวตรของการพฒนาความรวมมอทางเศรษฐกจทเปดกวางของประเทศสมาชกอาเซยนทมพฒนาการสอดคลองกบเขตการคาเสร (Free Trade Area; FTA) ของโลกในระบอบเศรษฐกจแบบทนนยม (Capitalism) ซงในประเดนการคาเสรดานบรการสขภาพนน ประเทศไทยเปดกวางตอการยอมรบขอผกพนทางการคาบรการโดยการท�างานภายใตกรอบแนวทางของคณะท�างานประสานบรการ (Cooperation Committee on Services; CCS) และไดเตรยมการพฒนากลไกอ�านวยความสะดวกดานการเคลอนยายของบคลากร สาขาแพทย ทนตแพทย และพยาบาล รวมทงการพฒนาระบบและกลไกการคมครองผบรโภคดานบรการสขภาพ จากความตกลงการยอมรบคณสมบตรวมของบคคลธรรมดา

(Mutual Recognition Arrangements; MRAs) ของอาเซยน ใหเปนมาตรการความปลอดภยทมประสทธภาพเมอมการเปดเสร การเคลอนยายของบคลากรสขภาพทงสามสาขาดงกลาว เพอใหเปนแบบอยางการปฏบตทดในการท�าความตกลงดานการคาบรการสขภาพใดๆทอาจมขนตอไปในอนาคต รวมถงการขยายตวของธรกจบรการทางการแพทยทมการใชเทคโนโลยระดบสงซงอาจเกดความเสยงตอสขภาพและสทธมนษยชนของประชาชน

กระทรวงสาธารณสข ร วมกบแพทยสภา ทนตแพทยสภา และสภาการพยาบาลไดพฒนากรอบ การเจรจาความตกลงการคาบรการอาเซยนรวมกบกระทรวงพาณชย เพอเตรยมการน�าเสนอตอการพฒนากฎเกณฑและกตกาการคาบรการดานสขภาพระหวางประเทศสมาชกอาเซยน ดงตอไปน

2554-2558การสาธารณสขไทย 339

1. การลงทนดานบรการสขภาพในประเทศไทย ตองเปนไปตามหลกการส�าคญของขอผกพนการคาบรการ และรกษาผลประโยชนตอผรบบรการสขภาพในประเทศ รวมทงเปนมาตรการดานความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม จงควรก�าหนดใหผประกอบการตางชาตทตองการเขามาลงทนธรกจบรการสขภาพในประเทศไทย ทงทเปนโรงพยาบาลเอกชน และคลนกเวชกรรม ตองขนทะเบยนกบส�านกสถานพยาบาลและการประกอบโรคศลปะ กรมสนบสนนบรการสขภาพ ภายใตเงอนไขวาดวยผด�าเนนการสถานพยาบาลนนๆ จะตองเปนผทไดรบใบอนญาต

การประกอบวชาชพในประเทศไทย

2. ในกรณการอนญาตใหบคคลธรรมดาสาขา

บรการสขภาพทมการเปดเสรดานการเคลอนยายเขามา

ประกอบวชาชพรายบคคล (individual practice) นน

เพอเปนการรกษาสทธของประเทศไทย จงควรก�าหนด

ใหบคคลธรรมดาสาขา แพทย ทนตแพทย และพยาบาล

ตองขนทะเบยนการประกอบวชาชพในประเทศไทยกบ

สภาวชาชพนนๆ ภายใตเงอนไข limited practice ใน

2 ลกษณะ ไดแก (ก)ใบอนญาตการประกอบวชาชพถาวร

ส�าหรบผทสอบผานโดยการรบรองของสภาวชาชพ และ

(ข)ใบอนญาตการประกอบวชาชพชวคราวส�าหรบมา

ปฏบตงานชวคราวในประเทศไทย ซงขณะนทง 3 สาขา

วชาชพไดมขอตกลงเปดโอกาสใหบคลากรเคลอนยาย

ปฏบตงานในเฉพาะหนวยงานภาครฐเทานน โดยสาย

วชาชพแพทยมทงใบอนญาตถาวรและชวคราวในลกษณะ

เขามาท�าการสอน เขามาฝกอบรม เขามาท�าการวจย

เขามาปฏบตงานดานชวยเหลอและมนษยธรรม และเขา

มาเพอใหบรการ ซงจ�ากดใหหนวยงานของรฐตองมกฎ

ระเบยบรองรบ สวนสายวชาชพทนตแพทยมลกษณะ

ใกลเคยงกน แตไมอนญาตใหบรการ จ�ากดเพยงงานดาน

วชาการในการอนญาตแบบชวคราว สวนสายวชาชพ

พยาบาลมการใหใบอนญาตถาวรส�าหรบผ สอบผาน

การสอบของสภาการแพทย สวนใบอนญาตชวคราวนน

อนญาตในงานดานวชาการในหนวยงานภาครฐ งาน

บรการใหเฉพาะงานบรการสาธารณะในหนวยงานภาครฐ

โดยไมไดรบคาจางเงนเดอน

3. การสงเสรมความรวมมออาเซยนดานการควบคม

มาตรฐานสถานพยาบาลเสรมความงาม (Aesthetic

Care) ซงเปนธรกจบรการทางการแพทยทมการเตบโต

อยางรวดเรวจากคานยมดานความงามและความออน

วยของประชาชนทเสาะแสวงหาแหลงบรการทสามารถ

ตอบสนองความตองการและความพงพอใจของตนเอง

และเกดเปนความเสยงจากพฤตกรรมสขภาพ เชน

การมความรวมมอในการก�าหนดมาตรฐาน เงอนไขและขอ

ก�าหนดของการด�าเนนการสถานพยาบาลเสรมความงามท

รเรมโดยประเทศมาเลเซย เปนตน

นอกจากนนในระบบการใหบรการของพนท โดย

เฉพาะหนวยบรการในพนทชายแดนและพนท เขต

เศรษฐกจพเศษ ซงประสบปญหาภาระงานทเพมขน

รวมทงปญหาทางการสอสารในการใหความชวยเหลอ

ผรบบรการชาวตางชาตกลมพงพาตามหลกมนษยธรรม

และความตองการบรการสขภาพทมคณภาพดกวาของ

ชาวตางชาตทมก�าลงจาย ไดเสนอใหมการจางงานหรอรบ

บคลากรสขภาพจากตางประเทศมาสนบสนนงานบรการ

ในหนวยบรการของประเทศไทย โดยหากเปนผประกอบ

วชาชพ จะตองด�าเนนการตามขอ 2 ซงนอกจากจะเปน

การชวยบรรเทาปญหาการขาดแคลนผใหบรการและเพม

ประสทธภาพของการรกษาพยาบาลแลวยงปองกนมให

สงผลกระทบทางลบตอการเขาถงบรการของคนไทยใน

พนทอกดวย

จะเหนไดวา ปจจยภายนอกในภมภาคอาเซยน ได

ขบเคลอนใหประเทศไทยเขาสวงจรของการพฒนาในยค

กระแสของการคาเสร โดยมมตของการคาบรการสขภาพ

เปนความทาทายทกระทรวงสาธารณสขตองมการเตรยม

ความพรอมและพฒนายทธศาสตรด�าเนนการรองรบเพอ

มใหการเตบโตทางเศรษฐกจดงกลาวสงผลกระทบทไมพง

ประสงคตอสขภาวะของประชาชนและความมนคงดาน

สขภาพของประเทศ โดยขยายขอบเขตสการด�าเนนงาน

เชงรก เพอปองกนและลดความเสยงจากผลกระทบตางๆ

ดงกลาว รวมทงเพอสงเสรมใหประชาชนเขาถงบรการ

สขภาพทมคณภาพอยางเทาเทยม ทวถงและเปนธรรม

3.3. การพฒนาระบบบรการสขภาพตามจดท

สมควร (เมองบรการสขภาพ)การเคลอนยายของผคนตางชาตเขา

มาในประเทศไทยมทงทมาจากเหตผลทางรายไดและ

โอกาสในการท�างาน การอยอาศยบรเวณชายแดนแบบ

ถาวรและชวคราว การเขามารบบรการสขภาพของ

2554-2558การสาธารณสขไทย340

นกทองเทยวและกลมนกธรกจ นกลงทนชาวตางชาตท

เขามาด�าเนนธรกจในประเทศไทยในแหลงทองเทยวหรอ

เมองการคา ไดกอใหเกดการเพมขนของความตองการ

บรการทางการแพทย ซงเปนทงโอกาสและภาระงาน

ทกระทรวงสาธารณสขตองพฒนาระบบบรการใหตอบ

สนองอยางเหมาะสม ดงนนกระทรวงสาธารณสขจงได

จดท�าโครงการ “เมองบรการสขภาพ” ขน โดยไดรบ

งบประมาณสนบสนนอยางตอเนองในการด�าเนนการ

ชวงท 1 (พ.ศ. 2557 – 2561) ตามแผนทยทธศาสตรเมอง

บรการสขภาพดงแสดงในภาพท 9.6

ภาพท 9.6 แผนทยทธศาสตรเมองบรการสขภาพ

:

E1

:

C1

C1

:

:

( )

I1 . (AHNC)

I2

I3 ( )

: . : :

L1

L2

:

:

ทมา: ส�านกบรหารการสาธารณสข.2558

นยามความหมายของ เมองบรการสขภาพ คอ จงหวดทมการพฒนาระบบบรหารจดการเพอใหสถานบรการสขภาพในพนทสามารถปรบตวและพรอมรบสถานการณตอบสนองผรบบรการทมาจากหลากหลายแหลงไดอยางเหมาะสมตามบรบทของพนท ภายใตแนวทางการพฒนาศกยภาพสถานบรการภาครฐ 5 แนวทาง ไดแก

1. การพฒนาระบบเครอขายทางการแพทยและสาธารณสขเพอรองรบประชาคมอาเซยนในทกระดบคอเขตบรการสขภาพจงหวด และ โรงพยาบาล

2. การพฒนาศกยภาพสถานบรการสขภาพใหม คณภาพมาตรฐานทก�าหนด3. การพฒนาบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข

ใหมศกยภาพทเหมาะสมทงทางดานการสอสาร วชาการและบรการสขภาพ

4. การพฒนาระบบฐานขอมลและระบบขอมล บรการเพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยน5. การพฒนาระบบบรหารจดการและศกยภาพ บรการเชงรก

2554-2558การสาธารณสขไทย 341

การด�าเนนงานในระยะท 1 ของโครงการ ม งเนนกลมเปาหมายในระดบโรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลศนยในพนทจงหวดชายแดนใหมศกยภาพในการดแลรกษาผปวยตางชาตในระบบบรการทเปนมตร (friendly service) โดยสนบสนนใหโรงพยาบาลแตละแหงจดตงศนยประสานงานเครอขายประชาคมอาเซยนดานการสาธารณสข (ศคอส.) (Center of ASEAN Health Network Collaboration: AHNC) ซงมหนาทส�าคญ คอ

• เปนกลไกหลกในการบรหารจดการและขบเคลอนนโยบายสการเปนเมองบรการสขภาพ

• เปนหนวยงานทสงเสรม สนบสนน พฒนาใหเกดการจดการรปแบบบรการสขภาพทแตกตางจากบรการทวไป สอดคลองกบกลมเปาหมายชาวตางชาตตามบรบทของพนท และก�ากบตดตามประเมนคณภาพบรการใหเปนไปตามมาตรฐานสากล

• เปนศนยรวมขอมลสารสนเทศทเชอมโยงและตอบสนองการบรการทสามารถประสานงาน สงตอและรบขอมลผปวยทงใน-นอกเขตบรการสขภาพและนอกประเทศ

• มบคลากรทมศกยภาพดานการสอสารแบบ

พหภาษาทพรอมใหบรการอยางทนตอสถานการณ

ในระยะท 2 ของโครงการ ไดขยายสพนทจงหวด

ในเขตเศรษฐกจพเศษ โรงพยาบาลรฐทอยบนแนวเสน

ทางระเบยงเศรษฐกจ (Economic Corridors) และ

โรงพยาบาลรฐในจงหวดแหลงทองเทยว และมแผนงาน

ทจะขยายใหครอบคลมทวทกจงหวดของประเทศไทย

ตามระยะเวลาโครงการจนถงป พ.ศ. 2561 ภายใตหลก

การของการเพมโอกาสในการเขาถงบรการทางการแพทย

และสาธารณสขของประชาชนอาเซยนทอยในประเทศไทย

ใหไดรบบรการทมมาตรฐานใกลเคยงหรอเทยบเทาคน

ไทยโดยไมเลอกปฏบต และไมมปญหาหรออปสรรคดาน

การสอสารกระบวนการหรอขนตอนการใหบรการท

อาจกอใหเกดความเสยงดานสขภาพ มงเนนการพฒนา

ระบบขอมลสถตเทคโนโลยสารสนเทศ การสงตอและรบ

การสงตอผปวยทงภายในประเทศและระหวางประเทศ

โดยทหนวยบรการสามารถใหบรการตามบรบทและ

ศกยภาพของตนไดอยางมประสทธภาพ ดงแสดงใน

กรอบแนวคดและระบบการจดการเมองบรการสขภาพ

ตามภาพท 9.7 และหลกการทส�าคญอกประการหนงคอ

กจกรรมของโครงการเมองบรการสขภาพจะตองไมซ�าซอน

กบนโยบาย Medical Hub ซงเปนทางเลอกในการเขารบ

บรการและไดรบการขบเคลอนโดยภาคเอกชน

ภาพท 9.7 กรอบแนวคดและระบบการจดการเมองบรการสขภาพ

ผรบบรการ1. ชาวไทย

2. ชาวตางชาต (ตงใจมารบบรการ) นกทองเทยว,นกธรกจ

3. ชาวตางชาต (ไมไดตงใจมารบบรการ) อบตเหต-ฉกเฉน

4. แรงงานตางดาว

บรบทของพนท 1. เมองแนวตะเขบชายแดน 2. เมองทองเทยว 3. เมองเขตเศรษฐกจพเศษ 4. เมองแนวระเบยงเศรษฐกจ

(Economic Corridors)

การจดระบบบรการสขภาพท�แตกตางจากท�อ�น เพ�อรองรบผรบบรการในกลมเปาหมาย

เมองบรการสขภาพ

หนวยงานทเกยวของ

สสจ. (ศคอส.)

รพช.

รพช.

รพช.

รพช.

รพศ.

รพท.

“การบรหารจดการระบบบรการสขภาพรองรบ ASEAN”

ทรพยากร (INPUT)

การจดการระบบสขภาพ ASEAN ระดบจงหวด

ผรบบรการ ASEAN

หนวยบรการสขภาพภาครฐ

- บคลากร- งบประมาณ- นโยบายฯลฯ

- ม ศคอส. เปนกลไกหลก - มระบบขอมลสขภาพ ASEAN - มการประสานงานระดบจงหวด/ประเทศ - สนบสนนการพฒนาหนวยบรการ(KM)

- บรการมคณภาพเปนทยอมรบ- มระบบสงตอทมคณภาพ- มระบบขอมลสารสนเทศ- บคลากรมทกษะการสอสาร

- ไดรบบรการทมคณภาพมาตรฐาน

จงหวด

ทมา: ส�านกบรหารการสาธารณสข พ.ศ. 2558

2554-2558การสาธารณสขไทย342

3.4 การพฒนาสขภาพประชากรตางดาวและ

สาธารณสขชายแดนโดยเพมโอกาสในการเขาถง

บรการทางการแพทยและสาธารณสขและบรการปฐม

ภมทมคณภาพ และการแกไขปญหาภาระการดแล

รกษาของหนวยบรการตามทไดกลาวมาแลวถงความตองการบรการสขภาพ

ทเพมขนของประชากรเคลอนยายตามแนวชายแดนและ

เมองบรการสขภาพ ซงกอใหเกดภาระงานดานการรกษา

พยาบาลแกโรงพยาบาลทมทรพยากรอย อยางจ�ากด

สงผลกระทบตอการเขาถงบรการสขภาพของประชาชน

ไทยในประเทศ นอกจากนนผ รบบรการบางสวนมขด

ความสามารถจ�ากดในการจดการปญหาสขภาพของ

ตนเอง เชน แรงงานตางดาวผดกฎหมาย ชนกลมนอย

ตามแนวชายแดน ประชาชนทหลบหนจากการสรบใน

ประเทศของตน กลมคนไรรฐ เปนตน กลมคนเหลาน

มฐานะยากจนและจ�าเปนตองเขามาพงพาการรกษา

พยาบาลในประเทศไทยโดยไมมหลกประกนสขภาพ

กอใหเกดภาระแกหนวยบรการในพนททตองใหความชวย

เหลอตามหลกมนษยธรรม และเกดเปนภาระคาใชจาย

จากการใหบรการทเรยกเกบไมได อยางไรกตาม ภายใต

ปรชญาของความมนคงดานสขภาพของประชาชน คนไทย

และประชาชนอาเซยน ควรจะไดรบหลกประกนสขภาพ

ตามความจ�าเปนขนพนฐาน ไดรบการคมครองสทธผรบ

บรการ มความปลอดภยสามารถด�ารงชวตในสงคมไดอยาง

มสขภาวะ ดงนน แมการใหความชวยเหลอดงกลาวจะกอ

ใหเกดภาระในระบบบรการสขภาพตามแนวชายแดนของ

ประเทศไทย แตกระทรวงสาธารณสขจ�าเปนตองบรหาร

จดการใหเหมาะสมโดยคงไวซงเจตนารมณแหงการรวม

เปนประชาคมหนงเดยวของอาเซยน จงไดมการเตรยม

ยทธศาสตรส�าคญรองรบ ดงน

3.4.1 การพฒนาเมองบรการสขภาพ

ตามลกษณะของการจดเขตบรการสขภาพ

3.4.2 เพมการเขาถงบรการสขภาพ

ส�าหรบประชาชนกลมพงพาทมความสามารถจ�ากดในการ

ดแลสขภาพตนเอง หรอมขอจ�ากดในการเขาถงบรการ

สขภาพในประเทศไทย โดยเฉพาะกลมประชาชนทไมได

อยในระบบหลกประกนสขภาพของประเทศไทย ไดแก

• การพฒนาชดสทธประโยชน ในระบบประกน

สขภาพแรงงานตางดาวของกระทรวงสาธารณสข

• การขนทะเบยนแรงงานกบกระทรวงแรงงาน

• ยทธศาสตรสขภาพชายแดน (Border Health)

• ยทธศาสตรสขภาพแรงงานตางดาว (Migrants

Health)

• ยทธศาสตร อา เซ ยนด าน เพ มการ เข าถ ง

บรการสขภาพของประชาชนอาเซยนโดยกลไก

การสาธารณสขมลฐาน (Primary Health Care) การ

ดแลตนเองดวยชมชน โดยมอาสาสมครสาธารณสข

ตางดาว (อสต.) อาสาสมครสาธารณสขชมชน

ชายแดน (อสชช.) เปนก�าลงคนดานสขภาพในพนท

3.4.3 การจดบรการหนวยแพทย

เคลอนทในพนทชายแดนทงฝงไทยและประเทศเพอนบาน

3.4.4 การแกไขปญหาภาระคาบรการ

ทเรยกเกบไมไดโดย

• ขอรบการสนบสนนงบประมาณเพมเตมทงจาก

ส�านกงบประมาณ ความรวมมอภาครฐและเอกชน รวม

ทงองคกรระหวางประเทศ เพอใหความชวยเหลอแกกลม

คนเหลาน

• การสงเสรมศกยภาพของหนวยบรการในพนท

ชายแดนของประเทศเพอนบานโดยการพฒนาองคความ

ร โครงสรางอาคารและอปกรณการแพทยพยาบาล ตลอด

จนยาและเวชภณฑในการบรการประชาชนทอาศยอยตาม

แนวชายแดน ไดแก

• Twin Hospital ของประเทศไทยและสหภาพ

เมยนมาร ได แก โรงพยาบาลแม สาย-ท าข เหลก

โรงพยาบาลระนอง-เกาะสอง โรงพยาบาลแมสอด- เมยวด

• Sister Hospital ของประเทศไทยและราช

อาณาจกรกมพชา ไดแก จงหวดบนเตยเมยนเจยกบ

จงหวดสระแกว จงหวดเกาะกงกบจงหวดตราด จงหวด

อดรมชยกบจงหวดสรนทร

• Health Post คอ หนวยบรการสขภาพขนาด

เลกทสรางในพนทชนบทหางไกลในประเทศเพอนบาน

และตดชายแดนของประเทศไทย ทประชาชนตาม

แนวชายแดนในประเทศเพอนบานไมสามารถเขาถง

บรการสขภาพในประเทศตนเองได เปนหนวยบรการท

บคลากรไทยสามารถเขาไปใหการชวยเหลอทางวชาการ

2554-2558การสาธารณสขไทย 343

พฒนาและปรบปรงระบบบรการในลกษณะของการ

เปนพเลยงได เชน Health Post ในประเทศเมยนมาร

ทตงอยในเขตพนทอ�าเภออมผาง อ�าเภอพบพระ อ�าเภอ

แมระมาด และอ�าเภอทาสองยาง จงหวดตาก รวมทงท

อ�าเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย

3.5 การพฒนาระบบงานและบคลากรใหมความ

พรอมดานการบรหารจดการงานระหวางประเทศและ

ประสานความรวมมอทางการแพทยและสาธารณสข

ในลกษณะทวภาคการด�าเนนงานด านสาธารณสข

อาเซยนเปนกระบวนการทตอเนอง มการประชมในระดบ

ตางๆ ทงระดบเจาหนาทปฏบตการ นกวชาการ เจาหนาท

อาวโส ไปจนถงระดบรฐมนตร ผลผลตของการประชม

ตางๆ คอการรวมอภปรายปญหาหรอขอจ�ากด การให

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ขอแนะน�า ขอตกลง กฎระเบยบ

ทตราไวรวมกนและใชเปนหลกเกณฑสากลหรอกตกา

ในการท�างานรวมกนของประเทศสมาชกอาเซยนและ

ประเทศพนธมตรตางๆ รวมทงองคกรระหวางประเทศทง

ระดบภมภาคและระดบโลก ซงระเบยบ กฎเกณฑเหลา

นนเปนขอผกพนทประเทศสมาชกอาเซยนน�ามาใชใน

การอางองกรอบแนวทางการประสานงานระหวางประเทศ

อยเปนประจ�า กระทรวงสาธารณสขไดเลงเหนถงความ

ส�าคญดงกลาว จงด�าเนนการโดย

3.5.1 สนบสนนใหมการจดตงหนวย

ด�าเนนการดานการตางประเทศของแตละสวนราชการ

ระดบกรม หรอกองทเกยวของและก�าหนดผรบผดชอบ

งานดานตางประเทศประจ�าหนวยงานเปนระดบรองอธบด

หรอผทรงคณวฒโดยมบคลากรทมศกยภาพเปนผปฏบต

งานรองรบ

3.5.2 พฒนาศกยภาพบคลากรให

มทกษะและสมรรถนะทเหมาะสมในการปฏบตงาน

ระหวางประเทศ ทงในรปแบบของการฝกฝนในระหวาง

ปฏบตงาน (On-the-Job Training) และ การสนบสนน

ดานการฝกอบรม สมมนาและศกษาตอเนอง การเตรยม

ความพรอมและเสรมสรางทกษะส�าคญในการปฏบตงาน

ประชมระหวางประเทศ เชน การปฏบตหนาทในฐานะ

ผแทนประเทศในการประชมระหวางประเทศ (delegate)

การปฏบตหนาทในฐานะผจดบนทกรายงานการประชม

ระหวางประเทศ (rapporteur) และเจาหนาทผดแลบคคล

ส�าคญ (liaison officer)

3.5.3 ความรวมมอระดบทวภาคกบประเทศสมาชก

อาเซยน เพอใหปญหาสาธารณสขระหวางประเทศ

ทมลกษณะเฉพาะไดรบการแกไขและพฒนาอยางม

ประสทธภาพ เนองจากเวทประชมลกษณะทวภาคม

ความเหมาะสมและคลองตวกวาการประชมระดบภมภาค

หรอพหภาค โดยเฉพาะประเทศไทยซงมพรมแดนทางแผน

ดนทตดตอกบประเทศเพอนบานหลายประเทศโดยรอบ

จงมโอกาสเกดปญหาและความเสยงดานสขภาพไดงาย

กวาประเทศสมาชกอาเซยนอนๆ ทมระดบการพฒนาใกล

เคยงกน ดงนน ในชวงเวลาทผานมากระทรวงสาธารณสข

จงไดมการเจรจาความรวมมอในระดบรฐบาล โดย

การประสานงานผานกระทรวงการตางประเทศภายใต

การท�างานของคณะกรรมการรวม (Joint Committee;

JC) กบหลายประเทศและรฐมนตรวาการกระทรวง

สาธารณสขกได มการเจรจาความร วมมอในระดบ

กระทรวงรวมกบกระทรวงสาธารณสขของประเทศเพอน

บานเชนกน จนถงปจจบนกระทรวงสาธารณสขไทยได

มบนทกลงนามความรวมมอทวภาค (Memorandum

of Understanding; MOU) กบประเทศเมยนมาร

ลาว กมพชาและมาเลเซย ซง MOU ดงกลาวเปน

ความรวมมอทางวชาการ และการจดการปญหาดาน

การแพทยและสาธารณสขในประเดนเฉพาะ

3.6 ความรวมมอทางวชาการภายใตกลไก

เสาหลกทงสามของอาเซยนและการสรางการยอมรบ

และความเปนผน�าในดานการแพทยและสาธารณสข

ในภมภาค

ประเดนและความทาทายตางๆดานสขภาพมความ

ส�าคญในหลายมตและสอดแทรกอยในเสาหลกของความ

รวมมออาเซยนทกเสา สขภาพจงเปนเสมอนระบบด�าเนน

การภาคตดขวาง (cross cutting) ทตองไดรบการจดการ

อยางสมดลและเหมาะสม โดยววฒนาการทางการแพทย

และสาธารณสขของประเทศไทยนนไดมการพฒนามา

อยางตอเนองและแขงแกรง มนกคด นกวชาการทม

ความสามารถ มระบบปฏบตการทกาวหนาทนสมย และ

2554-2558การสาธารณสขไทย344

เปนทยอมรบทงในระดบภมภาคและระดบโลก ศกยภาพ

ดงกลาวจงเปนสวนส�าคญอยางยงในการเสรมสราง

เกยรตภมและศกดศรของประเทศใหเปนทชนชมและ

ยอมรบของนานาชาต เปน พลงบารมหรอ Soft Power

ทส�าคญในงานความสมพนธระหวางประเทศ ความรวมมอ

ทางวชาการดงกลาวในสามเสาหลกของอาเซยน ประกอบ

ดวย3.6.1 ความรวมมอในกรอบ ASCC ผานกลไกการ

ท�างานของ SOMHD ซงเปน Sectoral Body 1 ใน 16 หนวยภายใต ASCC โดยมกระทรวงสาธารณสขเปนเจาภาพหลกจนถงปจจบน ไดมการก�าหนด ASEAN Health Development AgendaPost-2015 จ�านวน 20 ประเดนสขภาพทแบงออกเปน 4 กลม ดงกลาว และกระทรวงสาธารณสขก�าหนดใหมหนวยงานทรบผดชอบในแตละประเดนรวมทงมการจดตงคณะกรรมการสาธารณสขอาเซยน เพอประสานงาน ตดตามก�ากบการด�าเนนงานในสวนตางๆ ทเกยวของ

3.6.2 ความรวมมอในกรอบ AEC เปนกรอบความรวมมอดานเศรษฐกจ ทมประเดนส�าคญดานสาธารณสข ประกอบดวยงานดานการคมครองผบรโภค การเปดเสรดานการคาและบรการความตกลง การยอมรบคณสมบตรวมของบคคลธรรมดา (MRAs) การเคลอนยายแพทย ทนตแพทย พยาบาล ธรกจบรการสขภาพ รวมทงประเดนทเกยวของกบ สนคา/ยา ทมผลตอสขภาพ เชน บหร ยาสบ ยารกษาโรค วคซน เปนตน ความทาทายทางสขภาพทสอดแทรกอยในประเดนการคาเหลาน มความส�าคญและเปนความจ�าเปนทกระทรวงสาธารณสขตองท�าความเขาใจและวางระบบด�าเนนการรองรบอยางเหมาะสมในเวทระหวางประเทศทงในระดบภมภาคและระดบโลกเพอใหเกดความสมดลระหวางการไดประโยชนแหงรฐทงในมตทางเศรษฐกจ และการคมครองดแลสขภาพของประชาชนของประเทศในมตทางสงคมและวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยงการเตรยมการรองรบความตกลงหนสวนทางเศรษฐกจภาคพนแปซฟก (Trans-Pacific Partnership; TPP) ซงในประชาคมอาเซยน มประเทศทเขารวมเปนสมาชก TPP แลวไดแก บรไน มาเลเซย สงคโปร และเวยดนามแตประเทศไทยยงคงตองพจารณา

อยางรอบคอบในการเขารวมเปนหนสวนดงกลาว เพราะหากประเทศไทยไมเขาเปนสมาชก TPP จะกอใหเกดการสญเสยและผลกระทบตอระบบสวสดการสงคมและผบรโภคในประเทศของไทย เนองจากไทยจะไมมสทธพเศษทางการคาใดๆ ในกรอบ TPP เลยเมอท�าการคากบประเทศในกลมดงกลาว แตหากประเทศไทยเขารวมเปนสมาชก TPP กจ�าเปนตองปฏบตตามระเบยบขอบงคบของขอตกลงความรวมมอ โดยเฉพาะในดานทเกยวของกบสขภาพและทรพยากรดานพชตางๆ คอ การแกไขกฎหมายสทธบตรเพอใหเกดการคมครองสทธบตรในทกประเภทเทคโนโลย ตามหลกการสรางบรรทดฐานทางการคาทมมาตรฐานสง (set high-standard trade rules) สงผลใหบรษทขามชาตสามารถจดสทธบตรพชและสารสกด เขาถงและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพโดยไมตองแบงปนผลประโยชนในระยะเวลาการผกขาดทยาวนานถง 25 ป และเมลดพนธพชจะมราคาแพงขนตงแต 2-6 เทาตวเปนอยางนอย4 แตเมอใดประเทศไทยเกบเมลดพนธพชเหลานนไปปลกตอหรอแลกเปลยนกบเพอนบานจะกลายเปนการกระท�าทผดกฎหมายในทนทเมอเปนเชนนจงอาจสงผลกระทบระยะยาวจากการถกกดกน การพฒนายาสมยใหมทมาจากสมนไพรของไทยรวมทงประเดนท ออนไหวตอประเทศไทยซงเปนประเดนเดยวกบทเปนขอหวงกงวลจากภาคสขภาพประชาชนตอกรณการท�า ขอผกพนการคาเสร (Free Trade Agreement; FTA) ไทย -สหภาพยโรป และไทย-สหรฐอเมรกาไดแก ประเดนทรพยสนทางปญญา ซงมความสมพนธกบราคายาทสงขนจากการผกขาดของบรษทยาขามชาตและปญหาการเขาถงยาของประชาชน รวมทงประเดนการเขามามอทธพลของบรษทขามชาตตอการปรบเปลยนกฎหมายและนโยบายสาธารณะตางๆ ภายในประเทศทท�าหนาทคมครองสขภาพประชาชนจากสนคาท�าลายสขภาพ เชน บหร และแอลกอฮอล รวมถงกฎหมายเกยวกบการรกษาสงแวดลอมและฐานทรพยากร เปนตน

3.6.3. ความรวมมอในกรอบ ASEAN Political

Security Community (APSC) เปนกรอบความรวมมอ

ดานการเมองและความมนคง ซงกระทรวงสาธารณสขม

บทบาทส�าคญในการด�าเนนการทเกยวของ ดงน

4. ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต, ตลาคม 2558

2554-2558การสาธารณสขไทย 345

• การแพทยภยพบตและการจดการภยพบต (Disaster Medicine and Disaster Management) คอ การวางระบบการจดการดานการแพทยรองรบและแกไขผลกระทบดานสขภาพจากภยพบตตางๆ ทงทเกดโดยธรรมชาตและเกดจากมนษย เชน ไฟไหม ตกถลม อทกภย วาตภย ภยจากรงส เชอโรค โรคระบาดและภยคกคามสขภาพรปแบบใหมทมาพรอมกบเทคโนโลย เปนตน

• การบ�าบดรกษาและฟ นฟผ เสพและผ ตดยา

และสารเสพตด (Drug Addiction) ป ญหา

ยาเสพตดเปนปญหาทางสงคมทซบซอนและกระทบ

กบความมนคงเศรษฐกจและทรพยากรมนษย

ในสวนของการปราบปรามด�าเนนการโดยฝาย

ปราบปราม แตการบ�าบดรกษาผ เสพและผ ตด

ยาเสพตดเปนภารกจทกระทรวงสาธารณสขตอง

รบผดชอบ โดยการท�างานรวมกนของกรมการแพทย

กรมสขภาพจต กรมวทยาศาสตรการแพทย และ

ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

3.6.4 การสรางการยอมรบและความเปนผน�าใน

การด�าเนนงานด านการแพทย และสาธารณสขใน

ประชาคมอาเซยน

เมออาเซยนเรมมพฒนาการของการรวมตวอยาง

เปนระบบและมกลไกรองรบการขบเคลอนความเปน

ภมภาคนยม กระทรวงสาธารณสขไดตระหนกถงพลวตร

ของการเปลยนแปลงเหลานวาจ�าเปนตองไดรบการพฒนา

อยางสรางสรรค ระมดระวงรอบคอบ เพอใหประเทศชาต

มระบบสขภาพทด มภมคมกนในตนเอง ในขณะเดยวกน

กสามารถใชโอกาสจากการรวมตวเปนประชาคมแสดง

บทบาทเชงสรางสรรค รวมทงพฒนาขดความสามารถ

ของประเทศดานการแพทยการสาธารณสข เพอเพม

โอกาสในการเขาถงบรการสขภาพทมคณภาพมาตรฐาน

ของประชาชน โดยเฉพาะในกลมประชากรดอยโอกาสได

อยางมประสทธภาพ

ประเทศไทย ไดรบการยอมรบวาเปนประเทศทม

ระบบสาธารณสขและการจดการดานหลกประกนสขภาพ

ทเปนแบบอยางทดประเทศหนงในโลก5 ศกยภาพและชอ

เสยงทสงสมทางการแพทยและสาธารณสขทมมาอยาง

ยาวนานสนบสนนใหประเทศไทยมบทบาทส�าคญในระบบ

สขภาพโลก

ดงนน ในเวทระดบภมภาค กระทรวงสาธารณสขจง

สามารถใชโอกาสจากการรวมตวเปนประชาคมหนงเดยว

ของอาเซยน ด�าเนนการผานยทธศาสตรตางๆดงตอไปน

1) การเปนศนยกลางทางการศกษาดานการแพทย

และสาธารณสข (Regional Medical Academic Hub)

โดยมสวนราชการทท�าหนาทขบเคลอนประเดนการพฒนา

ตางๆ ดงน

• โครงการประชมนานาชาต การศกษาฝกอบรม

ของกรมวชาการและสถาบนตางๆ

• เปน Lead Country (ประเทศแกนน�า) ใน

การจดท�าต�าราการแพทยทางเลอก เรอง Herbal

Medicines Used in Primary Health Care in ASEAN

เผยแพรในประชาคมอาเซยนโดยมกรมพฒนาการแพทย

แผนไทยและการแพทยทางเลอกเปนผรบผดชอบ

2) การ เป นศนย กลางห องปฏบ ต การทาง

วทยาศาสตรแหงภมภาค (ASEAN Medical Laboratory)

โดย กรมวทยาศาสตรการแพทย

3) การสนบสนนการจดการปญหาความเรงดวน

ดานการสาธารณสขในภมภาคอาเซยน เชน การเปน

เจ าภาพจดการประชมระดบรฐมนตรสาธารณสข

อาเซยนบวก 3 การเตรยมการรองรบการระบาดของ

เชอ Ebola ในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2557 รวมทงการ

ประชม VDO conference เกยวกบมาตรการปองกน

การระบาดของเชอ MERs-CoV ในเดอนกรกฎาคม

พ.ศ. 2558 เปนตน

4) การแสดงบทบาทเปนประเทศผ น�า (Lead

Country) ในวาระการพฒนาตามวาระตางๆ ทเกยวของ

ดานสขภาพทส�าคญ (health priority) เชน Aging Care,

Disaster Medicine, Medical Tourism เปนตน

5) ความรวมมอในระดบพหภาคอนๆ เชน BIMST

(Brunei Darussalam – Indonesia – Malaysia –

Singapore – Thailand), ACMECS (Ayeyawady –

Chao Phraya – Mekong Economic Cooperation

Strategy) เปนตน

5. องคการอนามยโลก, 2550

2554-2558การสาธารณสขไทย346

6) การมสวนรวมส�าคญในระบบสขภาพโลก (Global

Health) รวมทงมตทางการพฒนาอนๆ เชน การท�าหนาท

กรรมการบรหารองคการอนามยโลก การแสดงบทบาทน�า

ในการประชมสมชชาอนามยโลก การท�าหนาทกรรมการ

บรหารและผบรจาคเงนในกองทนโลกตานเอดส มาเลเรย

และวณโรค การเปนผน�าในการขบเคลอนประเดนสขภาพ

โลกเฉพาะประเดน เชน โรค NCD การพฒนาบคลากร

สขภาพหนงเดยว (One Health) และการสรางหลก

ประกนสขภาพถวนหนา (Universal Health Coverage;

UHC) เปนตน

บทสรปนบตงแตรฐบาลมนโยบายในการเตรยมความพรอม

ประเทศไทยเขาสประชาคมอาเซยน กระทรวงสาธารณสข

ไดมการเตรยมความพรอมรองรบการเขาส ประชาคม

อาเซยนในดานสาธารณสขและระบบสขภาพมาอยาง

ตอเนอง โดยรวมกบหนวยงานตางๆทเกยวของใน

การก�าหนดยทธศาสตรส�าคญ ใหเป นเครองมอใน

การปรบตวภายในองคกร และการบรณาการความรวมมอ

กบหนวยงานภายนอกและองคกรระหวางประเทศอยาง

กลมกลนและเปนระบบ โดยใหความส�าคญตอความรวม

มอทางวชาการ การรวมก�าหนดนโยบายสขภาพทส�าคญ

ของภมภาคและของโลก การแกปญหาผลกระทบจาก

การรวมเปนประชาคมหนงเดยว การแกปญหากลมดอย

โอกาสในสงคมอาเซยน รวมทงเสรมสรางการยอมรบ

และภาวะผน�าจากการเปนผใหทมระบบด�าเนนงานทม

ประสทธภาพ มคณภาพและมาตรฐานสง

สงทควรตระหนกคอ การรวมตวของประชาคม

อาเซยนมใชเปนเพยงปรากฏการณทเกดขนแลวผาน

ไปเพราะเมออาเซยนมการรวมตวเปนประชาคมแลว

การด�าเนนงานระหวางประเทศยอมตองมความตอเนอง

และใกลชดกนมากขน กระทรวงสาธารณสขจงจ�าเปน

ตองมการปรบองคกร กระบวนการและวธการท�างาน

รวมทงการพฒนาบคลากรใหมศกยภาพดานการระหวาง

ประเทศอยางเหมาะสม เนองจากภารกจดงกลาวจะ

มความเขมขน ทวความส�าคญและสงผลกระทบตอ

ประโยชนแหงรฐมากขนเรอยๆ ซงการเตรยมการทดจะ

ท�าใหประเทศไทยมพฒนาการทอยางตอเนอง เขมแขง

และยงยนตลอดไป