ระบบนเวศ

โดยครสดารตน ค าผา

โรงเรยนนวมนทราชทศ สตรวทยา พทธมณฑล

ความหมาย ของระบบนเวศ

• ระบบนเวศ หมายถง ระบบความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงแวดลอมในหนวยพนทหนง

องคประกอบของระบบนเวศ

1. สวนประกอบทไมมชวต (Abiotic component) แบงไดเปน 3 ประเภท 1.1 อนนทรยสาร เชน คารบอนไนโตรเจน คารบอนไดออกไซด น าและออกซเจน เปนตน 1.2 อนทรยสาร เชน โปรตน คารโบไฮเดรต และฮวมส เปนตน 1.3 สภาพแวดลอมทางกายภาพ เชน แสง อณหภม ความเปนกรดเปนดาง ความ เคมและความชน เปนตน

องคประกอบของระบบนเวศ

2. สวนประกอบทมชวต (Biotic component) ไดแก พช สตว และมนษย ซงแบงตามล าดบขนในการบรโภค (trophic level) ไดเปน 3 ระดบ คอ 2.1 ผผลต (producer) 2.2 ผบรโภค (consumer) 2.3 ผยอยสลาย (decomposer)

ผผลต (producer)

• คอ พวกทสามารถน าเอาพลงงานจากแสงอาทตยมาสงเคราะห อาหารขนไดเอง (autotroph) จากแรธาตและสารทมอยตามธรรมชาต

• ไดแก พชสเขยว แพลงคตอนพช และแบคทเรยบางชนด • พวกผผลตนมความส าคญมาก เพราะเปนสวนเรมตนและเชอมตอ

ระหวางสวนประกอบทไมมชวตกบสวนทมชวตอน ๆ ในระบบนเวศ

ผบรโภค (consumer)

• คอสงมชวตทไมสามารถสรางอาหารเองไดดวยตนเอง (heterotroph) ด ารงชวตอยดวยการกนสงมชวตอน ไดแกสตวตางๆ ซงแบงเปนขนๆ ดงนผบรโภค สตวกนพช (herbivores) เชน กระตาย วว มา ตกแตน เปนตน

สตวกนสตว (carnivores) เชน เสอ สงโต หมาปา ง เปนตนสตวกนทงสตวและพช (omnivores) เชน ไก คน นก เตา เปนตนสตวกนซาก (detritivore) เชน แรง แมลงวน ไสเดอนดน เปนตน

ผยอยสลาย (decomposer)

• ไดแก รา แบคทเรย/จลนทรย อาศยอาหารจากสงมชวตอนทตายไปแลว โดยการยอยสลายสารประกอบเชงซอนเหลานน (อนทรยสาร) เสยกอนแลว จงดดซมสวนทยอยสลายไดไปใชเปนสารอาหารบางสวนสวนทเหลอจะปลดปลอยออกไปสดนเปนประโยชนแกผผลตตอไป

ความสมพนธในระบบนเวศ1. ภาวะพงพา ( Mutualism )

สญลกษณ : เมออยดวยกน +,+ เมอแยกจากกน -,-หมายถง การอยรวมกนของสงมชวต 2ชนดโดยตางกไดรบประโยชนซงกนและกน หากแยกกนอยจะไมสามารถด ารงชวตตอไปได เชนไลเคนส ( Lichens), โพรโทซวในล าไสปลวก ,แบคทเรยในล าไสใหญของมนษย, สาหรายซแซนเทลลกบปะการง

ภาวะไดประโยชนรวมกน ( Protocooperation)• สญลกษณ : เมออยดวยกน +,+ เมอแยกจากกน 0,0• หมายถง การอยรวมกนของสงมชวต 2 ชนด โดยกไดรบประโยชนซง

กนและกน แมแยกกนอยกสามารถด ารงชวตไดตามปกต เชนแมลงกบดอกไม, นกเอยงกบควาย เปนตน

ภาวะองอาศยหรอภาวะเกอกล (Commensalism)

• สญลกษณ : เมออยดวยกน +,0 เมอแยกจากกน -,0หมายถง การอยรวมกนของสงมชวต 2 ชนด โดยฝายหนงไดประโยชน อกฝายหนงไมไดและไมเสยประโยชน เชน ฉลามกบเหาฉลามพชองอาศย ( epiphyte) บนตนไมใหญ

ภาวะปรสต (Parasitism)

• สญลกษณ : เมออยดวยกน +,- เมอแยกจากกน -,0• หมายถง การอยรวมกนของสงมชวต 2 ชนด โดยฝายหนงไดประโยชน

เรยกวา ปรสต ( parasite) อกฝายหนงเสยประโยชนเรยกวาผถกอาศย( host) เชน เหบ เหา ไร หมด บนรางกายสตว พยาธ ในรางกายสตว

ภาวะลาเหยอ (Predation)

• สญลกษณ : เมออยดวยกน +,- เมอแยกจากกน -,+• หมายถง การอยรวมกนของสงมชวตโดยฝายหนงจบอกฝายหนงเปนอาหาร เรยกวา ผลา (predator) สวนฝายทถกจบเปนอาหารหรอถกลา เรยกวา เหยอ ( prey) เชน กบกบแมลง เหยยวกบหน เปนตน

ภาวะแขงขน (Competition)• สญลกษณ : เมออยดวยกน -,- เมอแยกจากกน 0,0• หมายถง การอยรวมกนของสงมชวตทมการแยงปจจยในการด ารงชพ

เหมอนกนจงท าใหเสยประโยชนทงสองฝาย เชน เสอ, สงโต, สนขปาแยงชงกนครอบครองทอยอาศยหรออาหารพชหลายชนดทเจรญอยในบรเวณเดยวกน เปนตน

การถายทอดพลงงานในระบบนเวศ1. หวงโซอาหาร (food chain) คอ การกนตอกนเปนทอดๆ มลกษณะเปน

เสนตรง สงมชวตหนงมการกนอาหารเพยงชนดเดยว ซงเขยนเปนลกศรตอกน แบงออกเปน 3 แบบ 1.1 หวงโซอาหารแบบจบกน (Predator chain) 1.2 หวงโซอาหารแบบยอยสลาย หรอแบบเศษอนทรย (Saprophytic chain or detritus chain) 1.3 หวงโซอาหารแบบพาราสต (Parasitic chain)

สายใยอาหาร (Food web)• สายใยอาหาร หมายถง การถายทอดพลงงานเคมในรปอาหารระหวาง

สงมชวตหลายๆ ชนดมารวมกน ท าใหเกดการถายทอดพลงงานทซบซอน

พรามดอาหาร (Food pyramid)

• การถายทอดพลงงานสามารถอธบายในรปของแผนภาพรปแทงซอนๆ กน โดยใหผผลตเปนแทงอยระดบต าสด และสงมชวตทล าดบของอาหารสงขนจะอยสงขนไปตามล าดบขน ท าใหไดพรามด แบงออกเปน 3 แบบ ไดแก

พรามดแสดงจ านวน (Pyramid of number)พรามดน าหนกหรอมวลของสงมชวต (Pyramid of biomass)พรามดแสดงพลงงาน(Pyramid of Energy)

พรามดแสดงจ านวน (Pyramid of number)

ใชจ านวนของสงมชวตในระบบนเวศนนๆ มาสรางพระมด มหนวยเปนจ ำนวนตอตำรำงเมตร วดไดดวยวธการนบ

พระมดมวลของสงมชวต (Pyramid of mass)ใชมวลชวภาพหรอเนอเยอของสงมชวตทงหมดในรปของ

น าหนกแหงมาสรางพระมด มหนวยเปนกรมตอตำรำงเมตร

พระมดพลงงานของสงมชวต (Pyramid of energy)

เปนพระมดทใชปรมาณพลงงานของแตละล าดบขนอาหารมาสรางพระมด มหนวยเปนกโลแคลอรตอตำรำงเมตรตอป

กฎสบเปอรเซนต (Ten percent law)

• “ กฎ 10 เปอรเซนต ” มใจความสรปวา “พลงงานศกยทสะสมในรปเนอเยอของผบรโภคแตละล าดบขนจะนอยกวา พลงงานศกยทสะสมในเนอเยอผบรโภคล าดบขนต ากวาทถดกนลงมาประมาณ 10 เทา”

พรามดอาหาร (Food pyramid)

การเปลยนแปลงแทนทในระบบนเวศ (Ecological Succession)

• คอ การเปลยนแปลงทเกดขนในระบบนเวศ เชน มสงมชวตใหมเกดขน เกดชมชนใหม มการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางกายภาพ ซงจะท าใหเกดการเปลยนชนดของสงมชวตอน ๆ ในชมชนแหงนนไปดวย

• สาเหตส าคญทท าใหเกดการปรบเปลยนระบบนเวศม 4 ประการ คอ

1. ปจจยการเปลยนแปลงทางธรณวทยา (Geological Cycle)

2. ปจจยจากการเปลยนแปลงของภมอากาศอยางรนแรง ท าใหเกดภยวบตตาง ๆ

3. ปจจยจากการกระท าของมนษย (Human Factor)

4. ปฏกรยาของสงมชวตทมตอแหลงทอยอาศย

การเปลยนแปลงแทนทในระบบนเวศ (Ecological Succession)

การเปลยนแปลงแทนทในระบบนเวศอาจจ าแนกเปน 2 ขน ไดดงน

1. การเปลยนแปลงแทนทขนปฐมภม (Primary succession)

2. การเปลยนแปลงแทนทขนทตยภม (Secondary succession)

การเปลยนแปลงแทนทขนปฐมภม (Primary Succession)

• เปนการเปลยนแปลงแทนทในแหลงทไมเคยปรากฏสงมชวตใด ๆ มากอน เชน บรเวณภเขาไฟระเบดใหม การเกดแหลงน าใหม เราเรยกสงมชวตชนดแรกนวา ผบกเบก (Pioneer succession)

การเปลยนแปลงแทนทขนทตยภม (Secondary Succession) • เปนการเปลยนแปลงแทนทในแหลงทเคยมสงมชวตด ารงอยกอนแลวแต

ถกท าลายไป จงมการเปลยนแปลงแทนทขนใหมเพอกลบเขาสสภาพสมดล สงมชวตทเขาไปอยใหมไมจ าเปนตองมการปรบตวมากนก เพราะอาศยอนทรยสารในระบบนเวศเดม

ประโยชนของระบบนเวศ

1. ดานการพกผอนหยอนใจ

2. คณคาทางดานการสรางแหลงทอยอาศย (Habitat)

3. ทางการศกษาสภาวะแวดลอม สภาพของระบบนเวศหรอองคประกอบแตละสวนของระบบนเวศ

4.ทางการวจยดานวทยาศาสตร

5. คณคาทางดานการอนรกษ

วฏจกรของสาร (Biogeochemical cycle)

• หมายถง การเปลยนแปลงของสารหนงไปอกสารหนง โดยการ เปลยนแปลง ของสารจากสารหนง ไปยงอกสารหนง โดยการเปลยนต าแหนงจากแหลงหนงไปยงอกแหลง หนงหรอจากสงมชวตชนดชนดหนงไปยงอกชนดหนง แตในทสดจะหมนเวยนกลบไปยงสภาพเดมอก

วฏจกรคารบอน (Carbon cycle)

• หมายถง การทแกสคารบอนไดออกไซดจากอากาศถกน าเขาสสงมชวตหรอออกจากสงมชวตคนสบรรยากาศ

• แกสคารบอนไดออกไซด (CO2) ในบรรยากาศและน าถกน าเขาสสงมชวต ผานกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของพช (CO2) จะถกเปลยนเปนอนทรย-สารตอมาอนทรยสารทพชสะสมไวบางสวนถกถายทอดไปยงผบรโภคในระบบตางๆ โดยการกน CO2 ออกจากสงมชวตคนสบรรยากาศและน าไดหลายทาง ไดแก การหายใจของพชและสตว การยอยสลายสงขบถายของสตวและซากพชซากสตว การเผาไหมของถานหน น ามน และคารบอเนต

วฏจกรคารบอน (Carbon cycle)

วฏจกรไนโตรเจน (Nitrogen cycle)

• วฏจกรนจงประกอบดวยขบวนการตรงไนโตรเจน (Nitrogen Fixation) ขบวนการสรางแอมโมเนย (Ammonification) ขบวนการสรางไนเตรด (Nitrification) และขบวนการสรางไนโตรเจน (Denitrification) ขบวนการเหลานจะตองอาศยแบคทเรย จลนทรยอนๆ จ านวนมาก พชจะดดซมสารประกอบไนโตรเจน แลวน ามาสงเคราะหเปนโปรตนไนโตรเจนเปนธาตทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของพช

วฏจกรไนโตรเจน (Nitrogen cycle)

วฏจกรน า (Water cycle) วฏจกรน าของน าแบงได 2 แบบ ดงน 1.วฏจกรสน (Short cycle) เปนวฏจกรทไมเกยวของกบสงแวดลอม โดยเรมจาก

พนน า และพนดนระเหย กลายเปนไอลอยขนไปในบรรยากาศแลวกลนตวกลายตกลงมาเปนน าฝนหมนเวยนกลบ สพนดนและพนน าตอไป

2.วฏจกรยาว(Long cycle) เปนวฏจกรทเกยงของกบการด ารงชวตของสงมชวต วฏจกรนเรมจากน า ซงอยในบรเวณทเปนพนดนและพนน า น าทไดจากการคายน าของพชจากการหายใจ จากรางกายของพชและสตว เมอสงมชวตตายลง ในน าในรางกายจะระเหยกลายเปนไอ ลอยตวอยในบรรยากาศแลวกลนตวเปนหยดน าตกลงมาเปนฝน หมนเวยนกลบคนสพนน าพนดน และสงมชวตอกดวย หมนเวยนเปนวฏจกรอยางนเรอยไป

วฏจกรน า (Water cycle)

วฏจกรฟอสฟอรส (Phosphorus cycle)

• ฟอสฟอรส เปนธาตทจ าเปนตอการด ารงชพของสงมชวต เพราะเปนองคประกอบของ DNA, RNA และ ATP ฟอสฟอรสสวนใหญจะอยในรปของแรฟอสเฟต เมอถกกดกรอนโดยน าและกระแสลมปะปนอยในดน แลวถกน าชะลางใหอยในรปทละลายน าได ซงพชสามารถน าไปใชและถายทอดไปในระบบนเวศตามหวงโซอาหาร นอกจากพชแลวสงมชวตในทะเลน ามาใชถายทอดไปตามหวงโซอาหาร เมอสตวพวกนตายลง เกดการสะสมในมลสตวสวนทละลายน าไดจะถกพดพาไปหมด คงเหลอไวแตธาตฟอสฟอรสทสลายตวยาก น ามาใชไมได จากนนจะเรมวฏจกรใหมอก

วฏจกรฟอสฟอรส (Phosphorus cycle)

วฏจกรซลเฟอร (Sulfur Cycle)

สารประกอบอนทรยในพชและสตวจะถกยอยสลายเปนไฮโดรเจนซลไฟต โดยปฏกรยาของแบคทเรยและถกเปลยนตอจนกลายเปนซลเฟต ซงพชจะน ากลบไปใชไดก ามะถนในซากของพชและสตวบางสวนจะถกสะสมและถกตรงไวในถานหน และน ามนปโตรเลยม เมอมการน ามาใชเปนเชอเพลงเกดการเผาไหมไดแกสซลเฟอรไดออกไซด (SO2) เมอแกสนอยในบรรยากาศจะรวมตวกบละอองน าตกลงมาเปนเมดฝนของกรดก ามะถนหรอกรดซลฟวรก (H2SO4) ซงจะกดและท าให สงกอสรางตาง ๆ สกกรอนและเปนอนตรายตอการหายใจของคน

ภาวะโลกรอน

ภาวะโลกรอน (Global Warming) หมายถง การเปลยนแปลงภมอากาศทเกดจากการกระท าของมนษย ทท าใหอณหภมเฉลยของโลกเพมสงขน

ปรากฏการณเรอนกระจก

หมายถง การทชนบรรยากาศ

ของโลกยอมใหรงสคลนสน

จากดวงอาทตยมายงโลก

แตจะดดกลนรงสของโลก

ไมใหออกนอกบรรยากาศ

แกสเรอนกระจก1. แกสคารบอนไดออกไซด เกดจาก การเผาไหมเชอเพลง โรงงานอตสาหกรรม และการตดไมท าลายปา

2. แกสมเทน เกดจากการยอยสลายซากสงมชวตในพนททมน าขง เชน นาขาว

3. แกสไนตรสออกไซด เกดจากอตสาหกรรมทใชกรดไนตรกในกระบวนการผลต และการใชป ยไนโตรเจนในการเกษตรกรรม

การท าลายชนโอโซน

สาร CFCs ท าลายชนโอโซน

REPAIRREJECT

• ทมา• http://web.ku.ac.th/schoolnet/snet6/envi1/ecosystem/b3.htm

• http://www.thaigoodview.com/library/contest2551/science03/09/2/ecosystem/html/topic01_1.html

• http://surattana64.blogspot.com/p/ecosystem.html

• http://eduvc.oas.psu.ac.th/~user18/content%202.html

• http://www.rmuti.ac.th/user/thanyaphak/Web%20EMR/Web%20IS%20Environment%20gr.2/T_6/6_2.HTM

• http://www.thaigoodview.com/library/contest2551/science03/26/2/ecology/content/cycle.html