สงเคราะหความร รปแบบการพฒนา : 14 พนทตนแบบเศรษฐกจพอเพยง บนฐานเรยนร ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. ภายใตการสงเสรมสนบสนนของธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

ฝายพฒนาลกคาและชนบท : ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

สานกงานใหญ 2346 ถนนพหลโยธน แขวงเสนานคม เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900

โทรศพท: 02 558 6555 , 02 280 0180

สงเคราะหความร

รปแบบการพฒนา : 14 พนทตนแบบเศรษฐกจพอเพยง

บนฐานเรยนร ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ธ.ก.ส.

ภายใตการสงเสรมสนบสนนของธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

พมพครงแรก : กมภาพนธ 2560 จานวนพมพ : 1,000 เลม

ทปรกษา : อทธพร วนด ณฐกา สงวนวงษ ปวณา ปราณต พรรณปพร ภรมยวงศ พรรตน วชราชย วรนช วองวรรธนะกล บรรณาธการ: นายศรายทธ ธรเสนา นายพสษฐ รตนวาร ศลปกรรม: เพชรมณ พทธรกษ พสจนอกษร : กมลวรรณ วนด

ผจดพมพ: ฝายพฒนาลกคาและชนบท : ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร(ธ.ก.ส.) 2346 ถนนพหลโยธน แขวงเสนานคม เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900 โทรศพท : 02 558 6555

สนบสนนการพมพ : ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) 2346 ถนนพหลโยธน แขวงเสนานคม เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900 โทรศพท : 02 558 6555 , 02 280 0180

คานา หนงสอสงเคราะหรปแบบการพฒนาพนทตนแบบเศรษฐกจ

พอเพยงเลมน ไดสกดองคความรการดาเนนงานของศนยเรยนรเพอ

การพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. ทงสน 14 พนท ซงได

เกบรวบรวมขอมลจากการถอดบทเรยนจดการความรทเปนองค

ความรจากการปฏบต พรอมสงเคราะหรปแบบ วธการดาเนนงานใน

แตละพนท ภายใตนโยบายการจดการความรทสอดคลองกบกลยทธ

การพฒนาระบบงานการตดตามประเมนประสทธผลใหสมดลทง 3

มต ไดแก เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยจดทาเปนรายงาน

เพอความยงยนตามหลกสากล เพอใชในการพฒนาองคกร

หนงสอสงเคราะหรปแบบการพฒนาพนทตนแบบเศรษฐกจ

พอเพยง เลมนไดรบการสนบสนนการจดทาจากฝายพฒนาลกคา

และชนบท ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

พรอมทงไดรบความรวมมอจากฝายตางๆ ทงใน ธ.ก.ส. และพนท

การดาเนนงาน จนทาใหสาเรจลงลวงตามเปาหมาย

คณะผจดทาขอขอบพระคณผทมสวนทาใหหนงสอเลมนม

ความสมบรณในทกมต และหวงเปนอยางยงวาจะเปนประโยชนตอผ

ทไดศกษาเรยนร พรอมนาไปปฏบตอยางแทจรง หากมขอผดพลาด

ประการใด ขอนอมรบไว ณ โอกาสน

คณะผจดทา

กมภาพนธ 2560

สารบญ คานา

สารบญ

สวนท1 นโยบายสการปฏบต 1

1.1 เกรนนา 1

1.2 บรบทการถอดบทเรยนจดการความร 5

1.3 ถอดบทเรยนจดการความรแบบมสวนรวม 7

1.4 พนทศกษา 9

1.5 การเกบรวบรวมขอมล 12

1.6 การวเคราะหขอมล 13

1.7 เงอนไขและขอจากด 15

1.8 ประโยชนจากการถอดบทเรยน 15

สวนท2 วถความพอเพยง : การปฏบตเพอพฒนา

เศรษฐกจพอเพยงศนยเรยนร 16

2.1 วถพอเพยง วถบานสายเพชร 19

2.2 วถพอเพยง วถบานหนองจก 28

2.3 วถพอเพยง วถบานสายยาว 34

2.4 วถพอเพยง วถบานเขาดน 41

2.5 วถพอเพยง วถบานปางปก 47

2.6 วถพอเพยง วถบานสถาน 2 53

2.7 วถพอเพยง วถ บานประสานมตร 60

2.8 วถพอเพยง วถบานดอนตะโหนด 65

2.9 วถพอเพยง วถบานหนวยประคอง 72

2.10 วถพอเพยง วถบานตะแบกงาน 80

2.11 วถพอเพยง วถบานภ 86

2.12 วถพอเพยง วถบานดงลง 93

2.13 วถพอเพยง วถบานโคกเมอง 98

2.14 วถพอเพยง วถบานทาคอย 103

สวนท3 บทสรปความเชอมโยงมตของการพฒนา 108

3.1 เปาหมายรวมการพฒนาพนทตนแบบ 109

3.2 กลไก/โครงสรางพนฐาน : กระบวนการพฒนา

เศรษฐกจพอเพยงพนทตนแบบ 113

บรรณานกรม 122

สวนท 1

นโยบายสการปฏบต

1.1 เกรนนา

ดวยความมงมนในการดาเนนงานทมการพฒนาอยาง

ตอเนองของฝายพฒนาลกคาและชนบท ธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ในการสงเสรมสนบสนนสรางความ

เขมแขงใหเกษตรกรมชวตความเปนอยทดข น จนสามารถชวยเหลอ

พงพาตนเอง พงพากนเอง และยกระดบสการเชอมโยงเครอขายท

เขมแขง ซงไดนานโยบายของธนาคารมาแปลงลงสการปฏบต โดยม

ความสอดคลองกบยทธศาสตรการดาเนนงานของธนาคาร ในการ

สนบสนนการพฒนาเศรษฐกจแบบองครวม ทสนบสนนการรวมกลม

เกษตรกรเปนวสาหกจชมชนโดยบรณาการรวมมอกบเครอขายภาค

การเกษตร พรอมทงพฒนาสงเสรมทกษะการวเคราะห ภาค

การเกษตร นาเทคโนโลย นวตกรรม งานวจย มาเพมประสทธภาพ

การผลตสเกษตรแผนใหมใหไดมาตรฐาน และเปนกลไกการสราง

มลคาเพมสนคาเกษตร

การดาเนนงานไดมแนวทางในการพฒนาชมชนตนแบบ

ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง สนบสนนการรวมกลมของ

เกษตรกรเปนวสาหกจชมชน โดยบรณาการรวมกบเครอขายภาค

การเกษตรกรทงของรฐและเอกชน เสรมสรางองคความรและ

กระบวนการเรยนรดานการจดการทรพยากร การพงพาตนเอง ทง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 1

การรวมกลมและการสรางเครอขาย เพอพฒนาทกษะการบรหาร

จดการธรกจและการตลาดของกลมอาชพในชมชนใหเปนเครอขาย

สรางมลคาเพมผลผลต (Value Chain) และสามารถเชอมโยงธรกจ

ชมชนกบองคกรภายนอกสตลาดเสร

ในการดาเนนงานทผานมาของฝายพฒนาลกคาและชนบท

ไดสรางและพฒนากลมเกษตรกรใหมความเขมแขง เกดเปน

ผลสาเรจในชมชนไดระดบหนง พรอมมการตอยอดพฒนาใหเปน

แหลงเรยนร เปนทถายทอดองคความรกระบวนการทางานใหกบ

สงคม โดยสนบสนนใหจดตงเปนศนยเรยนรเพอพฒนาเศรษฐกจ

พอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. เปนการสรางความเขมแขงทย งยน ซงม

ความเชอมโยงกบยทธศาสตรการดาเนนงานในการยกระดบความ

รบผดชอบตอสงคม ทมแนวทางการปฏบตอยางมกลยทธ คอ

(1) สงเสรมเกษตรรกทองถน สงเสรมอาหารปลอดภย

เกษตรอนทรย และชมชนเชงนเวศนใหมการจดการ ดน นา ปา ขยะ

อากาศ ตามสภาพปญหาชมชน โดยสนบสนนชมชนใหมสวนรวมใน

การดแลสงแวดลอม พฒนาผผลตเขาสมาตรฐานเกษตรอนทรย

ขยายผลธนาคารตนไม เพอใหไดมาตรฐานชมชนเชงนเวศน

(2) พฒนาระบบงานการตดตามประเมนประสทธผลให

สมดล ทง 3 มต ไดแก เศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม และสงแวดลอม

โดยการจดทารายงานเพอความยงยนของ ธ.ก.ส. ตามหลกรายงาน

สากล เปนเครองมอหนงทองคกรนามาใชในการพฒนาองคกร และ

สามารถสอสารใหกบผมสวนไดสวนเสยทงภายในและภายนอก

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 2

การถอดบทเรยนจดการความร ในการดาเนนงานของศนย

เรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. เปนสวน

หนงทเสรมความสมบรณใหกบการดาเนนงานของธนาคารเพอ

การเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ทดาเนนการโดยฝาย

พฒนาลกคาและชนบท และฝายงานอนทเกยวของ ทไดมการ

ประสานความรวมมอ และมการเตรยมการวางแผนการดาเนนงาน

อยางเปนระบบ เพอใหไดขอมลและองคความรทสมบรณ ซงจะ

นามาตอยอดในการพฒนากระบวนการทางานใหสอดคลองกบ

นโยบายของธนาคาร ทสามารถตอบโจทยทกมตของการสรางความ

เขมแขงอยางยงยนใหเกษตรกร ในดานตางๆ ดงน

• ดานเศรษฐกจ ใชรปแบบในการพฒนาตามแนวหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง และมการหนนเสรมความเขมแขงดวย

การจดตงสถาบนการเงนชมชน

• ดานสงคมวฒนธรรม ดารงรกษา และสรางวถความเปนอย

ทสอดคลองกบบรบทของชมชน

• ดานสงแวดลอม การมสวนรวมในการรกษาความชมชน

สรางฝายชะลอนา และธนาคารตนไม

• ดานความรวมมอ มการสรางความรวมมอครบทง 3 ระดบ

คอ พงตนเอง พงพากนเอง และเชอมโยงเครอขาย

• ดานความยงยน มการสรางกตกาชมชนของการอยรวมกน

ทงกฎระเบยบ และธรรมนญชมชน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 3

การดาเนนงานสงเสรมและพฒนาชมชนตนแบบตามหลก

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในบรบททสอดคลองกบนโยบายของ

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดมการ

ถายทอดความร ความเขาใจ ใหชมชนไดทราบถงแนวคดทเปนฐาน

ของการดาเนนงานทสาคญ ซงทานเอนน ซอสวรรณ กลาวไวใน

หนงสอ กร ธ.ก.ส. สองอนาคตเรองอาหารและพลงงาน ตอนหนงวา

“ เศรษฐกจพอเพยง เปนนวตกรรมการจดการทไดรบการ

กลาวถงอยางกวางขวาง จากคนไทยทกระดบ ตงแตปลายป 2540

เปนตนมา แตกมคนจานวนมากทเขาใจวา เศรษฐกจพอเพยงเปน

เรองของชาวบานทยากจนในชนบท สวนบทบาทของหนวยงาน

ภายนอก เปนแคการไปสงเสรม ชนาใหชาวบานปลกพช เลยงสตว

ในทดนของตนเองแบบพอมพอกน การใชชวตอยแบบเรยบงายไม

ตองดนรนอะไรมาก ความเขาใจทคบแคบเปรยบเสมอนตดกระดมท

ผดเมด เมอเรมตนผด ปฏบตการในลาดบตอมากผดพลาด

คลาดเคลอน จนกลายเปนมายาคต หลายคนเขาใจวา ถาปฏบต

ตามแนวเศรษฐกจพอเพยงแลวจะไมมทางรารวย เพราะคนขาด

ความกระตอรอรน ไมรจกดนรน ซงแนวคดเหลาน เกดจากการ

ตความคาวา “ พอเพยง ” ผดไปจากปรชญาเดม”

ดงนนการใหความร สรางความเขาใจใหกบชาวบานหรอ

เกษตรกรจงเปนบทบาทหนงทธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดดาเนนการอยางตอเนองตามยทธศาสตร

สรางความเขมแขงเกษตรกรไทย

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 4

1.2 บรบทการถอดบทเรยนจดการความร :

แนวคดสการปฏบต

การถออดบทเรยนเปนการจดการความรรปแบบหนงท

สงเสรมใหมการนาความรทมอยจรงจากการปฏบตมาใชประโยชน

ใหมความตอเนอง ซงในกระบวนการถอดบทเรยนจากเรองราว

ตางๆ ทไดดาเนนมา ทมท งความสาเรจ และความลมเหลว สงท

สาคญทสด คอตองการขอมลทเปนความจรง โดยไมมการตดสนวา

ขอมลชดไหนถกหรอผด ชดไหนดหรอไมด การถอดบทเรยนจงเปน

การรวบรวม สงเคราะหความรทเกดขนจรงทงหมด พรอมถายทอด

ออกมาในเชงสรางสรรค เพอใหเหมาะสมกบการเรยนรตอไป

การถอดบทเรยนใหมความสมบรณนน ผททาหนาทในการ

ถอดบทเรยนจาเปนตองมความรและทกษะในการดาเนนงานทด จง

จะสามารถเกบเกยวขอมลหรอความรทมอยไดอยางมประสทธภาพ

พรอมสามารถปรบบรบทใหเขากบสถานการณทกาลงเผชญในขณะ

ทาการถอดบทเรยนไดอยางลงตว จงจะทาใหกระบวนการถอด

บทเรยนสมฤทธผลตามเปาหมาย (อทธเนตรโมเดล : หนา 50)

“ การถอดบทเรยนเปรยบเสมอนการวาดภาพภาพหนง ทผ

ถอดบทเรยนตองร และเขาใจบรบทในภาพรวมของเรองราว หรอ

เหตการณนนอยางถองแท แลวเรยงรอยใหสมบรณ พรอมนาเสนอ

ออกมาในมมทสาคญและเปนประโยชน ” (อทธพร วนด : 2559)

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 5

การถอดบทเรยนจดการความรการดาเนนงานของศนย

เรยนรเพอพฒนาการเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. ดาเนนงาน

โดยฝายพฒนาลกคาและชนบท ซงไดประสานความรวมมอไปยง

ฝายภาคและสานกงาน ธ.ก.ส. จงหวดในพนท ซงมวตถประสงคเพอ

1) รวมรวมองคความรทเกดขนจากการดาเนนงานสงเสรม

สนบสนนสรางความเขมแขงใหเกษตรกร เปนการประเมนผลการ

ดาเนนงานทงเชงปรมาณและคณภาพ

2) ตองการหาพนท ทสามารถดาเนนการไดครบทกมต ทง

เศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม และสงแวดลอม เพอนามาเปนแบบอยาง

การปฏบตทด (Best Practice) ในการดาเนนงานศนยเรยนรเพอ

พฒนาเศรษฐกจพอเพยง

3) สรางชดความรทเกดจากการปฏบตจากพนทจรง ทงใน

บรบทของเกษตรกร และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร (ธ.ก.ส) ใหสามารถใชประโยชนในเชงบรหารจดการได

4) เพอคนหานวตกรรมการทางานทเกดขนจากการบรหาร

จดการศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง ในรปแบบตางๆ

ซงถอเปนโมเดลการทางานของแตละพนท

5) เพอตอยอดการพฒนาใหมความตอเนอง และสรางความ

ยงยนใหเกดขนทงในชมชน และกระบวนการทางานของธนาคาร

เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ในการสงเสรมสราง

ความเขมแขงใหเกษตรกร ในรปแบบของการบรหารจดการศนย

เรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 6

1.3 การถอดบทเรยนและจดการความรอยางมสวนรวม :

ขนตอนการสบคนตนทนและบทเรยนจากพนท

ทมบรหารจดการกลางจากฝายพฒนาลกคาและชนบท ได

ประชมปรกษาหารอถงแนวทางในการดาเนนงานถอดบทเรยน ซง

ไดปรกษาผทเกยวของในการดาเนนงานแบบมสวนรวม (Collective

Operation) โดยมข นตอนในการดาเนนงาน ดงน

1) เตรยมประเดนสรางความเขาใจตงตน เปนการเตรยม

ความพรอมกอนเรมดาเนนงาน เพอใหสอดคลองกบวตถประสงค

และเปาหมาย ซงมความตองการถอดบทเรยนการดาเนนงานศนย

เรยนรตนแบบ ธ.ก.ส. ทประสบความสาเรจ (Success Area) ในการ

ดาเนนงาน ซงแตละพนทสามารถเปนตวแทนการดาเนนงานในแต

ละภมภาคไดดวยบรบทของพนทมความใกลเคยงกน

2) ประสานความรวมมอการทางาน มการประสานความ

รวมมอผทมสวนไดสวนเสยในการถอดบทเรยนจดการความร

เพอใหการดาเนนงานบรรลเปาหมาย ดงน

2.1 ประสานทมวทยากรถอดบทเรยน

เพอทบทวนความเขาใจ และออกแบบพรอมวางแผนในการ

ดาเนนงานถอดบทเรยนรวมกน

2.2 ประสานพนทการทางาน

มการประสานในสวนของฝายภาคและสานกงาน ธ.ก.ส.

จงหวด เพอกาหนดพนทเปาหมาย โดยพจารณาพนททมคณสมบต

ตามทตองการในมตของการถอดบทเรยน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 7

3) ฐานคดการเลอกพนทถอดบทเรยนและจดการความร ใน

การลงพนทถอดบทเรยนและจดการความร จะพจารณาศนยเรยนร

เศรษฐกจพอเพยงเพอการพฒนาตนแบบ ธ.ก.ส. ทมการปฏบตจน

เหนผลอยางเปนรปธรรม ใน 3 ประเดนหลก คอดานเศรษฐกจ ดาน

สงคมวฒนธรรม และดานสงแวดลอม โดยมงใหความสาคญกบ

ประเดนทเกดขนจรงในพนท (Area Based) ซงไดอาศยแนวคดท

เปนพนฐานความคดนาทางใหทมถอดบทเรยนและจดการความรม

มมมอง (Guideline) สาหรบการสงเกตและเกบขอมลในพนท

ฐานคดเบองตนสาหรบประยกตใชในการถอดบทเรยนและ

จดการความร ประกอบดวย

3.1 บรบทของชมชน

เปนการประยกตมมมองวถชวตความเปนอยของชมชน ทม

พนฐานความเปนมาและตนทนเดมทมอย ซงมสวนสาคญในการ

พฒนาวถชวตตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทเรมตนจากการ

พงตนเอง พงพากนเอง และเชอมโยงเครอขายเพอสรางความ

เขมแขง โดยการนาความรและประสบการณมารวมกนดาเนนงานใน

เชงสรางสรรคเพอประโยชนของชมชน

3.2 ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

แนวคดการขบเคลอนศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจ

พอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. จะขบเคลอน 3 กจกรรมไปพรอมๆ กน คอ

การเสรมศกยภาพชมชน การปฏบตในพนทจรง และการพฒนาองค

ความร กระบวนการทงหมดเปนพนฐานสาคญของชมชนเรยนร

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 8

3.3 กระบวนการถอดบทเรยน และการจดการความร

ฐานคดพนฐานของการถอดบทเรยนใหความสาคญกบ

ความรผานการปฏบต (Practice) มงใหเกดกระบวนการถายทอด

และนาสวงจรการปฏบตและยกระดบใหดยงๆ ขน รปแบบและ

กระบวนการตางๆ เปนไปเพอการพฒนาศกยภาพของผเกยวของ

มงเนนใหผปฏบตและชมชนการปฏบตเปนศนยกลาง (Community-

based approach) ในการถอดบทเรยนจดการความร

1.4 พนทศกษา : เปาหมายการถอดบทเรยนจดการความร

ทมงานฝายพฒนาลกคาและชนบท ธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) รวมกบทมวทยากรถอดบทเรยน

ไดรวมกนกาหนดพนทศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ธ.ก.ส. จานวน 14 ศนยเรยนร เพอเปนพนทตวแทนในการ

ถอดบทเรยนจดการความร โดยพจารณาจากการดาเนนงานทเหน

ผลสมฤทธเชงประจกษ ในประเดนเศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม และ

สงแวดลอม ประกอบดวย

(1) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานสายเพชร หม 9 ตาบลทองมงคล อาเภอบาง

สะพาน จงหวดประจวบครขนธ

(2) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานหนองจก หม 7 ตาบลหนองยาง อาเภอ

หนองฉาง จงหวดอทยธาน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 9

(3) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานสายยาว หม 3,7,10,16 ตาบลถลงเหลก

อาเภอเมอง จงหวดบรรมย

(4) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานเขาดน หม 8 ตาบลคลองหาด อาเภอ

คลองหาด จงหวดสระแกว

(5) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานปางปก หม 2 ตาบลนาไรหลวง อาเภอสองแคว

จงหวดนาน

(6) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานสถาน 2 หม 1 ตาบลภซาง อาเภอภซาง

จงหวดพะเยา

(7) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานประสานมตร หม 18 ตาบลพะโตะ อาเภอ

พะโตะ จงหวดชมพร

(8) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานดอนตะโหนด หม 7 ตาบลโพทะเล อาเภอ

คายบางระจน จงหวดสงหบร

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 10

(9) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานหนวยประคอง หม 10 ตาบลดงดนแดง อาเภอ

หนองมวง จงหวดลพบร

(10) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานตะแบกงาม หม 15 ตาบลเขาครส อาเภอ

พรานกระตาย จงหวดกาแพงเพชร

(11) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง บานภ

หม 1,2 ตาบลบานเปา อาเภอหนองสง จงหวด

มกดาหาร

(12) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานดงลง หม 11 ตาบลเจาทา อาเภอกมลาไสย

จงหวดกาฬสนธ

(13) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานโคกเมอง หม 12 ตาบลบางเหรยง อาเภอ

ควนเนยง จงหวดสงขลา

(14) ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

บานทาคอย หม 4 ตาบลบางงาม อาเภอศรประจนต

จงหวดสพรรณบร

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 11

1.5 การเกบรวบรวมขอมล (Data Collection) :

ทมงานฝายพฒนาลกคาและชนบท ไดประสานกบฝายภาค

สานกงาน ธ.ก.ส. จงหวด สานกงานสาขาในแตละพนท ประสานกบ

เครอขายแกนนาศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ธ.ก.ส. พรอมทาแผนการลงเกบขอมลรวมกบทมวทยากร

ถอดบทเรยน เพอกาหนดลงพนทรวบรวมขอมล ดงน

(1) เอกสารการดาเนนงานของศนยเรยนรเศรษฐกจ

พอเพยงในพนท (Documentary review) เพมเตม

จากการปรกษาหารอจากสวนกลาง หรอขอมลอนๆ

ทเกยวของกบพนททมอย เปนองคความรทเกดใน

พนทจรง เปนปญญาปฏบต (Wisdom Practical)

(2) การสงเกต (Observation) ทงการสงเกตโดยตรง

(Direct observation) และการสงเกตอยางมสวนรวม

(Participatory observation) อนเปนพนฐานการเกบ

ขอมลเชงคณภาพ โดยใชกระบวนการนตลอดการ

ลงพนทเกบรวบรวมขอมล

(3) การสมภาษณเชงลก (In-dept interview) กาหนด

เจาะจงกลมเปาหมาย คอ

- กลมแกนนาหลกทมบทบาทสาคญในการขบเคลอน

งานพฒนาชมชม ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

และประสานกบทมงาน ธ.ก.ส. ในพนท

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 12

- บคลากร ธ.ก.ส. ทมสวนเกยวของในการขบเคลอน

ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

ธ.ก.ส. รวมกบพนท

- ผนาชมชนทมสวนสาคญในการดาเนนงานของศนย

เรยนรฯ และมบทบาทในการพฒนาชมชนตนแบบ

พรอมทงการพฒนาในมตตางๆ

(4) การจดกลมสนทนา (Group discussion) จากคาถาม

ทกาหนดไว เพอใหตอบวตถประสงคของการถอด

บทเรยนและจดการความร

1.6 การวเคราะหขอมล (Data Analysis) :

ประยกตกระบวนการคดการจดการความร (Knowledge

management : KM) ทเนนการเสรมสรางการเรยนรระหวางกลม

เพอสกดความรฝงลกในตวคนและองคความรของกลมแกนนาทรวม

ดาเนนงานในพนท (Tacit Knowledge : TK) ออกมาเปนบทเรยนท

สามารถนาไปสรปและสงเคราะหเปนประเดนการเรยนร (Explicit

Knowledge: EK) จากนนวเคราะหเนอหา (Content analysis) โดย

การวเคราะหและสงเคราะหสาระสาคญทไดจากการรวบรวมขอมล

ในวธตางๆ พรอมนาความรและองคความรทไดมาเขยนเรยบเรยง

ในรปแบบวธพรรณนา (Description) ครอบคลมประเดนตางๆ ตาม

วตถประสงคของการถอดบทเรยนจดการความรพนทตนแบบ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 13

แนวคดขางตนนนเปนพนฐานซงทมถอดบทเรยนและจดการ

ความรไดประยกตใชระหวางลงพนท และสรปบทเรยน โดยมอง

ประเดนรวม (Guide Ideas) เพอสรางความชดเจนตอประเดนการ

ถอดบทเรยน กลไกการขบเคลอนการพฒนา และรปแบบการทางาน

รวมกนของชมชน (Collaborative Process)

แนวทางการถอดบทเรยนและจดการความร ศนยเรยนรเพอ

การพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 14 พนท ดงน

ศนยเรยนร

เศรษฐกจพอเพยง

สงแวดลอม

เศรษฐกจ

สงคม

ความรวมมอ

ความยงยน

วฒนธรรม

บทเรยน

ประเดน

กลไก

กจกรรม

การพฒนา

ถอดบทเรยน /จดการความร

พนท ตน

แบบ ธ.ก.ส.

แนวปฏบต

(Best Practice)

แผนภาพ 1.1 แสดงกรอบการถอดบทเรยนและจดการความรศนยเรยนรฯตนแบบ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 14

1.7 เงอนไขและขอจากด

บทเรยนครงนมกรณศกษา (Case studies) จากศนยเรยนร

เพอพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 14 ศนย ดวยขอจากด

ดานระยะเวลาทงการลงพนท การเขาถงกลมแกนนาในพนท และ

การสงเคราะหขอมล การรวบรวมประเดนตางๆ อาจไมครอบคลมใน

รายละเอยดทงหมด แตประเดนเหลานน กถอวาเปนจดเรมตนท

สามารถสะทอนใหเหนมตการพฒนาชมชนพงตนเอง พงพากนเอง

และเชอมโยงเครอขาย ตามแนวทางหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ไดหากมการตดตาม และพฒนาอยางเปนระบบทมความตอเนอง

โดยมการสงเสรมสนบสนนจากเครอขายอยางชดเจน การพฒนา

เกษตรกรตามศาสตรพระราชา จะสงผลดทเปนประโยชนตอชมชน

ตอสงคม และประเทศชาตอยางยงยนตลอดไป

1.8 ประโยชนจากบทเรยนและการประยกตใช

กระบวนการเรยนรและพฒนาเศรษฐกจพอเพยง นบวาเปน

ตนทนพนฐานทสาคญจาเพาะบรบทพนทนนๆ ดงนน บทเรยนท

เปนเลศ (Best Practice) จากทหนงอาจไมใชสตรสาเรจทสามารถ

ใชไดทงหมดกบอกพนท อยางไรกตามบน “ความสาเรจ” ทเปน

บทเรยนนนยงสามารถ “สรางการเรยนร” และ “ประยกตใชได”

ซงพนฐานสาคญทสดคอ การเขาใจตอกระบวนการและนาไปใชตาม

ความจาเปนอยางเหมาะสมกบบรบทของพนท

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 15

สวนท 2

วถความพอเพยง การปฏบตเพอพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ศนยเรยนรตนแบบ ธ.ก.ส. 14 แหง

การพฒนาเศรษฐกจพอเพยงของศนยเรยนรตนแบบ ธ.ก.ส.

เปนการปฏบตทเกดขนอยางมสวนรวมของชมชน และหนวยงาน

ภายนอกทเขาไปหนนเสรม เชนธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร (ธ.ก.ส) ซงเนอหาสวนนทมถอดบทเรยนและจดการ

ความรไดพรรณาบทเรยนการพฒนาอาชพ และวถชวตความเปนอย

ตามแนวเศรษฐกจพอเพยง ทสามารถสรางความเขมแขงใหชมชน

และตอบโจทยความตองการของชมชนได ทงดานเศรษฐกจ ดาน

สงคมวฒนธรรม และดานสงแวดลอม ทเนนการพฒนาทระเบดจาก

ขางใน ซงชมชนคดเอง ออกแบบเอง วางแผนเอง และดาเนนการ

แบบมสวนรวม โดยองคกรหรอหนวยงานภายนอกทงภาครฐ และ

เอกชนเขาไปหนนเสรมในสวนทขาด เพอเปนการเตมเตมใหมความ

สมบรณยงขน เชน ความร ความรวมมอ โอกาส เทคโนโลย รวมทง

เงนทนทเปนกลไกขบเคลอนในบางประเดนทจาเปน

การถอดบทเรยนจดการความรศนยเรยนรเพอการพฒนา

เศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. ในแตละพนทจงมเนอหาสาคญท

เชอมโยงกน 3 สวน ประกอบดวยความสาคญของการพฒนา กลไก

การขบเคลอนและกระบวนการสรางความยงยนแบบมสวนรวม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 16

กจกรรมสาคญในการสงเสรมพฒนาวถชวตตามหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธ.ก.ส.) และแกนนาในพนท มงใหเกดขนในพนทคอ การสรางองค

ความร การเสรมศกยภาพ และการลงมอปฏบตจรง ทงหมดเปน

ความพยายามทจะนาสการสรางเสรมพฒนาอาชพและเชอมโยงการ

พฒนาสมตอนๆ ในแตละกจกรรมจะมข นตอนการทางานทเปน

เงอนไขการสรางเสรมอาชพแบบเศรษฐกจพอเพยง และเปนฐานคด

ในการสงเคราะหเปนบทเรยนเพอสงตอเปนแนวปฏบตสสงคมดงน

สวนท 1 การมองเหนเปาหมายรวม (Guiding Ideas) ถอ

เปนความสาคญของการพฒนา ทมการสรางความชดเจนในเบองตน

เกยวกบทศทางในการพฒนาชมชนตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

ซงเปนการหาจดคานงดในการดาเนนงาน โดยทชมชนมองเหน

เปาหมายรวมกน รวมถงแนวทางปฏบตทพ งพงตนเอง พงพากนเอง

และเชอมโยงเครอขาย เพอยกระดบสการเปนวสาหกจชมชน เปน

การพฒนาเศรษฐกจชมชนแบบองครวม การทางานทเชอมโยง

เครอขายความรวมมอทยดหลกการเดยวกน (Share Principles)

เขาใจถงทศทางและกระบวนการในการพฒนาสการดาเนนงานไป

พรอมกน ตามบรบทของชมชน ทาใหเหนจดเปลยนทสาคญของการ

พฒนา เหนความมงมนตงใจของแกนนาชมชน เหนความรวมมอ

ของชาวบาน และเหนความตงใจจรงของธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ทสนบสนนสงเสรมการรวมกลมเปน

วสาหกจชมชนโดยบรณาการเกษตรรวมกนทงภาครฐและเอกชน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 17

สวนท 2 กลไกสาคญในการพฒนา มสวนสาคญของการ

ดาเนนงาน ซงมทงโครงสรางพนฐานทเปนวถการปฏบตแบบ

ชาวบาน และโครงสรางหนนเสรมจากองคกรเครอขายตางๆ ท

สนบสนนสงเสรมใหเกดกระบวนการดาเนนงานอยางเปนรปธรรม

ซงลวนแตมความสาคญตอการพฒนาชมชนตนแบบตามหลก

เศรษฐกจพอเพยง ซงบทเรยนและองคความรทจะไดจากการพฒนา

น มงใหเหนกลไกในระดบพนท ทนาสการเปลยนแปลงของชมชนให

มวถชวตความเปนอยทด มศกยภาพในดาเนนงานเปนองคความร

จากชมชนปฏบต (Community of Practice)

สวนท 3 การสรางความยงยนแบบมสวนรวม หวใจสาคญ

ของความยงยนคอการสรางความรสกเปนเจาของใหกบชาวบาน

และหาโครงการทรวมมอกน (Collaborative Projects) ความสาคญ

ของการพฒนาและเรยนรรวมกนคอ ใหชาวบานในชมชนไดรเรม

และกาหนดประเดนการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง ตามบรบทของ

ชมชน โดยใหความสาคญกบตนทนทมอยในชมชนเปนหลก ทง

ตนทนทางธรรมชาต และทนทางสงคม ทมอทธพลตอวถชวตของ

คนในชมชน เชน วฒนธรรมประเพณทองถน และการสนบสนน

สงเสรมจากหนวยงานภายนอกทคอยเตมเตมนาครงแกวอยาง

ตอเนอง โดยมความรความเขาใจตนทนของชมชนเปนอยางด จะได

หนนเสรมในสวนทขาดใหมความสมบรณตามโอกาสทเอออานวย

องคความรจากศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ธ.ก.ส. ไดนาเสนอเปนกรณศกษาตามลาดบ ดงน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 18

2.1 วถพอเพยง วถบานสายเพชร

ตาบลทองมงคล อาเภอบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ

การพฒนาอาชพตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของ

ชาวบานสายเพชร ตาบลทองมงคล เกดขนจากความตองการของ

ชาวบานทมพนฐานการประกอบอาชพดานเกษตรกรรมมาตงแต

บรรพบรษ ผนวกกบการสนบสนนสงเสรมจากหนวยงานภายนอก

ทาใหเกดการพฒนาทงระบบแบบองครวม ทมองคการบรหารสวน

ตาบลทองมงคลเปนแกนนาในการพฒนา ดวยตนทนทรพยากรทม

อยอยางจากด จงเกดการบรหารจดการแบบมสวนรวม ทาใหเกด

ประโยชนสงสดตอชาวตาบลทองมงคล

การขบเคลอนงานพฒนาวถชวตความเปนอยของชมชน ได

ดาเนนการตอบโจทยวถชวตความเปนอย ในมตดานเศรษฐกจ ดาน

สงคมวฒนธรรม และดานสงแวดลอม ซงรปแบบการดาเนนงานได

เนนการมสวนรวมและออกแบบการดาเนนงานแบบมสวนรวม เปน

เอกลกษณเฉพาะตน จนเปนทยอมรบโดยทวกน ซงไดใชชอการ

พฒนาแบบองครวมวา “ทองมงคล โมเดล” ทมแนวทางการปฏบต

ตงแตการคนหาตนทนทเปนทรพยากรพนฐานทมอย ทงตนทนทาง

ธรรมชาต ตนทนทางสงคมวฒนธรรม และตนทนทางเศรษฐกจ เพอ

เปนปจจยนาเขาในกระบวนการพฒนา จากนนมการออกแบบวาง

แผนการดาเนนงานแบบบรณาการ พรอมเชอมโยงเครอขายในการ

พฒนา ซงไดดาเนนงานแบบองคาพยพ โดยมรปแบบดงน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 19

2.1.1 จดเรมตนของการพฒนา :

ทองมงคล โมเดล การพฒนาแบบองครวม

ทองมงคล โมเดล เปนรปแบบการพฒนาพนทตาบลทอง

มงคล อาเภอบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ ซงเกดจากความ

จาเปนของชมชนในพนท ทตองการแกไขปญหา และพฒนาระบบ

การบรหารจดการนาแบบครบวงจร ซงมรปแบบการดาเนนงานท

เปนการระเบดจากขางใน โดยชมชนสวนใหญเขาใจปญหา พรอม

รวมกนวเคราะหหาขอสรปทมแนวทางการทางานสอดคลองกบ

อบจ. สงเสรมความเขมแขงให

ทองถน ตามนโยบายรฐ

อบต.

ปกครอง

ทองถนใหเกด

ความเขมแขง

และเปนสข

ธ.ก.ส.

สนบสนน

สงเสรมให

เกดความ

มนคง

ชมชนม

สวนรวม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 20

บรบทของชมชน และไดรบการสนบสนนสงเสรมจากองคกรตางๆ

ทงภาครฐและเอกชน ทมการทางานแบบบรณาการรวมกน ทาให

เกดการขบเคลอนแบบองคาพยพ จนประสบผลสาเรจ เกดเปน

นวตกรรมของการบรหารจดการอยางเปนรปธรรม สงผลให

ประชาชนในพนทมชวตความเปนอยทดข น ทงดานสงคมวฒนธรรม

ดานเศรษฐกจ และดานสงแวดลอม นบเปนความภาคภมใจของชาว

ตาบลทองมงคลทเรมตนจากจดเลกๆ แตสามารถตอบโจทยชมชน

ได ภายใตโครงการ “จากภผาสมหานท” พฒนาตอยอดจนเกด

ความยงยนเปนทรจกกนในนามทวไปวา ทองมงคล โมเดล

2.1.2 กระบวนการพฒนาแบบองคาพยพ

กลยทธในการขบเคลอนการดาเนนงานของพนททองมงคล

นมองคประกอบทสาคญทเปนบนไดสความสาเรจอย 4 ประการคอ

สรางการมสวนรวม ใชทรพยากรทองถนทเปนตนทนเดม หนสวนใน

การดาเนนงาน และภมปญญาทองถน ซงมความสาคญ ดงน

(1) สรางการมสวนรวม จดเรมตนของการดาเนนงานเกดจาก

ปญหาการขาดแคลนนาใชในครวเรอน โดยการสารวจ

ตนทนธรรมชาตทมในพนท

(2) ใชทรพยากรทองถนทเปนตนทนเดม ตนทนทสาคญของ

การขบเคลอนนคอแหลงนาธรรมชาตทมอยในพนท คอ

นาตกไทรค ทอยสงจากระดบนาทะเลประมาณ 200 เมตร

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 21

(3) หนสวนการดาเนนงาน การขบเคลอนโครงการแบบมสวน

รวม ไดรบความรวมมอจากภาคประชาชนในพนท องคการ

บรหารสวนตาบลทองมงคล องคการบรหารสวนจงหวด

ประจวบครขนธ และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร สาขาเกาะยายฉม ซงทง 4 องคกรนไดทางาน

รวมกนแบบบรณาการ

(4) ภมปญญาทองถน สนวตกรรมใหม สงททองมงคลกาลง

ขบเคลอนอยนไดเกดจากภมปญญาของชมชนทเขาใจในวถ

ธรรมชาต สภาพภมประเทศ สภาพสงคมความเปนอยของ

ชมชน โดยใชระบบการจดการนาแบบธรรมชาต

บทเรยนของการทางานการขบเคลอนการเปนพนทเรยนร

เศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. เพอใหเกดความยงยนในการ

ประกอบอาชพและการดาเนนชวตทตอบโจทยชมชนได ซงมสง

สาคญในกระบวนการดาเนนงาน ดงน

(1) ทบทวน และเขาใจบรบทของพนทตนเอง เพอรตนเองวา

ขาดอะไร ตองการอะไร ถงจะเปนการเตมเตมทแทจรง ทา

ใหเกดการพฒนาทมประสทธภาพ

(2) การสรางเปาหมายทเปนภาพฝนรวมกน ภาพฝนทชดเจน

อาจเกดจากการมองรวมกนทงชมชน คอ ผรบฝนอยากเปน

อยางไร และผใหการสนบสนนฝนอยากเหนอะไร ซงตอง

เปนเรองทมการสอดรบกน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 22

(3) การออกแบบใหเหมาะสมกบบรบทของตนเอง จะทาใหเกด

แรงบนดาลใจในการดาเนนงาน และทางานอยางมความสข

สงผลใหประสบผลสาเรจได

(4) การขบเคลอนแบบองคาพยพ เปนการทางานททกภาคสวน

ทเกยวของควรใหความรวมมออยางแทจรง เพราะเปนงาน

ทมความเชอมโยงกบทกฝาย ไมมใครคนใดคนหนงสามารถ

ดาเนนการใหเสรจสนในคนเดยวได

(5) การแลกเปลยนเรยนรกระบวนการทางาน เปนการเพม

ศกยภาพใหชมชน ซงไดมโอกาสเรยนรประสบการณตรง

จากคนทมาศกษาดงาน ทาใหเกดการตอยอดการทางาน

(6) การสกดองคความรจากการดาเนนงาน เปนสงทควรให

ความสาคญอยางตอเนอง ซงองคความรจากการดาเนนงาน

ควรสกดเปนสามสวนคอ

• สวนแรก เปนความรทไดจากการดาเนนงาน

• สวนทสอง เปนความรทไดจากการบรหารจดการ

• สวนทสาม เปนความรทเกดจากการปฏบต เปนภม

ปญญาปฏบต (Wisdom Practical)

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 23

2.1.3 สรางสมดลสความยงยน :

สสมดลใหม หวใจทองมงคล

ความยงยนของพนททองมงคล ในการพฒนาแนวทางการ

พงพากนเอง ภายใตแนวคดตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ทาใหเหน

มตความเชอมโยงของการอยรวมกน ทงดานสงคม ดานสงแวดลอม

เศรษฐกจ

การสนบสนนของเครอขาย

อปท. ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคการศกษา

ธ.ก.ส. สหกรณ ภาคประชาสงคม

สงคม

วฒนธรรม สงแวดลอม

สรางผนารวม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 24

ดานเศรษฐกจ และดานวฒนธรรม เกดจากผนาทเขมแขง เปนผนา

รวมของผคนในพนท ซงทกคนมภาวะผนาอยในตว ทพรอมจะกาว

เดนออกมานาชมชนของตนเองในบรบททตนเองถนด และม

ความสามารถ เปนทยอมรบของชมชน โดยไดรบแรงกระเพอมจาก

ภายนอก ทาใหไดเหนศกยภาพภายในของตนเอง ทสามารถ

ขบเคลอนการพฒนาชวตความเปนอยของผคนชาวตาบลทองมงคล

ใหมคณภาพชวตทดข นพงตนเองได

การสรางผนารวม ความสาเรจของการดาเนนการตางๆ

ในพนทตาบลทองมงคลทเหนเชงประจกษน สวนใหญเกดจากผนาท

เขมแขง กลาคด กลาทา และกลานาชมชน ซงเปนจดแขงของคนใน

พนททมภาวะผนาอยในตวตน ทมอยในทกระดบทงองคการบรหาร

สวนตาบลทองมงคล ผใหญบาน ผนากลมวสาหกจชมชน ประธาน

สหกรณแมกระทงผนาครอบครว ซงผนาเหลานไดใชลกษณะของ

ภาวะผนาแบบ “ ผนารวม ” ซงตองอาศยความรวมมอของชมชน

การพฒนาศกยภาพผนาเหลาน

วฒนธรรม ความเปนอยของผคนทหลอหลอมเปนหนง

เดยว ดวยบรบททางวฒนธรรมทองถน ทไดซมซบและบงบอกถง

ความเปนเนอตวของทองมงคล คอ ความเปนอยพอเพยง อยแบบ

พงพาอาศยกน รกษาสมดลของธรรมชาต ทง ดน นา ปาไม และ

สงคมทมความเอออาทร ทงหมดนเกดจากภมปญญาทองถนของ

ผนาตามธรรมชาต ในตาบลทองมงคล ซงควรไดรบการรกษาและ

ดารงไวใหเปนสมบตทางวฒนธรรมทมชวตตอไป

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 25

สงแวดลอม พนทของชาวตาบลทองมงคลสวนใหญเปน

แปลงเกษตรกรรม ทมท งเกษตรเชงเดยว และเกษตรผสมผสาน ซง

ตองอาศยธรรมชาตเปนหลก โดยเฉพาะนาทาการเกษตรทตองพง

นาฝน และนาจากฝายชะลอนาสาหรบใชในครวเรอน ดวยเหตปจจย

เหลาน ทาใหชาวตาบลทองมงคลตองปลกจตสานกใหผคนรสกรก

และหวงแหนธรรมชาต ดวยการชวยกนทานบารงรกษาปาตนนา

เพอใหมนาใชตลอดทงป เพมพนทสเขยวสรางความชมชนใหฝนตก

และปลกตนไมใหเกดประโยชนอยางสงสดตามแนวคด ปลกปา 3

อยางไดประโยชน 4 อยาง

เศรษฐกจ ตวชวดความสาเรจของการพฒนาอยางตอเนอง

คอการมสภาวะเศรษฐกจทเขมแขง พนทตาบลทองมงคลนไดพฒนา

อาชพ ทมความหลากหลาย ซงมความสอดคลองกบบรบททาง

สงคมเปนหลก โดยยดถอแนวทางการดาเนนชวตแบบเศรษฐกจ

พอเพยง มการรวมกลมอาชพเพอสรางความเปนเอกภาพทสามารถ

สรางอานาจในการตอรองได อยางเชน สหกรณกองทนสวนยางบาง

สะพาน การจดตงธนาคารตนไม ทมการดาเนนงานอยางตอเนอง ม

การปลกไมเศรษฐกจไวเปนหลกประกนความมนคงในอนาคตของ

ลกหลานอกดวย ซงเปนผลลพธจากการใหความสาคญของการ

รกษาสมดลสงแวดลอม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 26

สงคม ชวตความเปนอยของผคนในทองมงคลไดถก

ออกแบบไวอยางเหมาะสมดวยการมสวนรวมของทกคนในชมชน

ซงเกดจากวถชวตความเปนอยทแทจรง ทผสมผสานระหวางอาชพ

และวถวฒนธรรมดงเดมจนเปนอตลกษณของชาวตาบลทองมงคล

ทรกการเรยนร อยอยางพอเพยง มความเอออาทร และพรอมทจะ

เปนผใหตลอดเวลา ดวยการเปนวทยากรแบงปนความรจากการ

ประกอบอาชพของตนเอง ใหเปนวทยาทานแกผสนใจเรยนร ผาน

ศนยเรยนรทเกดจากการรวมตวโดยสมครใจของสมาชกในตาบล

เปนการสนบสนนใหสงคมเขมแขงและเปนสข เปนสขทเกดจากขาง

ใน และเมอถงเวลาความสขเหลานนไดถกสงตอใหสงคมตอไป

การสนบสนนของเครอขาย ตาบลทองมงคลเปนพนท ท

มการพฒนาอยางตอเนองทงดานสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม

ซงรปแบบการพฒนาเปนไปตามบรบทความตองการของชมชนเปน

หลก คอเกดจากความตองการภายใน ทเรยกวา “ระเบดจากขาง

ใน” ทาใหการดาเนนการสามารถตอบโจทยคนในพนทได ใน

ขณะเดยวกนกยงคงมความตองการทจะรบเทคโนโลยสมยใหม และ

การสนบสนนจากเครอขายภายนอกทมทงภาครฐ เอกชน

สถานศกษา องคการปกครองสวนทองถน รวมทงธนาคารเพอ

การเกษตรและสหกรณการเกษตร ชาวบานสวนใหญกเปนลกคา

ของ ธ .ก.ส . มความตองการการสนบสนนในเรองของความร

คาแนะนาตางๆ ทเกยวของกบการประกอบอาชพ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 27

2.2 วถพอเพยง วถบานหนองจก

ตาบลหนองยาง อาเภอหนองฉาง จงหวดอทยธาน

ชมชนบานหนองจก นบเปนชมชนแหงการเรยนรชมชน

หนงทศกษาเชอมโยงความรในอดตสปจจบนและจากปจจบนไปส

อนาคตทสดใส ไดมการจดการความรในชมชน จากการเชอมรอย

ความรจากภายนอก ผนวกเขากบฐานทนเดมดานเกษตรกรรมทม

การพฒนาทเชอมโยงกนอยางมระบบ ภายใตการมสวนรวมของคน

ในชมชน โดยมหนวยงานภาครฐ และกลมแกนนาชมชน สนบสนน

กระตนใหเกดการเปลยนแปลงและพฒนาอยางตอเนอง การพฒนาท

เรมตนจากความตองการของชมชนตามบรบทพนท ทสอดคลองกบวถ

ชวตของคนในชมชนบานหนองจก ซงนาไปสแนวคดในการ

พงตนเอง พงพากนเองของชาวชมชน และเชอมโยงแนวคดท

สอดคลองกบการสนบสนนของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร (ธ.ก.ส.) ทาใหบานหนองจกประสบความสาเรจในการ

พฒนาเศรษฐกจพอเพยง ซงมจดเดน คอ สถาบนการเงนชมชน กบ

รานคาชมชน CB Mart

การพฒนาอาชพตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงบาน

หนองจกไดมสวนสาคญในการพลกฟนวถชวตชมชนใหมความ

เปนอยทดข นกลบมาอกครง ทาใหชมชนสรางฐานอาชพทเขมแขง

และสรางความมนคงในการเปนพนทจดการตนเอง โดยไดรบความ

รวมมอจากชมชนภายใน และการสงเสรมสนบสนนจากภายนอก

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 28

2.2.1 จดเรมตนของการพฒนา:

ชมชนจดการตนเอง

จดเรมตนในการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงบานหนองจก เกด

จากภาวะของการผลตในภาคการเกษตร ทผลผลตราคาตกต า

ประชาชนในพนทขาดรายได และทสาคญชาวบานทานาแตประสบ

ปญหาขาวไมพอบรโภคตลอดป เปนการเขาใจตนทนดานเศรษฐกจ

ของชมชนอยางถองแท แกนนาชมชนและชาวบานหนองจก

พยายามจะดนรนกนใหผานพนวกฤต จงเกดการรวมตวกนขน ไดม

การประชมเพอรบฟงและแสดงความคดเหนของสมาชก โดยม

วตถประสงคเพอเปนการแสดงความคดเหน และรบทราบความ

ตองการ ความคาดหวง ปญหาความเดอดรอนของสมาชกในชมชน

เพอกอใหเกดการมสวนรวมของคนในพนทในการตดสนใจเรองท

สาคญรวมกน และใชเปนขอมลการวางแผนชวยเหลอสมาชกไดตาม

ความตองการ

การพฒนาบานหนองจกไดยดหลกพฒนาตามแนวคดของ

ผนา “คด ทา นา เปลยน” เพอทจะพฒนาชมชนไปสการพงพา

ตนเอง โดยเรมตนทตวผนาทมความคดทดกอน คดถงอนาคต เปน

ผนาทมหลกคณธรรม จรยธรรม เปนตวอยางทดใหกบชมชน โดยม

สโลแกนรวมในการดาเนนงานพฒนา คอ

“ผนาด ผตามด ยอมดแน ผนาด ผตามแย ตองแกไข ผนาแย ผ

ตามด มทางไป ผนาแย ผตามไมเอาไหน ไปไมไดเลย”

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 29

2.2.2 รปแบบการดาเนนงาน :

โมเดลการพฒนาบานหนองจก

ชมชน

ใหความรวมมอ

ผนา แกนนา

ขบเคลอน

เปาหมาย

ชดเจน

การทางาน

เชอมโยง

คด ทา นา เปลยน

เศรษฐกจ

สงแวดลอม

สงคม

และวฒนธรรม

พงตนเอง

เชอมโยง

เครอขาย

พงพา

บรณาการกระบวนการพฒนา : ตามแผนพฒนาชมชน (1) แผนชวต (2) แผนการเงน (3) แผนสขภาพ (4) แผนอาชพ

บรบทของพนท

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 30

รปแบบการพฒนาบานหนองจก มแนวคดในการดาเนนงาน

คอ คด ทา นา เปลยน ไดเกดจากความตองการของชมชนในการ

แกปญหาทเกดขนอยางตอเนองกบชมชน เปนการตอบโจทยความ

ตองการของชมชน ในประเดนหลก 3 ประเดน คอ

(1) เรองการปลกขาวไวกนกอนนาไปขาย

(2) เรองการออมเงนทเพมสงขน

(3) เรองการปลกผกกนเองชวยลดรายจายในครวเรอน

การขบเคลอนในชมชนบานหนองจก ไดใชกระบวนการม

สวนรวม ซงธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

ไดเขามาเสรมความร โดยมรปแบบการพฒนา 3 ลาดบดงน

(1) การพงพาตนเอง

การพงพาตนเอง หมายถง การใหทกครอบครวในหมบาน

ในชมชนชวยเหลอตวเองเปนหลก มการจดทาบญชครวเรอน การ

ออมเงน การลดตนทน และการเพมประสทธภาพการผลต ทา

ผลตภณฑใชเอง การปลกพชผกไวกนเอง

(2) การพงพากน

การพงพากน หมายถง การรวมกลมเปนวสาหกจชมชน

เปนกลมสงเสรมอาชพ และกลมเงนทนในชมชน อาท

รวมกลมการเงน ไดแก การจดตงเปนกลมออมทรพย กลม

กองทนแมของแผนดน กองทนหมบานและสถาบนการเงนชมชน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 31

รวมกลมอาชพ ไดแก เกษตรกรยงยน โรงสชมชน แมบาน

โรงนาดม และเลยงสตว

(3) การเชอมโยงเครอขาย

การเชอมโยงเปนเครอขาย หมายถง การบรณาการกลม

ตางๆ เชอมโยงเขาดวยกนเพอสรางความเขมแขงใหเกดขนกบ

ชมชน ซงม 2 แบบดวยกนคอ การเชอมโยงเครอขายภายในชมชน

และการเชอมโยงเครอขายภายนอกชมชน

กระบวนการพฒนาแบบองคาพยพทออกแบบใหสอดคลอง

กบวถชวตความเปนอยของชมชน โดยจดทาแผนพฒนาไว 4 แผน

ซงสามารถตอบโจทยความพอเพยงของชมชนได ดงน

(1) แผนชวต

(2) แผนการเงน

(3) แผนสขภาพ

(4) แผนอาชพ

2.2.3 กลไกสาคญในการขบเคลอนแผนพฒนา

จากการเชอมโยงของสถาบนการเงนชมชนกบธนาคารเพอ

การเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เหนการเปลยนแปลง

คอ เกดแรงศรทธามากขน ประชาชนมความเชอมนในสถาบน

การเงนชมชนมากขน กลไกสาคญในการขบเคลอนใหบานหนองจก

ประสบความสาเรจตามแผนพฒนา และมสวนในการสรางความ

เขมแขงอยางยงยน คอ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 32

(1) ผนา และแกนนาในการขบเคลอน ตวผนาทเขารวมลวน

มศกยภาพ และไดตระหนกถงกระบวนการจดการทดในการทาให

คนในพนทเขาใจหลกการพงตนเอง การพงพากน และการเชอมโยง

เครอขายทงภายในและเครอขายภายนอกไดอยางชดเจน และพรอม

ทจะเปนแกนนาทาหนาทขยายผลใหดาเนนตอไป โดยคดใหม ทา

ใหม พรอมลงมอทาทนทเปนตวอยางใหแกชมชน

(2) ชมชนใหความรวมมอ ตวผตามทงคณะกรรมการกลม

ตางๆ และประชาชนในพนทมความเชอมนในตวผนา มสวนรวมเขา

ประชมปรกษาหารอกนอยางตอเนอง ทาใหการขบเคลอนเปนไปใน

ทศทางเดยวกน จงเหนการเชอมโยงทกเครอขายอยางเดนชดใน

บานหนองจกซงเกดจากความรวมมอของชมชน

(3) เปาหมายชดเจน ผนา แกนนา ชมชน มแนวคดเดยวกน

มอดมการณรวมกน มการตงเปาหมาย และรวมกนเปนเจาของงาน

ทจะเหนการพฒนากลมตางๆ ทรวมกนผลกดนใหมความยงยน

(4) ทางานเชอมโยงเครอขาย การขบเคลอนงานในพนท

บานหนองจก ผานสถาบนการเงนชมชนและรานคาชมชน ทาใหเกด

การเชอมโยงเครอขายทงในพนทบานหนองจกและทกหมบานทอย

ในตาบลหนองยาง การเชอมประสานหนวยงานภาครฐ องคการ

ปกครองสวนทองถน และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร (ธ.ก.ส.) โดยทางานประสานกนแบบบรณาการ ทม

ทศทางและเปาหมายเดยวกน คอ ยกระดบวถชวตความเปนอยของ

ชาวชมชนบานหนองจกใหเขมแขงยงขน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 33

2.3 วถพอเพยง วถบานสายยาว

ตาบลถลงเหลก อาเภอเมอง จงหวดบรรมย

บานสายยาวเปนชอใหมของการรวมกลมหมบานตามเครอ

ญาตทอพยพมาตงรกรากอยรวมกน โดยมลกษณะพนทเชอมตอกน

เปนสายตามถนนเขาหมบาน ในการดาเนนงานเศรษฐกจพอเพยง

เรมตนจากผนาตามธรรมชาตกลมเลกๆ นาโดยนายวชรพงศ ยนสข

ทไดรวมกบทมงานอก 5 คน ทเปนกลมกอตงทเรยกวากลมหกเสอ

คอนายปาน เงนไทย นายอดมพนธ เถลงลาภ นายแสวง จาปาแดง

นางบษบา สองสดา นางพฒทะน กตตพนธ โดยปรกษากนถง

แนวทางในการพฒนาเกษตรกรในหมบานอยางมสวนรวม ทเนน

ฐานของการสรางภมคมกนในการดารงชวตไดอยางยงยน สบสาน

รกษาวถวฒนธรรมใหยงคงอยตอไป

จดเรมของการรวมกลมคดทาเพอชมชนไมเพยงจากสานก

รกทองถนบานเกดทอยากดารงรกษาและสบสานสงดๆ จากอดตไป

ถงลกหลาน ศนยเรยนรของชมชนทเปนทรจกทวประเทศในวนนยง

เรมพฒนาจากความรกในงานอาชพทตวเองทา แลวจงขยายตว

ตอไปเปนความสอดคลองทงวถอาชพและวถทากน ทงหมดกากบ

ดวยวธคดแบบพอเพยง ตามแนวทางของพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหวรชกาลท 9 ทไดทรงลงมอปฏบตและใหแนวคดนาทางไว

สาหรบประชาชนคนไทยทสวนใหญเปนเกษตรกร เปนแรงบนดาล

ใจทสาคญสาหรบพนองเกษตรกรบานสายยาวเปนอยางยง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 34

2.3.1 จดเรมตนของการพฒนา :

สาคญตองเปลยนทวธคด

ชมชนสายยาว เรมตนการพฒนาจากวเคราะหเหตปจจยท

เปนปญหาของชมชน ทพบวาชาวบานมหนสนมาก จงเรมทาบญช

ครวเรอน ทาใหสามารถแกไขปญหาได การทาบญชครวเรอนของ

ชมชนสายยาวไดสรางระเบยบวนยใหคนในชมชน ซงการทาบญช

ครวเรอนไดกลายเปนสวนหนงของวถชวตของคนในชมชนไปแลว

ปจจบนมจานวนครอบครวททาบญชครวเรอนถงรอยละ 97 ซง

ครอบครวทเหลอคอบานทมแตคนสงอายและอานหนงสอไมได

สมาชกทเขารวมกลมบญชทกคนนอกจากจะตองมการ

บนทกรายรบรายจายของครอบครวแลว ยงตองเรยนรทจะนาขอมล

ทไดจากบญชมาวเคราะหตนเองเพอจะสรางการเปลยนแปลงทดข น

โดยสงสาคญคอการเปลยนวธคด และการลงมอทา เชน การลด

รายจาย การเพมรายได มการปลกพชผกในครวเรอน และหาอาชพ

เสรม สดทายแลวแตละครอบครวจะตองมแผนการเงน ใหมเงนออม

ไวใชจายยามจาเปน ซงแผนดงกลาวขนอยกบแตละบคคล

ศนยเรยนรของชมชนไดเกดขนจากคนในชมชนเองทเรม

รวมกลมเลกๆ ดวยสานกทจะพฒนาชมชนบานเกด จนในปพ.ศ.

2550 การรวมกลมเพอทาศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงไดเรมตน

อยางเปนรปธรรม โดยการสนบสนนของธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ทมนโยบายเสรมความเขมแขงชมชน

และเกษตรกรบนฐานแนวคดเศรษฐกจพอเพยง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 35

2.3.2 รปแบบการทางานแบบมสวนรวม :

พฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ชมชนสายยาวเกดจากการวมกลมของผนาทมจตอาสาเขา

มาทางานเพอชมชน ซงถอเปนจดแขงในการสรางผนารนตอไป การ

ทางานจงเนนการมสวนรวมของชมชน มการวางแผนการพฒนา

อยางมเปาหมาย พรอมหาปจจยหนนเสรมในการพฒนาศกยภาพ

ของชมชน เพอตอบโจทยในภาพรวมของชมชนได

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 36

2.3.3 กลไกขบเคลอนการพฒนาสความสาเรจ

การพฒนาชมชนสายยาวตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ท

สงเสรมสนบสนนโดยธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธ.ก.ส.) ใหรวมกลมวสาหกจชมชน ดวยการจดตงศนยเรยนรเพอ

การพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. ซงมการดาเนนงานท

สามารถสรางความเขมแขงใหชมชนถงวนนไดนน จากการถอด

บทเรยนจดการความร พบวา มองคประกอบทเปนกลไกสาคญใน

การขบเคลอนจนประสบความสาเรจทนาสนใจ คอ

ตาราง 2.3.3 กลไกการพฒนาชมชนสายยาว

กลไกการขบเคลอน เงอนไขการพฒนา

(1)กลมผนาจตอาสา กลมผนาทางานเปนทมเนนการม

สวนรวม และทางานเพอชมชน ม

การพฒนาตนเองคลอดเวลา ม

ความมงมนทจะสรางความเขมแขง

ใหกบชมชนบนฐานความพอเพยง

(2)ยดถอคณธรรมนาการปฏบต การทางานของผนาและสมาชกใน

ชมชนไดสรางบรรทดฐานรวมกน

คอ ยดถอคณธรรมนาการปฏบต

(3)การทาบญชครวเรอน การทาบญชครวเรอนคอจดเรมตน

ของการพฒนาในทกมตของชมชน

เปนการสรางวนยใหคนในชมชน

ไดมวนยในตนเอง และสวนรวม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 37

กลไกการขบเคลอน เงอนไขการพฒนา

(4)ความรวมมอของชมชน ชมชนรวมคด รวมวางแผน รวมทา

ใหเกดการเปลยนแปลงทดข น ซง

เปนกลมเปาหมายของการพฒนา

เปนการสรางพลงการมสวนรวมท

เขมแขง เปนชมชนจดการตนเอง

(5)การรวมกลมอาชพ การรวมกลมอาชพเปนการสราง

ความเขมแขง มการพฒนาตอยอด

สรางความมนคงใหชมชน

(6)การทาบญชระดบประเทศ เปนแรงบนดาลใจใหชมชนไดถอ

เปนแนวปฏบตรวมกน พรอมสอน

ใหลกหลานไดปฏบตตาม

(7)หลกสตรการพฒนาผนา หลกสตรพฒนาผนาเปนจดแขง

ของชมชนทสามารถพฒนาผนาให

มศกยภาพทางานเพอชมชนได

(8)ตวชวตทชดเจน ชมชนสายยาวไดกาหนดตวชวดใน

การดาเนนงานดวยตนเอง มความ

สอดคลองกบวถชวต และมความ

ชดเจนในการปฏบต

(9)โรงเรยนเกษตรอนทรย โรงเรยนเกษตรอนทรยไดรบการ

สงเสรมจากมลนธอาจารยจาเนยร

สาระนาค ชวยพฒนาชาวบานใหม

พนฐานเกษตรกร ทมประสทธภาพ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 38

กลไกการขบเคลอน เงอนไขการพฒนา

(10)การจดการความร การจดการความรชมชนสายยาว

ดาเนนการอยางตอเนอง ชวยให

เกดการตอยอดองคความรทเปน

ภมปญญาปฏบต รวมทงความร

ทองถนทเปนปราชญชาวบาน

(11)สรางฐานเรยนร คนสงคม ฐานเรยนรเกดจากกลมอาชพ ม

การพฒนาอยางตอเนอง และคน

ความรใหสงคมดวยการเปดโอกาส

ใหผสนใจเขาเรยนร เพอนาไปตอ

ยอดสการพฒนาอาชพตอไป

(12)โฮมสเตย โฮมสเตย เปนกลไกหนงทแสดงถง

ความสาเรจ พรอมเกดการยอมรบ

ของสงคม ทาใหชมชนมรายได

เพมจากทนเดมทมอย

(13)การเชอมโยงเครอขาย ชมชนสายยาวเนนการพฒนาแบบ

มสวนรวม ซงไดสรางเครอขายการ

ทางานในทกระดบ ทงระดบบคคล

ชมชน หนวยงาน และองคกร ซง

ทกระดบสามารถทางานเชอมโยง

แบบสอดประสาน เกดการพฒนาท

ตอบโจทยของชมชนอยางแทจรง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 39

2.3.4 สรางภมคมกนสความยงยน

จากการถอดบทเรยนจดการความรการดาเนนงานของศนย

เรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. ชมชนบาน

สายยาว พบวา มการดาเนนงานการพฒนาอาชพตามหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงอยางเปนรปธรรม ทเกดจากความตองการภายใน

ของชมชน ทอยากเปลยนแปลงวถชวตความเปนอยของตนเองใหด

ขน โดยประกอบอาชพทเนนใชทรพยากรธรรมชาตในทองถน และ

สอดคลองกบวถวฒนธรรมดงเดม เชน การปลกออยทเนนการใช

ประโยชน มการแปรรปออยเพอทานาตาลไวใชในครวเรอนและ

ชมชน ไมเนนปลกเชงพาณชย มความเปนอยแบบเรยบงาย

การดาเนนงานของชมชนไดมองถงความมนคงและยงยนใน

อนาคตของชมชนสายยาวแหงน ซงสงเสรมใหเกดการปฏบตอยาง

ตอเนอง โดยเนนการสรางภมคมกนใหเกดขนกบผคนในชมชน ซงม

แนวคด และแนวทางในการปฏบตของชมชนจนเกดเปนผลสมฤทธ

2 ประการ คอ

• ภมปญญา : สงเสรมใหชมชน มความร รอบครอบ และ

ระมดระวง ไมประมาท ทาใหเกดการพฒนาตอยอดได

• ภมธรรม : สงเสรมพฤตกรรมความซอสตย สจรต ขยน

อดทนและแบงปน จะสรางความไววางใจ และสรางศรทธา

ทาใหเกดความรวมมออยางจรงใจ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 40

2.4 วถพอเพยง วถบานเขาดน

ตาบลคลองหาด อาเภอคลองหาด จงหวดสระแกว

บานเขาดนไดเรมเปนศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจ

พอเพยงตนแบบของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธ.ก.ส.) ตงแตป 2550 จากความเขมแขงในการจดการชมชนทมอย

เดมทาใหไดรบการคดเลอกเปนหนงใน 84 ศนยการเรยนรตนแบบท

ทลเกลาถวายพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 โดยแนวคด

ของผนาทรเรมและเกาะตดในการพฒนาศนยการเรยนรมาจาก

ความตงใจวา ตองการนาความร สงดงามตางๆ ของคนในชมชน

ทมาจากหลายจงหวด ใหมาอยรวมกน นามาศกษาถายทอด ใหคน

ในชมชนไดเรยนร ไดพฒนาตนเอง เปนการเรยนรไปพรอมกน

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงของบานเขาดนแหงน ได

เรมตนขนจากความตองการพฒนาของทมผนาชมชนและการรวม

แรงของสมาชกชมชน โดยธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดเขามาแนะนาพรอมใหการสนบสนนในระยะ

ตอมา ซงมสวนชวยใหการทางานของศนยเรยนรนไดพฒนาเปนรป

เปนรางมากขน มความเปนรปแบบ และนาสการเปนตนแบบท

ชดเจนขน โดยเนนการนาคนในชมชนมารวมกนพฒนาชมชน ยด

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวทางพฒนา มกระบวนการ

ทางานทสรางการมสวนรวมของชมชนในการรวมคด รวมกาหนด

อนาคตชมชนรวมกน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 41

2.4.1 จดเรมตนการพฒนา :

สรางตวตนดวยวสยทศนชมชน

การรวมกลมของชาวบานเพอรวมกนพฒนา เรมจากการม

เวทประชาคมของหมบานใหชมชนไดรวมกนคดวสยทศนทจะเปน

อนาคตของบานเขาดนขนเอง ซงชมชนเนนความสาคญของการม

สวนรวมในการคดและกาหนดตวตนตลอดจนอนาคตของชมชนดวย

ตวเอง เปนการทางานเชงรก ไมใชสงทใหหนวยงานภายนอกมาคด

หรอกาหนดใหเพยงอยางเดยว จดเรมตนของการพฒนาของบาน

เขาดนทแทจรง จงเรมมาจากการตระหนกรวมกนวา ชมชนจะเกด

ความเขมแขงได ตองเรมจากคนในชมชนทกคนทตองรวมตวกน ม

ความสามคค มความเปนนาหนงใจเดยวกน กาวเดนไปพรอมกน

วสยทศนทชมชนรวมกนคดสะทอนถงความเปนชมชนบาน

เขาดนทมทมาจากหลากหลายไดมารวมกน บนความคาดหวงถง

ชมชนทเขมแขง มตนทนธรรมชาตทด เปนพนทดนดา มความอดม

สมบรณ และมเศรษฐกจทดทงการทาเกษตร การขายผลผลต

การเกษตร และสาคญคอความสามคคของคนในชมชน

วสยทศนชมชน

ชมชนเขมแขง หลายแหลงทองถน รวมเปนเขาดน

ถนอดมสมบรณ เพมพนเศรษฐกจ ใชชวตพอเพยง

หลกเลยงยาเสพตด พชตความยากจน ชมชนสามคค

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 42

2.4.2 รปแบบกระบวนการพฒนา :

สความพอเพยงดวยวถชมชนบานเขาดน

เขมแขงอยางพอเพยง

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส.

กระบวนการพฒนาตามวสยทศนชมชนบานเขาดน เชอมโยงเครอขายการพฒนาสความพอเพยงอยางยงยน

(เศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม สงแวดลอม)

การศกษา การเกษตร

วฒนธรรม สงแวดลอม

สาธารณสข ความมนคง

ภมปญญา ทองถน

แหลงเรยนร ในชมชน

ทาศนยขอมลหมบาน

โครงสรางพนฐาน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 43

การพฒนาเศรษฐกจพอเพยงสรางความเขมแขงของชมชน

บานชมชนบานเขาดน เคลอนดวยการทาแผนพฒนาทสอดคลองกบ

วถชวตของคนในชมชน เปนการตอยอดพฒนายกระดบสความ

ยงยน ซงไดทาแผนพฒนาไว 7 ดาน คอ

1) ดานการศกษา

2) ดานประเพณและวฒนธรรม

3) ดานการเกษตรและกลมอาชพ

4) ดานการอนรกษทรพยากรสงแวดลอม

5) ดานโครงสรางพนฐานและระบบสาธารณปโภค

6) ดานสาธารณสข

7) ดานความมนคง

2.4.3 การขบเคลอนการพฒนาแบบองคาพยพ :

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานเขาดน

การเรมตนวางรากฐานการพฒนาชมชนดวยแผนพฒนา ท

ครอบคลมทกดาน รวมทงการพฒนาศนยการเรยนรชมชนทาให

หมบานเขาดนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ เชน เกษตร

ตาบล พฒนาชมชน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธ.ก.ส.) พฒนาทดน ทเขามาสงเสรมแนวทางการพฒนาชมชนตาม

หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดย ศนยเรยนรเพอการ

เศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานเขาดน มสวนสาคญในการ

สรางและพฒนาองคความรใน 3 เรอง คอ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 44

1) การทาศนยขอมลหมบาน ซงเปนฐานขอมลทจะให

รายละเอยดองคประกอบของชมชนทงหมด มการจดเกบขอมลใน

ระบบและจดแสดงไวภายในอาคารศนย ทสามารถใชในการบรหาร

จดการชมชนไดอยางถกตอง

2.สรางแหลงเรยนรในชมชน เนนแหลงเรยนรทเปนกลม

ประกอบอาชพทมความหลากหลายในชมชน ซงเปนอาชพจรงและ

เปนองคความรจากประสบการณตรง เชน การเลยงสตว ปลกผก

ปลอดสารพษ การนวดสมนไพร เปนการสรางไวใหเปนโอกาสคนรน

หลงเขามาเรยนรสบทอด และรวมรกษาไวไมสญหาย ทสามารถเปน

ขอมลนาเขาในการออกแบบพฒนาชมชน

3.ปราชญชาวบานภมปญญาทองถน อนเปนองคความร

ทฝงลกในตวบคคล จงเปนบคคลทรงคณคาทนามายกยองเปน

ปราชญทองถนเพอถายทอดภมปญญาใหลกหลานไดมาเรยนร ซง

เปนผทมบทบาทและมมมมองตอการพฒนาชมชน

ศนยเรยนรฯ ของหมบานเขาดนจงใหความสาคญกบระบบ

ฐานขอมลชมชนทมการเกบบนทกขอมลทสาคญไว มทงเวบไซต

ของหมบานทมฐานขอมลตางๆ และมการประชาสมพนธทคนทวไป

สามารถเขาถงขอมลไดงาย เปดโอกาสใหชมชน หนวยงาน เขามา

ศกษาดงาน เนนการจดกระบวนการเรยนรแบบบรณาการทมความ

เชอมโยงกบวถชวตและวถทากนของชมชน ในขณะเดยวกน ศนย

เรยนรฯ จงเปรยบเสมอนศนยกลางขอมลทมสวนสาคญตอการ

พฒนาชมชน สวถชวตแบบพอเพยง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 45

2.4.4 กลไกการพฒนา :

กลยทธการบรหารงานของหมบานเขาดน

กลไกในการพฒนาบานเขาดนในดานตางๆ เพอสเปาหมาย

ของชมชนในการสรางความพอเพยง ไดออกแบบการดาเนนงาน

แบบมสวนรวม ซงไดกาหนดเปนกลยทธในการดาเนนงานทชดเจน

ซงมการปฏบตรวมกนของคนในชมชน และมผเชยวชาญจาก

ภายนอกเขาไปหนนเสรม ทาใหกระบวนการดาเนนงานมความ

สมบรณ โดยมกลยทธทชดเจน ดงน

(1) การบรหารวางแผนในการทางานแบบมสวนรวมของคนใน

ชมชน คดอยางเปนระบบ

(2) การบรหารการประสานงาน เชอมโยงระหวางชมชนกบ

หนวยงานของรฐหรอเครอขายภาคอยางตอเนอง

(3) การบรหาร การจดการ เชงคณภาพ และปรมาณ

(4) การกาหนดแผนงานเปาหมายและแสดงผลงานตอ

สาธารณะไดอยางชดเจน

(5) การบรหาร การเรยนร ตรวจสอบ ประเมนผล แกไขและการ

พฒนาศกยภาพของการดาเนนงานอยางเปนระบบ

(6) สรางประโยชนใหราษฎรและชมชนไดรบประโยชนรวมกน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 46

2.5 วถพอเพยง วถบานปางปก

ตาบลนาไรหลวง อาเภอสองแคว จงหวดนาน

ความโดดเดนของชมชนปางปกมาจากความสามารถในการ

รวมกลมเกษตรกรผผลตขาวโพดจนเรยกไดวาเปนกลมวสาหกจ

ชมชนทเขมแขงแหงหนง ทสามารถรวมตวกนซอปจจยการผลตใน

ราคาทถกกวาราคาตลาด และยงสามารถรวมตวกนขายขาวโพดได

ในราคาสงกวาเดมทเคยขายผานพอคาคนกลาง ตามสโลแกนในการ

ทางานของกลมวา “ถกทไหน ซอทนน แพงทไหน ขายทนน”

โดยมการเฉลยราคาขายในกลมอยางเทาเทยม และสามารถตด

ระบบพอคาคนกลางออกไปจากชมชนไดอยางสนเชง อนเปน

ความสาเรจทเหนชดเจนในระยะหลายปทผานมา ซงกวาจะเดน

มาถงจดททาตามสโลแกนนไดเหนผลเปนรปธรรมอยางทกวนนได

ผานประสบการณของการบรหารจดการภายในกลมมาอยางเขมขน

เมอกลมมชอเสยงมากขน มจานวนสมาชกมากขนกยงเพม

กาลงซอมากขน จากหนงกลมไดขยายออกไปอกหลายกลม มสวน

ตางของราคาทเคยหายไปกลบคนมาราว 7-8 ลานบาท (ในระยะ 8-

9 ป) สวนกาไรทเคยอยกบพอคากกลบมาสชมชนราว 12 ลานบาท

เกดเปนความมงคงในกลมเกษตรกร มเงนในการจบจายใชสอย และ

มชวตความเปนอยทดข น ซงเปนบทพสจนหนงวา ถาชาวบานได

เขาถงขอมล โอกาส และไดมประสบการณจรง พวกเขาจะสามารถ

จดการตนเองได และเปนกลมเกษตรกรทเขมแขงได

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 47

2.5.1 จดเรมตนของการพฒนา :

สรางความเขมแขงบนพนฐานทนธรรมชาต

การรวมกลมของคนชมชนปางปกเกดขนจากการเหนถง

ความสาคญและประโยชนของการรวมกลม โดยไดมโอกาสเรยนร

จากประสบการณของชมชนใกลเคยงคอบานสนเจรญ ต.ผาทอง อ.

ทาวงผา จ.นาน ทมการรวมกลมของเกษตรกรผปลกกาแฟมากอน

หนาน ภายใตการสนบสนนของหลายองคกร โดยเฉพาะบทบาท

ของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ทม

นโยบายตองการใหชมชนมการรวมกลมในการขายผลผลตทาง

การเกษตรและยกระดบไปจนถงการเปนกลมวสาหกจชมชน เพอ

สรางอานาจตอรองทงการซอและขาย รวมทงสามารถลดปญหา

หนสนของเกษตรกรทเกดขนมายาวใหหมดไป

การคดรเรมกอตงกลมเกษตรกรผปลกขาวโพดของบานปาง

ปกเรมจากคนกลมเลกๆ จานวน 11 คน ทไดเหนปญหารวมกน วา

พอคาคนกลางเอารดเอาเปรยบเรองราคาผลผลตและเกดการ

ผกขาด ปจจยการผลตและอานาจในการขายทงหมดอยทพอคา ทา

ใหชาวบานขายผลผลตไดในราคาทคอนขางตามาตลอด มปญหา

หนสนและไมมเงนลงทนในการประกอบอาชพ ซงกอนทจะมาตง

กลมภายใตการสนบสนนของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร (ธ.ก.ส.) ชาวบานไปนาเงนจากพอคามาลงทน และตอง

นาของไปขายใหพอคา โดยทยงไมมความรวาพอคากาลงเอาเปรยบ

อยในหลายหลากรปแบบ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 48

2.5.2 รปแบบการพฒนา : พลงความพอเพยง

จากแผนภาพแสดงถงความเชอมโยงในการพฒนาสราง

พลงความพอเพยงบานปางปก ทมการขบเคลอนงานและบทบาท

ของศนยเรยนร ฯ ทมตอการพฒนา โดยมกลมขาวโพด และสถาบน

การเงนชมชน เปนกลไกขบเคลอนภายใน ซงไดรบการหนนเสรม

จากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ในการ

สรางองคความร จดทาแผนแมบทชมชน พรอมยกระดบสการเปน

ธรรมนญชมชน เกดจากความตองการและรวมมอของชมชน

ศนยเรยนร ตนแบบ ธ.ก.ส.

กลม

ขาวโพด

สถาบน

การเงน

เศรษฐกจ

สงคม

ทน

/องคค

วามร/โอกาส

ธ.ก.ส.

หนนเสรม ชมชน

มสวนรวม

การพฒ

นาแบ

บม

สวนรวม

เชอมโยงเครอขาย

ธรรมนญ

ชมชน

9 หมวด

แผนแมบท พฒนาชมชน

แกนนาชมชน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 49

พลงการหนนเสรมการพฒนาชมชนปางปกของ ธ.ก.ส.

1) สรางวสยทศนรวมกบผนาชมชน เปนการทาความเขาใจ

กบผนาชมชน เรมจากเขาถงผนาชมชนกอน ทาใหผนาชมชนเขาใจ

เหนประโยชนของการวเคราะหตนเองเรองหนสน รายจาย การ

รวมกลม สรางภาพอนาคตของชมชนรวมกบผนา เพอใหเปนจดเรม

ของการเขาไปสอสารกบคนในชมชนตอ

2) เปดเวทจดประกายฝนในชมชน ทาใหคนในชมชนได

วเคราะหและเหนตวเองเรองรายรบรายจาย โดยเฉพาะแหลงใหญ

ของหนสนทมาจากคาใชจายในการเกษตร ปจจยการผลตทราคาสง

และเหนความสาคญของการรวมกลมกนซอใหไดราคาทถกกวา ซง

ใชกระบวนการพดคยและทาประชาคมตอเนองหลายครง จนนาไปส

การสรางวสยทศนและเหนภาพอนาคตของชมชนรวมกนทงหมด

3) หนนการทาแผนชมชน จากขอมลการวเคราะหชมชนได

นาไปสการทาแผนชมชนทสอดคลองกบปญหาตางๆ จนเกดแผน

ชมชนทมาจากการมสวนรวมของคนในชมชน และนาไปสการ

ปฏบตอยางเปนรปธรรม ผานโครงการตางๆ อาท การตงกลม

วสาหกจ การพฒนาสถาบนการเงนชมชน การจดตงศนยเรยนร

เศรษฐกจพอเพยง การจดตงหมบานไทลอ จดตงศนยผสงอาย โดย

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) รวม

สนบสนนองคความรทจาเปนและเกยวของกบการดาเนนงาน เชน

การจดการตนเองและชมชนบนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การ

บรหารจดการกลมวสาหกจชมชน และการบรหารสถาบนการเงน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 50

จากแผนแมบทสธรรมนญชมชน

ชมชนปางปกมแผนแมบทชมชนทเปนตวนาในการพฒนา

ชมชน ซงไดมการพฒนายกระดบใหเปน “ธรรมนญชมชน” โดย

อาจารยสามารถ ณ ราช เปนแกนนาในการดาเนนการจดทา เรม

จากการจดประชมททาอยางตอเนองทกเดอน ในครงแรกมการ

พดคยถงทมาและโครงสรางของกรรมการหมบานทตองมใหครบ

โครงสราง จากนนเขาสกระบวนการยกรางใหครอบคลมใน 9

ประเดน ทสอดคลองกบแนวทางการพฒนาของชมชน เชน การม

เรองแนวทางเศรษฐกจพอเพยงทเปนปรชญาทชมชนใหความสาคญ

โดยเนนการมสวนรวมของคณะกรรมการทเขามารวมคดแลกเปลยน

รวมกาหนดกฎระเบยบในแตละประเดน

ธรรมนญบานปางปก ทไดรวบรวมจากขอกาหนด กฎ

กตกาของชมชน ประกอบดวย 9 หมวด คอ

1. หมวดวาดวยคณะกรรมการหมบาน

2. หมวดวาดวยบทบาทหนาทของผใหญบาน

3. หมวดวาดวยบทบาทหนาทคณะกรรมการหมบาน

4. หมวดวาดวยบทบาทหนาท อบต.

5. หมวดวาดวยกองทนกลางพฒนาหมบาน

6. หมวดวาดวยการประชม

7. หมวดวาดวยศนยกระจายขาว

8. หมวดวาดวยการพฒนา

9. หมวดวาดวยการกระทาผดดานสงคมและสงแวดลอม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 51

2.5.3 กลไกการพฒนา :

ปจจยความสาเรจของบานปางปก

(1) การใชแผนชมชนเปนเครองมอนาในการพฒนา โดยแผน

นนมาจากกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชนอยาง

แทจรง จงสอดคลองกบความตองการ และบรบทของชมชน

(2) ความเขมแขงของทมงาน ททางานอยางมงมนทมเทดวยจต

อาสาและความเสยสละ มการเรยนรพฒนาตนเองอยเสมอ

(3) ความสามารถในการรวมกลมเกษตรกรอยางเขมแขง และ

ตดพอคาคนกลางออกไปไดอยางถาวร

(4) การยดหลกธรรมาภบาลในการบรหาร ทเนนความโปรงใส

ตรวจสอบได สรางความเชอมนและศรทธา

(5) การทางานและการตดสนใจบนฐานของการใชขอมลจรงและ

เปนปจจบน โดยเฉพาะการสารวจราคาปจจยการผลต และ

การตรวจสอบราคาผลตขนลงทกวน

(6) การเขามามสวนรวมจากคนในชมชน ดวยความไววางใจ

และเชอมนในกระบวนการทางานและผนา

(7) แรงหนนจากภาคเครอขายทใหการสนบสนนอยางจรงจง

และตอเนอง ซงมภาคทหลากหลายเขามาหนนเสรมการ

พฒนาชมชนในดานตางๆ อยางเกาะตด

(8) บทบาทของผนาตามธรรมชาตทเปนทยอมรบของคนสวน

ใหญในชมชนเขามารวมเปนผนาในการขบเคลอนงานและ

รวมทางานอยางตอเนองในทกมต

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 52

2.6 วถพอเพยง วถบานสถาน 2

ตาบลภซาง อาเภอภซาง จงหวดพะเยา

บานสถาน 2 เปนหมบานทมการพฒนาตวเองอยางตอเนอง

บนวถชวตแบบชมชนการเรยนร รกความสงบ เคารพผใหญ ใสใจ

เรองชวต ในชมชนมการพฒนาตวเองตลอด มการพฒนาผนาพรอม

กบพนองชาวบาน จนไดรบการยอมรบจากหนวยงานทกภาคสวน

วาเปนหมบานทมความเขมแขง มความพรอมในการเปนแหลง

ศกษาเรยนร ซงความตงใจของชาวบานสถาน 2 อยากจะยกระดบ

ตวเองเพอใหเกดการพฒนาอยางยงยน และขยายผลสเครอขาย

การพฒนาหมบานสถาน 2 ไดยดหลกตามแนวเศรษฐกจ

พอเพยง คอผลตเพอบรโภค เหลอแลกแจกกนกน จากนนจงจะขาย

โดยใชวฒนธรรมเปนตวกาหนดทศทางการพฒนา คอเนนการพงพง

และการชวยเหลอกนแบบสงคมดงเดม ไมมการเอาเปรยบกน ชาว

ไทลอไมนยมอาชพคาขาย ในหมบานนจงไมมรานขายของใน

หมบาน เพราะถอวาเปนการเอากาไรจากชาวไทลอดวยกนเอง

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ได

เขาไปสงเสรมการประกอบอาชพ การจดตงสถาบนการเงนชมชน

การสรางแหลงทนเพอใชในการประกอบอาชพ และการสรางฝาย

ชะลอนา ทงขนาดเลกและขนาดกลาง ทาใหบานสถาน 2 แหงนมนา

ใชในการเกษตร และการอปโภคอยางพอเพยง เกดการรวมกลมท

เขมแขงและมการพฒนาอยางตอเนอง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 53

ดวยพนทเปนเนนหลงเตานาไมสามารถไหลขนสทสงตาม

หลกแรงโนมถวงได หมบานแหงนภายใตการนาของผนาทกรน ได

ใหความสาคญกบการบรหารจดการนาเปนอยางด และไดคดคน

วธการนานาขนไปใชในทสงไดดวยหลกการ “ตะบนนา” พรอมม

การตอยอดดวยการใชพลงงานแสงอาทตย ทาใหหมบานแหงน

ประสบความสาเรจเปนอยางดในเรองการบรการจดการนาทม

ประสทธภาพ จนไดรบรางวล “นวตกรรมยอดเยยม” จากการ

คดคนการตะบนนา

ประเดนสาคญของการพฒนาหมบานสถาน 2 แหงน เรมตน

จากวฒนธรรมสรางวถชวตใหชาวบานอยอยางพอเพยง วถชวต

สรางคนใหมอตลกษณแบบไทลอ คนสรางงานซงเปนงานทไมเอา

เปรยบแกงแยงผอน งานสรางอาชพทสอดคลองกบชวตคอทานา

ปลกถว ปลกผกกาดเขยว อาชพสรางชมชนใหเกดการรวมกลมม

การบรหารแบงปนทรพยากร เชนนา ชมชนสรางผนา ภาวะผนาท

เกดขนเกดการยอมรบกนเอง และผนาสรางนวตกรรมใหมให

หมบาน แนวคดผนาเกดการยอมรบและปฏบตตาม สดทาย

นวตกรรมสรางความยงยนใหหมบาน มการใชพลงงานทดแทน

อยางมประสทธภาพ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 54

2.6.1 จดเรมตนของการพฒนา :

วฒนธรรมนาความพอเพยง

การพฒนาเศรษฐกจพอเพยงบานสถาน 2 เรมจากอาจารย

ธานนทร อภวงศ ไดเขามาจดประกายเกยวกบการพฒนาหมบาน

รวมกบธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) จาก

การททานเปนคณะกรรมการประเมนหมบาน ไดเหนความพรอม

และคณะกรรมการทางานชดเจน ซงคณะกรรมการหมบานกเหน

ดวย เลยไดเขามารวมโครงการของ ธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) โดยหมบานเนนการทางานเชงรก โดย

มองคกร มแหลงทน มกลมทเกยวเนองกบการพฒนา เชน กลม

แมบาน กองทนเงนลาน ธนาคารหมบาน

จากการทธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธ.ก.ส.) ไดเขามาชวยสงเสรมและสนบสนนใหหมบานตงเปนศนย

เรยนรเพอพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. ไดมการพฒนา

อยางตอเนอง ซงการพฒนาหมบานแตละขนตอน ไดดาเนนการ

ตามความตองการของชมชน มการจดทาแผนพฒนาของหมบาน

โดยทหมบานเปนผกาหนดแนวทาง ซงมทศทางในการพฒนา

หมบานเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยง มการอนรกษวฒนธรรม

ประเพณทองถนใหมความเขมแขงโดยการมสวนรวม และตอยอดส

การทองเทยวเชงอนรกษ ในการพฒนาไดมการทาปฏบตตามคา

ขวญของหมบานทเปนเอกลกษณ คอ “ สถานสองขาว หนมสาวรก

ถน เยยมถนไทลอ เลองลอเศรษฐกจพอเพยง หลกเลยงยาเสพ ”

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 55

2.6.2 รปแบบการพฒนา :

วถพอเพยงวถวฒนธรรม

วถวฒนธรรม

พอเพยง

ดาน

เศรษฐกจ

ดานบรหาร

จดการ

ดานสงคม

วฒนธรรม

ดานสง

แวดลอม

ดานการมสวนรวม วฒนธรรมนาการพฒนา

ดานการสรางเครอขาย วฒนธรรมสรางชมชน

วถชมชนบานสถาน 2 : วฒนธรรมสรางวถชวต วถชวตสรางคน

คนสรางงาน งานสรางอาชพ อาชพสรางชมชน ชมชนสรางผนา ผนาสรางนวตกรรม นวตกรรมสรางความยงยน ความยงยนรกษาวฒนธรรม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 56

2.6.3 กลไกการพฒนา :

ปจจยเสรมสความสาเรจ

ชมชนไดนอมนาเอาคาขวญนมาเปนการวางแผนและพฒนา

หมบานแตละดาน ทกขนตอนตองมการประชมประชาคม เอาขอมล

ปญหาของหมบานมาวเคราะห ทาแผนตามโครงการ และสงตอสวน

งานทเกยวของ ซงไดรบการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ

โดยมปจจยเกอหนน ดงน

1) วฒนธรรมทเปนเอกภาพ บานสถาน 2 เปนชาวไทลอ

มวฒนธรรมทเขมแขงมาอยางยาวนาน มการปฏบตทสบทอดและสง

ตอกนมากวา 120 ป เกดการหลอหลอมใหผคนมวถชวตทเรยบงาย

ไมเอาเปรยบกน รกเพอนพอง และนบถอบรรพบรษอยางเครงครด

ทาใหชมชนมความกลมเกลยวเปนหนงเดยว ซงเปนตนทนทสาคญ

การพฒนาจงมพลง ทกคนมเปาหมายรวมกน

2) ผนาทเขมแขงและมวสยทศน ผนาทกคนจะไดรบการ

ยอมรบจากชาวบาน ซงเปนผมความสามารถมมมมองทกาวไกล ม

แนวคดในการพฒนาหมบานและทางานเพอประโยชนสวนรวม

ปกครองลกบานแบบถอยทถอยอาศย เหนประโยชนสวนรวม

มากกวาสวนตน และทางานรวมกบเครอขายไดอยางมประสทธภาพ

3) ชาวบานใหความรวมมอ การพฒนาแบบมเปาหมายท

ชดเจน ชาวบานมความเขาใจ โดยยดถอแนวปฏบตตามคาขวญของ

หมบาน การดาเนนงานจงเกดความรวมมออยางเขมแขง ภายใต

บรบทของวฒนธรรมเดยวกนทมความเอออาทรแบบ “ไทลอ”

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 57

4) ทนทางสงคม บานสถาน 2 มตนทนทางสงคมทเออตอ

การพฒนาเปนอยางมาก เปนสงคมทมความเอออาทร มผร ม

ปราชญชาวบานทมภมปญญาทองถน ซงมสวนสาคญในการสราง

ทนทางปญญาใหเกดขน พรอมการพฒนาตอยอดในดานตางๆ

นาไปสความสาเรจตามเปาหมายของชมชน

5) สภาพแวดลอมในพนท บรบทพนททมท งทลมและท

ดอน ทาใหออกแบบการพฒนาไดอยางลงตว คอ ทลมไวทานา ปลก

ผก สวนทดอนสรางทพกอาศย ปลกไมผล พรอมผกสวนครวรวกน

ได และดวยพนทเปนหลงเตา การบรหารจดการนาโดยใชพลงงาน

แสงอาทตย และการปลอยไหลโดยอาศยแรงโนมถวงจากทสงลงสท

ตา ทาใหประหยดพลงงาน และประหยดคาใชจายไดเปนอยางด

6) เครอขายทเขมแขง บานสถาน2 มเครอขายการทางาน

ทหลากหลาย มทกระดบ ทงหนวยงานภาครฐ และองคกรเอกชน

ซงมสวนรวมในการออกแบบและพฒนาหมบานมาอยางตอเนอง

รวมทงธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ทให

ทงความร โอกาสในการหาความร เทคโนโลย และงบประมาณ

7) โอกาสในการนาเสนอ การสอสารประชาสมพนธมสวน

ผลกดนใหเกดการรบร การยอมรบ และการใหความชวยเหลอ ซง

บานสถาน 2 ไดมโอกาสนาเสนอเรองราวการพฒนาหมบาน ทงการ

สรางนวตกรรมผานเวทตางๆ ระดบพนท ระดบจงหวด ระดบภาค

จนถงระดบประเทศ ทาใหเกดการพฒนาตอยอดอยางตอเนอง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 58

8) แนวทางการพฒนาทสอดคลองกบนโยบายรฐ การ

พฒนาหมบานทเกดจากความตองการของคนในชมชนอยางแทจรง

ทตองการรกษาขนบธรรมเนยมประเพณ ทเปนวฒนธรรมดงเดม

ของชาวไทลอ และอยอยางพอเพยง พงพาธรรมชาตเปนสาคญ และ

ใชพลงงานทดแทนจากธรรมชาตในการดาเนนชวต ซงแนวทาง

ดงกลาวมความสอดคลองกบนโยบายรฐบาล ทสงเสรมและยกระดบ

วฒนธรรมไทลอ ใหเปนทรจกในภมภาคเอเชย สงเสรมการเปนอย

แบบพอเพยงตามศาสตรพระราชา ทสาคญมการใชพลงงานทดแทน

จากพลงแสงอาทตย จงไดรบการสนบสนนอยางตอเนอง

อารยธรรมแหงความสาเรจ

ความสาเรจทผานกระบวนการพฒนามาอยางตอเนอง และ

เปนสงทบงบอกถงความยงยนทอยคกบบานสถาน 2 สมผสได ดงน

• ดานการมสวนรวม

• ดานการบรหารจดการ

• ดานเศรษฐกจ

• ดานสงคมวฒนธรรม

• ดานสงแวดลอม

• ดานการสรางเครอขาย

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 59

2.7 วถพอเพยง วถบานประสานมตร

ตาบลพะโตะ อาเภอพะโตะ จงหวดชมพร

บานประสานมตร เปนหมบานกาลงพฒนาทมกจกรรมใน

หมบานหลายกจกรรม จากการสงเสรมใหคนมสวนรวมผานเวท

ประชาคมหมบานทจดขนเมอ วนท 6 ธนวาคม พ.ศ. 2550 นาสการ

กาหนด วสยทศนของบานประสานมตร “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

นาสอาชพด ชวตมคณภาพ” อนหมายถง การนอมนาหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง คอ ความพอเพยง พอประมาณ ความมเหตผล

ความมภมคมกนนน จะนาไปสการมอาชพทด คณภาพชวตจะดขน

ซงสมาชกทกคนในหมบานไดเขาใจในแนวทาง มใจยนดยอมรบเปน

แนวปฏบตดาเนนชวตใหสอดคลองกบวสยทศนดงทไดกลาวมาแลวนน

การจดกระบวนจดทาแผนชมชน มการวเคราะห จดแขง

จดออน โอกาสและอปสรรคในการพฒนาหมบาน การเกบขอมล การ

รวบรวมปญหาของสมาชกประชาคมจากสมาชกในชมชนผานการ

ประชาพจารณเชญภาคพฒนาจากหนวยงานตางๆ รวมการจดทา

แผนชมชนไดกาหนดแผนยทธศาสตรการพฒนาหมบาน 6 ประการ

อนไดแก ดานโครงสรางพนฐาน ดานเศรษฐกจ ดานสงคม ดาน

การศกษาและวฒนธรรมประเพณ ดานสาธารณสข และดานการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงสงผลใหการพฒนา

หมบานมแผนงานทชดเจน และเกดผลตามทคาดหมาย

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 60

2.7.1 จดเรมตนการพฒนา :

เศรษฐกจพอเพยงนาสอาชพทด ชวตมคณภาพ

บานประสานมตรเรมดาเนนการเศรษฐกจพอเพยงจาก

ความตงใจของชาวบานทนอมนาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมา

ใชในการดารงชวต ดวยความคาดหวงวาจะมคณภาพชวตทดข น

ดวยบรบทชมชนทสวนใหญประกอบอาชพทาสวนผลไม ซงตองใช

นาอยางตอเนอง ซงบานประสานมตรเคยเจอวกฤตขาดแคลนนา ทา

ใหผลไมเสยหาย ผนาชมชนเลยเกดการรวมกลมกนเพอจดหาแหลง

นาใหเพยงพอตอการใช โดยมแนวคดทวา “ไมจาเปนตองมนาเยอะ

แตอยาใหขาดแคลนนา” ทาใหการบรหารจดการนาเปนเรองสาคญ

ลาดบตนๆ ของหมบานประสานมตร

การจดหาแหลงนาของบานประสานมตรไดรบการสนบสนน

จากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ในการ

จดทาฝายชะลอนา และฝายเกบนากงถาวร ซงแกนนาและชาวบาน

ประสานมตรมสวนรวมในการกาหนดจดสรางฝาย และลงมอลงแรง

รวมสรางฝายจนสาเรจ

หลงจากมฝายชะลอนาและฝายเกบนากงถาวรในพนทแลว

ไดสรางความชมชนใหกบพนท ทาใหผลไมออกผลตามฤดกาล

สามารถเกบขายไดราคา จนทาใหชาวบานมวถชวตทดข น สงผลให

เศรษฐกจในภาพรวมของบานประสานมตรดขน ปญหาความแหง

แลงขาดแคลนนาหมดไป ปญหาหนสนนอกระบบหมดไป ชาวบานม

คณภาพชวตทด เปนจดเปลยนทสาคญของชมชนบานประสานมตร

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 61

2.7.2 รปแบบการพฒนา : อาชพดชวตมคณภาพ

รปแบบการดาเนนงานของศนยเรยนรฯ เพอตอบโจทยการ

มคณภาพชวตทดของชมชน โดยใหความสาคญกบเรองเศรษฐกจ

สงคมวฒนธรรม และสงแวดลอม ซงไดร บการหนนเสรมจาก

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) และความ

รวมมอจากชมชน มแกนนาทเขมแขงดาเนนการดวยความซอสตย

ดวยระบบบรหารและการจดการทมคณภาพ พรอมเชอมโยงการ

ทางานกบเครอขายทเปนผสนบสนนทดอยางตอเนอง

ศนยเรยนร ฯ

อาชพด ชวตมคณภาพ

สงแวดลอม

สงคม เศรษฐกจ การจดการ

ความซอสตย

แกนนา

บรหารองครวม

การเชอมโยง

ผสนบสนน

ภมปญญาทองถน/ทนธรรมชาต

ชมชนมสวนรวม ธ.ก.ส (ฝายชะลอนา)

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 62

2.7.3 กลไกการพฒนา :

สความสาเรจทยงยน

การดาเนนงานของศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจ

พอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานประสานมตร หม 18 ตาบลพะโตะ

อาเภอพะโตะ จงหวดชมพร ไดประสบความสาเรจอยในระดบหนง

ยงคงตองมการปรบปรงและพฒนากระบวนการทางานใหม

ประสทธภาพตอไป ซงในขณะเดยวกน กลไกการขบเคลอนการ

ดาเนนงานทเปนสวนสาคญทสงผลตอความสาเรจ คอ

(1) แกนนาในการขบเคลอน ตวผนาทเ ปนนกพฒนา

ความคดกาวหนา พดจรง ทาจรง มศกยภาพสามารถสรางความ

เขาใจใหกบคนในชมชนยอมรบ รวมมอเขารวมเปนสมาชกกลม

และไดตระหนกถงกระบวนการจดการทดในการทาใหคนในพนท

เขาใจหลกการพงตนเอง การพงพากน และการเชอมโยงเครอขายทง

ภายใน และเครอขายภายนอกไดอยางชดเจน และพรอมทจะเปน

แกนนาทาหนาทขยายผลใหดาเนนตอไป

(2) ผสนบสนนทด ตวผตามทงคณะกรรมการกลมตาง ๆ

และประชาชนในพนทมความเชอมนในตวผนา มสวนรวมเขาประชม

ปรกษาหารอกนอยางตอเนอง พรอมแสดงบทบาทหนาทของตนเอง

ในฐานะสมาชกกลมตางๆ ของชมชน ทาใหการขบเคลอนเปนใน

ทศทางเดยวกน จงเหนการเชอมโยงทกเครอขายอยางเดนชดใน

พนทบานประสานมตร

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 63

(3) ความซอสตย โปรงใส แกนนาทกคนในชมชนมความ

เปนผนา มจรยธรรม มคณธรรมในการทาบทบาทหนาท รบผดชอบ

งาน สรางบรรยากาศทดของการทางานแบบมสวนรวม ใหเกยรต

ฟงความคดเหน และเคารพในการตดสนใจของสมาชก ทาใหการ

ทางานรวมกนเปนไปดวยด

(4) ทางานเชอมโยงเครอขาย การขบเคลอนงานในพนท

บานประสานมตร ผานสถาบนการเงนชมชนและ ธนาคารตนไม ทา

ใหเกดการเชอมโยงเครอขายทงในพนทและนอกพนท การเชอม

ประสานหนวยงาน ธ.ก.ส. สาขาพะโตะ เปนหนสวนสาคญในการ

ขบเคลอนงาน รวมทงภาคอน ๆ อาท พฒนาชมชน อ.บ.ต. พะโตะ

(5) การจดการทมประสทธภาพ การมแผนแมบทชมชน

การจดทากฎระเบยนของกลมตางๆ การเชอมโยงระบบบรหาร

จดการทมประสทธภาพ การมคนรนใหมเขามาสานตอจะสรางความ

มนคงยงยน และสามารถพฒนาตอยอดไดมากขน

(6) การบรหารงานแบบองครวม การบรหารงานแบบกลมท

มคณะกรรมการสวนใหญเปนชดเดยวกน ทาใหสามารถเขาใจสภาพ

ความเปนจรงไดทงหมด ซงคณะกรรมการแตละคนไดสวมหมวก

หลายใบ ทาใหสามารถทางานเชอมโยงไดในทกมต มการนาปญหา

ทเกดขนมาแกไขรวมกน พรอมออกแบบกระบวนการทางานใหม

ความสอดคลอง สอดรบกบวถชวตของชาวบานประสานมตรได

อยางลงตว

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 64

2.8 วถพอเพยง วถบานดอนตะโหนด

ตาบลโพทะเล อาเภอคายบางระจน จงหวดสงหบร

การพฒนาชมชนบานดอนตะโหนดแหงน ไดปรบเปลยนไป

ตามบรบทของพนทและอาชพของคนในชมชน โดยยดชมชนเปนตว

ตง ซงไดเรมตนทมการแบงบทบาทหนาทกนดแล โดยใหชมชนดแล

กนเอง มการแบงพนทเปน 9 คม แตละคมจะขนกบพนทและอาชพ

ของสมาชก เชน คมรมไทร คมพชผกผลไม ซงมหวหนาคมทคอย

ดแลสมาชกอยางทวถง พรอมทงจดการแกไขปญหาเดอดรอน

เบองตนใหกบสมาชกในคมได

อยางไรกตามเพอใหเกดการพฒนาทตอยอด บานดอนตะ

โหนด จงจาเปนตองมการพฒนาอยางตอเนอง ซงแนวทางในการ

พฒนาไดถกกาหนดขนจากชวตความเปนอยของผคนในชมชน โดย

ผานทางหวหนาคม ทตองมสวนรวมในการกาหนดทศทางการ

พฒนา กาหนดเปาหมายของอนาคตรวมกน เปนการวาดฝนรวมกน

ของชมชนถงสงทจะแสดงถงตวตนของชมชนบานดอนตะโหนด

การพฒนาชมชนดวยหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงบาน

ดอนตะโหนด ไดดาเนนการแบบมสวนรวม ซงเนนการจดตงกลมใน

การดาเนนงาน โดยทกกลมจะทางานประสานกนเปนอยางด โดยม

เปาหมายรวมกนคอการแกไขปญหาหนนอกระบบ และความ

ยากจนของชาวบานในชมชน ทตกเกณฑ จปฐ. จานวนมาก การ

รวมกลมทาใหชาวบานมวถชวตความเปนอยทด

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 65

2.8.1 จดเรมตนการพฒนา

จากความยากจนสการรวมกลม

จดเรมตนของการพฒนาเรมจากการรวมกลมสรางความ

เขมแขงของชาวชมชนบานดอนตะโหนด เกดจากปญหาความ

ยากจนของคนในหมบาน เมอปพ.ศ. 2537 บานดอนตะโหนดแหงน

มชาวบานทมฐานะยากจนถงขนตกเกณฑมาตรฐาน จปฐ. จานวน

35 ครวเรอน ถอวาเปนจานวนชาวบานครงหนงของหมบาน นาย

บญลม อวมนอย ซงเปนผใหญบานในสมยนนไดมแนวคดในการ

แกไขปญหาความยากจนใหลกบาน จงไดจดทาโครงการแกไข

ปญหาความยากจนขนโดยไดรบเงนสนบสนนจากกรมการพฒนา

ชมชน 280,000 บาท

เงนจานวนดงกลาวถอเปนจดเปลยนวถชวตของชาวบาน

ดอนตะโหนด จากทเคยตางคนตางอย ตางคนตางทา ซงไดนาเงน

จานวน 280,000 บาทนน มาจดตงกลม “ออมทรพยเพอการผลต

บานดอนตะโหนด” และใหชาวบานยมเงนโดยไมคดดอกเบย ม

สมาชกแรกตงกลมออมทรพยจานวน 40 คน โดยเนนกลมเปาหมาย

แรกคอ ชาวบานทตกเกณฑ จปฐ. ซงมขอตกลงเบองตนรวมกนวา

สมาชกตองฝากเงนสจจะรายเดอนกบกลมออมทรพย ทาใหมเงน

ฝากสจจะออมทรพยเดอนแรกจานวน 1,500 บาท

การตงกลมออมทรพยเพอการผลต มเปาหมายหลกเพอให

ชาวบานดอนตะโหนดรจกการเกบออมเงน นอกจากเปาหมายเพอ

การเกบออมเงนแลว ยงมเปาหมายในการสงเสรมคณธรรมของ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 66

ชาวบานใหมความเสยสละดวยการนาเงนทตนเองเกบออมใน

รปแบบของกลมออมทรพยไปใหชาวบานคนอนๆ ทเดอดรอนไดยม

ไปใช รวมทงสงเสรมคณธรรมดานความซอสตยดวยการบรหารจด

การเงนอยางตรงไปตรงมา ซงถอเปนการวางรากฐานเรองการ

ชวยเหลอซงกนและกนใหแกชาวบานดอนตะโหนด

การจดตงสถาบนการเงนชมชน เปนสมบตของคนทง

หมบานจงตองมการสรางความเขาใจรวมกน โดยแกนนาบานดอน

ตะโหนดทาประชาคมรวมกบชาวบานเพอทาความเขาใจ โดยเฉพาะ

การทาความเขาใจกบกลมออมทรพยเพอการผลตซงเปนเจาของเงน

กอนใหญทสด หลงจากพดคยทาความเขาใจแลว ชาวบานดอนตะ

โหนดเหนดวยกบการนาเงนจากกลมตางๆ ในหมบานและเงนออม

ของชาวบานมารวมอยท “สถาบนการจดการเงนทนชมชน” ซง

ในการทางานตองมโครงสรางทช ดเจนจงมการกาหนดระเบยบ

ขอบงคบ และคณะกรรมการโดยใหคณะกรรมการของแตละกลมสง

ตวแทนเขารวมเปนคณะกรรมการของสถาบนการจดการเงนทน

ชมชน กลมละ 2 คน ทาหนาทเปนบอรดบรหารของสถาบนฯ

แกนนาบานดอนตะโหนดไปถอนเงนจากกลมออมทรพยมา

ฝากท ธ.ก.ส.ในบญชของ “สถาบนการจดการเงนทนชมชนบาน

ดอนตะโหนด” จากนนตองทยอยปดบญชเงนฝากของกลมและ

กองทนตางๆ เพอนาเงนมาฝากในนามของสถาบนการจดการ

เงนทนชมชน ในการนาเงนทนของชมชนมารวมกนอยในทเดยวนน

ชาวบานตองมความชดเจนเรองตวเลข ขอมล และความโปรงใส

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 67

2.8.2 รปแบบการพฒนา :

โมเดลการดาเนนงานดวยกระบวนการกลม

สถาบนการเงนชมชน บานดอนตะโหนด

พฒนาผลผลตทางการเกษตร

กลมออมทรพย เพอการผลต

เศรษฐกจ

ศนยเรยนร ตนแบบ

สงแวดลอม สงคม

วฒนธรรม

การมสวนรวมชมชน

พนทการ เกษตร

เครอขายหนนเสรมจากภายนอก

- โรงเรยนเกษตรกร

- กลมผใชประโยชนจาก

แหลงนา

- กลมพฒนาสตร

- กลมเศรษฐกจชมชน

- กลมโรงสชมชน

- กลมวสาหกจชมชนขาว

ปลอดสารพษ

- กลมธนาคารป ยอนทรย

- กองทนแกไขปญหา

ความยากจน (กข.คจ.)

- กองทนหมบาน

ป ย อนทรย

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 68

2.8.3 กลไกการพฒนา :

ปจจยความสาเรจของบานดอนตะโหนด

ความสาเรจทเกดขนกบชมชนบานดอนตะโหนดแหงน

ไมไดเกดขนเพยงชวขามคน ซงไดใชเวลาบมเพาะมาพอสมควร

และมปจจยหนนเสรมทเออตอการพฒนาอยางตอเนองมาจวบจน

ปจจบน ปจจยสาคญทสงผลใหเกดความสาเรจ มดงน

1) ผนา ผนามความจาเปนและสาคญมาก ซงไดเสยสละ

ทมเทแรงกายแรงใจในการทางานพฒนาเพอชมชนอยางแทจรง

และทสาคญ เปนคนรนใหมไฟแรง กลาคด กลาทา กลานา กลา

เปลยน จนไดรบความไววางใจ และเกดความรวมมอเปนอยางด

2) ชาวบาน เปนผทมสวนไดสวนเสย และเปนกาลงหลก

ของชมชน มความพรอมและมใจในการพฒนาเปนทนเดมอยแลว

เมอมผนาทเขมแขงกพรอมใหความรวมมอ และปฏบตอยางตอเนอง

3) เงนทน เปนตนทนเดมทมอย ในปจจบนมเงนหมนเวยน

ในสถาบนการจดการเงนทนชมชนบานดอนตะโหนดจานวนเกาลาน

กวาบาท ซงทาใหชาวบานมตนทนในการผลตอยางไมขดสน

4) ชยภมหมบาน สภาพแวดลอมของหมบานทมนาสาหรบ

การเกษตรอยางเพยงพอ และไมใชพนททมนาทวม ชาวบานจงไม

ตองกงวลวาสภาพแวดลอมจะสงผลใหเกดความเสยหาย

5) เครอขาย การไดร บโอกาส และการสนบสนนจาก

เครอขายภายนอกทงธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธ.ก.ส.) และพฒนาชมชน จงหวดสงหบร

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 69

6) การรจกตวเองและปรบของใหมใหเขากบตวเอง

ชาวบานดอนตะโหนดรบรบทของหมบานตวเองวามจดเดนและ

ขอจากดอยางไรในการพฒนา เมอมหนวยงานตางๆ เขาไปใน

หมบานเพอใหความรและชกชวนชาวบานรวมดาเนนกจกรรมตาม

นโยบายของหนวยงาน ชาวบานดอนตะโหนดจะวเคราะหวา

กจกรรมของหนวยงานนนเออประโยชนตอหมบานตามแผนท

ชาวบานไดวางเอาไวหรอไม หรอจะนาบางสวนมาปรบใชอยางไร

ใหสอดคลองกบแผนพฒนาชมชนทมการปรบปรงทกป เพอให

สอดคลองกบบรบทของสงคม

7) การรเรมและลงมอทาในสงใหมๆ การทาในสงใหมท

ไมเคยทามากอน เปนกญแจไปสความสาเรจขอหนงของชมชนบาน

ดอนตะโหนด เพราะเปนการสรางโอกาสทตอยอดสความยงยนได

ตลอดเวลา ดวยการคดใหม ทาใหม ไมหยดนงอยกบท

2.8.4 แนวปฏบตสความยงยน

ความสาเรจของบานดอนตะโหนด ทเปนหมบานเศรษฐกจ

พอเพยงสชมชนพงตนเองในวนนมฐานรากมาจากการรวมกลม ซง

ความยงยนในอนาคต จงจาเปนตองมการรกษาบรบทเหลานใหคง

อยตอไป โดยไมรบรอนพฒนา แตรกษามาตรฐานใหคงท เปนท

ยอมรบของสงคม ซงจะทาใหเกดความยงยนตามมา บรบททควร

ดารงไวอยางตอเนอง ไดแก

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 70

1) รกษาระบบในการนาเงนของหมบานและเงนออมทรพย

เพอการเกษตรของชาวบานมาบรหารจดการรวมกนเปนกอนเดยว

ทาใหบานดอนตะโหนดใชเงนในกจกรรมตางๆ ไดอยางคลองตว

2) ใหความชวยเหลอสมาชกอยางทวถง การนาเงนมา

รวมกนเปนกอนเดยวทาใหสามารถตรวจสอบการใชจายเพอการ

ผลตของชาวบานรวมทงหนสนของชาวบาน ซงชาวบานจะรจานวน

และขอบเขตการใชเงนของตนเอง

3) ใชเวทการลงมตและแกปญหาดวยการประชมประชาคม

ทกครง ทาใหชาวบานดอนตะโหนดทกคนรบรและมสวนรวมกบ

กจกรรมตางๆ ของหมบาน

4) หมนพฒนาการสรางคนทางานใหมๆ อยเสมอ ดวย

วธการชกชวนกนและพาไปศกษาดงานเพอใหคนทางานไดความร

ตนตว พรอมเชญชวนใหเขามามบทบาทในการเปนแกนนาหมบาน

5) แสวงหาความรดวยการไปศกษาดงานและเขาอบรมกบ

หนวยงานซงเขามาจดอบรมใหในหวขอตางๆ ทเปนประโยชนตอ

หมบานแลวนามาปรบใชกบบรบทของหมบาน

6) มการพฒนาผลตภณฑเพอใหไดมาตรฐาน และรกษา

มาตรฐานใหคงทตลอดไป

7) ขยายพนทเกษตรอนทรย การธารงจดยนในปจจบนของ

หมบานไวใหได จากการทเรมมชาวบานทาการเกษตรอนทรยและ

เกษตรผสมผสานบางแลว เมอเวลาผานไปชาวบานเหลานนจะดารง

วถการผลตเชนนนตอไปโดยไมหวนกลบไปทาการเกษตรเชงเดยว

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 71

2.9 วถพอเพยง วถบานหนวยประคอง

ตาบลดงดนแดง อาเภอหนองมวง จงหวดลพบร

บานหนวยประคองเปนศนยเรยนร ซงผานเวทการเรยนร

ชมชนตนแบบเศรษฐกจพอเพยง ระดบการพฒนา 3 ขน โดยมการ

ดาเนนการในการพฒนาดงน

ขนท 1 ไดนอมนาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปน

แนวทางในการใชชวต มการจดทาบญชครวเรอน มการออมเงน

รวมทงมการลดตนทนการผลตและเพมประสทธภาพการผลต จน

สรางความเขมแขง และมการดาเนนการขนตอไป

ขนท 2 มการจดทาแผนชมชนและนาแผนชมชนมากาหนด

กจกรรมของหมบาน เปนการตอยอดพฒนาจากเดม และสามารถ

จดตงเปนวสาหกจชมชนสงเสรมอาชพ และสรางรายไดใหชมชน

จนกระทงมการดาเนนการยกระดบตอไป

ขนท 3 คอ มการเชอมโยงเปนเครอขายวสาหกจชมชนกบ

สถาบนภายนอก มการเพมชองทางตลาดดวยการแปรรปผลผลต

ทางการเกษตรเพอเพมมลคาของผลผลต

ความสาเรจของบานหนวยประคอง คอ การเปนศนยเรยนร

ทมคนมาดงานเปนจานวนมาก เกดการสรางระบบงานใหมเพอ

บรหารจดการศนยเรยนร โดยกาหนดหนาทความรบผดชอบของ

ชาวบาน และทมงานดานตางๆ อนเปนเวทททาใหชาวบานได

เรยนร พฒนา และปรบเปลยนตวเองอยางตอเนองสมาเสมอ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 72

การประกอบอาชพของชาวบานเมอเกอบ 20 ปทแลว ม

ความยากลาบากในการประกอบอาชพเกษตรกรรมทาใหชาวบาน

ตองไปกเงนนอกระบบเพอนาเงนมาเปนทนในการประกอบอาชพ

บางครงคนทไมสามารถชาระหนไดตามกาหนดกตองยกทดนของ

ตนเองใหแกเจาหน สงผลใหบางครอบครวไมเหลอทดนเพอทา

การเกษตร จงตองอพยพไปอยทอ นหรอยายกลบถนฐานเดมของตน

ขณะเดยวกนชาวบานบางคนกมทดนลดนอยลงเนองจากนาทดน

บางสวนไปชาระหนทกยมมา

จากปญหาเรองทนในการทาการเกษตรจงเปนทมาของ

แนวคดในการกอตง “ธนาคารหมบาน” ชาวบานหนวยประคองลง

แรงแขงขนรวมกนกอสรางอาคารจนกระทงไดอาคารทมหลงคามง

ดวยหญาคาขนมาหนงหลง ตงเปนททาการธนาคารหมบาน ในชวง

แรกกอตงเปนอาคารแบบงายๆ ซงกอสรางตามทนทรพยและ

นาพกนาแรงของชาวบานหนวยประคองในชวงเวลานน ทเรม

รวมกลมเพอชวยเหลอและบรรเทาความเดอดรอนของคนในหมบาน

เดยวกน ซงไดขยายผลการดาเนนงาน จนเปนทพงของชาวบาน ใน

การสรางอาชพทเขมแขง และพฒนาเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยง

ซงไดรบการสงเสรมสนบสนน จากธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) อยางตอเนอง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 73

2.9.1 จดเรมตนการพฒนา :

สความมงคงและยงยน

บานหนวยประคองเรมการพฒนาดวยการจดทาแผนชมชน

โดยทาประชาคมเพอรวบรวมขอมลปญหาของชาวบานแลวนามา

วเคราะห มหนวยงานจากภาครฐและเอกชนมารวมจดทาแผนชมชน

จนเกดยทธศาสตรในการพฒนาหมบาน 4 แผน ดงน

แผนยทธศาสตรท 1 : ประชากรมคณภาพ

พฒนาดานความปลอดภยและคณภาพชวต

พฒนาดานการแกไขปญหาความยากจนและการกระจาย

รายไดใหทวถง

พฒนาดานปจจยพนฐาน เชน สาธารณประโภค

แผนยทธศาสตรท 2 : ดานอตสาหกรรมการเกษตร

พฒนาดานการเกษตร

พฒนาดานการจดทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

แผนยทธศาสตรท 3 : การคมนาคมสะดวก

• การปรบปรงซอมแซมกอสรางถนน

• การตดตงไฟฟาสาธารณะตามจดเสยงเพอลดอบตเหต

แผนยทธศาสตรท 4 : การบรหารจดการ

พฒนาดานการบรหารจดการ พฒนาบคลากร การปรบปรง

เครองมอ-เครองใช

พฒนาดานการเชอมโยงเครอขายกลมธนาคารหมบาน

สงเสรมสนบสนนบคลากรไปศกษาดงาน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 74

2.9.2 รปแบบการพฒนา :

โมเดลสรางความมงคงและยงยน

ภาพการดาเนนงานของบานหนวยประคองเกดจากการตง

ธนาคารชมชนขนมาเพอบรรเทาความเดอดรอนเรองเงนทนของ

ชมชน โดยมธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

ใหการสงเสรมในการจดทาแผนยทธศาสตรพฒนาชมชน ซงมความ

สอดคลองกบกลมอาชพตางๆ ทมผนาและเยาวชนทางานประสาน

ความรวมมอกนอยางเขมแขง โดยใชภมปญญาทองถนเปนพน

ฐานความรในการพฒนาแบบมสวนรวม

ชมชน

มงคง

ธนาคารชมชน

ภมปญญา

ทองถน

ผนา /

เยาวชน

ธ.ก.ส.

(ศนยเรยนร)

แผน

ยทธศาสตร

กลมอาชพ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 75

2.9.3 กลไกการพฒนาสหมบานมนคง

กลมการเงนและอาชพของบานหนวยประคองในปจจบน ม

ความเขมแขงตามบรบทของชมชน ประกอบดวยกลมตางๆ ไดแก

1) ธนาคารหมบาน มพนธกจเพอสงเสรมการออมเงน

ระดมเงนทนจากสมาชก ใหเงนกแกสมาชกเพอการประกอบอาชพ

พฒนาอาชพ และแกปญหาหนนอกระบบใหแกสมาชก ปจจบนม

สมาชกจานวน 300 กวาคน ทนดาเนนการมากกวา 10 ลานบาท

2) กลมแปรรปมนสาปะหลง มพนธกจเพอสรางมลคาเพม

ใหผลผลตทางการเกษตรและเพมชองทางการจดจาหนาย โดยม

กจกรรมของกลม คอ การรบซอหวมนสาปะหลงสดจากสมาชก หน

ตาก บรรจกระสอบ และจาหนาย สามารถรบซอและแปรรปหวมน

สดไดมากกวาปละ 800 ตน

3) กลมป ยอนทรยปนเมด มพนธกจเพอผลตป ยอนทรย

ตนทนตา ใชเศษวสดในทองถนเปนสวนผสม ซงเปนปจจยการผลต

ทจาเปน พรอมบรหารจดการกระบวนการผลตป ยใหสอดคลองกบ

ความตองการของชมชนถงปละ 1,200 ตน

4) กลมโรงสชมชน เพอรบสขาวเปลอกของชมชน และ

จาหนายขาวใหกบชมชน เปนการเพมโอกาสและทางเลอกในการ

ประกอบอาชพ ของคนในชมชน พรอมจดสมดลของตลาดอกดวย

5) กลมรานคาชมชน มพนธกจในการจดซอจดหาสนคา

อปโภคบรโภคมาจาหนายใหแกสมาชกในราคาทเปนธรรม ซงชวย

ใหสมาชกลดคาใชจายในการเดนทางและคาขนสงสนคา พรอมสราง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 76

วนยในการเปนเจาของรวมใหกบคนในชมชน “ซอของตนเอง ใชของ

ตนเอง เงนทองไมร วไหล”

6) กลมปมนามนชมชน มพนธกจในการจดซอจดหา

นามนมาบรการแกสมาชก ซงเปนสงสาคญในกระบวนการผลต และ

ชวตประจาวนในชมชน

7) กลมพลงงานแสงอาทตยลดตนทน (โซลาเซล) ม

พนธกจในการลดตนทนการผลตจากคาใชจายนามนเชอเพลงและ

เพมผลผลตทางการเกษตร เปนการนาเทคโนโลยการตดตงแผงโซ

ลาเซล ป มสบนาบอบาดาลมาใชในหมบาน

2.9.4 ปจจยทเออใหเกดความสาเรจ

(1) ผนาของบานหนวยประคอง (นางสทน แยมครวญ และ

นายบญสม แยมครวญ) ทมคณลกษณะเดนทเออใหเกดการพฒนา

คอ การทางานหนก การตดสนใจทเดดขาดและรวดเรว มแนวคด

และยทธศาสตรในการทางาน ซงชวยใหคนในหมบานเหน

ความสาคญของ “การให” และ “การทางานเพอสวนรวม”

(2) ขอบงคบทเครงครดของหมบาน บานหนวยประคองม

ขอบงคบวาคนในหมบานทกคนตองเปนสมาชกของธนาคารหมบาน

ฯ และผทกเงนกบธนาคารฯ ตองนาเงนมาชาระตามกาหนด

ไมเชนนนจะถกปรบ ในทางปฏบตกตองมการปรบจรง นอกจากน

ยงมขอบงคบอกวาคนในหมบานหนวยประคองตองเขารวมกจกรรม

ของหมบานตามทกาหนด ซงเปนขอบงคบทชวยใหชาวบานรวมตว

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 77

กนไดงายขน ซงระเบยบขอบงคบดงกลาวเกดจากคนในหมบานรวม

คดรวมสราง พรอมยอมรบเปนบรรทดฐานในการปฏบตรวมกนของ

ผคนในบานหนวยประคอง

(3) การทางานทเปนระบบ มการคดทบทวนผลดผลเสย

และทางานอยางมเปาหมายชดเจน มยทธศาสตรในการขบเคลอนท

สามารถแปลงสการปฏบตไดจรง และในขณะเดยวกนกเปนการ

ทางานทมความเดดขาด รวดเรว ฉบไว ใชการจดการแบบมสวน

รวม โดยมการรบฟงความเหนของคนในกลมดวย และมการตดตาม

ผลการดาเนนงานรวมกนในทกชวงของโครงการ

(4)การสนบสนนใหชาวบานพฒนาตวเองและสรางเครอขาย

ตงแตการสนบสนนการศกษาดงานและการประชม โดยมการ

สนบสนนเบยประชมใหชาวบานทออกไปประชมนอกหมบาน และ

สงเสรมใหเกดภาวะผนาดวยการใหเปนผนาเสนอกลมเรยนรตอผ

ทมาศกษาดงาน ทาใหเกดการแลกเปลยนเรยนรประสบการณ

โดยตรงจากผมาศกษาดงาน เปนการสรางเครอขายการทางาน

(5) การเขาใจบรบทและขอจากดของหมบานวาจะพฒนาไป

ในรปแบบและทศทางใด ดวยการเปดโอกาสใหสมาชกในหมบาน

รวมสะทอนภาพจรงของวถชวตความเปนอยออกมา ซงทาใหเหน

ภาพรวมของหมบานเปนภาพเดยวกน เปรยบเสมอนการคนหา

ตนทนนาครงแกวของหมบานทมอยวาเปนอยางไร ศกยภาพมแค

ไหน ขาดเหลอสงใด และเมอจะตองเตมเตมใหมความสมบรณก

สามารถเตมไดอยางถกตองสอดคลองกบบรบทของหมบาน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 78

(6) การสรางความสมพนธกบหนวยงานภายนอกทเขาไปใน

หมบาน โดยมการระดมความคดเหนและตดสนใจรวมกนของ

สมาชกในการรบขอเสนอหรอโครงการทเปนประโยชนตอหมบาน

และกลาทจะปฏเสธไมรบขอเสนอทไมเขากบบรบท เงอนไข และวถ

ชวตของหมบาน

(7) สงเสรมใหเยาวชนไดเรยนรวถชวตของเกษตรกร ซง

เปนอาชพดงเดมของบรรพบรษ เพอใหเยาวชนมความรเชงเทคนค

ในดานการเกษตร รวมทงปลกฝงจตสานกใหเยาวชนรกในหมบาน

และอาชพเกษตรกรรม เปนการปพนฐานดานสงคม และวฒนธรรม

ความเปนอยใหคงอยตอไป

(8) การเปดโอกาสใหคนรนใหม เขามามบทบาทในการ

บรหารจดการงานของหมบาน นบเปนกศโลบายในการสรางคนรน

ใหมเขามารบชวงตอ และสานตอปณธานของบรรพบรษสลกหลาน

ในการพฒนาหมบานใหมความมนคงและยงยนตอไป ดวยการเนน

กระบวนการมสวนรวมเปนสาคญ

(9) ความรและประสบการณของคนในหมบาน ทเปนภม

ปญญาปฏบต เปนองคความรของชมชน ไดมการนามาตอยอด

พฒนาใหเกดประโยชนตอสวนรวม เปรยบเสมอนพลงทมอยในบาน

หนวยประคอง ดงกรณทคนในหมบานหนวยประคองเปนชางซง

สามารถพฒนาเครองหนมนสาปะหลงใหสามารถหนไดในจานวนท

มากกวาเดมดวยเวลาเทาเดม และการประยกตใชแผงโซลาเซลกบ

กลมอาชพตางๆ ในหมบาน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 79

2.10 วถพอเพยง วถบานตะแบกงาม

ตาบลเขาครส อาเภอพรานกระตาย จงหวดกาแพงเพชร

พนฐานดงเดมชาวบานตะแบกงามมอาชพเกษตรกรรม

ปลกพชเชงเดยว ทงออย มนสาประหลง กลวยไข และมการทานา

ขาวบางสวน ซงรายไดจะขนกบราคาพชผลทางการเกษตร โดยม

รอบเงนเขาเปนรายป สงผลใหสภาพเศรษฐกจของชมชนไมสดนก

เมอรายไดไมแนนอนจากการประกอบอาชพหลก ซงม

ตนทนการผลตทคอนขางสง ทาใหชาวบานเรมมองหาวธการลด

ตนทนการผลต และหาอาชพเสรม ดวยการปลกผกสวนครวไว

รบประทานเอง และมเหลอขาย ทาใหชวตความเปนอยเรมดขน จง

มองเหนโอกาสในการสรางรายไดเสรม เกดการรวมกลมกนเองของ

ชาวบานเปนกลมตางๆ และเรมปลกผกปลอดสารสงตลาด

การรวมกลมของชาวบานไดสรางความเขมแขง ทาให

องคกร หนวยงานภายนอก เรมสนใจ และเขาไปใหความชวยเหลอ

พรอมคาแนะนาตางๆ ซง ธ.ก.ส. เปนหนวยงานหนงทเขาไปม

บทบาทในการสงเสรมใหเกดอาชพตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

ดวยการเปนทปรกษา หาพนทแหลงเรยนร เพอตอยอดการพฒนา

รวมทงสนบสนนเงนทนในการประกอบอาชพ

การรวมกลมปลกผกปลอดสารสงตลาดของบานตะแบกงาม

กลายเปนจดเปลยนในการดาเนนชวต และการสรางรายไดใหมของ

หมบาน มระบบบรหารกลมในการปลกผกไดอยางมประสทธภาพ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 80

จนไดรบความรวมมอและความไววางใจจากผสนบสนน และลกคา

ซงสานกงานสหกรณจงหวดกาแพงเพชร ไดมอบรถหองเยนไว

สาหรบสงผก 1 คน ใหกบหมบานไวดาเนนการตอไป

จดเดนของบานตะแบกงาม คอการวมกลมเพอสรางความ

เขมแขงทางรายไดดวยการปลกผกปลอดสารเคมเปนอาชพเสรม

และระบบการบรหารจดการในการผลตอยางมคณภาพ ซงใชระบบ

เวยนกลม คอ แตละกลมจะปลกผกไมซากน เพอไมใหเกดการ

แขงขนกนเอง ซงในแตละกลมจะไดปลกผกทกชนดเวยนกนไปตาม

รอบของการปลก โดยใชอายของการเกบเกยวผกเปนตวตงในการ

วางแผน ทาใหเกดระบบการบรหารจดการทด

ประเดนทควรตอยอดใหการดาเนนงานของบานตะแบกงาม

ดาเนนตอไปอยางยงยน คอการขยายตลาด และหาลกคาเพม ซง

ตองอาศยหนวยงานอนๆ ชวยกนสงเสรมใหผบรโภคสนใจ และหน

มาบรโภคผกปลอดสารกนมาขน รวมทงชองทางการจดจาหนายท

สามารถเขาถงผบรโภคไดสะดวกรวดเรว

2.10.1 จดเรมตนของการพฒนา

กระบวนการพฒนาเรมตนจากการคนหาศกยภาพทเปนตน

ทนเดมของหมบาน เพอตอยอดใหเกดความยงยน ดวยการนา

ขอมลตางๆ ในหมบานมาวเคราะหถงสภาพความเปนจรง ซงถอ

เปนขอมลเบองตนทสาคญ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 81

เมอมการวเคราะหขอมลพนฐานของหมบานแลว จงไดม

การกาหนดทศทาง เปาหมายของหมบานวาจะมรปแบบการพฒนา

ไปในทศทางใด เพอใหตอบโจทยและสอดคลองกบวถชวตความ

เปนอยของชาวบาน พรอมยกระดบคณภาพชวตใหดขน โดยใช

กระบวนการมสวนรวมในการดาเนนงานเพอกาหนดวสยทศน และ

เปาหมายของหมบานรวมกน

จดเปลยนทสาคญของชาวบาน เกดจากความตองการใน

การลดตนทนการผลต มากกวาการใสใจเรองสขภาพ เมอชาวบาน

บางคนทยงใชสารเคมไดรบผลกระทบดานสขภาพ มอาการแพ

สารเคมถงขนตองเขาโรงพยาบาล ชาวบานจงหนมาใชสารทไมเปน

อนตรายตอสขภาพ ซงสารชวภาพทผลตเองกสามารถใชทดแทน

สารเคมได และยงเปนการลดตนทนการผลตไดเปนอยางด ชาวบาน

จงเปลยนมาใชสารชวภาพในการผลตทงหมด

จากเปาหมายแรกเรมของการเปลยนแปลง เพอลดตนทน

การผลต รวมทงลดผลกระทบจากสารเคม สงผลใหเกษตรกรบาน

ตะแบกงามหนมาปลกผกปลอดสารพษกนมากขน จนกอเกดการ

รวมกลมเปน “กลมผผลตพชผกปลอดภย” มการดาเนนงานอยาง

จรงจงอยางตอเนอง ซงผกทไดมคณภาพและปลอดสารเคม จน

ไดรบใบรบรองแหลงผลตพช GAP (Good Agricultural Practice)

จากกรมวชาการเกษตรมาตงแตราวพ.ศ. 2543 ซงชาวบานตะแบก

งามสวนใหญไดตออายใบรบรองแหลงผลตพช GAP อยางตอเนอง

เรยกไดวาจากจดเรมตนจนถงปจจบน (พ.ศ.2559)

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 82

2.10.2 รปแบบการพฒนา :

โมเดลการพฒนาบานตะแบกงาม

อาชพหลก

พชเศรษฐกจ รอบการ

เกบเกยวนาน ตองการ

ลดตนทนการผลต

กองทน

กลมกองทนตางๆ ใน

หมบาน เชน ออมทรพย

กองทนหมบาน

อาชพเสรม

ปลกผก รอบการเกบ

เกยวสน สรางรายได

เสรมทเรวขน

เครอขาย

สงเสรมและสนบสนน

ดานความร ดานเงนทน

เทคโนโลย อปกรณ

ผลตผกปลอดภย

คณภาพตามมาตรฐานการผลตแบบ GAP

ตลาด

ผบรโภคใหการยอมรบ ทงในระดบบคคล

ระดบองคกร และหางรานโมเดรนเทรด

ชมชน

ตะแบกงาม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 83

2.10.3 กลไกการพฒนา :

ปจจยสความสาเรจ

การพฒนาบานตะแบกงามสวถพอเพยงดวยการทาเกษตร

อนทรยแบบผสมผสาน ซงเกดจากความตองการในการหาอาชพ

เสรมเพมรายได พรอมลดคาใชจายทเปนตนทนการผลตภาค

การเกษตรของชาวบาน โดยมกลไกสาคญในการขบเคลอนดงน

ตนทนเดม เกษตรกรเปนอาชพของชาวบานตะแบกงามมา

แตดงเดมทาใหชาวบานมประสบการณดานการเกษตรจากรนสรน

ทงการผลตพชไรและพชสวน การมหนวยงานภายนอกทเขาไป

แนะนาความรเกยวกบปจจยการผลต และทนในการผลต ชวยเสรม

ความสาเรจของเกษตรกร

โอกาสในการพฒนา เกษตรกรไดรบความรและคาแนะนา

เรองดนและการใชป ยจากกรมพฒนาทดน มความรเรองสตรป ยและ

การผสมป ยรวมทงเรองการผลตผกปลอดภยจากกรมวชาการ

เกษตร ไดรบการสนบสนนเงนทนเพอการผลตและแนวทางการ

พฒนาเปนศนยเรยนรดานเศรษฐกจพอเพยง จากธนาคารเพอ

การเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

เครอขายทเขมแขง เกษตรกรไดรบคาแนะนาเรองจด

จาหนายผกปลอดภยและชองทางการตลาดจากสานกงานเกษตร

จงหวด กรมสงเสรมการเกษตร ไดรบการสงเสรมดานตลาดสเขยว

จากพาณชยจงหวด นอกจากนยงมหนวยงานตางๆ อกมากท

สนบสนนบานตะแบกงามในเรองการผลตและการตลาด รวมถงการ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 84

พาเกษตรกรไปศกษาดงานและการจดหาวทยากรมาใหความรกบ

เกษตรกรถงทหมบาน

ความมงมนของชมชน เกษตรกรบานตะแบกงามไมเคย

หยดในการศกษาหาความรและทดลองเพอใหไดรปแบบการผลตทม

ประสทธภาพและสามารถลดตนทนไดด ดงกรณทเกษตรกรรวมมอ

กบกรมวชาการเกษตรในการวจยไสเดอนฝอย หรอการพฒนาป ย

สตรใหมๆ เพอใหเหมาะสมกบดนและความตองการของพช

นอกจากนมโครงการผลตป ยสตรพระราชทานโดยการสนบสนนของ

กรมพฒนาทดน มการผลตป ยแลวแจกใหกบเกษตรกรรายละ 1 ตน

เพอนาไปทดลองใชและมการตอยอดผลตใชเองในอนาคต

องคความรในศนยเรยนร เปนสวนสาคญทชใหเหนความ

เขมแขงดานเศรษฐกจ สงแวดลอม และสงคมของบานตะแบกงามได

ในระดบหนง นอกจากน บานตะแบกงามยงบรหารจดการเงนทนใน

รปแบบกองทนแมของแผนดนซงเปนกองทนวนละบาท มการเกบ

เงนจากชาวบานคนละ 200 บาทตอป (กองทนแมของแผนดนสมทบ

อก 165 บาท) เพอนามาเปนสวสดการในทกชวงของชวต ตงแตเกด

เจบ และเสยชวต โดยเมอมเดกเกดใหมกองทนจะมอบเงนเปดบญช

ใหกบเดก 1,000 บาท เมอชาวบานเจบปวยเขาโรงพยาบาล มการ

มอบเงนครงละ 500 บาท (ไมเกนปละ 2 ครง) เมอมชาวบานคนใด

เสยชวตกองทนจะสมทบเงนคาทาศพ 2,000 บาท ซงทงหมดท

กลาวมาเปนบทเรยนทเกดขนจากการปฏบตในบานตะแบกงาม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 85

2.11 วถพอเพยง วถบานภ

ตาบลบานเปา อาเภอหนองสง จงหวดมกดาหาร

บานภเปนหมบานอนรกษวฒนธรรม ซงเปนวฒนธรรม

ดงเดมแบบฉบบ “ ชาวผไทย ” ประชาชนในพนทสวนใหญอพยพ

มาจากฝ งซายแมนาโขงรวม 180 ป มาตงรกรากรวมกน พนทสวน

ใหญเปนทราบลมสลบเนนสงบางสวน ชาวบานสวนใหญประกอบ

อาชพ ทานา เลยงวว เปนอาชพสบทอดมาแตบรรพบรษ

ดวยความเปนหมบานทมวฒนธรรมเกาแก การพฒนาจง

เปนไปตามความตองการของหมบาน และสอดคลองกบวถชวต

ความเปนอยของชาวบาน ความเขมแขงของบานภ เรมตนจากการ

เปนหมบาน “ไทยพทกษถน” ทไดรบการสงเสรมจากรฐบาลทกสมย

การรวมกลมทเหนยวแนนอยางเขมแขงน ทาใหบานภมเอกลกษณ

ทโดดเดนเปนวฒนธรรมพนบาน ทมทงวฒนธรรมการแตงกาย

ความเปนอย วฒนธรรมการกน อาหารพนถน

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ได

เขาไปสงเสรมการประกอบอาชพ เพอใหเกดการยกระดบและมการ

พฒนาตอยอด เปนการสรางมลคาเพมและเกดรายไดตามมา เชน

การปลกขาวอนทรย พรอมบรรจขายเอง ซงไดรบความนยมจาก

ผบรโภคเปนอยางด

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 86

ความยงยนของบานภน ไดขยายเปนหมบานทองเทยวเชง

อนรกษวฒนธรรม ซงเปนจดแขงของหมบาน มลานวฒนธรรมกลาง

หมบาน เมอเปดเปนแหลงทองเทยวแลว มการตอยอดดวยการทา

โฮมสเตยไวบรการนกทองเทยว และผทมาศกษาดงาน ซงการ

เรยนรดงานไดนารายไดเขาชมชนอยางตอเนอง ทาใหกลมแกนนา

วางยทธศาสตรการพฒนาหมบานใหเปนหมบานทองเทยวเชง

วฒนธรรมทมชวต ทาใหนกทองเทยวไดสมผสกบวถชวตจรงของ

ชาวบาน เชน การทอผา การละเลนในลานวฒนธรรม

ความโดดเดนของบานภ คอ วฒนธรรมเกาแกทเ ปน

เอกลกษณเฉพาะตน การพฒนาตางๆ จงใหยดถอวฒนธรรมเปน

หลก เรยกวา “ วฒนธรรมนาการพฒนา ” ทงดานอาชพ ดาน

สงคม สงแวดลอม และเศรษฐกจ ซงมการพฒนาแบบพงตนเอง

แบบพงพา และการเชอมโยงเครอขาย จนเปนแบบอยางทด ของ

ศนยเรยนรการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. การ

ดา เ นนงานของบานภ ไดร บรางวลโฮมสเตยยอดเยยมใน

ระดบประเทศ เปนการการนตความสาเรจทสงคมมอบให

วถถนทงดงามเอกลกษณชาตพนธชาวผไทยเปนเสนหของ

ตนทนชมชน อนนาตราตรงใจของผคนทเขามาเยยมเยอน การได

สบสาน สบตอ สบทอด ความเปนพนถน เปนตวตนทยงคงอย การ

ไดเรยนรกบวถถนบานภ เมองของคนมกดาหาร ทสวยทงวถชวต

อตลกษณทางภาษา และวฒนธรรมการแตงกาย นบเปนความ

งดงามทโดดเดนอยางยง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 87

2.11.1 จดเรมตนการพฒนา :

วถพอเพยงบนพนฐานวฒนธรรมผไทย

หมบานบานภไดรบการแตงตงใหเปนหมบานแผนดนธรรม

แผนดนทอง ทาใหเปนทรจกของหนวยงานราชการมากขน แตยง

ไมไดสงผลตอเศรษฐกจของหมบาน จนเมอไดร บคดเลอกเปน

หมบานการทองเทยวเชงวฒนธรรมประจาจงหวดมกดาหาร

ประจาป พ.ศ. 2541 จงเปนตวจดประกายใหผวาราชการจงหวดได

เหนถงความสาคญทองเทยวเชงวฒนธรรมทบานภ ไดนา

งบประมาณจากสานกงานวฒนธรรมแหงชาตมาเรมดาเนนการทา

โครงการวจยหนนเสรมศกยภาพนกวจยชมชนสบคนประวตศาสตร

นกวจยทองถน ในเวลาตอมา

หลงจากนนการพฒนาชมชนบานภไดมความชดเจนมากขน

ดวยการหนนเสรมของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการ

เกษตร (ธ.ก.ส.) ตงแตป พ.ศ. 2548 มการพฒนาศนยเรยนรชมชน

จนผานการประเมนระดบท 1, 2 และ 3 ตามลาดบ สามารถจดตง

เปนศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส.

ชาวบานภไดนาทนทางปญญา ทนทางวฒนธรรมมาใชในการ

พงพาตนเองผานกลไกการมสวนรวมพงพากนภายในชมชน นบเปน

พลงความสามคค รวมทงทาการเชอมโยงหลากหลายเครอขายทง

หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน เขามามสวนหนนเสรมการพฒนา

พนทในแตละดานอยางตอเนอง นบไดวาบานภ เปนอกหนงชมชนท

ไดรบความสนใจเปนทนยมของนกทองเทยวทงชาวไทยและชาว

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 88

ตางประเทศ ซงศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

ธ.ก.ส. บานภ ไดกอใหเกดการทองเทยวเชงวฒนธรรมเปนตนแบบ

แหงแรกทข บเคลอนโดยพลงชมชนอยางแทจรง จนเกดกลไก

ขบเคลอนการพฒนาทย งยน

จากตนแบบโฮมสเตยบานภ ไดใหแนวคดทเปนองคความรใน

การทาโฮมสเตย และยกระดบใหเปนแหลงทองเทยวทย งยน ดงน

• การมพนทสวนกลาง ในการเรยนรรวมกนอยางตอเนอง อาท

ลานวฒนธรรม ควรจดใหมการแสดง การมกจกรรมรนเรง

เพอเกดการขบเคลอนในดานอนๆ ตอไป

• การมสวนรวมของคนในชมชน ยดถอชมชนเปนตวตง มอง

ภาพรวมของชมชน เพอใหเกดความตอเนอง

• การมวฒนธรรมการเรยนร สรางกระบวนการความสขใน

ชมชน มครอบครวตนแบบ มงหวงการสรางจตสานกการ

พฒนา การสรางการตระหนกรกถนฐาน เพอทจะมการพฒนา

ในหมบานอยางตอเนอง

• การมผนาแกนนาชมชนทด มความเขมแขง มความเสยสละ

• การมอตลกษณของตนเอง คนหาสงทชมชนมอยางโดดเดน

• การเนนในเรองของเศรษฐกจพอเพยง เปนจดทสรางกระแสท

ทาใหเปนทรจก

• การมคณธรรม จรยธรรมทด แขกทมาพกตองปลอดภยทง

ทรพยสนและชวต ดงนนตองดภมหลงของเจาบานโฮมสเตย

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 89

2.11.2 รปแบบการพฒนา :

วฒนธรรมความพอเพยง

คณภาพชวตทดของชมชน

บนวถวฒนธรรมพอเพยง

วฒนธรรม

ทองถนเปน

เอกลกษณ

ตามแบบ

ฉบบของ

ชาวผไทย

ทนธรรมชาต

ทสมบรณ ทง

สงแวดลอม

วฒนธรรม

ภมปญญา

ทองถน

กจกรรม

เรยนรตางๆ

มความ

เชอมโยง

อยาง

ตอเนอง

กลมอาชพท

สอดคลอง

กบวถชวต

ความ

เปนอยแบบ

พอเพยง

ความรวมมอของชมชน

- ผนา

- แกนนา

- ชาวบาน

เครอขายหนนเสรม

- การทองเทยว (กทท.)

- จงหวด , อปท.

- ธ.ก.ส.

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 90

2.11.3 กลไกการพฒนาสความสาเรจ

ตลอดระยะเวลาในการขบเคลอนศนยเรยนรเพอการพฒนา

เศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานภ เปนศนยกลางการเรยนร

เพอการพฒนาใหเปนชมชนทเขมแขงในการพงพาตนเอง การ

เรยนรในการพงพากนและกน และเรยนรทจะเชอมโยงเครอขาย

ตางๆ เพอประสานพลง ในขณะเดยวกนยงคงมอกหลากหลายมต ท

ตองนาความสาเรจทผานมาเปนรากฐานในการพฒนาตอยอดใหเกด

ความยงยนตอไป ซงในการขบเคลอน ยงคงตองมกลไกทเออตอ

ความสาเรจทสาคญรวมดวย ไดแก

(1) แกนนาชมชนทด ทงแกนนาโดยธรรมชาตและโดย

ตาแหนงทมความเสยสละ มความร ความเขาใจ ความมงมนตอการ

พฒนา เปดใจรบการเรยนร มความพรอมทจะพฒนาทองถนของ

ตนเอง มวสยทศน คดนอกกรอบ สามารถเชอมโยงเครอขายเพอ

ขยายผลการพฒนาออกไปอยางตอเนอง

(2) ผสนบสนนทด ตวผตามเปนกญแจสาคญอนหนงในการ

พฒนา ทาใหเกดการมสวนรวม การยนดรวมไปในทศเดยวกบผนา

ทาใหเกดพลงในการเชอมโยงพงพากนและกน

(3) ทนชมชน ไดแก ทนทางภมปญญาทองถน ซงเปนความร

ทสบทอดกนมา และนาความรสมยใหมมาผสมผสานตอยอดกนไป

เชน การทอผาพนเมอง ทนทางทรพยากรธรรมชาต มทรพยากรปา

ไม มพชพนธธรรมชาตคอนขางอดมสมบรณ มการนาทรพยากรมา

ใชใหเกดประโยชน เชน แปรรปสมนไพรจากธรรมชาต

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 91

(4) เครอขายชมชน เปนเรองสาคญตอการพฒนา นอกจะม

เครอขายภายในชมชนทเชอมโยงสมพนธระหวางกนแลว ยงตองม

เครอขายระหวาง ตาบล อาเภอ จงหวด โดยใชประโยชนจากศนย

เรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานภ เปน

ศนยกลางแหลงเรยนร เปดใหคนเขามาศกษาดงานสามารถนา

ความรหรอสงทพบเหนไปพฒนาตอยอดกจกรรมของชมชนตนเอง

และนาเงนเขาสหมบานได

(5) องคกรภาครฐและเอกชน หนวยงานราชการทเขามา

สงเสรมสนบสนน นาความรเทคนค วธการ งบประมาณ วสด

อปกรณเพอตอยอดผลตภณฑ หรอนวตกรรมใหมๆ ใหเกด

มลคาเพมเปนเศรษฐกจชมชน เศรษฐกจวฒนธรรม ตามระบบนเวศ

ของชมชนทมความหลากหลาย

(6) การบรหารจดการทมประสทธภาพ การมแผนแมบท

ชมชน มการจดตงคณะกรรมการดาเนนการของแตละกลม รวมกน

วางกฎ ระเบยบ แนวปฏบตทชดเจน การประชมวางแผน แกไข

ปญหา และการประเมนผลทตอเนอง

(7) การมคณธรรม จรยธรรม เปนสงทแกนนาชมชนทกคน

ควรยดปฏบตอยางเขมแขง เพอขบเคลอนงานอยางโปรงใส ซอสตย

ยตธรรม ทาใหเกดความเชอมน ศรทธาของคนในพนทในการเขา

รวมเปนสมาชกกลมตางๆ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 92

2.12 วถพอเพยง วถดงลง

ตาบลเจาทา อาเภอกมลาไสย จงหวดกาฬสนธ

บานดงลงเปนหมบานทชาวบานสวนใหญประกอบอาชพทา

นา การใชทรพยากรธรรมชาต การใชเครองมอเครองจกรทาง

การเกษตร การผลต การจาหนาย ทกอยางเหมอนกนหมด และ

เกดขนในหวงเวลาเดยวกน หากตางคนตางทาจะเกดการขาดแคลน

แรงงาน และตนทนการผลตทสง รวมทงมปญหาใชทรพยากร

ชาวบานจงไดมแนวคดการรวมกลมเพอบรหารจดการ

ทรพยากรการผลตอยางเปนระบบ ซงไดรบการสงเสรมสนบสนน

และคาแนะนาจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธ.ก.ส.) ทเขาไปใหความร สงผลใหเกดการรวมกลม ทเกยวของกบ

การประกอบอาชพ ตงแตตนนา กลางนา และปลายนา เชนกลม

การเงน กลมเมลดพนธขาว กลมป ย กลมดานา กลมรถเกยวขาว

จดเดนของบานดงลงนอกจากจะเปนศนยเรยนรเศรษฐกจ

พอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. แลว ยงเปนหมบานทยกระดบการผลตจาก

การทานาเปนทาขาวเมลดพนธทสงจาหนายทวประเทศ

ประเดนสาคญสาหรบการเรยนรของบานดงลง คอ การ

รวมกลมแบบครบวงจร มการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ ทา

โดยชมชน เพอชมชน ซงเกดจากการประกอบอาชพโดยตรง ทาให

กลมตางๆ มความเขมแขงและมนคง ซง ธ.ก.ส. ไดสนบสนนใหเปน

พนทแลกเปลยนเรยนรดานเศรษฐกจพอเพยงอยางตอเนอง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 93

2.12.1 จดเรมตนการพฒนา :

ความพอเพยงทครบวงจร

การวเคราะหรบรตนทนชวตของชมชนทาใหทราบถงปญหา

หนสนของชาวบานดงลง การมรายรบกบรายจายทมชองวางหางกน

อยมาก จงเกดการวางแผนขบเคลอนชมชนขน เมอ ป พ.ศ. 2558

เปนการเรมตนสรางความเขมแขงในการพงตนเอง หลงจากแกนนา

ชมชนไดปรกษาหารอกนกบชาวบาน จงไดจดทาบญชครวเรอนกน

ทกครวเรอน ลดรายจายดวยการปลกพชผกสวนครว มการสงเสรม

และประเมนผล ประกาศใหเปนครวเรอนตนแบบเศรษฐกจพอเพยง

จนครบทกครวเรอน มการจดระเบยบชมชน สรางจตสานกใหทก

ครวเรอนรวมกนปลกปาบนพนทสาธารณะรวมกน

ดวยลกษณะนสยคนในชมชนทมความขยน อดทน มใจทรก

ถนเกด มการพงพาชวยเหลอเกอกล อยรวมกนเสมอนญาตพนอง

ซงตนทนดานสงคมวฒนธรรม วถชวตทชาวบานดงลงเหลาน สงผล

ใหเกดแผนชมชนทมงการพฒนาอยางตอเนอง ขบเคลอนเศรษฐกจ

ในพนท ดวยแผนพฒนาระยะ 3 ป (พ.ศ.2558-2560) เพอยกระดบ

คณภาพชวตของชาวบานดงลง ซงแผนโครงการทจะพฒนา

ครอบคลมในทกมตของการประกอบอาชพ ซงเกดขนจากความ

ตองการภายในชมชน และไดร บการหนนเสรมจากเครอขาย

ภายนอกอยางตอเนอง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 94

2.12.2 รปแบบการพฒนา :

เกษตรพอเพยงบานดงลง

ชมชนมสวนรวมใน

การออกแบบ

พฒนาอาชพ

แกนนา เสยสละ

เรยนรเพอพฒนา

เชอมโยงเครอขาย

ทางานบรณาการ

เครอขายหนน

เสรมงบประมาณ

องคความร

และสรางโอกาส

ชมชน

มงคง

ยทธศาสตรการพฒนาตามหลกเศรษฐกจพอเพยง 5 ดาน

1) เปนชมชนแหงการเรยนร 2) เปนชมชนทมระบบสขภาพทด

3) เปนชมชนทมเศรษฐกจด 4) เปนชมชนอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม 5) เปนชมชนทสบสานประเพณวฒนธรรม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 95

ภาพการเชอมโยงการพฒนาแบบมสวนรวม โดยมเปาหมาย

รวมกนคอ ชมชนมความมงคงตามวถพอเพยงของบานดงลง ซงม

การเคลอนทกมตแบบองคาพยพ โดยมองคประกอบทสาคญในการ

ดาเนนงาน ดงน

(1) ชมชนมความรวมมอในการพฒนาอาชพ ถอเปนหวใจ

สาคญ และเปาหมายหลกของการพฒนาในการสรางความมงคง

และมนคง อยางยงยน

(2) ครอขายหนนเสรมดานงบประมาณ องคความร และสราง

โอกาส เปนการสรางความยงยนในการพฒนาอยางตอเนองตาม

หลกเศรษฐกจพอเพยง บนพนฐานของทรพยากรทองถนทมอย ทง

ดานสงคมวฒนธรรม ดานสงแวดลอม ดานภมปญญาชาวบาน เปน

การขยายโอการใหเศรษฐกจดขน

(3) แกนนาในชมชนมความเสยสละ เรยนรใหเกดการพฒนา

พรอมเชอมโยงเครอขายใหมการทางานแบบบรณาการ

(4) แผนยทธศาสตรการพฒนาทชดเจน ครอบคลมในทกมต

ของชมชนบานดงลง คอ

• เปนชมชนแหงการเรยนร

• เปนชมชนทมระบบสขภาพทด

• เปนชมชนทมเศรษฐกจด

• เปนชมชนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

• เปนชมชนทสบสานประเพณวฒนธรรม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 96

2.12.3 กลไกพฒนาสความสาเรจ

การขบเคลอนศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ธ.ก.ส. บานดงลง จดเดนคอการจดตงกลมอาชพเพอสราง

ความเขมแขง การพงพากนเองโดยใชบรบทของกลมอาชพ เปน

เครองมอในการพฒนา โดยมกลไกทเออตอความสาเรจมดงน

(1) แกนนาชมชนทด ผนาชมชนทมจดยนในการตงใจนาการ

เปลยนแปลงใหคนชมชนมชวตความเปนอยทดข น เปนแกนนาใน

การรบผดชอบงานแตละกลมอาชพในชมชน

(2) ผสนบสนนทด มใจอาสาเขามามสวนรวม และมแนวคด

เดนไปในทศทางเดยวกบผนาชมชน ทาใหเกดการพงพากนและกน

(3) อตลกษณของชมชน ดวยวถชวตการอยอาศยแบบเปน

เครอญาต พงพาอาศยกน รวมกนรกษาขนบธรรมเนยม ประเพณ

วฒนธรรม ซงเปนตนทนทางสงคม และวฒนธรรมทแขงแกรง

(4) มการเชอมโยงเครอขาย ทงองคกรภาครฐ หนวยงาน

ปกครองทองถน หนวยงาน ธ.ก.ส. และเอกชน ไดเขามามสวน

สงเสรมสนบสนน พฒนาสงทเปนจดแขงใหเกดเปนชมชนตนแบบ

(5) การบรหารจดการทมประสทธภาพ การนาแผนแมบทเปน

เขมทศในการพฒนาชมชน โดยยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

สงนเปนปรากฏการณใหเกดการรวมกลมอาชพ

(6) ลกษณะชวตทดงาม มคณธรรมจรยธรรม ความซอสตย

โปรงใส ยตธรรม ทงของแกนนาชมชนและผสนบสนนในชมชน ทา

ใหสงทรวมกนกอรางสรางขนนนยงคงอยและสงตอไดอยางยงยน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 97

2.13 วถพอเพยง วถบานโคกเมอง

ตาบลบางเหรยง อาเภอควนเนยง จงหวดสงขลา

บานโคกเมองมพนทเปนเขตรอยตอของการปกครอง ทาให

กระบวนการพฒนาตามโครงสรางพนฐานของรฐยงไมทวถง

ชาวบานสวนใหญมฐานะยากจน ผคนจงสนใจแตการทามาหากน

เลยงชพของคนเอง จนไมมเวลาใหกบสงคมมากนก กลายเปนสงคม

ทตางคนตางอย และขาดการปฏสมพนธกน บางรายกหนยมสนมา

ใชประกอบอาชพ ตดหนนอกระบบ ซงมแนวโนมจะเพมมากขน

ดวยวสยทศนของผนาชมชนทอยากเหนความเปลยนแปลง

ในทางทดข น จงเชญชวนใหมการตงกลมขนมา โดยใช “กลองยาว”

เปนเครองมอในการดาเนนงาน ทาใหความสมพนธของผคนใน

ชมชนเรมดขน และตอยอดดวยการพฒนาดานตางๆ ทเกยวกบการ

ดาเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง

การรวมกลมไดสรางความเขมแขงใหชมชนจนเกดมพลง

รวม สามารถทางานใหญๆ ไดสาเรจ เชน การฟนฟสภาพแวดลอม

ปาชายเลนทะเลสาบสงขลากลบคนมา ทาใหเปนแหลงอนบาลสตว

นา พรอมเตบโตจนสามารถเกดอาชพประมงชายฝ ง สรางรายได

ใหกบชมชน ทาใหวถชวตชมชนบานโคกเมองเปลยนแปลงในทางท

ดข น เมอมแหลงอาหารสมบรณ จงเกดการพฒนาตอยอดอาชพใน

ดานตางๆ ทชมชนมสวนรวมในการออกแบบและพฒนากนอยาง

ตอเนอง ทาใหมชวตความเปนอยทดบนวถความพอเพยง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 98

2.13.1 จดเรมตนการพฒนา :

ชวตดบนวถพอเพยง

ชมชนบานโคกเมองมแนวคดและวธการดาเนนงานพฒนา

หมบานโดยคนหาตนทนของตนเอง เปนการเขาใจบรบทของตนเอง

อยางถองแท รวาชมชนมนาครงแกวอะไร และจะเตมนาอะไรลงไป

เพอใหเกดประโยชนสงสด ซงมทนทางสงคมทเปนทรพยากรมนษย

โดยใชแนวคดและวธการดาเนนงานดงกลาวมาพฒนาหมบาน ซง

ชมชนบานโคกเมองไดใครครวญหาแนวคดและวธการดาเนนงาน

โดยทประชมของชมชนไดสรปเปนแนวคดในการพฒนาไวดงน

แนวคดและวธดาเนนงานพฒนาม 3 องคประกอบ คอ

1) คน มความสามคค มการรวมกลมทเขมแขง รจกเสยสละ

2) ทนและทรพยากร มทนธรรมชาต ทนทางสงคม และ

ขนบธรรมเนยมประเพณอนดงาม

3) ความร มคานยม มภมปญญาทองถน และการพฒนา

ในแนวทางการพฒนาไดกาหนดวสยทศนของชมชนบาน

โคกเมองไวชดเจนวา “พงตนเอง พงพา สรางภาคเครอขาย” ซง

เปนแนวทางการพฒนาหมบานโคกเมองสหมบานเศรษฐกจพอเพยง

มงมศรสข ไดรบการสงเสรมสนบสนนจากธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ใหมการจดทาแผนชมชนรวมกน

รวมกลมจดตงเปนวสาหกจชมชนและการรวมกลมการเงน สดทาย

ยกระดบสการเชอมโยงเครอขายเพอสรางมลคาเพมใหกบชมชน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 99

2.13.2 บานโคกเมอง โมเดล

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 100

2.13.3 กลไกขบเคลอนสความสาเรจ :

หมบานเศรษฐกจพอเพยงมงมศรสข

ชมชนมงม

ศรสข

สงแวดลอมสงคม

เศรษฐกจ

ผนา / แกนนา

เครอขาย ชมชนรวมมอ

วฒนธรรม

พฒนาดาน

โครงสรางพนฐาน

พฒนาดาน

เศรษฐกจ

พฒนาแบบมสวน

รวมบานโคกเมอง

พฒนาดานการ

เรยนรและการ

จดการชมชน

พฒนาดาน

ทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 101

ภาพการเชอมโยงการพฒนาบานโคกเมองทมเปาหมาย

ชดเจน คอการพฒนาสหมบานเศรษฐกจพอเพยงมงมศรสข ทตอบ

โจทยดานเศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม และสงแวดลอม โดยมปจจย

ในการขบเคลอนททางานสอดประสานกน เรมทผนา และทมแกนนา

ทเขมแขง ทสามารถทางานประสานความเชอมโยงเครอขายหนน

เสรมจากภายนอก โดยไดรบความรวมมอจากชมชนภายใน สราง

เปนนวตกรรมการทางาน เกดเปนวฒนธรรมใหมของการอยรวมกน

ในขณะเดยวกนไดตอยอดการพฒนาดวยการทาแผนทม

ยทธศาสตรสอดคลองกบบรบทความตองการของชมชน มเปาหมาย

เปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงมงมศรสข โดยมการพฒนาทเนน

รปแบบของการมสวนรวมดงน

1) พฒนาโครงสรางพนฐาน เพอเตมเตมปจจยสใหสมบรณ

2) พฒนาดานการเรยนรและการจดการชมชน

3) พฒนาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

4) พฒนาดานเศรษฐกจ

การพฒนาในดานตางๆ ไดมปจจยเกอหนนจนกอใหเกด

ความสาเรจในการดาเนนงาน ดงน

(1) ทกษะการบรหารจดการและธรรมาภบาลของผนา

(2) นโยบายทเขามาหนนเสรมจากภาครฐ

(3) ชยภมเหมาะสมของชมชน

(4) ความเปนปกแผนของชมชน

(5) การถอดบทเรยนการทางานตนเอง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 102

2.14 วถพอเพยง วถบานทาคอย

ตาบลบางงาม อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร

พนททานาบานทาคอยเปนทราบแองกระทะ ชวงนาหลาก

จะเปนพนทรบนาทงสองฝ ง คอนาทมาจากพนททสงกวา และนาท

ระบายออกมาจากลานาทาคอย ซงสงผลใหนาขาวเสยหายเปน

จานวนมาก ปญหาดงกลาวไดถกหยบยกขนมาเปนปญหาหลกท

ตองไดรบการแกไข กระบวนการระดมสมองไดถกนามาใชอยาง

จรงจง จนไดขอสรปรวมกนวา จาเปนตองสรางประตระบายนาท

คลองแขนงจากลานาทาคอย เพอลดการสญเสยดงกลาว

ความสาคญของประตระบายนาคอ เพอปองกนการระบาย

จากลานาทาคอยไหลเขานาขาว และสามารถตดตงเครองสบนา

ขนาดใหญเพอสบนาออกจากนาขาว ชวงทมนาทวมขงในระยะกอน

การเกบเกยว เปนการบรหารจดการนาในภาพรวม ซงทาใหแกไข

ปญหาดงกลาวไดสาเรจ

หลงจากการสรางประตระบายนา พรอมการบรหารจดการ

อยางเปนระบบ ทาใหปญหานาทวมขงนาขาวของชาวบานกไมได

เกดขนอก ชาวบานทาคอยเรมลมตาอาปากได สามารถเกบเกยว

ผลผลตไดอยางเตมเมดเตมหนวย มรายไดจากการทานาชดเจน

สงผลใหวถชวตเรมดขน ไมตองกงวลกบปญหานาลมเหมอนทผาน

มา ประตระบายนาแหงนจงเปรยบเสมอนจดเปลยนทสาคญของ

บานทาคอย ถอเปนประวตศาสตรหนาหนงทสบทอดสลกหลานได

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 103

2.14.1 จดเรมตนของการพฒนา : สวสาหกจพอเพยง

ชมชนบานทาคอยทาการเกษตรมาชานาน อยกนมาเรอยๆ

ดวยความกลมเกลยว ปรองดอง สามคค ดงเครอญาต นอกจากการ

ทานา ทาไร เลยงสตว ยงมอกหลากหลายกจกรรม ไมวาจะเปนกลม

ออมทรพย กลมอาชพตางๆ และโชคดอยางยงทไมมปญหาความ

ขดแยงบาดหมางกนดวยเรองความคดความเชอทางการเมอง

การเดนทางของชมชนหมบานทาคอยในเสนทางการพฒนา

ตนเองสหมบานเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารใน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 มาพบจดเชอมโยงท

สาคญทพาใหบานทาคอยกาวไปสจดเรมตนของการเปนตนแบบ

จดเชอมโยงทเปนจดเปลยน ซงถอวาเปนจดเรมตนทสาคญ

นนคอ ในชวงป พ.ศ. 2550 ชมชนบานทาคอยไดจดทาแผนชมชน

ดวยการระดมสมองจากสมาชกและกรรมการหมบาน โดยการ

สนบสนนดแลจากพเลยงทมความผกพนเหนยวแนนอยางธนาคาร

เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ทเขามามบทบาท

ในการรวมทาแผนพฒนาหมบานตามหลกเศรษฐกจพอเพยง และได

มอบโอกาสทดใหกบชมชน ทงในดานความรทเขามาถายทอดองค

ความรตางๆ อยางตอเนอง รวมทงการพาไปศกษาดงานทศนย

เรยนรเกษตรอนทรยตนแบบ แลวนากลบมาประยกตตอยอด และ

สนบสนนดานเงนทนการผลต เปนตน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 104

2.14.2 รปแบบการพฒนา :

การบรหารจดการแบบมสวนรวม

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 105

2.14.3 กลไกการพฒนา :

โมเดลการขบเคลอนสความสาเรจ

กระบวนการ

สรางความสาเรจ

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 106

2.14.4 การสรางความยงยนดวย P2P

บทเรยนจากศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ธ.ก.ส. บานทาคอย ไดเหนมตของการพฒนาเศรษฐกจ

พอเพยง ทมการเชอมโยงของทกฝาย โดยมเปาหมายเดยวกนอยาง

ชดเจน คอ การสรางความเขมแขงและยกระดบชมชนใหเกดการ

รวมกลมเปนวสาหกจชมชน ดวยการสนบสนนสงเสรมจากธนาคาร

เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ซงมการวาง

แผนการดาเนนงานอยางเปนระบบ มความสอดคลองกบนโยบาย

ของ ธ.ก.ส. และความตองการของชมชน

กระบวนการดาเนนงานของบานทาคอยเปนการทางาน ใน

รปแบบของการนานโยบายสการปฏบต (Policy to Practice : P2P)

ทเรมจากการหาวสยทศนรวม (Share Vision) ของคนในหมบาน วา

อยากเหนหมบานเปนอยางไร จากนนมการตงเปาหมาย (Goal) ถง

ทศทางทจะเดนไปดวยกน ดวยการกาหนดนโยบาย (Policy) เพอ

เปนแนวทางในการปฏบต พรอมทาออกมาเปนแผน (Action Plan)

เมอมการปฏบต (Practice) ตามนโยบายไปไดระยะหนง กมการ

ตดตามประเมนผล วาผลลพธทเกดขนสอดคลองกบเปาหมายทต ง

ไวหรอเปลา และการปฏบตแบบใดไดผล (Success) การปฏบต

แบบใดไมไดผล (Non Success) มการประชมทบทวน พรอมหา

แนวทางการดาเนนงานใหบรรลผลตอไป ถอเปนกระบวนการ

ทางานทมการจดการความร (Knowledge Management) ซงเกด

จากการทางานเปนปญญาปฏบต (Wisdom Practice) อยางแทจรง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 107

สวนท 3

บทสรป

ความเชอมโยงมตของการพฒนา

ตามทกลาวแลวขางตนทงในสวนท 1 กบสวนท 2 เปนการ

นาเสนอถงจดเรมตนของการพฒนา และการวเคราะหเงอนไขตางๆ

ทสงผลตอกระบวนการสงเสรมพฒนาเศรษฐกจพอเพยง รวมทง

รปแบบการดาเนนงานทเปนเอกลกษณเฉพาะตนของแตละพนท ซง

การบรณาการงานศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ธ.ก.ส. ในระดบชมชน ไดสะทอนใหเหนบรบทพนทตนแบบ

14 แหง วาปจจยภายในทเกดจากความตองการของชมชน เปนการ

ระเบดจากขางในของชมชน และปจจยหนนเสรมทเกดจากโครงการ

สงเสรมพฒนาเศรษฐกจพอเพยงจากหนวยงานภายนอกเขาไป

สนบสนน มการดาเนนงานเชอมโยงกนในรปแบบของการบรณาการ

ซงสามารถตอบโจทยความตองการของชมชน ทงในดานเศรษฐกจ

สงคมวฒนธรรม และสงแวดลอม ซงทง 3 ประเดนไดเปนเปาหมาย

รวมในการพฒนาของแตละพนท ซงแนวทางปฏบตทเกดขนจรง

สามารถเปนแบบอยางในการเผยแพรสสาธารณะ ทตองการใหเหน

แนวทางการพฒนาทมเปาหมายรวมกนทชดเจน มกลไกหรอ

กระบวนการในการพฒนาทเปนรปธรรม และมแนวทางในการสราง

ความยงยน สามารถเชอมโยงมตของการพฒนาใหชดเจนขน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 108

3.1 เปาหมายรวมการพฒนาพนทตนแบบ

การสงเสรมสนบสนนพฒนาเศรษฐกจพอเพยง โดยม 3 มต

หลกทสาคญใหเปนเปาหมายรวมในการพฒนา ดงตาราง 3.1

ตาราง 3.1 แสดงมตรวมทสาคญของการพฒนา

พนทตนแบบ

เศรษฐกจพอเพยง

เปาหมายรวม (Guiding Ideas)

เศรษฐกจ สงคม

วฒนธรรม

สงแวดลอม

(1) บานสายเพชร /

(2) บานหนองจก /

(3) บานสายยาว /

(4) บานเขาดน /

(5) บานปางปก /

(6) บานสถาน 2 /

(7) บานประสานมตร /

(8) บานดอนตะโหนด /

(9)บานหนวยประคอง /

(10) บานตะแบกงาม /

(11) บานภ /

(12) บานดงลง /

(13) บานโคกเมอง /

(14) บานทาคอย /

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 109

การสนบสนนสงเสรมพฒนาเศรษฐกจแบบองครวม ดวย

การพฒนาชมชนตนแบบตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ท

สนบสนนการรวมกลมเกษตรกรใหเปนวสาหกจชมชน โดยบรณา

การรวมกบเครอขายทงภาครฐและเอกชน ซงมการเสรมองคความร

และกระบวนการเรยนรดานการจดการทรพยากร การพงพาตนเอง

การรวมกลมและการเชอมโยงเครอขาย เปนการพฒนาทกษะการ

บรหารจดการ ซงมการวเคราะหตนทนของชมชน และหาจดคานงด

ในการเรมตนการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง ศนยเรยนรฯตนแบบทง

14 แหง ไดวเคราะหตนเองถงมตทมอทธพลตอการพฒนา มจดเดน

ของพนททเปนตนทนสาคญ โดยแตละพนทมบรบททตางกน ในเชง

ปฏบตไดมประเดนรวมทเปนจดเรมตนคลายกน ดงน

บทเรยนของการบรณาการงานสงเสรมพฒนาเศรษฐกจ

พอเพยงทเปนศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

ธ.ก.ส. ในพนทตางๆ พบวา มพนท 5 แหง ประกอบดวยพนทบาน

หนองจก บานปางปก บานหนวยประคอง บานตะแบกงาม และบาน

ดงลง ไดเรมตนการพฒนาจากมตดานเศรษฐกจซงเปนผลมาจากวถ

ชวตความเปนอยของคนในชมชนประสบปญหาตนทนการผลตสง

คาใชจายในครวเรอนสง ในขณะทรายไดจากการประกอบอาชพไม

เพยงพอตอการใชจายในครวเรอน กระบวนการพฒนาจงตองตอบ

โจทยความตองการของชมชนในเรองของเศรษฐกจ เปนอนดบแรก

โดยใหชาวบานมรายไดเลยงตวเอง เลยงครอบครวได

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 110

ในขณะเดยวกนมตทางสงคมและวฒนธรรมกเปนประเดน

สาคญของการพฒนาเชนกน ซงจากการถอดบทเรยน พบวา มพนท

5 แหง ประกอบดวย บานสายยาว บานเขาดน บานสถาน 2 บาน

ดอนตะโหนด และบานภ ทนาเอาสงคมวฒนธรรมเปนตวตงในการ

พฒนา นนคอ พนททง 5 แหงน มวฒนธรรมความเปนอยทเปน

เอกลกษณเฉพาะตน เปนสงคมวฒนธรรมประจาทองถน (Common

Culture) เปนกศโลบายในการนามาใชในการพฒนาเพอเสรมสราง

คณคา (Common Value) ใหคงอยอยางยงยน โดยใชวฒนธรรม

เปนตวกาหนดทศทางการพฒนา ซงมแนวคดทวา การพฒนาใดๆ

กตามทเกดขนตองไมขดตอระบบสงคมวฒนธรรมความเปนอยของ

ชมชน หากเปนการหนนเสรมใหเขมแขงขน อกทงเปนการรกษา

ขนบธรรมเนยม สงคมวฒนธรรม และชวตความเปนอยใหควบคไป

กบการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงไดอยางกลมกลน

ในสวนของมตทางสงแวดลอม ถอเปนหวใจสาคญของการ

พฒนาตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงจากการถอดบทเรยน

พนทตนแบบ พบวา มพนท 4 แหง ประกอบดวย บานสายเพชร

ภายใตบรบทของทองมงคล โมเดล บานประสานมตร บานโคกเมอง

และบานทาคอย ทใหความสาคญกบสงแวดลอมทตองมการพฒนา

เปนอนดบแรก แลวมการตอยอดไปถงการพฒนามตอนๆ ตอไป ซง

การเรมการพฒนาดวยการจดการสงแวดลอมใหมความอดมสมบรณ

จะเปนบนไดกาวไปสการมวถชวตความเปนอยทด ตามหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง เชน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 111

• บานสายเพชรทองมงคล เรมตนดวยการหาแหลงนาเพอใช

ในการอปโภค มการปลกตนไมสรางความชมชน และ

บรหารจดการนาอยางเปนระบบ

• บานประสานมตร เรมตนดวยการกกเกบนาดวยการสราง

ฝายชะลอนาสรางความชมชน และกกเกบนาไวใชในสวน

ผลไม ทาใหผลไมออกตามฤดกาล สรางเศรษฐกจเขมแขง

• บานโคกเมองเรมตนดวยการรกษาสภาพปาชายเลนใหเปน

แหลงเพาะพนธอนบาลสตวนา ดวยการปลกตนไมสรางปา

ชายเลน และสรางเขตอนรกษหามจบสตวนา ทาใหความ

อดมสมบรณของทองทะเลสาบสงขลากลบคนมา

• บานทาคอย เรมตนดวยการบรหารจดการนาในการทานา

ซงในอดตจะประสบปญหานาลมในชวงฤดนาหลาก เมอม

การสรางประตระบายนา กสามารถบรหารจดการนาได

อยางเปนระบบ สงผลใหคณภาพชวตของชาวบานดขน

กลาวไดวาบทเรยนของการมองหาเปาหมายรวม (Guiding

Ideas) เพอเปนจดคานงดในการพฒนาชมชนตามหลกเศรษฐกจ

พอเพยง ไดอาศยแนวคดพนฐานมองการพฒนาทเรมจากตวตน

(Self Development) แลวจงขยายผลเชอมตอเครอขายเพอสราง

ความเขมแขงและยงยนตอไป ซงสอดคลองกบแนวทางการสงเสรม

ของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ท

สงเสรมใหเกษตรกรพงตนเอง พงพากน และเชอมโยงเครอขาย

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 112

3.2 กลไก / โครงสรางพนฐาน :

กระบวนการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงพนทตนแบบ

บนฐานคดของการขบเคลอนงานการบรณาการสงเสรม

พฒนาเศรษฐกจพอเพยงในพนทตนแบบ ทง 14 แหง คอการให

ความสาคญกบการพงตนเอง พงพากน และเชอมโยงเครอขาย โดย

เนนกระบวนการพฒนาแบบองครวมและมสวนรวมของชมชนใน

พนท ซงเปนวถในการสรางคนใหเขมแขงไดดวยตนเองดงคากลาว

ทวา “ตนเปนทพงแหงตน” จะทาใหชาวบานสามารถมวถชวตอยได

ดวยตนเอง ซงเมอชาวบานสามารถพงตนเองไดแลวกเกดการตอ

ยอดใหมการพงพากน สรางชมชนเขมแขง สามารถอยรอดปลอดภย

จากนนมการขยายเครอขายเชอมโยงกบหนวยงานภายนอกเขามา

หนนเสรมเตมเตมในสวนทขาด กจะทาใหเกดความยงยน

จากการถอดบทเรยนจดการความรศนยเรยนรเพอการ

พฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. ในพนทตางๆ ทกาหนดไว

พบวา ชมชนมการพฒนาในทกระดบ ตงแตการพงตนเอง การ

พงพา และการเชอมโยง โดยมกลไกการทางาน โครงสรางทหนน

เสรม ทาใหกระบวนการพฒนาสรางความเขมแขงใหชมชนตามหลก

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงประสบความสาเรจอยางภาคภมใจ ซง

กลไกและโครงสรางเหลานนอาจมความเหมอน และความคลายคลง

กนในแตละพนท ซงตางกนทบรบทและความสาคญของการ

ดาเนนงาน โดยสามารถสะทอนในรปตารางทชดเจน ดงตาราง 3.2

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 113

ตาราง 3.2 กลไก/โครงสรางพนฐานสการพฒนา

พนทตนแบบ กลไก/เงอนไขการพฒนา

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

(1) บานสายเพชร / / / / / / / / / / /

(2) บานหนองจก / / / / / / / / / / /

(3) บานสายยาว / / / / / / / / / / /

(4) บานเขาดน / / / / / / / / / / /

(5) บานปางปก / / / / / / / / / / /

(6) บานสถาน 2 / / / / / / / / / / /

(7) บานประสานมตร / / / / / / / / / / /

(8) บานดอนตะโหนด / / / / / / / / / / /

(9)บานหนวยประคอง / / / / / / / / / / /

(10) บานตะแบกงาม / / / / / / / / / / /

(11) บานภ / / / / / / / / / / /

(12) บานดงลง / / / / / / / / / / /

(13) บานโคกเมอง / / / / / / / / / / /

(14) บานทาคอย / / / / / / / / / / /

หมายเหต :

1= ผนา 2= คณะกรรมการ 3=การมสวนรวม 4=ระเบดจาก

ขางใน 5=การบรหารจดการ 6=ตอยอดภมปญญา 7=คดนอกกรอบ

8=กตกาชมชน 9=เครอขายหนนเสรม 10= นโยบายรฐ 11=ทน

ธรรมชาต

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 114

แผนภาพ 3.1 แสดงกลไก/โครงสรางพนฐานสการพฒนา

เศรษฐกจพอเพยง

บนฐานขอมลจากการถอดบทเรยนและจดการความร ภาพ

สะทอนปลายทาง (Ultimate Outcome) ของการบรณาการพฒนา

เศรษฐกจพอเพยงพนทตนแบบ ธ.ก.ส. โดยมงเนนใหชมชนในพนท

สรางความเขมแขงดวยการพงตนเอง พงพากนเอง และเชอมโยง

เครอขาย เพอใหเกดผลอยางเปนรปธรรมทสามารถสรางความ

เปลยนแปลงในดานเศรษฐกจ สงคมวฒนธรรม และสงแวดลอม ท

เปนเปาหมายหลกทสาคญของการพฒนา

1 2

กลไก การขบเคลอน

เศรษฐกจพอเพยง

กรรมการ

ผ นา

3

การมสวนรวม

4 ระเบด

จากขางใน 5

บรหาร จดการ 6

ภมปญญา ทองถน

7 คดนอก กรอบ

8 กตกา ชมชน

9 เครอขาย หนนเสรม

10 เครอขายวชาการ

11 ทน

ธรรมชาต

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 115

ศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส.

เปนพนทในการสงเสรมและพฒนาเศรษฐกจพอเพยงใหชมชนสราง

อาชพทเขมแขง พรอมสงเสรมใหรวมกลมเปนวสาหกจชมชน เพอ

เพมศกยภาพในการดาเนนงาน ทงดานการผลต การแปรรป และ

การจดจาหนาย ซงมอานาจตอรองในกลไกการตลาด ทาใหชมชน

ไดรบประโยชนสงสด ซงการรวมกลมในการดาเนนงานนไดเกดจาก

ความตองการทเปนพนฐานเดยวกนของชมชน เพอเสรมสราง

ศกยภาพซงกนและกน ในขณะเดยวกนกไดรบโอกาสในการหนน

เสรมปจจยดานตางๆ จากเครอขายภายนอก ทเหนความสาคญและ

รวมสรางความเขมแขงใหสอดคลองกบวถชวตและบรบทของชมชน

อยางไรกตามการปฏบตทสมฤทธผล ยอมเกดจากการ

วางแผนทด มเปาหมายชดเจน และมการดาเนนงานอยางมสวนรวม

จากทกฝายทเกยวของ ซงกระบวนการดงกลาวถอเปนยทธศาสตร

การสรางความมนคงทางอาชพใหเกษตรกร โดยมปจจยสาคญทม

สวนรวมในการดาเนนงานจนประสบผลสาเรจ เปนทรบรของคนใน

ชมชนและเครอขายการดาเนนงาน

บทเรยนดานกลไกหรอปจจยทถอวาเปนโครงสรางพนฐาน

ทสาคญตอกระบวนการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงของศนยเรยนร

ตนแบบ ธ.ก.ส. ทง 14 แหง พบวามประเดนทสาคญในความสาเรจ

ทคลายคลงกน ซงถอเปนประเดนรวมของการพฒนาภายใตการ

ดาเนนงานของศนยเรยนรฯ ทสาคญ ดงน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 116

(1) ผนา อาศยพนฐานจากผนาทมบทบาท และมกจกรรมท

ทาอยในพนท มทนศกยภาพในการนากจกรรมเพอชมชนในระดบ

หนง การเชอมโยงกบผนาจงเปนเสมอนจดเรมตน (Entry point)ท

สาคญในการขบเคลอนงานพฒนาเศรษฐกจพอเพยง ซงคณสมบต

ของผนาขอหนงทสาคญ คอ การทางานเพอชมชน เหนประโยชน

ของสวนรวม ผนาในแตละพนทมบคลกทตางกน ทงแบบเดดขาด

แบบโอนออน และแบบสรางการมสวนรวม แตทเหมอนกน คอ ม

ความมงมน มวสยทศนในการพฒนาสรางความเจรญใหชมชน ม

การทางานทยดหลกคณธรรม และวางตวเปนกลาง มมนษยสมพนธ

ทด ดงดดและมทาททเชญชวนใหผอนเขามารวมทางาน

(2) คณะกรรมการ หรอคณะทางานในพนท เปนกลมคนทม

ความสาคญและมบทบาทในการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง ในพนท

ซงเปนบคคลทไดรบความไววางใจจากชมชน และมใจทางานจต

อาสาเพอชมชน คณะกรรมการนมสวนชวยในการออกแบบ และ

วางแผนการพฒนา ซงไดใชประสบการณและความรทมอยมารวม

พฒนาชมชนแบบมสวนรวมตามแนวคด “หลายหวดกวาหวเดยว”

(3) การมสวนรวมของชมชน เปนภาพสะทอนและบทเรยน

จากพนทท ง 14 แหง ดานความรวมมอ ซงถอเปนกลไกสาคญตอ

กระบวนการพฒนา ชมชนเปนผมสวนไดสวนเสยโดยตรงตอ

กระบวนการดงกลาว เมอชมชนไดเปดพนทใหทกคนไดมสวนรวม

ในการกาหนดเปาหมายชวตรวมกน ทาใหเกดพลงการขบเคลอนท

สมบรณแบบเปนการสรางวฒนธรรมการทางานรวมกน

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 117

(4) ระเบดจากขางใน เปาหมายของการพฒนาเศรษฐกจ

พอเพยงเกดจากความตองการของชมชน ซงเปนความตองการใน

การสรางความมนคงทางอาชพ และวถชวตความเปนอยแบบเรยบ

งาย โดยมการพฒนาตอยอดเปนฐานเรยนรทตอเนอง มการ

วางแผนใหเกดความตอเนองของกจกรรมชมชน สงผลใหเกดความ

เคลอนไหวของกจกรรม และมการตนตวระดบพนทอยตลอดเวลา

(5) การบรหารจดการ จดเดนของการดาเนนงานทมความ

ตอเนองเกดจากการบรหารจดการทเปนระบบ และมความเชอมโยง

ทงภายในและภายนอก โดยคณะกรรมการมการรวมกลม และแบง

บทบาทหนาทอยางชดเจน ซงกลไกทสาคญคอ

• ประการแรก การวางระบบของกนปองกนความผด

พลาดทจะเกดขน เรมตงแตการจดการงบประมาณ

และการเงน มการนาเสนอและสรางความเขาใจม

การทางานอยางโปรงใส

• ประการทสอง รปแบบการประสานงานทมงเปด

พนทใหชาวชมชนไดเขาถงคณะกรรมการ สามารถ

ทางานรวมกนไดอยางลงตว

• ประการทสาม แนวทางการดาเนนงานทยดหยน

สงผลใหการดาเนนงานมความคลองตว สะดวก

เขาใจ และเขาถง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 118

(6) ภมปญญาทองถน เปนการเชอมโยงกบบรบทพนท ซงม

ตนทนทางปญญา มองคความรทมประโยชนสามารถตอยอดพฒนา

ใหเกดประโยชนกบชมชน ในสวนนหลายพนทไดมการอนรกษเปน

มรดกทางปญญาของชมชน มการถายทอดใหลกหลานไดเรยนร ถอ

วาเปนแรงบนดาลใจในการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงใหสมฤทธผล

ในขณะเดยวกนบางพนทไดมการปฏบตไปเรยนรไป เกดเปนปญญา

ปฏบต ซงเกดขนจรงในบรบทของการดาเนนงาน ทสามารถตอยอด

ใหเกดนวตกรรมการทางานได

(7) การคดนอกกรอบ เปนการสรางวสยทศนของชมชนทม

ความตองการเปลยนแปลง แกไขปญหา และพฒนาตอยอดใหผลใน

การปฏบตเ ปนไปในทางทด ซงการคดนอกกรอบทาใหเกด

กระบวนการแบบใหมๆ สงผลตอการสรางนวตกรรมใหเกดขนใน

ชมชน เชน การรวมกลมเพอดาเนนกจกรรมรวมกน ในการสราง

ความเขมแขงทงดานความเปนอย และการสงเสรมอาชพ

(8) กตกาชมชน เสมอนกญแจสาคญทไขสความยงยน ท

สรางความมระเบยบวนยใหชมชน ไดประพฤต ปฏบต เปนแนวทาง

ททกคนใหการยอมรบ ซงเกดจากความรวมมอและมสวนรวมของ

ชมชนในการยกราง และกาหนดเปนระเบยบปฏบตรวมกน มการ

ลงโทษหากมการฝาฝน การกาหนดกตกาชมชนจงขนอยกบบรบท

ของพนท ทมเ ปาหมายการพฒนาแบบฉบบของตนเอง ใน

ขณะเดยวกน กตกาชมชนยงเปนแนวทางในการสรางบรรทดฐาน

ของการอยรวมกนเปนการเสรมพลงกนอยางสนตสข

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 119

(9) เครอขายหนนเสรม ความสาคญของการพฒนาตามหลก

เศรษฐกจพอเพยงนอกจากเปนความตองการของชมชนทเปนการ

ระเบดจากขางในแลว การหนนเสรมจากเครอขายภายนอกกเปน

ปจจยสาคญของการดาเนนงาน ซงเปนกลไกทมพลงการขบเคลอน

สง ซงมทงองคความร แหลงทน และโอกาส เปนการเสรมศกยภาพ

ชมชนใหมความพรอมในการพฒนา สามารถเตมเตมในสวนทขาด

ใหมความสมบรณยงขน การเชอมโยงเครอขายจงเปนโครงสราง

พนฐานทสงเสรมการพฒนาอยางเขมแขง

(10) เครอขายดานวชาการ ความจาเปนเรองของการมอง

ยอนกลบและสรปบทเรยนเพอถอดประสบการณทงหมดเผยแพรส

สาธารณะ (explicit knowledge) เปนองคประกอบสาคญประการ

หนงของการขบเคลอนงานเชงพนท โดยเฉพาะศนยเรยนรเพอการ

พฒนาเศรษฐกจพอเพยง ซงตองใชองคความรทหลากหลายมา

ประกอบการดาเนนงาน การถอดบทเรยนจดการความรจากการ

ทางานจากประสบการณตรงในการปฏบต ทาใหสามารถตอยอด

นาไปสการพฒนาทยกระดบสความมนคงได

(11) ทนธรรมชาต กลไกหนงทไดจากการถอดบทเรยน

จดการความรการดาเนนงานพฒนาเศรษฐกจพอเพยง คอตนทน

ทางธรรมชาตของชมชน ซงถอวาเปนทรพยากรททรงคณคาทมอย

ทงทนวฒนธรรม ทนสงแวดลอม ลวนเปนปจจยตงตนในการพฒนา

ซงบงบอกถงความพรอมของชมชนในการดาเนนชวตตามหลก

เศรษฐกจพอเพยง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 120

โดยสรป จากการถอดบทเรยนและจดการความรการ

ขบเคลอนงานสงเสรมและพฒนาศนยเรยนรเพอการพฒนา

เศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. ทง 14 พนท ซงเปนอกหนงความ

พยายามของคณะทางาน ทมฝายพฒนาลกคาและชนบท ธนาคาร

เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนแกนนารวมกบ

ฝายภาคฯ และสานกงาน ธ.ก.ส. จงหวด ซงไดรบความรวมมอจาก

สาขาในพนท ในการประสานความรวมมอกบศนยเรยนรฯ ตนแบบ

ทดาเนนการโดยแกนนาในพนท ทงองคการปกครองสวนทองถน

ผใหญบาน พรอมชาวบานในชมชน และไดรบแรงหนนเสรมจากทม

วทยากรถอดบทเรยน เปนการทางานแบบมสวนรวม

กระบวนการทางานไดใชฐานคดการทางานทหลากหลาย

เชน แนวคดการสรางเสรมเศรษฐกจพอเพยงผานชมชนเรยนรทม

แกนนาและบรบทของพนทเปนฐานเบองตนของการขบเคลอนงาน

ฐานคดความหลากหลายทางวฒนธรรม ทางธรรมชาต และการ

ทางานขามศาสตร เปนตน อยางไรกตามทงหมดคอ ความพยายาม

ทมงใหเกดองคความรจากการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง ทเปน

ความรจากการปฏบต เพอเผยแพรและสงตอใหสงคมเกดการตอ

ยอดและพฒนาอยางเปนระบบ เปนการสงเสรมและสรางความ

เขมแขง พรอมเพมขดความสามารถใหกบเกษตรกรไทย ใหสามารถ

ยกระดบวถชวตความเปนอยแบบพอเพยงทมงเนนการพงตนเอง

พงพากนเอง และเชอมโยงเครอขาย สการเปนวสาหกจชมชน ท

สามารถสรางความเขมแขงไดอยางมนคง

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 121

บรรณานกรม

อทธพร วนด. (2559). อทธเนตร โมเดล. กรงเทพฯ : บรษท

จดทอง จากด

อทธพร วนด เรงวชญ นลโคตร.(2559).สขภาพด ชวตดมสข.

สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

โสฬส ศรไสย.(2553).กร ธ.ก.ส. สองอนาคตเรองอาหาร

และพลงงาน กบ เอนน ซอสวรรณ

บนทกความรศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ธ.ก.ส. (2559).

พนทเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. 122