นายสมมาตร เทศแกว ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการ

โรงเรยนบานปาแซง อ าเภอสามงาม จงหวดพจตร ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาพจตร เขต 1

เอกสารประกอบการเรยน เรอง รางกายมนษย กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา

ชนประถมศกษาปท 6

เลมท 1 ระบบประสาท

ค าน า

เอกสารประกอบการเรยน เรอง รางกายมนษย กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท 6 จดทาขนเพอใชประกอบการเรยนร กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา โดยจดทาเปนเนอหาเพอใหนกเรยนเกดความรความเขาใจเกยวกบระบบตางๆ ของรางกายมนษย ซงนกเรยนสามารถศกษาคนควาดวยตนเอง ขอขอบพระคณผอานวยการโรงเรยน เพอนครและผเชยวชาญทกทาน และขอบใจนกเรยน ชนประถมศกษาปท 6 ทกคน ทใหกาลงใจตลอดมา ทาใหเอกสารประกอบการเรยนเรอง รางกายมนษย สาเรจลลวงดวยด ขอขอบคณ เปนอยางสง ไว ณ โอกาสน

สมมาตร เทศแกว

ก

สารบญ

เรอง หนา คานา........................................................................................................... สารบญ....................................................................................................... สารบญภาพ................................................................................................ คาชแจง....................................................................................................... จดประสงคการศกษาเอกสารประกอบการเรยน......................................... คาแนะนาการใชเอกสารประกอบการเรยน................................................. แบบทดสอบกอนเรยน................................................................................ ตอนท 1 ระบบประสาทสวนกลาง............................................................ ตอนท 2 ระบบประสาทสวนปลาย........................................................... ตอนท 3 หนาทและการทางานของระบบประสาท................................... ตอนท 4 โรคทพบบอยของระบบประสาท............................................... ตอนท 5 วธการดแลรกษาระบบประสาท................................................. สรประบบประสาท..................................................................................... แบบทดสอบหลงเรยน................................................................................ บรรณานกรม............................................................................................... ภาคผนวก....................................................................................................

ก ข ค ง 1 2 3 6

15 28 35 42 47 50 53 54

ข

สารบญภาพ

หนา ภาพท 1 สมองมนษย....................................................................................... ภาพท 2 ภายในสมอง...................................................................................... ภาพท 3 โครงขายประสาท............................................................................. ภาพท 4 ไขสนหลง......................................................................................... ภาพท 5 ไขสนหลงและเสนประสาทไขสนหลง............................................... ภาพท 6 ประสาทสมผสทงหา......................................................................... ภาพท 7 ประสาทสมผสบางสวนจะรบรเวลาทเราลบสงตางๆ เบา .ๆ.............. ภาพท 8 ระบบประสาทสมผสอกสวนจะตรวจจบแรงกด................................ ภาพท 9 ประสาทสมผสทผวหนงบางสวนจะรบความรสกรอนหรอเยน.......... ภาพท 10 ดวงตา............................................................................................. ภาพท 11 ลน................................................................................................... ภาพท 12 จมก................................................................................................. ภาพท 13 ห..................................................................................................... ภาพท 14 เซลลประสาท................................................................................. ภาพท 15 เซลลสมอง เสนประสาทและเซลลประสาทประสานงาน............... ภาพท 16 เสนประสาท................................................................................... ภาพท 17 สงทเกดขนเมอเราใชมอจบลกบอลเหตการณทงหมดนเกดขน ในเวลาเพยงแคเสยววนาท.............................................................. ภาพท 18 การทางานของระบบประสาท........................................................ ภาพท 19 ทาไมจงรสกเจบ.............................................................................. ภาพท 20 อาหารหลก 5 หม............................................................................ ภาพท 21 การพกผอนในการนอนหลบ........................................................... ภาพท 22 การวงออกกาลงกาย....................................................................... ภาพท 22 เดกกาลงทากจกรรมนนทนาการวาดภาพ......................................

7 9

10 11 13 16 17 17 17 18 18 19 19 20 22 23

24 31 32 43 43 44 44

ค

ค าชแจง

เอกสารประกอบการเรยน เรอง รางกายมนษย กลมสาระการเรยนร สขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท 6 ผจดทาไดพฒนาขนมทงหมด 5 เลม ดงน เลมท 1 ระบบประสาท เลมท 2 ระบบหายใจ เลมท 3 ระบบไหลเวยนโลหต เลมท 4 ระบบสบพนธ เลมท 5 ระบบตอมไรทอ ในการศกษาเอกสารประกอบการเรยนใหเกดประโยชนนน นกเรยน จะตองใชควบคกจกรรมตามลาดบขนตอน ซงไดมการอธบายไวแลวในคาแนะนาการใชในเอกสารประกอบการเรยนเลมน นกเรยนควรปฏบตใหครบทกขนตอน สาหรบเนอหาในเอกสารประกอบการเรยนเปนเพยงการเสนอสาระทเปน ประเดนหลกของแตละเรอง เพอใหนกเรยนเกดแนวคดทจะทาการศกษาคนควาเพมเตมตอไป

ง

จดประสงคการศกษาเอกสารประกอบเรยน เรอง รางกายมนษย เลมท 1 ระบบประสาท

จดประสงคการเรยนร

1. บอกชอและหนาทสวนประกอบของระบบประสาทสวนกลางได 2. บอกชอและหนาทสวนประกอบของระบบประสาทสวนปลายได 3. บอกหนาทและการทางานของระบบประสาทได 4. วเคราะหสาเหตของการเกดโรคทพบบอยของระบบประสาทได 5. อธบายวธการดแลรกษาระบบประสาทใหทางานตามปกต

สาระการเรยนร

1. ระบบประสาทสวนกลาง 2. ระบบประสาทสวนปลาย 3. หนาทและการทางานของระบบประสาท 4. โรคทพบบอยของระบบประสาท 5. วธการดแลรกษาระบบประสาท

1

ค าแนะน าการใชเอกสารประกอบเรยน เรอง รางกายมนษย เลมท 1 ระบบประสาท

1. นกเรยนอานคาชแจงและจดประสงคของการศกษาเอกสาร ประกอบการเรยนใหเขาใจกอน

2. นกเรยนทาแบบทดสอบกอนเรยน จานวน 10 ขอ เพอทดสอบ ความรของตนเองกอน แลวตรวจคาตอบจากเฉลยทายเลม

3. นกเรยนศกษาเนอหาเกยวกบระบบประสาทในเอกสาร ประกอบการเรยนอยางรอบคอบและตงใจ

4. นกเรยนทาแบบฝกในกจกรรมตามลาดบทกาหนดให จากนนตรวจคาตอบและประมวลผลคะแนนตวเองจากเฉลยทายเลม

5. นกเรยนตองมความซอสตยตอตนเอง อยาเปดดเฉลยกอนตอบคาถาม เปนอนขาด เพราะจะทาใหนกเรยนไมเขาใจเนอหาอยางแทจรง

6. นกเรยนทาแบบทดสอบหลงเรยน จานวน 10 ขอ หลงจากไดศกษา และทากจกรรมครบแลว จากนนใหตรวจคาตอบจากเฉลยทายเลม เพอวดผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน

2

ค าสง ใหนกเรยนทาเครองหมาย ลงในกระดาษคาตอบเวลา 10 นาท (10 คะแนน)

1. สวนททาหนาทรบความรสกจากสวนตาง ๆ เพอนากระแสประสาท ไปสสมองคอขอใด

ก. สมอง ข. ทาลามส ค. ไขสนหลง ง. เสนประสาท

2. อวยวะใดในระบบประสาททควบคมการทางานของระบบตาง ๆ ในรางกาย

ก. สมอง ข. ไขสนหลง ค. เสนประสาท ง. อวยวะรบความรสก

3. การกระทาใดทมผลกระทบตอระบบประสาทมากทสด ก. ดมสรา ข. สบบหร ค. มความเครยด ง. อยในทแออด

แบบทดสอบกอนเรยน เลมท 1 ระบบประสาท

3

4. ขอใดเปนอวยวะทอยในระบบประสาท ก. ปอด ข. รงไข ค. ผวหนง ง. ไขสนหลง

5. อวยวะใดเปนทางเดนของกระแสประสาทไปสสวนตาง ๆ ของรางกาย

ก. สมอง ข. ผวหนง ค. ไขสนหลง ง. หลอดเลอด

6. ห ตา จมก ปาก คอ เซลลประสาทขอใด

ก. เซลลประสาทสงการ ข. เซลลประสาทรบความรสก ค. เซลลประสาทประสานงาน ง. เซลลประสาทสงการและประสานงาน

7. ความสาคญของไขสนหลง คอ ขอใด

ก. เปนอวยวะสงการ ข. เปนตวประสานงาน ค. เปนอวยวะรบความรสก ง. เปนตวเชอมระหวางสมองกบปลายประสาท

4

8. การกนอาหารใหครบ 5 หม มผลดตอเสนประสาทอยางไร ก. ชวยบารงประสาท ข. ทาใหประสาทตนตว ค. ชวยคลายเสนประสาท ง. ชวยลดอาการปวดศรษะ

9. กระบวนการใดไมไดอยในการทางานของระบบประสาทอตโนมต ก. การหลงนาลาย ข. การทางานของหวใจ ค. การเตนราตามจงหวะ ง. การบบตวของกระเพาะอาหาร

10. การไมเลนผาดโผน รนแรง จะชวยเสรมสรางระบบประสาทได เพราะอะไร

ก. เพราะทาใหสมองไดพกผอน ข. เพราะทาใหมเลอดอยในสมองมาก ค. เพราะทาใหสมองสามารถขยายตวไดเตมท ง. เพราะทาใหศรษะไมไดรบการกระทบกระแทก

5

ตอนท 1 ระบบประสาทสวนกลาง

สวนประกอบของระบบประสาทสวนกลาง 1. สมอง 2. ไขสนหลง

บอกชอและหนาทสวนประกอบของระบบประสาทสวนกลางได

สาระการเรยนร

จดประสงคการเรยนร

6

ระบบประสาทสวนกลาง ประกอบดวยสมอง และไขสนหลงทาหนาทรบขอมลจากทกสวนของรางกายมาวเคราะหและเกบขอมลไวจากนนจงสงคาสงออกไปจากฐานขอมล

1. สมอง (Brain)

สมอง เปนสวนประกอบทใหญทสดของระบบประสาทสวนกลาง สมองอยในกะโหลกศรษะ มนาหนกประมาณ 3 ปอนด สาหรบคนทม สตปญญาปานกลางทวๆ ไป ถานาหนกสมองมากกวา 3 ปอนด จะเปน บคคลทเฉลยวฉลาด เชน นกปราชญ หรอนกวทยาศาสตร บางคนม นาหนกสมองถง 4 ปอนด แตถาสมองหนกนอยกวา 2 ปอนด จะเปนพวก สมองทบสตไมคอยดประเภทบา ๆ บอ ๆ

ทมา : http://social.tnews.co.th

ระบบประสาทสวนกลาง (Central Nervous)

ภาพท 1 สมองมนษย เปนภาพทมองจากดานหนา เราจะเหนสวนสาคญของสมอง คอ ซรบรม ทเปนคลนหยก แบงครงเปน 2 ซก

7

สมองทงกอนจะมเยอหมสมอง (meninges) อย 3 ชน ดงน

สมองแบงออกเปน 3 สวน ดงน

1. สมองสวนหนา (Cerebrum) ทาหนาทควบคมพฤตกรรมทซบซอนเกยวกบความรสกและอารมณ ควบคมความคด ความจาและ ความเฉลยวฉลาดเชอมโยงความรสกตาง ๆ เชน การไดยน การมองเหน การรบรส การรบสมผส เปนตน

2. สมองสวนกลาง (Medulla oblongata) คอสวนทตดอยกบไขสนหลง ควบคมการทางานของระบบประสาทอตโนมต เชน การหายใจ การเตนของหวใจ การไอ การจาม การกระพรบตา ความดนเลอด เปนตน

3. สมองสวนทาย (Cerebellum) เปนสวนทควบคมการเคลอนไหว ของกลามเนอและการทรงตวชวยใหการเคลอนไหวไดอยางแมนยา เชน การวง การเดน การขจกรยาน เปนตน

1. ชนนอก (pura mater) เหนยว แขงแรงมาก โดยมหนาทปองกน การกระทบกระเทอน

2. ชนกลาง (Arachoid mater) เปนเยอบาง ๆ 3. ชนใน (Pia mater) มเสนเลอดแทรกมากมาย ทาหนาทสงอาหาร

ไปเลยงสมอง ในระหวางชนกลางกบชนในจะมการบรรจของเหลว ทเรยกวา นาเลยงสมอง ไขสนหลง โดยจะทาหนาทใหสมองและไขสนหลงเปยกชนอยเสมอ

8

ทมา : http://www.alertide.net

ภาพท 2 ภายในสมอง เมอมองจากดานนอก ซรบรมเปนสวนเดยวของสมองทเรามองเหน แตเมอผาสมองออกเปน 2 สวนตามแนวยาว เราจะสามารถมองเหนสวนอน ๆ ของสมองได สมอง 2 ซก ทประกอบกน เปนซรบรมนนเชอมโยงกนดวยสวนเชอมตอทเรยกวา คอรบส คอลโลซม (Corpus callosum)

9

หนาทของสมอง คอ ควบคมการทากจกรรมทงหมดของรางกาย เปนอวยวะชนดเดยวทแสดงความสามารถดานสตปญญา เชน ความรสกนกคด ความจา การเคลอนไหว เปนตน สมองจะตองมเลอดและออกซเจนมาหลอเลยงตลอดเวลา ถาหากสมองและออกซเจนไปเลยงสมองไมเพยงพอ อาจไดรบอนตรายถงชวตและถาเซลลสมองตาย จะไมสามารถสรางขนมาทดแทนได

ทมา : http://www.dnetworkshop-thailand.com

ภาพท 3 โครงขายประสาท

สมองเปนศนยกลางการควบคมของระบบประสาท สมองรบขอมลขาวสารจากรางกาย แบงกลมจดเกบและสงตอสงการ ไปยงทกสวนของรางกาย ขอมลขาวสารถกนาสงและนากลบ จากทกสวนของรางกายผานโครงขายประสาทไขสนหลง เปนเสนทางสาคญทสด ในโครงขายมเสนประสาท ไขสนหลงมากมายหลายค แตกแขนงออกจากไขสนหลง

10

2. ไขสนหลง (Spinal Cord)

ไขสนหลง เปนเนอเยอประสาทททอดยาวจากสมองไปภายในโพรงกระดกสนหลง กระแสประสาทจากสวนตาง ๆ ของรางกายจะผานไขสนหลงมทง กระแสประสาทเขา และกระแสประสาทออกจากสมอง และกระแสประสาท ทตดตอกบไขสนหลงโดยตรง ไขสนหลง จะทาหนาทเปนทางผานของกระแสประสาท โดยนาคาสงจากสมองไปสสวนตาง ๆ ของรางกาย และเปนศนยกลางการเคลอนไหวของปฏกรยาโตตอบอยางรวดเรว กะทนหน โดยไมทนไดคดซงเปนปฏกรยาการตอบสนอง ตอสงเราโดยไขสนหลงเปนผสงงานทนททรางกายสมผสสงตาง ๆ เชน การไอ การจาม การกระพรบตา การเหยยบตะป หรอเมอสมผสของรอน เปนตน

ทมา : http://www.il.mahidol.ac.th

ภาพท 4 ไขสนหลง สงขอมลขาวสารระหวางเสนประสาทกบสมอง ไขสนหลง ยนออกจากฐานสมองทอดยาวลงไปเลยกลางหลงและไดรบการปองกนอยใน “อโมงค” กระดกสนหลงมเสนประสาทไขสนหลง 31 ค แตกแขนงออกมาจากไขสนหลงทอดตวไปยงเกอบทกสวน ของรางกาย

11

ภายในไขสนหลง

ไขสนหลงแบงเปน 2 สวนหลก ๆ คอ สวนในและสวนนอก สวนใน ไดแก ไขสนหลงเนอเทารป H ซงมเซลลประสาทประสานงาน คอยทาหนาทถายทอดขอมลระหวางไขสนหลงกบเสนประสาท ไขสนหลงสวนนอก ไดแก ไขสนหลงเนอขาว ซงมใยประสาทแอกซอนกอรปเปนลาเสนใยประสาท (Nerve tract) ถายทอดขอมลขาวสารขนลงไปตามไขสนหลงเพอนาขอมลเขา และออกจากสมอง เยอหมไขสนหลง 3 ชน (Meninges) จะทาหนาทปกปองไขสนหลงโดยมทอนาเลยงไขสนหลง (Cerebrospinal Fluid) ไหลอยระหวางเยอหมชนในและเยอหมชนกลาง คอยทาหนาทหลอเลยงไขสนหลงและดดซบแรงกระแทกใยประสาทรบความรสก (Sensory nerve Fibers) จากเสนประสาทไขสนหลงจะผานเขาทางดานหลงของไขสนหลง สวนใยประสาทสงการ (Motor nerve Fibers) จะออกไปทางดานหนาของไขสนหลงไปเชอมตอกบเสนประสาทไขสนหลง

12

ไขสนหลงและเสนประสาทไขสนหลง

ไขสนหลงเรมตนจากสมองลงมาจนถงเลยกลางหลง เนอเยอออนบางของไขสนหลงไดรบการปกปองจากกระดกสนหลง เสนประสาท จะโผลออกมาจาก ไขสนหลงเปนชวง ๆ ในระยะเทา ๆ กน โดยสวนทเปนประสาทสงการจะโผลออกทางดานหนาและสวนทเปนประสาทรบความรสกจะโผลออกทางดานหลงเสมอ เสนประสาทไขสนหลงจะเชอมตอกนและเกดเปนชมทางทอยบรเวณคอและ หลงสวนลาง แตละชมทางมลกษณะเปนรางแหหรอขายประสาท (Plexus) ซงเปนจดกาเนดของเสนประสาทหลก ๆ

ภาพท 5 ไขสนหลงและเสนประสาทไขสนหลง

ทมา : http://www.health.dmc.tv

13

กจกรรมท 1 ระบบประสาทสวนกลาง

ค าสง ใหนกเรยนศกษาขอมลเกยวกบสวนประกอบของระบบประสาท สวนกลางแลวตอบคาถามใหถกตอง (10 คะแนน)

1. อวยวะสาคญในระบบประสาทสวนกลางมอะไรบาง และทาหนาทอะไร ตอบ............................................................................................................. .................................................................................................................... ....................................................................................................................

2. การทางานของระบบประสาทสวนกลางมลกษณะอยางไร ตอบ............................................................................................................. ..................................................................................................................... ......................................................................................................................

3. สมองแบงออกเปน 3 สวน ไดแกอะไรบาง ตอบ............................................................................................................. ..................................................................................................................... .....................................................................................................................

4. ถารางกายขาดสมองจะเกดผลอยางไร ตอบ............................................................................................................. ..................................................................................................................... .....................................................................................................................

5. ถารางกายขาดไขสนหลงจะเกดผลอยางไร ตอบ............................................................................................................. ..................................................................................................................... .....................................................................................................................

14

ตอนท 2 ระบบประสาทสวนปลาย

สวนประกอบของระบบประสาทสวนปลาย 1. เซลลประสาทรบความรสก 2. เซลลประสาทสงการของระบบประสาททางกาย 3. เซลลประสาทสงการของระบบประสาทอตโนมต

บอกชอและหนาทสวนประกอบของระบบประสาทสวนปลายได

สาระการเรยนร

จดประสงคการเรยนร

15

ระบบประสาทสวนปลายเปรยบเสมอนสายไฟฟาทเชอมตอระบบ ประสาทสวนกลาง โดยทาหนาทและนาความรสกเขาสระบบประสาท สวนกลาง จากนนนากระแสประสาทสงการจากระบบประสาทสวนกลาง ไปยงหนวยปฏบตการ ซงประกอบดวย เซลลประสาทรบความรสก เซลลประสาทสงการของระบบประสาททางกาย เซลลประสาทสงการ ของระบบประสาทอตโนมต

1. เซลลประสาทรบความรสก (Sensory neurons)

เซลลประสาทรบความรสกซงจะถายทอดขอมลเกยวกบสงทเกดขนภายในและภายนอกรางกายไปยงระบบประสาทสวนกลาง

ภาพท 6 ประสาทสมผสทงหา

ทมา : http://www.nantana20.blogspot.com

ระบบประสาทสวนปลาย (Peripheral Nervous System)

16

ประสาทสมผสทผวหนง มปลายเสนประสาทขนาดเลกทรบความรสก อยภายใตผวหนงนบลานเสน พวกมนรบรถงความรอน ความเยน ความกดดน ความขรขระ ความเรยบ รวมไปถงความเจบปวด ขอมลทรบรจากการสมผส ถกสงไปตามเซลลประสาทเขาสสมองอยางรวดเรว

ทมา : http://www.mom2kids.com

ภาพท 7 ประสาทสมผสบางสวนจะรบรเวลาทเราลบสงตางๆ เบาๆ เชน บอกความรสกออนนมและลนของขนกระตาย

ภาพท 8 ระบบประสาทสมผส อกสวนจะตรวจจบแรงกด เชน เวลาทเอามอบบลกบอลมนจะบอกใหเรารวาลกบอลแขงหรอนม

ภาพท 9 ประสาทสมผส ทผวหนงบางสวนจะรบความรสกรอนหรอเยน จากรปนดซวาระบบประสาทสมผสอนไหนก าลงท าหนาทอย

17

อวยวะรบการสมผส (Sense Organs) เปนการรบรความรสกตางๆ ทเกดขนจากการสมผส ไดแก ดวงตา ลน จมก ห ดวงตา (Eye) มองเหนรปราง ในการมองเหนของดวงตาจะเกดขนเมอ แสงสวางสะทอนจากวตถผานเขากระจกตา รมานตา แกวตา (lens) และนาเมอกใส ในชองลกตาแลวเลยไปถงจอรบภาพ (retina) และพลงจากแสงสวางจะชวยกระตน

ใหเกดกระแสประสาทไปยงสมองสวนบน ภาพท 10 ดวงตา เกดความรสกในการเหนทงแสง ส และภาพ

ลน (Tongue) ใชชมรส เซลลททาหนาทในการรรสของลน ประกอบดวย ตอมลมรส (taste buds) มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา คอ เซลล ทแกแลวจะอยตรงกลางของตอมและ เมอใดประสาทในการลมรสเสอมสภาพลง เชน ในกรณทเปนไข จะทาใหตอมลมรส สลายตวหมด เปนเหตใหลนไมรรส

ภาพท 11 ลน

ทมา : http://www.vcharkarn.com

รมฝปากและลนเปนสวนทไวตอความรสกมาก นนเปนเหต ทวาทาไมเดกๆ ถงชอบทจะใชปากในการรบความรสก

18

จมก (nose) ใชดมกลน เซลลททาหนาทเกยวกบการรบกลน จะอย ในบรเวณผวสวนบนของจมก เมอมกลน มาเขาจมก กลนจะละลายไปกบนาเมอก ภายในจมกทาใหเกดปฏกรยาทางเคม เขาไปกระตน เซลลททาหนาทรบรเรอง

กลน (olfactory cells) แลวสงตอไปยง ประสาทรบกลน (olfactory nervi) เขาส

สมองใหญทพขมบ กลนทฟงกระจายและ ภาพท 12 จมก ละลายนาไดจะกระตนเซลลรบกลนไดดทสด

ห (Ear) ใชฟงเสยง ในการไดยนของหจะเกดจากคลนเสยง จากตนกาเนดเสยงเคลอนทมากระทบกบใบห เขาสรหจนถงแกวห ทาใหแกวหสนสะเทอน ตดตอไปยงกระดกทง 3 ชน (คอน ทง โกลน) กจะสนสะเทอนดวยจนทาใหเกดกระแส ประสาทไปยงสมองสวนบนเกดความรสก ในการฟงเสยงวาเปนเสยงอะไร ในสวนท เกยวกบเรองของการทรงตวนน จะเกดจาก การเคลอนไหวของดวงตากบศรษะ จะทาให ของเหลวในโพรงครงวงกลม เกดการไหล ภาพท 13 ห วนเวยนไปมาเปนผลทาใหตาลายหรอเวยนศรษะ อาจโซเซทาใหเสยสมดลในการทรงตว

ทมา : http://www.vcharkarn.com

19

เซลลประสาทสงการของระบบประสาททางกาย หรอ ระบบประสาท

โซมาตก (Somatic neurons system) ซงจะนาคาสงจากระบบประสาทสวนกลางไปยงกลามเนอ เพอสงใหกลามเนอเคลอนไหวสวนของรางกาย

เซลลประสาท (Neuron) เปนหนวยทเลกทสดของระบบประสาท ทาหนาทเกยวกบการรบรและการตอบสนองแตละเซลลอาจจะมการเชอมโยงเกยวกบเซลลประสาทอนทเปนพนๆ เซลล ซงมรปรางและลกษณะแตกตางกนออกไป เซลลประสาทประกอบดวยตวเซลลและเสนใยประสาท ดงน

ตวเซลล มสวนประกอบเหมอนเซลลทวๆ ไป เชน นวเคลยส ไมโตคอนเดรย

เสนใยประสาท คอ สวนของโปรโตพลาสซมของเซลลทยนออกไป ม 2 ชนด คอ เซลลประสาทขวเดยวและเซลลประสาท 2 ขว

ภาพท 14 เซลลประสาท

ทมา : http://www.il.mahidol.ac.th

2. เซลลประสาทสงการของระบบประสาททางกาย หรอ ระบบประสาทโซมาตก (Somatic neurons system )

20

เซลลประสาทจ าแนกตามหนาทการท างานได 3 ชนด คอ

1. เซลลประสาทรบความรสก (Sensory neurons) รบความรสก

จากอวยวะสมผส เชน จมก ตา ห ผวหนง สงกระแสประสาทผาน เซลลประสาทประสานงาน

2. เซลลประสาทประสานงาน (Association neurons) เปนตว เชอมโยงกระแสประสาทระหวางเซลลรบความรสกกบสมอง ไขสนหลง และเซลลประสาทสงการ พบในสมองและไขสนหลง เทานน

3. เซลลประสาทสงการ (Motor neurons) รบคาสงจากสมองหรอ ไขสนหลงเพอควบคมการทางานของอวยวะตางๆ

รหรอไม

ภายในสมองมเซลลประสาท (Neurom) ทเลกจวจานวนนบลานเซลล

เซลลประสาทททอดยาวจากไขสนหลงไปยงนวเทานบเปนเซลลในรางกาย ทมความยาวทสด ซงอาจยาวไดมากกวา 1 เมตร

ขอความทสงผานไปตามเซลลประสาทมความเรว 400 กโลเมตรตอชวโมง

ทกๆ วนาท เซลลประสาทในสมองแตละเซลลสามารถรบขอความได มากกวา 100,000 ขอความ

21

ภาพท 15 เซลลสมอง เสนประสาทและเซลลประสาทประสานงาน

ทมา : http://www.vcharkarn.com

22

เสนประสาท (Nerves) คอ เสนใยของระบบประสาททวงออกจาก ระบบประสาทสวนกลาง (สมองและไขสนหลง) ไปยงทกสวนของรางกายรวมทงกระดก กลามเนอ ผวหนง เสนประสาทเปนสวนทอยตลอดระยะความยาวของไขสนหลง แลวแยกออกและไดแพรขยายออกไปครอบคลมเกอบจะทวทกสวนของรางกายเพอรบรขอมลตางๆ จากอวยวะไปสสมองและขณะเดยวกนกจะนาคาสงจากสมองไปยงอวยวะตาง ๆ ดวย

เสนประสาท เปนสายสงสญญาณของระบบประสาทประกอบดวย มดของเสนใยประสาททนาขอมลประสาทไปตามเสนใยยาว เปนระยะทางไกล เสนใยประสาทรบความรสก นาขอมลขาวสารจากตวรบความรสกในผวหนง ลกตาและอวยวะรบความรสกอนๆ สงไปยงสมองและไขสนหลง เสนใยประสาท สงการนาขอมลขาวสารจากสมองและไขสนหลงสงไปยงกลามเนอ

ภาพท 16 เสนประสาท ทมา : http://www.il.mahidol.ac.th

การสงขอความ เสนประสาทจะนาขอความออกจากสมองและ นากลบสสมอง จะคอยบอกใหสมองรวากาลงเกดอะไรขนรอบๆ ตว ขณะเดยวกนกจะนาคาสงจากสมองกลบไปยงสวนอนของรางกาย

23

ทมา : แชนเดลอร, ฟโอนา. ความรรอบตวสาหรบเดก เรอง รางกายของเรา. โดย ชลพร สสวรรณ. 2553. หนา 17.

ภาพท 17 สงทเกดขนเมอเรา ใชมอจบลกบอล เหตการณทงหมดนเกดขนในเวลาเพยงแคเสยววนาท

1. เมอเหนลกบอลกาลงพงเขามาหาเสนประสาทจะสงขอมลของสงทเหน ไปยงสมอง

2. สมองของเราตดสนใจทจะรบ ลกบอลมนสงคาสงนไปบอกแขน ใหเคลอนไหว

3. เสนประสาท นาคาสงจากสมองไปยงมอและแขนใหเออมออกไปจบลกบอล

24

ระบบประสาทอตโนมต เปนระบบประสาททสาคญในการควบคม

การทางานของอวยวะภายในรางกาย ดงนน ความผดปกตของระบบประสาทอตโนมตจะทาใหเกดโรคตางๆ ขนเปนจานวนมาก ระบบประสาทชนดนศนยกลางอยในไขสนหลง แกนสมองและสมองสวนไฮโพทาลามส โดยจะทางานเปนอสระ ระบบทสงงานรางกายโดยอยเหนออานาจของจตใจ คอ เราไมสามารถสงงานระบบนได แตทวามนสามารถทางานดวยตวของมนเองทเปนอตโนมต เชน การปรบอตราการเตนของหวใจ การเพมความดนโลหตเมอจาเปน การยอยอาหาร การเคลอนไหวของลาไส การขบเหงอ การปรบเปลยนความเขมของปสสาวะและอน ๆ อกมากมาย

3. เซลลประสาทสงการของระบบประสาทอตโนมต (Autonomic neurons system )

ระบบประสาทอตโนมต ทาหนาทควบคมการทางานของ อวยวะภายในของรางกายใหอยในสภาพปกต

25

คนททางานดานบรหารตองใชความคดตลอดเวลา จะทาใหเกด ความตงเครยดจนในทสดประสาทและสมองจะเมอยลา มนชา รางกาย ออนเพลย แตนอนไมหลบเปนผลทาใหอวยวะสวนอนของรางกายพลอยผดปกตไปดวย เชน ระบบการยอยอาหารผดปกต ทองผก ทองรวง หวใจเตนชา หรอเรวกวาเดมลวนแตเปนอนตรายตอสขภาพทงสน ควรแกไขดวยการพกผอน ออกกาลงกาย พบปะสงสรรค ทาตวใหราเรงแจมใสจะทาใหประสาทคลาย ความตงเครยดลง นอกจากนนแลวการนอนหลบจะเปนการพกผอนสมองและรางกายอยางดทสด เพราะขณะทเรานอนหลบระบบประสาททกสวนทอย นอกอานาจของจตใจจะไดรบการพกผอนอยางเตมทและระบบประสาทอตโนมตนอกอานาจจตใจกจะทางานนอยลง เชน การเตนของหวใจจะชาลงทาให ความดนโลหตลดลง การเผาผลาญอาหาร (สนดาป) ของรางกายกนอยลง เพราะรางกายไมไดใชพลงงานมากเทาใดนก เปนตน

26

ค าสง ใหนกเรยนพจารณาขอความตอไปน แลวใสเครองหมาย หนาขอความทถกตอง และใสเครองหมาย หนาขอความ ทไมถกตอง (10 คะแนน)

1. ระบบประสาทสวนปลายเปรยบเสมอนสายไฟฟาทเชอมตอระบบประสาทสวนกลาง

2. ถาถกของมคมบาด ประสาทสมผส ความเจบปวดจะบอกไปท ไขสนหลงของเราวาเจบ

3. อวยวะรบการสมผส ไดแก ดวงตา ลน จมก ห

4. รมฝปากและลนเปนสวนทไวตอความรสกมาก

5. เซลลททาหนาทเกยวกบการรบกลนจะอยบรเวณผวในสวนปลาย ของจมก

6. เซลลประสาทเปนหนวยทเลกทสดของระบบประสาท

7. เซลลประสาทประสานงานจะรบคาสงจากสมองหรอไขสนหลงเพอควบคมการทางานของอวยวะตางๆ

8. เสนประสาทจะนาขอความออกจากสมองและนากลบสสมอง

9. ระบบประสาทอตโนมตควบคมการทางานของอวยวะภายใน ของรางกายทอยนอกอานาจของจตใจ

10. การนอนหลบจะเปนการพกผอนสมองและรางกายไดดทสด

กจกรรมท 2 ระบบประสาทสวนปลาย

27

ตอนท 3 หนาทและการท างานของระบบประสาท

1. หนาทของระบบประสาท 2. การทางานของระบบประสาท

บอกหนาทและการทางานของระบบประสาทได

สาระการเรยนร

จดประสงคการเรยนร

28

ระบบประสาท ประกอบดวยสมอง ไขสนหลงและเสนประสาท ซงทาหนาทควบคมการทางานของสวนตางๆ ของรางกาย ทาใหระบบ ตางๆ ของรางกายปฏบตหนาทไดอยางถกตองและประสานการทางาน ของระบบตางๆ ในรางกายใหดาเนนไปดวยด โดยมสมองเปนอวยวะหลก ดงนน ระบบประสาทจงมความสาคญตอรางกาย คอ เปนตวควบคม การทางานและรบความรสกของอวยวะทกสวนในรางกาย รวมถงความรสก นกคด อารมณ และความทรงจาตางๆ ซงเมอไดรบการกระตนจากภายใน และภายนอก จะมการสงกระแสประสาทกลบไปกลบมา ระหวางสมอง และอวยวะสวนตางๆ ทาใหทางานตามทตองการ เชน การเคลอนไหวของ อวยวะในอรยาบถตางๆ การกระพรบตา หรอสงการใหกลามเนอมดตางๆ ทางาน นอกจากนนยงควบคมการเตนของหวใจ อตราการหายใจความดนเลอด อณหภมในรางกาย การยอยอาหารและระบบอนๆ ของรางกาย

การทางานของระบบประสาทของคนเรานน เปนการทางานทประสาน

กนระหวาง

1. อวยวะรบความรสก (Sense Organs) รบรความรสกตาง ๆ ทเกดขนจากการสมผสไดแก ตา ห จมก ลน ผวหนง กลามเนอ

ความส าคญของระบบประสาท

การท างานของระบบประสาท

29

2. เสนประสาท (Nerves) ทาหนาทรบและสงกระแสประสาท หรอ กระแสความรสกตางๆ ของรางกาย ผานเขาสไขสนหลงไปยงสมอง และจากสมองไปยงสวนตางๆ ของรางกาย

3. สมอง (Brain) และไขสนหลง (Spinal Cord) สมองเปนศนยกลางใหญของระบบประสาทควบคมการทางานและการเคลอนไหวของสวนตางๆ ของรางกาย เชน มหนาทคลายกบทางเดนของกระแสประสาทนาคาสงจากสมองไปสสวนตางๆ ของรางกาย

4. ประสาทอตโนมต (Autonomic Nervous) จะอยนอกอานาจ การควบคมของสมองจะทางานเองโดยอตโนมตเสนประสาทของระบบประสาทอตโนมตทาหนาทควบคมการทางานของอวยวะภายในรางกาย เชน การทางานของหวใจ การยอยอาหาร การไหลเวยนของเลอด ซงจะทางานเองโดยทสมองจะสงการไมไดถาระบบประสาททางานผดปกตจะเกดโรคทางระบบประสาท ไดแก โรคหลอดเลอดสมอง โรคสมองอกเสบ โรคสมองเสอม มะเรงสมอง โรคลมชกและไมเกรน เปนตน

30

สถานการณมอถกกองไฟ

การทางานของระบบประสาท เปนดงน

1. ความรอนของไฟจะกระตนหนวยรบความรอนใตผวหนงบรเวณมอ 2. กระแสความรสกรอนจะถกสงขนไปตามเซลลประสาทรบความรสกผานไข

สนหลงไปสศนยประสาทรบความรสกรอนในสมอง 3. สมองรบรวาความรอนสมผสทมอ 4. ศนยประสาทในสมองจะสงการลงมาตามเซลลประสาทสงการผานไขสน

หลงไปยงหนวยปฏบตงานคอกลามเนอทโคนแขน 5. กลามเนอรบคาสงจะหดตวทาใหแขนพบงอขนจากกองไฟ กอนทสมองจะ

สงการ สวนสมองจะตรวจสอบสญญาณและอณหภมของไฟแลวสมองจะ ผลตสญญาณสงเพอตรวจสอบดวาเราไดรบบาดเจบหรอไม

ภาพท 18 การท างานของระบบประสาท

ทมา : เอกรนทร สมหาศาล. แมบทมาตรฐานสขศกษาและพลศกษา. ชนประถมศกษาปท 6. 2553. หนา 6.

ตวอยางการท างานของระบบประสาท

31

ดงนน การทางานของระบบประสาทกคอ การตอบสนองตอสงเราหรอ สงกระตนจากสถานการณความรอน คอ สงเรา การพบของแขนเพอหนกองไฟ คอ การตอบสนองตอสงเรา

ทมา : http://www.il.mahidol.ac.th

ท าไมจงรสกเจบ ความเจบปวดเปนเรองสาคญมาก มนเตอนใหเรารวามบางอยาง ไมปกต ถาเราโดนของบางอยางทรอนจด รางกายกจะรสกเจบจนสมองตองสงใหชกมอออกมาอยางเรวทสด นเปนการยบยงไมใหรางกายเกด แผลพพอง

ภาพท 19 ท าไมจงรสกเจบ ถาโดนหนามตา

เชอโรคจะเขาไปในแผลได ความเจบจะเตอนใหรวาผวหนงถกทาลายไปแลว

32

ตอนท 1 ใหนกเรยนจบคความสมพนธเกยวกบหนาทของระบบประสาท (5 คะแนน)

1. ควบคมการทางานและรบ

ความรสกของอวยวะทกสวนในรางกาย

2. อวยวะใดเปนอวยวะหลก ของระบบประสาท

3. ระบบประสาทม 2 สวน 4. ทาหนาทรบและสงกระแส

ประสาทหรอแสดงความรสกตางๆ ของรางกายไปยงสมอง

5. ระบบประสาทประกอบดวย

ก. สมอง

ข. ระบบประสาท

ค. เสนประสาท

ง. ระบบประสาท สวนกลางและระบบประสาทสวนปลาย

จ. สมอง ไขสนหลงและ

เสนประสาท

กจกรรมท 3 หนาทและการท างานของระบบประสาท

33

ตอนท 2 ศกษาขอมลเกยวกบการทางานของระบบประสาทและตอบคาถาม (5 คะแนน)

1. เปนศนยกลางใหญของระบบประสาท ควบคมการทางานสวนตางๆ ของ

รางกายคอ ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

2. สวนททาหนาทคลายกบทางเดนของกระแสประสาทนาคาสงจากสมองไปสสวนตางๆ ของรางกาย คอ ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

3. สวนททาหนาทรบความรสกจากสวนตางๆ เพอนากระแสประสาทไปสสมอง คอ ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

4. การทางานของระบบประสาทจะมการประสานงานกนระหวาง อวยวะ 4 สวน คอ ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

5. ระบบประสาททอยนอกอานาจการควบคมของสมอง จะทางานเองโดยอตโนมต คอ ระบบประสาทใด ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

34

ตอนท 4 โรคทพบบอยของระบบประสาท

โรคทพบบอยของระบบประสาท 1. โรคเสนเลอดสมองอดตน 2. โรคไมเกรน 3. โรคเนองอกในสมอง 4. โรคพารกนสน

วเคราะหสาเหตของการเกดโรคทพบบอยของระบบประสาทได

สาระการเรยนร

จดประสงคการเรยนร

35

อาการ

เสนเลอดสมองมการอดตนเลกนอยชวคราว อาจมเพยงปวดศรษะรนแรงรวมกบมอาการสมอง คอ ความรสกสบสน การทรงตวไมด แขนหรอขาขางใดขางหนงชาหรอออนแรงลง มอาการคลนไสหรออาเจยนดวย หรอพดไมชด กลนนาลายลาบากหรอการมองเหนผดปกต ซงอาการเหลานเปนเพยงชวคร และหายไปไดเอง เมอมเลอดไปไหลเวยนทสมองสวนนนไดอกครง อาการของสมองทควบคมการทางานของรางกาย และเปนอาการเตอน ทตองระวงตองไปโรงพยาบาลทนท หากมหลอดเลอดอดตนชวคราวหลายๆ ครงจะกลายเปนการอดตน อยางถาวร (Thrombotic Stroke) ซงจะทาใหเนอสมองขาดออกซเจน หากขาดออกซเจนนานจะทาใหเนอสมองตายได ผปวยจะปวดศรษะมากทสดอยางฉบพลนและหมดสตไป เมอตนขนมาพบวาตนเองเปนอมพาตครงตว (ซกเดยว) หรออมพาตทงสองซกของรางกาย สวนการปวดศรษะจากเสนเลอดสมองแตกนน ผปวยจะปวดศรษะทนท ปวดมากและเซองซมลง ออนแรง แขนและขาขางใดขางหนง ปจจบนพบวา มผปวยมากขนเรมเปนตงแตอายนอยเพยง 20 กวาปกม

โรคทพบบอยของระบบประสาท

โรคเสนเลอดสมองอดตน

36

สาเหตของโรค โรคนมกเปนกบผทมหลอดเลอดแดงแขงตว ไขมนในเลอดสง โรคความดนโลหตสง และโรคททาใหหลอดเลอดตบ เชน โรคเอสแอลอ โรคหลอดเลอดอกเสบ โรคหวใจ เชน หวใจเตนผดจงหวะ หวใจตบหรอรว กลามเนอหวใจตายจากการขาดเลอด มเนองอกในหองหวใจ เปนตน ผทมความเสยงสงมกเปนผทมพฤตกรรมสบบหรจด ดมสรา ชอบอาหารไขมนสง มความเครยดสง

อาการ

อาการสวนใหญปวดศรษะขางเดยวเปนๆ หายๆ (สองในสามของผปวยจะปวดขางเดยว อกหนงในสามจะปวดศรษะทงสองขาง) ปวดตบๆ บอยๆ ครงละ 4-12 ชวโมง อาจมอาการคลนไส อาเจยนบอยรวมดวยความรนแรงของอาการปวดแตละครงตางกนเวลาทปวดขนอยกบสงกระตน บางรายมองเหนแสงแฟลชแวบเขามาในดวงตากอนเปนอาการนาแลวจงปวด บางคนมอาการเครยดกอนแลวจงปวดศรษะ สงทกระตนใหปวดคอ ความเครยด พกผอนไมเพยงพอ ดมสรา ทานผงชรสมาก เนย นม ชอกโกแลต ชา กาแฟ เสยงดง แสงสวางมาก เชอวาเกดจากหลอดเลอดภายในหรอภายนอกศรษะหดตวหรอขยายตวมากเกนไปเพราะรางกายของผปวยมการตอบสนองตอสงเราเหลานมากเกนไป

โรคไมเกรน

37

สาเหตของโรค

สาเหตและกลไกของการเกดโรคไมเกรนนน ยงไมเปนททราบแนชด แตจากผลการศกษาวจยทางการแพทยพบวาระบบประสาทของผทเปนโรค ไมเกรนจะไวตอการเปลยนแปลงของรางกาย สงแวดลอมตลอดจนปจจยกระตนตางๆ ไดมากกวาคนปกต เนองจากสมองสวนทเรยกวา ไฮโพทาลามส เกดการเปลยนแปลงหรอทางานผดปกต ซงหากระบบประสาทมการตอบสนองตอการเปลยนแปลง จะทาใหเกดการอกเสบของเสนเลอดและเสนประสาทรอบ ๆ สมอง นอกจากนยงมหลายทฤษฎทเชอวา อาจเกดจากการผดปกตของระดบสารเคม ในสมองขาดความสมดล สารสอประสาทในสมองสวนกลางหรอหลอดเลอดในสมองมความผดปกต

อาการ

ปวดศรษะตอ ๆ ลก ๆ เปนบางจดทเปนเนองอก ซงพบวาโรคนสามารถ เกดไดในทก ๆ สวนของสมอง มกปวดตอนดกและตอนเชาพอสายอาการทเลาลงบางครงมคลนไส อาเจยน เพราะความดนทเพมขนในสมองหลงอาเจยนแลวอาการปวดศรษะจะบรรเทาลง บางรายมอาการมนงงวงเวยนศรษะ เมอเกดอาการแลวจะรนแรงมากขนและไมหายขาดไปเอง ผทปวดศรษะจากโรคเนองอกในสมองมกจะมอาการออนแรง หรอมการเปลยนแปลงทางบคลกภาพและความจา หรอมอาการชก เมอเปนมากอาจมอาการตามวเหนภาพซอน ตาเหล จนถงตาบอดเนองจากเสนประสาทในสมอง ถกกดทบ ขนอยกบวาเนองอกเปนทตาแหนงใดของสมอง เนองอกในสมองเกดไดกบทกอายทงในเดกและผใหญไมถายทอดทางพนธกรรม

โรคเนองอกในสมอง

38

สาเหตของโรค ยงไมสามารถระบไดชดเจนวาอะไรเปนสาเหต แตพบวามปจจยเสยง หลาย ๆ ปจจย เชน

1. ไวรสเอดส 2. สารเคมกลมไนโตรโซคอมปาวด ยาฆาแมลง 3. รงสทไดรบโดยตรงบรเวณสมอง 4. ไดรบคลนแมเหลกไฟฟา เชน การใชโทรศพทมอถอ 5. สารเคมในโรงงานอตสาหกรรมปโตรเลยม

โรคพารกนสน เปนโรคทางระบบประสาท ทพบไดบอยเกดขนกบผสงอายเปนสวนใหญ คนไทยเรยกวาโรค สนสนนบาต

อาการ

โรคพารกนสนทาใหผปวยเกดอาการทางระบบประสาททเดนชด 3 ประการ ไดแก อาการสน เกรงและเคลอนไหวชา

อาการสน เกดขนขณะอยเฉยๆ มลกษณะเฉพาะ คอ สนมากเวลาอยนง ๆ แตถาเคลอนไหวหรอยนมอทาอะไร อาการสนจะลดลงหรอหายไป มกเกดขนทมอขางใดขางหนง สงเกตไดจากมอสนเวลาผปวยเดน

โรคพารกนสน

39

อาการเกรง มกมอาการแขงตงแขนขาและลาตว ทาใหเคลอนไหวลาบาก

ปวดตามกลามเนอ อาการเคลอนไหวชา ทาอะไรชาลงไปจากเดมมาก ไมวองไวกระฉบกระเฉง

เหมอนเดม เดนชา และงมงามแบบสโลวโมชน สงเกตไดวาแขนไมแกวงและผปวยมกบนวาแขนขาไมมแรง

สาเหตของโรค

สาเหตของโรค โรคพารกนสนเกดจากการเสยสมดลของสารโดปามนในสมอง เซลลสมองสวนทสรางโดปามนตายไปมากกวารอยละ 80 โดปามนเปนสารเคมในสมองทาหนาทควบคมระบบการเคลอนไหวของรางกาย เมอสมองขาดโดปามนจงเกดอาการเคลอนไหวผดปกตขน

40

กจกรรมท 4 โรคทพบบอยของระบบประสาท

ค าสง นกเรยนศกษาขอมลโรคทพบบอยของระบบประสาทแลว รวมกน

วเคราะหพฤตกรรมทกาหนดใหวาเปนสาเหตของการเกดโรค (10 คะแนน)

พฤตกรรม การเกดโรค

1. กนอาหารทมไขมน 2. ความเครยด พกผอนไมเพยงพอ 3. ไดรบคลนแมเหลกไฟฟา เชน

การใชโทรศพทมอถอ 4. ดมสรา ทานผงชรสมาก เสยงดง

แสงสวางมาก 5. มอายมาก สมองขาดสารโดปามน 6. ไดรบสารเคมในโรงงาน

อตสาหกรรมปโตรเลยม 7. ขาดการออกกาลงกายชอบกน

อาหารทหวานและมน 8. เซลลสมองสวนทสรางโดปามนตาย

ไปมากกวารอยละ 80 9. รงสทไดรบโดยตรงบรเวณสมอง 10. เคลอนไหวชา ไมกระฉบกระเฉง

วองไวเหมอนเดม

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

41

ตอนท 5 วธการดแลรกษาระบบประสาท

วธการดแลรกษาระบบประสาทใหทางานปกต

อธบายวธการดแลรกษาระบบประสาทใหทางานตามปกตได

สาระการเรยนร

จดประสงคการเรยนร

42

1. รบประทานอาหารใหครบทกหมในปรมาณพอเหมาะกบ

ความตองการของรางกาย

ภาพท 20 อาหารหลก 5 หม ทมา : https://doormans.wordpress.com

2. พกผอนใหเพยงพอโดยเฉพาะการนอนหลบควรเขานอนแตหวคาตนนอน แตเชา จะทาใหสมองเจรญเตบโตเตมท เวลานอนทดทสดคอตงแต 21.00 - 05.00 น. ซงในชวงนเปนชวงฮอรโมนการเจรญเตบโต (Growth hormone) จะหลงออกมาในสมองมากทสด

ภาพท 21 การพกผอนโดยการนอนหลบ ทมา : http://www.healthcorners.com

การดแลรกษาระบบประสาทใหท างานตามปกต 43

3. ออกกาลงกายอยางสมาเสมอ จะชวยพฒนาการทางานของระบบประสาทและกลามเนอใหสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ กจกรรม การออกกาลงกายเปนปจจยสาคญทชวยสงเสรมการประสานการทางานระหวางประสาทกบกลามเนอหรอกลไกของทกษะกฬาตางๆ

ภาพท 22 การวงออกก าลงกาย ทมา : http://www.blogspot.com

4. ทากจกรรมนนทนาการ เพอใหรางกายราเรงแจมใส ไมเครยด

ภาพท 22 เดกก าลงท ากจกรรมนนทนาการวาดภาพ ทมา : http://www.elearneasy.com

44

5. สงเกตหรอสารวจความผดปกตของระบบประสาท เชน ปวดศรษะ กลามเนอออนแรง ชา ซมหรอหมดสตชกหลกเลยงการกระทาทกระทบกระเทอนสมอง ไขสนหลงและเสนประสาท เชน การชกตอย การลนลม อาจทาใหเปนอมพาตหรอหลบตลอดชวตระมดระวงปองกนไมใหเกดโรคทางสมอง โดยใชวธการตางๆ เชน ฉดวคซนปองกนโรคสมองอกเสบในวยเดกตามระยะเวลาทแพทยกาหนดหรอรบไปพบแพทยเพอรบการตรวจวนจฉยเมอเกดความผดปกตหลกเลยงการใชยาชนดตางๆ ทมผลตอสมอง รวมทงสารเสพตดและเครองดมทมแอลกอฮอล เพราะการดมแอลกอฮอลมากๆ อาจทาใหเกดโรคสมองเสอม หรออลไซเมอรได

45

กจกรรมท 5 วธการดแลรกษาระบบประสาท

ค าสง ยกตวอยางวธการดแลรกษาระบบประสาทมา 5 ขอ พรอมทง บอกเหตผลวาเพราะเหตใดจงควรทาแบบนน (10 คะแนน)

วธการดแลรกษา เหตผล

46

สรป : ระบบประสาท (Nervous System)

ระบบประสาทประกอบดวยอวยวะสาคญ ไดแก สมอง ไขสนหลง เสนประสาท ไขสนหลงและประสาทระบบอตโนมต

1. ระบบประสาทสวนกลาง ประกอบดวยสมองและไขสนหลง

ทาหนาทรบสงกระแสประสาทความรสกไปยงสมอง 2. ระบบประสาทสวนปลาย ประกอบดวย เซลลประสาทรบความรสก

เซลลประสาทสงการของระบบประสาททางกาย และเซลลประสาท สงการของระบบประสาทอตโนมต

ระบบประสาททาหนาทควบคมและประสานการทางานของระบบตาง ๆ ในรางกายใหดาเนนไปดวยดโดยมสมองเปนอวยวะหลก ดงนน ระบบประสาทจงมความสาคญตอรางกาย คอ เปนตวควบคมการทางานและรบรความรสกของอวยวะทกสวนในรางกายรวมทงความรสกนกคด อารมณความทรงจาตาง ๆ

ความส าคญของระบบประสาท

สวนประกอบของระบบประสาท

หนาทและการท างานของระบบประสาท

47

ประกอบดวย

1. อวยวะรบความรสก รบรความรสกตางๆ ทเกดขนจากการสมผส 2. เสนประสาท ทาหนาทรบและสงกระแสประสาทหรอกระแสความรสก

ตางๆ ของรางกายผานเขาสไขสนหลงไปยงสมอง และจากสมองไปยงสวนตางๆ ของรางกาย

3. สมองและไขสนหลง สมองควบคมความคด ความจาและความรสก สวนไขสนหลงจะเปนทางผานของกระแสประสาทสอวยวะทอนลาง

4. ประสาทอตโนมต ควบคมการยอยอาหาร การเตนของหวใจ และกจกรรมอนๆ ทมไดอยภายใตการควบคมของประสาทสวนกลาง

1. โรคเสนเลอดสมองอดตน 2. โรคไมเกรน 3. โรคเนองอกในสมอง 4. โรคพารกนสน

การท างานของระบบประสาท

โรคทพบบอยของระบบประสาท

48

1. รบประทานอาหารใหครบทกหม 2. พกผอนใหเพยงพอ 3. ออกกาลงกายอยางสมาเสมอ 4. ทากจกรรมนนทนาการเพอใหรางกายราเรงแจมใสไมเครยด 5. สงเกตหรอสารวจความผดปกตของระบบประสาท 6. หลกเลยงการกระทาทจะกระทบกระเทอนสมองไขสนหลงและ

เสนประสาท 7. ระมดระวงปองกนไมใหเกดโรคทางสมอง 8. หลกเลยงการใชยาชนดตางๆ

วธการดแลรกษาระบบประสาท

49

แบบทดสอบหลงเรยน เลมท 1 ระบบประสาท

ค าสง ใหนกเรยนทาเครองหมาย ลงในกระดาษคาตอบเวลา 10 นาท (10 คะแนน)

1. ห ตา จมก ปาก คอ เซลลประสาทขอใด

ก. เซลลประสาทสงการ ข. เซลลประสาทรบความรสก ค. เซลลประสาทประสานงาน ง. เซลลประสาทสงการและประสานงาน

2. ขอใดเปนอวยวะทอยในระบบประสาท ก. ปอด ข. รงไข ค. ผวหนง ง. ไขสนหลง

3. อวยวะใดในระบบประสาททควบคมการทางานของระบบตางๆ ในรางกาย

ก. สมอง ข. ไขสนหลง ค. เสนประสาท ง. อวยวะรบความรสก

50

4. สวนททาหนาทรบความรสกจากสวนตางๆ เพอนากระแสประสาท ไปสสมองคอขอใด

ก. สมอง ข. ทาลามส ค. ไขสนหลง ง. เสนประสาท

5. การกระทาใดทมผลกระทบตอระบบประสาทมากทสด ก. ดมสรา ข. สบบหร ค. มความเครยด ง. อยในทแออด

6. ความสาคญของไขสนหลง คอ ขอใด ก. เปนอวยวะสงการ ข. เปนตวประสานงาน ค. เปนอวยวะรบความรสก ง. เปนตวเชอมระหวางสมองกบปลายประสาท

7. การกนอาหารใหครบ 5 หม มผลดตอเสนประสาทอยางไร ก. ชวยบารงประสาท ข. ทาใหประสาทตนตว ค. ชวยคลายเสนประสาท ง. ชวยลดอาการปวดศรษะ

51

8. อวยวะใดเปนทางเดนของกระแสประสาทไปสสวนตางๆ ของรางกาย

ก. สมอง ข. ผวหนง ค. ไขสนหลง ง. หลอดเลอด

9. การไมเลนผาดโผน รนแรง จะชวยเสรมสรางระบบประสาทได เพราะอะไร

ก. เพราะทาใหสมองไดพกผอน ข. เพราะทาใหมเลอดอยในสมองมาก ค. เพราะทาใหสมองสามารถขยายตวไดเตมท ง. เพราะทาใหศรษะไมไดรบการกระทบกระแทก

10. กระบวนการใดไมไดอยในการทางานของระบบประสาทอตโนมต

ก. การหลงนาลาย ข. การทางานของหวใจ ค. การเตนราตามจงหวะ ง. การบบตวของกระเพาะอาหาร

52

บรรณานกรม

แชนเดลอร, ฟโอนา. ความรรอบตวสาหรบเดก เรอง รางกายของเรา. โดย ชลพร สสวรรณ. กรงเทพฯ : บรษท ว. อนเตอร พรนท จากด, 2553.

วอลคเกอร, รชารด. รางกายของมนษย สมอง ศนยควบคมประสาทในรางกาย ของเรา. โดย อภศกด ภพพฒน. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช จากด, 2551.

วฒนา รวยสาราญ. หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน กลมสาระการเรยนร สขศกษาและพลศกษา ป.6 ชวงชนท 2. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน, 2553.

สมหมาย แตงสกล และคณะ. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานสขศกษาและ พลศกษา ชนมธยมศกษาปท 1. กรงเทพฯ : วฒนาพานช จากด, 2552.

เอกรนทร สมหาศาล. สอการเรยนร สาระพนฐานกลมสาระการเรยนร วทยาศาสตรแมบทมาตรฐาน ชนประถมศกษาปท 6. กรงเทพฯ : บรษท อกษรเจรญทศน, 2553.

http://social.tnews.co.th (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.alertide.net (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.dnetworkshop-thailand.com (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.il.mahidol.ac.th (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.health.dmc.tv (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.nantana20.blogspot.com (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.mom2kids.com (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.vcharkarn.com (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

https://doormans.wordpress.com (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.healthcorners.com (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.blogspot.com (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

http://www.elearneasy.com (สบคนเมอ 6 มกราคม 2558)

53

ภาคผนวก

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน เลมท 1 ระบบประสาท

ขอท ค าตอบ 1. ง 2. ก 3. ค 4. ง 5. ค 6. ข 7. ก 8. ก 9. ข 10. ง

55

กจกรรมท 1 ระบบประสาทสวนกลาง

ค าสง ใหนกเรยนศกษาขอมลเกยวกบสวนประกอบของระบบประสาท

สวนกลางแลวตอบคาถามใหถกตอง (10 คะแนน)

1. อวยวะสาคญในระบบประสาทสวนกลางมอะไรบาง และทาหนาทอะไร ตอบ............................................................................................................. .................................................................................................................... ....................................................................................................................

2. การทางานของระบบประสาทสวนกลางมลกษณะอยางไร ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

3. สมองแบงออกเปน 3 สวน ไดแกอะไรบาง ตอบ............................................................................................................. ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... .....................................................................................................................

4. ถารางกายขาดสมองจะเกดผลอยางไร ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

5. ถารางกายขาดไขสนหลงจะเกดผลอยางไร ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

1. สมอง ทาหนาทควบคมการทางานและการเคลอนไหวตาง ๆ2. ไขสนหลง ทาหนาทเปนทางผานของกระแสประสาทโดย

นาคาสงจากสมองไปสสวนตางๆ ของรางกาย

รบขอมลจากทกสวนของรางกายมาวเคราะหและเกบขอมลไว จากนนจงสงคาสงออกไปจากฐานขอมล

1. สมองสวนหนา ทาหนาทควบคมพฤตกรรมทซบซอนเกยวกบ ความรสกและอารมณ

2. สมองสวนกลาง สวนทตดอยกบไขสนหลงควบคมการทางาน ของระบบประสาทอตโนมต

3. สมองสวนทายเปนสวนทควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอ และการทรงตว

ไมมการควบคมการทางานของรางกายไมสามารถเคลอนไหว ไดตามตองการ

ไมมสวนทนาคาสงจากสมองไปสงการอวยวะตางๆ ของรางกาย

56

ค าสง ใหนกเรยนพจารณาขอความตอไปน แลวใสเครองหมาย หนาขอความทถกตอง และใสเครองหมาย หนาขอความ ทไมถกตอง (10 คะแนน)

1. ระบบประสาทสวนปลายเปรยบเสมอนสายไฟฟาทเชอมตอระบบประสาทสวนกลาง

2. ถาถกของมคมบาด ประสาทสมผส ความเจบปวดจะบอกไปท ไขสนหลงของเราวาเจบ

3. อวยวะรบการสมผส ไดแก ดวงตา ลน จมก ห

4. รมฝปากและลนเปนสวนทไวตอความรสกมาก

5. เซลลททาหนาทเกยวกบการรบกลนจะอยบรเวณผวในสวนปลาย ของจมก

6. เซลลประสาทเปนหนวยทเลกทสดของระบบประสาท

7. เซลลประสาทประสานงานจะรบคาสงจากสมองหรอไขสนหลงเพอควบคมการทางานของอวยวะตางๆ

8. เสนประสาทจะนาขอความออกจากสมองและนากลบสสมอง

9. ระบบประสาทอตโนมตควบคมการทางานของอวยวะภายใน ของรางกายทอยนอกอานาจของจตใจ

10. การนอนหลบจะเปนการพกผอนสมองและรางกายไดดทสด

กจกรรมท 2 ระบบประสาทสวนปลาย

57

ตอนท 1 ใหนกเรยนจบคความสมพนธเกยวกบหนาทของระบบประสาท (5 คะแนน)

1. ควบคมการทางานและรบ

ความรสกของอวยวะทกสวนในรางกาย

2. อวยวะใดเปนอวยวะหลก

ของระบบประสาท

3. ระบบประสาทม 2 สวน 4. ทาหนาทรบและสงกระแส

ประสาทหรอแสดงความรสกตางๆ ของรางกายไปยงสมอง

5. ระบบประสาทประกอบดวย

ก. สมอง

ข. ระบบประสาท

ค. เสนประสาท

ง. ระบบประสาท สวนกลางและระบบประสาทสวนปลาย

จ. สมอง ไขสนหลงและ

เสนประสาท

กจกรรมท 3 หนาทและการท างานของระบบประสาท

ข

ก

ง

ค

จ

58

ตอนท 2 ศกษาขอมลเกยวกบการทางานของระบบประสาทและตอบคาถาม (5 คะแนน)

1. เปนศนยกลางใหญของระบบประสาท ควบคมการทางานสวนตางๆ ของ

รางกายคอ ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

2. สวนททาหนาทคลายกบทางเดนของกระแสประสาทนาคาสงจากสมองไปสสวนตางๆ ของรางกาย คอ ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

3. สวนททาหนาทรบความรสกจากสวนตางๆ เพอนากระแสประสาทไปสสมอง คอ ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

4. การทางานของระบบประสาทจะมการประสานงานกนระหวาง อวยวะ 4 สวน คอ ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

5. ระบบประสาททอยนอกอานาจการควบคมของสมอง จะทางานเองโดยอตโนมต คอ ระบบประสาทใด ตอบ............................................................................................................. .....................................................................................................................

สมอง ไขสนหลง เสนประสาท

1. อวยวะรบความรสก 2. เสนประสาท 3. สมองและไขสนหลง 4. ประสาทอตโนมต ระบบประสาทอตโนมต

59

กจกรรมท 4 โรคทพบบอยของระบบประสาท

ค าสง นกเรยนศกษาขอมลโรคทพบบอยของระบบประสาทแลว รวมกน

วเคราะหพฤตกรรมทกาหนดใหวาเปนสาเหตของการเกดโรค (10 คะแนน)

พฤตกรรม การเกดโรค

1. กนอาหารทมไขมน 2. ความเครยด พกผอนไมเพยงพอ 3. ไดรบคลนแมเหลกไฟฟา เชน

การใชโทรศพทมอถอ 4. ดมสรา ทานผงชรสมาก เสยงดง

แสงสวางมาก 5. มอายมาก สมองขาดสารโดปามน 6. ไดรบสารเคมในโรงงาน

อตสาหกรรมปโตรเลยม 7. ขาดการออกกาลงกายชอบกน

อาหารทหวานและมน 8. เซลลสมองสวนทสรางโดปามนตาย

ไปมากกวารอยละ 80 9. รงสทไดรบโดยตรงบรเวณสมอง 10. เคลอนไหวชา ไมกระฉบกระเฉง

วองไวเหมอนเดม

โรคเสนเลอดสมองอดตน โรคไมเกรน โรคเนองอกในสมอง โรคไมเกรน โรคพารกนสน โรคเนองอกในสมอง โรคเสนเลอดในสมองอดตน โรคพารกนสน โรคเนองอกในสมอง โรคพารกนสน

60

กจกรรมท 5 วธการดแลรกษาระบบประสาท

ค าสง ยกตวอยางวธการดแลรกษาระบบประสาทมา 5 ขอ พรอมทง บอกเหตผลวาเพราะเหตใดจงควรทาแบบนน (10 คะแนน)

วธการดแลรกษา เหตผล

1. รบประทานอาหารใหครบทกหมในปรมาณพอเหมาะกบความตองการของรางกาย

รางกายไดรบสารอาหาร เพยงพอทจะน าไปเลยง

สมองไดพกผอนคลาย จากการท างาน

3. การออกก าลงกายอยางสม าเสมอ

ชวยพฒนาการท างานของระบบประสาทและกลามเนอใหสามารถ

ท างานไดอยางมประสทธภาพ

4. ท ากจกรรมนนทนาการท าจตใจใหราเรงแจมใส

สมองไมเครยด

5. หลกเลยงการกระท าทจะกระทบกระเทอนสมองไขสนหลง

จะไดไมเปนอมพาตหรอนอนหลบตลอดชวต

2. พกผอนใหเพยงพอโดยเฉพาะการนอนหลบ

61

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน เลมท 1 ระบบประสาท

ขอท ค าตอบ 1. ข

2. ง

3. ก

4. ง

5. ค

6. ก

7. ก

8. ค

9. ง

10. ค

62