งานวจย

รายงานฉบบสมบรณ

โครงการวจยเรอง การศกษาผลของภาษมลคาเพมตอการสรางความเปน

ธรรมในการกระจายรายไดและเศรษฐกจของประเทศไทย

ทปรกษาโครงการ นางลาวลย ภวรรณ นายวโรทย โกศลพศษฐกล คณะวจย นางสาวสมาล สถตชยเจรญ นายศทธธ เกตทต นายปณณ อนนอภบตร น.ส. ศรขวญ วเชยรเพลศ นายนพดล จนดาธรรม

ก

บทสรปผบรหาร

โครงการวจยเรองการศกษาผลกระทบของภาษมลคาเพมตอการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายไดและเศรษฐกจของประเทศมวตถประสงคหลกเพอศกษาถงผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายรายไดของครวเรอน โดยใชคาสมประสทธจน ของกอนและหลงการรบภาระภาษมลคาเพมทปรบเพมขน และไดศกษาถงภาระภาษมลคาเพมของกลมครวเรอนในกลมตางๆ โดยเปรยบเทยบทงกบรายจายและรายได เพอศกษาถงลกษณะของภาษมลคาเพมวามลกษณะถดถอยจรงหรอไม นอกจากนการศกษายงไดศกษาถงผลของภาษมลคาเพมดานเศรษฐกจ ไดแก ผลตอระดบราคา ผลตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และผลตอการอ านวยรายไดใหแกรฐเพอพจารณาผลของภาษมลคาเพมใหครอบคลมทกดาน

การวจยนใชขอมลทตยภมในการวเคราะหผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายรายได โดยในสวนของผลตอเศรษฐกจประเทศใชการเปรยบเทยบผลจากการทบทวนวรรณกรรม กบขอมลทตยภมประกอบในการวเคราะหผลในดานระดบราคา การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และรายไดของรฐบาลหากมการปรบอตราภาษมลคาเพม

ผลการศกษาสามารถ สรปได ดงน (1) ผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายรายไดในประเทศไทย จากคาสมประสทธจน

พบวา ภายหลงจากการรบภาระภาษมลคาเพมท าใหมการกระจายรายไดทดขนเลกนอย เนองจากคาสมประสทธจนมคาลดลงหลงจากการรบภาระภาษมลคาเพม ประมาณรอยละ 0.18996 อนเปนผลจากสดสวนการใชจายของแตละครวเรอนทมรายไดนอยมการใชจายนอยจงรบภาระภาษนอยกวาครวเรอนทมรายไดสงทมการใชจายมากจงรบภาระภาษมากกวา

(2) ผลของภาษมลคาเพมตอเศรษฐกจ ทงในดานระดบราคา การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และการอ านวยรายไดใหแกรฐบาล พบวา ภาษมลคาเพมมผลตอระดบราคาในทศทางเดยวกน แตการเปลยนแปลงของภาษมลคาเพมทมตอระดบราคาเปนชวงสนๆ ทมการเปลยนแปลงอตราภาษ สวนการเปลยนแปลงของภาษมลคาเพมตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมทศทางตรงขาม ผานการเปลยนแปลงของระดบราคาสนคา ปรมาณการบรโภคและการน าเขา แตในสวนของการปรบเพมหรอลดอตราภาษมลคาเพมมผลท าใหรฐบาลมรายไดทเปลยนแปลงไปในทศทางเดยวกน โดยมผลสรปแสดงได ดงน

ปจจย ผลการเปลยนเเปลง หมายเหต ตอระดบราคา + รอยละ 1.82 เมอปรบเพมอตราภาษ

มลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10

ตอการเจรญเตบโต (GDP) - รอยละ 0.015 เมอปรบเพมอตราภาษมลคาเพมรอยละ 1

ตอรายไดรฐบาล + 84,404 ลานบาท เมอปรบเพมอตราภาษมลคาเพมรอยละ 1

ข

จากผลการศกษาดงกลาว แสดงใหเหนวารฐบาลสามารถใชนโยบายขนอตราภาษมลคาเพมเพอเพมรายไดใหแกรฐในการน าไปใชจายดานสวสดการดานตางๆ ตามแนวนโยบายแหงรฐได โดยสงผลกระทบตอราคาสนคาและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจนอยกวาผลของรายไดทรฐสามารถจดเกบไดเพมมากขน เนองจากภาษมลคาเพมเปนภาษทมประสทธภาพในการอ านวยรายไดใหแกรฐไดมากกวาภาษประเภทอน อกทงไมไดสงผลตอผทมรายไดนอยมากนก เน องจากสนคาและบรการทผมรายไดนอยบรโภคสวนใหญไดรบการยกเวนภาษมลคาเพม ดงนนหากประเทศไทยตองการหารายไดเพมเพอใชจายในดานสวสดการแกผทมรายไดนอย เพอลดความเหลอมล าในสงคมกสามารถด าเนนการปรบขนอตราภาษมลคาเพมได โดยสามารถลดผลกระทบทจะเกดขนจากการปรบขนอตราภาษมลคาเพม ดงน

(1) ก าหนดใหมมาตรการควบคมการปรบขนราคาสนคาควบคกนไป โดยใหสามารถปรบขนไดไมเกนภาระภาษมลคาเพมทปรบขนคอ รอยละ 1.82

(2) การปรบขนภาษมลคาเพมควรด าเนนไปพรอมกบการปรบลดอตราภาษเงนไดนตบคคลเพอใหผประกอบการเปนผรบภาระภาษมลคาเพมจากการปรบขนราคาเนองจากการขนภาษมลคาเพม ซงจะสามารถลดผลกระทบจากการขนภาษมลคาเพมได

(3) การปรบขนภาษมลคาเพมควรด าเนนการในชวงทภาวะเศรษฐกจด เพอไมใหการปรบราคาสงผลตอก าลงซอของผบรโภค หรอ ในชวงเศรษฐกจดจะท าใหประชาชนมรายไดเพมขน ท าใหการปรบขนราคาเนองจากผลของภาษไมสงผลกระทบตอผบรโภคและเศรษฐกจมากนก

ค

Executive Summary

The main objectives of the research are to identify the effect of the Value Added

Tax (VAT) to the household income distribution by comparing Genie Co-efficient of before-

taxed and after- taxed and impact of VAT on Thai economy in term of price level, GDP growth,

and government revenue. Moreover, the research also identify whether the VAT is the

progressive or regressive tax rate by comparing VAT burden on household income and on

household expenditure which classified in 10 groups by National Statistical Office (NSO).

The research is conducted by using secondary data from NSO and VAT collection

of Revenue Department to analyze the effect of VAT on income distribution. In addition,

empirical study of impact of VAT on economy is also reviewed to be an input of analysis for

macroeconomic effect on price level, the economic growth, and government revenue. The

research findings are as follows:

(1) The Gini Coefficient is lower around 0.18996 % after having VAT burden.

Therefore, the impact of VAT on income distribution in Thailand is slightly better than no VAT.

This is because the low income household has lower expense than higher incomes household.

Moreover, the research proves that VAT is the progressive tax rate when comparing to

household expenditure but it will be slightly regressive tax rate when comparing to household

income.

(2) The VAT has impact on price level in the same direction. However there will

be a change only in the short run during increasing the tax rate. While as the impact of VAT on

GDP growth is the opposite due to higher price level causing the less consumption. However,

government revenue is in the positive way when raising VAT. The conclusion of the effect of

VAT on economy is shown in the table below.

Factors Effect Remarks

Price Level +1.82 percent Increase VAT from 7 % to 10 %

GDP growth -0.015 percent Increase VAT 1 %

Government Revenue +84,404 Million Baht Increase VAT 1 %

From the research finding, government can raise the VAT rate for generating

more revenue to fulfill the welfare policy while as there is the minority impact on price level and

GDP growth. The research has proved that it is valuable to increase VAT while VAT has a

limited impact on low income household due to the basic exemption on the goods and services

for the poor provided.

However, in the case of Thai Government would like to reduce inequality policy

by financing social welfare for low income people, the potential policy option to secure the

source of revenue is to increase VAT with alleviating the impact of the VAT on economy as

follows;

1) Price Control measure should be introduced. And the price upsurge should not

be more than tax burden which is 1.82 %.

2) The increasing of VAT should synchronously process with Corporate Income

Tax reduction to provide a space for Business to absorb the burden of VAT.

ง

3) The strong economic growth period is the most appropriate time to increase the

VAT rate to lessen the negative impact of VAT. This is because people will have more income.

Therefore, their purchasing power will be unchanged.

สารบญ

บทสรปผบรหาร ก บทสรปผบรหารภาษาองกฤษ ค บทท 1 บทน า 1.1 เหตผลและความจ าเปน 1 1.2 วตถประสงค 3

1.3 วธการศกษา 3 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 6 บทท 2 การทบทวนวรรณกรรมและทฤษฎทเกยวของ

2.1 ผลของภาษมลคาเพมตอการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได 7 2.2 ผลของภาษมลคาเพมตอระดบราคา 12 2.3 ผลของภาษมลคาเพมตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ 15 2.4 ผลตอรายไดรฐบาล 17 2.5 สรปผลการทบทวนวรรณกรรม 21

บทท 3 แนวคดและหลกการการจดเกบภาษมลคาเพม

3.1 รปแบบของภาษมลคาเพม 22 3.2 วธการค านวณภาษมลคาเพม 23 3.3 หลกเกณฑเกยวกบการคาระหวางประเทศ 3.4 ความสมพนธระหวางหลกการจดเกบภาษมลคาเพม 3.5 หลกในการยกเวนภาษมลคาเพม 3.6 ผลตอระบบเศรษฐกจจากการจดเกบภาษมลคาเพม

25 25 27 29

บทท 4 การจดเกบภาษมลคาเพมของไทยและตางประเทศ 4.1 การจดเกบภาษมลคาเพมของไทย 32 4.2 การจดเกบภาษมลคาเพมของตางประเทศ 54 4.3 การเปรยบเทยบการจดเกบภาษมลคาเพมของไทยและตางประเทศ 59

บทท 5 การวเคราะหและประมวลผล 5.1 ผลของภาษมลคาเพมตอการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได 61

5.2 ผลของภาษมลคาเพมตอระดบราคา 78 5.3 ผลของภาษมลคาเพมตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ 80 5.4 ผลของภาษมลคาเพมตอรายไดรฐบาล 81

บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะเชงนโยบาย 6.1 สรปผลการวจย 85 6.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 86 ภาคผนวก ก 92 ข 102 บรรณานกรม 106

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 การเปลยนแปลงในการกระจายรายไดแยกตามกลมประเทศ 8 2.2 สรปผลการศกษาเกยวกบผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายรายไดของไทยในอดต 10 2.3 ผลจากการน าระบบภาษมลคาเพมมาใชในประเทศตางๆ 13 4.1 การเปลยนแปลงการจดเกบภาษมลคาเพม 54 4.2 อตราภาษมลคาเพมของตางกลมประเทศในสหภาพยโรป 55 4.3 แสดงอตราภาษมลคาเพมของตางประเทศกลม OECD 58 4.4 อตราภาษมลคาเพมของประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต 58 4.5 อตราภาษมลคาเพมของประเทศเศรษฐกจใหม 59 4.6 การเปรยบเทยบโครงสรางภาษมลคาเพมของไทยและตางประเทศ 60 4.7 สดสวนรายไดภาษมลคาเพมของประเทศไทยในปงบประมาณ 2549-2553 61 5.1 เปอรเซนตการแจกแจงแบบแผนการกระจายรายไดกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพมของ 76

กลมครวเรอน 10 กลม ป พ.ศ. 2552 5.2 คาสมประสทธจนกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพมและอตราการเปลยนแปลงทวราชอาณาจกร 77 5.3 ผลของการเกบภาษมลคาเพมตอราคาสนคาและบรการทกประเภท 78 5.4 ดชนราคาผบรโภครวมทกรายการ รายเดอน (ปฐาน 2550) ป พ.ศ. 2539 – 2545 79 5.5 ผลของการปรบเพมอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 8 ตอราคาสนคาและบรการ 80 ทกประเภท 5.6 ผลของการปรบอตราภาษมลคาเพมขนรอยละ 1 ตอระบบเศรษฐกจ 81 5.7 ผลของการปรบอตราภาษมลคาเพมตอรายไดรฐบาล 84

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1.1 แสดงรายไดภาษแตละประเภทตงแตปงบประมาณ พ.ศ. 2547 – พ.ศ. 2553 1 2.1 กลมประเทศทมผลตภาพของภาษมลคาเพม สงทสดในโลก 19 2.2 กลมประเทศทมผลตภาพของภาษเงนไดนตบคคลสงทสดในโลก 20 2.3 ผลตภาพของภาษเงนไดบคคลธรรมดา ของประเทศในกลมอาเซยน 21 4.1 รายไดการจดเกบภาษมลคาเพมของประเทศไทย ปงบประมาณ 52

พ.ศ. 2535-พ.ศ. 2553 4.2 คา CER ภาษมลคาเพมของประเทศไทย ปงบประมาณ พ.ศ. 2535-พ.ศ. 2553 53 4.3 อตราภาษทางออมเฉลยของตางประเทศ เฉลย 113 ประเทศ ป พ.ศ. 2547 – พ.ศ. 2553 60 5.1 อตราการเสยภาษทแทจรงตามกลมครวเรอนตางๆ จ าแนกครวเรอนเปน 10 กลม 73

เรยงตามล าดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค ป พ.ศ. 2552 5.2 เปอรเซนตการแจกแจงแบบแผนการกระจายรายไดกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพม 75

ของกลมครวเรอน 10 กลม ป พ.ศ. 2552 5.3 สดสวนรายไดภาษของรฐบาล ปงบประมาณ 2553 82

1

บทท 1 บทน า

1.1 เหตผลและความจ าเปน

ในปจจบนรฐบาลมความจ าเปนตองหาแนวทางเพมรายไดของรฐบาลอยางเรงดวน ทงนเพราะ

ไมเพยงแตรฐบาลจะมการจดท า Memorandum of Understanding (MOU) ระหวางกระทรวงการคลงและส านกงบประมาณ เพอใหสามารถจดท างบประมาณสมดล ใหไดภายในป พ.ศ. 2557 เทานน แตรฐบาลนายกฯ อภสทธ ยงไดแสดงความมงมนทจะน าพาประเทศไทยไปสความเปนสงคมสวสดการในป พ.ศ. 2560 ดวยเหตนรฐบาลจ าเปนตองจดสรรงบประมาณไปใชจายในเรองสวสดการและเออประโยชนตอคนจน (Pro-poor Expenditure) และในการหารายไดมาใชจายดงกลาว นกเศรษฐศาสตรมกเสนอวา รฐบาลควรเนนจดเกบภาษทางตรง โดยเฉพาะอยางยงภาษเงนไดบคคลธรรมดา ทงนเพราะการเกบภาษประเภทนถอเอาความสามารถในการเสยภาษเปนเกณฑ และเกบในอตราภาษกาวหนา (Progressive Tax Rate) ซงกอใหเกดภาระภาษแกคนรวยมากกวาคนจนจงกอใหเกดความเปนธรรมในสงคมหรอลดความเหลอมล าของคนในสงคมได อกทง ยงเปนภาษทผเสยภาษเปนผแบกรบภาระของภาษนนไวทงหมดหรอเปนสวนใหญ โดยมไดผลกภาระภาษนนไปใหผอน

ภาพท 1.1 แสดงรายไดภาษแตละประเภทตงแตปงบประมาณ พ.ศ. 2547 – 2553

0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

ทมา: ขอมลจากส านกงานเศรษฐกจการคลง

จากแผนภาพท 1.1 จะเหนไดวาในกรณของไทยภาษทางออม ไดแก ภาษมลคาเพม (VAT) และภาษสรรพสามตยงคงเปนแหลงรายไดทส าคญโดยรายไดรวมของภาษทง 2 ตว เปนสดสวนประมาณครงหนงของรายไดภาษทงหมด ในขณะทรายไดของภาษศลกากรมแนวโนมลดลง เนองจากการเปดการคาเสร

2

นอกจากนสดสวนรายไดจากภาษทางตรงและทางออมยงมแนวโนมลดลงโดยในปงบประมาณ พ.ศ. 2553 สดสวนระหวางรายไดจากภาษทางออมกบภาษทางตรงคดเปนรอยละ 59 และรอยละ 41 ตามล าดบ ในขณะทปงบประมาณ 2552 มสดสวนภาษทางออมและทางตรงคดเปนรอยละ 55 และรอยละ 45 ตามล าดบ ดวยเหตน นกเศรษฐศาสตรจงมกโตแยงวา ลกษณะดงกลาวขดแยงกบหลกความเปนธรรม เพราะภาษทางออมเปนภาษทผเสยภาษสามารถผลกภาระไปใหผอนไดงาย และมกเสนอวารฐบาลควรลดการพงพาแหลงรายไดจากภาษทางออม ทงนเพราะภาษทางออมเปนภาษทมโครงสรางถดถอย จงเปนภาระตอคนจนมากกวาคนรวย เนองจากเมอเทยบกบรายไดแลวคนจนเสยภาษมากกวาคนรวยจากอตราภาษทเกบเทากน ดงนน งานวจยนจงมงตรวจสอบความเขาใจดงกลาววาถกตองหรอไมเพยงใด โดยศกษาเฉพาะภาษมลคาเพม (VAT) ซงเปนภาษทางออมประเภทหนง ทงนเนองจากการขนอตราภาษมลคาเพมจะเปนการเพมรายไดใหแกรฐในการน าเงนมาใชจายเพอชวยเหลอผทมรายไดนอยไดมากขนอนเปนการบรรเทาภาระคาครองชพของประชาชนทจ าเปน โดยเงนสวนใหญทไดจะไดมาจากผทมรายไดมากทมการบรโภคมากกวาผทมรายไดนอยอยแลว อกทงในปจจบน ภาษมลคาเพมไดกลายเปนรายไดหลกของรฐบาล โดยในปงบประมาณ พ.ศ. 2553 สามารถจดเกบไดสงถง 502,176 ลานบาท ซงสงทสดเมอเทยบกบรายไดจากภาษประเภทอนๆ รวมทงเปนสวนแบงรายไดทส าคญของทองถนอกดวย เนองจากอตราภาษมลคาเพมทจดเกบในปจจบนไดเกบเพมใหแกทองถนอกในอตรา 1 ใน 9 ของอตราภาษมลคาเพมทจดเกบตามพระราชบญญตจดสรรรายไดประเภทภาษมลคาเพมและภาษธรกจเฉพาะ ใหแกราชการสวนทองถน พ.ศ. 2534 ประกอบกบพระราชบญญตรายไดเทศบาล (ฉบบท 3) พ.ศ.2534 ใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ.2535 เปนตนไป ดงนน การจดเกบภาษมลคาเพม ในอตรารอยละ 7 จงเปนของสวนกลางรอยละ 6.3 บวกกบภาษทตองจดสรรใหแกราชการสวนทองถนอกในอตรา 1 ใน 9 ของอตราภาษทจดเกบ อก 0.7 รวมเปนอตราภาษมลคาเพมทงสนรอยละ 7.0 นอกจากน งานวจยนจะครอบคลมผลตอเศรษฐกจทอาจเกดจากการขนภาษมลคาเพมโดยเปรยบเทยบดวยเพอใชประกอบการตดสนใจของภาครฐทรอบครอบ

ทงน หากผลการศกษาในงานวจยนพบวา VAT มไดมโครงสรางถดถอยดงทมกเปนทเขาใจกนโดยทวไป และหากรฐบาลมเปาหมายการลดความเหลอมล าทางรายไดในสงคมไทยแลว รฐบาลกควรจดสรรงบประมาณรายจายดานสวสดการและรายจายทเออประโยชนตอคนจนใหมากขน และเพอใหไดมาซงรายไดส าหรบการใชจายดงกลาวนน การปรบเพมอตรา VAT ใหสงขน กถอเปนทางเลอกหนงทเหมาะสม เนองจากภาษมลคาเพมเปนภาษทมประสทธภาพสงในการท ารายไดใหแกรฐบาล อกทงปจจบนอตราภาษมลคาเพมของประเทศไทยทจดเกบในอตรารอยละ 7 ถอวามอตราต าทสดเปนอนดบ 7 ของโลก (รองจากอก 6 ประเทศ ซงลวนแลวแตเกบ VAT ทอตรารอยละ 5) นอกจากน การจดเกบ

3

VAT ไมเพยงแตเปนแหลงรายไดทส าคญใหแกรฐบาลไทย และมสวนส าคญในการสรางความยงยนทางการคลงเทานน แตยงมขอดทส าคญอนๆ อก ไดแก

- แมวาผมรายไดสงจะมวธการทแยบยลมากมายเพอหลกเลยงภาษเงนไดบคคลธรรมดาไดอยางชาญฉลาด แตคนเหลานนกมกจะไมสามารถปกปดการบรโภคได ดงนนภาษมลคาเพมจงสามารถเกบไดเตมเมดเตมหนวยมากกวา

- ภาษมลคาเพมมฐานภาษกวาง จงบดเบอนกจกรรมทางเศรษฐกจไดนอย - ภาษมลคาเพมเปนแหลงรายไดส าคญซงไมถกกระทบจากแรงกดดนของการแขงขน

ระหวางประเทศอนเกดจากกระแสโลกาภวตน - ภาษมลคาเพมใหแรงจงใจแกผประกอบการทจะบนทกธรกรรมของกจการตนอยางถกตอง

เพราะท าใหสามารถเรยกคนภาษซอได - ภาษมลคาเพมเปนภาษฐานการบรโภค จงถอเปนภาษทเกบจากจากทรพยากรทบคคลได

เอาออกไปจากสงคม จงคลายๆ กบเปนการลงโทษผทเอาทรพยากรของสงคมไปบรโภคสวนตว ซงมความเหมาะสมในการจดเกบภาษ ในขณะทการจดเกบภาษฐานเงนได เชน ภาษเงนไดบคคลธรรมดา ซงถอเปนการเกบภาษจากทรพยากรทบคคลไดสรางขนใหแกสงคม จงคลายกบเปนการลงโทษผทตองเสยหยาดเหงอท างานสรางผลผลตใหแกสงคม ซงกอใหเกดขอโตแยงในการขนอตราภาษเงนไดเชนกน

1.2 วตถประสงค

2.1 เพอวเคราะหผลกระทบของ VAT ทมตอการกระจายรายไดของครวเรอนแตละกลมในประเทศไทย และวเคราะหภาระ VAT ทแทจรงของครวเรอนแตละกลม

2.2 เพอวเคราะหผลกระทบจากการขนอตราภาษมลคาเพมตอราคาสนคา การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ รวมถงรายไดของรฐบาล

2.3 เพอวเคราะหขอเสนอแนะเชงนโยบายดานภาษมลคาเพมทสอดคลองกบนโยบายของรฐบาล 1.3 วธการศกษา

การศกษาในครงนจะเปนการศกษาใน 2 สวนหลก ไดแก (1) การศกษาเชงพรรณนา โดยเปรยบเทยบประสบการณจากตางประเทศในสวนของผลตอราคาสนคา เศรษฐกจ และรายไดของประเทศ ทเกดขนเมอมการปรบเปลยนอตราภาษมลคาเพม และ(2) จดท าการวเคราะหเปรยบเทยบโดยใชขอมลการจดเกบภาษ ป พ.ศ. 2552 ของประเทศไทยในการศกษา เพอใหสอดคลองกบ

4

ขอมลทตยภมทมการศกษาเชงปรมาณ เพอพจารณาประเดนดานผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายรายไดของครวเรอน โดยใชขอมลทตยภม ป พ.ศ. 2552 โดยเปนขอมลเกยวกบระดบรายไดของครวเรอน คาใชจายของครวเรอน และประเภทคาใชจายเพอการอปโภคบรโภค จ านวนครวเรอน และรายไดจาก VAT ซงแยกประเภทตามสนคาและบรการ โดยอาศยขอมลจากกรมสรรพากร และส านกงานสถตแหงชาต

ส าหรบขนตอนการศกษาผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายสามารถแบงไดดงน 1) ค านวณแบบแผนการกระจายรายไดของครวเรอนแตละกลมทวประเทศ

ขอมลในการวเคราะหไดจากรายงานการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต โดยแบงครวเรอนตามระดบคาใชจายเพอการอปโภคบรโภคออกเปน 10 กลม ซงเรยกวา Decile

2) ค านวณสดสวนการใชจายในการบรโภคของครวเรอน 10 กลม ค านวณสดสวนการใชจายในการบรโภคของครวเรอนทงหมดในสนคา และบรการแตละประเภทของกลมครวเรอนตางๆ ซงในการวจยครงนไดเลอกใชสดสวนการกระจายคาใชจายเพอการอปโภคบรโภคของสนคาแตละประเภทเปนฐานส าหรบการกระจายภาระภาษ โดยน าคาใชจายในการบรโภคสนคาและบรการแตละประเภทเทยบกบคาใชจายรวมทงหมดในการบรโภคสนคาและบรการแตละประเภทนน ในแตละกลมของครวเรอนตางๆ ทงน จะจ าแนกคาใชจายเพอการอปโภคบรโภคเปน 11 ประเภท และจ าแนกครวเรอนเปน 10 กลม เรยงตามล าดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค ซงสามารถเขยนเปนสมการทางคณตศาสตรได ดงน

=

โดยท = สดสวนการใชจายในการบรโภคของครวเรอน สนคาประเภทท k ในแตละกลมของครวเรอน (i)

= คาใชจายในการบรโภคสนคาและบรการแตละประเภทชนดท k ในแตละกลมของครวเรอน (i)

= คาใชจายในการบรโภคสนคาและบรการรวมทงหมดของแต

ละประเภทชนดท k ในแตละกลมของครวเรอน (i) = ประเภทของสนคาและบรการแตละประเภท

= 1, 2, …, n คอกลมของครวเรอนตามระดบชนของ

คาใชจายเพอการอปโภคบรโภค (กลมเดไซล) = 10

5

3) การกระจายภาระ VAT ไปในครวเรอน 10 กลม VAT จดเกบตามประเภทสนคาและบรการหรอตามรหสสนคา (ISIC CODE) รวมประมาณ 635 รายการ จากนนกน ามาแบงประเภทตามรายงานการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ซงแยกประเภทสนคาและบรการชนดตางๆ ออกเปนประเภทสนคาอปโภคบรโภค 11 ประเภท ทงนการกระจายภาระภาษ VAT ไปในกลมของครวเรอนตางๆ จะท าใหทราบถงภาระ VAT ทแตละครวเรอนตองรบภาระไว ซงมจ านวนแตกตางกน และเมอน าจ านวนภาระภาษ VAT หกออกจากรายไดกอนรบภาระ VAT กจะเปนรายไดของครวเรอนภายหลงจากรบภาระ VAT แลว ซงจะท าใหรปแบบการกระจายรายไดแตกตางไปจากเดม

4) อตราการเสยภาษทแทจรง การหาคาอตราการเสยภาษทแทจรง (Effective Tax Rate) สามารถพจารณาจาก

สดสวนการเสย VAT กบรายไดของแตละกลมของครวเรอนตางๆ โดยน าภาระภาษทเปนตวเงนมาหารดวยระดบรายไดของแตละกลมครวเรอน ซงจะท าใหทราบวาภาระภาษทเปนสดสวนกบรายไดของแตละกลมครวเรอนมลกษณะทกาวหนา ถดถอย หรอเปนสดสวนกน ซงสามารถอธบายเปนสมการทางคณตศาสตรได ดงน

โดยท = อตราการเสยภาษทแทจรง

= ภาระภาษมลคาเพมทเปนตวเงน ซงตกอยกบกลม

ของครวเรอนกลมทในภมภาค

= ระดบรายไดของครวเรอนกลมท i ในภมภาค j

ซงเปนรายไดขนตนกอนรบภาระภาษมลคาเพม 5) ผลของ VAT ทมตอการกระจายรายได

เมอมการเกบภาษมลคาเพมมผลท าใหรายไดทแทจรงของครวเรอนลดลง ซงสามารถค านวณไดจากการน าภาระ VAT ทตกกบครวเรอนในกลมตางๆ หกจากรายไดของครวเรอนในกลมนนๆ และในการพจารณาวาการเกบ VAT จะมผลท าใหการกระจายรายไดเปนไปในทศทางใดนนสามารถค านวณไดจาก Gini Coefficient ซงมสตรทางคณตศาสตร ดงน

6

โดยท = คาสมประสทธจน

= รอยละสะสมของจ านวนครวเรอนในกลม i ในภมภาค j

= รอยละสะสมของรายไดทงหมดของครวเรอนซงอยในกลมท

i ในภมภาค

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

4.1 ไดแนวทางทเหมาะสมในการก าหนดนโยบายของรฐบาลในการปรบปรง VAT ทสามารถรกษาสมดลหนาทของภาษมลคาเพมในการสรางรายไดใหแกรฐบาลพรอมกนกบลดความเหลอมล าในการกระจายรายได รวมทงทราบผลกระทบทางเศรษฐกจจากการปรบอตราภาษมลคาเพมจากกรณศกษาของประเทศอน

4.2 เพอใชประกอบขอเสนอแนะเชงนโยบายในการด าเนนนโยบายภาษมลคาเพมเพอสรางรายไดใหแกรฐบาลพรอมกนกบการลดความเหลอมล าในการกระจายรายได และผลกระทบทางเศรษฐกจทมประสทธภาพและสอดคลองกบความตองการของภาครฐ

4.3 เปนเอกสารอางองในการเสนอแนะเชงนโยบายและการศกษาของผสนใจตอไป

หรอ

7

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรมและทฤษฎทเกยวของ

คณะผวจยไดด าเนนการทบทวนวรรณกรรมทงในและตางประเทศ และทฤษฎทเกยวของ

เพอน ามาเปนขอมลสนบสนนการวเคราะหในงานวจย และไดสรปผลเปน 4 ประเดนหลกๆ ไดแก (1) ผลของภาษมลคาเพมตอการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได (2) ผลของภาษมลคาเพมตอระดบราคา (3) ผลกระทบของภาษมลคาเพมตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และ (4) ผลตอรายไดรฐบาล ซงสรปได ดงน

2.1 ผลของภาษมลคาเพมตอการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได

การพจารณาผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายรายไดสามารถท าไดโดยพจารณาลกษณะความกาวหนาหรอถดถอยของภาษ กลาวคอ หากภาระภาษเพมขนตามรายไดของผเสยภาษ แสดงวาภาษมลกษณะกาวหนา แตหากภาระภาษลดลงเมอรายไดของผเสยภาษเพมขน แสดงวาภาษมลกษณะถดถอย

นบแตการน ามาภาษมลคาเพมมาใชไดมแนวคดทวา ภาษมลคาเพมเปนภาษทมลกษณะถดถอย กลาวคอ ภาระภาษคอยๆ ลดลงเมอมผเสยภาษมรายไดสงขน เนองจากเปนภาษทเกบในอตราเดยวกบสนคาและบรการเกอบทกชนด ตางจากภาษเงนไดบคคลธรรมดาซงถกออกแบบใหมอตราเพมขนในกลมผเสยภาษทมรายไดสงขนเปนล าดบขน (Progressive Bracketing) อยางไรกด หลงจากทภาษมลคาเพมไดถกน ามาใชในหลายประเทศชวงระยะเวลาหนง ไดเกดแนวคดและมการพสจนวาภาษมลคาเพมเปนภาษทมลกษณะกาวหนา โดยใหเหตผลวา ยงประชาชนมรายไดสงขนกยงมสดสวนการบรโภคตอรายไดเพมขน จงมภาระภาษมลคาเพมทตองเสยสงกวาประชาชนในกลมทมรายไดนอยซงมสดสวนรายจายเพอการบรโภคนอยกวา นอกจากน การยกเวนภาษมลคาเพมส าหรบสนคาและบรการทจ าเปนตอการด ารงชพยงชวยใหภาระภาษมลคาเพมของกลมผมรายไดนอยต าลง จงนบวาภาษมลคาเพมเปนภาษทมลกษณะกาวหนา และมสวนชวยในการกระจายรายได รวมทงผลของรายได (Income effect) ไดถกน ามาพจารณารวมดวย กลาวคอ เมอเวลาผานไป รายไดของประชาชนยอมเพมสงขน ท าใหภาระภาษมลคาเพมคอยๆ ลดลงตามรายไดท เ พมขนดวย ทงน โดยมสมมตฐานวาอตราภาษ ไมเปลยนแปลง

2.1.1 ผลตอการกระจายรายไดในลกษณะภาษกาวหนาหรอภาษถดถอย สมชย จตสชน (2547) ไดส ารวจองคความรเกยวกบสถานะและการเปลยนแปลงของ

การกระจายรายไดทงในระดบระหวางประเทศและในกรณประเทศไทย ซงสรปไดวา ในระหวางประเทศแนวโนมการกระจายรายไดมองคประกอบสองประการ คอ แนวโนมของการกระจายรายไดภายในแตละ

8

ประเทศหรอกลมประเทศ และแนวโนมของความไมเทาเทยมกนของรายไดเฉลยระหวางประเทศ และยงพบวาแนวโนมความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายไดมแนวโนมทสงขน ดงตารางท 2.1 ตารางท 2.1 การเปลยนแปลงในการกระจายรายไดแยกตามกลมประเทศ

กลมประเทศ การกระจายรายได

เลวลง ดขน คงท OECD 15 1 2 ยโรปตะวนออกและกลมประเทศโซเวยตเดม 11 0 0

กลมประเทศ การกระจายรายได

เลวลง ดขน คงท อเมรกาใต 8 3 2 เอเชย 7 3 0 แอฟรกา 3 3 1

(หนวย: จ านวนประเทศ)ทมา: Stewart (1999 อางถงใน สมชย, 2547) จากตารางท 2.1 พบวา การกระจายรายไดของแตละกลมประเทศมแนวโนมเลวลง สาเหตเนองมาจากการเปดเสรทางการคาเพมขน และการเปลยนแปลงในเทคโนโลย ท าใหแรงงานทมฝมอและมการศกษามรายไดเพมขนเรวกวาแรงงานไรฝมอและการศกษาต า

ส าหรบวรรณกรรมทเกยวของดานผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายไดสามารถแบงออกเปนสองกลม คอ กลมผทเชอวาภาษมลคาเพมเปนภาษกาวหนา (Progressive) และกลมทเชอวาภาษมลคาเพมเปนภาษถดถอย (Regressive) โดยทวไปแลวภาษมลคาเพมจะเปนภาษทมลกษณะกาวหนา หากตงสมมตฐานวา ผมรายไดนอยจะบรโภคนอยและมกจะบรโภคสนคาและบรการเฉพาะทมความจ าเปนซงสวนมากมการยกเวนภาษมลคาเพม อยางไรกตามการวดความกาวหนาของภาษ (Progressivity) นน ควรจะวดจากฐานใดนนกยงหาขอสรปไมไดวาควรวดจากฐานรายไดหรอควรจดการฐานการบรโภค ซงหากวดจากฐานการบรโภคผทใชจายมากซงมแนวโนมวาเปนผทมรายไดมาก แตหากวดจากรายไดผมรายไดนอยจะเปนผเสยภาษมาก อกทงระยะเวลาของเงนไดระหวางรายไดระหวางป (Yearly Income) และ รายไดตลอดชวต (Lifetime Income) มผลตอการวด นอกจากนในการวดการกระจายรายไดนน อาจตองพจารณาดวยวาระบบภาษมลคาเพมทใชเปนระบบภาษมลคาเพมหลายอตราในแตละสนคาหรอมรปแบบการยกเวนในสนคาใดบาง และรวมถง

9

การใชรายไดจากภาษมลคาเพมวาน าไปใชเพอแกไขปญหาแกผมรายไดนอยหรอไม ซงเมอพจารณาปจจยเหลานทงหมดแลวอาจจะมความซบซอนเกนกวาจะสามารถสรปได Munoz และ Sang-Wook Cho (2001) ไดศกษาผลกระทบทางสงคมจากการปฏรปภาษของประเทศเอธโอเปย โดยวดภาระภาษ (Tax incidence) ของครวเรอนกลมตางๆ พบวาภาษมลคาเพมมลกษณะเปนภาษกาวหนา กลาวคอ Effective tax rate ของกลมผมรายไดสงมอตราสงกวาผมรายไดนอย และจากการวดการกระจายตวของภาษทจายตอรายจายทงหมดโดยใช Lorenz curve กสนบสนนวาภาษมลคาเพมมลกษณะเปนภาษกาวหนา โดยตงขอสงเกตวา ภาระภาษมลคาเพมจะมลกษณะกาวหนามากนอยเพยงใดขนกบสดสวนการบรโภคสนคาทไดรบยกเวนภาษกบสนคาทตองเสยภาษ นอกจากน ผมรายไดนอยยอมไดรบสวสดการจากภาครฐมากกวาผมรายไดสงอยแลว

Newhouse and Zakharova (2007) ไดศกษาผลของการปฏรปโครงสรางภาษมลคาเพมในประเทศฟลปปนสในป 2006 ตอการกระจายรายได ซงปรบเพมจากอตรารอยละ 10 เปนรอยละ 12 โดยใชมาตรการดานรายจายก าหนดกลมเปาหมายแก ผมรายไดนอยโดยเฉพาะการน าภาษมลคาเพมในสดสวนทเกบเพมไปใชกบโครงการดานสงคม เชน การศกษา และการสาธารณสข เพมการจดเกบภาษมลคาเพมส าหรบการบรการดานวชาชพ สาธารณปโภค เชน ไฟฟา น าประปา น ามน พบวา มาตรการของฟลปปนสมผลท าใหเกด Progressive ในการกระจายรายไดคอนขางด

Slintakova and Klazar (2010) ไดศกษาผลกระทบของการกระจายตวของภาษมลคาเพมในสาธารณรฐเชค พบวา การปรบโครงสรางภาษมลคาเพมในสาธารณรฐเชคในป 2004 ท าใหภาษมลคาเพมมลกษณะถดถอยหากพจารณาจากรายไดประจ าปแตหากพจารณาในลกษณะรายไดตลอดชวตจะมลกษณะเปนภาษกาวหนา

พรนดา ศรสงค (2549) ไดท าการศกษาเรอง ผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายไดในประเทศไทย วธการศกษาใชขอมลรายไดครวเรอนของส านกงานสถตแหงชาตทมการแบงกลมรายไดกลมตวอยางออกเปน 10 กลม ผลการศกษาพบวา อตราการเสยภาษทแทจรงระหวางกลมครวเรอน 10 กลมในภมภาคเดยวกนมทศทางไมชดเจน แตพบวา กลมครวเรอนทมรายไดสงสดจะมอตราการเสยภาษทแทจรงสงสดเสมอ แตกลมครวเรอนอนๆ มทศทางการเสยภาษไมชดเจน ซงอาจสรปไดวา อตราการเสยภาษทแทจรงเปนแบบกาวหนาแตเพยงเลกนอยเทานน แตเมอพจารณาจากรายไดของแตละภาคมาเปรยบเทยบกน พบวา กรงเทพมหานคร นนทบร ปทมธาน และสมทรปราการมอตราการเสยภาษทแทจรงสงทสด และภาคตะวนออกเฉยงเหนอนน มอตราการเสยภาษทแทจรงต าทสด

ส าหรบการวเคราะหผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายไดในประเทศไทยนนจาก คาสมประสทธจน (Gini Coefficient) พบวา ในป พ.ศ. 2545 การกระจายรายไดในทกภาคและ

10

ทวราชอาณาจกรมลกษณะทดขนหรอมความเทาเทยมกนมากขน โดยคาสมประสทธจนหลงรบภาระภาษมลคาเพมแลวมคาลดลง ยกเวน กรงเทพมหานคร นนทบร ปทมธาน และสมทรปราการเทานน ทการกระจายรายไดมลกษณะทมความไมเทาเทยมกนมากขน หรอคาสมประสทธจนหลงรบภาระภาษมลคาเพมแลวมคาเพมขน ส าหรบในป พ.ศ.2547 นนการกระจายรายไดในทกภาคและทวราชอาณาจกรมลกษณะทดขน อาจจะเปนเพราะกลมครวเรอนทมรายไดสงนนมสดสวนการใชจายมากกวากลมครวเรอนทมรายไดต าอยางมาก ซงกลมครวเรอนทมรายไดสงนนจะรบภาระภาษมากกวากลมครวเรอนทมรายไดต าแตโดยภาพรวมแลวทง 2 ป มการกระจายรายไดทดขนซงงานวจยสรปวาภาษมลคาเพมทมการเปลยนแปลงมาจากภาษการคานนมสวนชวยบรรเทาความเหลอมล าในการกระจายรายไดลดลงไดบาง ถงแมวาจะมอตราการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยกตาม

งานวจยทเกยวของกบผลของภาษมลคาเพมในการกระจายรายไดพบวา ระบบภาษของประเทศไทยสงผลใหมการกระจายรายไดในทศทางลดลง แตนโยบายรายจายของรฐบาลมผลในเชงบวกในการกระจายรายได โดยสรปไดดงตารางท 2 ตารางท 2.2 สรปผลการศกษาเกยวกบผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายรายไดของไทยในอดต

ผศกษา ป ประเดนในการศกษา ผลการวจย วนทนา พณชยบลย 2520 ผลของการเกบภาษน ามน

เชอเพลงตอการกระจายรายได

กลมบคคลทมรายไดสงจะมภาระภาษในสดสวนสงสดคอ รอยละ 44

เมธ ครองแกว 2520 ผลของระบบการคลงตอการกระจายรายไดป พ.ศ. 2506 กบป พ.ศ. 2512

ระบบภาษอากรท าใหกระจายรายไดแยลงเนองจากรายไดรฐสวนใหญมาจากภาษทางออม แตระบบรายจายสาธารณะท าใหการกระจายรายไดดขนจนหกลางกน

สมชาย เทพทานา 2521 ผลของภาษและการใชจายภาครฐของครอบครวไทย ในป พ.ศ. 2506 2512 และ 2515-2516

ครวเรอนทมรายไดต ารบภาระภาษอตราส ง นโยบายรายจ ายจะใหประโยชนแกคนจนมากกวาคนรวย

สภรณ ด าเนนสวสด 2521 กา รกร ะจ ายภ า ร ะภ าษก า ร ค า ต อ ก า ร ก ร ะ จ า ยรายไดของครวเรอนไทย

การเกบภาษการคาท าใหเปนภาระ ทหนกมากกบครวเรอนทมรายไดนอยและท าใหการกระจายรายไดแยลง

11

ผศกษา ป ประเดนในการศกษา ผลการวจย วบลยลกษณ รวมรกษ

2526 ผลของนโยบายการคลงตอการกระจายรายได ในกรงเทพมหานคร ป พ.ศ. 2515 และ 2519

ครวเรอนทมรายไดต ารบภาษทแทจรง สงกวาครวเรอนทมรายไดสง ในป พ.ศ. 2516 แตในป พ.ศ. 2519 มผลตรงขามกนและระบบรายจายชวยท าใหการกระจายรายไดดขน

จ าเรญ จรนธกล 2541 ผลกระทบของนโยบายการคลงตอการกระจายรายไดของประเทศไทยป พ .ศ . 2531 และป พ.ศ. 2537

ระบบภาษและรายไดของรฐท าใหการกระจายรายไดแยลง แตผลของรายจายท าใหการกระจายรายไดดขน

พรนดา ศรสงค 2549 ผลของภาษมลคาเพมทมตอก า ร ก ร ะ จ า ย ร า ย ไ ด ใ นประเทศไทย

ภาษมลคาเพมซงมการเปลยนแปลงมาจากภาษการคานนมสวนชวยบรร เทาความ เหล อมล า ในก ารกระจายรายไดลดลงไดบาง ถงแมวาจะม อตราการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยกตาม

ตรงขามกนและระบบรายจายชวยท าใหทมา : จ าเรญ (2541) และ พรนดา ศรสงค (2549) 2.1.2 Trade-off ระหวางการกระจายรายไดและการหนภาษ Denvil and Klara (2008) ไดศกษาความสมพนธระหวางความเปนอตรากาวหนา (Progressivity)1 และการลดความเหลอมล า (Income Inequality) ของกลมตวอยาง 132 ประเทศพบวา ส าหรบประเทศทก าลงพฒนา ตนทนของความเหลอมล าท เพมขนจะนอยกวาประเทศทพฒนาแลว กลาวโดยสรป ประเทศก าลงพฒนามความคมคา ทจะท าใหอตราสงสดลดลงและมความเรยบงาย โดยอาจเกดความเหลอมล าเพมนอยกวาการเพมความเหลอมล าในประเทศพฒนาแลว จากเหตขางตนการลดความเหลอมล าโดยการปฏรปโครงสรางภาษเงนไดบคคลธรรมดา การใชภาษมรดก การเกบภาษ Capital Gain Tax อาจไมใชค าตอบทงหมด อยางไรกตามหากพจารณาในทางทฤษฎภาษแลว ภาษในลกษณะอตรากาวหนา (Progressive) กบการลดความเหลอมล า (Income Inequality) แมจะมความสมพนธกนในเชงบวก หรอการใชระบบอตรากาวหนาจะชวยลดความเหลอมล าไดจรง แตในเชงนโยบายทางภาษ

1 ในทางวชาการการวด Progressivity นนอาจท าไดยากแตงานวจยของ Denvil and Klara (2008) ใช

อตราสงสดเปน Proxy ของ Progressivity และใชคาสมประสทธจน เปน Proxy ส าหรบความเหลอมล า

12

ตองพจารณาผลไดผลเสย (Trade-off) ระหวางประสทธภาพในการบรหารการจดเกบภาษ (Tax Administration) และการหนภาษ (Tax Evasion) โดยทฤษฎแลวประสทธภาพของการบรหารจดเกบภาษควรเกบภาษใหงายและมอตราเดยว (Flat Rate) แตการใชอตราเดยวยอมสงผลท าใหเกดความเหลอมล ามากขน โดยเฉพาะประเทศก าลงพฒนาหากนโยบายทางภาษเลอกใชอตรากาวหนาทสงเกนไปจะสงผลใหเกดการหนภาษ (Tax Evasion) ทมากขนสงผลตอปญหาโดยรวม โดยอาจพจารณาไดวาประเทศทใชนโยบายลดความเหลอมล าโดยการเพมอตราภาษสงสดยอมจะท าใหเกดการเลยงภาษในอตราสงตามมา 2.2 ผลของภาษมลคาเพมตอระดบราคา ในเชงเศรษฐศาสตร ทฤษฎทวาดวยภาระภาษ (Tax Incidence) เปนการวเคราะหผลของการเกบภาษตอราคา โดยน าสมการอปสงคและอปทานมาอธบาย ดงน

การเกบภาษสนคาและบรการทผบรโภคจะสงผลใหอปสงคของผบรโภคลดลง โดยระดบราคาใหมจะขยบตวสงขนจาก P0 เปน Pg ในขณะทราคาทผขายไดรบจะลดลงเปน Pn ซงชวงหางระหวาง Pg กบ Pn ถอเปนรายไดภาษทรฐบาลไดรบ และปรมาณสนคาทขายไดโดยรวมจะลดลงจาก Q0 เปน Q1 ทงน ภาระภาษจะตกอยกบผซอหรอผขายมากกวากนขนอยกบความยดหยนของอปสงคและอปทานของสนคาประเภทนนๆ

อยางไรกด เนองจากภาษมลคาเพมเปนภาษทางออมซงมลกษณะเฉพาะ กลาวคอ ผผลตและผบรโภคในขนตางๆ สามารถผลกภาระภาษมาทผบรโภคขนสดทาย นอกจากน ภาษมลคาเพมยงเปนภาษทมฐานกวางเนองจากเกบจากสนคาและบรการเกอบทกชนดทมอยในระบบเศรษฐกจ ดงนน จงอาจกลาวไดวาผรบภาระภาษทงหมดคอผบรโภคนนเอง

ปรมาณสนคา

ระดบราคาสนคา

Q1 Q0

P0 Pn

Pg S0

D0 D1

13

2.2.1 ผลของระดบราคาจากการน าระบบภาษมลคาเพมมาใชทดแทนภาษการคา ผลกระทบของการน าภาษมลคาเพมมาใชในกรณศกษาในตางประเทศ พบวา การน า

ระบบภาษมลคาเพมมาใชมผลตอระดบเงนเฟอคอนขางนอย ซงอาจเนองมาจากเงนเฟอถกค านวณโดยใชตะกราสนคาทมกมความจ าเปนตอการด ารงชวตซงมกจะไดรบการยกเวนภาษมลคาเพม ดงตารางท 2.3 ประกอบกบ สชาดา ชวนใช (2534) ไดศกษาผลกระทบของการน าภาษมลคาเพมมาใชแทนภาษการคาในประเทศไทยตอระดบราคาสนคาโดยใชแบบจ าลอง Henry Arron (1968) พบวา เมอน าภาษมลคาเพมมาใชจดเกบแทนภาษการคาจะท าใหราคาสนคา ณ จดผลต โดยสวนใหญลดลงรอยละ 9.47 โดยจะแตกตางไปตามประเภทสนคา โดยราคาสนคาจะเพมขนหรอลดลงขนอยกบโครงสรางและตนทนการผลตของสนคานน วามความซบซอนเพยงใด

ตารางท 2.3 ผลจากการน าระบบภาษมลคาเพมมาใชในประเทศตางๆ

ประเทศ ปทน ามาใช

ผลตอระดบราคา สนคาทไดรบการยกเวนภาษมลคาเพม/ปจจยอนๆ ทมผลตอการศกษา

ไตหวน 2531 ระดบราคาเพมขนไมรนแรง

กจการรฐวสาหกจ อาหาร เสอผา การขนสงและการคมนาคม ยารกษาโรค และการศกษา/อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในประเทศชะลอตวลงและราคาพลงงานในตลาดโลกลดลงท าใหการคาดการณของภาวะเงนเฟอในป พ.ศ. 2529 นอยมาก

เกาหลใต 2520 ไมไดท าใหเกดผลกระทบตอเสถยรภาพของระดบราคา

สนคาในหมวดอาหารและเครองดมถกยกเวน การเกบ VAT ในป พ.ศ. 2521 อกทงสภาพอากาศท าใหสนคาเกษตรกรรมขาดแคลน

เยอรมน 2511 การเพมขนในระดบราคาจะเรวกวาการเพมขนในอตราภาษมลคาเพม

จดเกบในอตรารอยละ 5 ส าหรบสนคาประเภทอาหารและผลตภณฑเกษตร อตรารอยละ 10 ส าหรบเสอผา และอตรารอยละ 5 ส าหรบเนยเทยม ขนมปง มนฝรง แอปเปล เบยร น าตาล ไข กาแฟ และอนๆ ส าหรบสนคาประเภทเกษตรยกเวนการเกบภาษมลคาเพม ทงน ภาวะถดถอยทางเศรษฐกจในเยอรมนท าใหราคาเพมขนไมสงเกนไป

สวเดน 2512 ในชวง 8 เดอนแรกของการน าระบบภาษมาใช พบวา

โดยทวไปแลวประเทศสวเดนไมมนโยบายควบคมราคาสนคา แตเมอน าระบบภาษมลคาเพมมาใช

14

ประเทศ ปทน ามาใช

ผลตอระดบราคา สนคาทไดรบการยกเวนภาษมลคาเพม/ปจจยอนๆ ทมผลตอการศกษา

ดชนราคาผบรโภคเพมขน ร อ ย ล ะ 2 . 3 เ ท ย บ ก บ การเพมขนเฉลยรอยละ 5ใน 4 ป ก อนหน าน ส ว นผลกระทบตอระดบราคาพ บ ว า เ ก อ บ จ ะ ไ มเปลยนแปลง

รฐบาลไดเขาควบคมราคาสนคาใหเพมขนไดในอตราเทากบอตราภาษมลคาเพมทเพมขน

ไอรแลนด 2515 VAT ไมมผลกระทบตอราคา

ปจจยทางดานฤดกาลสงผลตอตนทนในวตถดบของอตสาหกรรมเพมขน

เนเธอรแลนด 2512 ดชนราคาของผบร โภคเพมขนรอยละ 6.2 ซงมาจากอาหาร ขณะทคาเฉลยของการเพมขนของราคาในชวง 4 ปกอนหนานมคาประมาณรอยละ 5 ตอป

สนคาอาหารทยงไมแปรรปและน ามนดบทบรโภคในประเทศจะถกยกเวนภาษ/รฐบาลไดมการน าระบบการก าหนดใหราคาคงทมาใชในวนท 1 4 ม น า ค ม พ . ศ . 2 5 1 2 โ ด ย บ ง ค บ ใ หอตสาหกรรมทขนราคาเกนควร ลดราคาลง นอกจากนการไมมตนทนในดานแรงงานทตองจายเพม จงไมมผลตอราคา

ทมา: ภมฐาน (2541) สรปและจดท าโดยคณะวจย 2.2.2 ผลของระดบราคาจากการเพมหรอลดอตราภาษมลคาเพม นชจรย (2543) ไดท าการศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงอตราภาษมลคาเพมทมตอระดบราคาของประเทศไทย โดยเปนการศกษาการลดอตราภาษมลคาเพมในป พ.ศ. 2543 จากอตรารอยละ 10 เปนรอยละ 7 โดยใชแบบจ าลองของ Henry Arron กบตารางปจจยการผลตและผลผลตขนาด 16 คณ 16 สาขาการผลต พบวา การลดอตราภาษมลคาเพมท าใหระดบราคาสนคาและบรการในทกสาขาการผลตลดลงในระดบทแตกตางกน โดยรวมแลวการลดอตราภาษมลคาเพ มจากอตรารอยละ 10.0 เปนรอยละ 7.0 จะท าใหระดบอตราราคาสนคาโดยทวไปลดลงรอยละ 2.19 ส าหรบการศกษาในสวนทสองไดท าการศกษาจากแบบจ าลองการบรโภคทแทจรง ซงแสดงความสมพนธของมลคาทแทจรงของสนทรพย และรายไดทแทจรงทมตอคาใชจายในการบร โภคทแทจรง โดยใชวธทางเศรษฐมตเพอประมาณคาสมประสทธและทดสอบความมเสถยรภาพของแบบจ าลอง พบวา การเปลยนแปลงของรายไดทแทจรง และมลคาทแทจรงของสนทรพยม

15

ความสมพนธในทางเดยวกบคาใชจายในการบรโภคทแทจรงของภาคเอกชน ซงผลการพยากรณ การเปลยนแปลงของอตราภาษมลคาเพมทมตอคาใชจายในการบรโภคของภาคเอกชน พบวา เมอระดบราคาลดลงจะท าใหมลคาทแทจรงของสนทรพยเพมขนในอตรารอยละ 2.19 มลคาทแทจรงของสนทรพยทเพมขนนจะท าใหคาใชจายในการบรโภคทแทจรงเพมขนในอตรารอยละ 1.94 ณ ราคาคงทในป พ.ศ.2537 2.3 ผลของภาษมลคาเพมตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ในเชงเศรษฐศาสตร การเกบภาษเปนการดงเอาทรพยากรทมอยในมอประชาชนเขามาเปนของรฐ จงถอเปนตวรวหนงในระบบเศรษฐกจและสงผลใหเศรษฐกจเสรไมอาจหมนเวยนไดเตมท อยางไรกด หนาทหนงในการด าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจของรฐบาลกคอการจดสรรการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ ซงการเกบภาษเปนเครองมอของรฐบาลในการแบงสรรทรพยากรทม อยจ ากด เพอผลตสนคาและบรการตางๆ ใหเกดประโยชนสงสดและเปนไปอยางมประสทธภาพ รวมถงแทรกแซงกลไกตลาดหรอกลไกราคาใหสามารถท าหนาทไดอยางเหมาะสม โดยน ารายไดภาษทเกบไดจะน ามาจดสรรเปนรายจายบรโภคภาครฐหรอรายจายลงทนภาครฐเพอหมนเวยนลงไปในระบบเศรษฐกจอกครงหนง ดงนน ในอกมมหนงจงอาจถอไดวาการเกบภาษมสวนชวยใหการขบเคลอนเศรษฐกจใหหมนเวยนอยางมประสทธภาพดขน

2.3.1 การขยายตวทางเศรษฐกจและการบรโภคภาคเอกชน งานวจยทเกยวของกบการปรบเพมอตราภาษมลคาเพมผลกระทบตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในประเทศไทยพบวาภาษมลคาเพมสงผลทศทางลบตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจผานการลดลงของมลคาการบรโภคภาคเอกชนในระยะสน แตจะสงผลเชงบวกตอการจดเกบรายไดรฐบาล ในทางกลบกนหากการบรโภคภาคเอกชนขยายตวจะสงผลตอการจดเกบภาษมลคาเพมเชนกน ซงประไพ เหมมน (2543) ไดศกษาความไหวตวและความยดหยนของภาษฐานการบรโภคจากสนคา 10 ชนด น ามน ยาสบ สรา เบยร เครองดม รถยนต เครองใชไฟฟา เปนตน โดยใชขอมลชวงป พ.ศ.2537-พ.ศ. 2542 และใชเทคนค Two State Least Square ผลการศกษาพบวา การใชจายภาคเอกชนจะเปนตวก าหนดการจดเกบรายไดภาษมลคาเพม ภาษเพอการบรโภคของประเทศไทย ไมสามารถเปนเครองมอทดในการรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจเนองจากมท ศทางไปทางเดยวกนกบสภาวะเศรษฐกจ นอกจากนศนยวจยกสกรไทย (2545) ไดประมาณการผลกระทบทคาดวาจะเกดขนหากมการปรบเพมอตราภาษมลคาเพมในประเทศไทยจากอตรารอยละ 7 เปนรอยละ 10 ในป พ.ศ.2546

16

จะสามารถลดระดบการขาดดลงบประมาณและสดสวนหนสาธารณะตอ GDP ได แตในขณะเดยวกนการปรบขนอตราภาษดงกลาวกจะสงผลกระทบในทางลบตออตราการขยายตวของเศรษฐกจ โดยเฉพาะในระยะสน และเหนวาจะสงผลในทางลบตอ GDP ในปทมการปรบภาษมลคาเพม โดยในปทมการปรบเพมอตราภาษมลคาเพมอตราการขยายตวของ GDP ในปนนๆ จะลดลงจากอตราการขยายตวในกรณทไมมการปรบเพมอตราภาษอยางเหนไดชด อยางไรกตาม อตราการขยายตวของ GDP จะเรมกลบเขาใกลกรณทไมมการปรบภาษในชวงปถดๆ ไป ส าหรบธญพร รตนา (2550) ไดศกษาปจจยทมผลตอการจดเกบภาษอากรกรณภาษมลคาเพม โดยใชขอมลทตยภมรายปตงแตป พ .ศ. 2535 – พ.ศ. 2549 โดยใชเทคนค Multiple Regression (OLS) ผลการศกษาพบวา

1) ปจจยดานมลคาการบรโภคภาคเอกชน สงผลกระทบตอการเปลยนแปลงมลคาการจดเกบภาษมลคาเพมในทศทางเดยวกน เมอมลคาการบรโภคภาคเอกชนเพมขน 1 ลานบาท จะท าใหมลคาการจดเกบเพมขน 0.17 ลานบาท

2) ปจจยดานมลคาการลงทนภาครฐไมมผลกระทบตอการเปลยนแปลงมลคาการจดเกบภาษมลคาเพม

3) ปจจยดานดชนราคาผบรโภคสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงมลคาการจดเกบภาษมลคาเพมในทศทางตรงกนขามเมอดชนราคาผบรโภคเพมขนรอยละ 1 จะท าใหมลคาการจดเกบภาษมลคาเพมลดลงประมาณ 6,459 ลานบาท

4) ปจจยดานมลคาดลบรการ สงผลกระทบตอการเปลยนแปลงมลคาการจดเกบภาษมลคาเพมในทศทางเดยวกน เมอมลคาดลบรการเพมขน 1 ลานบาทจะท าใหมลคาการจดเกบมลคาเพมเพมขน 0.43 ลานบาท

ทงน Foster (2011) ไดใหความเหนเกยวกบแนวทางการเพมการจดเกบรายไดใหรฐบาลโดยเปรยบเทยบระหวางแนวทางการเพมการจดเกบภาษมลคาเพมกบการเพมการจดเกบภาษเงนไดในประเทศสหรฐอเมรกาวาอาจมผลไมแตกตางกนในทางทฤษฎ เชน หากรฐตองการรายไดเพม 100 เหรยญจากประชาชน สมมตใหผใชแรงงานไดรบเงนจาการท างาน 1 พนเหรยญสหรฐตอ การท างาน 40 ชวโมงตอสปดาห (รายไดชวโมงละ 25 เหรยญ) เขาสามารถจะซอสนคาทมราคา 1 พนเหรยญได หากในทางแนวท 1 เลอกเกบภาษมลคาเพมทรอยละ 10 จะท าใหราคาสนคาและบรการเพมขนเปน 1,100 เหรยญ ซงเขาจะตองท างานเพมขน 4 ชวโมงตอสปดาหเพอใหสามารถซอสนคาและบรการเทาเดมได (4 ชวโมงตอสปดาหและชวโมงละ 25 เหรยญหรอหารายไดเพม 100 เหรยญ) โดยในแนวทางท 2 เลอกเกบภาษเงนไดโดยใหมรายไดภาษ 100 เหรยญจะตองเกบภาษเงนไดทอตรารอยละ 9 จากรายได 1,100 ซงสงใหผใชแรงงานหากตองการรกษาอ านาจซอเขาจะตองท าใหเขาท างานเพมขนเปน 44 ชวโมง

17

2.3.2 ผลของการยกเวนของภาษมลคาเพมเพอสนบสนนสนคาบางประเภท อาจกลาวไดวาในทางทฤษฎแลวภาษมลคาเพมเปนภาษทมความบดเบอนตอระบบเศรษฐกจคอนขางนอย แตเนองจากในทางปฏบตไมมรฐบาลในประเทศใดทจะสามารถเกบภาษมลคาเพมในอตราเดยวกนกบสนคาทกประเภทโดยไมมการยกเวนจงท าใหระบบภาษมลคาเพมไมสามารถท าหนาทไดสมบรณแบบตามทฤษฎ (OECD, 2010) ซงการเกบภาษมลคาเพมในอตรารอยละ 0 หรอการยกเวน (Exemption) ในบางสนคา ท าใหเกดความบดเบอนในการเลอกการบรโภคโดยสงเสรมใหผบรโภคเลอกจะบรโภคสนคาทมการเกบภาษนอยกวา รวมทงจะเกดปญหาในการก าหนดวาสนคาใดเปนสนคาทมความจ าเปนหรอ “สนคาจ าเปน” ตอการด ารงชวต ซงงานวจยสวนใหญชใหเหนวาการลดอตราภาษ ภาษอตรารอยละ 0 หรอยกเวนภาษจะเปนการสงเสรมอตสาหกรรมนนๆ มากกวาความตองการทางนโยบายทจะชวยบรรเทาภาระของผมรายไดนอยซงประเดนเกยวกบ การยกเวนของภาษมลคาเพมเพอสนบสนนสนคาบางประเภท อาทเชน

Boeters et. Al (2006) ไดศกษาการยกเวนการเกบภาษมลคาเพมในสนคาทบรโภคโดยผมรายไดนอยในประเทศเยอรมนวาจะสามารถชวยในเรองของการกระจายรายไดหรอไม ซงผลการศกษาพบวาการยกเวนในเรองดงกลาวมผลคอนขางนอยตอการกระจายรายได นอกจากนยงพบวาการยกเวนภาษ มลคาเพมในบางภาคอตสาหกรรม เปนเพยงการอดหนน (Subsidize) ภาคธรกจนนๆ และเหนวาเปนวธการท มประสทธภาพคอนขางนอยในนโยบายการกระจายรายได

อยางไรกตาม ผลการศกษายงพบอกวา การลดอตราภาษเงนไดและการลดการสงเงนสมทบเขาประกนสงคมเพอเพมสวสดการ (Welfare) จะมสวนตอการกระจายรายไดมากกวา

ส าหรบ Wason and Nevin (2008) ไดศกษาผลของการลดอตราภาษมลคาเพมในภาคการทองเทยวของประเทศองกฤษ พบวา หากองกฤษลดภาษมลคาเพมส าหรบสถานททองเทยวและทพกเปนอตรารอยละ 5 จะท าใหสญเสยภาษประมาณ 1 พนลานปอนด แตการสญเสยภาษมลคาเพมจะไดรบผลตอบแทนทางออมโดยการขยายฐานภาษ เพมภาษเงนได และการจายประกนสงคมเพมเปน 770 ลานปอนด และเกด Multiplier Effect 445 ลานปอนด รวมทงท าใหเกดหมนเวยนของวงจรธรกจในรปของการลงทน และการเตบโตและลดการขาดดลของบญชเดนสะพดในปแรก 1.6 พนลานปอนด และเพมขนในปถดไป 2.4 ผลตอรายไดรฐบาล เหตผลทประเทศสวนใหญน าภาษมลคาเพมมาใชแทนภาษการขายเดมในประเทศของตนมหลายเหตผล ซ งเหตผลหนงทส าคญไดแกการอ านวยรายไดใหแกรฐเปนอยางด เนองจาก

18

ภาษมลคาเพมเกบเฉพาะมลคาเพมในทกขนตอนท าใหชวยลดการหลบหลกภาษ อกทงการจดเกบจากฐานการบรโภคกอใหเกดผลบวกตอภาคการผลตและการลงทน

2.4.1 ผลตอรายไดรฐบาลเมอมการปรบระบบภาษ การศกษาของ IMF เมอป พ.ศ. 2544 ใน 8 ประเทศของทวปแอฟรกา เมอเรมมการน า VAT มาใชเมอตนป พ.ศ. 2533 พบวา หลงจากการน าภาษมลคาเพมมาใชใน 2 – 3 ปแรก สดสวนของรายไดภาษมลคาเพมตอ GDP เพมขนเมอเทยบกบระบบภาษการขายเดม ถงแมวานโยบายในการน ามาภาษมลคาเพมมาใชจะมงเนนไปทรายไดเทาเดมเพอใชในการก าหนดอตราภาษ โดยเพมขนประมาณรอยละ 0.2 – 3 ของ GDP นอกจากนจากการศกษาของ Nellor (1987) โดยเปรยบเทยบในแถบทวปยโรป 11 ประเทศ ระหวางป พ.ศ. 2498 -2527 พบวาการน าภาษมลคาเพมมาใชเพมสดสวนรายไดภาษตอ GDP อยางมาก อยางไรกดการศกษาของ Nellor ศกษาประเทศพฒนาแลว การศกษาของ Jose ในการขนอตราภาษมลคาเพมตอรายไดรฐบาล เมอป พ.ศ. 2538 ของประเทศแมกซโกจากรอยละ 10 เปน 15 ซงการศกษานใช vector autoregression (VAR) model ในการวเคราะหเชง dynamic ระหวาง การใชจายภาครฐ เงนเฟอ อตราภาษมลคาเพม และ รายไดภาษมลคาเพมของประเทศแมกซโก โดยใชขอมลรายไตรมาสระหวาป พ .ศ. 2524 -2540 ซงจากการศกษาพบวา อตราภาษมลคาเพมทเพมขนจะท าใหรายไดของรฐบาลทไดรบเพมขนดวย นอกจากนยงพบวาการเพมขนอตราภาษมลคาเพมทนอยจะท าใหมรายไดภาษมลคาเพมทเพมขนมากกวาการขนอตราภาษมลคาเพมทสงเกนไป 2.4.2 ผลตภาพของภาษมลคาเพม (VAT Productivity) เมอเทยบกบภาษเงน ไดนตบคคล และภาษเงนไดบคคลธรรมดา ในสวนนมงแสดงถง Performance ในการจดเกบภาษ 3 ประเภท คอ VAT ภาษเงนไดนตบคคล และภาษเงนไดบคคลธรรมดา เพอเปรยบเทยบวาผลตภาพของภาษอากรของไทยเปนอยางไร (มคาเทาใด และอย อนดบทเทาไร ) เมอเปรยบเทยบกบนานาชาต ซงเปนการศกษาเปรยบเทยบประเทศตางๆ ในโลกจ านวนทงสน 199 ประเทศ และเปนขอมลการจดเกบภาษในป พ.ศ. 2552 ถงป พ.ศ. 2553 ซงเปนขอมลลาสดทรวบรวมโดยโครงการ Fiscal Reform & Economic Governance ของ United States Agency for International Development (USAID) สรปได ดงน

1) ผลตภาพของภาษมลคาเพม (VAT Productivity) เครองชวดนแสดงถง Performance ในการจดเกบ VAT เพอแสดงวา ณ อตราท

19

จดเกบอยในปจจบน VAT สามารถสรางรายไดใหแกรฐบาลดเพยงใด คาน เกดจากการค านวณโดยน าสดสวนของรายไดจาก VAT/GDP มาหารดวยอตราภาษ VAT ตวอยางเชน หากรายไดจาก VAT คดเปนรอยละ 3.5 ของ GDP และอตรา VAT อยทรอยละ 7 แลว ผลตภาพของ VAT จะมคา 0.5 เปนตน ทงน ในกรณของไทยนน คาผลตภาพของ VAT ถอวาคอนขางสง โดยมคาอยท 0.52 ซงสงเปนล าดบท 31 จากจ านวนทงหมด 199 ประเทศ (แผนภมท 2.1) และหากพจารณาเฉพาะประเทศในภมภาคอาเซยนแลว คาผลตภาพของ VAT ของไทยสงทสดเปนล าดบท 2 ในภมภาค เปนรองเพยงประเทศเวยดนาม ซงมคาอยท 0.61

ภาพท 2.1 กลมประเทศทมผลตภาพของภาษมลคาเพม สงทสดในโลก

ทมา : จดท าโดยใชขอมล จาก Fiscal Reform & Economic Governance. United States Agency for International Development (USAID), 2011 จาก www.fiscalreform.net เมอวนท 1 กรกฎาคม 2554

2) ผลตภาพของภาษเงนไดนตบคคล (Corporate Income Tax Productivity: CIT Productivity)

เครองชวดนแสดงถง Performance ในการจดเกบภาษเงนไดนตบคคล เพอแสดงวา ณ อตราทจดเกบอยในปจจบน ภาษเงนไดนตบคคลสามารถสรางรายไดใหแกรฐบาลดเพยงใด คานเกดจากการค านวณโดยน าสดสวนของ รายไดจากภาษเงนไดนตบคคลตอ GDP มาหารดวยอตราภาษเงนไดนตบคคล ตวอยางเชน หากรายไดจากภาษเงนไดนตบคคลคดเปนรอยละ 10 ของ GDP และอตราภาษเงนไดนตบคคลอยทรอยละ 20 แลว ผลตภาพของภาษเงนไดนตบคคลจะมคา 0.5 ทงน ในกรณของไทยนน คาผลตภาพของภาษเงนไดนตบคคลถอวาคอนขางสง โดยมคาอยท 0.19 ซงสงเปนล าดบท 29 จากจ านวน 199 ประเทศทวโลก (แผนภมท 2.2) และหาก

0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

0.60

0.70

0.80

0.90

1.00

20

พจารณาเฉพาะประเทศในภมภาคอาเซยนแลว คาผลตภาพของภาษเงนไดนตบคคลของไทยถอวา มคากลางๆ โดยอยล าดบท 6 ในภมภาค รองจากบรไน พมา เวยดนาม สงคโปร มาเลเซย ภาพท 2.2 กลมประเทศทมผลตภาพของภาษเงนไดนตบคคลสงทสดในโลก

ทมา: จดท าโดยใชขอมล จาก Fiscal Reform & Economic Governance. United States Agency for International Development (USAID), 2011 จาก www.fiscalreform.net เมอวนท 1 กรกฎาคม 2554

3) ผลตภาพของภาษเงนไดบคคลธรรมดา (Personal Income Tax Productivity: PIT Productivity)

เครองชวดนแสดงถง Performance ในการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดา เพอแสดงวาภาษเงนไดบคคลธรรมดาทจดเกบอยในประเทศหนงๆ ชวยสรางรายไดใหแกรฐบาลไดดเพยงใด คานเกดจากการค านวณโดยน าสดสวนของรายไดจากภาษเงนไดบคคลธรรมดาตอ GDP มาหารดวยอตราภาษเฉลยแบบถวงน าหนกของภาษเงนไดบคคลธรรมดา2 ทงน ในกรณของไทยนน คาผลตภาพของภาษเงนไดบคคลธรรมดาถอวาคอนขางต า โดยมคาอยท 0.06 ซงต าเปนล าดบท 105 จาก 199 ประเทศทวโลก สงนยอมสะทอนวา ประเทศไทยมความจ าเปนตองเรงพฒนาและปรบปรงการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาใหดยงขนดวยเหตทประเทศไทยอยในล าดบท 105 ของโลก ดงนน การแสดงดวยแผนภมแทงจงคอนขางยาก คณะวจยจงเลอกเฉพาะประเทศในกลมอาเซยนจ านวน 7 ประเทศ (ยกเวนประเทศบรไน อนโดนเซย และพมา) มาเปรยบเทยบวา Performance ของประเทศไทยเปนอยางไร ซงจากแผนภมท 2.3 จะเหนไดวา ผลตภาพของภาษเงนไดบคคล

2 อตราภาษเฉลยแบบถวงน าหนกของภาษเงนไดบคคลธรรมดา คอ อตราภาษเฉลยของอตราภาษทงหมดระหวางอตราภาษชนต าสดและอตราภาษชนสงสด แลวมาถวงน าหนกดวยรายไดภาษทจดเกบไดในแตละชนอตรา

0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

0.60

0.70

0.80

21

ธรรมดาของไทยมคาอยกลางๆ เมอเทยบกบประเทศในกลมอาเซยน โดยสงคโปรมคาผลตภาพสงทสดในกลมและสงเปนล าดบท 46 ของโลก สวนประเทศกมพชามคาผลตภาพต าทสดในกลมและมคาผลตภาพอยในล าดบท 138 ของโลก ภาพท 2.3 ผลตภาพของภาษเงนไดบคคลธรรมดา ของประเทศในกลมอาเซยน

ทมา: จดท าโดยใชขอมล จาก Fiscal Reform & Economic Governance. United States Agency for International Development (USAID), 2011 จาก www.fiscalreform.net เมอวนท 1 กรกฎาคม พ.ศ.2554

2.5 สรปผลการทบทวนวรรณกรรม 2.5.1 ภาษมลคาเพมจะมลกษณะกาวหนาหรอถดถอยหรอไม ขนอยกบฐานการวดวาเทยบ

จากรายไดหรอรายจาย และชวงเวลาการวดวาเปนระยะสนหรอระยะยาว 2.5.2 การปรบเพมภาษมลคาเพมมผลตอเงนเฟอในระยะสน และมผลในระยะยาวคอนขางนอย อยางไรกตามผลทางการเมองคอนขางรนแรง นอกจากน การเพมอตราภาษใหมความกาวหนามากขนจะตองพจารณาผลไดผลเสยของการหนภาษเปนปจจยประกอบดวย

2.5.3 การลดหรอยกเวนภาษมลคาเพมในบางกลมอตสาหกรรมไมสามารถสรปไดวาเปนสวนชวยในการกระจายรายไดหรอไม อยางไรกตามการลดหรอยกเวนดงกลาวเปนการสนบสนนอตสาหกรรมในกลมนนๆ

2.5.4 ภาษมลคาเพมเปนภาษทสามารถสรางรายไดใหแกรฐไดเปนอยางดและมประสทธภาพ สงเมอเทยบกบภาษประเภทอน

0.15

0.07 0.070.06

0.03 0.020.01

0.00

0.02

0.04

0.06

0.08

0.10

0.12

0.14

0.16

22

บทท 3 แนวคดและหลกการการจดเกบภาษมลคาเพม

ภาษมลคาเพม (Value-added Tax: VAT) เปนระบบภาษประเภทหนง ซงเกยวของกบ

ผบรโภคโดยตรง มฐานภาษจากการใชจายหรอการบรโภค กลาวคอ ภาษมลคาเพมเปนภาษการบรโภคทสามารถขยายขอบเขตไปจนถงระดบคาปลก โดยผานชองทางของการผลตและการจ าหนายทกขนตอน ท าใหมฐานภาษทกวางมาก และเปนภาษทมประสทธภาพมากทสดในการเพมรายไดใหกบรฐบาล นอกจากนประเทศตางๆ ยงไดน าเอาภาษมลคาเพมมาใชดวย วตถประสงคในการขจดการบดเบอนการท างานของกลไกตลาดของภาษการคาหรอภาษการขายทเคยจดเกบ และเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนทางการคาระหวางประเทศ ในบทนเปนการอธบายถงแนวคดและหลกการของการจดเกบภาษมลคาเพม โดยแบงออกเปน 6 สวน ประกอบดวย รปแบบของภาษมลคาเ พม วธการค านวณภาษมลคาเ พม หลกเกณฑเกยวกบการคาระหวางประเทศ ความสมพนธระหวางหลกการจดเกบภาษมลคาเพม หลกการในการยกเวนภาษมลคาเพม และผลกระทบตอระบบเศรษฐกจจากการจดเกบภาษมลคาเพม 3.1 รปแบบของภาษมลคาเพม

ภาษมลคาเพมสามารถแบงออกไดเปน 3 รปแบบ1 ประกอบดวย

3.1.1 แบบผลตภณฑประชาชาตเบองตน (GNP Type) เปนการเกบภาษจากมลคาทเพมขนของสนคาและบรการทกชนด และทกๆ ทอด จนกวาสนคานนจะถงมอผบรโภค มลคาสวนทเพมจะเทากบรายรบของผขาย หกดวยตนทนทซอมาและตนทนการผลตทเพมเขาไป ดงนน ฐานของภาษในแตละชวงของการผลตหรอการขายจะเทากบรายไดทเกดจากคาจาง (Wage) คาเชา (Rent) ดอกเบย (Interest) ก าไร (Profit) และคาเสอมราคา (Depreciation) ซงสวนประกอบตางๆ เหลานกคอ ผลตภณฑประชาชาตเบองตน (Gross National Product: GNP) กลาวคอ ภาษมลคาเพมประเภทนอนญาตใหผผลตหกคาใชจายในการซอวตถดบเทานน โดยไมใหหกคาใชจายส าหรบการซอสนคาทน (เชน โรงงาน เครองจกร ฯลฯ) และไมยอมใหหกคาเสอมราคา ดงนนจงไมเอออ านวยตอการลงทน อกทงยงมความยงยากในทางปฏบตทจะตองแยกวตถดบออกจากสนคาทน เพราะสนคาทนจะไมสามารถน ามาหกออกจากฐานภาษได

1 อางองจาก Musgrave, R.A., และ P.B. Musgrave. 1989. Public Finance in Theory

and Practice. พมพครงท 5. New York: McGraw-Hill.

23

3.1.2 แบบรายไดประชาชาตสทธ (Income หรอ NNP Type) เปนการเกบจากมลคาเพมจากการขายผลผลตสทธ (Net Product) ของสนคาและบรการทกชนด หรอมลคาเพมสทธ (Net Value-added) ของแตละหนวยธรกจ ซงจะเทากบ รายรบจากการขายหกดวยตนทนทซอมา ตนทนท เ พม และคาเสอมในการใชสนคาทน กลาวคอ ภาษมลคาเพมชนดนยอมใหหกคาใชจายในการซอวตถดบ อกทงยงยอมใหหกคาเสอมราคาในสนคาทนได ในการเกบภาษมลคาเพมชนดน จะเกบจากการลงทนสทธ (Net Investment = Gross Investment – Depreciation) ดงนน ฐานภาษมลคาเพมชนดนจะมคาเทากบรายไดสทธของแตละหนวยเศรษฐกจ (Economic Unit) ทเกดจากคาจาง คาเชา ดอกเบย และก าไร หรอเทากบมลคาผลตภณฑประชาชาตเบองตน (GNP) หกดวยคาเสอมราคาในการใชสนคาทน (Capital Consumption Allowance) หรอกคอมลคาผลตภณฑประชาชาตสทธ (Net National Product) นนเอง ทงน การยอมใหหกคาเสอมราคาเปนเพยงการทยอยใหหกรายจายซอสนคาทน อยางไรกตาม ภาษมลคาเพมชนดนมความยงยากในทางปฏบต เนองจากตองค านวณคาเสอมราคาของสนคาทน 3.1.3 แบบการบรโภค (Consumption Type)

เปนการเกบภาษมลคาเพมทมงเกบจากการบรโภคเทานน ไมเกบจากสนคาทน ซงเปนทรพยสนทซอมาเพอใชในการผลตทมอายการใชงานนาน เชน โรงงาน เครองจกร เปนตน โดยเกบจากรายรบจากการขาย หกดวยตนทนทซอมา (นนคอ อนญาตใหทกๆ หนวยธรกจหกคาใชจายในการซอปจจยการผลตทกชนด อกทงยงยอมใหหกรายจายทเปนการลงทนไดทงหมดในทนท ) ซงภาษมลคาเพมประเภทนมการใชกนอยางแพรหลายทสด ขอดของการจดเกบภาษมลคาเพมแบบการบรโภค มดงน

(1) เอออ านวยตอการลงทนและการพฒนาเศรษฐกจ เนองจากภาษมลคาเพมรปแบบนไมเกบภาษจากสนคาประเภททนและยอมใหหกมลคาสนคาประเภททนออกจากฐานภาษไดทนทในงวดภาษทธรกจมการลงทนซอสนคานนมา

(2) สะดวกตอการค านวณภาษกวาวธอน เนองจากผประกอบการไมตองแยกระหวางสนคาทน และวตถดบ หรอสนคาขนกลางออกจากกนในการค านวณภาษ

(3) มความเปนกลางระหวางการบรโภคในปจจบนและการบรโภคในอนาคต เนองจากภาษรปแบบนไมเกบภาษจากการออม เกบจากการบรโภคเทานน

3.2 วธการค านวณภาษมลคาเพม การจดเกบภาษมลคาเพมแบบฐานการบรโภค (Consumption Type) มวธการค านวณภาษ 3 วธ คอ

24

3.2.1 วธลบหรอวธทางบญช (Subtraction or Account Method) วธนก าหนดใหผประกอบการแตละรายช าระภาษ โดยค านวณภาษจากบญชการคาทแตละกจการจดท า ซงเทากบรายรบจากการขายทงสนหกดวยตนทนการซอสนคาเพอผลตตอและการซอสนคาประเภททน แลวน าฐานภาษทไดมาคณดวยอตราภาษ กจะไดจ านวนภาษทจะตองเสย รปแบบการค านวณสามารถเขยนในรปสมการไดดงน

VAT = t (VO – VI) เมอ VAT คอ ภาษทผประกอบการจะตองเสยหรอไดรบคน t คอ อตราภาษมลคาเพม VO คอ รายรบจากการขายทงสน VI คอ รายจายการซอสนคาทนและวตถดบ

3.2.2 วธบวก (Addition Method) เปนวธการค านวณภาษมลคาเพมโดยการค านวณหามลคาเพมของสนคากอน แตวธนค านวณหามลคาเพมโดยรวมผลตอบแทนของปจจยการผลตเขาดวยกนแลวน ามาคณกบอตราภาษเพอจะไดภาษมลคาเพม ซงสามารถเขยนเปนสมการได ดงน

VA = FP VAT = t(VA) โดยท VA คอ มลคาเพมของกจการ (Value Added) FP คอ ผลตอบแทนของปจจยการผลต (Factor Payment)

ซงโดยทวไปประกอบดวยคาจาง คาเชา ดอกเบย และก าไรสทธ VAT คอ ภาษมลคาเพม t คอ อตราภาษมลคาเพม การค านวณภาษมลคาเพมวธบวกนมความสอดคลองกบภาษมลคาเพมชนดเงนได

ซงจ าเปนตองค านวณหาคาเสอมราคาของสนคาทนอยแลว 3.2.3 วธเครดตภาษหรอวธใชใบก ากบภาษ (Tax Credit or Invoice Method)

ส าหรบวธน ในการซอขายสนคาและบรการแตละครงจะตองมใบก ากบภาษเปน หลกฐานทแสดงใหเหนวามภาษมลคาเพมเกดขนจ านวนเทาใด ภาษมลคาเพมทจะตองเสยค านวณโดยเอาภาษขายหกดวยภาษซอทไดจายไปเมอซอสนคาขนกลาง สนคาทน และวตถดบ ซงรปแบบการค านวณสามารถเขยนในรปสมการไดดงน

VAT = t (VO) – t (VI) เมอ VAT คอ ภาษทผประกอบการจะตองเสยหรอไดรบคน t คอ อตราภาษมลคาเพม

25

VO คอ รายรบจากการขายทงสน VI คอ รายจายการซอสนคาทนและวตถดบ

3.3 หลกเกณฑเกยวกบการคาระหวางประเทศ

การจดเกบภาษจากสนคาและบรการทเกยวกบการคาระหวางประเทศมหลกการจดเกบอย 2 หลก คอ

3.3.1 หลกตนทาง (Origin Principle)

การจดเกบภาษตามหลกตนทางจะจดเกบภาษจากสนคาและบรการทกชนดทผลตในประเทศ ซงตามหลกนถอวา สนคาใดกตามผลตในประเทศใดกตองเสยภาษในประเทศน น การจดเกบภาษมลคาเพมตามหลกตนทางจะจดเกบจากมลคาท เพมขนภายในประเทศทงหมด รวมถงการสงออกดวย 3.3.2 หลกปลายทาง (Destination Principle) การจดเกบภาษตามหลกปลายทางจะจดเกบภาษจากสนคาและบรการทกชนดในประเทศทมการบรโภคสนคานน ตามหลกนถอวาสนคาใดกตาม (ไมวาผลตในประเทศใด) ถาสนคานนถกใชบรโภคในประเทศใด ตองเสยภาษในประเทศนน การจดเกบภาษมลคาเพมตามหลกปลายทางจะไมเกบจากการสงออก แตสนคาทน าเขาจะถกเกบภาษมลคาเพมเพราะถอวามการบรโภคสนคานนในประเทศ 3.4 ความสมพนธระหวางหลกการจดเกบภาษมลคาเพม 3.4.1 ภาษมลคาเพมแบบการบรโภค (Consumption Type )

ภาษมลคาเพมแบบการบรโภคเปนรปแบบภาษมลคาเพมทนยมใชมากทสด เนองจาก เปนการจดเกบภาษมลคาเพมชนดทเออตอการลงทน และการพฒนาเศรษฐกจ โดยมขอด ดงน

1) ภาษมลคาเพมชนดนไมเกบภาษจากสนคาประเภททน กลาวคอ สนคาประเภททนถกจดใหเปนวตถดบ (Input) อยางหนง และยอมใหหกภาษไดทนท ดงนน ในชวงทภาคธรกจมการลงทนมาก ธรกจกจะไดรบคนภาษซงเปนการสงเสรมการลงทนไปในตว

2) มวธการค านวณงายเพราะสนคาทซอทงหมดเพอการผลตไมวาจะเปนสนคาทน หรอวตถดบสามารถน าภาษทช าระแลวมาหกออกไดทงหมด ดงนน จงไมเกดปญหาในการตความวาสนคาใดเปนสนคาทน สนคาใดเปนวตถดบทใชสนเปลอง

26

3) มความเปนกลางระหวางการบรโภคกบการออม เนองจากเปนการเกบภาษจากการบรโภค ไมเกบจากการออมท าใหเกดความเปนกลางในการตดสนใจระหวางการบรโภคในปจจบน หรอการบรโภคในอนาคต และไมเปนการลงโทษการออม คอ ไมเกบภาษจากผออม 2 ครง ดงเชนภาษเงนไดซงเกบภาษเมอผมเงนไดไดรบเงนไดครงหนง และเกบเมอผมเงนไดไดรบดอกผลจากเงนได (ซงเสยภาษแลว) และเกบออมไวครงหนง

วธการค านวณภาษมลคาเพมท เหมาะสมกบการจดเกบภาษมลคาเพมแบบ การบรโภค ไดแก วธเครดต และวธลบ สวนวธบวกไมเหมาะทจะน ามาใชเพราะเมอไดมลคาเพมจากการบวกผลตอบแทนตอปจจยการผลตแลวจะตองเอามลคาของการลงทนมาลบออกอกจงจะไดฐานภาษ อกทงวธบวกเปนวธทค านวณยาก และไมเปนทนยมใชอยแลวเพราะจ าเปนตองทราบคาก าไรกอนจงจะค านวณภาษมลคาเพมได

ภาษมลคาเพมแบบการบรโภคนเปนภาษมลคาเพมทสอดคลองกบหลกปลายทาง ทงน เพราะวาหลกปลายทางถอการบรโภคเปนเกณฑ และไมเกบภาษจากสนคาสงออกแตเกบภาษจากสนคาน าเขา ซงสอดคลองกบลกษณะของภาษมลคาเพมแบบการบรโภคทมงเกบจากสนคาเพอการบรโภค

3.4.2 ภาษมลคาเพมแบบรายไดประชาชาตสทธ (Income หรอ NNP Type) ดงไดกลาวมาแลววาภาษมลคาเพมลกษณะนใหหกเฉพาะคาเสอมราคา แตไมไดหก

การลงทน ดงนน จงมฐานกวางกวาแบบการบรโภคและไมเปนภาระแกรฐบาลในการคนภาษใหกบ ผ เสยภาษ โดยเหตเพราะผ เสยภาษไดลงทน นอกจากนนแลว ภาษมลคาเพมแบบรายไดนม ความยดหยนตอรายไดสงกวาภาษมลคาเพมแบบการบรโภค

อยางไรกตามในทางปฏบตภาษมลคาเพมแบบนมความยงยากมากเพราะตองต ความวา input ใดเปนสนคาทน input ใดเปนวตถดบเพราะวตถดบและสนคาทนมการปฏบตทตางกน วตถดบสามารถน ามาหกออกจากฐานภาษไดเลย แตสนคาทนหกไมไดจะหกไดเฉพาะคาเสอมราคา ส าหรบวธค านวณภาษนนอาจท าไดทงวธบวก วธลบ และวธเครดต แตวธทเหมาะสมทสดกบภาษมลคาเพมแบบรายได คอ วธบวกการค านวณภาษท าไดโดยเอาผลตอบแทนตอปจจยการผลตรวมกนแลวหกดวยคาเสอมราคา ดงนน จงมความยงยากและเปนภาระในการท าบญชคาเสอมราคาของสนคาทนอกดวย

ภาษมลคาเพมแบบรายไดนมขอเสยทส าคญประการหนง คอ ไมเหมาะสมกบหลกปลายทางเพราะวธบวก ซงเปนวธค านวณทเหมาะสมกบภาษชนดน ไมเออตอการคนภาษใหกบสนคาสงออกเพราะไมสามารถก าหนดจ านวนภาษทจายไปแลวในการผลตขนตอนแรกๆ ได

27

3.4.3 ภาษมลคาเพมแบบผลตภณฑประชาชาตเบองตน (GNP Type) ภาษมลคาเพมแบบผลตภณฑประชาชาตนไมเปนทนยมเนองจากมขอเสยทส าคญ

ดงน (1) เปนอปสรรคตอการลงทน กลาวคอการเกบภาษลกษณะนเปนการเลอกปฏบต

ดานลบตอการใชสนคาประเภททนเพราะ ภาษมลคาเพมแบบนไมยอมใหหก คาการซอสนคาทน และไมยอมใหหกคาเสอมราคาดวย ท าใหไมคอยเปนทนยมในตางประเทศ

(2) มความยงยากในทางปฏบต กลาวคอในทางปฏบตหากจะรวมการลงทนไวในฐานภาษในการเครดตภาษตอสนคาทซอมาเพอการผลตจะตองแยกวาสนคาใดเปนสนคาทใชเปนวตถดบ และสนคาใดทใชเปนสนคาทน การแยกนเพมความยงยากในทางปฏบตอยางมาก นอกจากน หากจะไมยอมใหหกการลงทน กควรจะตองมการปฏบตใหเหมอนกนระหวางการลงทนซอสนคาทนและการลงทนในรปของการเพมสนคาคงคลง (Inventories) เพราะการลงทนในรปแบบหลงกเปนการลงทนเหมอนกน ดงนน การทจะไมยอมใหหกการลงทนเพมสนคาคงคลงนน ในทางปฏบตท าไดยากมากหรอท าไมไดเลย เพราะสนคาคงคลงทเพมขนนนกคอสนคาทซอมาเพอผลตหรอเพอขายนนเอง 3.5 หลกการในการยกเวนภาษมลคาเพม

วตถประสงคหลกของการจดเกบภาษมลคาเพม คอ การหารายไดใหรฐบาลใชจาย โดยม

หลกการส าคญวา ใหการหารายไดนนมความเปนกลางทสด กลาวคอ มผลตอการบดเบอนทางเศรษฐกจนอยทสดเพอใหเปนไปตามหลกการดงกลาวจงควรหลกเลยงการยกเวนภาษ นอกจากนน การยกเวนท าใหเกดการขาดตอนของวงจรเครดต และท าใหเกดการเกบภาษทซ าซอน ดงนน การจะพจารณายกเวนใหกบกจการหรอสนคาหรอบรการใดจงตองเพมความระมดระวงเปนพเศษ อยางไรกตาม ภายใตวตถประสงคหลกและหลกการส าคญ รฐจงมความจ าเปนตองค านงถงวตถประสงครองและหลกการประกอบ (Supplementary Principle) เชนวตถประสงคในเรองการจดใหมบรการสวสดภาพของสงคม และหลกเกยวกบการลดภาระใหกบคนยากจน เปนตน ดงนน กฎหมายภาษมลคาเพมทใชกนในประเทศตางๆ จงมการก าหนดกจการและสนคาหรอบรการทไดรบยกเวนภาษ โดยทวไปแลวการยกเวนภาษมลคาเพมกระท าเพอเหตผลตางๆ กนดงตอไปน

28

3.5.1 เพอลดภาระภาษของผมรายไดนอย จงมการยกเวนภาษใหกบสนคาและบรการทจ าเปนแกการครองชพ และบรการเพอ

สวสดการสงคม เชน อาหารทยงไมแปรรป น าประปา และการคมนาคมขนสงตางๆ บรการสขภาพ และบรการทางการศกษาในโรงเรยน เปนตน

3.5.2 เพอสงเสรมวฒนธรรมการศกษาและการกศล จงมการยกเวนภาษใหหนงสอ หนงสอพมพ นตยสาร วทย และโทรทศน งานทาง

ศลปะ การกฬาสมครเลน กจการเพอการศาสนาและการกศล

3.5.3 เพอความสมพนธอนดระหวางประเทศ จงไดมการยกเวนภาษมลคาเพมใหกบสนคาทบคคลในคณะทตน าเขามาจาก

ตางประเทศ

3.5.4 เพอปองกนการเกบภาษซ าซอน ไดมการยกเวนภาษใหกบปจจยการผลตตางๆ และบรการทมลกษณะการใชแรงงาน

เชน ทดน บรการของผประกอบวชาชพอสระ นกรอง นกแสดง นกแตงเพลง และนกวจย เปนตน

3.5.5 เพอความสะดวกในการบรหารการจดเกบภาษ ไดมการยกเวนภาษใหแกกจการทมขนาดเลกมาก และกจการทกระจดกระจาย ซง

ท าใหจดเกบภาษไดยาก และอาจท าใหการบรหารจดเกบภาษไมคมกบตนทนการจดเกบ

3.5.6 การยกเวนเพอกจการอน เชน การยกเวนใหกบการขายไปรษณยากร เปนตน อยางไรกตาม สนคาทไดรบการยกเวนภาษมไดปลอดภาระภาษโดยสนเชง เพราะ

การยกเวนภาษคอการไมเกบภาษจากการขายสนคาและบรการนนๆ แตกไมสามารถขอคนภาษหรอใหเครดตภาษส าหรบวตถดบทน ามาผลตสนคานนได ยกตวอยาง เชน หากเราก าหนดใหน าประปาเปนสนคาท ไดรบการยกเวนภาษ หมายความวา การขายน าประปาไมตองเสยภาษ แตมได หมายความวาน าประปาเปนสนคาทปลอดภาษ เพราะในการผลตน าประปา ผผลตตองซอเครองกรองน า คลอรน และวสดอปกรณการผลตอนๆ ซงไดเสยภาษมลคาเพมมาแลว ภาษทตดมากบอปกรณการผลตและวตถดบท าใหตนทนการผลตน าประปาสงขน และไดถกผลกภาระตอไปในรปของราคาขายน าประปาทสงขน ท าใหภาษสวนนมไดรบการหกออก จงถอวาน าประปาไมไดเปนสนคาทปลอดภาระภาษโดยสนเชง แมวาน าประปาจะไดรบการยกเวนภาษกตาม ดงนน หากรฐบาลประสงคจะใหน าประปาปลอดภาระภาษโดยสนเชงรฐบาลจะตองก าหนดใหใชอตราศนยกบน าประปา

29

3.6 ผลตอระบบเศรษฐกจจากการจดเกบภาษมลคาเพม

การจดเกบภาษมลคาเพมยอมสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจในดานตางๆ เชน การลงทน การคาระหวางประเทศ ประสทธภาพการผลต การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การกระจายรายได ระดบราคาสนคา อกทงยงมผลตอภาคเศรษฐกจตางๆ อกดวย ซงอาจกลาวโดยสรปได ดงน

3.6.1 ดานการลงทน

ประเทศทใชภาษมลคาเพมจากฐานการบรโภค (ไมเกบจากการลงทน) จะท าใหผประกอบการสามารถน าภาษทไดเสยไปแลวจากการซอวตถดบทกชนด รวมทงสนคาทน มาหกออกจากภาษทจดเกบจากการขายสนคาของตนได การทธรกจสามารถเครดตภาษสนคาทนไดทนทเมอตนซอมา มผลท าใหสนคาทนปลอดจากภาระภาษมลคาเพม ซงเปนการแกไขปญหาดานสภาพคลองของธรกจทมคาใชจายในการลงทนสง ซงตางจากการจดเกบภาษการคา กลาวคอ สนคาประเภทเครองจกร เครองมอ เครองใชทใชในขบวนการผลตหรอใหบรการ รวมทง วตถดบนน ตองเสยภาษการคา (รวมอยในราคาดวย) แตผผลตไมสามารถน าภาษทไดเสยไปแลวเหลานนมาหกออกจากภาษทตองน าสงได ดงนน ตนทนสนคาจงมความซ าซอนของภาระภาษอย

3.6.2 ดานการคาระหวางประเทศ แบงออกเปน

1) การสงออก โดยทวไป ประเทศทใชภาษมลคาเพมมกจะใชอตรา 0% ส าหรบการสงออก

สนคาและบรการ ซ งจะท าใหผ ส งออกไดรบคนภาษมลคาเพ มท อย ในตนทน การผลต โดย การเครดตภาษวตถดบ (Input Tax) ตามหลกฐานใบก ากบภาษ (Tax Invoice) ซงจะตองใชในการขอคนภาษ ดงนน สนคาทสงออกจงปลอดจากภาระภาษมลคาเพมอยางสนเชง และท าใหสามารถแขงขนกบชาตอนๆ ได

ในทางกลบกน ระบบภาษการคาในอดตนน แมวาโดยทวไปรฐบาลอาจมมาตรการเสรมเพอกระตนการสงออกหลายประการ (เชน การยกเวนภาษการคาใหกบสนคาสงออกบางประเภท การลดอตราภาษการคาสนคาสงออกบางประเภท การใหเงนชดเชยการสงออก) อยางไรกด มาตรการเหลานกไมสามารถแกปญหาไดทงหมด เนองจากยงคงมภาระภาษการคาแฝงอยในสนคาทสงออกบางสวน เพราะภาษการคาเกบการผผลตทกขนตอน และผผลตในขนตอนตางๆ ไดบวกภาษการคานไวในราคาสนคาแลว ถงแมรฐบาลจะมไดเกบภาษการคาเมอสงออกอก กตาม นอกจากนการชดเชยภาษการคากมปญหามาก เนองจากไมสามารถชดเชยภาษไดตรงตามจ านวนภาษจรงทอยในตนทนการผลต และอาจกอใหเกดขอโตแยงกบประเทศคคาทมกจะยกเร องชดเชยภาษ

30

อากรขนเปนขอกลาวหาวา รฐบาลไดใหการอดหนนสนคาสงออกเพอทมตลาด (Dumping) และอาจใชมาตรการตอบโตสนคาของชาตนนๆ ได

2) การน าเขา ภาษมลคาเพมใหการปฏบตตอสนคาเขาและสนคาทผลตในประเทศอยางเทา

เทยมกน ในขณะทระบบภาษการคาในอดตนน สนคาน าเขาบางชนดจะเสยภาษการคาในอตราทสงกวาสนคาชนดเดยวกบทผลตในประเทศ เ พอวตถประสงค ในการ ปกป องอ ตสาหกรรมภายในประเทศจากการแขงขนจากตางประเทศ อยางไรกตาม ในความเปนจรงแลว ความซ าซอนของภาษการคาอาจท าใหอตสาหกรรมในประเทศ (ซงมขนตอนการผลตหลายขนตอน) อยในฐานะทเสยเปรยบ เมอเปรยบเทยบกบการน าเขาซงเสยภาษการคาเพยงทอดเดยว ความคมครองอตสาหกรรมภายในประเทศจงถกลบลางไปดวยความซ าซอนของภาษการคาตอการผลตในประเทศ 3.6.3 ดานประสทธภาพการผลต

ภาษมลคาเพมเปนภาษการขายทวไปทมความเปนกลางทางเศรษฐกจ (Neutrality) กลาวคอ ภาษมลคาเพมไมกอใหเกดการบดเบอนตอพฤตกรรมในการผลตและการบรโภค อนจะท าใหกลไกตลาดท างานไดอยางเตมท ทงนเนองจากภาษมลคาเพมไมกอใหเกดภาระภาษซ าซอน อกทงยงมกนยมเกบในอตราเดยวส าหรบสนคาและบรการทกประเภท แลวกใชอตรา 0% ส าหรบ การสงออกซงเปนไปตามหลกปลายทาง (Destination Principle) ทมงใหสนคาสงออกปลอดจากภาระภาษมลคาเพมในประเทศตนก าเนด นอกจากนภาษมลคาเพมยงไมบดเบอนการเลอกใชปจจยการผลต โดยยอมใหผประกอบการน าภาษทช าระแลวในการซอวตถดบ ตลอดจนสนคาทนมาหกออกจากภาษทค านวณจากยอดขายไดทนท ดงนน ผประกอบการจงสามารถเลอกใชวตถดบหรอสนคาทน ตลอดจนวธการผลตทมประสทธภาพสงสดในการผลตสนคาของตน 3.6.4 ดานการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

ดวยเหตทภาษมลคาเพมมสวนชวยในการสงเสรมการลงทน การสงออก และ การเพมประสทธภาพการผลตใหกบประเทศ ซงสอดคลองกบนโยบายของรฐทมงผลตสนคาและใหบรการเพอสงออก และการสงเสรมใหมการเลอกใชปจจยการผลตอยางมประสทธภาพ และในทสดแลวผลผลตหรอรายไดประชาชาตกจะเพมในอตราทสงขน ทงน ภาษมลคาเพมจะมสวนชวยสงเสรมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไดด เพยงใดกขนอยกบอตราภาษมลคาเพมดวย นนคอ ตองม ความเหมาะสม ไมสงและไมต าเกนไป

3.6.5 ดานผลกระทบตอภาคเศรษฐกจ โดยหลกการแลว ภาษมลคาเพมทดจะตองจดเกบในอตราเดยวและครอบคลม

ผเสยภาษทกประเภทธรกจ ไมวาจะอยในภาคการเกษตรหรออตสาหกรรม เพอความยตธรรมและเปนกลางในการเลอกด าเนนธรกจและใชปจจยการผลต

31

1) ภาคการเกษตร ประเทศทใชระบบภาษมลคาเพมสวนใหญนยมยกเวนภาษมลคาเพมใหกบ

สนคาเกษตร อยางไรกด การยกเวนภาษมลคาเพมใหกบสนคาเกษตรยงคงมภาระภาษมลคาเพมแฝงอย โดยเฉพาะอยางยงในรปของภาษมลคาเพมทเกบจากปจจยการผลตสนคาเกษตรทเกษตรกรใช ซงทางแกจงอาจจดเกบอตรา 0% ส าหรบสนคาเกษตรเพอใหสนคาเกษตรปลอดจากภาระภาษมลคาเพมอยางแทจรง2

2) ภาคอตสาหกรรม ภาคอตสาหกรรมเปนกลมใหญทไดรบประโยชนจากการจดเกบภาษมลคาเพม

เนองจากทกอตสาหกรรมสามารถน าภาษทแฝงอยในวตถดบและสนคาทนตางๆ มาหกออกจากภาษทตองน าสงได ในขณะทระบบภาษการคานน ไมสามารถขอคนภาษทแฝงอยในวตถดบและสนคาทนได ทงน ภาคอตสาหกรรมจะไดรบประโยชนมากนอยเพยงใด ยอมขนอยกบอตราภาษทจดเกบ

3.6.6 ดานการกระจายรายได ภาษมลคาเพมเกบจากการใชจายของประชาชน ซงแมวากฎหมายจะก าหนดใหเกบ

จากผประกอบการ แตในทางปฏบตแลว ผประกอบการจะผลกภาระภาษนไปยงประชาชน ซงเปนผบรโภคขนสดทาย ดงนน ระบบภาษมลคาเพมจะชวยกระจายรายไดใหดขนไดโดยอาจมการยกเวนภาษมลคาเพมใหกบสนคาและบรการทจ าเปนตอการครองชพ เพอเปนการลดภาระภาษใหแกผมรายไดนอย ในทางกลบกนส าหรบสนคาทมลกษณะฟมเฟอยและสนคาทบรโภคโดยผมรายไดสง กอาจใชวธการเกบภาษมลคาเพม 2 อตรา (ในอตรากาวหนา) หรออาจใชวธเกบภาษสรรพสามตเสรมกได

3.6.7 ดานระดบราคาสนคา ในทางทฤษฎแลวภาษมลคาเพมไมมนยส าคญตอการเปลยนแปลงระดบราคาสนคา

แตภาวะเงนเฟอมกเปนผลมาจากการด าเนนการดานอน เชน การใชนโยบายการเงนการคลงในทางทจะเ พมปรมาณเงนในประเทศ การปรบปรง อตราคาจางเงน เดอน การปรบราคาน ามน การเปลยนแปลงสภาพคลองทางการเงนภายในประเทศ เปนตน ดงตวอยางเชน ประสบการณการน าภาษมลคาเพมมาใชในประเทศไทย เมอป พ.ศ. 2535 กไมไดท าใหระดบราคาสนคาสงขนอยางมนยส าคญ ในทางตรงกนขาม ภายใตระบบเศรษฐกจทมการแขงขนอยางเสรและเกบภาษมลคาเพมอยางถวนหนากน (ไมเลอกปฏบตเกบบางธรกจในอตราสง เกบบางธรกจในอตราต า) ระดบราคาสนคาจะมแนวโนมลดลงดวย

2ในกรณของไทยไดเลอกใชวธการยกเวนภาษมลคาเพมใหกบสนคาเกษตรจ าพวก กส กรรม

ปศสตว ประมง อกทงยงยกเวนใหกบปจจยการผลตสนคาเกษตรจ าพวก ปย ยาฆาแมลง ปลาปน ฯลฯ การด าเนนการเชนนชวยลดภาระภาษมลคาเพมใหแกภาคเกษตรได

32

บทท 4 การจดเกบภาษมลคาเพมของไทยและตางประเทศ

ประเทศไทยไดน าระบบการจดเกบภาษมลคาเพมมาใชแทนภาษการคาเมอวนท 1 มกราคม

พ.ศ.2535 เนองจากระบบภาษการคามการจดเกบในลกษณะทซ าซอนและมความยงยากในการจดเกบภาษ และเปนอปสรรคตอการพฒนาอตสาหกรรมและการสงออกของประเทศ อกทงมลกษณะทท าใหเกดการหลกเลยงภาษเปนไปโดยงาย เพราะไมมหลกฐานสอบยนการเสยภาษระหวางผประกอบการดวยกน ในขณะทภาษมลคาเพม เปนภาษทมหลกการจดเกบจากมลคาของสนคาหรอบรการเฉพาะทเพมขน (Value Added)1 ในแตละขนตอนของการผลตและการจ าหนายสนคาหรอบรการ หรอกลาวอกนยหนง คอ ใชมลคาเพมขนในแตละขนตอนการผลตหรอการจ าหนายสนคาหรอบรการเปนฐานการค านวณภาษ (มลคาของสนคาหรอบรการทเพมขน x อตราภาษ) จงเปนภาษทไมมความซ าซอนในการจดเกบและชวยสงเสรมการพฒนาการคาและการลงทนของประเทศไดเปนอยางด ดงนน ในบทนจะไดกลาวถงลกษณะและระบบการจดเกบภาษมลคาเพมของประเทศไทย และของตางประเทศวาลกษณะและระบบการจดเกบภาษทเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร

4.1 การจดเกบภาษมลคาเพมของไทย

4.1.1 ลกษณะโดยทวไปของภาษมลคาเพม การจดเกบภาษมลคาเพมในประเทศไทยเปนการจดเกบจากการบรโภคเปนหลก ไมมการ

จดเกบภาษจากการลงทน โดยค านวณภาระภาษมลคาเพมดวยวธเครดต (Credit Method) กลาวคอ การน าภาษขาย (Output Tax) ลบดวยภาษซอ (Input Tax) และเกบภาษโดยใชหลกปลายทาง (Destination Principle) ทมงเกบภาษจากสนคาทกชนดทมการบรโภคในประเทศเปนหลก โดยไมค านงถงวาสนคานนจะมการผลต ณ ทใดกตาม การจดเกบภาษมลคาเพมของไทยในปจจบนมลกษณะสรป ไดดงน

1) ภาษมลคาเพมเปนภาษทมงจดเกบจากการบรโภค(Tax on Consumption) ดงนน ผรบภาระภาษมลคาเพม (Tax Burden) ทแทจรง คอ ผบรโภคคนสดทาย (Final Consumers)

2) ภาษมลคาเพมจดเกบจากมลคาสวนทเพมขนของสนคาหรอบรการในทกขนตอนของการขายสนคา หรอการใหบรการเฉพาะสวนทยงไมผานการเสยภาษมลคาเพมมากอน ภาษมลคาเพมจงไดชอวาเปนภาษทจดเกบไมซ าซอนและมความเปนธรรมอยางยง

1 ค าวา “มลคาเพม” ในทนหมายถง มลคาสวนทเพมขนในแตละขนตอนการผลตและการจ าหนายสนคาหรอบรการ ซงจะมคาเทากบผลตางระหวางราคาสนคาหรอบรการทขายกบราคาสนคาหรอบรการทซอมาเพอผลตหรอจ าหนาย

33

3) ภาษมลคาเพมทน ามาใชในประเทศไทย เปนภาษมลคาเพมแบบการบรโภค (Consumption Type VAT) จงไมมงทจะจดเกบภาษจากการลงทนของผประกอบการ ดงนน ในกรณทผประกอบการไดจายภาษมลคาเพมจากการลงทน อาท เครองจกร เครองมอ เครองใช หรอรายจายเพอการลงทนใดๆ กสามารถน าภาษซอส าหรบสนคาทน ตามหลกฐานในก ากบภาษมาหกออกจากภาษขายได

4) ภาษมลคาเพมจดเกบตามหลกปลายทาง (Destination Principle) ส าหรบการคาระหวางประเทศ ใหถอวาปลายทางของสนคาหรอบรการดงกลาวอยในประเทศไทย กรณน าเขาสนคาหรอบรการจากตางประเทศ

5) ภาษมลคาเพมเปนภาษอากรประเมน (Assessable Tax) เชนเดยวกบภาษเงนไดและภาษธรกจเฉพาะ ซงก าหนดใหผ เสยภาษหรอผน าสงภาษมหนาทยนแบบแสดงรายการภาษมลคาเพม ตามแบบทอธบดกรมสรรพากรก าหนด

4.1.2 ขอจ ากดและขอดของภาษมลคาเพม 4.1.2.1 ขอจ ากดของภาษมลคาเพม มดงน

1) ภาษมลคาเพมอาจเพมภาระการปฏบตตามในดานของผเสยภาษ เพราะการเสยภาษมลคาเพมอยางถกตองนน จ าเปนตองมการจดท าบญชหรอรายงานตางๆ รวมทงการออกใบก ากบภาษ ตลอดจนตองเกบรกษาเอกสารหลกฐานดงกลาวไวเปนอยางดดวย ซงผเสยภาษจะตองรบภาระตางๆ รวมทงจะตองเสยคาใชจายตางๆ ทเกยวของเพมขน

(1) ในกรณทระบบบญชยงไมมมาตรฐานดพอและยงไมมระบบท จะควบคมการออกใบเสรจรบเงนและใบก ากบภาษใหครบถวนได อาจกอใหเกดชองทางรวไหลของภาษมลคาเพมได โดยเฉพาะอยางยงในดานการเครดตภาษของปจจยการผลต และการคนภาษใหกบกจการทเสยภาษในอตรา 0%

(2) เนองจากภาระภาษมลคาเพมจะตกกบผซอสนคาทอดสดทาย (ไดแก ผบรโภค) จงอาจท าใหระดบราคาสนคามราคาสงขน 4.1.2.2 ขอดของภาษมลคาเพม มดงน

1) ขจดความซ าซอนของภาระภาษ กลาวคอ ภาษมลคาเพมมหลกการ เกบจากฐานมลคาของสนคาหรอบรการเฉพาะสวนทเพมขนในแตละขนตอนการผลตและจ าหนายเทานน จงไมมภาระภาษทซ าซอนกน สงนแตกตางจากภาษการคาในอดต ซงจดเกบจากยอดขายหรอรายรบกอนหกรายจายในทกขนตอนการผลตหรอใหบรการ (นนคอ เกบจากรายรบจากการขายสนคา x อตราภาษ) ท าใหมการเกบภาษซ าซอนในหลายขนตอน ตนทนการผลตสนคาจงสงกวาทควร

(1) มความเปนกลางทางเศรษฐกจ เพราะมเพยงอตราเดยว จงไม

34

บดเบอนการท างานของกลไกตลาด สงนแตกตางจากภาษการคาในอดตซงมโครงสรางอตราภาษหลายอตรา กลาวคอ มตงแตอตรารอยละ 0.5 ถง รอยละ 50 รวมทงหมด 21 อตรา ซงถอเปน การเลอกปฏบตตอสนคาทแตกตางกน กอใหเกดการบดเบอนการท างานของกลไกตลาด

(2) มกลไกปองกนการหลบหนภาษอยในตว เนองจากการเสย ภาษของผขายรายหนงจะถกน าไปเปนหลกฐานการเครดตของผเสยภาษ (ผขาย) อกรายหนง โดยทการซอขายสนคาแตละครง ผขายจะตองออกหลกฐานใบก ากบภาษ (Tax Invoice) ใหกบผซอสนคาเพอน าไปใชในการเครดตออกจากภาษขายในการยนแบบช าระภาษตอกรมสรรพากร ซงหากผประกอบการรายใดมเอกสารหลกฐานภาษซอ (ใบก ากบภาษ) ไมครบถวน กตองแบกรบภาระภาษในสวนนนๆ ไวเอง แรงจงใจในการหนภาษจงนอยลง ดวยเหตน แตละฝายจะตองรกษาผลประโยชนของตนเอง จงเปนการควบคมกนเองระหวางผเสยภาษดวยกน แทนทจะถกควบคมหรอตรวจสอบโดยเจาหนาทของรฐแตฝายเดยว

(3) เอออ านวยตอการลงทน ระบบภาษมลคาเพมยอมใหม การเครดตภาษส าหรบสนคาประเภททน (เครองจกร) ทซอมาใชในกจการ โดยถอเสมอนวาสนคาประเภททนเปนสนคาทวๆ ไปทซอมาเพอหารายได การใหเครดตภาษดงกลาวจะมผลใหผเสยภาษไดรบเงนคนทนทในงวดทมการซอสนคาประเภททนมาใช ซงเทากบสนคาทนไมเสยภาษ ธรกจทกขนาดตางกไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกนเปนประโยชนตอผประกอบการทกราย ท าใหมลกษณะสงเสรมการลงทน

(4) เอออ านวยตอการสงสนคาออก เนองจากระบบภาษมลคาเพม จดเกบภาษจากผสงออกในอตรา 0% ท าใหสนคาสงออกปลอดจากภาระภาษทางออม ท าใหสนคามโอกาสแขงขนกบสนคาตางประเทศไดมากขน

(5) โครงสรางไมยงยากซบซอน เนองจากภาษมลคาเพมมอตรา จดเกบอตราเดยวกบสนคาและบรการทกชนด การค านวณกงาย เพยงน าภาษขาย (Output Tax) ลบดวยภาษซอ (Input Tax) การเขยนกฎหมายกไมสลบซบซอน

(6) อ านวยรายไดใหรฐมากขน กลาวคอ ภาษมลคาเพมเปนภาษท มฐานกวางและมกลไกปองกนการหลบหนภาษอยในตวเอง การจดเกบภาษจงจดเกบไดเตมเมดเตมหนวย

4.1.3 รปแบบการจดเกบภาษมลคาเพมในปจจบน 4.1.3.1 ผมหนาทเสยภาษมลคาเพม

ผ มหน าท เส ยภาษม ลค า เ พมอาจแบ ง ได เปน 3 ประเภทใหญๆ คอ 1) ผประกอบการ 2) ผน าเขา และ 3) ผทกฎหมายก าหนดใหมหนาทเสยภาษมลคาเพมเปนกรณพเศษ ดงน

35

1) ผประกอบการ องคประกอบของผประกอบการมดงน คอ (1) เปนบคคลธรรมดา คณะบคคลทมใชนตบคคล หรอนตบคคล และ (2) ขายสนคาหรอใหบรการในทางธรกจหรอวชาชพ และ (3) ประกอบกจการในราชอาณาจกร (ไมวาจะไดจดทะเบยนภาษมลคาเพมแลวหรอไม)

2) ผน าเขา หมายถง ผประกอบการหรอบคคลอนซงน าสนคาเขามาในราชอาณาจกร ไมวาเพอการใดๆ และใหหมายความรวมถงการน าสนคาทตองเสยอากรขาเขาหรอทไดรบยกเวนอากรขาเขาตามกฎหมายวาดวยศลกากรออกจากเขตปลอดอากรโดยมใชเพอสงออกดวย2

3) ผทกฎหมายก าหนดใหมหนาทเสยภาษมลคาเพมเปนกรณพเศษ ตามมาตรา 82/1 แหงประมวลรษฎากร บคคลตอไปนเปนผมหนาทเสยภาษมลคาเพมดวย ไดแก

(1) ในกรณทผประกอบการอยนอกราชอาณาจกรและไดขาย สนคา หรอใหบรการในราชอาณาจกรเปนปกตธระโดยมตวแทนอยในราชอาณาจกร ผมหนาทเสยภาษมลคาเพม ไดแก ตวแทนดงกลาว

(2) ในกรณการขายสนคาหรอการใหบรการทไดเสยภาษมลคาเพมในอตรารอยละ 0 ถาภายหลงไดมการโอนกรรมสทธในสนคา หรอโอนสทธในบรการนนไปใหกบบคคลทมใชองคการสหประชาชาต ทบวงการช านญพเศษของสหประชาชาต สถานเอกอครราชทต สถานทต สถานกงสลใหญ สถานกงสล ผมหนาทเสยภาษมลคาเพม ไดแก ผรบโอนสนคาหรอผรบโอนสทธในบรการดงกลาว

(3) ในกรณสนคาน าเขาทจ าแนกประเภทไวในภาควาดวยของทไดรบยกเวนอากรตามกฎหมายวาดวยพกดอตราศลกากร ซงไดรบยกเวนภาษมลคาเพม ถาภายหลงสนคานนตองเสยอากรตามกฎหมายวาดวยพกดอตราศลกากร ผมหนาทเสยภาษมลคาเพม ไดแก

ก. ผทมความรบผดชอบตามกฎหมายวาดวยพกดอตราศลกากร

ข. ผรบโอนสนคา ถามการโอนสนคาดงกลาว (4) ในกรณทมการควบกจการเขากน ผมหนาทเสยภาษมลคาเพม

ไดแก ผทควบเขากนและผประกอบการใหม (5) ในกรณโอนกจการ ผมหนาทเสยภาษมลคาเพม ไดแก ผโอน

และผรบโอน 4.1.3.2 กจการทไดรบการยกเวนภาษมลคาเพม

2 เขตปลอดอากร หมายความวาเขตปลอดอากรตามกฎหมายวาดวยศลกากร เขตอตสาหกรรมสงออกตาม

กฎหมายวาดวยการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย และเขตทมกฎหมายก าหนดใหยกเวนอากรขาเขา ทมา: http://www.customs.go.th/TaxPrivilege/TaxPrivilege9/TaxPrivilege9.jsp

36

การประกอบกจการประเภทตางๆ ทไดรบยกเวนภาษมลคาเพม (มาตรา 81 แหงประมวลรษฎากร) สามารถแยกเปนประเภทได ดงน

1) การขายสนคา (ทมใชการสงออก) ดงตอไปน (1) การขายพชผลทางการเกษตร ไมวาจะเปน ล าตน กง ใบ

เปลอก หนอ ราก เหงา ดอก หว ฝก เมลด หรอสวนอนๆ ของพช และวตถพลอยไดจากพช ทงน ทอยในสภาพสด หรอรกษาสภาพไวเพอมใหเสยเปนการชวคราวในระหวางขนสงดวยการแชเยน แชเยนจนแขง หรอดวยการจดท าหรอปรงแตงโดยวธการอน หรอรกษาสภาพไวเพอมใหเสยเพอการขายปลกหรอขายสงดวยวธการแชเยน แชเยนจนแขง ท าใหแหง บด ท าใหเปนชน หรอดวยวธอนๆ ขาวสาร หรอผลตภณฑอาหารทบรรจกระปอง ภาชนะ หรอหบหอทท าเปนอตสาหกรรม ตามลกษณะ และเงอนไขทอธบดก าหนด

(2) การขายสตว ไมวาจะมชวตหรอไมมชวตและในกรณสตวไมมชวต ไมวาจะเปนเนอสวนตางๆ ของสตว ไข น านมและวตถพลอยไดจากสตว ทงน ทอยในสภาพสด หรอรกษาสภาพไวเพอมใหเสยเปนการชวคราวในระหวางขนสงดวยการแชเยน แชเยนจนแขง หรอดวยการจดท าหรอปรงแตงโดยวธการอน หรอรกษาสภาพไวเพอมใหเสยเพอการขายปลก หรอขายสงดวยวธการแชเยน แชเยนจนแขง ท าใหแหง บด ท าใหเปนชน หรอดวยวธอนๆ แตไมรวมถงผลตภณฑอาหารทบรรจกระปอง ภาชนะ หรอหบหอทท าเปนอตสาหกรรม ตามลกษณะ และเงอนไขทอธบดก าหนด

(3) การขายปย (4) การขายปลาปน อาหารสตว

(5) การขายยาหรอเคมภณฑท ใชส าหรบพชหรอสตว เ พอบ ารงรกษาปองกน ท าลาย หรอก าจดศตรหรอโรคของพชและสตว

(6) การขายหนงสอพมพ นตยสาร หรอต าราเรยน (7) การขายสนคาของกระทรวง ทบวง กรม ซงสงรายรบทงสน

ใหแกรฐโดยไมหกรายจาย (8) การขายสนคาเพอประโยชนแกการศาสนา หรอการสาธารณกศล

ภายในประเทศ ซงไมน าผลก าไรไปจายในทางอน (9) การขายบหรเฉพาะทผลตโดยองคกรของรฐบาล และผขายท

มใชผประกอบการอตสาหกรรมยาสบทผลตสนคาดงกลาว (10) การขายสลากกนแบงของรฐบาล สลากออมสนของรฐบาล

และสลากบ ารงสภากาชาดไทย

37

(11) การขายแสตมปไปรษณย แสตมปอากร หรอแสตมปอนของรฐบาลเฉพาะทยงไมไดใชในราคาเกนมลคาทตราไว

(12) การบรจาคสนคาใหแก ก. สถานพยาบาลและสถานศกษาของทางราชการ ข. องคการหรอสถานสาธารณกศล หรอแกสถานพยาบาล

และสถานศกษาอนนอกจากใน (ก) ตามทรฐมนตรประกาศก าหนดในราชกจจานเบกษา 2) การใหบรการ ดงตอไปน (1) การใหบรการการศกษาของสถานศกษาของทางราชการ

สถานศกษาตามกฎหมายวาดวยสถาบนอดมศกษาเอกชน หรอโรงเรยนเอกชนตามกฎหมายวาดวยโรงเรยนเอกชน

(2) การใหบรการทเปนงานทางศลปะและวฒนธรรมในสาขาและลกษณะการประกอบกจการทอธบดก าหนดโดยอนมตรฐมนตร

(3) การใหบรการการประกอบโรคศลปะ การสอบบญช การวาความ หรอการประกอบวชาชพอสระอน ตามทอธบดก าหนดโดยอนมตรฐมนตร ทงน เฉพาะวชาชพอสระทมกฎหมายควบคมการประกอบวชาชพอสระนน

(4) การใหบรการรกษาพยาบาลของสถานพยาบาลตามกฎหมายวาดวยสถานพยาบาล

(5) การใหบรการวจย หรอใหบรการทางวชาการ ทงน ในสาขาและลกษณะการประกอบกจการทอธบดก าหนดโดยอนมตรฐมนตร

(6) การใหบรการหองสมด พพธภณฑ สวนสตว (7) การใหบรการตามสญญาจางแรงงาน (8) การใหบรการจดแขงขนกฬาสมครเลน (9) การใหบรการของนกแสดงสาธารณะ ทงน เฉพาะบรการใน

สาขา และลกษณะการประกอบกจการตามทอธบดก าหนดโดยอนมตรฐมนตร (10) การใหบรการขนสงในราชอาณาจกร (11) การใหบรการขนสงระหวางประเทศ ซงมใชเปนการขนสง

โดยอากาศยานหรอเรอเดนทะเล (12) การใหบรการเชาอสงหารมทรพย (13) การใหบรการของราชการสวนทองถน ทงนไมรวมถงบรการ

ทเปนการพาณชยของราชการสวนทองถน หรอเปนการหารายไดหรอผลประโยชนไมวาจะเปนกจการสาธารณปโภคหรอไมกตาม

38

(14) การใหบรการของกระทรวง ทบวง กรม ซงสงรายรบทงสนใหแกรฐโดยไมหกรายจาย

(15) การใหบรการเพอประโยชนแกการศาสนา หรการสาธารณกศลภายในประเทศ ซงไมน าผลก าไรไปจายในทางอน

(16) การใหบรการสขาว (17) การขนสงระหวางประเทศโดยผประกอบการทเปนนตบคคล

ทตงขนตามกฎหมายตางประเทศ ซงตามกฎหมายของประเทศนนยกเวนภาษทางออมใหแกผประกอบการทเปนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายไทยตามหลกถอยทถอยปฏบต

(18) การใหบรการสอสารทางวทยเกยวกบการบนระหวางประเทศ ทงนเฉพาะสวนทบรษทหรอหางหนสวนนตบคคลซงไดรบมอบหมายจากรฐบาลใหจดบรการดงกลาว

(19) การใหบรการศกษาของสถานศกษาทรฐมนตรก าหนด 4.1.3.3 การน าเขาสนคา ดงตอไปน

1) สนคาตาม 4.1.3.2 2) สนคาจากตางประเทศทน าเขาไปในเขตปลอดอากร ทงนเฉพาะ

สนคาทไดรบยกเวนอากรขาเขาตามกฎหมายวาดวยการนน 3) สนคาทจ าแนกประเภทไวในภาควาดวยของทไดรบยกเวนอากรตาม

กฎหมายวาดวยพกดอตราศลกากร 4) สนคาซงน าเขาและอยในอารกขาของศลกากร แลวไดสงกลบ

ออกไปตางประเทศ โดยไดคนอากรขาเขาตามกฎหมายวาดวยศลกากร 4.1.3.4 ผประกอบการซงประกอบกจการขายสนคาหรอใหบรการทอยในบงคบ

ตองเสยภาษมลคาเพมและกจการดงกลาวมมลคาของฐานภาษไมเกนมลคาของฐานภาษของกจการขนาดยอม ตามทก าหนดโดยพระราชกฤษฎกาใหไดรบยกเวนไมตองเสยภาษมลคาเพม ปจจบนก าหนดใหการขายสนคาหรอใหบรการของผประกอบการทมรายรบไมเกน 1,800,000 บาทตอปไดรบการยกเวนภาษ

3) ผประกอบการทไดรบยกเวนไมตองจดทะเบยนภาษมลคาเพม ผประกอบการดงตอไปนไดรบการยกเวนไมตองจดทะเบยน

ภาษมลคาเพม (1) ผประกอบการทอยนอกราชอาณาจกร และเขามาประกอบ

กจการขายสนคาหรอใหบรการในราชอาณาจกรเปนครงคราว

39

(2) ผประกอบการทใหบรการจากตางประเทศ และไดมการใชบรการนนในราชอาณาจกร

(3) ผ ไดรบการยกเวนภาษมลคาเ พมจะเปนผอยนอกระบบ การจดเกบภาษมลคาเ พม เมอขายสนคาหรอใหบรการไปจงไมตองย นแบบแสดงรายการภาษมลคาเพม แตในการซอสนคาหรอวตถดบ รวมทงสนคาทนมาใชในการประกอบการ จะตองช าระภาษมลคาเพมใหกบผประกอบการจดทะเบยนโดยไมมสทธไดรบคนภาษมลคาเพมแตอยางใด เทากบวาผ ไดรบยกเวนภาษมลคาเ พมยงคงตองรบภาระภาษมลคาเพมในสวนน ไว เอง อยางไรกด ภาษมลคาเพมทจายไปแลว ผประกอบการสามารถน ามาถอเปนรายจายในการค านวณก าไรสทธ เพอเสยภาษเงนไดเชนเดยวกบรายจายในการประกอบกจการตามปกต

4) ผประกอบการทไดรบยกเวนภาษมลคาเพมแตสามารถขอจด ทะเบยนภาษมลคาเพมได

ผประกอบการทประกอบกจการทไดรบการยกเวนภาษมลคาเพมบางประเภท สามารถขอจดทะเบยนภาษมลคาเพมได คอ

(1) ผประกอบกจการขายพชผลทางการเกษตร สตวไมวามชวตหรอไมมชวต ปย ปลาปน อาหารสตว ยาหรอเคมภณฑทใชส าหรบพชหรอสตว หนงสอพมพ นตยสาร หรอต าราเรยน

(2) ผประกอบกจการขายสนคาหรอใหบรการซงไมไดรบยกเวนภาษและมรายรบไมเกน 1,800,000 บาทตอป

(3) การใหบรการขนสงในราชอาณาจกรโดยอากาศยาน (4) การสงออกของผประกอบการในเขตอตสาหกรรมสงออกตาม

กฎหมายวาดวย นคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 5) ความรบผดในการเสยภาษ โดยเหตทภาษมลคาเพมมหลกการจดเกบจากการขายสนคาหรอ

การใหบรการ ตลอดจนการน าเขาสนคาจากตางประเทศ ฉะนน การทจะถอวาผประกอบการหรอผน าเขา ไดขายสนคาหรอใหบรการเมอใดหรอไดมการน าเขาเกดขนเมอใด จงเปนปญหาส าคญและเปนสงจ าเปนทกฎหมายจะตองก าหนดใหชดแจงแนนอนเพอใหมการเสยภาษขาย ออกใบก ากบภาษหรอใหมการปฏบตหนาทใดๆ ทเกยวกบภาษมลคาเพมตอไป

กฎหมาย (มาตรา 78 แหงประมวลรษฎากร) ไดก าหนดให ความรบผดชอบในการเสยภาษมลคาเพมกรณตางๆ เกดขนเมอมการกระท าอยางหนงอยางใดดงตอไปน

(1) กรณขายสนคา

40

ความรบผดชอบในการเสยภาษทงหมดของผขายจะเกดขนเมอม การสงมอบสนคาใหแกผซอ เวนแตกรณทผขายไดโอนกรรมสทธสนคา หรอไดรบช าระราคาสนคา หรอไดออกใบก ากบภาษกอนมการสงมอบสนคา ความรบผดชอบในการเสยภาษของผขายกจะเกดขนตามสวนของการกระท าเกดขนแลวแตกรณ

(2) กรณขายสนคาตามสญญาใหเชาซอหรอสญญาซอขายผอนช าระทกรรมสทธในสนคายงไมโอนไปยงผซอเมอไดสงมอบ

ความรบผดของผขายจะเกดขนเมอถงก าหนดช าระราคาตามงวดทถงก าหนดช าระราคาในตาละงวด เวนแตกรณทผขายไดรบช าระราคาสนคาหรอไดออกใบก ากบภาษกอนทจะถงก าหนดช าระในแตละงวดความรบผดในการเสยภาษของผขายดงกลาวจะเกดขนตามสวนของการกระท าทเกดขนแลวแตกรณ

(3) กรณขายสนคาโดยมการตงตวแทนเพอขายและไดสงมอบสนคาใหตวแทนแลวตามหลกเกณฑทอธบดก าหนดโดยอนมตรฐมนตร

ความรบผดในการเสยภาษทงหมดของผขายจะเกดขนเมอ ตวแทนไดสงมอบสนคาใหแกผซอ เวนแตกรณทตวแทนไดโอนกรรมสทธในสนคาใหแกผซอกอน หรอไดรบช าระราคาสนคาหรอไดออกใบก ากบภาษ หรอไดมการน าสนคาไปใช ซงเปนการกระท าทเกดขนกอนทตวแทนจะสงมอบสนคาใหแกผซอ ความรบผดชอบในการเสยภาษของผขายกจะเกดขนตามสวนของการกระท านนๆ แลวแตกรณ

(4) กรณการขายสนคาโดยการสงออก โดยทวไป ความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมจะเกดขน

พรอมกนกบการช าระอากรขาออก หรอวนทไดมการวางค าประกนอากรขาออกแลวแตกรณ และหากเปนกรณไมตองเสยหรอยกเวนอากรขาออก ความรบผดจะเกดขนในวนทมการออกใบขนสนคาขาออกตามกฎหมายวาดวยศลกากร

(5) กรณการใหบรการ ความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมของผใหบรการเกดขนเมอ

ไดรบช าระราคาคาบรการ เวนแตกรณทผใหบรการไดออกใบก ากบภาษใหแกลกคา หรอไดใชบรการนนเอง กอนมการช าระคาบรการ ความรบผดในการเสยภาษมลคาเพม จะ เกดขนตามสวนของ การกระท านนๆ แลวแตกรณ

(6) กรณการใหบรการตามสญญาทก าหนดคาตอบแทนตามสวนของบรการทท า

41

ความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมของผใหบรการเกดขน เมอไดรบช าระราคาคาบรการตามสวนของบรการทสนสดลง เวนแตจะมการกระท าอยางอนเกดขนกอน การช าระราคาคาบรการ

(7) กรณน าเขาสนคา โดยทวไป ความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมของผน าเขาจะ

เกดขนพรอมกนกบการช าระอากรขาเขาหรอเมอมการวางค าประกนอากรขาเขา แลวแตกรณ และหากเปนกรณไมตองเสยหรอยกเวนอากรขาเขาความรบผดจะเกดขนในวนทมการออกใบขนสนคาตามกฎหมายวาดวยศลกากร

(8) กรณพเศษ นอกจากกรณทก าหนดขางตน การขายสนคาหรอใหบรการ

บางกรณ กฎกระทรวงฯ ฉบบท 189 (พ.ศ. 2534) ไดก าหนดความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมไวเปนพเศษดงน

ก. การขายกระแสไฟฟา น าประปา หรอสนคาทมลกษณะ ท านองเดยวกน ใหความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมเกดขนเมอไดรบช าระราคาสนคา หรอไดม การออกใบก ากบภาษกอนไดรบช าระราคาสนคา แลวแตกรณ ทงน โดยใหความรบผดเกดขนตามสวนของการกระท านนๆ

ข. การขายสนคาทไมมรปราง เชน สทธในสทธบตร ก๏ดวลล เครองหมายการคา ลขสทธ สมปทาน คาสทธ หรอสนคาทมลกษณะท านองเดยวกน ใหความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมเกดขนเมอไดรบช าระราคาสนคา เวนแตกรณทไดมการกระท าดงตอไปนเกดขนกอนไดรบช าระราคาสนคากใหความรบผดเกดขนเมอไดมการกระท านนๆ ดวย

ก) โอนกรรมสทธสนคา หรอ ข) ไดออกใบก ากบภาษ ทงน โดยใหความรบผดเกดขนตามสวนของการกระท า

นนๆ แลวแตกรณ ค. การขายสนคาหรอการใหบรการดวยเครองอตโนมตโดย

ช าระราคาดวยวธการหยอดเงนเหรยญ บตร หรอดวยวธการในลกษณะท านองเดยวกน ใหความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมทงหมดเกดขนเมอไดน าเงน เหรยญ บตร หรอสงอนในลกษณะท านองเดยวกนออกจากเครองอตโนมต

ง. การขายสนคาโดยการช าระราคาดวยการใชบตรเครดตหรอในลกษณะท านองเดยวกน ใหความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมเกดขนเมอสงมอบสนคา เวนแต

42

กรณทไดมการกระท าดงตอไปนเกดขนกอนสงมอบสนคา กใหความรบผดเกดขนเมอไดมการกระท านนๆ ดวย

ก) โอนกรรมสทธสนคา ข) เมอมการออกหลกฐานการใชบตรเครดต ค) ไดออกใบก ากบภาษ ทงน โดยใหความรบผดเกดขนตามสวนของการกระท า

นนๆ แลวแตกรณ จ. การใหบรการโดยการช าระราคาดวยการใชบตรเครดตหรอ

ในลกษณะท านองเดยวกนใหความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมเกดขนเมอมการออกหลกฐาน การใชบตรเครดต เวนแตกรณทไดมการออกใบก ากบภาษกอนการออกหลกฐานการใชบตรเครดตกใหความรบผดเกดขนเมอไดมการออกใบก ากบภาษนน

ฉ. การขายสนคาตามสญญาจะขายสนคาตามหลกเกณฑท กฎหมายก าหนดใหความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมเกดขนเมอสงมอบสนคา เวนแตกรณทไดมการกระท าดงตอไปนเกดขนกอนสงมอบสนคา กใหความรบผดเกดขนเมอไดมการกระท านนๆ ดวย

ก) โอนกรรมสทธสนคา ข) ไดรบช าระราคาสนคา หรอ ค) ไดออกใบก ากบภาษ ทงน โดยใหความรบผดเกดขนตามสวนของการกระท านน ๆ

แลวแตกรณ ช. ในกรณทผประกอบการน าสนคาไปใชโดยตนเองหรอ

บคคลอนโดยมใชเพอการประกอบกจการโดยตรงตามหลกเกณฑทกฎหมายก าหนด ใหความรบผด ในการเสยภาษมลคาเพมเกดขนเมอน าไปใชหรอสงมอบสนคาใหบคคลอนเพอใช

ซ. ในกรณสนคาขาดจากรายงานสนคาและวตถดบ ให ความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมเกดขนเมอมการตรวจสอบ

ฌ. ในกรณผประกอบการมสนคาคงเหลอและหรอทรพยสนทผประกอบการมไวในการประกอบกจการ ณ วนเลกประกอบกจการ ใหความรบผดในการเสยภาษมลคาเพมเกดขนเมอเลกประกอบกจการหรอแจงเล กประกอบกจการ เวนแตในกรณทผประกอบการจดทะเบยนไดรบอนญาตใหออกใบก ากบภาษ ใบเพมหน หรอใบลดหนตอไปเปน การชวคราวจนกวาจะหยดประกอบกจการใหความรบผดเปนไปตาม (8) ก-ง

6) ฐานภาษ การค านวณภาษมลคาเพมทตองเสยนนโดยทวไปท าไดโดยการน า

43

ภาษขายตงแลวลบดวยภาษซอ ภาษขายค านวณไดจากการน าราคาสนคาหรอราคาคาบรการทเรยกเกบหรอเรยกวาฐานภาษคณดวยอตราภาษ กฎหมายไดก าหนดฐานภาษในกรณตางๆ ไว ดงน

(1) ฐานภาษส าหรบการขายสนคาหรอการใหบรการ ไดแก มลคา สงทไดรบ หรอพงไดรบจากการขายสนคาหรอใหบรการ ไมวาจะเปนเงน ทรพยสน คาตอบแทน คาบรการ หรอประโยชนใด ๆ ทคดไดเปนเงน รวมภาษสรรพสามต (ถาม) แตไมรวมถง

1) สวนลดหรอคาลดหยอนทลดใหในขณะขายสนคาหรอ ใหบรการหรอทเรยกวาสวนลดการคา (Trade Discount) โดยไดแสดงไวชดแจงในใบก ากบภาษ เวนแตเปนใบก ากบภาษอยางยอจะไมแสดงอยางชดแจงกได

สวนลดเงนสด (Cash Discount) ซงใหกนภายหลงขายสนคาหรอใหบรการแลว จะหกออกจากฐานภาษไมได

กรณผประกอบการจดทะเบยนขายสนคาหรอใหบรการ ซงมการใหสวนลดหรอคาลดหยอน ผประกอบการจดทะเบยนตองจดท าใบก ากบภาษ ดงน

ก. กรณใหสวนลดหรอคาลดหยอนในขณะขายสนคาหรอใหบรการ ผประกอบการจดทะเบยนตองจดท าใบก ากบภาษโดยระบสวนลดหรอคาลดหยอนไวใหเหนชดแจงในใบก ากบภาษและค านวณภาษมลคาเพมจากมลคาของสนคาหรอของบรการหลงจากหกสวนลดหรอคาลดหยอนแลว

ข. กรณใหสวนลดหรอคาลดหยอนภายหลงจากทขายสนคาไปแลวซงเปนสวนลดเงนสดหรอสวนลดตามเปา ผประกอบการจดทะเบยนตองจดท าใบก ากบภาษ โดยค านวณภาษมลคาเพมจากมลคาสนคาทงหมดไมหกสวนลดหรอคาลดหยอน

2) คาชดเชย หรอเงนอดหนนตามทกฎหมายก าหนด 3) ภาษขาย ผประกอบการจดทะเบยนไมตองน าภาษขายมารวม

เปนฐานภาษ (ตามหลกการของอตราภาษแบบแยกนอกหรอ exclusive tax rate) 4) คาตอบแทนอนตามทก าหนดในประกาศอธบดกรมสรรพากร (ฉบบท 40) ไดแก

(ก) มลคาของสนคาทแถมพรอมกบขายสนคาหรอการใหบรการ แตมลคาของแถมตองไมเกนมลคาของสนคาทขายหรอมลคาของการใหบรการ

(ข) มลคาของสนคาทแจกหรอให เปนรางวลกบผซอหรอผรบบรการทซอสนคาในแตละวน แตมลคาของสนคาทแจกหรอใหเปนรางวลตองไมเกนมลคาของสนคาทขายหรอมลคาของการใหบรการ

44

(ค) มลคาของการใหบรการเนองจากการเปนนายหนาตวแทนใหแกผประกอบการในตางประเทศ ทงน เฉพาะในกรณทผประกอบการในตางประเทศดงกลาวขายสนคา หรอใหบรการกบผซอสนคาหรอผรบบรการในตางประเทศดวยกน

(ง) มลคาของสนคาทผประกอบการในเขตปลอดอากรตามมาตรา 77/1 (21) แหงประมวลรษฎากร ไดขายสนคาใหแกผซอสนคา ในราชอาณาจกรและผซอเปนผน าเขาตามมาตรา 77/1 (11) แหงประมวลรษฎากร ไดยนกระท าพธการน าเขาตามกฎหมายวาดวยศลกากร เมอน าสนคานนออกจากเขตปลอดอากรแลว

ผซอสนคาตามวรรคหนง ตองมใชผประกอบการในเขตปลอดอากรตามมาตรา 77/1 (21) แหงประมวลรษฎากร หรอคลงสนคาทณฑบนตามกฎหมายวาดวยศลกากร

(จ) มลคาของสนคาทผประกอบการในเขตปลอดอากรตามมาตรา 77/1 (21) แหงประมวลรษฎากร ไดขายใหแกผประกอบการจดทะเบยน และผประกอบการในเขตปลอดอากรดงกลาวซงเปนผน าเขา ตามมาตรา 77/1 (11) แหงประมวลรษฎากร ไดยนกระท าพธการน าเขาตามกฎหมายวาดวยศลกากรเพอน าสนคานนออกจากเขตปลอดอากรแลว

(ฉ) มลคาของสนคาทแจกหรอใหเปนของขวญ เนองในพธหรอตามโอกาสแหงขนบธรรมเนยมประเพณ เชน เทศกาลปใหม เทศกาลสงกรานต การเปดแนะน าสนคาใหม ทงน เฉพาะสนคาทเปนปฏทน สมดบนทกประจ าวน (Diary) หรอสนคาทมลกษณะท านองเดยวกน ของขวญหรอของช ารวยทมชอประกอบการ ชอการคาหรอเครองหมายการคาของผประกอบการปรากฏอย โดยของขวญหรอของช ารวยดงกลาวตองเปนสงของทพงใหแกกนตามประเพณทางธรกจทวไป และตองมราคาหรอมลคาไมเกนสมควร

(ช) มลคาของสนคาตวอยางทแจก เนองจากการจดกจกรรมสงเสรมการขาย

(ฌ) มลคาของอาหารและเครองดมทนายจางจดหาใหกบพนกงานหรอลกจางในระหวางเวลาปฏบตงาน ตามระเบยบเกยวกบสวสดการของพนกงานหรอลกจาง โดยมลคาของอาหารและเครองดมดงกลาวตองมราคาไมเกนสมควร

(ญ) มลคาของสนคาทผประกอบการจดทะเบยนไดขายใหแก ผซอ โดยสนคาดงกลาวผประกอบการจดทะเบยนทขายไดน าเขาจากตางประเทศและไดโอนสนคาใหผซอใบขนสนคาขาเขาตอเจาพนกงานศลกากร ณ ดานศลกากร เพอช าระภาษมลคาเพมตอ เจาพนกงานศลกากร ตามมาตรา 83-8 วรรคหนง แหงประมวลรษฎากรแลว ทงน ผประกอบการ จดทะเบยนทขายสนคาจะตองมส าเนาในเสรจรบเงนของกรมศลกากรทอกใหผซอพรอมทจะให เจาพนกงานประเมนตรวจสอบได

45

(ฎ) มลคาของเครองแบบทผประกอบการจดทะเบยนซงเปนนายจางไดมอบใหแกลกจางในจ านวนคนละไมเกนสองชดตอป และเสอนอกในจ านวนคนละไมเกนหนงตวตอป

“เครองแบบ” ตามวรรคหนง หมายความวา เครองแตงกายรวมทงสงประกอบเรองแตงกายทก าหนดใหแตงเพอใชใจการปฏบตงาน แตไมรวมถงรองเทาทอาจใชงานไดทวไป ชดชนใน หรอสงประกอบเครองแตงกายทท าดวยโลหะหรออญมณ เชน เงน ทองค า ทบทม หยก

“เสอนอก” ตามวรรคหนง หมายความรวมถงชดไทยพระราชทาน และเสอทนยมใชในการแตงกายไปงานส าคญตาง ๆ

(ฏ) มลคาของคาตอบแทนทพงไดรบจากการมอบสนคาใหผซอสนคาทดลอง ใชงานกอนซอ โดยสนคาดงกลาวไมใชของใชสนเปลองและตองเปนสนคาทมไวส าหรบใหทดลองใชเปนการชวคราวเพอทดลองคณภาพหรอประสทธภาพของสนคาเทานน และผซอสนคาจะตองสงมอบสนคาดงกลาวคนใหแกผประกอบการจดทะเบยนผขายสนคาเมอทดลองใชเสรจ

(ฐ) มลคาของสนคาหรอบรการทผประกอบการจดทะเบยนไดขายหรอใหบรการแกผซอหรอผรบบรการ ซงเปน

- ผท าสญญาแบงปนผลผลตกบองคกรรวมไทย-มาเลเซยตามกฎหมาย วาดวยองคกรรวมไทย-มาเลเซย

- ผขายสนคาหรอใหบรการซงไดท าสญญาเปนหนงสอโดยตรงกบผท าสญญาแบงปนผลผลตกบองคกรรวมไทย-มาเลเซยตามกฎหมายวาดวยองคกรรวมไทย-มาเลเซย

- ผประกอบการจดทะเบยนตามวรรคหนง ตองท าสญญากบผซอหรอผรบบรการเปนหนงสอและตองจดท ารายงานตามหลกเกณฑทอธบดก าหนด

(ฑ) มลคาของสลากวนโต๏ดและเปร๏สโต๏ดทผ ประกอบการสนามแขงมาขายใหแกผเลนพนนแขงมา เปนจ านวนเทากบจ านวนเงนรางวลทจะตองจายคนใหแก ผเลนพนนแขงมาดงกลาว

(ฒ) มลคาของทองรปพรรณทขายเปนจ านวนเทากบราคาทองรปพรรณทสมาคมคาทองค าประกาศรบซอคนในวนทขายทองรปพรรณ ทงน เฉพา ะผประกอบการจดทะเบยนทประกอบกจการขายทองรปพรรณ ซงมใบอนญาตคาของเกาตามกฎหมายวาดวยการคาของเกา

46

ทองรปพรรณตามวรรคหนง หมายความวา ทองค าทท าส าเรจเปนเครองประดบกาย เครองแตงกาย ของช ารวย หรอสงของตางๆ ทมไวเพอโชว ทงน ตองไมมอญมณประกอบอยดวย

ทองรปพรรณตามวรรคสอง หมายความรวมถงนากทสามารถค านวณราคารบซอคนไดตามสวนของราคาทองรปพรรณทสมาคมคาทองค าประกาศรบซอคน

(ณ) มลคาของน ามนดเซลทผประกอบการจดทะเบยนไดผลตและขายตงแตวนท 28 กนยายน พ.ศ. 2544 ใหแกผคาน ามนทจะน าน ามนดเซลดงกลาวไปขายใหแกสถานบรการจ าหนายน ามนกลางทะเลในเขตตอเนองของราชอาณาจกร ซงจะน าน ามนเซลนนไปขายใหแกเรอจดทะเบยนส าหรบการประมง ตามกฎหมายวาดวยเรอไทย

น ามนดเซลตามวรรคหนง ตองมคณสมบตตามขอก าหนดคณภาพของน ามนดเซลส าหรบการสงไปขายในเขตตอเนองของราชอาณาจกรไทย ตามทกรมพฒนาธรกจการคาประกาศก าหนด และเปนไปตามเงอนไขทกรมสรรพสามตประกาศก าหนด

ผคาน ามนตามวรรคหนง หมายความวา ผกระท าการคาน ามนเชอเพลง แตไมรวมถงผกลนหรอผผลตน ามนเชอเพลงตามกฎหมายวาดวยการคาน ามนเชอเพลง หรอผไดรบสมปทานตามกฎหมายวาดวยปโตรเลยม

สถานบรการจ าหนายน ามนกลางทะเลในเขตตอเนองของราชอาณาจกรไทย ตามวรรคหนง หมายความวา เรอบรรทกน ามนทกรมศลกากรอนญาตใหขนถายน ามนดเซลในเขตตอเนองของราชอาณาจกรไทย เพอขายน ามนดเซลใหแกเรอจดทะเบยนส าหรบ การประมงตามกฎหมายวาดวยเรอไทย

เขตตอเนองของราชอาณาจกรไทยตามวรรคหนง วรรคสอง และวรรคส หมายความวา เขตตอเนองของราชอาณาจกรไทยตามพระบรมราชโองการประกาศเขตตอเนองของราชอาณาจกรไทย ลงวนท 14 สงหาคม พ.ศ. 2538

(ด) มลคาของการใหบรการรบประกนสนคาวนาศภยตามกฎหมายวาดวยการประกนวนาศภยของผประกอบการจดทะเบยน เฉพาะการใหบรการบรรษทประกนภยในเอเชยทกระท าตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2542 เปนตนไป

(ต) มลคาของการใหบรการขนสงก๏าซทางทอทผประกอบการ จดทะเบยนใหบรการแกผรบบรการซงเปนบรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายตางประเทศ และมไดประกอบกจการในประเทศไทย ซงไดท าสญญาซอขายก๏าซธรรมชาตทผลตในพนทพฒนารวมกบองคกรรวมไทย-มาเลเซยและผท าสญญาแบงปนผลผลตกบองคการรวมไทย -มาเลเซย ทงนเฉพาะการใหบรการขนสงก๏าซซงผลตจากเขตพนท พฒนารวมไทย-มาเลเซย เทานน

47

พนทพฒนารวมไทย-มาเลเซย และองคกรรวมไทย-มาเลเซย หมายความวา พนทพฒนารวมไทย-มาเลเซย และองคการรวมไทย-มาเลเซย ตามกฎหมายวาดวย องคกรรวมไทย-มาเลเซย 2) ฐานภาษส าหรบการสงออกสนคา ไดแก มลคาสนคาสงออกโดยใหราคา F.O.B. ของสนคาบวกดวยภาษสรรพสามตและภาษหรอคาธรรมเนยมอนตามทจะก าหนด แตทงนไมรวมอากรขาออก

3) ฐานภาษส าหรบการใหบรการขนสงระหวางประเทศ (1) กรณรบขนคนโดยสาร ไดแก มลคาของคาโดยสาร

คาธรรมเนยม หรอประโยชนอนใดทเรยกเกบในประเทศกอนหกรายจายใด ๆ เนองในการรบขนคนโดยสารนน

(2) กรณรบขนสนคา ไดแก มลคาของคาระวาง คาธรรมเนยม และประโยชนอนใดทเรยกเกบไมวาในหรอนอกประเทศ กอนหกรายจายใดๆ เนองในการรบขนสนคานนออกนอกประเทศ

4) ฐานภาษส าหรบการน าเขา ไดแก มลคาของสนคาน าเขาโดย ใหใชราคา C.I.F. ของสนคาบวกดวยอากรขาเขา ภาษสรรพสามตตามทก าหนด คาธรรมเนยมพเศษตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทน และภาษและคาธรรมเนยมอนทกฎหมายจะก าหนด

- ราคา C.I.F. อาจถอตามราคาทเจาพนกงานศลกากรประกาศ หรอประเมนใหมในบางกรณ

- อากรขาเขาทไดรบยกเวนหรอลดหยอนตามกฎหมายตองน ามา รวมเปนฐานภาษดวย

- กรณสนคาน าเขาทไดรบยกเวนอากรตามกฎหมายวาดวยพกด อตราศลกากรกจะไดรบยกเวนภาษมลคาเพมดวย ถาภายหลงสนคานนตองเสยอากรอนท าใหตองเสยภาษมลคาเพมดวยใหถอมลคาตามสภาพหรอปรมาณของสนคาทเปนอยในวนทความรบผดเกดขน 5) ฐานภาษกรณขายยาสบ และผลตภณฑน ามนตามทกฎหมายก าหนด มหลกเกณฑพเศษในการค านวณฐานภาษส าหรบการขายสนคาเหลาน ฐานภาษไดแกมลคาสนคาทไดมาจากการหกจ านวนภาษมลคาเพมออกจากจ านวนเตมของราคาขายปลกของสนคา โดยใหค านวณจ านวนภาษมลคาเพมตามอตราภาษมลคาเพมทรวมอยในจ านวนเตมของราคาขายปลก (ผลตภณฑน ามนทมราคาลอยตวจะไมเขาหลกเกณฑขอน)

6) ฐานภาษกรณพเศษ (1).กรณผลตสนคาหรอใหบรการโดยไมมคาตอบแทน

หรอมคาตอบแทนต ากวาราคาตลาดโดยไมมเหตอนสมควร ใหถอราคาตลาดในวนทความรบผดเกดเปนฐานภาษ

48

(2) กรณผประกอบการน าสนคาไปใชหรอน าบรการไปใช เองหรอใหบคคลอนใชโดยมใชเพอการประกอบกจการโดยตรง เชน น าสบ ยาสฟนทซอมาเพอขายไปใชสวนตว ตองถอวาเปนการขายสนคาตามเสยภาษขาย ฐานภาษถอตามราคาตลาดในวนทความรบผดเกด (จ าก าหนดขนเปนพเศษ) ทงน เพราะผประกอบการกลายเปนผบรโภค จงตองรบภาระภาษโดยการจายเงนตนเองเปนภาษขายคลายการเรยกเกบภาษจากผบรโภคทวไป

(3) กรณสนคาของผประกอบการจดทะเบยนมจ านวน คงเหลอจรงขาดจากจ านวนในรายงานสนคาและวตถดบ ถอเปนการขายตองเสยภาษขายโดยถอตามราคาตลาดของสนคาในวนทความรบผดเกด คอวนทตรวจพบ

(4) กรณสนคาเสยภาษมลคาเพมในอตรารอยละ 0 ไปแลว ตอมาผซอไดโอนกรรมสทธไปท าใหผซอทอดหลงมหนาทเสยภาษมลคาเพม ฐานภาษใหถอตามราคาตลาดของสนคานนตามสภาพคอปรมาณทเปนอยในวนทความรบผดเกด

(5) กรณผประกอบการมสนคาคงเหลอและมทรพยสนท ใชประกอบการเหลอในวนเลกประกอบกจการถอเปนการขาย โดยถอราคาตลาดของสนคาและทรพยสนนนในวนเลกประกอบกจการเปนฐานภาษ

(6) ราคาตลาดถอตามราคาเฉลยทซอขายกนตามความเปน จรงทวไปตามทจะก าหนดหลกเกณฑทตรวจสอบราคาขน กรณไมอาจทราบราคาตลาดทแนนอนใหใชเกณฑค านวณทจะก าหนดขน

(7) กรณเรยกเกบเพมหรอลดมลคาสนคาหรอบรการเดมและกรณเกดหนสญ

7) อตราภาษ อตราภาษมลคาเพมเปนดงน

(1) อตราภาษปกตตามประมวลรษฎากรมอตราเดยวคอรอยละ 10 (ยงไมรวมภาษมลคาเพมของราชการบรหารสวนทองถน) แตมพระราชกฤษฎกาลดอตราภาษมลคาเพมเปนการชวคราวจากรอยละ 10 เหลอรอยละ 6.3 เมอรวมกบภาษทองถนอกรอยละ 0.7 จะเทากบรอยละ 7

(2) อตราภาษรอยละ 0 มผลเทากบไมตองเสยภาษขายจากการขายสนคาหรอการใหบรการ และยงไดรบคนภาษซอ อตราภาษมลคาเพมรอยละ 0 ใชส าหรบ การประกอบการดงตอไปน

ก.การสงออกสนคา ของผประกอบการจดทะเบยน

49

ข. การใหบรการทกระท าในราชอาณาจกรและไดม การใชบรการนนในตางประเทศ ตามประเภท หลกเกณฑ วธการและเงอนไขทอธบดก าหนด นอกจากน ยงรวมถงการใหบรการตอเรอเดนทะเล การใหบรการซอมแซมอากาศยานหรอเรอเดนทะเล และการใหบรการประกนวนาศภยตามกฎหมายวาดวยการประกนวนาศภยส าหรบทรพยสน ในตางประเทศ หรอส าหรบสนคาท ไดสงออกนอกราชอาณาจกรและการบรการทกระท า ในราชอาณาจกรเพอใชผลตสนคาในเขตปลอดอากร

การใหบรการขนสงระหวางประเทศโดยอากาศยานหรอเรอเดนทะเล ทกระท าโดยผประกอบการทเปนนตบคคล (เดมกอนมการแกไขกฎหมายพระราชบญญตฯ (ฉบบท 33) พ.ศ. 2541 เรมบงคบใช พ.ศ. 2542 นน ถาเปนผประกอบการทเปนนตบคคลทตงขนตามกฎหมายตางประเทศจะไดรบอตราศนยเฉพาะกรณทประเทศนนใหการปฏบตกบน ตบคคลไทยในท านองเดยวกน)

ค. การขายสนคาหรอการใหบรการแกสวนราชการหรอ รฐวสาหกจ ตามโครงการเงนกหรอเงนชวยเหลอจากตางประเทศ

ง. การขายสนคาหรอการใหบรการกบองคการ สหประชาชาต ทบวงการช านญพเศษของสหประชาชาต สถานเอกอครราชทต สถานกงสลใหญ สถานกงสล

จ. การขายสนคาหรอการใหบรการทกอใหเกดสนคาทมรปรางหรอการใหบรการทไมกอใหเกดสนคาทมรปราง แตท าใหสนคามประสทธภาพมากขน หรอมมลคาเพมขนระหวางคลงสนคาทณฑบนดวยกน หรอระหวางผประกอบการทประกอบกจการอยในเขตปลอดอากรไมวาจะอยในเขตเดยวกนหรอไม รวมทงการขายสนคาหรอการใหบรการระหวางคลงสนคาทณฑบนกบผประกอบการทประกอบกจการอยในเขตปลอดอากร

8 ) การค านวณภาษ เมอกจการไดมการจดทะเบยนในระบบภาษมลคาเพมเปนท

เรยบรอยแลว ผประกอบการในระบบภาษมลคาเพมมหนาทในการค านวณภาษมลคาเพมทกสนเดอนในแตละเดอนปฏทน แลวยนแบบช าระภาษ ใหกบกรมสรรพากรภายในวนท 15 ของเดอนถดไป

วธค านวณภาษจะแยกอธบายเปน 2 กรณ ดงน (1) กรณเปนผประกอบการจดทะเบยนทวไป การค านวณ

ภาษทตองช าระในแตละเดอนโดยทวไปจะเปนดงน ภาษทตองช าระ = ภาษขาย - ภาษซอ

ทงน หากผลการค านวณเปนลบอนเกดจากจ านวนภาษซอ มากกวาจ านวนภาษขายกมสทธไดรบคนภาษ อนง ภาษขายและภาษซอมนยามตามกฎหมายดงน

50

ภาษขาย หมายความวา ภาษมลคาเพมทผประกอบการจด ทะเบยนไดเรยกเกบหรอพงเรยกเกบจากผซอสนคา หรอผรบบรการเมอขายสนคา หรอรบช าระคาบรการ หากภาษขายเกดขนในเดอนใดกเปนภาษขายของเดอนนน ไมค านงวาสนคาทขายหรอบรการทใหนนจะซอมาหรอเปนผลมาจากการผลตในเดอนใดกตาม3

ภาษซอ หมายความวา ภาษมลคาเพมทผประกอบการไดจาย ใหกบผขายสนคา หรอผใหบรการทเปนผประกอบการจดทะเบยน เมอซอสนคาหรอช าระคาบรการเพอใชในการประกอบกจการของตน (ทงทเปนวตถดบ หรอ สนคาทนประเภทเครองจกร เครองมอและอปกรณ เปนตน) หากภาษซอเกดขนในเดอนใด กเปนภาษซอของเดอนนน ไมค านงวาสนคาทซอมานนจะขายหรอน าไปใชในการผลตในเดอนใดกตาม

(2) กรณเปนผประกอบการจดทะเบยนทเสยภาษมลคาเพมในอตรารอยละ 0

การค านวณภาษทตองช าระในแตละเดอน จะใชวธค านวณใน ท านองเดยวกบผประกอบการจดทะเบยนทเสยภาษมลคาเพมในอตรารอยละ 7 แตมความแตกตางกนในดานภาษขาย เนองจากผประกอบการทเปนผสงออกเสยภาษในอตราร อยละ 0 จากมลคาสงออก ภาษขายจงมคาเปนศนย เสมอ ในขณะทภาษซอจะเกดขนอยตลอดเวลา ดงนน ผลของ การค านวณจงเปนลบ (-) เนองจากภาษซอมากกวาภาษขายท าใหมการคนภาษใหแกผประกอบการจดทะเบยนทเปนผสงออกเทากบจ านวนภาษซอทเกดขนจรงในแตละเดอน

3 ขอสงเกตภาษขาย = ฐานภาษ x 7% แตเนองจากกฎหมายบญญตใหไมตองรวมภาษขายเปนฐานภาษดวย ดงนนกรณขายสนคาหรอใหบรการซงตงราคาขายหรอบรการโดยรวมภาษมลคาเพมจะตองค านวณภาษขาย จากสตร

ภาษขาย = ฐานภาษรวมภาษขาย x ( 7/107) เชน ขายสนคาหรอบรการราคา (รวมภาษขายแลว) 107 (สมมตราคาสนคาหรอบรการคอ 100 ภาษขายคอ

7 บาท) ผประกอบการจะตองเสยภาษ = 107 x (7/107) = 7 บาท ไมใช = 107 x (7/100) = 7.49 บาท 1. การค านวณภาษขายเพอแสดงในใบก ากบภาษ หากมเศษเปนจดทศนยมมากกวาสองต าแหนงให

ผประกอบการถอปฏบตดงน 1) ถาเศษของภาษมลคาเพมซงเปนจ านวนเงนตวทสามหลงจดทศนยม มคาไมถง 5 ใหปดเศษนนทง เชน

ราคาขายทรวมภาษมลคาเพมไวแลวคอ 100 บาท ภาษมลคาเพมทค านวณไดจะเทากบ 100 x (7/107) = 6.542056 บาท ดงนน จ านวนภาษมลคาเพมทผประกอบการตองแสดงในใบก ากบภาษคอ 6.54 บาท

2) ถาเศษของภาษมลคาเพมซงเปนจ านวนเงนตวทสามหลงจดทศนยม มคาตงแต 5 ขนไปใหปดเศษขน เชน ราคาขายทรวมภาษมลคาเพมไวแลวคอ 180 บาท ภาษมลคาเพมทค านวณไดจะเทากบ 180 x (7/107) = 11.7757 บาท ดงนน จ านวนภาษมลคาเพมทผประกอบการตองแสดงในใบก ากบก ากบภาษคอ 11.78 บาท

กรณภาษมลคาเพมตามใบก ากบภาษมจ านวนมากกวาหรอจ านวนนอยกวาภาษมลคาเพมทค านวณจากมลคาของสนคาหรอของบรการคณดวยอตราภาษมลคาเพมหารดวยหนงรอย อนเนองมาจากการค านวณภาษมลคาเพมมเศษเปนจดทศนยม ผประกอบการจดทะเบยนตองเสยภาษตามจ านวนภาษมลคาเพมทค านวณจากมลคาของสนคาหรอของบรการคณดวยอตราภาษมลคาเพมหารดวยหนงรอย

51

4.1.4 การประเมนระบบการจดเกบภาษมลคาเพม ระบบภาษมลคาเพมทบงคบใชในประเทศไทยมาตงแตป พ.ศ. 2535 จนถงปจจบนรวม

เปนระยะเวลา 18 ปแลว นบวาเปนระบบการจดเกบภาษจากฐานการบรโภคทมประสทธภาพ และชวยแกไขขอบกพรองของการจดเกบภาษการคาเดมได ซงสามารถพจารณาไดจาก

1) รายไดภาษมลคาเพม ภาพท 4.1 รายไดการจดเกบภาษมลคาเพมของประเทศไทย ปงบประมาณ

พ.ศ. 2535- พ.ศ. 2553

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

ทมา: ขอมลจากส านกงานเศรษฐกจการคลง

แผนภาพท 4.1 แสดงใหเหนวา ประเทศไทยมการจดเกบภาษมลคาเพมไดเพมขนอยางตอเนอง จะเหนไดจากตวเลขรายไดทจดเกบไดในปแรกทมการประกาศใชภาษมลคาเพมเทากบ 66,614 ลานบาท ขณะทรายไดทจดเกบไดในป พ.ศ. 2553 เทากบ 502,176 ลานบาท ซงปรบตวเพมขนถงรอยละ 654 ส าหรบตวเลขรายไดภาษมลคาเพมทจดเกบไดเพมขนในป พ.ศ. 2540-2541 เนองมาจากในชวงนนประเทศไทยประสบปญหาทางเศรษฐกจ รฐบาลไดออกมาตรการใหม การปรบอตราภาษจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10 ชวคราว สงผลใหรายไดภาษเพมขน

2) ดานประสทธภาพในการจดเกบภาษมลคาเพม การวดประสทธภาพการจดเกบภาษมลคาเพมตามหลกการท IMF เสนอแนะ

ใหใชคาทเรยกวาC-Efficiency Ratio (CER) ซงจะเหมาะสมกบหลกการจดเกบภาษมลคาเพมจากฐานการบรโภคของไทย ซงสามารถค านวณไดตามสตร ดงน

52

C-Efficiency Ratio = [รายไดภาษมลคาเพม / ปรมาณการบรโภคของประเทศ] * 100 [อตราภาษมาตรฐาน / 100]

การตความคา CER - ตามหลกทฤษฎแลวถอวา ระบบการจดเกบภาษมลคาเพมทมประสทธภาพ

และสมบรณแบบ (Perfect VAT System) จะมคา CER เทากบ 100 ซงหมายความวามการจดเกบภาษสนคาและบรการทกรายการในอตราทเทากนหมด

- คา CER สง แสดงวาระบบการจดเกบภาษมลคาเพมของประเทศนนมประสทธภาพ และมฐานภาษทกวาง

- คา CER ต า แสดงวาระบบการจดเกบภาษมลคาเพมของประเทศนนมฐานภาษทแคบ ซงอาจมาจากการทประเทศนนหรอภมภาคนนมการยกเวนภาษหรอลดอตราภาษใหสนคาและบรการหลายรายการ มระบบการบรหารการจดเกบภาษทไมมประสทธภาพ รวมทง ผเสยภาษไมปฏบตตามเทาทควร

นอกจากน การจดเกบภาษสนคาและบรการบางประเภทในอตรารอยละศนยสงผลให คา CER ทค านวณไดต ากวา 100 ในทางตรงกนขามหากรวมตว เลขการลงทน (Investment) เขาไปในฐานภาษมลคาเพมหรอระบบการจดเกบภาษมลคาเพมทขาดตอน ท าใหมการจดเกบภาษในการบรโภคขนสดทายและในสนคาขนกลาง กจะสงผลใหคา CER มแนวโนมทจะมคามากกวารอยละ 100 ได โดยสามารถแสดงเปนตารางไดดงน ภาพท 4.2 คา CER ภาษมลคาเพมของประเทศไทย ปงบประมาณ พ.ศ. 2535-พ.ศ. 2553

3.2 2.3

30.3

47.752.857.1

69.3

56.048.147.3

51.254.258.8

70.976.273.7

78.4

63.871.5

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

แผนภาพท 4.2 แสดงใหเหนถงประสทธภาพในการจดเกบมลคาเพมของ

ประเทศไทยปรบตวเพมขนอยางตอเนองตงแตป พ .ศ. 2535 ซงเปนปแรกทมการน าระบบ

53

ภาษมลคาเพมมาใชแทนภาษการคาเดม จนถงป พ.ศ. 2553 และถอวามคาประสทธภาพทคอนขางสงเมอเปรยบเทยบกบประเทศในกลม EU ซงมคา CER อยทประมาณรอยละ 644 4.1.5 ววฒนาการการจดเกบภาษมลคาเพมทส าคญของไทย ตารางท 4.1 แสดงการเปลยนแปลงการจดเกบภาษมลคาเพม วนทมผลบงคบใช การเปลยนแปลง

1 มกราคม 2535 เรมใชภาษมลคาเพมแทนภาษการคา โดยมการก าหนดจดเกบอตราภาษ ดงน (1) อตราภาษปกตตามประมวลรษฎากรในอตรารอยละ 10 แตมพระราชกฤษฎกาลดอตราลดเหลอรอยละ 6..3 เมอรวมกบภาษทองถนในอตรา 1/9 ของภาษมลคาเพมจงเทากบรอยละ 7 โดยผทอยในระบบตองเสยภาษมลคาเพมโดยทวไปคอผประกอบการทมรายรบเกน 1,200,000 บาทตอป ซงผประกอบการสามารถขอคนหรอเครดตภาษซอได และมหนาทตองเกบภาษขายโดยการออกใบก ากบภาษ (2) อตรารอยละ 0 ส าหรบกจการการสงออกสนคา การบรการขนสงระหวางประเทศโดยอากาศยานหรอเรอเดนทะเล การขายสนคาและบรการใหกบองคการสหประชาชาต ทบวงการช านญพเศษของสหประชาชาต สถานเอกอครราชทต สถานกงสลใหญ การขายสนคาและบรการระหวางคลงสนคาทณฑบนดวยกน และการขายสนคาหรอบรการใหแกสวนราชการและรฐวสาหกจ ตามโครงการเงนกหรอเงนชวยเหลอจากตางประเทศ (3) อตราภาษพเศษ เพอความสะดวกในการบรหารการจดเกบภาษ จงก าหนดใหผประกอบการทมรายรบเกน 600,000 บาท แตไมเกน 1,200,000 บาทตอป เสยภาษมลคาเพมอตราพเศษในอตรารอยละ 1.5 รวมภาษทองถน (ตามประมวลก าหนดอตรารอยละ 2.5 ) บนฐานรายรบกอนหกคาใชจาย แตไมสามารถขอคนหรอเครดตภาษซอไดและไมสามารถเรยกเกบภาษขายจาก ผซอสนคาและบรการ แตผประกอบการสามารถเลอกเขาสระบบการจดเกบภาษมลคาเพมแบบปกตได แตหากผประกอบการมรายรบต ากวา 600,000 บาทตอปไดรบยกเวนภาษมลคาเพม

16 สงหาคม 2540 ไดมการปรบเพมอตราภาษมลคาเพมเปนรอยละ 9 รวมกบภาษทองถนอก รอยละ 1 เปนรอยละ 10 (พระราชกฤษฎกา (ฉบบท 309) พ.ศ. 2540)

1 มกราคม 2542 ก าหนดใหบรการ/การรบประกนวนาศภยตามกฎหมายวาดวยการประกนวนาศภย จากเดมทเสยภาษธรกจเฉพาะอยในระบบภาษมลคาแทนเพม

4 IMF Staff Calculations (The Modern VAT, 2001)

54

วนทมผลบงคบใช การเปลยนแปลง 1 เมษายน 2542 - ไดมการปรบลดอตราภาษมลคาเพมเปนรอยละ 6.3 รวมกบภาษทองถนอก

รอยละ 0.7 เปนรอยละ 7 (พระราชกฤษฎกาพระราชกฤษฎกาออกตาม ความในประมวลรษฎากรวาดวยการลดอตราภาษมลคาเพม ฉบบท 353 พ.ศ. 2542) และไดมการปรบลดอตราภาษมลคาเพมเหลอรอยละ 7 เรอยมาจนถง วนท 30 กนยายน พ.ศ. 2555 - ยกเลกการจดเกบภาษมลคาเพมแบบพเศษกบผประกอบการรายยอยทมรายรบตงแต 600,000 – 1,200,000 บาท ตอป ทเสยในอตรารอยละ 1.5 ของรายรบกอนหกคาใชจาย โดยก าหนดใหผประกอบการทมรายรบไมเกน 1,200,000 บาทตอปไดรบยกเวนภาษมลคาเพม แตสามารถเลอกเขาสระบบภาษมลคาเพมปกตได (พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการก าหนดมลคาของฐานภาษของกจการขนาดยอม ซงไดรบยกเวนภาษมลคาเพม (ฉบบท 354) พ.ศ. 2542)

1 เมษายน 2548 ก าหนดใหผประกอบการรายยอยทมรายรบไมถง 1,800,000 บาทตอป ไมตองเสยภาษมลคาเพม (พระราชกฤษฎกาออกตามความในประมวลรษฎากรวาดวยการก าหนดมลคาของฐานภาษของกจการขนาดยอม ซงไดรบยกเวนภาษมลคาเพม (ฉบบท 432) พ.ศ. 2548)

4.2 การจดเกบภาษมลคาเพมของตางประเทศ

4.2.1 ความเปนมาและโครงสรางภาษมลคาเพมของตางประเทศ นบแตมการน าภาษมลคาเพมมาใชเปนครงแรกในประเทศฝรงเศสตงแตป พ.ศ. 2497

ภาษมลคาเพมไดถกน ามาใชอยางกวางขวางในกวา 130 ประเทศภายใตหลกการเดยวกน กลาวคอ จดเกบภาษจากมลคาเพมของสนคาและบรการทวไป ซงเกดขนจากการซอขายสนคาและบรการตงแตระดบผบรโภคไปจนถงภาคธรกจและค านวณภาระภาษมลคาเพมโดยใชวธเค รดตใบก ากบภาษ (Credit invoice method) กลาวคอ น าหลกฐานใบก ากบภาษมาหกดวยภาษซอเพอใหไดมาซงภาษทตองเสยใหแกรฐ อยางไรกด เนองจากโครงสรางทางเศรษฐกจ สงคม การปกครอง และโครงสรางภาษทแตกตางกน จงท าใหอตราภาษมลคาเพมของแตละประเทศจงมโครงสรางแตกตางกนดวย แตอตราทใชอยในปจจบนกมลกษณะรวมกนบางประการ คอ มอตราปกต (Standard rate) ใชบงคบกบสนคาและบรการทวไป มอตราลด (Reduced rate) ส าหรบสนคาและบรการบางประเภททมความจ าเปน เชน หนงสอพมพ อาหาร ธรกจโรงแรม เปนตน และมการยกเวนภาษใหแกกจกรรมบางประเภท เชน

55

บรการสาธารณสข การสงออกสนคา5 หรอยกเวนใหแกหนวยธรกจประเภทธรกจขนาดเลก กจการทไมแสวงหาก าไร เปนตน นอกจากน ในบางประเทศ ภาษมลคาเพมกมใชภาษท เกบจากฐาน การบรโภคเพยงชนดเดยว แตมการจดเกบภาษธรกจ (Business tax) และภาษการบรโภคเฉพาะ (Specific consumption tax) รวมดวย ซงจากความกวางของฐานภาษมลคาเพมดงกลาว จงท าใหภาษมลคาเพมมประสทธภาพสง และคดเปนสดสวนรายไดเกอบรอยละ 50 ของประเทศ การน าภาษมลคาเพมมาใชในแตละประเทศนน เกดจากการปรบโครงสรางภาษภายในประเทศ และแรงกดดนในการหารายไดเพอใชคนเงนกจากองคกรระหวางประเทศ โดยมขนตอนการบงคบใชทตางกนไป เชน ยกเลกภาษการคาและน าภาษมลคาเพมมาใชทนท และการทยอยยกเลกภาษการคาทใชอย เดมโดยบงคบใชภาษมลคาเพมไปพรอมกน ซงลวนกอใหเกด ความขดแยงทงในระดบผเสยภาษซงมภาระตองจดท าเอกสาร ใบก ากบภาษ และแรงกดดนของภาครฐซงตองท ารายไดภาษไมใหนอยไปกวาเดม

4.2.2 อตราภาษมลคาเพมของตางประเทศ 1) กลมสหภาพยโรป

ประเทศในกลมสหภาพยโรปมการใชอตราภาษมลคาเพมหลายอตรา และมความหลากหลายคอนขางสง โดยใชอตราปกตตงแตรอยละ 15 ถงรอยละ 25 และมอตราลดถง 4 อตรา ตงแตรอยละ 0 ถงรอยละ 13.5

อยางไรกด การรวมกลมของสหภาพยโรป ไดน ามาซง European Union Value Added Tax (EU VAT) ตงแตป พ.ศ. 2549 โดยมวตถประสงคเพอขจดก าแพงการคาระหวางประเทศ โดยการก าหนดเขตการเสยภาษมลคาเพม (EU VAT Area) ซงเปนเขตอ านาจทแตละประเทศสามารถเกบภาษมลคาเพม และแลกเปลยนขอมลผเสยภาษในประเทศตางๆ ภายในกลม ก าหนดอตราภาษปกตใหไมต ากวารอยละ 15 และอตราลดตองไมต ากวารอยละ 5 รวมทงก าหนดใหมการยกเวนภาษส าหรบสนคาและบรการบางประเภทตามขอตกลง เชน บรการไปรษณย การรกษาพยาบาล การใหกยม การประกนภย และการพนน เปนตน อยางไรกด การด าเนนการดงกลาวสงผลตอประสทธภาพทางการคลงของแตละประเทศดวยเชนกน ตารางท 4.2 แสดงอตราภาษมลคาเพมของประเทศในกลมสหภาพยโรป

ประเทศ อตราปกต (รอยละ) อตราลด (รอยละ) ออสเตรย 20 12 หรอ 10 เบลเยยม 21 12 หรอ 6 บลแกเรย 20 0 หรอ 7 ไซปรส 15 5 สาธารณรฐเชค 20 10 เดนมารค 25 ไมม

5 ประเทศสวนใหญก าหนดใหการสงออกใชอตราภาษมลคาเพมรอยละ 0

56

ประเทศ อตราปกต (รอยละ) อตราลด (รอยละ) เอสโทเนย 20 9 ฟนดแลนด 23 13 หรอ 9 ฝรงเศส 19.6 5.5 หรอ 2.1 เยอรมน 19 7 กรซ 23 13 หรอ 6.5 ฮงการ 25 5 ไอรแลนด 21 13.5, 4.8 หรอ 0 อตาล 20 10 หรอ 4 ลตเวย 22 12 ลธวเนย 21 9 หรอ 5 ลกเซมเบรก 15 12, 9, 6, หรอ 3 มอลตา 18 5 เนเธอรแลนด 19 6 โปแลนด 23 8, 5 หรอ 0 โปรตเกส 23 13 หรอ 6 โรมาเนย 24 9 สโลวก 20 10 สโลเวเนย 20 8.5 สเปน 18 8 หรอ 4 สวเดน 25 12 หรอ 6 สหราชอาณาจกร 17.5 5 หรอ 0

2) ประเทศกลม OECD 6 เมอพจารณาประเทศในกลม OECD พบวาอตราภาษคอนขางหลากหลายและม

การใชอตราหลายอตราเชนเดยวกบสหภาพยโรป โดยมอตราปกตทใชตงแตรอยละ 5 ถงรอยละ 25.5 และมอตราลดตงแตรอยละ 0 ส าหรบสนคาสงออก จนถงรอยละ 14 ส าหรบสนคาประเภทอาหารในประเทศนอรเวย ทงน สหรฐอเมรกาเปนประเทศเดยวในกลม OECD ทยงคงใชภาษการคาและภาษการใชบรการเฉพาะระดบรฐตงแตรอยละ 5 ถงรอยละ 10.25 โดยแตละรฐสามารถก าหนดอตราภาษ รวมทงก าหนดประเภทสนคาทตองเสยภาษหรอไดยกเวนภาษไดตามอ านาจการบรหารของตนเอง

6 องคการรวมมอและพฒนาทางเศรษฐกจ (Organization for Economic Cooperation and

Development ) หรอ OECD ปจจบนมประเทศสมาชก 30 ประเทศ โดยในสวนนจะแสดงเฉพาะอตราภาษมลคาเพมของประเทศทไมไดอยในกลมสหภาพยโรป

57

ตารางท 4.3 แสดงอตราภาษมลคาเพมของตางประเทศกลม OECD ประเทศ อตราปกต (รอยละ) อตราลด (รอยละ)

ออสเตรเลย 10 0 แคนาดา 5 0 อสราเอล 16 0 ไอซแลนด 25.5 7 ญปน 5 0 เกาหลใต 10 0 เมกซโก 16 11 หรอ 0 นวซแลนด 15 0 นอรเวย 25 14, 8 หรอ 0 สวตเซอรแลนด 7.6 3.6 หรอ 2.4 ตรก 18 8, 1 หรอ 0 สหรฐอเมรกา - -

3) ประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต กลมประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมอตราภาษมลคาเพมคอนขางต าเมอ

เทยบกบภมภาคอน โดยมอตราตงแตรอยละ 7 ถงรอยละ 12 รวมกบอตราศนยส าหรบสนคาสงออกและสนคาเกษตร สงพมพ การรกษาพยาบาล การใหบรการทางการเงน เปนตน โดยบรไนเปนประเทศเดยวทไมเกบภาษการบรโภคและภาษเงนไดบคคลธรรมดา แตจดเกบเฉพาะภาษเงนได นตบคคลเพยงอยางเดยว ในขณะทประเทศเมยนมารยงคงใชภาษการพาณชย (Commercial Tax) ซงเกบจากฐานการคาทวไปในอตรารอยละ 5 ถงรอยละ 30 โดยรอยละ 5 เปนการคาทวไป สวนอตราอนๆ เปนการใหบรการทก าหนด ไดแก โรงแรม โรงภาพยนตร รานอาหาร และการขนสง

ตารางท 4.4 แสดงอตราภาษมลคาเพมของประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ประเทศ อตราปกต (รอยละ) อตราลด (รอยละ) บรไน - - กมพชา 10 0 อนโดนเซย 10 0 ลาว 10 - มาเลเซย 10 5 พมา - - ฟลปปนส 12 0 สงคโปร 7 0 ไทย 7 0 เวยดนาม 10 5 หรอ 0

58

4) ประเทศเศรษฐกจใหม ประเทศจนและอนเดยนบเปนประเทศทางเศรษฐกจใหมทมความส าคญตอ

เศรษฐกจเอเชยและเศรษฐกจโลก และทง 2 ประเทศไดน าภาษมลคาเพมมาใชไมนานนก โดยจนน ามาใชตงแตป พ.ศ. 2536 และอนเดยน ามาใชตงแตป พ.ศ. 2548

ประเทศจนจดเกบภาษจากฐานการบรโภค 3 ประเภท ไดแก ภาษมลคาเพม (VAT) ภาษธรกจ (Business tax) และภาษการบรโภค (Consumption tax) โดยภาษมลคาเพมจดเกบในอตรารอยละ 17 จากสนคา รวมถงการใหบรการบางประเภท และมอตราลดรอยละ 13 ส าหรบสงพมพและน ามนเชอเพลงทใชในครวเรอน อตรารอยละ 6 ส าหรบธรกจการผลต และรอยละ 3 ส าหรบธรกจขายสงและขายปลก ในขณะทภาษธรกจเปนภาษท จดเกบโดยตรงจากธรกจอนๆ นอกเหนอจากธรกจการผลต และภาษการบรโภคจดเกบจากสนคาบางประเภทซงมลกษณะคลายคลงภาษสรรพสามตของประเทศไทย

ส าหรบประเทศอนเดยแมจะน าภาษมลคาเพมมาใชทงในระดบบคคลและธรกจแตกบงคบใชเปนรายสนคา โดยสนคาสวนใหญกวา 550 รายการเปนสนคาทตองเสยภาษในอตรา รอยละ 12.5 ส าหรบสนคาจ าเปน เชน สนคาเกษตร สนคาอตสาหกรรม ยารกษาโรค และสนคาทนเสยภาษในอตรารอยละ 4 และทองค า โลหะมคาและอญมณเสยภาษในอตรารอยละ 1

ตารางท 4.5 แสดงอตราภาษมลคาเพมของประเทศเศรษฐกจใหม

ประเทศ อตราปกต (รอยละ) อตราลด (รอยละ) จน 17 13 6 หรอ 3 อนเดย 12.5 4 1 หรอ 0

4.2.3 ทศทางของอตราภาษมลคาเพมในปจจบน

นบแตมการจดเกบภาษทางออมเปนตนมา อตราภาษทางออมเฉลยของประเทศตางๆ มแนวโนมลดลงอยางตอเนอง อยางไรกตาม ปญหาวกฤตเศรษฐกจโลกซงเกดขนอยางตอเนองตงแตป พ.ศ. 2551 จนถงปจจบนไดสงผลกระทบตอการจดเกบภาษของรฐบาลในหลายประเทศ จงท าใหแตละประเทศปรบเพมอตราภาษมลคาเพมเพอหารายไดมาเยยวยาปญหาเศรษฐกจดงกลาว จงท าใหอตราภาษทางออมเฉลยประเทศตางๆ ในป พ.ศ. 2553 เพมขนจากป พ.ศ. 2552 ซงอยทรอยละ 15.41 เปนรอยละ 15.61 เนองจากภาษมลคาเพมเปนภาษทมความแนนอนในการหารายไดใหรฐงายกวา และมประสทธภาพสงกวาเมอเทยบกบภาษประเภทอน

59

ภาพท 4.3 อตราภาษทางออมเฉลยของตางประเทศ เฉลย 113 ประเทศ ป พ.ศ. 2547 – พ.ศ. 2553

15.8915.94

15.82

15.67

15.5115.41

15.61

15

15.2

15.4

15.6

15.8

16

ทมา: KPMG Corporate and Indirect Tax Rate Survey 2010 4.3 การเปรยบเทยบการจดเกบภาษมลคาเพมของไทยและตางประเทศ

4.3.1 โครงสรางภาษมลคาเพมของไทยเปรยบเทยบกบตางประเทศ เมอเปรยบเทยบโครงสรางภาษมลคาเพมของไทยกบตางประเทศพบวา โครงสรางหลกๆ

เชน วธการจดเกบและอตราทใชมลกษณะไมแตกตางกนนก มเพยงการยกเวนและอตราศนยส าหรบสนคาสงออกและสนคาและบรการบางประเภทเทานนทก าหนดตางกนไปในแตละประเทศ

ตารางท 4.6 แสดงการเปรยบเทยบโครงสรางภาษมลคาเพมของไทยและตางประเทศ

โครงสรางภาษ ภาษมลคาเพมไทย ภาษมลคาเพมตางประเทศ อตราภาษปกต อตราเดยว รอยละ 7 อตราเดยวและหลายอตราตงแตรอยละ

5 ถง 25.5 อตราภาษลด ไมมอตราลด แตใชหลก

จดปลายทางจงเกบภาษ มลคาเพมเกยวกบ การสงออกในอตรารอยละ 0

อตราเดยวและหลายอตรา ตงแตรอยละ 0 ถง 14

สนคาและบรการทตองเสยภาษ

สนคาและบรการทวไป มทงทเกบจากสนคาและบรการทวไปและเกบเฉพาะสนคาและบรการตามทกฎหมายก าหนด

สนคาและบรการทไดรบยกเวน ม ม

60

โครงสรางภาษ ภาษมลคาเพมไทย ภาษมลคาเพมตางประเทศ ผไดรบยกเวนภาษ ม (ผประกอบการทม

รายรบต ากวา1.8 ลานบาทตอป)

ม (ธรกจขนาดเลก)

วธการค านวณภาษ Credit Invoice Method

สวนใหญเปน Credit Invoice Method ยกเวนญปนเปน Account Method

4.3.2 รายไดภาษมลคาเพมของไทยเปรยบเทยบกบตางประเทศ

1) รายไดภาษมลคาเพมตอผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (GDP) เมอเปรยบเทยบกบกลมประเทศ OECD ในป พ.ศ. 2552 ซงมรายไดภาษสนคา

และบรการเฉลยรอยละ 11 ของ GDP รฐบาลสามารถจดเกบภาษมลคาเพมในปงบประมาณ พ.ศ. 2553 ได 502,176 ลานบาท หรอคดเปนรอยละ 5 ของ GDP ซงนบวาต ากวาประเทศในกลม OECD พอสมควร

2) รายไดภาษมลคาเพมตอรายไดภาษทงหมด ภาษมลคาเพมมสดสวนตอรายไดภาษอากรทงสนประมาณ รอยละ 30 ในขณะ

ทในตางประเทศ ภาษมลคาเพมท ารายไดในสดสวนประมาณรอยละ 50 ของรายไดภาษอากรทงหมด

ตารางท 4.7 สดสวนรายไดภาษมลคาเพมของประเทศไทยในปงบประมาณ 2549-2553 ปงบประมาณ 2549 2550 2551 2552 2553 Nominal GDP 7,699,350 8,301,652 9,145,520 8,850,552 9,921,040 ภาษมลคาเพม 417,772 434,272 503,439 431,775 502,176 รายไดภาษอากรทงสน 1,424,631 1,494,440 1,643,502 1,506,626 1,763,484 VAT to GDP (%) 5.43 5.23 5.50 4.88 5.06 VAT to Total Tax Revenue (%)

29.32 29.06 30.63 28.66 28.48

หนวย (ลานบาท) ทมา: ค านวณจากขอมลของส านกงานเศรษฐกจการคลงโดยคณะวจย

61

บทท 5 การวเคราะหและประมวลผล

5.1 ผลของภาษมลคาเพมตอการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได

5.1.1 วธการวจย 5.1.1.1 การเกบรวบรวมขอมล

ขอมลทใชเปนขอมลทตยภม ป พ.ศ. 2552 โดยขอมลทใชในการวเคราะหเปนขอมลเกยวกบระดบรายไดของครวเรอน คาใชจายของครวเรอน และประเภทคาใชจายเพอการอปโภคบรโภค จ านวนครวเรอน และจ านวนภาษมลคาเพมซงแยกประเภทตามสนคาและบรการ ซงม 2 แหลง ดงน

1) ขอมลจากกรมสรรพากร กระทรวงการคลง ขอมลเกยวกบภาษมลคาเพมทจดเกบไดรวบรวมจากกรมสรรพากร ซงม

การเกบรวบรวมตามพนททงหมด 12 เขต อยางไรกตาม กรมสรรพากรมไดจดเกบตามรายภาค จงตองจดพนททงหมด 12 เขตใหเปน 5 ภมภาค ตามรายงานการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน

2) ขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและ การสอสาร

(1) รายไดของครวเรอน (2) คาใชจายของครวเรอน ประกอบดวย คาใชจายเพออปโภคและบรโภค

ซงจ าแนกประเภท 11 ประเภท การวเคราะหนใชหนวยทเปนครวเรอนในการวจย แทนทจะใชหนวย

รายบคคล (ปจเจกบคคล) เนองจากขอมลของส านกงานสถตแหงชาตยเปนหนวยครวเรอน นอกจากน ประเทศไทยมบคคลซงเปนสวนหนงของครวเรอนอยางแนนแฟน การไดมาซงรายไดและการใชจายออกไปมกจะเกยวของกบการตดสนใจรวมกนหรอค านงถงผลประโยชนของครวเรอนเปนสวนรวมมากกวาการตดสนใจโดยเอกเทศ การใชครวเรอนเปนหนวยในการวดจงเหมาะสมกวา (เมธ ครองแกว 2523: 125)

5.1.1.2 การวเคราะหขอมล 1) การวเคราะหเชงพรรณนา ศกษาเกยวกบการเกบรวบรวมขอมลตางๆ และ

เปรยบเทยบขอมลดานรายได คาใชจายเพอการอปโภคบรโภค จ านวนครวเรอน และจ านวนภาษมลคาเพมทวราชอาณาจกร ในป พ.ศ. 2552

2) การวเคราะหเชงปรมาณ กลาวถงการวเคราะหอตราการเสยภาษทแทจรง และผลการวเคราะหผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายไดของครวเรอนในประเทศไทย ในป พ.ศ. 2552 ซงค านวณหาคาสมประสทธจน กอนรบภาระภาษมลคาเพมและหลงรบภาระภาษมลคาเพม

62

5.1.1.3 ขนตอนการวจย การวจยครงนสามารถแบงเปนขนตอน ดงน 1) ค านวณแบบแผนการกระจายรายไดของครวเรอนแตละกลมของ

ครวเรอนทวราชอาณาจกร ขอมลในการวเคราะหไดจากรายงานการส ารวจภาวะเศรษฐกจและ

สงคมของครวเรอน (Socio-Economic Survey: SES) พ.ศ. 2552 ของส านกงานสถตแหงชาต โดยการวจยนนจะแบงครวเรอนตามระดบคาใชจายเพอการอปโภคบรโภค ออกเปน 10 กลม ซงเรยกวา “กลมเดไซล” ขอมลทใชในการวจยในขนตอนน มดงน (1) จ านวนครวเรอนทงหมดทวราชอาณาจกร (ตารางผนวกท ก1)

(2) รายไดโดยเฉลยและอตรารอยละของครวเรอนในแตละกลมของครวเรอน ทวราชอาณาจกร (ตารางผนวกท ก2)

สามารถอธบายเปนขนตอนทางสมการคณตศาสตร ดงน

=

โดยท = ระดบรายไดของครวเรอนในกลมท i ในภมภาค j ซงเปนรายได

ขนตนกอนรบภาระภาษมลคาเพม = อตรารอยละของครวเรอนในกลมท i ภมภาค j

= จ านวนครวเรอนทงหมดในภมภาค j

= รายไดเฉลยตอปของครวเรอนในกลมท i ภมภาค j

= 1, 2, .., 10 คอ กลมของครวเรอนแบงตามระดบชนของคาใชจาย เพอการอปโภคบรโภค (กลมเดไซล)

= ภมภาค j หมายเหต: ตารางผนวกท ก1 คณตารางผนวกท ก2 จะไดตารางผนวกท ก5

2) ค านวณสดสวนการใชจายในการบรโภคของครวเรอน 10 กลม

การกระจายภาระภาษมลคาเพมไปตามกลมตางๆ ทวราชอาณาจกร นน ในขนแรกจะตองค านวณสดสวนการใชจายในการบรโภคของครวเรอนทงหมดในสนคาและบรการแตละประเภทของกลมครวเรอนตางๆ ทวราชอาณาจกร ซงในการวจยครงนไดเลอกใชสดสวนการกระจายคาใชจายเพออปโภคบรโภคของสนคาแตละประเภทเปนฐานส าหรบการกระจายภาระภาษ โดยน าคาใชจายในการบรโภคสนคาและบรการแตละประเภทตอคาใชจายรวมทงหมดในการบรโภคสนคาและบรการแตละประเภทนน ในแตละกลมของครวเรอนตาง ๆ

63

ขอมลทใชวจยในขนตอนน ไดแกคาใชจายเพอการอปโภคบรโภค 11 ประเภท จ าแนกครวเรอนเปน 10 กลม เรยงตามล าดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค1 (ตารางผนวกท ก 3) สามารถอธบายเปนขนตอนทางสมการคณตศาสตร ดงน

=

โดยท = สดสวนการใชจายในการบรโภคของครวเรอน สนคา

ประเภท k ในแตละกลมของครวเรอน i = คาใชจายในการบรโภคสนคาและบรการแตละประเภท k

ในแตละกลมของครวเรอน i = คาใชจายในการบรโภคสนคาและบรการรวมทงหมดของแต

ละประเภท k ในแตละกลมของครวเรอน i = ประเภทของสนคาและบรการแตละประเภท

= 1, 2, …, n คอกลมของครวเรอนตามระดบชนของ

คาใชจายเพอการอปโภคบรโภค (กลมเดไซล) = 10

หมายเหต: ค านวณจากตารางผนวกท ก3 จะไดตารางผนวกท ข1

3) ค านวณการกระจายภาระภาษมลคาเพมไปยงครวเรอน 10 กลม (กลมเดไซล) ทวราชอาณาจกร

ภาษมลคาเพมทจดเกบไดโดยกรมสรรพากรนนจดเกบตามประเภทสนคาและบรการหรอตามรหสสนคา (International Standard Industrial Code: ISIC) รวมประมาณ

1 สาเหตทไมใชขอมลเรยงตามชนรายไดในการวจย เนองจาก

1.ส านกงานสถตแหงชาตไมไดจดท าขอมลคาใชจายอปโภคบรโภคแยกตามชนรายได แตจดท าขอมลแยกตามชนรายจายเทานน

2. ในดานความถกตองแมนย าของขอมล การจดเกบขอมลดานรายจายจะมความถกตองแมนย ากวาดานรายได เนองจากประชาชนเตมใจทจะใหขอมลดานการใชจายเพอการบรโภคโดยไมปดบง ในขณะทการจดเกบขอมลดานรายไดนนบางครวเรอนจะใหขอมลเฉพาะรายไดหลกบางสวน และอาจไมแจงรายไดสวนอนๆ โดยอาจจะเกรงผลกระทบในเรองของการเสยภาษ ขอมลดานรายไดจงไมคอยตรงกบความเปนจรงเทาทควร

3. ในการค านวณจากขอมล SES ในการส ารวจนน มผมรายไดนอยจ านวนมากทเปนผมรายไดนอยชวคราว เชน ตกงาน พชผลเกษตรราคาตกต า รายไดในแตละปจงไมสามารถสะทอนความเปนอยทางเศรษฐกจ (Economic Well-being) ของครอบครวนนๆ ไดอยางแมนย านก

4. ดานความผนผวนของขอมลรายไดครวเรอนในแตละป จะผนแปรตามภาวะเศรษฐกจทเปลยนแปลง และรายไดของเกษตรกร ซงเปนประชากรสวนใหญจะผนผวนไปตามระดบราคาผลผลต ในขณะทรายจายของประชาชนจะขนอยกบแบบแผนหรอพฤตกรรมการบรโภคของครวเรอนซงจะเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไป

64

635 รายการ จากนนกถอตามรายงานการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป พ.ศ. 2552 ซงแยกประเภทสนคาและบรการชนดตางๆ ออกเปนประเภทสนคาอปโภคบรโภค 11 ประเภท ดงน

ประเภทท 1 อาหารและเครองดม (ไมมแอลกอฮอล) ประเภทท 2 เครองดมทมแอลกอฮอล ประเภทท 3 ยาสบ หมาก และยานตถ ฯลฯ ประเภทท 4 เครองนมหมและรองเทา ประเภทท 5 ทอยอาศยและเครองใชในบาน ประเภทท 6 คาตรวจรกษาพยาบาลและคายา ประเภทท 7 คาใชจายสวนบคคล ประเภทท 8 คาใชจายเกยวกบยานพาหนะและคาบรการสอสาร ประเภทท 9 การบนเทงและการอาน ประเภทท 10 การศกษา ประเภทท 11 เบดเตลด2 กรณทสนคาและบรการบางประเภทใน 635 รายการน ไมสามารถจดเขา

ในประเภทสนคาอปโภคบรโภคทง 11 ประเภทขางตนได จะถอวาสนคาและบรการเหลานอยในประเภท “คาใชจายทไมเกยวกบการอปโภคบรโภค”3 ซงจะไมน ามาพจารณาในการกระจายภาระภาษมลคาเพมไปในกลมของครวเรอนตาง ๆ ทวราชอาณาจกร

เมอน าขอมลรปแบบการบรโภคสนคาและบรการของครวเรอนไปค านวณ กจะท าใหทราบถงภาระภาษมลคาเพมทแตละครวเรอนตองรบภาระไว ซงมจ านวนแตกตางกน และเมอน าจ านวนภาระภาษมลคาเพมหกออกจากรายไดกอนรบภาระภาษมลคาเพม กจะเปนรายไดของครวเรอนภายหลงจากรบภาระภาษมลคาเพมแลว ซงจะท าใหรปแบบการกระจายรายไดแตกตางไปจากเดมโดยอยภายใตขอสมมต ดงน

(1) กอนการเกบภาษนไมมการเกบภาษใด ๆ หรอเกบภาษอนในอตราคงท ซงกจะท าใหมผลเชนเดยวกบการไมมการเกบภาษนนเอง จงท าใหราคาสนคาและบรการไมถกกระทบกระเทอนจากภาษอนๆ

(2) ภาระภาษมลคาเพมนจะถกผลกไปขางหนาใหแกผบรโภคคสดทายทงหมด

ขอมลทใชวจยในขนตอนน มดงน

2 สนคาและบรการประเภทเบดเตลด เชน การจดงาน กจกรรม พธ ในโอกาสตางๆ เกยวกบกฬา งาน

อดเรก ตดผม และเสรมสวย เปนตน 3 คาใชจายทไมเกยวกบการอปโภคบรโภค เชน ภาษ, คาธรรมเนยม, คาปรบ, คาสมาชกกลมอาชพ, เงน/

สงของทสงใหบคคลนอกครวเรอน, บรจาคเงน/สงของใหแกองคกรตางๆ, เงนท าบญ/เงนชวยเหลออนๆ, คาเบยประกนภย/ทรพยสน/ประกนชวต/เงนฌาปนกจศพ/เงนสมทบประกนสงคม, คาซอสลากกนแบงรฐบาล/และการพนนอนๆ, ดอกเบยจาย/ดอกเบยแชร, คาใชจายอนๆ เปนตน

65

1) จ านวนภาษมลคาเพมทกรมสรรพากรจดเกบได ซงแยกตามประเภทสนคาและบรการ และไดมการจดประเภท 11 ประเภท (ตารางผนวกท ก4)

2) สดสวนการใชจายของครวเรอนตาง ๆ แตละกลมครวเรอน ทวราชอาณาจกร (ตารางผนวกท ข1)

สามารถอธบายเปนขนตอนทางสมการคณตศาสตร ดงน

=

โดยท = ภาระภาษมลคาเพมซงตกอยกบกลมของครวเรอนท i ภมภาค j

= จ านวนภาษมลคาเพมแยกเปนภมภาค j ซงเกบจากสนคาและบรการ

ประเภท k = สดสวนการใชจายในการบรโภคของครวเรอน สนคาประเภท k ใน

แตละกลมของครวเรอน i = 1, 2,…, n คอกลมของครวเรอนตามระดบชนของคาใชจายเพอ

การอปโภคบรโภค (กลมเดไซล) = ประเภทของสนคาและบรการแตละประเภท

หมายเหต: ตารางผนวกท ก4 คณตารางผนวกท ข1 จะไดตารางผนวกท ข2

Bird และ Zolt (2008) ไดเสนอวา ในการเกบภาษไมควรท าใหคนจนตอง

แยลง ดงนน การเกบ VAT จงควรมการยกเวนสนคาจ าเปนซงคนจนมกบรโภค ซงในกรณของไทยไดออกแบบใหมการยกเวน VAT ในสนคาและบรการทจ าเปนพนฐาน เชน อาหารสด ยารกษาโรค การรกษาพยาบาล การศกษา การเดนทางในประเทศ และการเชาทอยอาศย ท าใหคาใชจายทจ าเปนของผมรายไดนอยมกไมมภาระ VAT (ดกลองท 1)

66

กลองท 1: กจการทไดรบการยกเวน VAT

การประกอบการขายสนคาหรอบรการสวนใหญแลวตองเสย VAT แตการประกอบการตอไปน กฎหมายบญญตยกเวนใหไมตองเสย VAT ดงนน ผทไดรบการยกเวน VAT เมอขายสนคาหรอบรการยอมไมมสทธเรยกเกบ VAT จากผซอได อยางไรกตามในการซอสนคาหรอวตถดบมาใชในการประกอบการกยงคงตองช าระ VAT ใหกบผประกอบการจดทะเบยน โดยไมมสทธทจะไดรบคนภาษซอทจายไป และจะตองรบภาระ VAT ในสวนนไวเอง อยางไรกตาม การไดรบยกเวน VAT จากมลคาเพมของสนคาและบรการในขนสดทายยอมจะท าใหสนคาและบรการนนๆ มราคาถกลงกวากรณปกต ซงกจการทไดรบยกเวนไมตองเสยภาษมลคาเพม ประกอบดวย

1. การขายสนคาหรอใหบรการของผประกอบการทมรายรบไมเกน 1.8 ลานบาทตอป 2. การขายพชผลทางการเกษตรภายในราชอาณาจกร เชน ขาว ขาวโพด ปอ มนส าปะหลง ผกและผลไม เปนตน 3. การขายสตวทงทมชวตหรอไมมชวตภายในราชอาณาจกร เชน โค กระบอ ไกหรอเนอสตว กง ปลา เปนตน 4. การขายปย 5. การขายปลาปน อาหารสตว 6. การขายยาหรอเคมภณฑทใชส าหรบพชหรอสตว เพอบ ารงรกษาปองกน ท าลายหรอก าจดศตรหรอโรคของพชและสตว 7. การขายหนงสอพมพ นตยสาร หรอต าราเรยน ผประกอบการทประกอบกจการตาม 1. ถง 7. ดงกลาว จะเลอกเขาสระบบภาษมลคาเพมกได 8. การน าเขาสนคาตาม 2. ถง 7. 9. การใหบรการการศกษาของสถานศกษาของทางราชการ สถานศกษาตามกฎหมายวาดวยสถาบนอดมศกษาเอกชน หรอโรงเรยน

เอกชนตามกฎหมายวาดวยโรงเรยนเอกชน 10. การใหบรการขนสงในราชอาณาจกรไมวาจะเปนทางบก ทางน า หรอทางอากาศ อยางไรกด หากเปนการใหบรการขนสงโดยอากาศ

ยาน และการใหบรการขนสงน ามนเชอเพลงทางทอ ผประกอบการมสทธเลอกเขาสระบบภาษมลคาเพมได 11. การใหบรการขนสงระหวางประเทศทางบกและทางเรอซงมใชเรอเดนทะเล 12. การใหบรการรกษาพยาบาลของสถานพยาบาลทางราชการและเอกชน 13. การใหบรการหองสมด พพธภณฑ สวนสตว 14. การใหบรการจดแขงขนกฬาสมครเลน 15. การใหบรการประกอบโรคศลปะ การสอบบญช การวาความ 16. การใหบรการของนกแสดงสาธารณะ 17. การใหบรการทเปนงานทางศลปะและวฒนธรรม ในสาขาและลกษณะการประกอบกจการทอธบดก าหนดโดยอนมตรฐมนตร 18. การใหบรการวจย หรอการใหบรการทางวชาการ ซงตองมลกษณะการประกอบกจการตามทกรมสรรพากรก าหนด คอ ตองเปน

การวจยหรอบรการทางวชาการสาขาวทยาศาสตรและสาขาสงคมศาสตร แตตองมใชเปนการกระท าในทางธรกจ ทงน ผประกอบการตองเปนบคคลธรรมดาหรอเปนคณะบคคลทมใชนตบคคล หรอมลนธ

19. การใหบรการตามสญญาจางแรงงาน 20. การใหบรการเชาอสงหารมทรพย 21. การใหบรการของราชการสวนทองถน ทงนไมรวมถงบรการทเปนการพาณชยของราชการสวนทองถน หรอเปนการหารายได หรอ

ผลประโยชนไมวาจะเปนกจการสาธารณปโภคหรอไมกตาม 22. การขายสนคาหรอการใหบรการของกระทรวง ทบวง กรม ซงสงรายรบทงสนใหแกรฐโดยไมหกรายจาย 23. การขายสนคาหรอการใหบรการเพอประโยชนแกการศาสนา หรอการสาธารณกศลภายในประเทศ ซงไมน าผลก าไรไปจายในทางอน 24. การขายสนคา หรอการใหบรการตามทก าหนดโดยพระราชกฤษฎกาฯ (พระราชกฤษฎกาฯ (ฉบบท 239) พ.ศ. 2534)

67

ในการค านวณสนคาและบรการทไดรบการยกเวนภาษมลคาเพมดงกลาวขางตน งานวจยนไดพจารณาโดยใหมภาระภาษมลคาเพม = 0 อยางไรกตาม ผวจยตระหนกดวา ในความเปนจรงแลว การยกเวนภาษมลคาเพมมไดท าใหสนคาและบรการนนๆ ปราศจากภาระภาษมลคาเพมทงหมด กลาวคอ การยกเวนภาษส าหรบสนคาและบรการบางอยางทเปนสนคาขนปฐมภมและบรการทจ าเปนพนฐานบางชนด ซงมผลใหสนคาและบรการดงกลาวไมมหนาทเสยภาษขายในการขาย แตจะไมสามารถขอคนภาษซอในวตถ ดบและสนคาทนตางๆ ได ดงนน จงท าใหผประกอบการยงตองเสยภาษซออยนนเอง อยางไรกตาม ดวยเหตทสนคาทไดรบการยกเวนภาษมลคาเพมมกเปนสนคาขนปฐมภม ซงไมไดผานกระบวนการผลตมากนก ดงนน เพอความเปนไปไดในการค านวณ จงถอไดวาคอนขางสมเหตสมผลใชขอสมมตวา สนคาท ไดรบการยกเวนภาษมลคาเพมมภาระภาษมลคาเพม = 0

5.1.1.4 ค านวณอตราการเสยภาษทแทจรง (Effective Tax Rate) การหาคาอตราการเสยภาษทแทจรง (Effective Tax Rate) สามารถพจารณา

จากสดสวนการเสยภาษมลคาเพมจ านวนจรงทเปนตวเงนกบรายไดของแตละกลมของครวเรอนตางๆ ซงจะใหทราบวาภาระภาษทเปนสดสวนกบรายไดของแตละกลมครวเรอนมลกษณะทกาวหนา ถดถอย หรอเปนสดสวนกน

ขอมลทใชวจยในขนตอนน มดงน 1) จ านวนภาระภาษมลคาเพมทเปนตวเงน (ตารางผนวกท ข2) 2) รายไดโดยเฉลยทงหมดของแตละกลมของครวเรอนตางๆ (ตารางผนวก

ท ก5) สามารถอธบายเปนขนตอนทางสมการคณตศาสตร ดงน

โดยท = อตราการเสยภาษทแทจรง

= ภาระภาษมลคาเพมทเปนตวเงน ซงตกอยกบกลมของ

ครวเรอนกลมท i ในภมภาค j

= ระดบรายไดของครวเรอนกลมท i ในภมภาค j ซงเปน

รายไดขนตนกอนรบภาระภาษมลคาเพม

หมายเหต: ตารางผนวกท ข2 หารตารางผนวกท ก5 จะไดแผนภมท 5.1

68

5.1.1.5 ค านวณผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายได เมอมการเกบภาษมลคาเพมมผลท าใหรายไดทแทจรงของครวเรอนลดลง

ซงในขนตอนการวจยนจะน าภาระภาษมลคาเพมทตกกบครวเรอนในกลมตาง ๆ หกจากรายไดของครวเรอนในกลมนนๆ

ขอมลทใชวจยในขนตอนน มดงน 1) รายไดโดยเฉลยทงหมดของแตละกลมของครวเรอนตางๆ (ตารางผนวก

ท ก5) 2) จ านวนภาระภาษมลคาเพมทเปนตวเงน (ตารางผนวกท ข2)

สามารถอธบายเปนขนตอนทางสมการคณตศาสตร ดงน

= -

โดยท = รายไดหลงรบภาระภาษมลคาเพมของครวเรอนกลมท i ใน

ภมภาค j = ระดบรายไดของครวเรอนกลมท i ในภมภาค j ซงเปน

รายไดขนตนกอนภาระภาษมลคาเพม = ภาระภาษมลคาเพมทเปนตวเงน ซงตกอยกบกลมของ

ครวเรอนกลมท i ในภมภาค j หมายเหต: ตารางผนวกท ก 5 หกลบตารางผนวกท ข 2 จะไดตารางท 5.1

เมอสามารถค านวณรายไดหลงรบภาระภาษมลคาเพมแลว การเปรยบเทยบการกระจายรายไดกอนรบภาระภาษมลคาเพมกบการกระจายรายไดหลงรบภาระภาษมลคาเพม จะมผลท าใหการกระจายรายไดเปนไปในทศทางใดนนสามารถค านวณไดจาก คาสมประสทธจน (Gini Coefficient) ซงมสตรทางคณตศาสตร ดงน

หรอ

69

โดยท = คาสมประสทธจน

= รอยละสะสมของจ านวนครวเรอนในกลม i ในภมภาค j

= รอยละสะสมของรายไดทงหมดของครวเรอนซงอยในกลมท

i ในภมภาค j

ส าหรบการวจยครงน ในการค านวณจรงจะใชวธลด คอ หาคาสมประสทธ จนไดดงน (เมธ ครองแกว 2523: 152)

=

โดย =

= ความถหรอสดสวนของครวเรอนซงอยในกลมท i ภมภาค j หรอ

จ านวนเปอรเซนตของครวเรอนในกลมท i ภมภาค j

5.1.2 ผลการวเคราะหขอมลของภาษมลคาเพมตอการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได จากรายงานการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน โดยส านกงานสถตแหงชาต ซงเปนการส ารวจของครวเรอนแลวน ามารวบรวมเปนขอมลทตยภมทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2552 ผวจยไดน ามาศกษาพบวา

1) จ านวนครวเรอน มจ านวนครวเรอนทวประเทศในป พ.ศ. 2552 จ านวน 19,579,200

ครวเรอน โดยครวเรอนสวนใหญอาศยอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประมาณ 6.4 ลานครวเรอน (คดเปนรอยละ 32.5) สวนกรงเทพมหานคร นนทบร ปทมธาน และสมทรปราการ มครวเรอนอาศยอยคอนขางหนาแนนประมาณ 3.0 ลานครวเรอน (คดเปนรอยละ 15.1) ขณะทภาคเหนอและภาคกลางมจ านวนครวเรอนใกลเคยงกน คอประมาณ 3.9 ลานครวเรอน (คดเปนรอยละ 19.7) และ 3.8 ลานครวเรอน (คดเปนรอยละ 19.4) ตามล าดบ และภาคใตมครวเรอนเพยง 2.6 ลานครวเรอน (คดเปนรอยละ 13.3) (ดตารางผนวกท ก1)

2) รายไดของครวเรอนและแหลงทมาของรายได จากผลการส ารวจในป พ.ศ. 2552 พบวา ครวเรอนทวประเทศมรายไดเฉลย

เดอนละ 20,903 บาท สวนใหญเปนรายไดจากการท างาน (รอยละ 72.0) ซงไดแก คาจางเงนเดอน

70

(รอยละ 40.3) จากการท าธรกจ (รอยละ 20.3) และจากการท าการเกษตร (รอยละ 11.4) และมรายไดทไมไดเกดจากการท างาน เชน เงนทไดรบความชวยเหลอจากบคคลอนนอกครวเรอน/รฐ (รอยละ 10.2) รายไดจากทรพยสน เชน ดอกเบย (รอยละ 1.6) นอกจากนนยงมรายไดในรปสวสดการ/ สนคาและบรการตางๆ (รอยละ 14.5) (ดตารางผนวกท ก6)

3) คาใชจาย4 ของครวเรอนและประเภทของคาใชจาย ครวเรอนทวประเทศ ในป พ.ศ. 2552 มคาใชจายเฉลยเดอนละ 16,205 บาท แบบแผนการใชจายของครวเรอนโดยรวมทวประเทศ ป พ .ศ. 2552 พบวา มสดสวนของคาใชจายเพอการอปโภคบรโภครอยละ 87.9 ขณะทครวเรอนมคาใชจายทไมเกยวกบการอปโภคบรโภครอยละ 12.1 เมอพจารณาแตละหมวดของคาใชจายเพอการอปโภคบรโภคพบวา ครวเรอนมการใชจายจ านวนมากในหมวดคาใชจายเกยวกบอาหาร และเครองดม (ไมมแอลกอฮอล) ถงรอยละ 32.1 รองลงมา คอ คาใชจายเกยวกบยานพาหนะและคาบรการสอสารรอยละ 20.8 และทอยอาศย เครองใชภายในบานรอยละ 20.1 (ดตารางผนวกท ก7)

4) จ านวนภาษมลคาเพมทจดเกบไดป พ.ศ. 2552 จ านวนภาษมลคาเพมทจดเกบไดโดยรวมทวราชอาณาจกรป พ.ศ. 2552

พบวา ประเภทคาใชจายเพอการอปโภคบรโภคมจ านวน 154,877.829 ลานบาท5 เมอพจารณาแตละประเภทของคาใชจายเพอการอปโภคบรโภค พบวา ประเภทคาใชจายทสามารถจดเกบภาษมลคาเพมไดมากทสด คอ ประเภททอยอาศยและเครองใชในบานโดยจดเกบไดจ านวน 43,848.800 ลานบาท รองลงมา คอ คาใชจายเกยวกบยานพาหนะและการสอสาร จดเกบไดจ านวน 37,116.018 ลานบาท และประเภทอาหารและเครองดม (ไมมแอลกอฮอล) จดเกบไดจ านวน 25,714.834 ลานบาท

5) การวเคราะหและประมวลผล ในการวเคราะหผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายได ผวจยไดรวบรวมขอมลทตยภมของป พ.ศ. 2552 เพอมาวเคราะหในเชงปรมาณโดยไดแบงออกเปน 5 ประเดน คอ

(1) สดสวนการใชจายในการบรโภคของครวเรอน 10 กลม (2) การกระจายภาระภาษมลคาเพมไปยงครวเรอน 10 กลม (3) อตราการเสยภาษทแทจรง หรออตราการรบภาระภาษทแทจรง (4) แบบแผนการกระจายรายไดของครวเรอน 10 กลมกอนและหลง

รบภาระภาษมลคาเพม

4 ในทนหมายถง คาใชจายเฉลยทจ าเปนตองใชในการยงชพ โดยไมรวมคาใชจายประเภทสะสมทน เชน

การซอบาน/ ทดน เปนตน 5 จากระบบ ISIC ของกรมสรรพากร ระบวา ในป 2552 กรมสรรพากรสามารถจดเกบภาษมลคาเพมได

467,721 ลานบาท หกคนภาษมลคาเพม 202,002 ลานบาท เหลอ 265,719 ลานบาท อยางไรกตาม ผวจยด าเนนการค านวณโดยใชขอมลรายไดภาษมลคาเพม 154,877.829 ลานบาท เนองจากเปนการค านวณเฉพาะคาใชจายส าหรบสนคาและบรการทผลตเพอการอปโภคบรโภคเทานน โดยมไดรวมถงคาใชจายส าหรบสนคาและบรการทไมเขาเกณฑ 11 ประเภททไดจ าแนกไว วธการค านวณของผวจยจงจะสามารถสะทอนใหเหนภาระคาใชจายไดดกวาน าคาใชจายทงหมดมาค านวณ

71

(5) ผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายไดในประเทศไทย 5.1) สดสวนการใชจายในการบรโภคของครวเรอน 10 กลม ป พ.ศ. 2552 ผลการศกษาจากขอมลทวราชอาณาจกร พบวา กลมครวเรอนท 1-4 มสดสวนการใชจายเกยวกบอาหารและเครองดมมากทสด (เมอเทยบกบคาใชจายประเภทอนๆ) คอ 0.0474, 0.0684, 0.0763 และ 0.0775 ตามล าดบ และมสดสวนการใชจายประเภทเบดเตลดและคาใชจายเกยวกบยานพาหนะและการสอสารนอยเชนกน (ดตารางผนวกท ข1) สวนกลมครวเรอนท 5-9 มสดสวนการใชจายเกยวกบยานพาหนะและ การสอสารนอยทสด (เมอเทยบกบคาใชจายประเภทอนๆ) คอ 0.0413, 0.0610, 0.0673, 0.0853 และ 0.1220 ตามล าดบ และมสดสวนการใชจายประเภทยาสบ หมากฯ มากทสด คอ 0.1070, 0.1143, 0.1390 และ 0.1470 ตามล าดบ ยกเวนกลมครวเรอนท 9 ทมสดสวนการใชจายทางดานการศกษามากทสด คอ 0.1920 ส าหรบกลมครวเรอนท 10 กลมครวเรอนนจะมความแตกตางจากกลมครวเรอนอนๆ เพราะเปนเพยงกลมครวเรอนเดยวทใชจายเกยวกบยานพาหนะและการสอสารมากทสด (เมอเทยบกบคาใชจายประเภทอนๆ) คอ 0.5352 ซงสวนใหญกลมครวเรอนอนๆ จะมสดสวนการใชจายสนคาประเภทนนอยทสด และในทางตรงกนขามกมสดสวนการใชจายประเภทยาสบ นอยทสด คอ 0.1277 ซงแตกตางจากกลมครวเรอนอนเชนกน 5.2) การกระจายภาระภาษมลคาเพมไปยงครวเรอน 10 กลม ภาระภาษมลคาเ พมทกระจายไปยงครวเรอนตางๆ 10 กลม อาจม ความแตกตางกบแบบแผนหรอสดสวนการใชจายทกลาวมาแลวขางตน เนองจากสาเหต 2 ประการ คอ สดสวนการใชจายของแตละกลมครวเรอนและแตละประเภทสนคาไมเทากน และจ านวนภาษมลคาเพมทกรมสรรพากรจดเกบไดแตละประเภทของสนคา 11 ประเภท ซงบางประเภทจดเกบไดมาก และบางประเภทจดเกบไดนอยท าใหสงผลตอภาระภาษมลคาเพมทครวเรอนแตละกลมรบภาระภาษทแตกตางกน โดยสามารถพจารณาไดดงน 5.2.1) การพจารณาภาระภาษมลคาเพม ตามประเภทสนคา 11 ประเภท ทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2552

ผลการศกษาพบวา ประเภทสนคาททกกลมครวเรอนรบภาระภาษมลคาเพมมากทสด คอ ประเภททอยอาศยและเครองใชในบาน อาหารและเครองดม คาใชจายเกยวกบยานพาหนะและการสอสาร ยกเวนกลมครวเรอนท 10 จะรบภาระภาษมลคาเพมประเภทคาใชจายเกยวกบยานพาหนะและการสอสารมากกวาประเภททอยอาศยและเครองใชในบาน ส าหรบประเภทสนคาทครวเรอนรบภาระภาษมลคาเพมนอยทสด คอ ประเภทเบดเตลด ยกเวนกลมครวเรอนท 6-8 รบภาระภาษประเภทการศกษานอยกวาประเภทเบดเตลดเพยงเลกนอย (ดตารางผนวกท ข2) 5.2.2) การพจารณาภาระภาษมลคาเพม ตามชนรายจายเพอการอปโภคบรโภคตอคนตอเดอน 10 กลม ทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2552

72

ผลการศกษา พบวา กลมครวเรอนทมรายจายนอยทสด (กลมครวเรอนทมคาใชจายเพอการอปโภคบรโภคตอคนตอเดอนนอยทสด ) ทวราชอาณาจกร รบภาระภาษมลคาเพมไวเปนสดสวนนอยทสด คอ รอยละ 2.98767 ของภาระภาษทงหมด และกลมครวเรอนทมรายไดสงขนไปจะรบภาระภาษมลคาเพมมากขนตามล าดบ ส าหรบกลมครวเรอนทมรายจายสงสด (กลมครวเรอนทมคาใชจายเพอการอปโภคบรโภคตอคนตอเดอนมากทสด) รบภาระภาษมลคาเพมไวเปนสดสวนมากทสด คอ รอยละ 31.11192 ของภาระภาษทงหมด (ดตารางผนวกท ข3) 5.3) อตราการเสยภาษทแทจรงหรออตราการรบภาระภาษทแทจรง ผลการค านวณการกระจายภาระภาษมลคาเพมไปยงกลมครวเรอนตางๆ 10 กลม ดงแสดงในตารางภาคผนวกท ข3 เปนเพยงการศกษาวจยถงภาระภาษทเปนตวเงนทครวเรอนแตละกลมรบภาระภาษไว โดยมไดพจารณาถงภาระภาษทแทจรงทครวเรอนแตละกลมรบภาระไวจรง นนคอ อตราการเสยภาษทแทจรง กลาวคอ ภาระภาษดงกลาวขางตน เปนภาระภาษทเรยกวา ภาระตามจ านวนจรง (Absolute Burden) ซงมความหมายเหมอนกบจ านวนเงน (ภาระภาษทเปนตวเงน) ซงรฐบาลเรยกเกบจากครวเรอนนนๆ หรอครวเรอนนนๆ เสยใหรฐบาลอยางใดอยางหนง แตการจะพจารณาความแตกตางของภาระภาษโดยพจารณาจากขนาดของเงนภาษทครวเรอนในแตละชนรายไดเสยนนยงไมถกตองมากนก วธการค านวณภาระภาษทถกตองนน ควรตองพจารณาภาระภาษทเสยจรงควบคไปกบรายไดของครวเรอนทแบกรบภาระนนไวดวย หรออกนยหนง คอ การพจารณาสดสวนของภาระภาษทงหมดตอรายไดของครวเรอนนนๆ เปนอยางไร สดสวนดงกลาวนแสดงถงอตราการเสยภาษทแทจรง (Effective Tax Rate) อตราการเสยภาษทแทจรงนนมสวนก าหนดวา ความกาวหนาของระบบภาษอากรและรายไดของรฐบาลหรอไม กลาวคอ ถาอตราการเสยภาษทแทจรงมขนาดสงขนในขณะทรายไดของครวเรอนเพมขนเรอยๆ แสดงวาระบบภาษและรายไดทก าลงพจารณานนเปนระบบทกาวหนา (Progressive System) แตถาอตราการเสยภาษดงกลาวลดต าลงเมอรายไดของครวเรอนเพมมากขนแสดงวาระบบภาษทวานนเปนระบบทถดถอย (Regressive System) เมอพจารณาถงผลกระทบของระบบรายไดตอการกระจายรายไดแลว ระบบทมอตราการเสยภาษทแทจรงในลกษณะถดถอยยอมท าใหความเหลอมล ากนมากขน ในขณะเดยวกนระบบทมลกษณะกาวหนาจะท าให ความเหลอมล าทมอยกอนแลวลดลง

นอกจากน ในการพจารณาอตราการเสยภาษทแทจรง ยงสามารถแบง การพจารณาออกไดเปน 2 ดาน คอ การเทยบภาระภาษกบรายจายของบคคลหรอครวเรอนในชวงเวลาหนงๆ หรอการเทยบภาระภาษกบรายไดของบคคลหรอครวเรอนในชวงเวลาหนงๆ

5.3.1) อตราการเสยภาษทแทจรงเทยบกบรายจายของครวเรอน เมอพจารณาทวราชอาณาจกร ผลการศกษาสรปไดวา อตรา

การเสยภาษทแทจรงโดยเฉลยเมอเทยบกบรายจายของครวเรอน คอ รอยละ 3.1536 อยางไรกตามเมอแยกพจารณาแตละชนรายจายจะพบวา อตราการเสยภาษทแทจรงของกลมครวเรอนตางๆ มทศทางขนลงสลบกน แตในทสด กลมครวเรอนทมรายจายต าสด (กลมครวเรอนท 1) รบภาระภาษทแทจรงมจ านวนนอย คอ รอยละ 2.7478 ซงมากกวากลมครวเรอนท 4 (รอยละ 2.7199) ทมจ านวน

73

นอยทสดเพยงเลกนอย และกลมครวเรอนทมรายจายสงสด (กลมครวเรอนท 10) รบภาระภาษทแทจรงมากทสด คอ รอยละ 3.4072 แสดงใหเหนวา อตราการเสยภาษมลคาเพมทแทจรงเทยบกบรายจายของครวเรอนเปนระบบทมลกษณะกาวหนา (Progressive) ดงแสดงในแผนภมท 5.1 เสนกราฟลาง

ผลการศกษาขางตน สอดคลองและใกลเคยงกบผลการศกษาของ พรนดา ศรสงค (2549) ซงใชขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนป 2547 ซงศกษาพบวา อตราการเสยภาษทแทจรงโดยเฉลยเมอเทยบกบรายจายของครวเรอน คอ รอยละ 3.3400 โดยครวเรอนทมรายจายต าสด (กลมครวเรอนท 1) รบภาระภาษทแทจรง รอยละ 2.9373 สวนครวเรอนทมรายจายสงสด (กลมครวเรอนท 10) รบภาระภาษทแทจรง รอยละ 3.7951 ดงแสดงในแผนภมท 5.1 เสนกราฟบน

โดยปกตแลว ครวเรอนรวยมกมแบบแผนการบรโภคทเนนสนคาทไมไดรบการยกเวนภาษมลคาเพม (สนคาทไดรบยกเวนภาษมลคาเพมมกเปนสนคาขนปฐม ซงจ าเปนในชวตประจ าวน) อกทงครวเรอนรวยมกจะบรโภคสนคาและบรการมากกวาครวเรอนจน จงท าใหครวเรอนรวยตองจายภาษเปนมลคาโดยรวมมากกวาครวเรอนจน ลกษณะดงกลาวสอดคลองกบหลกความเสมอภาคทางภาษตามแนวดง (Vertical Tax Equity) ซงมสวนชวยสรางความเปนธรรมมากขนหากเทยบกบรายจายของครวเรอน

แผนภมท 5.1 อตราการเสยภาษทแทจรงตามกลมครวเรอนตางๆ จ าแนกครวเรอนเปน 10 กลม เรยงตามล าดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค

(หนวย: รอยละของรายจาย)

2.7478

3.058 3.0504

2.7199

3.1263

3.3669

3.14333.0528

2.9301

3.40722.9373

3.2275 3.16743.3028 3.3084 3.3917

3.2239 3.1652.9809

3.7951

22.22.42.62.8

33.23.43.63.8

4

งาน กษาน ซงใชขอมล SES ป 2552 งาน กษาในอดต ซงใชขอมล SES ป 2547

ทมา: - งานศกษาน มาจากการค านวณตารางผนวกท ก5 และตารางผนวกท ข2 - งานศกษาในอดต เปนผลการศกษาของ พรนดา ศรสงค (2549)

74

5.3.2) อตราการเสยภาษทแทจรงเทยบกบรายไดของครวเรอน เมอพจารณาภาระภาษมลคาเพมเมอเทยบกบรายไดของครวเรอน

พบวา มลกษณะตรงกนขาม (กบดานรายรายจาย) กลาวคอ เปนแบบถดถอย (Regressive) ทงน การค านวณโดยอาศยขอมลชนรายจายเพอการอปโภคบรโภคตอคนตอเดอน 10 กลม ป พ.ศ. 2552 ท าใหทราบแบบแผนการใชจายของครวเรอนในชนตาง ๆ โดยรวมทวประเทศ (ตารางผนวกท ก3 และ ก7) ซงผวจยไดน ามาพจารณาเกยวกบแบบแผนการบรโภคของครวเรอนในแตละชนรายได โดยสามารถแบงครวเรอนเปน 10 กลมจ าแนกตามรายไดประจ าตอคนตอเดอน เพอหาอตราการเสยภาษทแทจรงเมอเทยบกบรายไดของครวเรอน

เมอพจารณาทวราชอาณาจกร ผลการศกษาสรปไดวา อตราการเสยภาษทแทจรงโดยเฉลยเทยบกบรายไดของครวเรอน คอ รอยละ 3.2073 อยางไรกตามเมอแยกพจารณาแตละชนรายไดจะพบวา อตราการเสยภาษทแทจรงของกลมครวเรอนตางๆ มทศทางขนลงสลบกน แตในทสด กลมครวเรอนทมรายไดต าสด (กลมครวเรอนท 1) รบภาระภาษทแทจรงมจ านวนรอยละ 3.4457 ซงมากกวากลมครวเรอนท 4 5 7 8 9 (รอยละ 3.0355, 3.3163, 3.0658, 3.0727 และ 2.9567 ตามล าดบ) โดยกลมครวเรอนท 9 (รอยละ 2.9567) รบภาระภาษทแทจรงนอยทสด6 ในขณะทกลมทมรายไดสงทสด (กลมครวเรอนท 10) รบภาระภาษทแทจรงนอยกวาครวเรอนกลมท 1 คอ (ดแผนภมท 5.2) จากลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนวา อตราการเสยภาษมลคาเพมทแทจรงมลกษณะถดถอยเลกนอย (Mildly Regressive) เพราะเมอเทยบเปนสดสวนกบรายไดแลว คนจนจะจายภาษมลคาเพมมากกวาคนรวยเลกนอย ทงน เนองจากครวเรอนทมรายไดนอยมสดสวนคาใชจายในการบรโภคตอรายไดสงกวาครวเรอนทมรายไดสง

6 ครวเรอนกลมท 9 รบภาระภาษนอยทสด เนองจากครวเรอนกลมนมการใชจายดานการศกษาสงมากเมอ

เทยบกบครวเรอนกลมอนๆ (ดตารางผนวกท ข1) ซงคาใชจายดานการศกษาเปนบรการทไดรบยกเวนภาษมลคาเพม จงนาจะเปนเหตผลหนงทท าใหครวเรอนกลมนรบภาระภาษนอย

75

แผนภมท 5.2 อตราการเสยภาษทแทจรงตามกลมครวเรอนตาง ๆ จ าแนกครวเรอนเปน 10 กลมเรยงตามล าดบรายไดของครวเรอน ป พ. . 2552

(หนวย: รอยละของรายได)

0

1

2

3

4

5

ทมา: จากการค านวณตารางผนวกท ก9 และตารางผนวกท ข2

5.4) แบบแผนการกระจายรายไดของครวเรอน 10 กลมกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพม ก าหนดใหเปอรเซนตการแจกแจงรายไดกอนรบภาระภาษมลคาเพมเปน Y-Pre และรายไดหลงรบภาระภาษมลคาเพมเปน Y-Post ซงสามารถแสดงผลของรายไดกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพมในป พ.ศ. 2552 ผลการวจยพบวา แตละกลมครวเรอนตางๆ ไดรบผลกระทบจากภาษมลคาเพมในอตราทแตกตางกน ซงบางกลมครวเรอนมฐานะแยลง กลาวคอมสดสวนรายไดลดลง และบางครวเรอนมฐานะดขน กลาวคอมสดสวนรายไดเพมขน

กลมครวเรอนสวนใหญหลงจากรบภาระภาษมลคาเพมแลว มสดสวนรายได เพมขน ยกเวนกลมครวเรอนท 6 และ 10 (กลมทมรายไดสงสด) ใหผลในลกษณะทแตกตางกนโดยมสดสวนรายไดลดลงจากรอยละ 7.80420 และ 31.19360 เปนรอยละ 7.78701 และ 31.11192 ตามล าดบ ซงสามารถพจารณารายละเอยดในการค านวณผลการวเคราะหในขนตอนน ดงตารางผนวกท ข3

76

ตารางท 5.1 เปอรเซนตการแจกแจงแบบแผนการกระจายรายไดกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพมของกลมครวเรอน 10 กลม ป พ. . 2552

หนวย: รอยละ กลมครวเรอนเรยงตามรายจาย

อปโภคบรโภค ป พ. . 2552

Y-Pre (%) Y-Post (%) กลมท 1 2.97520 2.98767 กลมท 2 4.46820 4.47261 กลมท 3 5.27260 5.27822 กลมท 4 6.01240 6.03932 กลมท 5 6.75540 6.75730 กลมท 6 7.80420 7.78701 กลมท 7 9.11240 9.11337 กลมท 8 11.32180 11.33358 กลมท 9 15.08420 15.11900 กลมท 10 31.19360 31.11192

รวม 100.00000 100.00000

ทมา: จากการค านวณตารางผนวกท ข3

5.5) ผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายไดในประเทศไทย เมอพจารณาผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายรายไดในประเทศไทย จาก

คาสมประสทธจน พบวา ในป พ.ศ. 2552 ภายหลงจากรบภาระภาษมลคาเพมแลวผลปรากฏวามการกระจายรายไดทดขน กลาวคอ คาสมประสทธจนมคาลดลงจากกอนรบภาระภาษมลคาเพมมคา 0.36887 และหลงจากรบภาระภาษมลคาเพมแลวคาสมประสทธจนมคาลดลงเปน 0.36817 โดยลดลงคดเปนรอยละ 0.18996 แสดงใหเหนวา มลกษณะการกระจายรายไดทมความเทาเทยมกนมากขน อยางไรกตามผลของภาษมลคาเพมดงกลาวมผลใหการกระจายรายไดดขนเพยงเลกนอยเทานน กลาวคอ อตราการเปลยนแปลงของการกระจายรายไดทเกดขนมไมถงรอยละ 1 อาจกลาวไดวา ภาษมลคาเพมชวยบรรเทาใหความเหลอมล าในการกระจายรายไดลดลงไดบาง หรอกลาวอกนยหนงคอ มสวนชวยท าใหการกระจายรายไดดขนบาง ซงอาจจะมผลมาจากสดสวนการใชจายของแตละครวเรอน โดยครวเรอนทมรายไดต ามการใชจายนอยจงรบภาระภาษนอย และครวเรอนทมรายไดสงมสดสวนการใชจายมากจงตองรบภาระภาษมากเปนล าดบ ซงผลการวเคราะหผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายไดในประเทศไทยทกลาวมาขางตนแสดงดงตารางท 5.2 และสามารถพจารณารายละเอยดในการค านวณสมประสทธจนไดดงตารางผนวกท ข4

77

ผลการศกษาขางตนสอดคลองกบงานของ Munoz และ Sang-Wook Cho (2001) ซงศกษาผลกระทบทางสงคมจากการปฏรปภาษของประเทศเอธโอเปย โดยใช Lorenz Curve และพบวาภาษมลคาเพมท าใหการกระจายรายไดดขน อกทงยงสอดคลองและใกลเคยงกบผลการศกษาของพรนดา ศรสงค (2549) ซงใชขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนป 2547 พบวา ภาษมลคาเพมท าใหมลกษณะการกระจายรายไดทเทาเทยมกนมากขน โดยคาสมประสทธจนมคาลดลงจากกอนรบภาระภาษมลคาเพมมคา 0.33064 และหลงจากรบภาระภาษมลคาเพมแลวคาสมประสทธจนมคาลดลงเปน 0.32986 โดยลดลงคดเปนรอยละ 0.23591 (ดตารางท 5.2)

ตารางท 5.2 คาสมประสทธจนกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพม และอตราการเปลยนแปลงทวราชอาณาจกร

หนวย: รอยละ เปรยบเทยบงาน กษานกบงาน กษาในอดต

กอนรบภาระภาษมลคาเพม

หลงรบภาระภาษมลคาเพม

อตราการเปลยนแปลง

งาน กษาน ซงใชขอมล SES ป 2552

0.36887 0.36817 -0.18996

งาน กษาในอดต ซงใชขอมล SES

ป 2547

0.33064 0.32986 -0.23591

ทมา: - งานศกษานมาจากการค านวณตารางผนวกท ข4 - งานศกษาในอดต โดยใชขอมล SES ป 2547 เปนผลการศกษาของ พรนดา ศรสงค (2549) หมายเหต: เครองหมาย (-) แสดงถงวาการกระจายรายไดดขน หรอมความเทาเทยมกนมากขน

เครองหมาย (+) แสดงถงวาการกระจายรายไดเลวลง หรอมความไมเทาเทยมกนมากขน

อยางไรกตาม ขอหวงใยของคณะผวจยกคอ ผลการค านวณคาสมประสทธ จนดงกลาวอาจไมสะทอนผลตอการกระจายรายไดไดด เทาทควร เนองจากขอจ ากดของการวจยทผวจยไดอธบายไปแลวในหวขอ 5.1.1.3 นนคอ ภายใตขอจ ากดของขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต ท าใหผวจยมความจ าเปนตองจ าแนกครวเรอนตามล าดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค ทงๆ ท การจ าแนกครวเรอนตามล าดบรายได จะใหผลการศกษาตอคาสมประสทธจนอยางถกตองมากกวา ดงนน ผวจยจงเหนวา ผลการศกษาผลของภาษมลคาเพมตอแบบแผนการกระจายรายไดของครวเรอน 10 กลมกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพมในหวขอ (5.4) และผลของภาษมลคาเพมตอสมประสทธจนในหวขอ (5.5) อาจคลาดเคลอนไปจากความเปนจรงได อยางไรกตาม สงทเราพอจะสรปไดคอ การเกบภาษมลคาเพมสงผลกระทบตอสมประสทธจนนอยมาก หรอกลาวอกอยางหนงไดวา การเกบภาษมลคาเพมแทบจะไมสงผลกระทบตอการกระจายรายไดในประเทศเลย

78

5.2 ผลของภาษมลคาเพมตอระดบราคา 5.2.1 ผลของการเกบภาษมลคาเพมตอระดบราคา

ในกลมสนคาและบรการทตองเสยภาษมลคาเพม การจดเกบภาษมลคาเพมในอตรารอยละ 7 มผลท าใหราคาสนคาทตองเสยภาษมลคาเพมสงขนรอยละ 7 ของมลคาสนคาและบรการ แตส าหรบสนคาประเภทสนคาเกษตรและอาหารสด การศกษาและสาธารณสข สนคาน าเขาทน ามาผลตเพอสงออก รวมถงสนคาขนพนฐานบางประเภทซงไดรบยกเวนไมต องเสยภาษมลคาเพม ภาษมลคาเพมจงไมมผลตอราคาสนคาในกลมดงกลาว

อยางไรกด การค านวณหาผลของภาษมลคาเพมรอยละ 7 ตอราคาสนคาและบรการทผบรโภคตองจายทงสน (สนคาและบรการทตองเสยภาษมลคาเพมและสนคาและบรการทไดรบยกเวนภาษ) สามารถท าไดโดยน าน าหนกการค านวณดชนราคาผบรโภคของส านกดชนการคา กระทรวงพาณชยมาใชในการค านวณ ดงน

ตารางท 5.3 ผลของการเกบภาษมลคาเพมตอราคาสนคาและบรการทกประเภท

หนวย: รอยละ ประเภทสนคา ราคาสนคารวม VAT มลคา VAT ราคาสนคาไมรวม

VAT

สนคาทตองเสย VAT 66.99 4.38 62.61 สนคาทไมตองเสย VAT 33.01 0.00 33.01 รวม 100.00 4.38 95.62 หมายเหต: 1. ค านวณโดยคณะวจยโดยใชน าหนกการค านวณดชนราคาผบรโภคของส านกดชนการคา กระทรวง

พาณชย โดยในปฐาน 2550 หมวดอาหารและเครองดมมน าหนกรอยละ 33.01 และหมวดสนคาอนๆ มน าหนกรอยละ 66.99

2. การน าดชนหมวดอาหารและเครองดมมาใชในการค านวณยงคลาดเคลอนจากความเปนจรง เนองจากมอาหารและเครองดมบางประเภทตองเสยภาษมลคาเพม เชน อาหารส าเรจรป เครองดมบรรจในกลองหรอขวด เปนตน จงท าใหมลคาภาษมลคาเพมทค านวณไดต ากวาความเปนจรง

3. ใชวธค านวณภาษมลคาเพมแบบรวมใน

จากตารางดงกลาว แสดงใหเหนวาการเกบภาษมลคาเพมรอยละ 7 ท าใหราคาสนคาเพมขนประมาณรอยละ 4.58 (= 4.38 / 95.62) เมอเทยบกบกรณทไมเสยภาษ

5.2.2 การเปลยนแปลงอตราภาษมลคาเพมตอระดบราคา

การปรบอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10 ในอดตระหวางวนท 16 สงหาคม 2540 ถงวนท 31 มนาคม 2542 พบวาดชนราคาผบรโภครวมทกรายการ รายเดอน (ปฐาน 2550) เพมขนรอยละ 2.0 ในเดอนสงหาคม 2540 จากทเคลอนไหวในชวง 12 เดอนกอนหนาในชวงรอยละ 0.0 ถง 0.7 โดยทงป พ.ศ. 2540 ดชนราคาผบรโภคเพมขนเฉลยรอยละ 4.1 ในขณะทป พ.ศ. 2539 เพมขนเฉลยรอยละ 3.9 จากนนเมอมการลดอตราภาษมลคาเพมตงแตวนท 1 เมษายน

79

2542 เปนตนมา พบวาดชนราคาผบรโภครวมทกรายการ (ปฐาน 2550) เดอนเมษายน 2542 ลดลงรอยละ 0.2 จากทเคลอนไหวในชวง 12 เดอนกอนหนาในชวงรอยละ - 0.2 ถง 0.6 และเฉลยทงป พ.ศ. 2542 เพมขนรอยละ 0.2

ขอเทจจรงขางตนแสดงใหเหนวา การเพมอตราภาษมลคาเพมมผลตอระดบราคาในชวงสนๆ แตในระยะยาวไมมผลตอระดบราคาอยางชดเจน ในขณะทการลดภาษมลคาเพมไมมผลตอราคาแตอยางใด อยางไรกด การเปลยนแปลงอตราภาษมลคาเพมดงกลาวเปนชวงวกฤตเศรษฐกจ จงไมอาจน าเหตการณดงกลาวมาใชอธบายการเปลยนแปลงอตราภาษมลคาเพมในชวงอนๆ ไดอยางเหมาะสม เนองจากมการหดตวของอปสงคสนคาและบรการ หรออปทานสวนเกนของสนคาและบรการ รวมถงสวนเกนแรงงานในระบบเศรษฐกจในชวงวกฤตเศรษฐกจ ซงนบเปนอทธพลส าคญท าใหระดบราคาลดลง สงผลใหฐานภาษมมลคาลดลง และท าใหภาษทจดเกบไดลดลง นอกจากน การเปลยนแปลงของคาเงนบาทจากการลอยตวอตราแลกเปลยนอยางรนแรงกสงผลท าใหคาเงนบาทออนตว สงผลท าใหราคาสนคาอปโภคบรโภคและสนคาทนเพมขนโดยตรง ตารางท 5.4 ดชนราคาผบรโภครวมทกรายการ รายเดอน (ป ฐาน 2550) ป พ. . 2539 – 2545

หนวย: รอยละ

ป ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เฉลยทงป

2534 55.2 55.6 55.6 56.3 56.8 56.8 56.6 57.1 57.7 58.0 57.9 57.7 56.8 2535 58.0 58.1 58.0 58.2 59.1 59.4 59.5 60.0 60.0 60.0 59.7 59.5 59.1 2536 59.7 60.0 60.0 60.6 60.7 60.9 61.4 61.5 62.1 62.1 61.9 62.1 61.1 2537 62.5 62.7 63.1 63.2 63.9 64.3 64.4 64.7 65.4 65.6 65.2 65.0 64.2 2538 65.6 65.8 66.1 66.6 67.4 67.8 68.0 68.5 69.3 69.9 69.9 69.9 67.9 2539 70.3 70.7 70.9 71.3 71.5 71.5 71.7 72.4 72.5 72.9 73.2 73.2 71.8

2540 73.4 73.8 74.2 74.3 74.5 74.7 75.2 77.2 77.5 78.2 78.8 78.8 75.9

2541 79.7 80.3 81.1 81.7 82.2 82.6 82.7 83.0 82.8 82.7 82.4 82.2 82.0

2542 82.4 82.5 82.3 82.1 81.7 81.6 81.8 82.2 82.2 82.3 82.4 82.7 82.2

2543 82.9 83.3 83.3 83.0 83.1 83.3 83.3 83.9 84.2 83.8 83.9 83.9 83.5 2544 84.0 84.5 84.5 85.1 85.4 85.1 85.1 85.1 85.3 84.9 84.7 84.5 84.9 ทมา: ส านกดชนการคา ส านกงานปลดกระทรวงพาณชย

จากวรรณกรรมปรทรรศนในบทท 2 ซงศกษาการเปลยนแปลงของระดบราคาจาก การปรบลดอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 10 เปนรอยละ 7 โดยเปรยบเทยบระหวางป 2541 ถง 2542 (ไมรวมถงสนคาทไดรบยกเวนภาษมลคาเพมและสนคาสงออก) พบวาการเปลยนแปลงอตราภาษดงกลาวมผลท าใหราคาสนคาทวไปลดลงรอยละ 2.19 ในขณะทความเปนจรงในป 2541 – 2542 ดชนราคาผบรโภคลดลงเพยงรอยละ 0.2

80

อยางไรกด เมอค านวณผลของการปรบเพมอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10 ตอราคาสนคาและบรการทกประเภท โดยน าน าหนกการค านวณดชนราคาผบรโภคของส านกดชนการคา กระทรวงพาณชยมาใชในการค านวณเชนเดยวกบในตารางท 5.3 พบวา หากผขายตองการผลกภาระภาษทงหมดทเพมขนใหผบรโภค ผขายตองเพมราคาอกรอยละ 1.82 เชน จาก 100 บาท เปน 101.82 บาท ดงนน จงสามารถสรปไดวา การเพมอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10 จะมผลตอราคารอยละ 1.82

ตารางท 5.5 ผลของการปรบเพมอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 8 ตอราคาสนคา และบรการทกประเภท

หนวย: รอยละ

ประเภทสนคา อตรา VAT = รอยละ 7 อตรา VAT = รอยละ 10 ราคาสนคารวม VAT

มลคา VAT

มลคาไมรวม VAT

ราคาสนคารวม VAT

มลคา VAT

มลคาไมรวม VAT

สนคาทตองเสย VAT 66.99 4.38 62.61 68.21 6.20 62.01 สนคาทไมตองเสย VAT 33.01 0.00 33.01 33.61 0.00 33.61 รวม 100.00 4.38 95.62 101.82 6.20 95.62

หมายเหต: 1. ค านวณโดยคณะวจยโดยใชน าหนกการค านวณดชนราคาผบรโภคของส านกดชนการคา กระทรวงพาณชย โดยในปฐาน 2550 หมวดอาหารและเครองดมมน าหนกรอยละ 33.01 และหมวดสนคาอนๆ มน าหนกรอยละ 66.99

2. ค านวณภาษแบบรวมใน 5.3 ผลของภาษมลคาเพมตอการเจรญเตบโตทางเ รษฐกจ

จากแบบจ าลองเศรษฐกจของส านกนโยบายเศรษฐกจมหภาค ส านกงานเศรษฐกจ การคลงในตารางท 5.6 การเพมอตราภาษมลคาเพมรอยละ 1 จะท าใหอตราการเจรญเตบโตเศรษฐกจลดลงรอยละ 0.015 ซงเกดจากการลดลงของปรมาณการบรโภคภาคเอกชนรอยละ 0.065 และการน าเขาลดลงรอยละ 0.033 ผานผลของราคาทปรบตวสงขนเนองจากอตราภาษทสงขน ทงน ผลของการเพมอตราภาษมลคาเพมจะสงผลตอระบบเศรษฐกจในเดอนถดไปทนท

ส าหรบการลดอตราภาษมลคาเพมรอยละ 1 นน จะท าใหผลกระทบเชงเศรษฐกจเปนไปในทศทางตรงขามในจ านวนทเทากน

81

ตารางท 5.6 ผลของการปรบอตราภาษมลคาเพมขนรอยละ 1 ตอระบบเ รษฐกจ

หนวย: อตราการเปลยนแปลงเปนรอยละตอป ปจจยเ รษฐกจ Q1 Q2 Q3 Q4 ทงป

GDP (at 1988 price)

กอนปรบ 4.7 4.1 5.0 4.4 4.5 หลงปรบ 4.6 4.1 5.0 4.4 4.5 สวนตาง -0.013 -0.018 -0.016 -0.013 -0.015

การบรโภคภาคเอกชน

กอนปรบ 4.3 5.6 2.9 3.5 4.1 หลงปรบ 4.2 5.6 2.8 3.5 4.0 สวนตาง -0.057 -0.079 -0.070 -0.053 -0.065

การน าเขา กอนปรบ 4.0 10.5 4.8 9.6 7.2 หลงปรบ 4.0 10.5 4.7 9.5 7.2 สวนตาง -0.027 -0.041 -0.035 -0.027 -0.033

ทมา: ส านกนโยบายเศรษฐกจมหภาค ส านกงานเศรษฐกจการคลง 5.4 ผลของภาษมลคาเพมตอรายไดรฐบาล

5.4.1 รายไดภาษมลคาเพมตอรายไดรฐบาล ประเทศไทยมการจดเกบภาษมลคาเพมไดเพมขนอยางตอเนอง จะเหนไดจากตวเลข

รายไดทจดเกบไดในปแรกทมการประกาศใชภาษมลคาเพมเทากบ 66,614 ลานบาท ขณะทรายไดทจดเกบไดในป พ.ศ. 2553 เทากบ 502,176 ลานบาท ซงปรบตวเพมขนถงรอยละ 654 ส าหรบตวเลขรายไดภาษมลคาเพมทจดเกบไดเพมขนในป พ.ศ. 2540-2541 เนองมาจากในชวงนนประเทศไทยประสบปญหาทางเศรษฐกจ รฐบาลไดออกมาตรการใหมการปรบอตราภาษจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10 ชวคราว สงผลใหรายไดภาษเพมขน

ภาษมลเพมเปนประเภทภาษทมสวนส าคญตอการเปนรายไดของรฐบาล เนองจากเปนภาษทจดเกบไดในสดสวนสงสดเมอเทยบกบภาษประเภทอน กลาวคอ คดเปนประมาณรอยละ 30 ของรายไดภาษทงหมดทรฐบาลจดเกบไดในแตละป โดยในปงบประมาณ 2553 รฐบาลสามารถจดเกบภาษมลคาเพมได 502,176 ลานบาท คดเปนรอยละ 28.43 ของรายไดภาษทจดเกบไดทงหมด

82

แผนภมท 5.3 สดสวนรายไดภาษของรฐบาล ป งบประมาณ 2553

ทมา: ส านกนโยบายการคลง ส านกงานเศรษฐกจการคลง

อยางไรกด ปจจบนภาษมลคาเพมทรฐบาลเกบไดตองถกจดสรรในเชงพนทและเพอ

วตถประสงคตางๆ ดงน7 5.4.1.1 กรณภาษมลคาเพมจดเกบไดในเขตกรงเทพมหานคร

1) รายไดรอยละ 10 ถกแบงเปนรายไดใหกรงเทพมหานคร ซงเปนองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษ โดยกรมสรรพากรจะหกรายไดบางสวนเพอเปนคาใชจายในการบรหารจดเกบและเผอไวเปนเงนขอคนภาษซอของผเสยภาษประมาณ 1 ใน 3

2) รายไดรอยละ 90 จะถกกนไวเพอชดเชยภาษสนคาสงออกรอยละ 0.75 และสวนทเหลอประมาณ 1 ใน 3 จะถกหกไวเปนเงนขอคนภาษซอของผเสยภาษดวยเชนกน

5.4.1.2 กรณภาษมลคาเพมจดเกบในจงหวดตางๆ 1) รายไดรอยละ 10 ถกแบงเปนรายไดใหองคกรสวนทองถนประเภทเทศบาล

และองคการบรหารสวนต าบล (อบต.) โดยกรมสรรพากรจะหกรายไดบางสวนเพอเปนคาใชจายในการบรหารจดเกบและเผอไวเปนเงนขอคนภาษซอของผเสยภาษประมาณ 1 ใน 3

2) รายไดรอยละ 90 ถกแบงใหองคกรปกครองสวนทองถนประเภทองคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) รอยละ 5 โดยกรมสรรพากรจะหกรายไดบางสวนเผอไวเปนเงนขอคนภาษซอของผเสยภาษประมาณ 1 ใน 3 จากนนสวนทเหลอจะถกกนไวเพอชดเชยภาษสนคาสงออกรอยละ 0.75 และหกไวเผอเปนเงนคนภาษซอของผเสยภาษประมาณ 1 ใน 3 ดวยเชนกน

จากนน รายไดสวนทเหลอจะถกน าไปจดสรรใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ตามพระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจ พ.ศ. 2542 มาตรา 23 (4)

7 วรณ ประดษฐทศนย, เลาเรองรายไดรฐบาล (2) ตอนสะกดรอยตาม VAT, วารสารการเงนการคลง, ปท 23

ฉบบท 68 กรกฎาคม – กนยายน 2554 หนา 82-86.

83

มาตรา 24 (3) และมาตรา 25 (6) ซงก าหนดใหมการจดสรรภาษมลคาเพมใหแก อบต. เทศบาล เมองพทยา อบจ. และกรงเทพมหานคร ในอตราซงรวมกนแลวไมเกนรอยละ 30 ของภาษมลคาเพมทจดเกบไดหลงหกสวนทตองจายคนแลว ซงอตราจะเปนเทาใดนนขนกบคณะกรรมการการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (กกถ.) ก าหนดขนในแตละป โดยในปงบประมาณ 2554 ก าหนดอตราไวทรอยละ 19.7 ดงนน ภาษทเหลอเปนรายไดรฐบาลสทธจงคดเปนประมาณรอยละ 46 ของรายไดภาษทจดเกบได จงอาจสรปไดวาภาษมลคาเพมทเกบไดในแตละปจะเปนรายไดรฐบาลประมาณครงหนง

5.4.2 ผลของการปรบอตราภาษมลคาเพมตอรายไดรฐบาล การศกษาผลของการปรบอตราภาษมลคาเพมตอรายไดรฐบาล จะค านวณผลของ การปรบอตราภาษมลคาเพมโดยใชวธค านวณแบบปรบ Effective Tax Rate โดยใชฐานการค านวณจากขอมลฐานภาษมลคาเพมในปงบประมาณ 2553 น ามาปรบอตราการเจรญเตบโตเปนปงบประมาณ 2556 เพอน ามาค านวณปรบอตราภาษมลคาเพมตงแตวนท 1 ตลาคม 2555 เปนตนไป เนองจากไดมการก าหนดลดอตราภาษมลคาเพมเหลอรอยละ 7 จนถงวนท 30 กนยายน 2555 ตามพระราชกฤษฎกา ออกตามความในประมวลรษฎากร วาดวยการลดอตราภาษมลคาเพม (ฉบบท 507) พ.ศ. 2553

ทงน การปรบอตราดงกลาว จะใชการปรบอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปน รอยละ 8 จากการศกษาพบวา อตรา Effective Tax Rate ของภาษมลคาเพมตามกฎหมายรอยละ 7 ในปงบประมาณ 2553 อยทรอยละ 5.748 ดงนน การปรบเพมอตราภาษตามกฎหมายรอยละ 1 จะสงผลใหอตรา Effective Tax Rate เพมขนเปนรอยละ 6.56 อยางไรกด การปรบเพมอตราภาษมลคาเพมยอมท าใหฐานภาษแคบลงเนองจากการปรบเพมอตราภาษมลคาเพมมผลท าใหราคาสนคาและบรการสงขน ดงนน ปรมาณการบรโภคภาคเอกชนและการน าเขาจงลดลงผานผลของราคาดงกลาว โดยการปรบอตราภาษมลคาเพมจะสงผลใหปรมาณการบรโภคภาคเอกชนและปรมาณน าเขาลดลงรอยละ 0.065 และรอยละ 0.033 ตามล าดบ ซงจะสงผลใหรฐบาลจดเกบรายไดภาษมลคาเพมสงขนกวากรณไมปรบเพมภาษประมาณ 84,000 ลานบาท หรอคดเปนรายไดรฐบาลประมาณ 39,000 บาท หลงจากจดสรรรายไดใหองคกรปกครองสวนทองถนกนไวเพอชดเชยภาษสนคาสงออก และหกคนภาษภาษซอแลว

ทงน จ านวนรายไดภาษมลคาเพมสทธทสงขนจากการปรบอตราภาษมจ านวนสงกวาฐานภาษทหดตวลงจากการปรบเพมอตราภาษจงแสดงใหเหนวา การปรบเพมอตราภาษมผลสมฤทธในเชงรายได

8 ค านวณจากรายไดภาษมลคาเพมจากการบรโภคภาคเอกชนและการน าเขา หารดวยปรมาณการบรโภคและการน าเขาทตองเสยภาษมลคาเพม โดยใชขอมลจากส านกงานเศรษฐกจการคลงและส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

84

ตารางท 5.7 ผลของการปรบอตราภาษมลคาเพมตอรายไดรฐบาล

หนวย: ลานบาท ป งบประมาณ 2554 2555 2556 สวนตาง อตราภาษมลคาเพม รอยละ 7 รอยละ 7 รอยละ 7 รอยละ 8 Effective Tax Rate 5.74 5.74 5.74 6.56 0.82 รายไดภาษมลคาเพม 536,800 560,907 592,992 677,396 84,404 การบรโภคภาคเอกชน 4,481,248 4,664,979 4,856,243 4,853,211 188,232 การน าเขา 4,764,137 5,107,155 5,474,870 5,473,185 366,030 หมายเหต: สมมตใหปรบอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 8 ในปงบประมาณ 2556 ทมา: ค านวณจากขอมลรายไดรฐบาลและประมาณการเศรษฐกจของส านกงานเศรษฐกจการคลง

85

บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะเชงนโยบาย

6.1 สรปผลการวจย

ระบบภาษมลคาเพมไดพสจนใหเหนแลววาเปนภาษทมประสทธภาพในการสรางรายไดใหแกรฐ แตผลของภาษมลคาเพมตอการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายไดและเศรษฐกจยงม ขอโตเถยงกนอยมาก เนองจากภาระภาษมลคาเพมจะตกกบผซอสนคาทอดสดทาย (ไดแก ผบรโภค) จงอาจท าใหระดบราคาสนคามราคาสงขน หากมการปรบอตราภาษเพมขน ซงงานวจยนไดตอบโจทยของผลของภาษมลคาในดานทยงเปนขอกงวลในเรองการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได โดยสามารถสรปผลดานตางๆ ได ดงน

6.1.1 ผลตอการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได

1) จากการศกษาโดยใชขอมลทตยภมจากส านกงานสถตแหงชาตและกรมสรรพากรในป พ.ศ. 2552 สามารถสรปผลไดวา การกระจายภาระภาษมลคาเพมขนอยกบพฤตกรรมการบรโภค หรอการใชจายของแตละกลมครวเรอนซงแตกตางกน โดยพบวากลมครวเรอนท 10 มความแตกตางจากกลมครวเรอนอนๆ เนองจากเปนกลมท มการใชจายเก ยวกบยานพาหนะและส อสารมากทส ด ในขณะทกลมครวเรอนท 1-4 มสดสวนการใชจายเกยวกบอาหารและเครองดมมากทสด เมอเทยบกบคาใชจายอนๆ สวนกลมครวเรอนท 5-8 มคาใชจายประเภทยาสบ หมากฯ มากทสด และกลมครวเรอนท 9 มสดสวนการใชจายดานการศกษามากทสด ท าใหการรบภาระภาษมลคาเพมของแตละกลมครวเรอนแตกตางกนไป แตพบวาภาระภาษมลคาเพมทมากทสดของทกกลม คอ ประเภททอยอาศย และเคร องใช ในบาน อาหารและเคร องด ม ยกเว นกล มครว เร อนท 10 ทรบภาระภาษมลคาเพมจากคาใชจายเกยวกบยานพาหนะและการสอสาร

2) การพจารณาอตราภาษทแทจรงสามารถเทยบกบภาระภาษทแทจรงเทยบกบรายจายของกลมครวเรอน หรอ เทยบกบรายไดของกลมครวเรอนในชวงเวลาใดเวลาหนง ซงผลการวจยพบวา หากเทยบกบรายจายอตราภาษทแทจรงของกลมครวเรอนตางๆ มทศทางขนลงสลบกน แตหากพจารณาแนวโนมจะพบวา กลมครวเรอนทมรายจายต าสด (กลมครวเรอนท 1) รบภาระภาษทแทจรงมจ านวนนอย คอ รอยละ 2.7478 ซงมากกวากลมครวเรอนท 4 (รอยละ 2.7199) ทมจ านวนนอยทสดเพยงเลกนอย และกลมครวเรอนทมรายจายสงสด (กลมครวเรอนท 10) รบภาระภาษทแทจรงมากทสด คอ รอยละ 3.4072 แสดงใหเหนวา อตราการเสยภาษมลคาเพมทแทจรงเทยบกบรายจายของครวเรอนเปนระบบทมลกษณะกาวหนา (Progressive)

86

3) ส าหรบอตราภาษทแทจรงเมอเทยบกบรายไดของครวเรอนมลกษณะถดถอย (Regressive) ซงตรงขามกบดานรายจาย โดยอตราภาษทแทจรงของกลมครวเรอนตางๆ มทศทางขนลงสลบกน และพบวากลมครวเรอนทมรายไดนอยมอตราภาษทแทจรงสงกวากลมทม รายไดสง คอกลมครวเรอนท 1 มอตราภาษทแทจรงเมอเทยบกบรายไดรอยละ 3.4457 ในขณะทกลมครวเรอนท 10 มอตราภาษทแทจรงรอยละ 3.2254 จากลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนวา อตราการเสยภาษมลคาเพมทแทจรงมลกษณะถดถอยเลกนอย (Mildly Regressive) เทานน เพราะเมอเทยบเปนสดสวนกบรายไดแลว ครวเรอนจนจะจายภาษมลคาเพมมากกวาครวเรอนรวยเลกนอย ทงน เนองจากครวเรอนจนมสดสวนคาใชจายในการบรโภคตอรายไดสงกวาครวเรอนรวย ขณะเดยวกนสนคาทจ าเปนในชวตประจ าวนยงไดรบยกเวนภาษมลคาเพมอกดวย ท าใหภาระของครวเรอนจนลดลง 4) เมอพจารณาแบบแผนการกระจายรายไดกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพมของกลมครวเรอน 10 กลม ป 2552 พบวากลมครวเรอนสวนใหญหลงจากรบภาระภาษมลคาเพมแลว มสดสวนรายไดเพมขน ยกเวนกลมครวเรอนท 6 และกลมครวเรอนท 10 และเมอพจารณาผลของภาษมลคาเพมตอการกระจายรายไดของประเทศไทย จากคาสมประสทธจน พบวาคาสมประสทธจนมคาลดลงจากคา 0.36887 กอนรบภาระภาษมลคาเพมเปน 0.36817 หลงรบภาระภาษมลคาเพม โดยเปลยนแปลงรอยละ 0.18996 ซงแสดงใหเหนวามลกษณะของการกระจายรายไดทดขนเลกนอย ดงนน อาจกลาวไดวาภาษมลคาเพมมสวนชวยท าใหการกระจายรายไดดขน หรอสามารถชวยลดความเหลอมล าในการกระจายรายได เนองจากสดสวนการใชจายของครวเรอนทมรายไดต ามการใชจายนอยจงรบภาระภาษนอย ในขณะทครวเรอนทมรายไดสงมสดสวนการใชจายมากจงรบภาระภาษมากตามล าดบ

อยางไรกตาม คณะผวจยมขอสงเกตวา ผลการค านวณคาสมประสทธจนดงกลาวอาจไมสะทอนผลตอการกระจายรายไดไดดเทาทควร เนองจากขอจ ากดของการวจยทผวจยไดอธบายไปแลวในหวขอ 5.1.1.3 นนคอ ภายใตขอจ ากดของขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต ท าใหผวจยมความจ าเปนตองจ าแนกครวเรอนตามล าดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค ทงๆ ทการจ าแนกครวเรอนตามล าดบรายได จะใหผลการศกษาตอคาสมประสทธจนอยางถกตองมากกวา ดงนน ผลการศกษาผลของภาษมลคาเพมตอแบบแผนการกระจายรายไดของครวเรอน 10 กลมกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพม และผลของภาษมลคาเพมตอสมประสทธจน อาจคลาดเคลอนไปจาก ความเปนจรงได อยางไรกตาม สงหนงทพอจะสรปไดคอ การเกบภาษมลคาเพมสงผลกระทบตอสมประสทธจนนอยมาก หรอกลาวอกอยางหนงไดวา การเกบภาษมลคาเพมแทบจะไมสงผลกระทบตอการกระจายรายไดในประเทศเลย

87

5) ผลของภาระภาษเมอเทยบกบรายจายของครวเรอนไดผลทสอดคลองและใกลเคยงกบผลการศกษาในอดตของพรนดา ศรสงค (2549) ซงใชขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนป 2547 6.1.2 ผลตอระดบราคา ภาษมลคาเพมมผลตอระดบราคาในทศทางเดยวกน อยางไรกด การเปลยนแปลงภาษมลคาเพมจะมผลตอระดบราคาเฉพาะชวงสนๆ ทมการเปลยนแปลงอตราภาษ นอกจากนจากการค านวณภาระของภาษมลคาเพมทเพมขนจากการปรบขนอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10 จะสงผลตอราคาเพยงรอยละ 1.82 เชน หากราคาสบเดมราคากอนละ 10 บาท หากม การปรบเพมอตราภาษ มลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10 จะท าใหราคาสบปรบเพมเปนกอนละ 10.18 บาท

6.1.3 ผลตอการเตบโตทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงอตราภาษมลคาเพมมผลตอเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในทศทางตรงกนขาม ผานผลของการเปลยนแปลงระดบราคาสนคา ปรมาณการบรโภคและปรมาณการน าเขา ซงจากการจ าลองทางเศรษฐกจของส านกงานเศรษฐกจการคลงพบวา การปรบขนอตราภาษมลคาเพมรอยละ 1 จะท าใหอตราการเจรญเตบโตเศรษฐกจทแทจรง ณ ราคาป พ.ศ. 2531 ลดลงรอยละ 0.015 หรอท าใหอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ณ ราคาปจจบนลดลงรอยละ 0.009 คดเปนมลคาทลดลงประมาณ 1,000 ลานบาท จากผลตภณฑมวลรวมประชาชาต ณ ราคาปจจบน 11,000,000 ลานบาท อยางไรกด ส าหรบผลของภาษมลคาเพมตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจยงไมไดค านงถงกรณทรฐบาลน ารายไดทจดเกบไดเพมจากการปรบขนอตราภาษมลคาเพมเขาสระบบเศรษฐกจโดยการน าไปใชจายและลงทนของภาครฐทงหมด ซงในกรณอาจสงผลตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจนอยกวาทประมาณการไว

6.1.4 ผลตอรายไดรฐบาล 1) ภาษมลคาเพมทจดเกบไดในปงบประมาณ 2553 คดเปนประมาณรอยละ 28 ของรายไดภาษทรฐบาลจดเกบได แตเมอจดสรรรายไดภาษใหองคกรปกครองสวนทองถน กนไวเพอชดเชยภาษสนคาสงออก และหกคนภาษซอแลว จะท าใหรายไดภาษมลคาเพมสทธคงเหลอประมาณรอยละ 46 ของรายไดภาษมลคาเพมทจดเกบได 2) การปรบเพมหรอลดอตราภาษมลคาเพมมผลท าใหรฐบาลมรายไดเปลยนแปลงไปในทศทางเดยวกน ผานผลของการเปลยนแปลงระดบราคาสนคา ปรมาณการบรโภคและปรมาณ

88

การน าเขา โดยการปรบขนอตราภาษมลคาเพมรอยละ 1 จะสรางรายไดเพมใหแกรฐบาลไดประมาณ 84,000 ลานบาท หรอคดเปนรายไดสทธของรฐบาลประมาณ 39,000 ลานบาท หลงหกการจดสรรรายไดใหองคกรปกครองสวนทองถน และการคนภาษแลว 6.1.5 ผลในภาพรวม เมอพจารณาผลในภาพรวมของภาษมลคาเพมในดานการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได และผลตอเศรษฐกจ ทงในดานผลตอระดบราคา การเจรญเตบโตตอเศรษฐกจ รวมทงการสรางรายไดใหแกรฐบาล จะเหนไดวา การขนอตราภาษมลคาเพมไมไดท าใหเศรษฐกจไดรบผลกระทบมากนก ทงดานระดบราคาและการเตบโตทางเศรษฐกจ รวมทงในดานความเปนธรรมในการกระจายรายได เมอพจารณาในดานรายจาย และอตราภาษทแทจรงของกลมครวเรอนทมรายไดนอยมภาระภาษมลคาเพมเมอเทยบกบรายจายนอยกวากลมครวเรอนทมรายไดมาก ถงแมวาเมอเทยบภาระภาษมลคาเพมกบรายไดจะพบวามความเปนอตราภาษถดถอยเพยงเลกนอย ในขณะทภาษมลคาเพมสามารถสรางรายไดใหแกรฐอยางมากรวมทงเปนภาษทมประสทธภาพในการจดเกบเมอเทยบกบภาษประเภทอน 6.2. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย จากผลการศกษาของคณะวจยผลของภาษมลคาเพมไดแสดงใหเหนวารฐบาลสามารถใชนโยบายขนอตราภาษมลคาเพมเพอเพมรายไดใหแกรฐในการน าไปใชจายดานสวสดการดานตางๆ ตามแนวนโยบายแหงรฐได โดยสงผลกระทบตอราคาสนคาและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจนอยกวาผลของรายไดทรฐสามารถจดเกบไดเพมมากขน เนองจากภาษมลคาเพมเปนภาษทมประสทธภาพในการอ านวยรายไดใหแกรฐไดมากกวาภาษประเภทอน อกทงไมไดสงผลตอผทมรายไดนอยมากนก เนองจากสนคาและบรการทผมรายไดนอยบรโภคสวนใหญไดรบการยกเวนภาษมลคาเพม นอกจากนจะเหนวานบแตมการจดเกบภาษทางออมเปนตนมา อตราภาษทางออมเฉลยของประเทศตางๆ มแนวโนมลดลงอยางตอเนอง อยางไรกตาม ปญหาวกฤตเศรษฐกจโลกซงเกดขนอยางตอเนองตงแตป พ.ศ. 2551 จนถงปจจบนไดสงผลกระทบตอการจดเกบภาษของรฐบาลในหลายประเทศ จงท าใหแตละประเทศปรบเพมอตราภาษมลคาเพมเพอหารายไดมาเยยวยาปญหาเศรษฐกจดงกลาว จงท าใหอตราภาษทางออมเฉลยประเทศตางๆ ในป พ.ศ. 2553 เพมขนจากป พ.ศ. 2552 ซงอยทรอยละ 15.41 เปนรอยละ 15.61 เนองจากภาษมลคาเพมเปนภาษทมความแนนอนในการหารายไดใหรฐงายกวา และมประสทธภาพสงกวาเมอเทยบกบภาษประเภทอน

89

เมอเปรยบเทยบโครงสรางภาษมลคาเพมของไทยกบตางประเทศพบวา โครงสรางหลกๆ เชน วธการจดเกบและอตราทใชมลกษณะไมแตกตางกนนก มเพยงการยกเวนและอตราศนยส าหรบสนคาสงออกและสนคาและบรการบางประเภทเทานนทก าหนดตางกนไปในแตละประเทศ

การด าเนนการปรบขนอตราภาษมลคาเพมอาจไดรบผลกระทบในการเพมอตราภาระภาษมลคาเพมใหแกผทมรายไดนอย และกระทบตอการเจรญเตบโตของเศรษฐกจ แตรฐบาลสามารถจดท าโครงการในการบรรเทาผลกระทบทเกดขนได อยางเชนในประเทศฟลปปนส ในชวงทมการปรบอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 10 เปน 12 โดยใชมาตรการดานรายจายก าหนดกลมเปาหมายใหกบ ผมรายไดนอย โดยเฉพาะการน าภาษมลคาเพมในสดสวนทเกบเพมไปใชกบโครงการดานสงคม เชน การศกษา และการสาธารณสข ซงพบวา มาตรการของฟลปปนสมผลท าใหเกดความกาวหนาในการกระจายรายไดคอนขางด ดงนน หากประเทศไทยตองการหารายไดเพมเพอใชจายในดานสวสดการแกผทมรายไดนอย เพอลดความเหลอมล าในสงคมกสามารถด าเนนการปรบเพมขนอตราภาษมลคาเพม โดยสามารถด าเนนการเพอลดผลกระทบทจะเกดขนจากการปรบขนอตราภาษมลคาเพม ดงน 1) ก าหนดใหมาตรการควบคมการปรบขนราคาสนคาควบคกนไป โดยใหสามารถปรบขนไดไมเกนภาระภาษมลคาเพมทปรบขนคอ รอยละ 1.82

2) การปรบขนภาษมลคาเพมควรด าเนนไปพรอมกบการปรบลดอตราภาษเงนไดนตบคคลเพอใหผประกอบการเปนผรบภาระภาษมลคาเพมจากการปรบขนราคาเนองจากการขนภาษมลคาเพม ซงจะสามารถลดผลกระทบจากการขนภาษมลคาเพมได

3) การปรบขนภาษมลคาเพมควรด าเนนการในชวงทภาวะเศรษฐกจด เพอไมให การปรบราคาสงผลตอก าลงซอของผบรโภค หรอ ในชวงเศรษฐกจดจะท าใหประชาชนมรายไดเพมขน ท าใหการปรบขนราคาเนองจากผลของภาษไมสงผลกระทบตอผบรโภคและเศรษฐกจมากนก รวมทงท าใหรายไดภาษมลคาเพมทจดเกบไดเพมขนมจ านวนมาก เนองจากรายไดภาษมลคาเพมเปนไปในทศทางเดยวกบภาวะเศรษฐกจ ทงน จากการจดท าประชาพจารณผลการศกษา ไดมขอเสนอแนะเพมเตมเพอการศกษาตอไป ดงน 1) การศกษาประสทธภาพการบรหารการจดเกบภาษมลคาเพม ซงจากการส ารวจขอมลพบวาประมาณรอยละ 30 ไมอยในระบบภาษมลคาเพม ดงนน หากสามารถเพมประสทธภาพในการจดเกบภาษมลคาเพมแลว รฐอาจไมมความจ าเปนตองปรบขนอตราภาษมลคาเพมเพอเพมรายไดแตอยางไร 2) ในดานการสรางความเปนธรรมในการกระจายรายได อาจไมใชหนาทของภาษมลคาเพม ดงนน ควรศกษาเพอปรบปรงอตราภาษเงนไดบคคลธรรมดา รวมทงการลดคาลดหยอนตาง ๆ เพอใหภาษเงนไดบคคลธรรมดาท าหนาทในการลดความเหลอมล าทางสงคม

90

3) ควรพจารณาทบทวนรายการสนคาทไดรบยกเวนภาษมลคาเพมใหเหมาะสมกบสถานการณปจจบน โดยยกเลกรายการทเปนชองทางในการหลบเลยงภาษ หรอเปนสนคาและบรการทไมจ าเปน เชน การบรการดานการศกษาในเชงพาณชย การรกษาพยาบาลเพอการเสรมความงาม และการบรการวชาชพอสระ เปนตน และเพมรายการสนคาและบรการจ าเปนเพอลดผลกระทบตอภาระภาษทเพมขนจากการขนอตราภาษมลคาเพมซงจะชวยบรรเทาภาระภาษใหแกผทมรายไดนอยมากขน เชน น ามนทใชในการปรงอาหาร เปนตน โดยอาจพจารณาจากหมวดคาใชจายทเปนคาใชจายหลกของกลมผทมรายไดนอยเปนส าคญ

91

ภาคผนวก ก ขอมลทใชในการวจย

92

ตารางผนวกท ก1 จ านวนครวเรอนทวราชอาณาจกร ในป พ.ศ. 2552

กรงเทพมหานคร และ 3 จงหวด1/ 2,960,400 15.1

กลาง 2/ 3,796,000 19.4 เหนอ 3,864,400 19.7 ตะวนออกเฉยงเหนอ 6,359,600 32.5 ใต 2,598,800 13.3 ทวราชอาณาจกร 19,579,200 100.0

1/ รวมนนทบร ปทมธาน และสมทรปราการ 2/ ไมรวมนนทบร ปทมธาน และสมทรปราการ

ทมา: รายงานการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ส านกงานสถตแหงชาต ป พ.ศ. 2552

ภาค ป พ.ศ. 2552 จ านวนครวเรอน รอยละ

93

ตารางผนวกท ก2 อตรารอยละของครวเรอน รายไดโดยเฉลยตอเดอน และรายไดโดยเฉลยตอป ของครวเรอนจ าแนกเปน 10 กลม เรยงตามล าดบรายจายเพอการอปโภคบรโภค ตอคนตอเดอน ป พ.ศ. 2552

(หนวย: บาท) กลมของครวเรอนเรยงตามรายจาย อตรารอยละ รายไดทงสน รายไดทงสน เพอการอปโภคบรโภคตอคนตอเดอน ของครวเรอน ตอเดอน ตอป1/ ต ากวา 1,097 10.0 6,219 74,629 1,098 - 1,403 10.0 9,340 112,079 1,404 - 1,713 10.0 11,021 132,256 1,714 - 2,054 10.0 12,568 150,813 2,055 - 2,490 10.0 14,121 169,450 2,491 - 3,030 10.0 16,313 195,757 3,031 - 3,719 10.0 19,048 228,572 3,720 - 4,791 10.0 23,666 283,992 4,792 - 6,911 10.0 31,531 378,366 6,912 ขนไป 10.0 65,204 782,448 ครวเรอนทงหมด 10.0 20,903 250,836 1/ จากการค านวณของรายไดทงสนตอเดอน

ทมา: รายงานส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป พ.ศ. 2552 ส านกงานสถตแหงชาต

ตารางผนวกท ก3 คาใชจายโดยเฉลยตอเดอนของครวเรอน จ าแนกครวเรอนเปน 10 กลม เรยงตามล าดบรายจายเพอการอปโภคบรโภคตอคนตอเดอน ทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2552

(หนวย: บาท) กลมครวเรอนเรยงตาม อาหารและ เครองดมทม ยาสบ เครองนงหม ทอยอาศยและ คาตรวจรกษา คาใชจาย คาใชจายเกยวกบ การบนเทง การศกษา เบดเตลด ยอดรวม รายจายอปโภคบรโภค เครองดม แอลกอฮอล หมากฯลฯ และรองเทา เครองใชในบาน พยาบาลและคายา สวนบคคล ยานพาหนะและการสอสาร และการอาน ต ากวา 1,097 2,467 48 42 105 887 67 177 326 43 72 4 4,238 1,098 - 1,403 3,558 88 57 160 1,663 97 249 708 90 111 26 6,808 1,404 - 1,713 3,969 99 73 218 1,891 113 286 944 113 127 44 7,879 1,714 - 2,054 4,031 153 82 279 1,600 141 268 981 135 148 66 7,884 2,055 - 2,490 4,497 191 119 325 2,118 176 385 1,395 200 194 139 9,738 2,491 - 3,030 5,082 227 127 366 2,707 254 422 2,058 281 238 222 11,984 3,031 - 3,719 5,621 246 154 369 2,835 273 488 2,272 300 332 240 13,130 3,720 - 4,791 6,094 304 163 522 3,422 367 572 2,879 404 412 295 15,434 4,792 - 6,911 6,757 376 151 600 4,663 496 685 4,115 572 643 387 19,445 6,912 ขนไป 9,944 519 142 1,166 10,823 1,154 1,159 18,053 1,091 1,074 777 45,902

รวมทกชน 52,020 2,250 1,110 4,110 32,610 3,140 4,690 33,730 3,230 3,350 2,200 142,440 ทมา: รายงานส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป พ.ศ. 2552 ส านกงานสถตแหงชาต

94

95

ตารางผนวกท ก4 จ านวนภาษมลคาเพมทกรมสรรพากรจดเกบได จ าแนกตามประเภทสนคาคาใชจาย เพอการอปโภคบรโภค 11 ประเภท ป พ.ศ. 2552

(หนวย: ลานบาท) ประเภทสนคาคาใชจายเพอการอปโภคบรโภค ทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2552 1. อาหารและเครองดม (ไมมแอลกอฮอล) 25,714.8350 2. เครองดมทมแอลกอฮอล 9,249.5222 3. ยาสบ หมาก และยานตถ ฯลฯ 5,414.8894 4. เครองนงหมและรองเทา 7,886.6673 5. ทอยอาศยและเครองใชในบาน 43,848.8002 (รวมคาประเมนคาเชาทครวเรอนเปนเจาของ) 6. คาตรวจรกษาพยาบาลและคายา 4,381.9441 7. คาใชจายสวนบคคล 10,919.1021 8. คาใชจายเกยวกบยานพาหนะและบรการสอสาร 37,116.0181 9. การบนเทงและการอาน 7,804.5208 10. การศกษา 1,321.1697 11. เบดเตลด 1,220.3600 รวม 154,877.8288 ทมา: ค านวณเองจากจ านวนภาษมลคาเพมทกรมสรรพากรจดเกบไดในป พ.ศ. 2552

96

ตารางผนวกท ก5 รายไดโดยเฉลยทงหมดตอปของแตละกลมครวเรอนทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2552

(หนวย: ลานบาท) กลมครวเรอนเรยงตามล าดบรายจายอปโภคบรโภค ป พ.ศ. 2552

กลมท 1 146,117.0766

กลมท 2 219,440.8180

กลมท 3 258,946.2551

กลมท 4 295,279.0775

กลมท 5 331,769.0573

กลมท 6 383,277.3895

กลมท 7 447,525.2921 กลมท 8 556,032.6425

กลมท 9 740,810.4353

กลมท 10 1,531,970.1671

รวมทกชน 4,911,168.2112 ทมา: จากการค านวณตารางผนวกท ก1 และตารางผนวกท ก2

97

ตารางผนวกท ก6 รายไดเฉลยตอเดอนตอครวเรอน 1/ จ าแนกตามแหลงทมาของรายได ป พ.ศ. 2552 (หนวย: บาท)

รายไดทงสน 20,903 100.0

รายไดประจ า 20,553 98.3 รายไดทเปนตวเงน 17,512 83.8 คาจางและเงนเดอน 8,418 40.3 ก าไรสทธจากการท าธรกจสวนตวทไมใชการเกษตร 4,246 20.3 ก าไรสทธจากการท าการเกษตร 2,390 11.4 เงนทไดรบเปนการชวยเหลอ 2/ 2,132 10.2 รายไดจากทรพยสน 326 1.6 รายไดทไมเปนตวเงน 3/ 3,041 14.5 รายไดไมประจ า (ทเปนตวเงน) 350 1.7

1/ เปนรายไดในรอบ 12 เดอนทผานมาแลว น ามาเฉลยตอเดอน 2/ รวมเงนสงเคราะห บ าเหนจ บ านาญ และเงนชดเชยจากการออกจากงาน 3/ รวมคาประเมนคาเชาบานทครวเรอนเปนเจาของ

แหลงทมาของรายได ป พ.ศ. 2552 บาท รอยละ

98

ทมา: การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป พ.ศ. 2552 ส านกงานสถตแหงชาต ตารางผนวกท ก7 แบบแผนการใชจายของครวเรอน ป พ.ศ. 2552

(หนวย: รอยละ)

คาใชจายทงสน (บาท) 16,205

อตรารอยละ 100.0 คาใชจายเพอการอปโภคบรโภค 87.9

คาใชจายอาหาร เครองดม และยาสบ อาหารและเครองดม 32.1 เครองดมทมแอลกอฮอล 1.4 ยาสบ 0.7

คาใชจายสนคาและบรการ

คาใชจายเกยวกบยานพาหนะและคาบรการสอสาร 20.8 ทอยอาศยและเครองใชในบาน 20.1 (รวมคาประเมนคาเชาบานทครวเรอนเปนเจาของ) เครองนงหมและรองเทา 2.5 คาใชจายสวนบคคล 2.9 คาตรวจรกษาพยาบาลและคายา 1.9 การศกษา 2.1 การบนเทงและการอาน 2.0 เบดเตลด 1.4

คาใชจายทไมเกยวกบการอปโภคบรโภค 1/ 12.1 1/ เชน คาภาษ ของขวญ และเงนบรจาค เบยประกนภย เงนซอสลากกนแบง ดอกเบยเงนก และคาใชจาย

อนๆ ทไมเกยวกบการอปโภคบรโภค ทมา: รายงานการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป พ.ศ. 2552 ส านกงานสถตแหงชาต

ประเภทของคาใชจาย ป พ.ศ. 2552

99

ตารางผนวกท ก8 อตรารอยละของครวเรอน รายไดโดยเฉลยตอเดอน และรายไดโดยเฉลยตอปของครวเรอน จ าแนกเปน 10 กลม เรยงตามล าดบตามรายไดประจ าตอคนตอเดอน ป พ.ศ. 2552

(หนวย: บาท) กลมของครวเรอนเรยงตามล าดบรายไดประจ า

ตอคนตอเดอน

อตรารอยละของครวเรอน

รายไดทงสนตอเดอน

รายไดทงสนตอป

กลมท 1 10 4,959 59,513 กลมท 2 10 7,518 90,219 กลมท 3 10 9,417 113,009 กลมท 4 10 11,261 135,132 กลมท 5 10 13,312 159,746 กลมท 6 10 15,894 190,724 กลมท 7 10 19,529 234,354 กลมท 8 10 23,513 282,152 กลมท 9 10 31,247 374,961 กลมท 10 10 68,879 826,551 ครวเรอนทงหมด 10 20,553 246,636

ทมา: รายงานส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป พ.ศ. 2552 ส านกงานสถตแหงชาต หมายเหต: 1/ จากการค านวณของรายไดทงสนตอเดอน

100

ตารางผนวกท ก9 รายไดโดยเฉลยทงหมดตอปของแตละกลมครวเรอนจ าแนกตามรายไดประจ า ตอคนตอเดอนทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2552

กลมครวเรอนเรยงตามล าดบรายไดประจ าตอคนตอเดอน ลานบาท

กลมท 1 (รายไดต าสด) 116,522.22 กลมท 2 176,642.46 กลมท 3 221,261.83 กลมท 4 264,577.38 กลมท 5 312,770.16 กลมท 6 373,421.59 กลมท 7 458,845.46 กลมท 8 552,430.23 กลมท 9 734,143.07 กลมท 10 (รายไดสงสด) 1,618,321.18 รวมทกชน 4,828,935.57

ทมา: จากการค านวณตารางผนวกท ก1 และตารางผนวกท ก8

101

ภาคผนวก ข ผลการค านวณในแตละขนตอนของการวจย

ตารางผนวกท ข1 สดสวนการใชจายของครวเรอนทงหมดตอคนตอเดอน จ าแนกครวเรอนเปน 10 กลม เรยงตามล าดบรายจายอปโภคบรโภค ทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2552

กลมครวเรอนเรยงตาม อาหารและ เครองดมทม ยาสบ เครองนงหม ทอยอาศยและ คาตรวจรกษา คาใชจาย คาใชจายเกยวกบ การบนเทง การศกษา เบดเตลด รายจายอปโภคบรโภค เครองดม แอลกอฮอล หมากฯลฯ และรองเทา เครองใชในบาน พยาบาลและคายา สวนบคคล ยานพาหนะและการสอสาร และการอาน ต ากวา 1,097 0.0474 0.0211 0.0381 0.0255 0.0272 0.0214 0.0377 0.0097 0.0135 0.0215 0.0020 1,098 - 1,403 0.0684 0.0390 0.0510 0.0390 0.0510 0.0310 0.0530 0.0210 0.0280 0.0330 0.0120 1,404 - 1,713 0.0763 0.0440 0.0661 0.0530 0.0580 0.0360 0.0610 0.0280 0.0350 0.0380 0.0200 1,714 - 2,054 0.0775 0.0680 0.0740 0.0680 0.0491 0.0450 0.0571 0.0291 0.0419 0.0440 0.0299 2,055 - 2,490 0.0864 0.0850 0.1070 0.0790 0.0649 0.0560 0.0820 0.0413 0.0620 0.0580 0.0630 2,491 - 3,030 0.0977 0.1010 0.1143 0.0890 0.0830 0.0810 0.0900 0.0610 0.0870 0.0710 0.1010 3,031 - 3,719 0.1081 0.1091 0.1390 0.0898 0.0869 0.0870 0.1040 0.0673 0.0929 0.0990 0.1089 3,720 - 4,791 0.1171 0.1350 0.1470 0.1270 0.1049 0.1170 0.1220 0.0853 0.1250 0.1230 0.1340 4,792 - 6,911 0.1299 0.1670 0.1358 0.1460 0.1430 0.1580 0.1460 0.1220 0.1770 0.1920 0.1760 6,912 ขนไป 0.1912 0.2308 0.1277 0.2837 0.3319 0.3676 0.2472 0.5352 0.3377 0.3204 0.3532

ทมา: จากการค านวณตารางผนวกท ก3

102

ตารางผนวกท ข2 การกระจายภาระภาษมลคาเพมไปยงครวเรอนกลมตาง ๆ ตามสดสวนการใชจายสนคาแตละประเภทของทวราชอาณาจกร ในป พ.ศ. 2552 (หนวย: ลานบาท) กลมครวเรอนเรยงตาม อาหารและ เครองดมทม ยาสบ เครองนงหม ทอยอาศยและ คาตรวจรกษา คาใชจาย คาใชจายเกยวกบ การบนเทง การศกษา เบดเตลด ยอดรวม รอยละ รายจายอปโภคบรโภค เครองดม แอลกอฮอล หมากฯลฯ และรองเทา เครองใชในบาน พยาบาลฯ สวนบคคล ยานพาหนะฯ และการอาน ต ากวา 1,097 1,219.5021 195.2677 206.3024 201.2156 1,192.7116 93.6117 412.0390 358.4617 104.9865 28.4347 2.4407 4,014.9737 2.5923 1,098 - 1,403 1,758.8947 360.7314 276.1594 307.5800 2,236.2888 135.8403 578.7124 779.4364 218.5266 43.5986 14.6443 6,710.4128 4.3327 1,404 - 1,713 1,962.0419 406.9790 357.9242 417.9934 2,543.2304 157.7500 666.0652 1,039.2485 273.1582 50.2044 24.4072 7,899.0024 5.1002 1,714 - 2,054 1,992.4538 628.9675 400.7018 536.2934 2,151.7780 197.1875 623.2037 1,078.9834 327.0408 58.1709 36.4999 8,031.2807 5.1856 2,055 - 2,490 2,222.8354 786.2094 579.3932 623.0467 2,847.9130 245.3889 895.3664 1,534.6973 483.8803 76.6278 76.8827 10,372.2410 6.6970 2,491 - 3,030 2,512.3394 934.2017 618.9219 701.9134 3,639.4504 354.9375 982.7192 2,264.0771 678.9933 93.8030 123.2564 12,904.6133 8.3321 3,031 - 3,719 2,778.8503 1,009.2256 752.6696 708.4952 3,812.5866 381.2291 1,135.5866 2,499.7137 725.0714 130.7958 132.9083 14,067.1323 9.0827 3,720 - 4,791 3,012.2809 1,248.6855 795.9887 1,001.6067 4,601.8650 512.6875 1,332.1305 3,167.8021 975.5651 162.5039 163.5282 16,974.6441 10.9600 4,792 - 6,911 3,340.3571 1,544.6702 735.3420 1,151.4534 6,270.3784 692.3472 1,594.1889 4,528.1542 1,381.4002 253.6646 214.7834 21,706.7395 14.0154 6,912 ขนไป 4,915.5069 2,134.5842 691.4863 2,237.0695 14,552.5979 1,610.9645 2,699.0903 19,865.4436 2,635.8984 423.3659 431.0090 52,197.0163 33.7021

รวมทกชน 25,714.8350 9,249.5222 5,414.8894 7,886.6673 43,848.8002 4,381.9441 10,919.1021 37,116.0181 7,804.5208 1,321.1697 1,220.3600 154,877.8288 100.0000

ทมา: จากการค านวณตารางผนวกท ก4 และตารางผนวกท ข1

103

ตารางผนวกท ข3 รายไดของครวเรอน และเปอรเซนตการแจกแจงรายไดกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพม ป พ.ศ. 2552

ก

กลมท 1 146,117.0766 2.97520 142,102.1030 2.98767 กลมท 2 219,440.8180 4.46820 212,730.4052 4.47261 กลมท 3 258,946.2551 5.27260 251,047.2527 5.27822 กลมท 4 295,279.0775 6.01240 287,247.7968 6.03932 กลมท 5 331,769.0573 6.75540 321,396.8163 6.75730 กลมท 6 383,277.3895 7.80420 370,372.7763 7.78701 กลมท 7 447,525.2921 9.11240 433,458.1597 9.11337 กลมท 8 556,032.6425 11.32180 539,057.9985 11.33358 กลมท 9 740,810.4353 15.08420 719,103.6958 15.11900 กลมท 10 1,531,970.1671 31.19360 1,479,773.1508 31.11192

รวมทกชน 4,911,168.2112 100.0000 4,756,290.3824 100.0000 ทมา: จากการค านวณตารางผนวกท ก5 และตารางผนวกท ข2

กลมครวเรอนเรยงตามรายจายอปโภคบรโภค

ป พ.ศ. 2552 รายไดโดยเฉลย Y-pre (%) รายไดโดยเฉลย Y-post (%) กอนรบภาระภาษมลคาเพม หลงรบภาระภาษมลคาเพม (ลานบาท) (ลานบาท)

104

ตารางผนวกท ข4 การค านวณคาสมประสทธจนกอนและหลงรบภาระภาษมลคาเพมของกลมครวเรอน 10 กลม ของทวราชอาณาจกร ป พ.ศ. 2552

กลมของครวเรอน

รอยละของครวเรอน

รอยละของรายไดกอน

รบภาระภาษ

รอยละสะสมของรายไดกอนรบภาระภาษ

=

+

รอยละของรายไดหลงรบภาระภาษ

รอยละสะสมของรายไดหลงรบภาระภาษ

=

+

1 10.0 2.97520 2.97520 0.02975 0.00298 2.98767 2.98767 0.02988 0.00299 2 10.0 4.46820 7.44340 0.10419 0.01042 4.47261 7.46028 0.10448 0.01045 3 10.0 5.27260 12.71600 0.20159 0.02016 5.27822 12.73849 0.20199 0.02020 4 10.0 6.01240 18.72840 0.31444 0.03144 6.03932 18.77782 0.31516 0.03152 5 10.0 6.75540 25.48380 0.44212 0.04421 6.75730 25.53512 0.44313 0.04431 6 10.0 7.80420 33.28800 0.58772 0.05877 7.78701 33.32213 0.58857 0.05886 7 10.0 9.11240 42.40040 0.75688 0.07569 9.11337 42.43549 0.75758 0.07576 8 10.0 11.32180 53.72220 0.96123 0.09612 11.33358 53.76907 0.96205 0.09620 9 10.0 15.08420 68.80640 1.22529 0.12253 15.11900 68.88808 1.22657 0.12266 10 10.0 31.19360 100.00000 1.68806 0.16881 31.11192 100.00000 1.68888 0.16889 รวม 100.0 100.00000 0.63113 100.00000 0.63183

105

106

บรรณานกรม

เอกสารภาษาไทย หนงสอ เมธ ครองแกว . 2523. รฐบาลกบชองวางทางรายไดของประชาชน . กรงเทพฯ: ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. บทความ สมชย จตสชน (2547). การกระจายรายได: บทส ารวจความร. วารสารเศรษฐศาสตร

ธรรมศาสตร. ปท 22 ฉบบท 3 กนยายน 2547. วรณ ประดษฐทศนย, เลาเรองรายไดรฐบาล (2) ตอนสะกดรอยตาม VAT, วารสารการเงนการ

คลง, ปท 23 ฉบบท 68 กรกฎาคม – กนยายน 2554 หนา 82-86. วทยานพนธ จ าเรญ จรนธกล (2541). การวเคราะหเปรยบเทยบผลกระทบของนโยบายการคลงตอการ

กระจายรายไดของประเทศไทยในป พ.ศ. 2531 และป พ.ศ. 2537. กรงเทพมหานคร: วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ธญพร รตนา (2550). ปจจยทางเศรษฐกจทมผลตอการจดเกบภาษอากร : ศกษาเฉพาะกรณ ภาษมลคาเพม.กรงเทพมหานคร: วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยรามค าแหง.

นชจรย คนตรง (2543). ผลกระทบของการเปลยนแปลงอตราภาษมลคาเพมทมตอระดบราคา. กรงเทพมหานคร: วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พรนดา ศรสงค. (2549). ผลของภาษมลคาเพมทมตอการกระจายรายไดในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร:วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ภมฐาน รงคกลนวฒน (2541). ภาระภาษและความลอยตวของภาษมลคาเพม : กรณสนคาเบยร เครองดมไมมแอลกอฮอล และสราพเศษ. กรงเทพมหานคร: วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สชาดา ชวนใช (2534). ผลกระทบของการน าภาษมลคาเพมมาใชจดเกบแทนภาษการคาใน ประเทศไทยตอระดบราคาสนคาภายในประเทศ. กรงเทพมหานคร: วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

107

รายงานวจย ศนยวจยกสกรไทย (2545). ปรบเพมอตราภาษมลคาเพม ทางเลอกระหวางเสถยรภาพทางการ

คลง กบการขยายตวทางเศรษฐกจ. K-Econ Analysis, 2 เมษายน 2545.[http://www.kasikornresearch.com/TH/K- Econ%20Analysis/Pages/ViewSummary.aspx?docid=3428]

ส านกงานเศรษฐกจการคลง (2549) โครงการศกษาเรอง ความเหมาะสมในการน าระบบ ภาษมลคาเพมหลายอตรามาใชในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร.

เอกสารภาษาองกฤษ Boeters, Stefan et al (2006). Economic Effects of VAT Reform in Germany. Discussion

Paper NO.06-030, Centre for European Economic Research. Germany Bird, Richard M., and Eric M. Zolt. 2008. Tax Policy in Emerging Countries. Environment

and Planning C.: Government and Policy 26: 73 - 86. Denvil, Duncan, Klara S., Peter (2008). Tax Progressivity and Income Inequality. Working

Paper 2008-6-5, Andrew Young School of Policy Studies, Georgia State, University, PO Box 3992, Atlanta.

Foster, J.D (2011). Beware of a VAT Attack on the American Economy. WebMemo, The Heritage Foundation, NO.3092 2011.

Keen, Michael, Lockwood, Ben (2007). The Value-Added Tax: Its Causes and Consequence. IMF working paper wp/07/183, Fiscal Affairs Department, International Monetary Fund.

Gupta, Sanjeev: Tax Policy in Developing Countries : Some Lessons from the 1990s and Some Challenge Ahead, IMF, 2004

Jose A. Tijerina-Guajardo (2001) The evolution of VAT rates and government tax revenue in Mexico Copyright 2001 Gale, Cengage Learning

Liam Ebrill, Michael Keen, Jean-Paul Bodin and Victoria Summers (2001) The Modern VAT International Monetary Fund

Musgrave, R.A., และ P.B. Musgrave. 1989. Public Finance in Theory and Practice. 5th Edition. New York: McGraw-Hill.

Newhouse David, Zakharova, Daria (2007). Distribution Implications of the VAT reform

108

in the Philippines. IMF working paper wp/07/153, Fiscal Affairs Department, International Monetary Fund.

OECD policy Brief (2006). Reforming Personal Income Tax. Organization for Economic co-operation and development. Oliveira, Jesus (2001). Economic Effect of Origin and Destination Principle for Value-Added Taxes. Minerva Program, Institute of Brazilian Business and Public Management Issues, School of Business and Public Management, George Washington University.

Rosen, Harvey S. (2004). Public Finance 6th Edition, McGraw Hill 2004. Ruebling, Charlotte (1973) . a Value Added Tax and Factors Affecting Its Economics

Impact. Federal Reserve Bank of ST. LOUIS. Shome, Parthasarathi (1995). Tax Policy Handbook, Fiscal Affair Department, International

Monetary Fund. Slintakova, Barbora, Klazar,Stanislav (2010). Impact of Harmonization on distribution of

VAT in the Czech Republic. Prague Economic Paper. Worldbank (2010), “Reforming Tax Policy and Strengthening Indirect Taxation in

Thailand”, Technical Assistance. Wason, Graham, Nevin, Mike (2008). The impact of Lower VAT rates on UK Visitor

attractions and Accommodation. the British Association of Leisure Parks, Piers and Attractions.