จตรกรรมไทย : สตวหมพานต

นางสาวนศารตน เกดสข

ศลปนพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษาหลกสตรศกษาศาสตรบณฑต สาขาวชาศลปศกษา แผนกวชาศลปศกษา ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ปการศกษา 2559

ก

หวขอศลปนพนธ สตวหมพานต ชอนกศกษา นางสาวนศารตน เกดสข สาขาวชา ศลปศกษา อาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารยชยวฒน ผดงพงษ ปการศกษา 2559

คณะกรรมการตรวจสอบศลปนพนธเหนสมควรใหศลปนพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศกษาศาสตรบณฑต สาขาวชาศลปศกษา แผนกวชาศลปศกษา ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน คณะกรรมการตรวจสอบศลปนพนธ

...........................................................................ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. อมพร ศลปเมธากล)

.........................................................................................กรรมการ (รองศาสตราจารยวฒ วฒนสน)

.........................................................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. อศวน ศลปเมธากล)

.........................................................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารยชยวฒน ผดงพงษ)

.........................................................................................กรรมการ (อาจารยประทป สวรรณโร)

.........................................................................................กรรมการ (อาจารยรซณ ซสารอ)

อนมตเมอวนท.................เดอน..................................................พ.ศ....................

ข

บทคดยอ

การศกษาศลปนพนธ เรอง สตวหมพานต มวตถประสงคเพอศกษาความรทวไปเกยวกบสตวหมพานต เพอศกษาความรทวไปเกยวกบงานจตรกรรมไทย และเพอสรางสรรคผลงานจตรกรรมสอะครลค บนกระดาษสาญปน หวขอ สตวหมพานต ผลการศกษาสรปไดวา

จากการศกษาความรทวไปเกยวกบสตวหมพานต เปนสตวทเกดจากความคดสรางสรรคและจนตนาการของคนไทยในสมยโบราณ เกดจากการฟงเรองราวนทานชาดกหรอมหาชาต และคดประดษฐโดยวาดออกมาเปนรปภาพ ตามจตรกรรมฝาผนงวดโดยทวไป ทสรางสรรคจากธรรมชาตทมแรงบนดาลใจจากวรรณกรรมตางๆสมยโบราณ ทมลกษณะรปรางแปลกประหลาด มลกษณะเหนอธรรมชาต เกดเปนรปแบบแปลกใหม สตวหมพานตเปนสตวทไมมอยจรง เปนรปภาพทเขยนขนตามความคดและจตนาการเพยงเทานน

จากการศกษาความรทวไปเกยวกบงานจตรกรรมไทย เปนลกษณะการเขยนภาพทน าเสนอภาพ 2 มตดวยส โดยอาศยองคประกอบรวม อาท เสน รปราง รปทรง พนผวบนพนทวางอนมรปลกษณเปนศลปะแบบอดมคต โดยการลด ตดทอน รปราง รปทรงคน สตว สงของ แล ะสถาปตยกรรมใหมความออนชอยประณต งดงามมสนทรยภาพตามความคดของกลมชนในซกโลกตะวนออกอนเปนมรดกทางวฒนธรรมทมมาแตอดต โดยมตนก าเนดมาจากความศรทธาในพระพทธศาสนา ถายทอดเรองราวเกยวกบ พทธประวต ชาดก ไตรภม เปนตน

จากกการสรางสรรคผลงานจตรกรรมสอะครลค บนกระดาษสาญปน หวขอ สตวหมพานต ผศกษาไดสรางสรรคผลงานจตรกรรมดวยเทคนคสอะครลก บนกระดาษสาญปน จ านวน 3 ชน ซงจะมขนาดแตกตางกนไป ประกอบดวย สามเหลยมดานเทา สเหลยมคางหม และวงกลม

ผลงานชนท 1 ชอภาพ “ สตวหมพานต 1 ” ขนาดสามเหลยมดานเทา แสดงถงลกษณะ รปราง รปทรงและเสนลวดลายสสนของภาพเหลาสตวหมพานต โดยมดอกบวสขาวเปนจดศนยกลางของภาพ และสสนของภาพทสอใหเหนถงความงามและสนทรยภาพของงานจตรกรรมไทย

ผลงานชนท 2 ชอภาพ “ สตวหมพานต 2 ” ขนาดสเหลยมคางหม แสดงใหเหนถงความงามของลวดลายลายไทย และลกษณะ รปราง รปทรง ของสตวหมพานต เปนการแสดงใหเหนถงลวดลายในงานจตรกรรมไทยทเนนความละเอยด

ผลงานชนท 3 ชอภาพ “ สตวหมพานต 3 ” ขนาดวงกลม แสดงใหเหนถงการผสมผสานของบรรดาเหลาสตวทมความหลากหลาย ในลกษณะของรปราง รปทรง ของภาพสตวหมพานต โดยการเนนส เสน ใหเหนความละเอยดของผลงาน สอถงความงามลกษณะของงานจตรกรรมไทย

ค

กตตกรรมประกาศ

การจดท าศลปนพนธในครงนส าเรจลลวงไปไดดวยด เนองจากไดรบการสนบสนนและความช ว ย เ หล อ จ ากค ณาจ า รย แ ผนก ศ ลปศ ก ษ า ภ าค ว ช า ก า รศ กษ าค ณะ ศ กษ าศ าสต รมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ทไดใหค าปรกษา และคอยชวยเหลอใหการสนบสนนตลอดมา อกทงยงใหความรในหลายๆ ดาน ไมวาจะเปนขอมลตางๆ การปฏบตงานตลอดจนถงขอเสนอแนะในการท าศลปนพนธ ขอขอบพระคณบดา มารดา ผใหก าเนด อบรบสงสอนเลยงด ใหไดรบความอบอนจากครอบครว พชาย ผใหการสนบสนน ใหความชวยเหลอ ดานการเรยน และเปนก าลงตลอดมา ขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารยชยวฒน ผดงพงษ อาจารยทปรกษาศลปนพนธทใหองคความร ขอเสนแนะ และประสบการณในการท าศลปนพนธ จนท าใหมผลงานศลปนพนธทสมบรณ ขอขอบพระคณ คณาจารยในแผนกศลปศกษาทกทาน ทคอยอบรม สงสอน ใหค าปรกษาในเรองการเรยนการสอน การท างาน และขอเสนอแนะในการท าศลปนพนธ ขอขอบพระคณ ครและอาจารยทกทานทใหความร ใหการอบรมสงสอนในทกระดบการศกษา ขอขอบคณเพอนๆ พๆ นองๆ ในแผนกศลปศกษาทกคนทใหความรวมมอ ใหความรสกทด ใหความจรงใจ ใหก าลงใจ และใหความผกพนกนมาตลอดเวลาทศกษาในรวมหาวทยาลยแหงน สดทายนขอขอบคณแหลงวชาการทใหขอมล เนอหาในการท าศลปนพนธครงนจนส าเรจลลวงไปดวยด

นศารตน เกดสข

ผจดท า

ง

สารบญ

เรอง หนา

หนาอนมต……………………………………………………………………………………………………………………………ก บทคดยอ……………………………………………………………………………………………………………………………..ข กตตกรรมประกาศ……………………………………………………………………………………………………………….ค สารบญ………………………………………………………………………………………………………………………………..ง สารบญภาพ…………………………………………………………………………………………………………………………ช บทท 1 บทน า หลกการและเหตผลในการศกษา…………………………………………………………………………………1 วตถประสงคของการศกษา…………………………………………………………………………………………2 ขอบเขตของการศกษา……………………………………………………………………………………………….2 นยามศพทเฉพาะ……………………………………………………………………………………………….……..2 วธการด าเนนการศกษา………………………………………………………………………………………………3

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ…………………………………………………………………………….……………3 บทท 2 เอกสารทเกยวของ สตวหมพานต……………………………….………………………………………………………………4 ประวตความเปนมาของสตวหมพานต……………………………………………………………..4 รปแบบของสตวหมพานต………………………………………………………………………………7 การเขยนภาพสตวหมพานต……………………………………………………………………………8 หลกการในการสรางสรรคภาพความงามในสตวหมพานต…………………………………10 ลกษณะของสตวหมพานต…………………………………………………………………………….10 จตรกรรมไทย………………………………………………………………………………………………………….14 ความหมายของจตรกรรม…………………………………………………………………………….14 ความหมายของจตรกรรมไทย……………………………………………………………………….15 ววฒนาการของจตรกรรมไทย……………………………………………………………………….16 ลกษณะของจตรกรรมไทย ……………………………………………………………………………21 ความส าคญจตรกรรมไทย…………………………………………………………………………….22 คณคาของจตรกรรมไทย………………………………………………………………………………24 องคประกอบของภาพจตรกรรมไทย………………………………………………………………26 หลกการจดองคประกอบทางศลปะ……………………………………………………………………………26

จ

ความหมายของศลปะ………………………………………………………………………………….26 ประเภทของศลปะ……………………………………….……………………………………………..28 ความหมายและความส าคญขององคประกอบศลป………………………………………….29 องคประกอบพนฐานของงานศลปะ……………………………………………………………….31 เสนในงานทศนศลป…………………………………………………………………………………….32 มตบรเวณวางในงานจตรกรรมไทย………………………………………………………………..34 ทฤษฏส………………………………………………………………………………………………..……36 คณสมบตทางกายภาพของส………………………………………………………………………...37 การจดโครงส………………………………………………………………………………………………38 การใชสในงานทศนศลป……………………………………………………………………………….38 การจดองคประกอบศลป………………………………………………………………………………39 เทคนคสอะครลก …………………………………………….………………………………………….40 ความหมายของสอะครลก…………………………………………………………………………….40 ประวตความเปนมาของสอะครลก…………………………………………………………………42 การเตรยมสอะครลกส าหรบงานจตรกรรมไทย……………………………………………….43 วธการเกบรกษาสอะครลก……………………………………………………………………………43 พกน………………………………………………………………………………………………………….43 วธการบ ารงรกษาพกน…………………………………………………………………………………44 กลวธการเขยนภาพจตรกรรมไทยดวยเทคนคสอะครลก…………………………………..44 ขนตอนการเขยนภาพ………………………………………………………………………………….45 หลกการงายๆในการเขยนภาพส……………………………………………………………………46 เทคนคการเขยนภาพจตกรรมไทย…………………………………………………………………46 กลวธพเศษส าหรบการเขยนงานจตรกรรมไทย.......................................................46 คณลกษณะสอะครลก………………………………………………………………………………….50 บทท 3 ขนตอนการสรางสรรคผลงาน การก าหนดขอบเขตการสรางสรรคผลงาน………………………………………………………………….52 ขอบเขตและล าดบขนตอนการสรางสรรคผลงาน…………………………………………………………53 การวางแผนการศกษาคนควา……………………………………………………………………………………54 ตนแบบในการสรางสรรคผลงาน………………………………………………………………………………..55 ภาพราง………………………………………………………………………………………………………………….56 ขนตอนการสรางสรรคผลงาน……………………………………………………………………………………57

ฉ

บทท 4 การวเคราะหผลงานสรางสรรค ผลงานศลปนพนธชนท 1………………………………………………………………………………………….61 ผลงานศลปนพนธชนท 2………………………………………………………………………………………….62 ผลงานศลปนพนธชนท 3………………………………………………………………………………………….63 บทท 5 สรปผล ปญหา และขอเสนอแนะ สรปผลการศกษาและสรางสรรค……………………………………………………………………………….65 ปญหาในการสรางสรรคผลงาน………………………………………………………………………………….68 ขอเสนอแนะ……………………………………………………………………………………………………………68 บรรณนกรม…………………………………………………………………………………………..……………………………69 ประวตผเขยน ภาคผนวก ภาคผนวก ก แผนการจดการเรยนร ภาคผนวก ข ภาพกจกรรมการแสดงนทรรศการ

ช

สารบญภาพ

ภาพประกอบ หนา

ภาพประกอบท 1 แสดงแผนผงขอบเขตและล าดบขนตอนการสรางสรรคผลงาน 53 ภาพประกอบท 2 แสดงภาพแผนผงการวางแผนการศกษาคนควา 54 ภาพประกอบท 3 แสดงผลงานของอาจารยเฉลมชย โฆษตพพฒน ก-ฉ 55 ภาพประกอบท 4 แสดงภาพรางผลงาน “สตวหมพานต 1” 56 ภาพประกอบท 5 แสดงภาพรางผลงาน “สตวหมพานต 2” 56 ภาพประกอบท 6 แสดงภาพรางผลงาน “สตวหมพานต 3” 56 ภาพประกอบท 7 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 1 57 ภาพประกอบท 8 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 2 57 ภาพประกอบท 9 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 3 58 ภาพประกอบท 10 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 4 58 ภาพประกอบท 11 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 5 59 ภาพประกอบท 12 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 6 59 ภาพประกอบท 13 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 7 60 ภาพประกอบท 14 แสดงผลงานชนท 1 61 ภาพประกอบท 15 แสดงผลงานชนท 2 62 ภาพประกอบท 16 แสดงผลงานชนท 3 63

บทท1

บทน า

หลกการและเหตผลในการศกษา

จตรกรรมไทยในเรองราวเกยวกบสตวหมพานต เกดจากความเชอทมมาตงแตสมยสโขทยหรอสมยอยธยาตอนตน ตามหลกฐานทมจากไตรภมพระรวงสมยสโขทยกกลาวถง สตวหมพานตเหลาน หรอแมแตในนทานพนบาน นทานชาดก กลวนแตมเรองราวของสตวหมพานต ทมกจะเปนลกษณะของสตวผสมตาม จตนาการของชางไทยโบราณ อนเปนความชาญฉลาดทท าใหเกดความตนเตน นาสนใจชวนตดตาม อกทงการทตองสอดคลองกบพทธต านานทกลาวถงปาหมพานต ณ เชงเขาไกรลาศ ซงสตวหมพานตตางๆเหลานกมลกษณะพเศษทแตกตางกนออกไป สตวหมพานตสงเกตไดวาแทบทกตวมกจะมลวดลายกระหนกไทยประกอบไวภายใน ไมวาจะเปนสวนของหว ล าตว ตามแขนขา หรอตลอดจนถงหาง เปนการถายทอดความรสกความเชอทมนษยสรางจนตนาการ ทมตอสตวทมนษยเฝาสงเกตพฤตกรรมการด ารงชวตของสตวเหลานน ทงทมอทธพลตอมนษยทางตรงและทางออม สตวหมพานตเกดขนจากการรวมเอาความรสกหลายอยางทมคณสมบตทดของสตวในธรรมชาตหลายชนดมาประกอบเขากนไดดนนกเปรยบเหมอนกบเอาจดเดนตามธรรมชาตหลายชนดมาประกอบใชในตวสตวหมพานตของไทย จงมความรสกทแตกตางไปจากความเปนธรรมชาตนน ใหมจดเดนมากยงขน ซงจะท าใหเหลาสตวดนมนวล ออนหวาน ประณต ละเอยดละไม และละเอยดออน โดยจะตองอาศยเสนโคงเปนหลกในการถายทอดผลงานและลวดลายทแสดงถงสวนทเปนรายละเอยดของภาพไดออยางสวยงาม ความงามของสตวหมพานตในทางศลปะทแสดงออกถงเอกลกษณความเปนไทย ไดเปนอยางด คอ ความประณต ละเอยดออน มลกษณะเฉพาะเปนอดมคต ทงทางดานรปแบบ จากการจดวางองคประกอบศลป และการจดวางองคประกอบศลป ตามเรองราวตลอดจนเทคนคทางทศนศลป คอ จด , เสน , ส , รปรางและรปทรง เปนการสรางสรรคงานศลป ในรปแบบ เนอหา เรองราว และความรสกนกคด ความเชอทางพระพทธศาสนา เชน ไตรภม ชาดก พทธประวต ซงมความแตกตางจากงานศลปกรรมแขนงอนๆ โดยการออกแบบรปทรงทแตกตาง เรยบเรยงเรองราวถายทอดลงบนพนระนาบเรยบ ออกมาเปนผลงานทางดานศลปะทมคณคา ประโยชน และความงาม เพอสรางสรรคกระบวนการเรยนรในกลมสาระการเรยนรศลปะ สอการเรยนการสอน รวมทงกระบวนการคดสรางสรรคตอวชาศลปะ จากความส าคญดงกลาวดฉนสนใจเปนอยางมากทจะศกษาจตรกรรมไทย โดยเฉพาะสตวหมพานต เปนอยางมากเพราะนนจะเปนสวนหนงในการอนรกษจตรกรรมไทย เนองจากในปจจบนนมเทคโนโลยตางๆ เขามามบทบาททางดานศลปะมากขน จงท าใหความส าคญของงานศลปะจตรกรรมไทยมความนยมลดนอยลง เพราะจตรกรรมไทยสวนใหญจะปรากฏใหเหนกนอยในงานเขยนจตรกรรมฝาผนงโบสถ หรอประตมากรรมตามวดวาอารามตางๆ ผวจยจงเหนคณคา ความงาม ความสนทรย และความรทางดานศลปะ ทมความส าคญตอการอนรกษเอกลกษณความเปนไทย จตรกรรมไทย “สตวหมพานต” ใหเปนทรจกกนโดยทวไป ทงในแงมมดานการอนรกษหรอแมแตในดานวงการศกษา การศกษาศลปะนพนธฉบบน ผวจยเหนวาเปนเรองทนาสนใจ

2

ทงดานวชาการและดานศลปศกษา จงท าใหผวจยตองการศกษาคนควา รวบรวมขอมลและถายทอดออกมาเปนผลงานศลปะ เพอแสดงใหเหนถงการอนรกษ การเพมคณคา และความงดงามทางดานสนทรย ใหเกดแกเยาวชนรนหลง และเปนแหลงขอมลการเรยนรตอไปแกผทสนใจ ทส าคญผวจยยงไดความรความเขาใจเกยวกบจตรกรรมไทย “สตวหมพานต” เพมมากยงขน เพอน าไปประยกตใชในการสรางสรรคผลงานศลปะ และงานทางดานอนๆ ตอไปในอนาคต

วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาความรทวไปของสตวหมพานต 2. เพอศกษาความรทวไปเกยวกบงานจตกรรมไทย 3. เพอสรางสรรคผลงานจตกรรมสอะครลก บนกระดาษสาญปน ขอหว “สตวหมพานต”

ขอบเขตของการศกษา เพอใหการศกษามขอบเขตทแนนอน และตรงจดมงหมายทก าหนดไว จงไดก าหนดดงน

1. ขอบเขตดานพนท ศกษาขอมลจตรกรรมไทย เรอง “ สตวหมพานต ”

2. ขอบเขตเนอหา 2.1 ประวตความเปนมา 2.2 ประเภทและลกษณะรปลกษณ 2.3 คณคา ประโยชน ความงาม และการอนรกษ 2.4 ความรเบองตนทางดานศลปะ 3. ขอบเขตดานการปฏบตงาน สรางสรรคผลงานจตรกรรมไทยเทคนคสอะครลก บนกระดาษญปน หวขอ “สตวหมพานต”

จ านวน 3 ชน ดวยกน ดงน 4.1 ผลงานศลปนพนธ ชนท 1 ชอภาพ “ สตวหมพานต 1 ” ขนาด สามเหลยมดานเทา 4.2 ผลงานศลปนพนธ ชนท 2 ชอภาพ “ สตวหมพานต 2 ” ขนาด สเหลยมคางหม 4.3 ผลงานศลปนพนธ ชนท 3 ชอภาพ “ สตวหมพานต 3 ” ขนาด วงกลม

นยามศพทเฉพาะ จตรกรรมไทย หมายถง เปนงานวจตรศลปอยางหนง ซงสงผลใหเหนวฒนธรรมอนดงาม มคณคาทางศลปะและเปนประโยชนตอการศกษาคนควาเรองทเกยวกบศาสนา ประวตศาสตร โบราณคด ชวตความเปนอยและวฒนธรรมการแตงกาย ทประกอบกนเปนจตรกรรมไทย (สมชาต มณโชต,2529) สตวหมพานต หมายถงภาพสตวทชางเขยนไดรงสรรคตามจนตนาการขนจากธรรมชาตกบความคดสรางสรรค สรางภาพทมรปแบบเหนอจรงกวาธรรมชาตขน เพอถายทอดตามความรสกทางวรรณกรรมและความรสกสวนตวของชางเขยน (อ านวย วรพงศธร,2554)

3

วธการด าเนนงานการศกษา 1. ศกษาและเกบขอมลจากแหลงขอมล ดงน 1.1 หอสมดจอหน เอฟ. เคนาด 2. เรยบเรยงตามล าดบเนอหา และความส าคญ 3. วางแผนการสรางสรรคผลงานศลปนพนธ ในลกษณะในรปแบบ เทคนคสอะครลกบนกระดาษสา

ญปน ตามล าดบขนตอน ดงน 3.1 จดท าแบบราง “สตวหมพานต” 3.2 เตรยมวสด/อปกรณ 3.3 ลงมอปฏบตสรางสรรคผลงานจตรกรรม 3.4 ปรบแตง แกไขเพมเตมใหผลงานมความสมบรณ 4. ลงมอท าศลปนพนธ โดยน าเอาเนอหาทรวบรวมจดท าเปนหวขอบทท 1 ถงบทท 5 5. ส ารวจความถกตอง ตงแตบทท 1 ถงบทท 5 6. จดพมพศลปนพนธ และเขาเลมฉบบสมบรณ 7. จดแสดงนทรรศการศลปนพนธ

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ไดศกษาความรทวไปของสตวหมพานต 2. ไดศกษาความรทวไปเกยวกบงานจตรกรรมไทย 3. ไดสรางสรรคผลงานจตรกรรมสอะครลก บนกระดาษสาญปน ขอหว “สตวหมพานต”

บทท2

เอกสารทเกยวของ

การศกษา เรองจตรกรรมไทยเทคนคอะครลกบนกระดาษสาญปน หวขอ “สตวหมพานต” ผศกษาไดคนควาและล าดบรวบรวมจากเอกสารทเกยวของ ดงน

1. สตวหมพานต 2. จตรกรรมไทย 3. หลกการจดองคประกอบศลป 4. เทคนคสอะครลกส าหรบงานจตรกรรมไทย

สตวหมพานต ประวตความเปนมาของสตวหมพานต หมพานต มาจากค าวา หมวนต แปลวา มหมะปกคลม (หม-อาลย) ทอยแหงหมะ รวมแลวสตวในหมพานตจงหมายถงสตวทอยบรเวณทมหมะปกคลม ซงสถานทนนกคอ ภเขาหมาลยซงมบางสวนอยในอนเดยโบราณเปนสถานทคอนขางลกลบมหศจรรย จงท าใหเกดต านานเกยวกบเทพเจาและสตวทแปลกประหลาด ณ ทแหงน สตวทชางศลปสรางสรรคมาจากธรรมชาตมความบนดาลใจมาจากวรรณกรรม เชน ในชาดก ทศชาต เทวนยม เปนตน โดยมการปรบปรงแตงใหเปนสตวทมรปรางแปลกประหลาดไปจากสตวในธรรมชาตตามจนตนาการ สตวทมลกษณะแปลกประหลาดทอยภายในปาหมพานตเทานน ไมใชชนสตวทมอยตามธรรมดาทวไป เชน ชาง , มา , วว , ควาย จะเปนสตวทแปลกประหลาดแตไมอยในปาหมพานตกจะไมจดวาเปนสตวหมพานต สตวหมพานตในทนหมายถง ภาพสตวทชางเขยนไดรงสรรคตามจนตนาการขนจากธรรมชาตกบความคดสรางสรรค สรางภาพทมรปแบบเหนอจรงกวาธรรมชาตขน เพอถายทอดตามความรสกทางวรรณกรรมและความรสกสวนตวของชางเขยน การเขยนภาพการสร างสรรคสตวท มล กษณะเหน อธรรมชาตซ ง เรารวมเรยกว า “สตวหมพานต” ในทนน ตามหลกฐานทางโบราณคดพบวารปภาพวาดงานประตมากรรมทเกาแกมาตงแตยดอยปตโบราณราว 5,000 ป กอนครสตศกราช สรางรปคนผสมกบสตวเปนรปเทพเจาตางๆ เชน เทพเจาฮอลส มหวเปนเหยยวมตวเปนคน และเทพเจาบางองคมหวเปนจระเข มตวเปนคนบาง และเหนชดคอตวสปรงสมหวเปนคน ตวเปนสงโต การสรางภาพลกษณะนเปนการสรางขนตามตามเชอธรรมชาตนยม วญญาณนยมผสมกบเทวนยม กลาวคอคนอยปตโบราณเชอเรองในธรรมชาตทมอทธพลเหนอการด ารงชวตของมนษย เชน น า ดวงอาทตย ไฟ และสตว เปนตน สงเหลานสามารถ

5

บนดาลใหชวตเปลยนแปลงการควบคมของมนษยได เพราะมนษยยงไมทราบหลกเหตผลทแทจรงจงเกดการเคารพเชอถอขน เชนนบถอดวงอาทตยเปนเทพเจาทสงสด นบถองเปนสตวเคารพกราบไหว มพษราย นบถอสงโตเปนสตวทมความดราย หลงจากนนจงไดดงเอาความรสกเหลานนมาอยในตวมนษยเหมอนกบสงทเคารพเหลานนอยในตวมนษย มนษยเปนตวแทนสงเหลานน ตอมาจงสรางเปนรปคนผสมสตว และในทสดจงสรางภาพเปนคน (อ านวย วรพงศธร,2554) ตอมาในยคเมโสโปเตเมยราว 3,000 ปกอนครสตศกราชกมรปสตวลกษณะเชนนเหมอนกนคอรปหวเปนรปคน ตวเปนรปวว และมปกเปนนกอนทร เปนตน ในยคทมอทธพลตอศลปะในเอเชยมากกคอ ยคของกรกและโรมนราว 1,100 ปกอนครสตศกราช ซงการน าการสรางภาพสตวตามเทพนยาย เชนกน ววซทเทนตวเปนมา ศรษะเปนคน เทพเมดซามสวนศรษะเปนรปงเปนตน ศลปะของพวกกรกและโรมนไดเผยแพรเขามาในเอเชยเมอกรกและโรมนไดเขามาปกครองดนแดนเอเชย อยปตและอนเดยในหลงพทธกาล ท าใหรปแบบศลปะกรกและโรมนไดถกน ามาใชในดนแดนเหลาน โดยเฉพาะในอนเดยเกดศลปะทเรยกวา “แบบคนธารราษฎ” ขน ดงนนจงไดมการน าเอาสตวทแปลกประหลาดในเทพนยายมาเผยแพรดวยโดยทางศาสนาพราหมณหรอฮนด เชน เมอครงโบราณกาล การแตงเทพนยายเทวก าเนดขน ท าใหเกดสตวและเทพเจารปประหลาด เชน นรสงห มหวเปนสงหมตวเปนคนบาง ครฑมหวเปนนกอนทรมล าตวเปนคนสวนลางเปนนกอนทร รปแบบเหลานถกถายทอดมาเรอยๆ ในดนแดนแหลมทองและเอเชยตะวนออก จน ญปน เกาหล และสวนทมความสมพนธกบไทยกคอใน เขมร จน ซงชนชาตเขมรถอระบอบ เทวนยมตามทศนคตของพราหมณราชปโรหตาจารย โดยเฉพาะเรองพระมหากษตรย เมอทรงพระราชสมภพกถอเปนทพยเทพาวตาร ครงถงวาระสดทายแหงพระชนมชพกใช ค าวา “สรคต” หมายความวาเสดจไปสเทวลยสถาน ณ เขาพระเมาร สวนพระบรมศพนนอญเชญไปถวายพระเพลง ณ เขาเมรทไดจดท าขน ซงไปเกยวของกบสตวหมพานตตรงเขาพระเมรนมเขานอยใหญลอมรอบอก 7 เขา คอ เขายคนธร , เขาอสนธร , เขาการวก , เขาสทสสนะ , เขาเนมนธร , เขาวนตก และเขาอสสกณฑ แตละแหงลวนเปนสถานทมภาพเปนปาเขาล าเนาไพร ดาษดนไปดวยสงสาราสตวนานาพนธแปลกประหลาดอาศยอยจงมคตการสรางภาพสตวหมพานตรายลอมพระปรางคแทนคาเขาพระเมรขน ดวยประเพณและความเชอ แนวความคดเรองของชาวเขมรเรมมอทธพลตอคนไทย ในสมยเชยงแสน สโขทย ราวพทธศตวรรษท 17-18 จงท าใหคนไทยเรมสรางรปภาพสตวหมพานตขน ดงจะเหนไดจากลวดลายปนปนรปหงสรปหนากาล ทเจดยพระธาตจอมทอง และทซมตวเหงาทวดมหาธาต จ.สโขทย ชางไดปนรปกนร เปนตน ดงนนจงนบไดวารปภาพสตวหมพานตมอทธพลตอไทยมาตงแตสมยเชยงแสนและสโขทยและแลวกเรมมบทบาทในสมยอยธยาราวพทธศตวรรษท 19 เปนตนมา ซงไดมการท ารป สตวหมพานตเปนประตมากรรม จตรกรรม เครองประดบมากมาย ในงานศาสนาและงานของ

6

พระมหากษตรย เชน ท ารปสงหลอมรอบเจดยทวดนางปลม วดธรรมปกราช เปนตน และยงมการเขยนภาพจตรกรรมเปนปาหมพานตมรปสตวกนร , นกษต , วทยาธร , อรหตน , หงส และสงห มากมายในงานจตรกรรมฝาผนง จตรกรรมบนสมดขอย และลายรดน าจ านวนมาก ตกทอดถ งสมยธนบร และสมยรตนโกสนทร ราวพทธศตวรรษท 20 เปนตน มากไดมการน ามาใชประดบเปนประตมากรรม เปนจ านวนมาก อยางเชนทพระปรางควดอรณจะมรปสตวหมพานตรายลอมเปนชนอยรอบฐานขององคพระปรางค ศาสนสถานตางๆ อยางเชน ทปราสาทเทพบดรในบร เวณพระบรมมหาราชวงและในงานจตรกรรมสมยรชกาลท 3 ทวดสทศนกปรากฏรปสตวหมพานตอยในปาหมพานตอนกวางใหญมาก ตอมาในสมยรชกาลท 4 ไดมการประดษฐหนสตวหมพานตเปนจ านวนมากเพอใชถวาย พระเพลงพระบรมศพรชกาลท 3 จงมการออกแบบเขยนเปนสมดไทยค าประดษฐเปนรป สตวหมพานตมากมายขน จงท าใหเกดรปสตวหมพานตแปลกใหมขน ไมเคยมมากอนมชอ แปลกใหมโดยการน าเอาสตวหลายชนมาปนมาเขยนใหผสมกนไดอยางเหมาะสมลงตวอยางไมขดเขน (อ านวย วรพงศธร,2554) ต าราสตวหมพานตเขยนค าบรรยายทมกเหมอนๆกน ดวยมทมาจากแหลงเดยวกนขอมลเดยวกน แตเมอรางภาพแลวมกรางไมเหมอนกนอยางสนเชง สตวหมพานตเปนสตวทไมเหมอนสตวธรรมดาเปนสตวทประกอบดวยกระหนกตางๆ ทมอยบนล าตวของสตวชนดนนๆ แตทยดถอและเปนแนวความคดทดทสดจะเปนบทนพนธ สตวซงประกอบดวยกระหนกทกทวย อนเรยกวา สตวหมพานตนน เหนทจะมแตนรสงหหรอสหมากกวาอยางอน เพราะในบางประเทศไมมตวตนจรง จนท าใหไมรจกจงเขยนไปตามความชอบและท าตอๆไป รปสตวหมพานตเดมมนอยอยาง ดเหมอนจะมแตชอสตวทปรากฏในพระบาลและเรยกชอสตวเฉพาะสตวนนๆ ทมาเรยกรวมกนวา สตวหมพานต นาจะบญญตขนตอภายหลงเมอมรปสตวเหลานนปรากฏขนอกมากมายตามจนตนาการและความคดสรางสรรค คนไทยนนไดรบอทธพลหลายอยางมาจากอนเดยเหมอนกบชาวเอเชยทงแถบ เพราะเหตนอทธพลของความเชอในเรองของศาสนา ทงพทธศาสนาและฮนดจงผสมกลมกลนกนมาแตอดต พทธประวตชาดก นยาย นทานพนบาน แมกระทงบทเทศมหาชาต ในสยามประเทศทนบถอ พทธศาสนานกมความเชอถอ ในเรองของความด ความชว สวรรค นรก อบายมข เมอชางไดเขยนภาพลงบนพนรอบอโบสถจงมกแสดงภมปญญาของปาหมพานตไว โดยเขยนภาพสงหสาราสตวนอยใหญ ทงทเปนธรรมชาตและแปลกไปจากธรรมชาตมกแทรกไวตามเนอเรองอยเสมอ (เศรษฐมนต กาญจนกล,2545) จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา สตวหมพานต เปนสตวทมลกษณะแปลกประหลาดทอยภายในปาหมพานตเทานน ซงไมใชชนสตวทมอยตามธรรมดาทวไปในธรรมชาต สตวหมพานตในทนหมายถง ภาพสตวทชางเขยนไดรงสรรคตามจนตนาการขนจากธรรมชาตกบความคดสรางสรรค ได

7

สรางภาพทมรปแบบเหนอจรงกวาธรรมชาตขน เพอถายทอดตามความรสก การสรางภาพลกษณะนเปนการสรางขนตามตามเชอธรรมชาตนยม วญญาณนยมผสมกบเทวนยม ตอมาในยคเมโสโปเตเมยราว 3,000 ปกอนครสตศกราชกมรปสตวลกษณะเชนนเหมอนกนคอรปหวเปนรปคน ตวเปนรปว ว และมปกเปนนกอนทร เปนตน ในยคทมอทธพลตอศลปะในเอเชยมากกคอ ยคของกรกและโรมนราว 1,100 ปกอนครสตศกราช ซงการน าการสรางภาพสตวตามเทพนยายรปภาพสตวหมพานตมอทธพลตอไทยมาตงแตสมยเชยงแสนและสโขทยและแลวกเรมมบทบาทในสมยอยธยาราวพทธศตวรรษท 19 เปนตนมา ซงไดมการท ารป สตวหมพานตเปนประตมากรรม จตรกรรม เครองประดบมากมาย ในงานศาสนาและงานของพระมหากษตรย เชน ท ารปสงหลอมรอบเจดยทวดนางปลม วดธรรมปกราช เปนตน

รปแบบของสตวหมพานต รปแบบของสตวหมพานตถกสรางขนจากลกษณะดงตอไปน 1. สรางจากการเลยนแบบธรรมชาตแลวปรบปรงเปลยนแปลง ลดตดทอนเพมเตมบางสวน

เชน รปราชสห , รปหงส และรปพญานาค รปราชสห ในศลปะไทยนนมทงสงหไทย สงหเขมร สงโตจน แตทงหมดนกสรางสรรคมาจาก

สงโต เปนการน าเอารปแบบสงโตทแสดงถงความเปนสตวทมอ านาจนากลว ก าย า แขงแรง โดยจ าเอาลกษณะเดนนเอาไว แลวกลดตดทอนใหเปนเสนโคงทแสดงรายละเอยดนอยลง ใชเฉพาะเสนทจ าเปนแลวจงประดษฐเพมเตมจนดเปนลวดลายพรอมทงสรางลวดลายประดษฐเขาไปเสรม ใหดสงา และประณตละเอยดออนขน จนเปนเอกลกษณแบบไทย

รปหงส กเปนรปแบบทประดษฐสรางสรรคมาจากสตวตระกล เปด หาน หงสทแสดงถงความสงางามแบบนมนวล ดงมค ากลาววามความงามของคอสงาเหมอนดงคอหงส หงสในธรรมชาตจะมทวงท านองสลาการเคลอนไหวเกดเสนโคงทแสดงความรสกดงกลาว ชางเขยนกน าลกษณะเดนเหลานถายทอดออกมาเปนเสนโคงใหความรสกดงกลาว พรอมทงประดษฐเสรมแลดใหสงางาม ออนหวาน นมนวลขน ละเมยดละมย ประณต ดวยการประดษฐลวดลายเขาไปประกอบ จงเกดเปนแบบหงสแบบไทยขน

รปพญานาค ความรสกทมอยในตวง คอ ทดนากลว สงางามเมอยามงแผพงพาน อาปากพรอมตอส ล าตวเลอนไหล เกรงจนเปนรปหางไหลตวเอส ไหลสะบดปลายหางดวย ชางจงจบเอาความรสกนมาท าพรอมทงเพมเตมลดตดทอน เหมอนท ากบสตวอนๆ ทกลาวมาแลวกเพอใหดดขนและสอดแทรกความรสกสวนตวความเปนบคลกภาพของเชอชาตลงไปดวย

2. สรางจากการประสมระหวางสตวตางประเภทกน นกหสด เปนสตวทประสมระหวางชางกบนกอนทร คอ สวนหวเปนรปชาง สวนตวจะเปนรป

นกอนทร ซงเปนการรวมเอาความรสกทดของสตวทงสองชนด มารวมกนในตวเดยวเพอเปน

8

สญลกษณแทนคาความรสก กลาวคอ ชางนนดมนคง แขงแรง สงางาม สขม นกอนทรมความเฉยบคม เจาแหงปกบนทองฟาจงน านกหสดนนเปนสญลกษณแทนคาความรทงสองอยางในตวนกหสดเพยงตวเดยว

เหมราช เปนสตวทประสมกนระหวางสงโตกบมา คอ สวนหวเปนหงส สวนตวจะเปนรปสงโตหรอราชสห ซงรวมเอาความรสกทเดนของสตวทงสองชนดมารวมกนในตวเดยว กลาวคอ หงสแสดงถงความรสก ออนหวาน ดดน นาเกรงขาม สงางาม เพอเปรยบเทยบถงความรสกทวาคนเรามความกลาหาญ ทะนง แลวยงไมพอในขณะเดยวกนตองมความนมนวล ออนหวานประกอบดวยจะท าใหบคลกภาพของผน าทด เปนตน

ดรงคไกรสร เปนสตวทประสมกนระหวางสงโตกบมา คอ สวนหวเปนสงโตหรอราชสห สวนตวจะเปนรปมา ซงกเปนวธการรวมเอาความรสกของสตวทงสองมารวมกนเหมอนกบสตวในขางตนทกลาวมาแลว คอ ราชสหใหรสกแขงแรง สงางาม นาเกรงขาม มาแสดงความปราดเปรยว คลองแคลว และวองไว กหมายถงในความสงางาม นาเกรงขามแลวยงตองคลองตวและรวดเรวทนตอเหตการณดวย

นอกจากนแลวยงยงมสตวทผสมกนวธนอกมากมายและหลาย ชอ เชน อสดงเหรา อสดงวหค สนธกนธ เหมราอสดร งายไส โตเทพอสดร สหะศกดา ทชากรตบท โลโต ทกทอ โต เปนตน

3. สรางจากการประสมระหวางสตวกบมนษย กนร , กนนร เปนสตวทประสมกนระหวางคนกบนก คอ สวนตวทอนบนเปนคน สวนทอน

ลางเปนนกเปนการประสานรปทรงทงสองเขากนไดอยางงดงาม อาจจะมแนวความคดเปนความรสกทมนษยมความฝนจนตนาการทมนษยอยากจะบนได เชน ไตรภมพระรวง พระสธน-มโนราห เปนตน

พญาครฑ นบวาเทพองคหนงในเทวก าเนด มสวนประสมระหวางคนกบนก มใบหนาเปนนกอนทร ล าตวเปนคนทรปรางก าย า แขงแรง บกบน ทอนลางเปนนกอนทร เปนการถายทอดความรสกความเปนเจาแหงทองฟา และมความเฉยบคมของสตวปก เปรยบเทยบ ความรสกเปนคนพญาครฑมเรองเลาในวรรณกรรมหลายเรอง เชน ไตรภม นางกาก รามเกยรต เปนตน

4. สรางจากจนตนาการของจตกรโดยตรง (อ านวย วรพงศธร,2554) จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา รปแบบของสตวหมพานต เปนลกษณะการสรางจากการ

เลยนแบบธรรมชาตแลวปรบปรงเปลยนแปลง ลด ตกทอน เพมเตมบางสวน เชนพญานาค หงส เปนการสรางจากการประสมกนระหวางสตวตางประเภทกน เชน นกหสด เหมราช เปนการสรางจากการประสมระหวางสตวกบมนษย เชน กนร พญาครฑ และจนตนาการโดยตรง

การเขยนภาพสตวหมพานต เมอเรามความรความเขาใจขางตนแลว เมอทราบถงประวตความเปนมา ความหมาย และรปแบบของสตวหมพานตแลว ตอไปกจะเปนความซาบซงทจะเขยนภาพสตวหมพานตแตละชนดให

9

เกดความรสกทเหมาะกบสตวชนดนนได นนคอ ตองมความรทางทฤษฎ คราวนจะถายทอดความรสกเหลานได จะตองและฝกปฏบตเพอน าเอาสอและทศนศลปมาใชไดตามเปาหมาย ขนตอนการปฏบตการเขยนภาพสตวหมพานต

1. ตองศกษาถงลกษณะกายวภาคพนฐานของสตวธรรมชาตทคลคลายมาเปนสตวหมพานต เชน เขยนราชสหเราตองฝกหดเขยนภาพกายวภาค ทาทางของสงโตทมอยในธรรมชาตเพอใหเขาใจถงต าแหนง สดสวน ทาทาง กลามเนอ และรายละเอยดทจ าเปนของสตวในธรรมชาต เปนตน

2. ตองศกษาถงกายภาพสตวหมพานตตามแบบโบราณวาใชเสนสดสวน ทาทาง ม รายละเอยดอยางไร เมอเปรยบเทยบกบสตวในธรรมชาตกจะเหนวาจะมลกษณะเปนไปตามบททกลาวถงสตวธรรมชาตคลคลายมาเปนหมพานต กสามารถจบลกษณะทเดนชดไวส าหรบการเขยนภาพ

3. เลอกสตวหมพานตมาคดลอกสก 1 ตว โดยฝกเขยนเปนภาพลายเสนดวยพกน 4. การรางภาพ พยายามใชเสนดนสอเขยนดวยเสนเบาๆ โดยหาสดสวน โดยแบงเปนสวนๆ

เพอจะไดหาขอบเขตไดงายขน เชน แบงเปนสวนหว 1 สวน เมอเทยบกบสวนตวเปนกสวนอาจจะ 3 สวนหรอ 4 สวนกได แลวแตสตวแตละชนด เปนสวนหางและสวนขากสวนเปนสวนใหญ ซงทงหมดอาจจะ 5 สวน หรอ 6 สวนกแลวแต

5. เมอไดสดสวนใหญแลวกเรมหาโครงสรางรอบนอกขอบเขตกวาง ความยาวของเสนรอบ นอกทงหมดเสยกอน

6. จงเรมรางภาพโดยใชรปทรงเรขาคณตเขามาชวยในการรางภาพ เพอหาโครงสรางอยาง งายๆเสยกอน เชน รางรปทรงกลมทหนาสงห หรอรปทรงไขรทหนาหงส รปทรงกระบอกทล าคอ เปนตน ตามต าแหนงทหาไวถกตองแลว

7. เรมเพมรายละเอยดลงไปในรปทรงเรขาคณตงายๆขางตน โดยยงสรางเปนรปราง รปทรงงายๆ เสยกอน

8. เรมเกลาสรางทเปนรปเรขาคณตใหเปนเสนโคงทมความตอเนองสมพนธรบสงกนอยาง สมเหตสมผลแลดนมนวลออนหวาน

9. เมอไดภาพสตวหมพานต เปนเสนโคงเรยบรอยแลวกเรมเกบรายละเอยดและเนนดวยเสน โดยใชเสนรอบนอกเปนเสนด าขนาดใหญหรอหนาทสด เพอเนนภาพออกจากพนท เราเรยกวา “เสนกาฬ” แลวใชเสนขนาดกลาง เพอเขยนแสดงถงสวนภายในทแสดงวาเปนรปสตวอะไรทเปน “เสนรป” และสดทายเราจะใชเสนทมขนาดเลกทสดเขยนรายละเอยดในสวนยอยและภายในทสด ท าใหภาพดกลมกลนและมความประณตขนเสนทกเสนทใชจะลากจากหวสดปลายจะตองเปนเสนทสม าเสมอเทากนหมดเหมอนกบเสนลวด การทเสนขนาดตางกนกเพอท าใหภาพนนมน าหนกจะท าใหเกดมต และความกลมกลนของภาพเพมขนซงเปนการแสดงภาพแบบ 2 มต นบวาเปนเอกลกษณแบบไทยโดยแท

10

หลกการในการสรางภาพความงามในสตวหมพานต 1. ทกเสนทใชจะตองเปนเสนโคง 2. เสนทใชจะมขนาดเสนตางกน คอ 2.1 มเสนรอบนอกใหญด าทสดเรยกวา “เสนกาฬ” 2.2 มเสนภายในแสดงรายละเอยดมขนาดเลกทสดเรยกวา “เสนแร” 1. เสนโคงทใชจะลนไหลอยางตอเนองรบสงกนอยางสงางามและออนหวาน 2. ลดตดทอนในสวนทไมแสดงถงความนมนวล ออนหวาน และความรสกโดยธรรมชาตของ

สตวนนออก 3. เพมในสวนทท าใหแลดสงางาม นาเกรงขาม นมนวล และออนหวานขน 4. ประดษฐสรางรายละเอยดเพมเตมเพอเสรมใหดสงางาม นาเกรงขาม นมนวล และ

ออนหวานขนพรอมทงดเปนระบบระเบยบ ละเมยดละไม ประณต ดวยการสรางเปนลวดลายขนเสรมขนตามเหมาะสมอาจจะท าใหดเบาปลว พลวไสว ลองลอย โลดแลนขนกวาธรรมชาต

5. เสนแกนกลางรปรางสตวหมพานตจะมลลาโคงทตอเนองลนไหล ออนหวาน นมนวล อยางสงางาม

5. เสนรอบนอกและเสนทเปนสวนประกอบจะมลลาโคงรบ-สง ในลกษณะทแยงกน เพอ เสรมใหเกดแรงขบเคลอน เคลอนไหวไดอยางออนหวาน นมนวล และสงางามยงขนทเรยกวา สวนรองหรอองคประกอบของภาพท างานรวมกนไดอยางสมบรณมจงหวะทลงตวแบบไทย (อ านวย วรพงศธร,2554)

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา ภาพสตวหมพานตแตละชนดใหเกดความรสกทเหมาะกบสตวชนดนนได เกดจากสรางภาพจากการเลยนแบบธรรมชาตแลวปรบปรงเปลยนแปลง ลดตดทอนเพมเตมบางสวน สรางจากการประสมระหวางสตวตางประเภทกน สรางจากการประสมระหวางสตวกบมนษย และสรางจากจนตนาการของจตกรโดยตรง โดยจะตองมความรทางทฤษฎ ฝกปฏบตเพอน าเอาสอและทศนศลปมาใชไดตามเปาหมาย ไมวาจะเปน สดสวน ทาทาง รายละเอยด และเสนรอบนอกเพอเสรมใหเกดแรงขบเคลอน เคลอนไหวไดอยางออนหวาน นมนวล และสงางามยงขน

ลกษณะของสตวสตวหมพานต 1. กนเลนไทย ลกษณะคลายสงห เทาเปนกบค มเขา 1 ค ไมมกง ตามล าตวเปนเกลด

พนสน าเงน เกลดสมวง 2. กนเลนจน พนสเขยวเทาเปนกบเดยว เขามกงเหมอนเขากวาง ตวเปนเกลด 3. กเลนปก พนสน าเงน ลกษณะแปลกกวากเลนไทย เทาเปนเลบ ไมมกบ ไมมเขา ไมมเครา

มปก 4. กหม พนสเหลองตามรปรางคลายจะเปนสนข แตมเคราและขนคอหางเปนพวง

11

5. กบลปกษา พนสด า ตวและหวเปนลง เพมแตหางนก และปกทไหลเทานน 6. กรนทรปกษา พนสด า ปกหางสแดงชาด ตวเปนชาง ปกและหางเปนนก 7. กาสรสงห มลายเปนวง ตวสขาวนวล รอบปากมสด า 8. กาฬสหะ เปนสงหหรอราชสหชนดหนง สด าเรยกชอตามส 9. กนนร เปนอมนษยครงคนครงนก เพศผ ม 2 ชนด คอ ชนดทมลาตวและหนาเปนคนทอน

ลางมขา มหางเปนนก และอกชนดมรปรางเหมอนธรรมดา มปก 10. กนร เปนสตวครงคนครงนกทมลกษณะอยางเดยวกบกนนร คอ ชนดทมทอนบนเปนคน

ทอนลางเปนนก และทมรปรางเปนคนธรรมดาเมอจะไปไหนกใสปกบนไป เพยงแตเปนผหญงมต านานกนรของหลายๆประเทศทคลายกนคอ เปนเรองเลาเกยวกบหญงสาวจากสวรรคลงมาเลนน า แลวมชายหนมมาขโมยปกหรอเสอผาไป คลายนทานไทยเรองพระสธน-มโนราห

11. กเลน สตวในเทพนยายของจนยคตนชนดน ถอเปน 1 ใน 4 ของสตวศกดสทธ อนม หงส เตา มงกร และกเลน ชาวจนนบถอวาเปนสตวมงคล ขจดสงชวราย และเปนสญลกษณของความดและมอายยน ถาพบเหนเมอใด แสดงวาผมบญจะมาเกดมลกษณะรปรางเหมอนกวาง หวเปนมงกร หางเหมอนหางวว มเขา เทามกบ มอายถงพนป ม 3 แบบ ไดแก กเลนจน กเลนไทยแบบเทากบค และกเลนปก

12. กเลนปก มลกษณะแปลกไปจากกเลยไทย คอ เทาเปนเลบ ไมมกบ ไมมเครา มปก 13. คชปกษา เปนลกษณะของนกผสม มตวและแขนคลายครฑ ทอนลางเปนนกคลายหงส

หางเปนนก จมกเปนงวงและงาเหมอนชาง 14. สางแปรง มลกษณะเหมอนสงห แตจะตางกบสงหตรงทมเทาเปนเลบ และหางจะเปน

พวง 15. มยระเวยไตร เปนนกผสมชนดหนง ทมลกษณะหวและหางเปนนกยง มลาตวและมอ

เปนแบบครฑ 16. เทพนรสงห มลกษณะเปนมนษยผสมสงห คอ บางสวนเปนมนษย บางสวนเปนสงห

ม 2 แบบ ไดแก ตวเปนมนษย หวเปนสงห กบ ตวเปนสงห หวเปนมนษย แตแบบตวเปนสงห หนาเปนมนษย จะไดรบความนยมแพรหลายมากวา

17. ไกรคาว เปนสงหผสมชนดหนง ม 2 แบบ คอ ตามตาราสตวหมพานตจะมลกษณะตว เปนสงห หวเปนววมเขาเดยว หางเปนมา แตศลปนบางทานจะวาดแตกตางออกไป โดยมลกษณะตวเปนสงห หวเปนวว มเขาหนงค หางเปนสงห

18. ดรงคไกรสห มทอนลางเปนมา หวเปนราชสห หางและกบเทาสดา 19. นกหสด หรอ หสดลงค หมายถงนกหวชาง ตามตาราสตวหมพานตมลกษณะตวเปนนก

12

หวเปนแบบราชสห มงวงและงาคลายชาง มปก ตวใหญและมพลงมหาศาล แตกตางจากในรปแผนทองเกาแก ทพบในกรพระปรางค วดราชบรณะ จงหวดอยธยา ทมหวเปนชางธรรมดา ในวรรณคด ของตางชาตมนกทคลายๆ กนอยหลายตว เชน นกรอค นกรค อาจเปนไปไดวาเปนนกชนดเดยวกน แตเขยนตามจนตนาการของชางเขยนแตละคน จงทาใหแตกตางกนไป

20. ไตรเทพปกษ ลกษณะตวเปนเทพ มปกและหางเหมอนนก ปกจะตดอยตรงสะโพก มขน บรเวณขอมอจนถงขอศอก รวมทงบรเวณขาดวย

21. ทกทอ เปนสตวประเภทสงหผสม มลกษณะแบบสงห แตจะแปลกออกไปตรงทมงวงกบ งาคลายคชสห ขนบนหวจะปลวไปขางหนา และมเครา เปนสตวทมมาตงแตสมยอยธยากรงศรอยธยา ในสมยนนมเรอต ารวจชอวาเรอทกทวง ซงกคอเรอทกทอทเปนคกบเรอนสงห

22. พยคฆไกรส เปนสงหผสมชนดหนง ทมลกษณะตวเปนสงห มหวเปนเสอ 23. สบรรณเหรา เปนลกษณะของนกผสม มตวเปนครฑ หวเปนพญานาค 24. หงส เปนนกชนดหนงทมอยจรง มรปรางคลายหาน แตรปลกษณะในดานศลปกรรมถก

น ามาตกแตงจนเปลยนไปจากเดม หงสไทยงดงามไมดอยกวาชาตอนๆ ตามวรรณคดตางๆ จะพบวาหงสอาศยอยทสระมานะสะ ทางทศใตของเขาไกรลาส มเสยงรองทไพเราะ กวนยมนาไปเปรยบเทยบกบหญงงาม หากเราไปตามวดจะพบวามเสาหงสหรอเสาธงซงมสลกรปหงสประดบตามเชงเสาธงหรอยอดเสาธงอยหลายวด คงเหนวามความสวยงามและเหมาะสมมากทสด

25. เหมาราช จดเปนสงหผสมชนดหนง ตวเปนสงห หวเปนสตวปากยาวเหมอนปากหงส ปากหบไมเหนฟน เหนแตเขยว ในสมยโบราณนยมใชค าวาหงสคเหม

26. ไกรสรปกษา จดเปนสงหผสมชนดหนง มลกษณะหวเปนนก ตวเปนสงห มเกลดตามตว ไมมขน หางแผเปนแผงคลายหางปลา

27. สงห สงโต หรอราชสห คอสตวชนดเดยวกน เปนสตวทมอยในตานานหรอประวตศาสตร ของหลาย ๆประเทศ เชน สงโตจน สงโตบาหล หรอสงโตทเบต เปนตน ส าหรบในประเทศไทย พบวามทงรปสงหแบบอนเดย แบบขอมและแบบจน ในสมยรตนโกสนทรมการเดนทางไปคาขายท เมองจน กมการบรรทกใสเรอส าเภากลบมา สวนมากเปนสงโตอมลกแกว เปนสตวทนยมใชเครองหมายของทางราชการ เชน ทองกฤษทาเปนตราคกบยนคอรน สวนไทยกมตราพระคชสห ในสมยกรงศรอยธยา ในต าราชางเขยนไทยสงหคอสตวรายและมก าลงมาก

28. ไกรสรราชสห เรยกอกชอวา ไกรสรสหะ เปนสงหชนดหนงตงแตศรษะลงไปตลอดถงหลง มลายแดงพาดรอบ ๆ สะโพก มรมผปาก หางและเทาแดง มขนปกคลมลงมาตงแตตนคอถงบา

29. โลโต เปนสตวทมลกษณะเหมอนสงหหรอทกทอ คาวาโลโตนนตรงกบภาษาจนแปลวา อฐ แตดจากภาพแลวไมมสวนใดเหมอนเลย

30. คชสห สงหผสมชนดน เปนทรจกกนมาตงแตสมยโบราณ ดไดจากกฎหมายตราสามดวง

13

กปดตราคชสห ซงเปนตรากลาโหมมลกษณะตวเปนสงห หวเปนชาง มงวงมงา 31. ไกรสรจ าแลง จดเปนสงหผสมชนดหนง มหวคลายมงกร และตวเปนสงห 32. สกณไกรสร เปนสงหผสมชนดหนง มลกษณะตวเปนสงห หวเปนนกแบบนกอนทร มขน

ยาวตงแตโคนหางไปจนถงปลายหาง 33. กบลปกษา เปนสตวผสมระหวางลงกบนก มตวและหวเปนลง มหางเปนนก มปกทไหล 34. มจฉาน เปนสตวผสมระหวางปลากบลง รปรางเปนลง มหางเปนปลา 35. เทพปกษ อมนษยชอเทพปกษ มกนยมวาดใหมหนาตาเปนฝรง 36. กรนทรปกษา เปนชางผสมทเขาคกบวารกญชรในขบวนแหพระบรมศพ มลกษณะตว

เปนชาง มหางเปนนก และมปก 37. มยระคนธรรพ มหวและตวเปนคนธรรพ ขาและหางเปนนกยง 38. นกอนทร เปนนกขนาดใหญ มเคราคลายสงห 39. สนธพกญชร สวนหวเหมอนชาง ล าตวเปนมา หางและกบเทาสดา พนสเขยวออน 40. ดรงคไกรสร มหวเปนราชสห ตวเปนมา ขนหางและกบเทาสด า 41. ดรงคปกษน มลกษณะเปนมาผสมนก มตวเปนมา มปก หางเปนนก 42. วารกญชร เปนชางน าชนดหนง มตวเปนชางแตหางเปนปลา มครบหลงแขง ใตทองและ

หลง 43. กญชรวาร เปนสตวน าผสมกบสตวบก คอ ปลาผสมกบชาง หรอทเรยกวาชางน า ม

ลกษณะเปนชางเฉพาะหวและขาหนา สวนล าตวและหางเปนปลา มเกลดทขาหนาทงสอง (โอม รชเวทย,2546)

44. นาคปกษณ ตวเปนนกแบบหงส หวเปนนาค คลายกบสกณเหรา เปนการตงชอตาม ลกษณะคอนาคประสมกบนก มชอเรยกคลายๆ กนชอหนงวา “นาคปกษ”

45. ไกรสรนาคา ตวเปนสงห หวและหางเปนนาค มเกลดทงตว มพนสน าเงนออน 46. สงหะพานร ทอนบนเปนพญาวานร ทอนลางเปนแบบสงห แตนวเทาเปนวว ตวเปนสงห 47. สหคาว มหวเปนวว ตวเปนสงห 48. สหคกคา หวเปนสงหหรอราชสห เทามเลบแบบชาง ล าตวเปนเกลด มพนสมวงแก 49. สหสบรรณ หวเปนสงห ตวเปนครฑ หางเปนหางหงส คลายกบพยคฆเวนไตย 50. พยคฆเวนไตย หวเปนเสอ ตวเปนครฑ แตหางเปนแบบหงส มพนสเหลองแก 51. มงกรวหค ตวเปนสตวสเทา หวเปนมงกร ปกกบหางเปนนก มพนทสมวงแก 52. อสรปกษา มพนสเขยว ปกและหางสแดง ตวเปนไก ทขามเดอย ทอนอก มอและหวเปน

อสร (อ านวย วรพงศธร,2554)

14

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา ลกษณะสตวหมพานต มมาจากการจตนาการตามความคดของชางไทย ทมการเลยนแบบธรรมชาต มการลดตดทอน และน าเอาลวดลายความเปนไทยใสเขาไปในตวสตว เชน พญานาค หงส ทประสมระหวางสตวดวยกน เชน นกหสด เหมราช ทประสมระหวางสตวกบมนษย หรอ กนร พญาครฑ และจากจตนาการโดยตรง

จตรกรรมไทย ความหมายจตรกรรม จตรกรรม คอ ศลปกรรมประเภทหนงซงปจจบนจดอยในศลปกรรมประเภททศนศลป มลกษณะสรางสรรคโดยการถายทอดเรองราวทตองการแสดงบนพนผวระนาบ 2 มต โดยใชวสดประเภทส ดวยเทคนคและวธการทเหมาะกบชนดของวสดทใชในการถายทอดและวสดทรองรบ (ประเสรฐ ศลรตนา,2528) จตรกรรม คอ งานศลปะสาขาหนง ทเรยกวาวจตรศลป หรอวสทธศลป หมายถง ศลปะบรสทธ ซงเกดจากการสรางสรรคของจตรกร ทงทางความคด ความบนดาลใจ และจตนาการ จนเกดเปนมโนภาพ และดวยพลงแหงสมาธ ฝมอ ความช านาญ ความประณต ความสามารถทางเทคนค แล ะศร ท ธ า ซ ง ช า ง เ ข ย นจะถ า ยทอดม โนภ าพน น ใ ห ป ร ากฏ ออกมา เป นภ าพ เ ข ย น (วรรณภา ณ สงขลา,2528)

จตรกรรม คอ งานศลปะสาขาหนงทเรยกวา วจตรศลป หรอ วสทธศลป หมายถง ศลปะบรสทธ ซงเกดจากการสรางสรรคของจตรกรทงความคด ความช านาญ ความประณต ความสามารถทางเทคนค และศรทธา ซงชางเขยนจะถายทอดมโนภาพนนใหปรากฏออกมาเปนภาพเขยน คอ เปนการสรางสรรคสงทเปนนามธรรมใหปรากฏเปนรปธรรม อนจะท าใหผชมรสกไดโดยทางอนทรยสมผส ทท าใหเกดความประจกษแหงศลปนน และมจตใจเปนสขในทางคณธ รรม จรยธรรม และสนทรยศาสตร นนกคอจตรกรรมเปนเครองสงเสรมใหจตใจสงขน (พระพงศ สขแกว,2549)

จตรกรรม คอ การเขยนภาพระบายสดวยกรรมวธตางๆ เชน การขด ขด เขยน ลาก ปาย ระบาย ทา เกลย โดยน าธรรมชาต ความคดสรางสรรคงาน จตรกรรม ประสบการณมาเปนแนวทางในการสรางสรรคงานใชวสดอปกรณประเภทตางๆ เชน กระดาษ การดาน ผา ไม กระจก ดนสอ ปากกา พกน เกรยง กรวย และส (พนาลน สารยา,2535)

จตรกรรม คอ ผลงานการสรางสรรคโดยใชเทคนควาดเสน ระบายส เพอใหเกดรปราง รปทรง ซงในอดตมกมลกษณะเปนงาน 2 มต โดยการกระดาษผาใบ พกน แปรง และส เปนตน แตในปจจบนไดมการพฒนาโดยมลกษณะทง 2 มต และ 3 มต (ถรภาพ อาจสงคราม,2554)

จตรกรรม คอ การวาดภาพระบายสบนพนราบ โดยมสและเสนเปนองคประกอบทส าคญในการแสดงออกซงความงามมชางหรอจตรกรเปนผก าหนดเนอหา เรองราว รวมไปถงการจดวางองคประกอบของภาพ (เนอออน ขรวทองเขยว,2556)

15

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา จตรกรรม คอ เกดจากการสรางสรรคของจตรกร ทงทางความคด ความบนดาลใจ และจตนาการ จนเกดเปนมโนภาพ และดวยพลงแหงสมาธ ฝมอ ความช านาญ ความประณต ความสามารถทางเทคนค และศรทธา โดยผานการเขยนภาพระบายสดวยกรรมวธตางๆ เชน การขด ขด เขยน ลาก ปาย ระบาย ทา เกลย โดยน าธรรมชาต ความคดสรางสรรคงาน จตรกรรม ประสบการณมาเปนแนวทางในการสรางสรรคงานโดยมลกษณะทง 2 มต และ 3 มตรวมไปถงการจดวางองคประกอบของภาพ

ความหมายของจตรกรรมไทย จตรกรรมไทย คอ จตรกรรมหรอภาพเขยนสของไทยแตโบราณ นยมเขยนกนไวเปนพทธบชาตามผนงโบสถ วหาร และศาลาการเปรยญ ในคหาภายในองคพระปรางค และพระสถปเจดยและผนงถ าซงเรยกกนวา “จตรกรรมฝาผนง” อนมอยในทองทตางๆ หลายแหงในประเทศไทย และทเขยนลงในสมดไทย เชน สมดเรองไตรภม เปนตนนน นากจากจะมคณคาทางหลกวชาและเปนแบบอยางศลปะในตวของมนเอง ยงเปนหลกฐานส าคญอกอยางหนงเทากบจารกไวซงเรองราวอนเปนความรสองใหเหนความเปนไปทางประวตศาสตรโบราณคด ลทธศาสนา และจารตประเพณอนมมาแตโบราณไดเปนอยางด (ชมพนท พงษประยร,2512) จตรกรรมไทย คอ เปนวจตรศลปอยางหนง ซงสงผลสะทอนใหเหนวฒนธรรมอนดงามของชาต มคณคาทางศลปะและประโยชนตอการศกษาคนควาเรองทเกยวกบศาสนา ประวตศาสตร โบราณคด ชวตความเปนอย วฒนธรรมการแตงกาย ตลอดจนการแสดงการละเลนพนเมองตางๆ ของแตละยคสมยและสาระอนๆ ทประกอบกนเปนภาพจตรกรรมไทย งานจตรกรรมไทยใหความรสกในความงามอนบรสทธนาชนชม เสรมสรางสนทรยภาพขนในจตใจมวลมนษยชาตไดโดยทวไป (สมชาต มณโชต,2529) จตรกรรมไทย คอ ภาพเขยนทมลกษณะเปนแบบอยางของไทยทแตกตางจากศลปะของชนชาตอนอยางงชดเจน ถงแมจะมอทธพลศลปะของชาตอนอยบาง แตกสามารถ ดดแปลง คลคลาย ตดทอน หรอเพมเตมจนเปนเอกลกษณเฉพาะของตนเองไดอยางสวยงามลงตว นาภาคภมใจ และมววฒนาการทางดานรปแบบและวธการมาตลอดจนถงปจจบน ซงสามารถพฒนาตอไปอกในอนาคต (พระพงศ สขแกว,2549) จตรกรรมไทย หรอ ลายไทย คอภาพวาดเลาเรองทสรางสรรคขนจากจนตนาการของชางเขยนเปนลวดลายทประดษฐขนโดยมธรรมชาตเปนแรงบนดาลใจ ดดแปลง ออกแบบ ตดทอนขนใหม เชน ตาออย กามป เปลวไฟ รวงขาว และดอกบว (ถรภาพ อาจสงคราม,2554) จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา จตรกรรมไทย คอ ผลงานหรอภาพเขยนทสะทอนใหเหนถงประเพณ วฒนธรรม ความเชอ ศาสนา และประวตศาสตร เปนงานวจตรศลปอยางหนง ทมใหเหนตามผนง โบสถ วหาร ศาลาการเปรยญ พระสถปเจดย และผนงถ าซงเรยกกนวา “จตรกรรมฝาผนง”

16

ววฒนาการของจตรกรรมไทย ภาพจตรกรรมในประเทศไทยเทาทพบมมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร เนองจากดนแดนทเปนประเทศไทยในปจจบนน เปนทอยอาศยของมนษยมาตงแตสมยดกด าบรรพ ซงเรยกสมยนนวาสมยกอนประวตศาสตร มนษยพวกนไดทงรองรอยตางๆ ไวใหศกษา เชน โครงกระดก เครองมอ เครองใช และผลงานทางดานศลปกรรม คอ การวาดภาพไวตามถ าทตนอยอาศยและบนภาชนะเครองปนดนเผา ภาพจตรกรรมทวาดขนสมยนนเปนจตรกรรมประเภทภาพลายเสน ใชสสเดยวมลายเรขาคณต หรอลายกนหอย ลายดอกไม ใบไม สวนทวาดเปนรปคนหรอสตวนนยงวาดไมสวยงามนก จงจดเปนงานศลปะประเภทแรกเรม การเขยนภาพในยคน ใชวธเขยนสผสมกาวลงฝาผนงหน ไมมรองพนส าหรบลวดลายทเขยนบนภาชนะดนเผา เปนเทคนคอยางหนงซงเขยนดวยสดนแดงบนภาชนะดนดบ เสรจเรยบรอยจงน าไปเผา เชน ภาพทเขยนโดยไมยดสดสวนจรง ไมวาจะเปนรปคนหรอสตว สมยทวารวด จตรกรรมเรมแรกในสมยประวตศาสตร เปนภาพลายเสนสลกบนแผนหน แผนอฐ และแผนโลหะ ดนเปนรป คน สตว และลวดลาย มอทธพลของศลปะแบบคปตะ ภาพเขยนสรปคน และภาพลวดลายเรขาคณตกบลายพนธพฤกษาบนแผนอฐในพทธศตวรรษท 11-16 ภาพคนเขยนดวยสขาว สวนภาพลวดลายบนแผนอฐเขยนสดนแดง ด า ดนเหลอง และขาว พบการเขยนสบนภาพปนปนประดบอาคารสมยทวารวดอาจมบางแหงเขยนดวยวธเขยนสปนเปยก จตรกรรมของสมยนสนนษฐานวาไดรบอทธพลศลปะแบบคปตะของอนเดยสมยศรวชย (พทธศตวรรษท 12-18) จตรกรรมฝาผนงในถ าศลปะ จงหวดยะลา มรปแบบและลกษณะของจตรกรรมแบบศรวชย ถงแมจะใชสหลายส คอสแดง สน าเงน และสเหลองกตาม แตวรรณะของสเหลองนนมมากวาสอน จงจดเปนจตรกรรมประเภทเอกรงค เทคนคการเขยนภาพดวยสฝนบนพนผนงถ าท เตรยมรองพนดวยสขาว ภาพเรองพระพทธประวต ภาพพระพทธรปมลกษณะคลายประตมากรรมชวา สวนจตรกรรมฝาผนงแบศรวชยในถ าศลป จงหวดยะลา เปนเรองพระพทธประวต จตรกรรมแหงนเขยนดวยสแดง เหลอง ขาว ด า แตมวรรณะสแดงอยทวไป จงจดเปนจตรกรรมประเภทเอกรงค จตรกรรมนช ารดและเลอนรางมาก ภาพทพอเหนไดดคอ ภาพพระพทธรปปางลลา และมธดาพญามาร 3 คน ตอนลางเปนภาพตวตลกหนงตะลง และมภาพเทพธดา ตอมามภาพคลายบลลงกถดไปเปนรปวงกลมบาง รปไขบางลบเลอนไปมากและยงมภาพพระพทธรปและบคคลตางๆ อกเปนจ านวนมาก ภาพพระพทธรปสวนใหญจะมพระรศมทเบองหลงพระเศยรเปนวงกลม ซงมลกษณะคลายกบพทธรปสมยศรวชย สมยสโขทย ประมาณพทธศตวรรษท 18-20 ลกษณะจตรกรรมไทยในยคนไดรบอทธพลจากอนเดยใตและเขมร ผลงานจตรกรรมทคนพบเชน ภาพลายสลกหน แผนภาพระบายสเอกรงคและ

17

ภาพสลกบนแผนทองสมฤทธ ลกษณะการใชสแบบเอกรงคขอสงเกตจากภาพสลกบนแผนทองสมฤทธจะเหนลกษณะนมนวล ซงเปนลกษณะเฉพาะตวของคนไทย มการใชจงหวะลลาและอาการเคลอนไหวของเสนรปนอก เปนทนาสงเกตวาในพทธศตวรรษท 19 น ภาพจตรกรรมไทยก าลงแสดงออกถงลกษณะความเปนตวเอง ลกษณะการใชสแบบเอกรงคกมลกษณะพเศษเปนแบบอยางเดยวกบภาพจตรกรรมเอกรงค ซงอยภายใตปรางคของสมยอยธยา สมยอทอง ประมาณพทธศตวรรษท 17-20 ไมพบหลกฐานทางผลงานจตรกรรมในสมยนงานศลปกรรมไดรบอทธพลจากศลปะของลพบรลงกา สมยอยธยา ประมาณพทธศตวรรษท 20 ถงตนพทธศตวรรษท 23 ลกษณะจตรกรรมไทยในยคนไดรบอทธพลจากศลปะของทวารวด ศรวชย สโขทยและเขมร จะสงเกตวาในสมยอยธยาไดรบอทธพลทางศลปะหลายรปแบบทงทางตรงและทางออม ผลงานจตรกรรมทคนพบ เชน จตรกรรมในกรวดราชบรณะ จตรกรเขยนภาพดวย วธรางเสน และเทคนคการใชสแดงออนเปนพนหลงการใชสแดงเขมเนนภาพใหมแดงออนเปนพนหลงการใชสแดงเขมเนนภาพใหมน าหนกออนแก ลกษณะการใชส เชน สขาว สด า สทอง แตโครงสสวนรวมจดอยในเอกรงค เปนทนาสงเกตวาจตรกรรมแบบเกาของอยธยา มความมงหมายส าหรบการกราบไหวบชาเพยงอยางเดยว ฉะนนจตรกรจงไมค านงถงลวดลายเครองประดบตกแตงตามชองวางมากนก มสวนคลายกบภาพเขยนทผนงถ าอชนตะในอนเดย ภาพเทวดายงมลกษณะอนเดย และยงเหนวามลกษณะรวมๆ คลายกบภาพเสนบนแผนหนในสมยสโขทยอกดวย นอกจากน จตรกรรมสมยอยธยาสามารถจดจ าแนกไดเปน 3 ยค ดงน ยคท 1 (พทธศกราช 1895-2031) จตรกรรมฝาผนงมรปแบบเปนภาพเทวดาขนาดเลก อาจท าตามแบบภาพในสมดไตรภม นยมเขยนภาพพระพทธรป พระสาวกชาดก พระโพธสตว และมลวดลายประดบแบบตางๆ วรรณะของสเอกรงค สทใชมสแดง เหลอง ด า ขาว และปดทอง การเขยนภาพใชเขยนดวยสฝนผสมกาวและมจดประสงคในการสรางขนเพอกราบไหวบชา ยคท 2 (พทธศกราช 2034-2172) จตรกรรมเปนสเอกรงคนยมเขยนตามแบบเดม คอ เขยนภาพพระพทธรป พระสาวก พระโพธสตว พระอดตพทธชาดก และลวดลายตางๆ พนหลงเปนสออนภาพเขยนเปนแบบ 2 มต แบนราบเขยนสบาง รองพนบาง บางแหงไมมรองพน สทใชม 4 สเหมอนเดม และสมแดงชาดเพมขนอก 1 ส ลกษณะจตรกรรมมอทธพลศลปะอทองและลพบรผสมอยมาก ยคท 3 (พทธศกราช 2177-2310) งานชางศลปกรรมของอยธยาไดเจรญขนอยางมาก เนองจากมการตดตอกบชาวตางประเทศ และไดรบเอาความเจรญทางดานศลปะวทยาการ ตลอดจนวสดและเครองมออปกรณตางๆ เขามาประยกตใชในงานชางไทย จงเกดการเปลยนแปลงขนหลายอยางในจตรกรรมไทยคอ

18

1. จตรกรรมของเดมจะเปนเอกรงค และไดเปลยนเปนพหรงค มสเขยวออนน าตาล ฟา และมวง เพมขน

2. ภาพเปน 2 มตตามเดม แตพนหลงของภาพและทวทศนมความลกไกลเปนทศนยวสยแบบภาพเขยนจน ภาพตนไมและสายน ามลกษณะออนไหวเลอนไหล

3. มภาพชาวตางประเทศและเรอเดนสมทรชาตตางๆ เปนภาพแปลกใหมในจตรกรรมไทยแตเปนภาพทเขยนขนจากความเปนจรงในยคนน

สมยธนบร (พทธศกราช 2310-2325) ในชวงหวเลยวหวตอของการตงกรงธนบร จตรกรรมไทยก าลงเจรญกาวหนา โดยเฉพาะจตรกรรม ทปรากฏอยในสมดภาพเรองไตรภมฉบบกรงธนบร ซงเขยนขนในป พทธศกราช 2319 ลกษณะการจดภาพและรปรางของสงตางๆ ทปรากฏในสมดภาพเรองไตรภมฉบบกรงธนบรไดเปนไปตามลกษณะและกฎเกณฑของจตรกรรมไทย เรองราวจะเขยนมทงพทธประวตและชาดกตางๆ การเขยนจะเขยนแตเฉพาะตอนทส าคญของ แตละเรอง การจดภาพจะแยกออกเปนตอนๆ สวนรปทเปนปราสาทราชวง และวมานตางๆ ยงคงเปนไป ตามความคดทางอดมคตมากกวาทจะใหเหมอนเดมตามแบบสถาปตยกรรมสวนทเปน สามญชนและภเขาตนไม กเขยนตามความจรงของสงแวดลอม ซงสมยนนสทใชยงคงมนอยเพยง สแดง ด า เขยว เหลอง เทานน สมยรตนโกสนทร (พทธศกราช 2323-ปจจบน) สามารถจ าแนกไดดงน

สมยรตนโกสนทรตอนตน 2323-2393 (รชกาลท 1 –รชกาลท 3) ลกษณะตามแบบอยางอยธยาตอนปลายมรปแบบหลายองคประกอบทงดงาม แสดงถงความเจรญกาวหนาสงขน มการจดจงหวะของสภาพลงตว เปนจตรกรรมทมรายละเอยดของเสนออนหวานประณต นยมใชสสดและมพลงแรงกลาเพมความงามเดนดวยการปดทองทตวภาพส าคญ จตรกรรมฝาผนงระยะแรก วางองคประกอบตามแบบจตรกรรมสมยอยธยา คอการแบงพนทของฝาผนงออกเปนชนๆ โดยใชเสนสนเทาและเสนวาดกนระหวางกลมภาพ และเขยนทฝาผนงดานขางชวงบนเปนภาพเทพชมนมเรยงกนเปนชนๆ ระหวางชองประตหนาตางเปนภาพวรรณกรรมและฝาผนงหมกลองมกเปนภาพมารผจญกบไตรภม หรอเสดจจากดาวดงสตอมาปลายสมยรชกาลท 2 และสมยรชกาลท 3 นยมเขยนภาพวรรณกรรมเปนเรองตอเนองกนโดยใชเสนล าน า ถนน ตนไม ภเขา หรอแนวก าแพงเมองตงแตพนจรดเพดาน ยคจตรกรรมไทยแบบอทธพลจน ศลปะจนมอทธพลตอจตรกรรมไทยมานานแลวเปนเพยงเบาบางจงแลเหนไมชดเจน ลกษณะของศลปะจนชดเจนมากในสมยรชกาลท 3 พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทรงมรพระราชนยมในศลปะจนเปนอนมาก ลกษณะจตรกรรมไทยสมยนเปนภาพสถาปตยกรรมแบบจนปรากฏอยในภาพ อาจเปนเพราะวาจตรกรชนชมกบความงามและเหนแปลกตากบสถาปตยกรรมจน ตามวดพระองคทรงสรางหรอทรงปฏสงขรณ

19

สมยรตนโกสนทร ตงแตพทธศกราช 2393-ปจจบน จตรกรรมสมยปลายรชกาลท 3 และตนรชกาลท 4 ยงมลกษณะทสบทอดตามประเพณมาโดยล าดบ จงท าใหลกษณะของจตรกรรมไทยสมยนมรปแบบทเคยสรางสรรคกนมาในสมยกอนๆ ปรากฏขนอยางหลากหลายทเหนไดชด จตรกรรมในสมยรชกาลท 4 มลกษณะพเศษ เรมมลกษณะเปนภาพเหมอนจรงทมเงามความลกแบบทศนยวสย เปนรปแบบสมยใหม มอทธพลตอจตรกรรมไทยประเพณท าใหเสยคณสมบตเดม ซงเปนภาพแบบบนผนงเรยบๆกลายเปนภาพ คม ลก และมเงานนกลมการรบเอาแบบฝรงในตอนแรกจะใชวธลอกแบบโดยตรง ตอมาเรมปรบเขาหาลกษณะของไทยพยายามจบสวนทดมาผสมกนจนเปนศลปะไทยแบบลกผสม อทธพลตางประเทศซงมความงามขนศลปะตะวนตกนอยแหงทจะมขอยกเวนวาสามารถประสมหลกธรรมชาตและหลกทประดษฐเขาดวยกนได จงปรากฏวาจตรกรรมฝาผนงขนาดใหญของโลกทมชอเสยงไดแกอยปต ไบเซนไทน อนเดย และตะวนออกไกล กใชวธเขยนแบบแทนใชทศนยวสย การประสมตะวนออกกบตะวนตกของไทย โดยใชทศนยวสยนนไมไดผล ซงอาจจะเปนดวยเหตนจตรกรรมฝาผนงสมยหลงรชกาลท 5 จงไมเปนทสนใจและการละทงเทคนคแบบประเพณ ท าใหวชาการดานนสญไปอยางรวดเรว การฟนฟขนใหมในระยะนท าไดยาก เพราะเปนงานทสลายตวสญไปแลว ยคจตรกรรมไทยแบบอทธพลศลปะตะวนตก สมยรชกาลพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ประเทศไทยกไดเปดประตรบเอาวฒนธรรมของชาตตะวนตกมากขน สมยรชกาลท 4-5 เรมมการเปลยนแปลงมากจตรกรไดรบอทธพลของศลปะทางตะวนตก โดยไดน าเอาวธการตามแบบวทยาศาสตรมาใชในการเขยนภาพทวทศน รปคน รปสตว ใหมปรมาตรเปนจรงยงขน ดานวสดนนไดน าสตางๆ ทเปนสทางวทยาศาสตรของยโรปมาใช ท าใหจตรกรไทยมสใชเพมมากขนกวาเดม ยคจตรกรรมไทย “ขรวอนโขง” จตรกรผนมนามวา “อน” ทานครองเพศบรรพชตจนตลอดชวต และดวยฝมออนยอดเยยมในเชงการเขยนภาพ จงกลายเปนจตรกรคพระทยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ความส าคญของ ขรวอนโขง กคอ ทานไดชอวา เปนผน าเอาวทยาการแผนใหมในการเขยนภาพของชาวตะวนตกมาใชในการเขยนภาพไทยเปนคนแรก ดงเชน ทฤษฏการเขยนภาพแบบ 3 มต เมอเขาสรชสมยของพระจลจอมเกลาเจาอยเจาอยหว อทธพลศลปะตะวนตกกยงไหลบาเขามามากขน จตรกรไทยสมยน กไดเขยนภาพทแฝงไปดวยอทธพลศลปะตะวนตกสบเนองมาจากสมยรชกาลท 4 ไดแก จตรกรรมฝาผนงพระทนงทรงผนวชในวดเบญจมบพตร ในคราวทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงโปรดฯ ใหปฏสงขรณและสถาปนา วดเบญจมบพตร จตรกรรมฝาผนง ณ พระทนงทรงผนวชนเปนเรองราวทางประวตศาสตร พระราชจรยาวตร และขนบธรรมเนยมประเพณ สมนรชกาลท 5 เชน ภาพโสกนต บรรพชา เทศนา หวากอ ธรณร าให ราไชศวรรยจากภาพรวมของการววฒนาการทางการสรางสรรคจตรกรรมประเพณจากอดตสปจจบน

20

และในอนาคตจะเหนไดวาปจจยหลกของตวรวมของปญหาอยทโครงสรางของปจจยนมผลรวมรวมกนกคอ ตองมวสยทศนในการรบรและเขาใจในคณคาของงานศลปะ เมอเขาใจและรบรคณคาแลว

1. ประชาชนหรอผใหการสนบสนนกจะรบรและเขาใจถงคณคาในทางความดความงามของ สนทรยภาพในงานศลปะ จะมการสงเสรมใหมการอนรกษ รกษาศลปกรรม จะมการสงเสรมใหมการสรางงาน ศลปะทดสบสานพฒนาศลปะใหตอเนองจากอดตและสงเสรมใหมการสรางสรรคศลปกรรมทเปนปจจบนและคณคาของความเปนไทยทแฝงไวภายใน

2. สภาพสงคมสงแวดลอมเปนสภาวะทอยรอบตวของมนษยและผสรางสรรค สงแวดลอมท เปนธรรมชาตและสงแวดลอมทมนษยสรางขนรวมไปถงสงแดลอมทเปนนามธรรม ( อนไดแก ศาสนา ศลปะและวฒนธรรม ) สงตางๆ เหลานตะมความเปนระบบทประสานสมพนธกนอยางมเอกภาพกขนอยกบมนษยเปนตวกลางในการสรางหรอท าลายความประสานสมพนธดงกลาว ดงนถามนษยมความเขาใจ รบรคณคาในทางสนทรยภาพของความงามในศลปะ มนษยกจะเปนผสรางเอกภาพของการประสานความสมพนธของสภาพสงแวดลอม สงคม ศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และวธการด ารงชวตในทสด

3. คณะกรรมการผตดสน ในปจจบนวงการศลปะนนไดมรการจดการประกวดภาพจตรกรรมไทย ไมวาจะเปนในรปของเอกชน เชน สถาบนทางการเงน ธนาคารหรอรฐบาล ทรวมมอกบสถาบนทางการศกษาไดมอบอนาคตของจตรกรไวกบคณะกรรมการผมคณวฒ ท างานศลปะตอเนองกนมาอยางนอย 30 ป มาเปนผตดสนในแตละปกจะมการเลยนแบบสไตลหรอรปแบบตามผลงานทถกตดสนใหไดรบรางวลท 1 , 2 , 3 ท าใหจตรกรขาดความเปนตวของตวตนของแตละคน

แนวคดโครงสรางของกลมงาน จตรกรรมไทยประเพณ พทธศกราช 2394 - ปจจบน ผชวยศาตราจารยปรชาเถาทอง ไดจดแบงยคเปน 2 ยค ดงน ยคท 1 ตงแต พทธศกราช 2394 - 2498 มการแสดงออกตามอทธพลของศลปกรรมตะวนตกและศลปกรรมแบบประเพณ พอทจะแบงเปนกลมยอยไดดงน

1. งานจตรกรรมรปแบบประเพณ 2. งานจตรกรรมตามรปแบบอทธพลตะวนตก มการแสดงออกตามรปแบบคตความเชอและ

อทธพลของศลปกรรมตะวนตก พอทจะแบงเปนกลมยอยไดดงน 2.1 งานจตรกรรมรปแบบประเพณผสมรปแบบตะวนตก 2.2 งานจตรกรรมรปแบบแนวอทธพลตะวนตก

ยคท 2 ตงแต พทธศกราช 2489 - ปจจบน มการแสดงออกตามรปแบบ คตความเชอและอทธพลของศลปกรรมตะวนตกและศลปกรรมแบบประเพณ พอทจะแบงเปนกลมยอยไดดงน

1. งานจตรกรรมรปแบบไทยประเพณ มการแสดงออกตามรปแบบ คตความเชอตามศลปะ แบบประเพณ พอทจะแบงเปนกลมยอยไดดงน

21

1.1 งานจตรกรรมแบบอนรกษ 1.2 งานจตรกรรมแบบสบสานตอเนอง

2. งานจตรกรรมรปแบบแนวประเพณมการแสดงออกตามรปแบบ คตความเชอแนวคดของจตรกรตามวสยทศนทอสระของศลปน พอทจะแบงเปนกลมยอยไดดงน

2.1 งานจตรกรรมแบบใชสอแนวคดรปแบบแนวประเพณ 2.2 งานจตกรรม แบบใชสอแนวคดรปแบบสากลผสมผสานตามแนวประเพณ

(ปรชา เถาทอง,2550) จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา ภาพจตรกรรมในประเทศไทยเทาทพบมมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร เนองจากดนแดนทเปนประเทศไทยในปจจบนน เปนทอยอาศยของมนษยมาตงแตสมยดกด าบรรพ การเขยนภาพในยคน ใชวธเขยนสผสมกาวลงฝาผนงหน ไมมรองพนส าหรบลวดลายทเขยนบนภาชนะดนเผา มมาตงแตสมยทวารวด - สมยรตนโกสนทรตอนตน โดยสมยรตนโกสนทร ตงแตพทธศกราช 2393 - ปจจบน จตรกรรมสมยปลายรชกาลท 3 และตนรชกาลท 4 ยงมลกษณะทสบทอดตามประเพณ จงท าใหลกษณะของจตรกรรมไทยสมยนมรปแบบทเคยสรางสรรคกนมาในสมยกอนๆ ปรากฏขนอยางหลากหลายทเหนไดชด การววฒนาการทางการสรางสรรคจตรกรรมประเพณจากอดตสปจจบนและในอนาคตจะเหนไดวาปจจยหลกของตวรวมของปญหาอยทโครงสรางของปจจยนมผลรวมรวมกนกคอ ตองมวสยทศนในการรบรและเขาใจในคณคาของงานศลปะ เ พอเขาใจและรบรคณคา

ลกษณะของจตรกรรมไทย จตรกรรมไทยแบงออกตามลกษณะไดเปน 2 แบบคอ

1. จตรกรรมไทยแบบประเพณ เปนศลปะทมความประณตสวยงามสรางสรรค สบตอกน มาตงแตอดตจนเกดเปนลกษณะประจ าชาตทมรปแบบเปนเอกลกษณพเศษ โดยการเขยนดวยสฝนตามกรรมวธของชางเขยนไทยแตโบราณ เนอหาทเขยนมกเปนเรองราวเกยวกบพทธประวต ทศชาตชาดก ไตรภม วรรณคด ชวตไทย พงศาวดารตางๆ สวนใหญนยมเขยนประดบผนงพระอโบสถ วหาร อนเปนสถานทศกดสทธประกอบพธทางศาสนา และพระราชวง ลกษณะจตรกรรมไทยแบบแนวประเพณเปนศลปะแบบอดมคต ผนวกเขากบเรองราวลกลบมหศจรรย ซงคลายงานจตกรรมในประเทศแถบตะวนออกหลายๆ ประเทศ เชน อนเดย ศรลงกา จน และญปน ใชวธระบายสในลกษณะแบบนเรยบ สคอนขางสดใส และมการตดเสนเปนภาพ 2 มต ใหมความรสกเพยงดานเดยวกวางและยาว ไมมความลกไมมการใชแสงและเงามาประกอบ จตรกรรมไทยแบบประเพณมลกษณะพเศษในการจดการวางภาพแบบเลาเรองเปนตอนๆตามผนงชองหนาตางโดยรอบโบสถ วหาร และผนงดานหนาและหลงพระประธาน ภาพจตรกรรมไทยมรการใชสแตกตางกนออกไปตามยคสมย ทงเอกรงค และพหรงค โดยเฉพาะการใชสหลายๆสแบบพหรงคนยมมากในสมยรตนโกสนทร เพราะไดสจาก

22

ตางประเทศทเขามาตดตอคาขายดวยท าใหภาพจตรกรรมไทยมความสวยงามและสสนทหลากหลายมากขน

2. จตรกรรมไทยรวมสมย เปนผลมาจากความเจรญกาวหนาทางวทยาการของโลก ความ เจรญทางการศกษา การคมนาคม การพาณชย การปกครอง การรบรขาวสารความเปนไปของโลกทอยหางไกล ฯลฯ เหลาน ลวนมผลตอความรสกนกคดและแนวทางการแสดงออกของศลปนในยคตอมาซงไดพฒนาไปตามสภาพแวดลอม ความเปลยนแปลงของชวตความเปนอย ความรสกนกคด และความนยมในสงคม สะทอนใหเหนถงเอกลกษณใหมของวฒนธรรมชาตไทยอกรปแบบหนง โดยเรมขนจากการทขรวอนโขงไดน าเอาหลกทศนยภาพและการใหแสง - เงามาใชในจตรกรรมไทย เรอยมาจนถงสมยททานศาสตราจารย พระศร ไดกอตงมหาวทยาลยศลปากรขนสรางสรรคศลปะไทยจงมการผสมผสานวสด เทคนค วธการ และกระบวนการคดแบบตะวนตกเขาไปดวย โดยเนอหาของจตรกรรมไทยแบบรวมสมยจะรบใชแนวคดทเปนปจเจกของศลปนผสรางสรรคเองและผลงานมกถกสรางขนบนผนผาใบแทนทจะเปนผนงอยางแตกอน อยางไรกตาม จตรกรรมไทยแบบรวมสมยกยงคงความเปนเอกลกษณทแสดงความเปน ศลปะไทยอยางชดเจนและแตกตางจากศลปะรวมสมยของชนชาตอนๆ

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา จตรกรรมไทย แบงออกตามลกษณะไดเปน 2 แบบ นนกคอ จตรกรรมไทยแบบประเพณ ทมตงแตอดตจนเกดเปนลกษณะประจ าชาตทมรปแบบเปนเอกลกษณตามกรรมวธของชางเขยนไทยแตโบราณ เนอหาทเขยนมกเปนเรองราวเกยวกบพทธประวต ทศชาตชาดก ไตรภม วรรณคด ชวตไทย พงศาวดารตางๆสดใส และมการตดเสนเปนภาพ 2 มต ใหมความรสกเพยงดานเดยวกวางและยาว ไมมความลกไมมการใชแสงและเงามาประกอบ และ

จตรกรรมไทยรวมสมย ทางการแสดงออกของศลปนในยคตอมาซงไดพฒนาไปตามสภาพแวดลอม ความเปลยนแปลงของชวตความเปนอย ความรสกนกคด และความนยมในสงคม สะทอนใหเหนถงเอกลกษณใหมของวฒนธรรมชาตไทยอกรปแบบหนง โดยเรมขนจากการทขรวอนโขงไดน าเอาหลกทศนยภาพและการใหแสง - เงามาใชในจตรกรรมไทย

ความส าคญของจตรกรรมไทย สมชาต มณโชต (2529) ไดกลาววา จตรกรรมฝาผนงจงเปนของคาในการศกษาคนควาทางประวตศาสตรหรอศาสตรอนๆ ไดเปนอยางด จตรกรรมฝาผนงจงถอเปนหลกฐานทส าคญอกประการหนงทถอไดวา เปนมรดกของชาตทเปยมลนไปดวยคณคาความส าคญ แยกเปนประเดนส าคญๆ ไดดงน

1. มจดก าเนดหรอมลเหตการณทเปนสมเหตสมผล เปนการยกยองเชดชศาสนา วรรณคด และเสรมบารมมพระกษตรย เพอประดบตกแตงความสวยงามของอาคาร เปนสอประกอบค าสอนในพทธศาสนา และเปนการสอนออกซงฝมอและอารมณของศลปนโบราณ

23

2. จตรกรรมฝาผนงเปนเรองของความศรทธา โดยมพนฐาน มจดมงหมายอยทหวงผลบญ กศลเปนส าคญ เพออทศเปนบญกศล

3. มกระบวนการท างานทสลบซบซอน วสดทใชสวนใหญมาจากธรรมชาต ตองน ามาปรบปรง ดดแปลงดวยวธการทยากเยนจงจะไดใช

4. เปนผลงานทเกดจากความพยายาม ตองถกพนผนงกอนจะเขยนภาพ แสดงถงความเพยรพยายามของชางไทย

5. เปนการบนทกเรองราวรองรอยของอดต โดยการการถายทอดดวยวธการสงเคราะหและ การถายทอดลกษณะทองถนนยมหรอชาตนยม

6. ใชเปนเครองกลอมเกลาจตใจ แฝงไวดวยคตธรรม มงสอนสจธรรมเปนส าคญ เปนเครอง เตอนสตมนษย

7. เปนเครองหมายแหงความเจรญของประเทศชาต เปนรองรอยของอดต เปนหลกฐาน ส าคญในการบนทกเหตการณทางประวตศาสตร แสดงถงความเจรญในการสบทอดพระพทธศาสนา

จากความขางตนสรปไดวา ความส าคญของจตรกรรมไทย จตรกรรมฝาผนงจงถอเปนหลกฐานทส าคญอกประการหนงทถอไดวา เปนมรดกของชาตทเปยมลนไปดวยคณคาความส าคญ โดยมจดก าเนดหรอมลเหตการณทเปนสมเหตสมผล , จตรกรรมฝาผนงเปนเรองของความศรทธา กระบวนการท างานทสลบซบซอน , เปนผลงานทเกดจากความพยายาม , เปนการบนทกเรองราวรองรอยของอดต , ใชเปนเครองกลอมเกลาจตใจ และ เปนเครองหมายแหงความเจรญของประเทศชาตเปนรองรอยของอดต เปนหลกฐานส าคญในการบนทกเหตการณทางประวตศาสตร

เนอหาในการเขยนจตรกรรมไทย เนอหาในการเขยนภาพจตรกรรมไทย แบงไดเปน 4 หมวดใหญคอ 1. หมวดทเกยวกบพระพทธศาสนา 2. หมวดทเกยวกบพระราชพธของพระมหากษตรย 3. หมวดทเกยวกบวรรณคดและวรรณกรรม 4. หมวดเบดเตลด 1. หมวดทเกยวกบพระพทธศาสนา 1.1 พทธประวต ทเรานทาน และปรวรรต ตางๆ 26 เรอง 1.2 อดตพทธ 1.3 ชาดกในพระพทธศาสนา 1.4 ไตรภม 1.5 พระพทธเจา 5 พระองค 1.6 ปรศนาธรรม

24

1.7 ฎกาพาหง 1.8 พระอรหนต 8 ทศ

1.9 พระมาลย 2. หมวดทเกยวกบพระราชพธของพระมหากษตรย 2.1 พระราชพธ 12 เดอน 2.2 พระราชกรณยกจ 2.3 พระราชพงศาวดาร 3. หมวดทเกยวกบวรรณคดและวรรณกรรม 3.1 วรรณคดไทย 3.2 วรรณคดพนบาน 3.3 วรรณกรรมสภาษต 3.4 ต านาน 4 ภาค

4. หมวดเบดเตลด 4.1 ภาพต าราตางๆ

4.2 ภาพสบสองภาษา ตางชาต 4.3 ต ารานวดแผนโบราณ ฤาษดดตน

4.4 ต าราพชยสงคราม กระบวนพยหยาตรา

(สวฒน แสนขตยรตน,2549)

คณคาของจตรกรรมไทย พระพงศ สขแกว (2549) ไดกลาวไววา คณคาของจตรกรรมไทย สามารถแบงได2 ลกษณะคอ

1. คณคาดานรปแบบ จตรกรรมไทยเปนลกษณะเปนภาพเขยนแบบอดมคต กลาวคอศลปะจะเขยนโดยใชเสนและสถายทอดอารมณความรสก สรางสรรครปแบบงาน มเอกลกษณเฉพาะประจ าชาตแสดงถงรสนยมอนสงสงดานสนทรยของชนในชาต ซงสงเหลานเกดจากอารมณความรสกอนละเอยดออนทเปนลกษณะนสยของคนไทย ฉะนน จตกรรมไทยจงมคณคาเพราะสามารถแสดงใหเหนคณลกษณะของคนไทยและความเปนชาตไทยทเจรญรงเรอง ทางดานศลปวฒนธรรมไดเปนอยางด

2. คณคาดานเนอหา จตรกรรมไทยสวนใหญใชเรองทางพทธศาสนา ซงนอกจากจะเขยนเปนพทธบชา เพออทศสวนกศลผลบญใหแกผทลวงลบไปแลว ยงเขยนเพอแนะน าสงสอนพทธศาสนกชน ใหเกดความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนา ขดเกลาจตใจใหสะอาดบรสทธเกดคณธรรมเปนการสรางสงคมใหนาอยรวมกนอยางสงบสข นอกจากนนยงเขยนเรองทางประวตศาสตร วรรณคด และวถชวตความเปนอย ทแสดงใหเหนถงสภาพเศรษฐกจ สงคมตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณและ

25

วฒนธรรมของชาตเปนอยางด บางแหงกเขยนเรองต าราวชาการตางๆ อนเปนความรทสามารถใชศกษาคนควา เพอความเจรญกาวหนาทางวชาการ ฉะนนจตรกรรมไทยจงมคณคาทางเนอหาทมงสรางสรรคสงคม สงเสรมความรและความเขาใจในขนบธรรมเนยมประเพณอนดงาม อกทงยงเปนพนฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดอนส าคญของชาตอกดวย

สวฒน แสนขตยรตน (2547) ไดกลาววา จตรกรรมไทยมคณคาอยในตวของผลงานอนเกดจากการทชางโบราณ ไดน าเสนอความศรทธาออกมาเปนผลงานจตรกรรมทมความประณต ละเอยดออน มลกษณะเฉพาะอนพเศษเปนอดมคต ทงดานรปแบบ จากการจดวาองคประกอบของส เรองราว ตลอดจนเทคนควธการน าเสนอลวนเปนทกอใหเกดคณคาทงทางตรงและทางออมอาจจะกลาวไดพอสงเขปดงน

1. คณคาทางประวตศาสตร อนเปนเรองราวทางประวตศาสตรทเกดขนจรงในแงมมตางๆ อาท ขนบธรรมเนยมประเพณจารต การแตงกาย มกแฝงอยในภาพเขยน

2. คณคาทางดานการศกษา เปนสงทคนรนหลงจะศกษาทงทางดานเรองราวทางประเพณนยม และเรองราวของกระบวนการน าเสนอเปนผลงานจตรกรรมซงมองคประกอบรวม อาท คณคา ทางดานเสน รปทรง ฯลฯ

3. คณคาทางดานสงคมวทยา เปนการแสดงถงความสมพนธของกลมคนในโลก รวมถงชนชาตตางๆ มกจะปรากฏใหเหนในผลงานจตรกรรมไทย อาท รปภาพผคนทมหลากหลายชนชาตตางๆ มกจะปรากฏใหเหนในผลงานจตรกรรมไทย อาท รปภาพผคนทมความหลากหลายชนชาต ในภาพปรศนาธรรมทวดบวรนเวศน

4. คณคาทางสถาปตยกรรม เปนประโยชนในการศกษาเรองววฒนาการสถาปตยกรรม ซงมกปรากฏในภาพจตรกรรมฝาผนง เปนสงกอสรางแบบตางๆ ตามสถานภาพ เชน บาน คฤหาสน และวง ท าใหทราบถงความเปนมาทางสถาปตยกรรม

5. คณคาทางโบราณคด เปนการน าเสนอหรอบนทกจารตส าคญในอดตหลายแงมม เชน ภาพจตรกรรมฝาผนงทวดราชสทธธารามบร เขยนอาศรมของพระเวสสนดร มหลงคาแบบจน แสดงวาอทธพลศลปะจนไดเขามาแลว

6. คณคาทางวฒนธรรม เปนการบงบอกถงวฒนธรรม จารตนยม รสนยมของกลมชน แตละทองถนไมวาจะเปนกลมชนทางลานนา หรอกลมชนทางอสานและทางภาคกลางของไทย

7. คณคาทางพทธศาสนา เปนการบนทกเรองราวในพทธศาสนา เชน พทธประวต ชาดก และปรศนาธรรมตางๆ เปนสอการสอนของพระสงฆในการบรรยายธรรม ซงเปนเครองมอในการเผยแพรพทธศาสนาอกทางหนงเพราะรปภาพกเปนภาษาทสามารถรบรและเขาใจได

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา คณคาของจตรกรรมไทย ประกอบดวย คณคาดานรปแบบคต กลาวคอ ศลปะจะเขยนโดยใชเสนและสถายทอดอารมณความรสก สรางสรรครปแบบงาน

26

มเอกลกษณเฉพาะ และคณคาดานเนอหา จตรกรรมไทยสวนใหญใชเรองทางพทธศาสนา ซงนอกจากจะเขยนเปนพทธบชา เพออทศสวนกศลผลบญใหแกผทลวงลบไปแลว ยงเขยนเพอแนะน าสงสอนพทธศาสนกชน ใหเกดความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนา

องคประกอบของภาพจตรกรรมไทย สมชาต มณโชต (2529) ไดกลาววา องคประกอบของภาพจตกรรมไทย คอ การน าเอาองคประกอบทางศลปะ เชน ส เสน แสง ฯลฯ มาจด หรอเขยนรมกนตามเนอหาสาระทเปนโครงเรอง กอใหเกดเปนองคประกอบของภาพ โดยมแนวทางสรางสรรคตามวธการทางแหงจตรกรรมปรากฏเปนรปแหงจตรกรรมไทย มองคประกอบทส าคญอย 3 ประการ คอ

1. องคประกอบของเสน คอ การจดหรอใชเสนผกเขยนใหเปนภาพตามก าหนดเสนในภาพจตรกรรมไทยเปนองคประกอบหลกของภาพ สงเกตไดจากรปแบบในภาพจตรกรรมไทยในแตละยคสมยทสรางสรรค ไดใชเสนเปนหลกในการก าหนดขอบเขตของภาพและสรรพสงตางๆ รปแบบทสรางขนโดยอาศยเสนเปนหลก

2. องคประกอบของพนทวาง คอ องคประกอบทแสดงใหเหนปรมาตร น าหนก บรรยากาศ ฯลฯ รปแบบทถายทอดลงบนพนทวางเปนภาพลวงตา เพอแกปญหาระยะใกลไกลของภาพ เนองจากภาพจตรกรรมไทยสวนใหญ เปนภาพแบพรรณนาความ หมายความวามเหตการณหลายตอนตอเนองกนมใชภาพทแสดงเฉพาะกลม

3. องคประกอบของส คอ องคประกอบของภาพทแสดงออกดวยส การใชสในภาพจตรกรรมไทย เปนการระบายสแบน ไมแสดงเงาแสง นอกจากนการใชสยงเปนสงก าหนดส าคญของภาพไดอกดวย เชน การใชสแบงสถานภาพของบคคล ถงแมภาพจตรกรรมไทยจะนยมระบายสแบบๆ แตกไดเนนรายละเอยดของภาพโดยสทเขมกวาหรอออนกวาในสวนทเปนพนเพอตดเสน

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา องคประกอบของภาพจตรกรรมไทย ส าคญๆ ได 3 ประการ คอ องคประกอบของเสนคอ การจดหรอใชเสนผกเขยนใหเปนภาพตามก าหนดเสนในภาพจตรกรรมไทยเปนองคประกอบหลกของภาพ องคประกอบของพนทวาง คอ องคประกอบทแสดงใหเหนปรมาตร น าหนก บรรยากาศ ฯลฯ และ องคประกอบของส คอ องคประกอบของภาพทแสดงออกดวยส การใชสในภาพจตรกรรมไทย เปนการระบายสแบน ไมแสดงเงาแสง

หลกการจดองคประกอบทางศลปะ ความหมายของศลปะ

ศลปะเปนค าทมนยามความหมายอยางกวางขวางและนาสนใจมากมาย แตถงกระนนกยงคงหาขอสรปเปนค าจ ากดความแนนอนตามตวไมได เนองจากศลปะเปนผลงานสรางสรรคทศลปนพยายามใชแนวคดและรปแบบทแปลกแตกตางไปจากเดมตลอดเวลา

27

ค าวาศลปะกบความงามเปนค าทมความหมายคกนมาโดยตลอด โดยแบงความงามในศลปะเปน 2 ประเภท คอ ความงามทางดานกายภาพ ไดแก ความงามของรปทรงทเกดจากการประสานกนของ ทศนธาต เชน ส เสน พนผว รปทรง เปนตน และความงามทางดานจตใจ คอ ความรสกหรออารมณทแสดงออกในงานศลปะซงใหความรสกยนด ความพงพอใจทางอารมณ

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (พ.ศ. 2493) ก าหนดวา ศลปะเปนค านาม หมายถง ฝมอ ฝมอทางการชาง การแสดงออกมาใหปรากฏขนไดอยางนาพงชมและเกดอารมณสะเทอนใจ ส าหรบพจนานกรมศพทศลปะ ฉบบราชบณฑตยสถาน (พ.ศ. 2530) อธบายไววา ศลปะ คอ ผลแหงพลงความคดสรางสรรคของมนษยทแสดงออกในรปลกษณตาง ๆ ใหปรากฏซงสนทรยภาพ ความประทบใจ หรอความสะเทอนอารมณตามอจฉรยภาพ พทธปญญา ประสบการณ ขนบธรรมเนยม จารตประเพณ หรอความเชอในลทธศาสนาโดยศลปะสามารถแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ วจตรศลป และ ประยกตศลป

นบแตสมยคลาสสกของกรกซงอยระหวาง 450 - 300 ปกอนครสตกาล ไดมนกคดนกปรชญาเรมใหความสนใจตองานศลปะและสาระเกยวกบความงาม โดยมผใหนยามศลปะทงในความหมายกวางและเฉพาะเจาะจง ซงมทงความเหนสอดคลอง และแตกตางกนมากมาย สรปไดพอสงเขปดงน

เพลโต (Plato) นกปรชญาชาวกรก ไดใหคานยามศลปะวา หมายถง การจ าลองแบบ จากธรรมชาต โดยมความเหนวาสงตาง ๆ ในโลกนลวนเปนการเลยนแบบและการรบรสงตางๆ จากธรรมชาต เปนเพยงความเชอซงเปลยนแปลงได ส าหรบความจรงนนมอยเพยงในอดมคต

ในทรรศนะของ อรสโตเตล ซงเปนศษยของเพลโตไดอธบายเพมเตมวา ศลปะไมเปนเพย งการเลยนแบบคณลกษณะของรปทรงภายนอก แตตองสามารถแสดงถงคณลกษณะภายในของสงนน ๆ ดวย เชน เมอวาดรปคนสงส าคญไมใชเพยงวาดใหเหมอนทสดแตจะตองสามารถถายทอดแสดงออกถงบคลกภาพหรออารมณ ความรสก ของคน ๆนนดวย

ค าวาศลปะกบความงามเปนค าทมความหมายคกนมาโดยตลอด โดยแบงความงามในศลปะเปน 2 ประเภท คอ ความงามทางดานกายภาพ ไดแก ความงามของรปทรงทเกดจากการประสานกนของ ทศนธาต เชน เสน ส พนผว รปทรง เปนตน และความงามทางดานจตใจ คอ ความรสกหรออารมณทแสดงออกในงานศลปะซงใหความรสกยนด ความพงพอใจทางอารมณ ดงนนจงสรปความหมายของศลปะวา หมายถง ผลงานสรางสรรคของมนษยโดยมเจตนา ในการแสดงออกซงอารมณความรสก ความคด ความงาม หรอพทธปญญาโดยผานสอในรปลกษณตาง ๆ กน เชน ทศนศลป ดรยางคศลป นาฏยศลป และวรรณศลป (ชาญณรงค พรรงโรจน,2522)

28

ดงนนจงสรปความหมายของศลปะวา หมายถง ผลงานสรางสรรคของมนษยโดยมเจตนา ในการแสดงออกซงอารมณความรสก ความคด ความงาม หรอพทธปญญาโดยผานสอในรปลกษณตางๆกน เชน ทศนศลป ดรยางคศลป นาฏศลป และวรรณศลป (ชาญณรงค พรรงโรจน,2522)

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา ศลปะ คอ ผลงานสรางสรรคทศลปนพยายามใชแนวคดและรปแบบทแปลกแตกตางไปจากเดมตลอดเวลา ค าทมความหมายคกนมาโดยตลอด โดยแบงความงามในศลปะเปน 2 ประเภท คอ ความงามทางดานกายภาพ และความงามทางดานจตใจ โดยพจนานกรมศพทศลปะ ฉบบราชบณฑตยสถาน (พ.ศ. 2530) อธบายไววา ศลปะ คอ ผลแหงพลงความคดสรางสรรคของมนษยทแสดงออกในรปลกษณตาง ๆ ใหปรากฏซงสนทรยภาพ ความประทบใจ หรอความสะเทอนอารมณตามอจฉรยภาพ พทธปญญา ประสบการณ ขนบธรรมเนยม จารตประเพณ หรอความเชอในลทธศาสนาโดยศลปะสามารถแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ วจตรศลป และ ประยกตศลป

ประเภทของศลปะ ประเภทของศลปะมการแบงประเภททหลากหลาย สามารถแบงไดเปน 2 แนวทางคอ แบง

ตามความมงหมายของศลปะและแบงตามลกษณะกลมวชา โดยรายละเอยดเกยวกบประเภทของศลปะแตละแนวทาง มดงน

1. แบงตามความมงหมายของศลปะ 1.1 วจตรศลป แตเดมเรยกวาประณตศลป อนหมายถง ผลงานศลปะทเนนคณคาทาง

ความงาม เปนส าคญทงนเพอตอบสนองทางจตใจมากกวาประโยชนใชสอย วจตรศลป ประกอบดวย ดรยางคศลป นาฏศลป สถาปตยกรรม วรรณกรรม ทศนศลป ไดแก จตรกรรม ประตมากรรม และภาพพมพ

1.2 ศลปะประยกตหรอประยกตศลป คอ ผลงานศลปะทสรางสรรคขนเพอมงเนนประโยชนใชสอยเปนส าคญ โดยใชหลกทางสนทรยศาสตรควบคไปดวย ศลปะประยกต ประกอบดวย มณฑนศลป อตสาหกรรมศลป พาณชยศลป หตถศลป และการออกแบบตางๆ เปนตน

2. แบงตามลกษณะกลมวชา การแบงประเภทของศลปะแนวทางนมเหตผลจากในวงการศลปะ มการพฒนารปแบบการ

สรางสรรคผลงานมากขน จงไดมการจดแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา โดยรวมลกษณะพนฐานวชาทคลายกนเขาไวดวยกน แบงออกเปน 4 กลม คอ กลมทศนศลป กลมศลปะการแสดง กลมวรรณกรรม และกลมประยกตศลป มรายละเอยดดงน

กลมทศนศลป คอ ผลงานศลปะทสนองการรบรทางประสาทตา เชน ประตมากรรม ผลงานจตรกรรม สถาปตยกรรม ภาพพมพ ภาพถาย งานสอผสม หตถศลป และศลปะการจดวาง

2.1 จตรกรรม คอ ผลงานสรางสรรคทใชเทคนคและกลวธในการระบายสใหเกดรปราง

29

รปทรง ซงแตเดมมลกษณะ 2 มต โดยใชกระดาษ ผาใบ พกน แปรง ส และอนๆ ในปจจบนไดมการพฒนาใหมลกษณะ 2 มต และ 3 มต ทงน “สอ” ในการสรางสรรคงานจตรกรรมนน จะใชสเปนสอวสดในการสรางสรรค เชน สน า สโปสเตอร สฝน สชอลค สอะครลก สน ามน เปนตน

2.2 ประตมากรรม คอ ผลงานศลปะทสรางเปนรปลกษณะ 3 มต มความกวาง ความยาว และความหนา เกดจากกลวธในการปน แกะสลก หรออาจเกดจากการใชกลวธตางๆ รวมกน เชน การหลอ การทบ ต เคาะ เชอม ฯลฯ วสดทนามาใชไดแก ดน หน ขผง ปนปลาสเตอร ไม หรอโลหะ ชนดตางๆ ประตมากรรมแบงออกเปน 3 ลกษณะ คอ ประตมากรรมนนต า นนสง และลอยตว

2.3 ภาพพมพ เปนผลงานศลปะทเกดจากการออกแบบ โดยใชเสน ส แสง เงา รปแบบ หรอลวดลาย เพอถายทอดความรสกและอารมณของผสรางงานผลงานลงบนแมพมพ แลวจงถายทอดจากแมพมพไปสกระดาษหรอพนรบรองอนๆ ดวยเหตนผลงานภาพพมพจงแตกตางจากผลงานจตรกรรมทมการถายทอดโดยตรง ผลงานภาพพมพเปนการถายทอดขนทสองจากแมพมพ

2.4 สถาปตยกรรม คอ ผลงานศลปะทเปนสงกอสราง ซงเนนความงามหรอรปแบบเฉพาะ เชน บานเรอน อาคาร วด โบสถ วหาร สนามกฬา ฯลฯ (สมภพ จงจตตโพธา, 2554)

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา ประเภทของศลปะมการแบงประเภททหลากหลาย สามารถแบงไดเปน 2 แนวทางคอ แบงตามความมงหมายของศลปะและแบงตามลกษณะกลมวชาแบงออกเปน 4 กลม คอ กลมทศนศลป เชน ประตมากรรม ผลงานจตรกรรม สถาปตยกรรม ภาพพมพ ภาพถาย งานสอผสม หตถศลป และศลปะการจดวาง

ความหมายและความส าคญขององคประกอบศลป องคประกอบศลป หมายถง โครงสรางของผลงานทมองเหนทงหมด โดยมสวนประกอบยอย

หรอสวนประกอบทส าคญของศลปะมาจดผสมผสานเขาดวยกน เมอดสวนรวมแลวเกดความกลมกลนเปนอนหนงอนเดยวกน

หลกองคประกอบศลป มบทบาทส าคญในการนามาใชสรางสรรคผลงานทศนศลปทกสาขา เชน จตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรม ศลปะภาพพมพ ศลปะสอผสม ภาพถาย และยงมความส าคญและจาเปนอยางมากในงานศลปะประยกต และงานออกแบบทกสาขา ซงเรยกวา องคประกอบของการออกแบบ (สมภพ จงจตตโพธา, 2554)

องคประกอบศลป คอการจดวางสวนประกอบตางๆท าใหเกดลลา จงหวะ ความสวยงามทงรปแบบทมลกษณะเปนรปธรรมและนามธรรม

องคประกอบในการสรางงานจตรกรรม เปนพนฐานในการทน าไปเปนเครองชวยคดใน การสรางสรรคงานศลปะประเภทตางๆ

องคประกอบทศนศลป หมายถง สวนประกอบทท าให เกดการมองเหนทศนศลป (ศภชย สงคยะบศย,2547 )

30

ดงนนองคประกอบของศลป คอ การน าสวนประกอบทางศลปะมา จดวางใหเกดเรองราวและความงดงามสวนประกอบทส าคญ ไดแก สวนประกอบขององคประกอบศลป

ศลปกรรมเปนกจกรรมทเกดขนมาพรอม ๆ กบมนษย ซงสะทอนใหเหนถงทศนคตความเชอชวตความเปนอยของสงคมมนษยนบตงแตดกด าบรรพ เมอเรมมวฒนธรรมมาจนถงปจจบน ค านยามจ ากดความหมายของศลปะไดปรากฏขนอยางมากมาย จากความรสกนกคด ความเขาใจของผทเกยวของ ดงนนการนยามความหมายของศลปะจงนยามตามขอบขายของการรบรทง 3 แหลง ดงน

1. นยามการรบรจากแหลงธรรมชาต ศลปะ คอ การเลยนแบบธรรมชาต ศลปะ คอ การถายทอดโลกภายนอกเปนรปแบบทมองเหน ศลปะ คอ การสรางสรรคความงามจากธรรมชาต 2. นยามการรบรจากแหลงสงคม ศลปะ คอ สอกลางของสงคมในรปแบบของภาษาทใชสวนประกอบทางศลปะ ศลปะ คอ การตกแตงใหงดงามและสรางภาพลวงตามความเชอของสงคม ศลปะ คอ เอกลกษณอนแสดงความเจรญกาวหนาหรอความเสอมของสงคม 3. นยามการรบรจากแหลงบคคล ศลปะ คอ การแสดงออกของศลปนผยงใหญทมบทบาทมากในสงคม ศลปะ คอ การแสดงออกเปนรปแบบมองเหนไดตามความตองการของผสราง ศลปะ คอ การแสดงออกอยางเสร ศลปะ คอ ผลงานของมนษยทเกดจากความคด และการสรางสรรคขนในรปแบบและ

ลกษณะตางๆ โดยแสดงออกทางดานทกษะ กระบวนการ สนทรยภาพ ความรสกประทบใจ ความสะเทอนอารมณ และรสนยมของแตละคนทปรากฏใหเหนในสงคม (สมภพ จงจตตโพธา,2554)

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา สวนประกอบองคประกอบศลป คอ การน าสวนประกอบทางศลปะมา จดวางใหเกดเรองราวและความงดงามของสวนประกอบทส าคญ ไมวาจะเปน จด เสน รปราง รปทรง ฯลฯ การนยามความหมายของศลปะจงนยามตามขอบขายของการรบรทง 3 แหลง คอ นยามการรบรจากแหลงธรรมชาต , นยามการรบรจากแหลงสงคม , นยามการรบรจากแหลงบคคล โดยศลปะ คอ ผลงานของมนษยทเกดจากความคด และการสรางสรรคขนในรปแบบและลกษณะตางๆ โดยแสดงออกทางดานทกษะ , กระบวนการ และสนทรยภาพ

องคประกอบพนฐานของงานศลปะ การสรางสรรคงานศลปะทกประเภท จาเปนอยางยงทจะตองศกษาและมความเขาใจใน

องคประกอบพนฐานทางศลปะหรอองคประกอบของการออกแบบ ซงเปนพนฐานของการสรางงาน

31

ทศนศลปทกสาขา การจดองคประกอบทดจะมสวนชวยเสรมใหผลงานศลปะชนนนมคณคา และท าใหเกดความเขาใจในงานทศนศลปมากยงขน

องคประกอบพนฐานของงานศลปะ ประกอบดวย 1. จด เปนสวนประกอบพนฐานของงานศลปะทมขนาดเลกทสด ไมมความกวาง ความยาว

ความสง ความลกและความหนา จดเมอน ามาเรยงตอกนตามต าแหนงทเหมาะสมและซ าๆกน จะท าใหเหนเปนเสน รปราง รปทรง ลกษณะผว ฯลฯ จดพบเหนไดทวไปในธรรมชาต เชน เมลดถว ขาวโพด รวงขาว กอนหน เปลอกหอย ขนนก ดวงดาว เปนตน จดเหลานธรรมชาตไดออกแบบไวอยางมระเบยบ มจงหวะ มความซ ากนอยางพอเหมาะพอด และไดมอทธพลตอความคดของมนษยในการออกแบบและสรางสรรคงานศลปะเปนอยางมาก

จด หมายถง สวนทเลกทสดมมตเปนศนย และเปนพนฐานเบองตนทสดในการสรางสรรคงานทางทศนศลป

2. เสน จดเปนองคประกอบเบองตนในการสรางสรรคงานทศนศลป ภาพเขยนบนผนงถ าของมนษยยคหนปรากฏเปนหลกฐานชดเจนวา เสนเปนองคประกอบส าคญในการสรางรปทรงตางๆ ไมวาจะเปนภาพคน สตว หรอสอความหมายอนๆ และใหความรสกเกยวกบอารมณและจตใจ

2.1 เสนตง เปนเสนทแสดงถง ความสง ความแขงแรง ความมระเบยบ และใหทศทางไปทางตง

2.2 เสนนอน เปนเสนทแสดงถง ความกวาง ความสงบ ความนงเฉย และพกผอน ความรสกวาเปนฐาน และใหทศทางไปทางนอน

2.3 เสนทแยง เปนเสนแสดงความกวางดานเฉยง แสดงการเคลอนไหว หรอการไมอยนง และใหทศทางทแยงหรอผาน

2.4 เสนขาด เปนเสนแสดงถง ความตนเตน ความไมเปนระเบยบ ความแตกแยก และใหทศทางวนวายสบสน

2.5 เสนโคง เปนเสนแสดงถงความออนชอย ความนมนวล ราเรง และใหทศทางการเคลอนไหวทละมนละไม

2.6 เสนแยง หมายถง ทศทางของเสนทอยตรงกนขาม ไมเปนไปตามแนวทางเดยวกน ระบบของเสนแยงจะท าใหเสนมพลงปรากฏเพมขนมากกวาเสนทอยในทศทางเดยวกน และสามารถน าไปแกปญหาในเรองความสมดมไดอยางด

2.7 เสนผาน หมายถง เสนทแยงมม เปนเสนทใชในการลดคา ความแขงกระดาง และความขดแยงกน ระหวางเสนตงกบเสนนอน ทาใหเกดความนมนวล และมความเปนเอกภาพ

2.8 เสนซกแซก เปนเสนทแสดงถง ความรสกตนเตน เปนจงหวะ

32

เสนในงานทศนศลป 1. เสนกบงานจตรกรรม การเนนเสนในงานจตรกรรม นอกจากศลปนจะใชเสนในการก าหนด

ขอบเขตของรปรางแลว ศลปนยงตองแสดงรายละเอยดของภาพเพมขน แสดงใหเหนน าหนก แสงและเงา โดยการใชเสนแสดงน าหนกดวยการเขยนเสนใหชดกน หรออาจจะประสานเสนในลกษณะเสนตรง เสนโคง สานเสนทบกนใหเกดความหนาแนน ท าใหภาพเกดความเขม

2. ส าหรบในงานจตรกรรมไทย ศลปนจะใชเสนในการรางภาพเปนลายเสนบนกระดาษ และปรเพอใชเปนตนแบบในการเขยนภาพ รวมไปถงการตดเสนตวภาพ ตนไม ใบหญา เพอใหเนนภาพใหเกดความชดเจน เสนในงานจตรกรรมไทยจะทาใหภาพมความชดเจน และเกดความงามอยางสมบรณดวยเสนทคดเคยว หนกแนน ออนหวาน

3. เสนสนเทาเปนสวนประกอบทส าคญในองคประกอบของภาพจตรกรรมไทย ชวยใหภาพสมบรณ และมเอกภาพมากขน เสนสนเทามลกษณะเปนแถบคดโคงคลายรบบน และแถบเสนมจงหวะการหยกขนลงคลายฟนปลาโดยมหนาทดงน เชน ใชแบงจงหวะในสถาปตยกรรม ใชเนนองคประกอบทส าคญ เปนตน (สมภพ จงจตตโพธา,2554)

4. รปราง รปทรง และมวล เปนองคประกอบทปรากฏใหเหนเปนรปลกษณะตางๆ เชนรปวงกลม รปสามเหลยม รปสเหลยม ฯลฯ รปรางประกอบดวยเพยง 2 ดาน เทานน คอ ดานกวางกบดานยาวแตรปทรงจะมลกษณะเปน 3 มต คอ มความหนา หรอความลกเพมขนอกหนงดาน ในงานศลปะชนหนงอาจจะประกอบไปดวยรปรางหรอรปทรงมากมายมารวมกน ซงตองค านงถงขนาดและสดสวนทนามาใชรวมกน

4.1 รปราง หมายถง บรเวณเนอทของส เนอทของแสงและเงา มลกษณะเปน 2 มต รปนอกหรอเสนรอบนอก ทแสดงความกวางกบความยาวไมมความหนาหรอความลก

4.2 รปทรง หมายถง บรเวณรปรางของวตถสงของทมลกษณะ 3 มต คอ มทงความกวาง ความยาว และความลก ใชเรยกสงทเปนรปและเกดขนจรง มความทบตน กนเนอทในอากาศและสมผสได เชน งานประตมากรรม และเสนทนามาประกอบกนใหเกดความกวาง ความยาว และความลก ทมองเหนเปน 3 มตในงานจตรกรรม

รปทรงในงานทศนศลป แบงออกเปน 3 ประเภท 1. รปทรงเรขาคณต หมายถง รปทรงทมนษยสรางขน ไดแก รปสามเหลยม สเหลยม วงกลม

วงร ฯลฯ รปทรงเหลานจะแสดงความกวาง ความยาว และมตในทางลกหรอหนา มความเปนมวลและปรมาตร

2. รปทรงธรรมชาต หมายถง รปทรงทเกดขนตามธรรมชาต ไดแก รปทรง คน สตว พช โดยนามาถายทอด เปนงานศลปะในลกษณะ 3 มต และใหความรสกมชวต

33

3. รปทรงอสระ หมายถง รปทรงทเกดขนเองอยางอสระ ไมมโครงสรางแนนอน ไดแก รปทรงของหยดน า เปลวไฟ กอนเมฆ ควน ฯลฯ สวนใหญจะมรปทรงทแปลกใหความรสกเคลอนไหวและเปนอสระ

5. ระนาบ หมายถง พนผวทมลกษณะแบนราบ ม 2 มต ถอวาระนาบเปนสวนประกอบอยางหนงททาหนาทสรางรปรางในงานทศนศลป ระนาบมรปรางตางๆ มลกษณะผวททบตน รปรางของระนาบ สและผวสมผสของระนาบสรางความรสกหนกเบา รวมทงระนาบยงเปนตวก าหนดขอบเขตของปรมาตร ดงนนระนาบจงมความส าคญตอรปทรง และทวางมาก สามารถใชสรางรปทรง 3 มต นอกจากนยงสามารถใชระนาบสรางความเคลอนไหวของทวางได

6. พนผว เปนคณสมบตภายนอกอยางหนงของวตถ หากสงเกตวตถตางๆ รอบตวเรา จะพบวามลกษณะพนผวทแตกตางกน บางชนดสามารถสมผสไดโดยใชมอลบสมผส แตพนผวบางอยางสามารถรบรดวยการมองเหนเทานน ลกษณะผวจงมความหลากหลาย ดงนนการนาพนผวมาสรางสรรคงานศลปะจงควรเลอกใชใหเหมาะสม และถกหลกการทางศลปะจงจะแลดงดงาม

พนผว หมายถง ลกษณะภาพนอกบรเวณพนผวของวตถตางๆ ทปรากฏใหเหน สามารถสมผสจบตอง และมองเหนแลวเกดความรสกในลกษณะตางๆกน

7. สดสวน สดสวนหรอขนาดของรปรางรปทรงทสมพนธตอเนองกนจนถงภาพรวมทงหมด ตลอดจนรปทรง 3 มต ทกนเนอทในอากาศ สดสวนทดนนจะตองมความประสานกลมกลนของสวนรวมทงหมดและยงหมายถงความสมพนธกนอยางเหมาะสมกลมกลนของส น าหนก แสงเงา และสวนประกอบทางศลปะอนๆดวย

สดสวน หมายถง ความสมพนธระหวางองคประกอบตางๆ ของศลปะ เชน ขนาด รปทรง เนอท ความเขม ความหนกเบา หรอสภาพความกลมกลนระหวางสวนตางๆ ของงานศลปะ หรอสวนใดสวนหนงในงาน กบสวนรวมของงานนนๆ

สดสวนสามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภท คอ 1. สดสวนตามทเปนจรง 2. สดสวนตามทคดขน 3. สดสวนทสามารถนาไปปฏบตไดโดยตรง 8. ความสวางและความมด มอทธพลตอการมองเหน โดยศลปนไดน ามาเนนกฎเกณฑ

พนฐานในการสรางงานทศนศลปทง 3 มต คอ ประตมากรรม และสถาปตยกรรม โดยเฉพาะงาน 2 มต ในงานจตรกรรม ความสวางและความมดจะถกน ามาใชใหเกดความรสก ตนลก หรอมต บรรยากาศ หรอแสงและเงาของวตถ ดวยเทคนคและกลวธกระจายคาของแสงใหเกดคาความสวางประสานสมพนธกบความมด

34

9. ความสวางและความมด หมายถง ความเขมขนของแสง มาก - นอย ทมากกระทบวตถแลวสะทอนเขาสตาเรา ทาใหเรารบรรปรางและสของวตถหรอสงของตางๆ รอบตวเราไดชดเจนมากนอยเพยงใดกเพราะคาของความสองสวางและความมดเปนตวก าหนด เชน การมองเหนสงของทปรากฏขนระหวางกลางวน และกลางคน

10. แสงและเงาหรอความสวางและความมด เปนพนฐานในการสรางงานทศนศลป โดยเฉพาะการเขยนภาพทตองการแสดงภาพใหคลายของจรงมากทสด ดวยเทคนคการวาดเสนหรอเทคนคงานจตรกรรมทมพนฐานรวมกนบางประการรวมกน (สมภพ จงจตตโพธา,2554)

11. บรเวณวาง เปนสงทมนษยสามารถรบรไดดวยความรสกและการเหน บรเวณวางมลกษณะเหมอนสนามภาพสาหรบการปรากฏตวของรปทรง ในงานศลปะจะใชบรเวณวา งทแตกตางกนไปตามรปแบบของงาน จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา องคประกอบพนฐานของงานศลปะ ประกอบดวย จด เสน พนผว สดสวน ฯลฯ ซงองคประกอบเหลานมความส าคญส าคญเปนอยางมากในการสรางสรรคผลงานใหออกมาในรปแบบ 2 มต หรอ 3 มต และเทคนคจตรกรรมของจตรกรนนๆ

มตบรเวณวางในงานจตรกรรมไทย ภาพเขยนในงานจตรกรรมไทยแบบประเพณโดยปกตจะไมแสดงระยะใกลไกลดวยหลก

ทศนยวทยาเหมอนศลปนตะวนตก แตจะแกปญหาดวยวธการแบบขนบนได โดยการจดวางและต าแหนงของรปรางคอ สวนทอยใกลจะอยตอนหนาของภาพ หรอต าแหนงทต าสด สวนทไกลกจะอยถดเลยขนไปหรอต าแหนงทสงขน ทงนรปรางของสวนทอยไกลออกไปกไมไดมขนาดเลกลง แตยงคงมขนาดเทากบสงทอยขางหนาหรออาจจะเลกลงบางแตกแทบไมรสกวาเลกลง

การเขยนภาพสงกอสรางในงานจตรกรรมไทย เชน มขศาลา วหาร เหยาเรอน หรอตกกวาน ดวยการสรางรปรางรวมกนระหวางรปดานหนากบรปดานขางเขาดวยกน แลวจดวางลงบนพนระนาบดวยต าแหนงแสดงทศนยภาพแบบขนาน โดยพนทางดานหนา

สงกอสรางขนานไปกบพนระนาบ สวนพนดานขางจะตงเอยงเฉยงเปนมม ประมาณ 30 องศา คลายกบการเขยนภาพแบบออบลก

การแกปญหาความตนลกในงานจตรกรรมของศลปนตะวนตกไดใชกลวธตางๆ เพอสรางมตทสามบนระนาบแบนดวยวธทตางกน สามารถสรปไดดงน

1. หลกทศนยวทยา ไดถกคดคนสมยตนศตวรรษท 15 โดยศลปนชาวอตาลชอ บรเนลเลซซ และไดพฒนาปรบปรงจนกลายเปนแบบอยางทปฏบตกนมาจนปจจบน แบงออกได 2 ลกษณะ ดงน

1.1 ทศนยวทยาแบบบรรยากาศ เปนการเขยนภาพในลกษณะการใชส เพอใหเกดบรรยากาศและมตความลก ใชคานาหนกออนแกสรางความชด และความคลมเครอ ซงโดยทวไป

35

สงของวตถจะปรากฏชดเจนในระยะใกล และสงทอยไกลออกไปจะมรายละเอยดลดลง และสจะออนลงจนกลนไปกบบรรยากาศ

1.2 ทศนยวทยาแบบเสน คอ การสรางระยะใกลไกลดวยการเขยนภาพแบบลายเสนซงประกอบดวย จดเลอนหาย , เสนระดบตา , เสนขอบฟา เสนเหลาน จะเปนตวก าหนดระยะต าแหนงและขนาดซงสามารถทาได 3 วธ

ทศนยภาพแบบจดเดยว คอ การเขยนภาพใหมจดรวมสามตาเพยงจดเดยวบนเสนระดบสายตาภาพของวตถทอยใกลตาจะมขนาดใหญแลวลดระดบคอยๆ เลกลงเมอเขาใกลจดรวมสายตา

ทศนยวทยาแบบสองจด คอ การเขยนภาพใหมจดรวมสายตา 2 จดบน เสนระดบสายตา จดทงสองจะอยขางซายและขางขวาภาพวตถทอยใกลสายตาจะมขนาดใหญแลวคอยๆ เลกลง เมอเสนทงสองวงเขาหาจดรวมสายตาทงซายและขวา

ทศนยภาพแบบสามจด คอ การเขยนภาพทก าหนดใหมจดรวมสายตา 3 จด โดย 2 จดแรกอยบนเสนระดบสายตา และจดท 3 อยระหวาง 2 จดแรก แตไมไดวางบนเสนระดบสายตา อาจจะอยสงกวา หรอต ากวาเสนระดบสายตากได โดยจะอยตรงขามกบต าแหนงขอบตามองวตถ

2. หลกการเขยนภาพแบบหดสน เปนการใชหลกทศนยวทยาในการเขยนภาพคนโดยการจดวางต าแหนงรปคนใหสวนหนงสวนใด เชน ศรษะ แขน หรอขา ยนเขาหาคนด ซงจะท าใหเกดลกษณะของภาพนน และหดลงกวาความยาวปกต เปนการเขยนภาพโดยใชวธการคาดคะเนดวยสายตาไมสามารถใชหลกการเขยนทศนยวทยาแบบทวไปได

3. หลกการเขยนภาพโดยใชแสงและเงา หรอเรยกตามค าศพทเฉพาะทางศลปะวากอารอสโร เปนการจดต าแหนงของภาพใหเกดความสมดล ระหวางสวนทมด และสวาง เพอแสดงต าแหนงของวตถในภาพใหเกดระยะตางๆ และในสวนของแสงเงาทสะทอน และตกกระทบบนวตถแตละชน จะทาใหเกดปรมาตร และเงาทตกกระทบบนพนระนาบทรองรบกจะทาใหเกดพนทวาง

4. หลกการเขยนภาพโดยการซอนกน ชนกน และคาบเกยวกน เปนการเขยนโดยการจดวางภาพทอยใกลใหบงหรอซอนทบภาพทอยไกลออกไป ท าใหเกดความรสกตนลก หรออาจจะใชวธโดยการใชดานชนมมดานคาบเกยวกบมมจะท าใหเกดซอก และเกดมตความตนลกภายในภาพ ซงพบมากในผลงานจตรกรรมกลมควบสซม ทใชกลวธถายทอดรปแบบ โดยการน าดานตางๆ ของภาพ มาจดรวมไวบนระนาบเดยวกน

5. หลกการเขยนภาพโดยสรางมตจากส สแตละสจะมมตในตวเอง โดยสในวรรณะอน เชน สแดง สสม จะใหความรสกใกลกวาต าแหนงจรงและเมอเทยบกบสวรรณะเยน เชน สเขยว สน าเงน จะท าใหความรสกผลกระยะใหไกลวาต าแหนงจรงซงหลกการนศลปนสมยใหมไดน ามาใชในการเขยนภาพ โดยการใชสระบายใหเปนรปรางเรขาคณตในลกษณะแบนเรยบ แลวน ามาจดวางเรยงกนหรอทบกน เพอใหเกดมตการดงและผลกในภาพ

36

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา มตบรเวณวางในงานจตรกรรมไทย โดยปกตจะไมแสดงระยะ ใกล-ไกล โดยการจดวางและต าแหนงของรปรางคอ สวนทอยใกลจะอยตอนหนาของภาพ หรอต าแหนงทต าสด สวนทไกลกจะอยถดเลยขนไปหรอต าแหนงทสงขนจงไดมการแกปญหาความตนลกในงานจตรกรรมของศลปนตะวนตกไดใชกลวธตางๆ เพอสรางมตทสามบนระนาบแบนดวยวธทตางกน ตามหลกทศนยวทยา , หลกการเขยนภาพแบบหดสน , หลกการเขยนภาพโดยใชแสงและเงา ,หลกการเขยนภาพโดยการซอนกน และหลกการเขยนภาพโดยสรางมตจากส เปนตน

ทฤษฏส ส เปนองคประกอบของศลปะทมอทธพลตอความรสกของมนษย มากกวาองคประกอบชนด

อนสสามารถสรางความประทบใจ และเราอารมณตอผดไดอยางรวดเรวและชดแจง โดยไมตองใชเวลาคดไตรตรองหาเหตผลจากความรสกเหลานนเลย ดวยเหตนความรสกทางสนทรยภาพตอสตางๆ จงมอยในบคคลทวไป

ส หมายถง ความรสกทางจกษสมผส ซงตามปฏกรยาตอบโตกบแสงทความเขมระดบตางๆ กลาวงายๆ วาหมายถง สในแงของการมองเหน ประเภทนจดเปนองคประกอบของศลปะ

ส หมายถง วสดอยางหนงทศลปนใชในการสรางงานศลปะ เชน สฝน สน ามน สชอลค สเทยน สอะครลก สดนสอ สถาน เปนตน ประเภทนไมจดเปนองคประกอบของศลปะ แตเปนเพยงวสดอยางหนงเทานน (สมภพ จงจตตโพธา,2554)

ทฤษฏของนกเคมและชางเขยน ศกษาถงคณสมบตทางเคมของสตางๆ โดยการน าสมาผสมกนและก าหนดใหมแมสอย 3 ส คอ น าเงน เหลอง แดง ความส าคญของสทงสามกคอ เมอผสมกนแลว จะเกดเปนสขนท 2 และท 3 ไดแก แมสขนท 1 ไดแก

น าเงน ชอเฉพาะ Prussaim Blue เหลอง ชอเฉพาะ Gamboge Tint แดง ชอเฉพาะ Crimson Loke น าแมสแตละสมาผสมกนในอตราสวนเทาๆ กนทละค จะเกดเปนสใหมเรยกวา สขนท 2

สขนท 2 ไดแก น าเงน + เหลอง = เขยว แดง + เหลอง = สม น าเงน + แดง = มวง น าสขนท 1 และขนท 2 มาผสมกนในบรเวณทเทาๆกน จะไดเปนสใหมเรยกวา สขนท 3

สขนท 3 ไดแก เขยว + น าเงน = เขยวน าเงน (เขยวแก)

37

เขยว + เหลอง = เขยวเหลอง (เขยวออน) สม + แดง = สมแดง (แสด) สม + เหลอง = สมเหลอง (สมออน) มวง + แดง = มวงแดง มวง + น าเงน = มวงน าเงน (คราม) ผสมสแมสทง 3 สเขาดวยกนในปรมาตรทเทาๆ กน จะไดสกลาง (สเทา) ทฤษฏนมประโยชน

อยางมากในการสรางงานทศนศลป (สมภพ จงจตตโพธา,2554) จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา ทฤษฏส คอ องคประกอบของศลปะทมอทธพลตอ

ความรสกของมนษย โดยทสสามารถสรางความประทบใจ และเราอารมณตอผดไดอยางรวดเรวและชดแจงคณสมบตทางเคมของสตางๆ โดยการน าสมาผสมกนและก าหนดใหมแมสอย 3 ส คอ สน าเงน สเหลอง และสแดง

คณสมบตทางกายภาพของส 1. มความเปนสแท หมายถง คณสมบตทแสดงลกษณะของตวมนวาเปนสอะไรและอย

ต าแหนงใดในวงจรส สแทมอย 12 ส คอ สขนท 1 เหลอง แดง น าเงน ( แมส ) สขนท 2 สม เขยว มวง สขนท 3 สมเหลอง สมแดง เขยวน าเงน มวงแดง มวงน าเงน 2. มน าหนกออนแก สทง 12 ส มคณสมบตออยางหนง คอ มน าหนกออน - แกเฉพาะตว

อาจจะใกลเคยงกน เหมอนกน หรอตางกน น าหนกออน - แก เฉพาะตวนเรยกวา น าหนกปกต โดยเปรยบเทยบจากน าหนกขาว - ด า

3. มความเขมเฉพาะตว เปนคณสมบตสดทายของสทง 12 ส ความเขม หมายถง ความสดใส สทกสจะมความเขมสงสดเมอเปนสแท และเมอสแทถกเปลยนน าหนก ความเขมกเปลยนไปดวย สทมความเขมสงสดคอสแดง ต าสดคอสมวง จะรวาสใดมความเขมมากนอยแคไหนโดยการเปรยบเทยบกบสเทา

สทกสสามารถลดความเขมไดถง 3 วธ คอ 1. ผสมขาว เพอลดความเขม โดยใหมน าหนกไปในทางสขาว สทผสมขาวเรยกวา สจาง 2. ผสมเทาหรอสตรงขาม เพอละความเขม โดยใหมน าหนกกลาง ๆ เรยกวา สกลาง 3. ผสมด า เพอลดความเขม โดยใหมน าหนกไปทางสด าเรยกวา สคล า

38

การจดโครงส 1. ใชสตามวรรณะ สวรรณะรอน ม 6 ส ไดแก เหลอง สมเหลอง สม สมแดง แดง และมวงแดง สวรรณะรอนให

ความรสก ตนตา รอนแรง ฉดฉาด ตนเตน ไมอยนง สวรรณะเยน ม 6 ส ไดแก เขยวเหลอง เขยว เขยวน าเงน นาเงน มวงน าเงน และมวง ส

วรรณะเยนใหความรสกถงบรรยากาศทรมเยน ชมชน สบายตา สงบ เฉอยชา 2. ใชสคตรงขาม คอ สคทตดกนรนแรงมากอยตรงขามกนในวงส และเปนสทอยตางวรรณะ

กน มทงหมด 6 ค คอ เหลอง -มวง , เขยว-แดง , สม-น าเงน , เขยวเหลอง-มวงแดง , เขยวน าเงน-สมแดง , สมเหลอง-มวงน าเงน การใชสคตรงกนขามเปนเรองยากมากแตถาใชไดถกตอง จะมความงดงามและนาดไมนอยทเดยว วธใชยดหลกงาย ๆ ดงตอไปน

2.1 ใหพนทของสใดสหนงมากกวากนประมาณ 80% : 20% 2.2 ลดความเขมของสทงสองกอนจะนาไปใช 2.3 ตดเสนระหวางรอยตอของสดวยสด า ขาว หรอเทา 3. สเอกรงค คอ การใชสแทสใดเพยงสเดยวทแสดงความเดนชดออกมาเปนสหลกส าหรบการ

เขยนภาพ สวนสทจะน ามาประกอบภายในภาพ จะตองผสมกบสหลกทกครงกอนทจะระบาย ขอส าคญคอ สทน ามาประกอบจะตองไมเกน 5 ส ทเรยงล าดบในวงจรสซงเปนสทใกลเคยงกบสหลก เมอมองในภาพรวมเหมอนกบการใชสเพยงสเดยวทมคาหลายน าหนก

3. ใชสภาพสสวนรวม หมายถง สภาพของสใดสหนงทปรากฏเดนชดเฉพาะสใดสหนง และปกคลมหรอครอบงาสอนทงหมด เชน สสวนรวมเปนสน าเงน ในกลมสอาจประกอบไปดวยสมวง สมวงน าเงน สแดง หรอมากกวานน แตเมอดสสวนรวมทงหมดจะปรากฏเปนสน า เงนซงเรยกวา สสวนรวมน าเงน

การใชสในงานทศนศลป การใชสในงานจตรกรรมเปนวธการน าเอาสหลาย ๆ ส มาประกอบในงานจตรกรรม ตาม

ความรสกและความตองการของศลปน โดยมแนวทางการสรางสรรคการเขยนรปแบบเหมอนจรง หรอแบบนามธรรม โดยแบงแนวทางการใชสออกเปน 2 ลกษณะ ดงน

1. การใชสบนทกรปแบบ คอ การใชสเปนสอวสดสรางสรรครปแบบตามตาเหน หรอลอกเลยนรปแบบจากธรรมชาตใหดเหมอนจรงตามตนแบบ ทงรปราง รปทรง พนผว ระยะมต แสง เงา สดสวน สสน ใหปรากฏในภาพผลงานศลปะ ซงท าใหผชมเกดการรบรเกดความรสกคลายกบรปแบบจรงในธรรมชาต

39

2. การใชสบนทกความรสก คอ การใชสเปนสอวสดสรางสรรครปแบบดวยอารมณ ความรสกเปนรปแบบทถายทอด โดยมพนฐานจากรปแบบธรรมชาตกบความรสกนกคดและจนตนาการมการตอเตมดดแปลง ท าใหผดธรรมชาต การใชสบนทกความรสกนอาจจะแสดงภาพทชดเจน หรออาจจะแสดงในเร องของการระบายสอย าง อสระ เสนอบรรยากาศของธรรมชาตส งแวดลอม (สมภพ จงจตตโพธา,2554)

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา ทฤษฎส ประกอบดวย สขนท 1 คอ แมส สแดง เหลอง น าเงน และสขนท 2 คอ น าสขนท 1 มาผสมกน ไดแก สเขยว สม มวง และสขนท 3 คอ การน าสขนท 2 และสขนท 3 มาผสมกน ไดแก เขยวน าเงน เขยวเหลอง สมแดง สมเหลอง มวงแดง มวงน าเงน เกดเปนสแท มความออนแก มความเขมเฉพาะตว เกดเปนวรรณะของส สรอน สเยน สคตรงขาม สเอกรงค และเกดเปนสภาพสสวนรวม

การจดองคประกอบศลป การจดองคประกอบศลป หรอการประสานองคประกอบ เปนกลวธส าคญในการสรางสรรค

งานทศนศลป โดยนาสวนประกอบทางศลปะ ไดแก เสน ส น าหนก รปราง รปทรง พนผว น ามาจดระเบยบใหเกดการประสานกนเปนอนหนงอนเดยวและเกดจดเดนนาสนใจ ซงมหลกการ ดงตอไปน

1. เอกภาพ หมายถง การจดองคประกอบ หรอการประสานกนของสวนตางๆ ทางศลปะ ใหเปนอนหนงอนเดยวกนและมความสมบรณในตว โดยการถายทอดเปนผลงานทางทศนศลป ดวยกระบวนการทางศลปะ หรอการออกแบบทกสาขา ในงานทศนศลปและงานออกแบบทกประเภทถอวา เอกภาพ เปนหวใจส าคญตอกระบวนการสรางสรรค ดงนน เอกภาพจงถกนามาใชเพอท าหนาทในการประสานองคประกอบ เพอใหงานนนรวมเปนหนงเดยวไดอยางลงตว

2. ความสมดล หมายถง การจดโครงสรางของภาพใหเกดความสมดล หรอความเทากน ทงนความสมดลในทางศลปะอาจเกดจากการจดรปราง รปทรง ส ลกษณะผว ใหเกดความเทากนตามความรสก โดยการแบงภาพ หรอผลงานศลปะดวยเสนกงกลางหรอเสนแกน ออกเปน 2 สวน แลวเปรยบเทยบน าหนกความสมดลดวยสายตาตามความรสกเปนหลก

ความสมดลแบงออกได 3 ประเภท ไดแก 1. ความสมดลแบบสองขางเทากน 2. ความสมดลแบบสองขางไมเทากน 3. ความสมดลแบบตาชงจน 3. ความเคลอนไหว การเคลอนไหวทเกดขนจากความรสกทางการเหน ซงเปนการแสดง

ใหเหนเพยงลกษณะทาทางทปรากฏขนในความรสกดวยการลวงตา 4. ความกลมกลน ความประสานใหเกดความกลมกลนเปนพวกหรอเปนหมระหวางภาวะ

ความเหมอน และการตดกนเขากน หรอเปนการผสมผสานจดตางใหเกดความลงตวไมทาใหรสก

40

เหมอนกนจนเกนไป หรอตดกนจนเกนงาม เปนวธการพนฐานอยางงายในการจดองคประกอบทางศลปะ ทสามารถสรางผลงานทางทศนศลป และงานออกแบบใหมเอกภาพ เกดความสมพนธกลมกลนเปนชนเดยวกน

5. จงหวะ คอ การซ า ทมระยะหางอยางเปนระเบยบ ตอเนองเชอมกนเปนลกโซอาจเกดจากการจดวางรปรางและรปทรง ใหเปนจงหวะซ า ๆ กน ตงแต 2 หนวยขนไป รปแบบของจงหวะแบงออกได 4 ลกษณะ คอ การจดจงหวะแบบซ ากน การจดจงหวะตอเนอง การจดจงหวะแบบเพมพฒนา และการจดจงหวะแบบเลอนไหล

6. ความผนแปร หรอความแตกตาง เปนวธหนงในการจดองคประกอบใหเกดการเปลยนแปลงและสรางความแตกตางของมนเอง และเชอมโยงตอกนใหเกดความนาสนใจ

7. ลวดลาย หมายถง สวนประกอบของการออกแบบ โดยมสวนทซ า ๆ กนเปนจงหวะเปนแนวตอเนองกน ท าใหผลงานเกดความกลมกลน ลวดลายในงานจตรกรรม การน าลวดลายไปใชในงานจตรกรรม ไดปรากฏใหเหนมาตงแตสมยโบราณจนถงปจจบน เชน ลวดลายเครองปนดนเผาบานเชยง หรอลวดลายจตรกรรมไทย เปนตน

8. การซ า หมายถง การกระทาหรอการสรางสงใดสงหนงซ ากนมากกวา 1 หนวยขนไป เชน การซ าของรปราง รปทรง น าหนก ส

9. การลดหลน หมายถง การจดล าดบขนขององคประกอบใหเกดการลดหลนเปลยนแปลงตามลาดบทละเลกทละนอย เชน จากเขมไปสออน จากใหญไปสเลก ซงการเปลยนแปลงดงกลาวท าใหเกดจงหวะ เกดความรสกถงจดเรมตนและจดสนสด นอกจากนการลดหลนยงท าใหเกดความเคลอนไหวอกดวย ซงถาหากระดบการเปลยนแปลงเกดขนนอยระดบจะรสกเคลอนไหวเรว หากมระดบการเปลยนแปลงเกดขนมากระดบความเคลอนไหวจะชาลง

10. ทศทาง ทศทางเปนตวก าหนดต าแหนงทสามารถบงบอกถงจดหมายปลายทาง โดยมส ง เหน ยวนาทปรากฏใหรบร ดวยการมองเหน ซ งมกจะใชควบค ไปกบค วามเคล อนไหว (สมภพ จงจตตโพธา,2554)

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา การจดองคประกอบศลป เปนกลวธส าคญในการสรางสรรคงานทศนศลป โดยน าสวนประกอบทางศลปะ น ามาจดระเบยบใหเกดการประสานกนเปนอนหนงอนเดยวและเกดจดเดนนาสนใจ ประกอบไปดวย เอกภาพ , ความสมดล , ความเคลอนไหว , ความกลมกลน , จงหวะ , ความผนแปร , ลวดลาย , การซ า , การลดหลน และทศทาง

เทคนคสอะครลกส าหรบงานจตรกรรมไทย ความหมายของสอะครลก สอะครลก คอ สชนดหนงทจตรกรยคใหมนยมใชวาดภาพ เนองจากใชงายไมมกลนเหมนโดยผสมน าซงเปนตวละลายไดด เมอระบายแลวสจะแหงเรวตดแนนกบพนผววสดทกชนด เนอสม

41

ลกษณะโปรงใส และทบแสง จงเหมาะใหวาดภาพใหมลกษณะของสทบางใสอยางการวาดภาพสน า หรอจะวาดดวยสทหนาทบอยางการวาดภาพสน ามน สอะครลกไดถกพฒนามาจากสโพลเมอรทเรมใชในวงการอตสาหกรรม ซงรจกกนดในนามสพลาสตกแลวจงมาผลตใหเนอสมความ เขมขนขน นยมเรยกกนทวไปวา สอะครลก สอะครลก คอ สทมสวนผสมของสารพลาสตกโพลเมอร จ าพวก อะครลกหรอไวนล เปนสทมการผลตขนมาใหมลาสด เวลาจะใชผสมกบน าใชงานไดเหมอนสน าและสน ามนมทงแบบโปรงและแบบทบ แตจะแหงเรวกวาสน ามน 1-6 ชวโมง เมอแหงแลวจะมคณสมบตกนน าและเปนทตดแนนทนนาน คงทนตอสภาพดนฟาอากาศ สามารถเกบไวไดนานๆ ยดเกาะตดผวหนาวตถไดด เมอระบายแลงแลวอาจใชน ายาวานช เคลอบผวหนาปองกนการขดขดเพอใหคงทนมากยงขน ซงไมจะท าใหภาพช ารดขาดคณคาได (มย ตะตยะ,2553)

สอะครลก เปนสทผสมกบของเหลว คอ อะครลกโพลเมอร อมลชน และน า ซงมคณสมบตทสามารถเจอจางไดดวยน า แหงเรว ตดทนนาน (กชภค ศรสกลธรรม,2550)

สอะครลก เปนสสงเคราะหไดมาจากเนอสผสมตามสตรเคมกบสารอะครลกโพลเมอร อมวชนสามารถผสมกบน าหรอน ามน โดยสวนใหญจะพบในรปสเชอน า เมอระบายแหงดวยความไวและสามารถระบายทบไดทนท ซงสอะครลกในปจจบนผลตขนมาเพอใชในงานหลากหลาย ตงแตงานจตรกรรม งานหตกรรม จนไปถงสทาอาคารบานเรอน เนอสกมความละเอยดและหยาบแตกตางกบไปตามชนดของงาน เชน

สส าหรบจตรกรรมมออาชพ เกรด Artist จะเปนสมคณภาพ เนอละเอยด มความขนและเหลวตามแตละยหอของผผลต สสดสวยเมอระบายแหงแลวสไมเพยน คงความเพรดแพรวของสอยสชนดนราคาคอนขางสงตามคณภาพ

สส าหรบนกเรยน,นกศกษา เกรด Student เปนสอะครลกทเนอสคอนขางหยาบเหมาะส าหรบการฝกหดและงานฝมอทไมตองใชความละเอยดละออของสมากนก ขนาดของหลอดสกมแตขนาดเลก ตงแต 30 ml. จนถง 60 ml. ราคายอมเยากวาสเกรด Artist

สส าหรบอาคาร เปนสอะครลกทเนอหยาบเพราะไมไดใชสรางรายละเอยด โชวใหเหนแทของสเรยบๆ ราคาถก หากจะน ามาใชในการสรางงานจะใชเปนสรองพน หากส าหรบจตรกรมออาชพควรรองพนดวย Gesso ซงมคณสมบตใชส าหรบรองพนโดยตรงจะดกกวามาก

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา สอะครลก คอ สชนดหนงทจตรกรยคใหมนยมใชวาดภาพ เนองจากใชงายไมมกลนเหมนโดยผสมน าซงเปนตวละลายไดด เมอระบายแลวสจะแหงเรวตดแนนกบพนผววสดทกชนด เปนสทมสวนผสมของสารพลาสตกโพลเมอร จ าพวก อะครลกหรอไวนล เปนสทมการผลตขนมาใหมลาสด เวลาจะใชผสมกบน าใชงานไดเหมอนสน าและสน ามนมทงแบบโปรงและแบบทบ และจะแหงเรวสามารถระบายทบไดทนท

42

ประวตความเปนมาของสอะครลก สอะครลก ไดเรมคดคนใชครงแรกราว ค.ศ.1950 และไดพฒนาคณภาพมาตามล าดบ จนราว

กลางศตวรรษท 20 ประเทศสหรฐอเมรกาเรมผลตขนใชดวยกรรมวธทางวทยาศาสตร เพอใชในการสรางสรรคงานจตรกรรมรวมสมย และไดแพรหลายไปทวโลก ปจจบนสอะครลกเปนสทจตรกรนยมใชเปนอยางมาก เนองจากใชไดหลากหลายส และท าอะไรไดอกมากมาย นบไดวาสอะครลกไดถกพฒนาการทางเทคโนโลยจนเปนทยอมรบของคนทวไป โดยเฉพาะจตรกรผวาดภาพมความประทบใจและชนชอบในคณลกษณะของสทสดใส แหงเรว และการใชน า เปนสอผสม ซงสามารถสรางสรรคกลวธไดทงลกษณะแบบสน าและสน ามน

สอะครลกทกวนนถอวาเปนสอกชนดหนง ซงจตกรยคใหมนยมใชวาดภาพกนอนทจรงเรมแรกซอทใชเรยกสชนดนโดยเฉพาะกคอ สโพลเมอร โดยคนพบจากเนอสลงไปผสมกบยางอะครลกโพลเมอร ซงเปนยางสงเคราะหจากพช ยางนจะอยในรปของหยาดเลกๆ เรอนหมนเรอนแสนผสมปะปนอยในน า ท าใหสารละลายนคงรปเปนครมขนเหนยวสขาวคลายน านม ทเรยกวา ลาเทกซ และสารผสมนมอณเลกๆ เกาะกนเหนยวแนนท าใหเกดเยอเหนยวๆเมอถกอากาศจะแขงตว ซงท า ใหสทระบายคอนขางแหงเรวแตกนน าไดด และจบตดกบพนผวไดแนนไมหลดลอนไดงายฉะนนจงเหมาะสมกบการระบายสบนผววสดเกอบทกชนด ดวยเหตนโพลเมอรได ถกผลตมาส าหรบใชในวงการอตสาหกรรมทรจกกนดในชอ สพลาสตก หรอมกนยมเรยกวา สน าพลาสตกทบรรจในถงโลหะและถงพลาสตกมหลายขนาดใหเลอกใชตามความเหมาะสม เนอสจะเหลวขนนยมน ามาใชทาบาน สวนสโพลเมอรทผลตมาใชในวงการศลปะ เนอสจะเขมขนสดใสและคณภาพดกวา ซงบรรจในหลอดเพอความสะดวกสบายในการใชและพกพาไปไหนไดงาย ซงเรยกกนไปวา สอะครลก (มย ตะตยะ,2553)

สอะครลก ถกใชในงานศลปะ ผลงานตกแตง มาตงแต ป ค.ศ. 1955 หลงจากนนกไดมการพฒนาปรบปรงคณภาพของสอะครลกมาอยางตอเนองจนถงปจจบน คณสมบตทโดดเดนของสอะครลกกคอ มความทนทานตอความเสอม และการซดจางของส เพราะมเยอฟลมบางๆเคลอบอย เพอปองกนการแตกตวของส สามารถใหเฉดสไดเปนลานๆส และเปนสทแหงเรว

สอะครลก แหงเรวจนสามารถสมผสไดประมาณ 20 นาทหลงจากเรมใชงาน และจะแหงสนทหลงจาก 48 ชวโมงไปแลวโดยประมาณ สอะครลกสามารถเขยนลงบนวสดไดหลากหลาย ไมวาจะเปนผาใบ กระดาษ ไม สงกะส พนปน เปนตน สอะครลก ท าละลายไดดวยน า และจะแหงโดยการทน าระเหยออกมาอยางงายๆ และรวดเรว (ก าพล วงษงามขา,2550)

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา สอะครลก ไดเรมคดคนใชครงแรกราว ค.ศ.1950 และไดพฒนาคณภาพมาตามล าดบ จนราวกลางศตวรรษท 20 ประเทศสหรฐอเมรกาเรมผลตขนใชดวยกรรมวธทางวทยาศาสตร เพอใชในการสรางสรรคงานจตรกรรม นบไดวาสอะครลกไดถกพฒนาการทางเทคโนโลยจนเปนทยอมรบของคนทวไป ซงสอะครลก ถกใชในงานศลปะ ผลงานตกแตง มาตงแต

43

ป ค.ศ. 1955 หลงจากนนกไดมการพฒนาปรบปรงคณภาพของสอะครลกมาอยางตอเนองจนถงปจจบน

การเตรยมสอะครลกส าหรบงานจตรกรรมไทย ในการเขยนภาพจตรกรรมไทยดวยเทคนคสอะครลก ควรก าหนดโครงสในการระบายโดยจตรกรรมตองมการสเกตส จงจะทราบวาตองการจะใชสใดบาง แตครงสทปรากฏบนฉลากอาจจะไมตรงกบสในหลอด การตรวจสอบคณสมบตและคณภาพสโดยการผสมน า ควรเรมจากการผสมน าแตนอย หากสยงเปนกอนเมอใชพกนตสแลวยงเปนกอนอย แสดงวาสเสอมคณภาพ ควรเปลยนหลอดใหมและเมอผสมสไดตามทตองการแลวใหผสมใสหลกฟลมไวส าหรบสทตองน ามาใชอกภายหลง เชน สตวภาพหากตดเสนใบหนาหรอเสนตวยงไมเปนทพอใจ สามารถน ามาระบายทบใหมได หรอใชเกบความเรยบรอยของงาน หากมเสนทตดเกน ในการตดควรตองใชสทมความเหลวคอนขางมากเพราะตองการใหตดเสนไดลนตามความตองการ

วธการเกบรกษาสอะครลก อากาศและอณหภมมผลตอคณภาพและอายของส หากเกบไวในทอณหภมสงจะท าใหสแขงตวจบเปนกอน และแหงแมจะอยในหลอดกตาม ทกครงหลงจากการใชงานตองปดฝาหลอดสทกครง หากมสเกาทแหงเกรอะกรงตรงบรเวณปากหลอดใหแกะออกเพราะจะท าใหปดฝาหลอดไมสนท และควรเกบสไวในทอณหภมต าหรอบางครงอาจตองแชในตเยนกได สอนๆ ทใชในการเขยนงานจตรกรรมไทยนอกจากสฝนและสอะครลกแลว อาจพบไดวาศลปนบางทานไดใชสน า สน ามน มาใชในการเขยนภาพ แตกไมเปนทนยมกนเพราะสน ากมขอจ ากดมกท าบนกระดาษ หากเขยนบนฝนผนงปนความคงทนอาจจะนอยกวา สวนสน ามนจะใชในการเกบรายละเอยดเลกๆ กเปนไปดวยความล าบากจงไมเปนทนยมเทาทควร

พกน พกนกลม พกนส าหรบงานจตรกรรมไทย หากจะไดดนนตองเปนพกนทท าจากขนหววแท สวนมากจะเปนพกนทท าจากเสนใยสงเคราะห ซงสามารถแบงประเภทได 2 ประเภทคอ พกนกลมขนยาวกบพกนกลมสน ซงใชงานตางกน หากจะตองการเกลยสควรใชพกนขนสน หากตองการจะตดเสนใหใชพกนขนยาว อกทงตองใชเกบรายละเอยดเลกๆ นอยๆ อกดวย พกนแบน เปนพกนส าหรบระบายสพน และขนรปอยางหยาบๆ เปนรป “โกรน” โดยใหไดฟอรมของรปทรงทงหมด แตงแตมสวนละเอยดดวยพกนกลม แปรง เปนพกนชนดแบนใหญ มหนากวางส าหรบระบายสรองพน ขนแปรงคอนขางจะหยาบ

44

วธการบ ารงรกษาพกน การดแลรกษาพกน เปนการยดอายการใชงานและถนอมใหใชงานไดด ท าใหผลงานออกมาดตรงกบความตองการของจตรกรผเขยน ฉะนนจงเปนผลดอยางด กอนการใชงานควรน าพกนมาชบน าเพอใหขนพกนมความนม ขณะใชงานไมควรปลอยใหสแหงตรงบรเวณโคนพกน ควรลางใหสะอาด และหลงใชงานควรน าพกนลางดวยน าเปลาใหสะอาด แลวแชในน าอนประมาณ 10 นาท แลว ใชน ากาวเพยงเลกนอยมาผสมกบน าลบปลายพกนแลววางพกนในภาชนะโดยใหปลายพกนชขน ซงแตโบราณใชไขขาวมาลบแทนน ากาว แตตองระวงแมลงและสตวมาแทะกน ท าใหปลายพกนเสยได หากตองการใหน าทพกนอมอยมากใหหมดใหใชมอขางหนงจบปลายพกนแลวบดดามพกนไปขางหนา 2 รอบแลวรบคลาย พกนจะหมาดและแหง อกวธหนงในการท าความสะอาดปลายพกนใหใชน ายาลางจานชวยในการลางสทตดปลายหรอโคนพกน เมอลางพกนสะอาดดแลวกใชน ายาลางจานลบปลายพกน จดขนใหคงรปทรงสวยงามแลวเกบพกนไวในขวดภาชนะในลกษณะใหปลายขน ดามทมลงในขวด หากจะใชใหมตองลางน ายาลางจานออกเสยกอน ในปจจบนน ายาส าหรบลางพกนมจ าหนายทงชนดน าและชนดทเปนครม น ายามคณสมบตใหคณภาพขนพกนออนนมและสปรงตวดยดอายการใชไดนาน (สวฒน แสนขตยรตน,2549) จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา การเขยนภาพจตรกรรมไทยดวยเทคนคสอะครลก ควรตรวจสอบคณสมบตและคณภาพสโดยการผสมน า ควรเรมจากการผสมน าแตนอย หากสยงเปนกอนเมอใชพกนตสแลวยงเปนกอนอย แสดงวาสเสอมคณภาพ ควรเปลยนหลอดใหมและเมอผสมสไดตามทตองการพกนส าหรบงานจตรกรรมไทยกมความส าคญเปนอยางมาก หากจะไดดนนตองเปนพกนทท าจากขนหววแท สวนมากจะเปนพกนทท าจากเสนใยสงเคราะห ซงสามารถแบงประเภทได 2 ประเภทคอ พกนกลมขนยาวกบพกนกลมสน ซงใชงานตางกน รวมไปถงการดแลรกษาพกน เปนการยดอายการใชงานและถนอมใหใชงานไดด

กลวธการเขยนภาพจตรกรรมไทยดวยเทคนคสอะครลก การเขยนภาพ “ส” บนพนวสดทมความแตกตางกนไป เชน การเขยนบนพนทท าจากกระดาษ ไม ผนงปน และผาเปนความแตกตางทเหนไดชดเจนทสด คอ การเตรยมพน ซงแตละชนดกมการเตรยมทแตกตางกนไป โดยมรายละเอยดดงน

การเตรยมพน 1. บนกระดาษ ไมวาจะเปนกระดาษทท ามอ เชนกระดาษสา หากมไตองการใหกระดาษม

ความซม ใหน าน าสมสายชทาหรอฉดพนกอน ทงใหแหงแลวจงน ามาเขยน ส าหรบกระดาษส าเรจรปทวางขายชนด 100 ปอนดเรยบหรอฟาเบลโน ฯลฯ สามารถเขยนไดเลยแตควรตรงขอบกระดาษดวยกระดาษกาว (กระดาษกาวเชดน า) กอนเพราะเวลาเขยน กระดาษจะเกดการลดตว

45

2. บนไม การเขยนภาพจตรกรรมไทยบนไมหากมความขรขระเพราะมเสยนเยอะควรขดดวยกระดาษทรายกอน หากมรอยแตกใหอดดวยขเลอยผสมกาวอดลงไป ขดจนเรยบดวยกระดาษทรายเบอรหยาบไปหาเบอรละเอยด แลวเขยนภาพสไดเลย หากตองการโชวลายไม ถาไมตองการเหนไมกสามารถระบายสทบกอนการขนรป

3. บนผนงปน การเขยนภาพบนผนงปนแตโบราณนยมใชใบขเหลกปะสะ (พรม) บนผนงกอน เพอลดความเคมลงของปน และทดสอบดวยการขดดวยขมนชน หากสขมนเปลยนเปนสแดงสม แสดงวายงมความเคมอยใหปะสะดวยน าใบขเหลกอกครง จนกวาสขมนทขดทดสอบจะเปนสเหลองสด เสรจแลวกขดพนผนงปนดวยกระดาษทราย ซงในอดตชางโบราณไดใชกนขวดขดวนจนผนงเรยบ

4. บนผา การเตรยมพนบนผาใบทขงบนกรอบไมควรขงผาใหตงแลวระบายดวยสอะครลกชนดทาอาคารกอน เปนสรองพนส าหรบสอะครลกและอกวธคอการระบายดวยสอะครลกชนดหยาบ กไดแลวความพรอมดานการจดหาอปกรณ แตควรระบายสรองพนอยางนอย 2-3 รอบ เพอใหสลงไปอดเนอผาจนเรยบเสมอกน ซงมผลในการตดเสนเพราะภาพจตรกรรมไทยมเสนหตรงการตดเสน (สวฒน แสนขตยรตน,2549)

ขนตอนการเขยนภาพ 1. กรณการเขยนภาพบนพนหลงสขาว เชน บนกระดาษควรเรมรางภาพใหไดรปทรง เนอหา

สดสวนหลกการจดองคประกอบ แลวใชสขาวระบายทบบางๆ แลวจงเรมเขยนสภาพโดยระบายสออนกอนแลวจงระบายทบดวยสทเขมกวา

2. ระบายสเหลองตรงบรเวณต าแหนงทเปนเครองทรงและเครองประดบทเปนสทองกอน แลวจงระบายดวยสอะครลกสทองหรอจะปดดวยทองค าเปลวกตามความตองการ

3. ตดเสนตวภาพและเรมเขยนลายผา โดยใชหลกสใกลเคยงกนมาเปนตวผสมทไมตองการใหเดน โดยการใชสตรงขามมาระบายตรงสวนเพอตองการใหตวเอกเดน แตทงนตองเปนสทมอยในภาพนนแลวจงตดเสน

4. ตดเสนทองโดยสแดงสดผสมน าเงนเลกนอยหากตดไมขาดดใหผสมน ายาลางจาน ตดเสนผาภษาตางๆ ดวยสน าตายเขมหรอสด าเปน “เสนกาฬ” ทงนรวมถงเสนรอบนอกทงตวภาพ เพอแบงแยกใหชดเจน

เมอเขยนภาพเสรจสนกระบวนการแลว ควรตรวจดวาสไหนทเกนออกนอกตวภาพใหผสมลบออกหากลมใสสตรงสวนใดของภาพกใหเตม เพราะการเขยนภาพจตรกรรมไทยมรายละเอยดมากกมเหตใหหลงลมในการระบายสบาง (สวฒน แสนขตยรตน,2549)

46

หลกการงายๆในการเขยนภาพส 1. การเขยนสบนพนสออน หากตองการเขยนสบนพนสออนใหเกดความงดงามและมเอกภาพ ควรจดใหตวเอกภาพของ

ภาพเปนสเขม เชน เขยนพระนารายณกใชปางทเปนสมวง บรวารทเขาเฝาเปนสเขมเชนกน อยางสออนกจะเดนขนมา สวนรปเหลาเทวดาตางๆกใหใชสทออนลงลดความส าคญลงไป

2. การเขยนสบนพนสเขม การเขยนภาพบนพนสเขม ตองใชตวภาพสออน ยงตวละครทเปนจดเดนตองใหผวพรรณผด

ผอง เชน ตวพระ หรอตวนาง แมกระทงการเขยนรปการเขยนภาพพระโพธสตวหรอพระพทธเจา 3. การเขยนสบนพนสกลาง กอนอนตองท าความเขาใจค าวาสกลางกอนคอ สทเปนกลาง คอไมออนไมแก จงสามารถใช

วธระบายสออนรอบตวภาพ หรอจะกดน าหนกรอบตวภาพกยอมท าใหภาพทเปนจดเดนมความชดเจนขน ทงนสกลางอาจจะเกดจากการใชสหลายสแลวผสมรวมกน เชน สโทนเทา สเหลองหรอน าตาลออนหรอสทองฟาทสรางมากใชทงวธระบายสออนรอบตวภาพ หรอหารใชสเขมกดน าหนกกได

4. การเขยนสบนพนสทอง “พนทอง” ในทนอาจใชสทองอะครลกระบายทบบนสเหลองหรอการใชทองค าเปลวปด ซง

ถอวาเปนวธการทยากทสด เพราะพนเปนสทองมนวาว ฉะนนตวภาพจะตองเปนสควนและควรโฉบน าสพนหลงใหลดความแวววาวลง แตกยงคงรกษาความสกสวางของเนอทองอยบาง ซงในการเขยนสออน ซงในการเขยนสออนบนพนทองมกเกดปญหาการะบายแตละครง ท าใหยงยากจงเปนวธทไมนยมกน (สวฒน แสนขตยรตน,2549)

จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา กลวธการเขยนภาพจตรกรรมไทย ดวยเทคนคสอะครลกการเขยนบนพนทมความแตกตางทเหนไดชดเจนทสด คอ การเตรยมพน สวนขนตอนการเขยนภาพ ควรเวนสขาวไวเพอตวสตวหมพานต ควรระบายสรองพนสเหลองกอนต าแหนงทเปนเครองทรงและเครองประดบทตองเปนสทอง ตดเสนตวภาพและเรมเขยนลายผา โดยใชหลกสใกลเคยงกนมาเปนตวผสมทไมตองการใหเดน ตดเสนทองโดยสแดงสดผสมน าเงนเลกนอย รวมไปถงหลกการในการเขยนภาพสภาพพนหลงเชนกน

เทคนคการเขยนภาพจตกรรมไทย กลวธพเศษส าหรบงานจตรกรรมไทย

1. การรกษาและตดแตงขนพกน การรกษาพกนอกทงการตดแตงเพอใชงานใหไดผลงานทงดงามและสมบรณ ตลอดจนถงการ

ถนอมเพอนการใชงานใหยาวนานดวยเหตผลทมกคอ พกนบางอยางมการเรยงขนทดท าใหตดเสนไดด ซงหาไดยากและไมสามารถจดเลอกไดเวลาซอ

47

ปจจบน พกนชนดท าดวยมอมนอย ซงพอจะหาซอไดคอพกนประยงค ถอวาเปนพกนทดทสดในการใชตดเสนในงานจตรกรรมไทยเพราะท าจากขนหววแทและเรยงขนพกน ซงกองหตถศลป กรมศลปากรและจตรกรทมชอเสยงในการเขยนภาพจตรกรรมไทยนยมใช

2. การตดแตง การตดแตงขนพกนโดยสวนมากจะนยมตดแตงพกนทใชส าหรบตดเสน ทงนเพอความเปน

กลมของขนทอมน าสและเมอตดเสนแลวมความเลกและควบคมเสนไดงาย โดยการตดแตงบรเวณโคนพกนทงนตองใชมดคตเตอรทมความคมไมมากนกมาวางเฉยงขนเลกนอยบรเวณโคนพกนแลวคอยหมนพกนเปนวงรอบอยางชาๆ ก าจดเสนขนทเปนสวนเกนออกสวนใหญการตดแตงขนพกนเบอรใหญกวามาตดแตงใหเลก เชน ตองการพกนเบอร 0 ใหใชพกบเบอร 1 หรอ 2 มาตดแตงเพอใชส าหรบตดเสน และรายละเอยด สวนการตดเสนกนกจะใชพกนเบอร 3 มาตดแตงขนกจะไดพกนตดเสนกาฬหรอเสนกนทมคณภาพด

3. การรกษาหลกการใชงาน การถนอมรกษาพกนเปนสงทจตรกรควรสรางเปนนสย โดยถอวาพกนเปนสงส าคญในการ

เขยนภาพในอดตชางไทยถอวาพกนเปนของชนคร จะเดนขามไมได เฉกเชนต าราหนงสตางๆ ถ าตองการมอปกรณในการเขยนภาพทดไวใชนานๆ กควรเอาใจใสในการกษาหลกจากการใชงาน โดยเมอจตรกรใชเขยนภาพแลวพกนจะมเศษของสและกาวแฝงตวอยหากไมท าการลางใหสะอาดจะมตะกลนจบเปนดนพอกหางหมเพมขนทกวน ควรลางดวยน าใหสะอาดแลวลางดวยน าอนอกครงโดยแชไว 2-3 นาท แลวใชมอจบปลาบขนพกนอกมอหนงจบดามบดเปนเกลยวเพอไลน า แตโบราณใชไขขาวลบปลายพกนอกครงหนงแลววางพกนไวในภาชนะใหปลายพกนตงขน แตมปญหาอยทวาไขขาวจะเปนสงทแมลงชอบแทะ ท าใหขนพกนเสยหาย ควรใชน ากาวทเจอจางมาลบปลายแลววางในภาชนะในแนวตง โดยใหปลายขนพกนชขน เมอครนจะใชงานใหมใหลางดวยน าสะอาดกอน

กรณพเศษทพกนทใชกบยางมะเดอในงานปดทองมกจะมเมองยางเหนยวตดขนพกน ควรลางดวยน าสบออนๆหรอน ายาลางจานกอนท าการถนอมพกน

4. ปญหาและการแกไขการปดทองและการตดเสนทอง ปญหาทมกจะพบในการเขยนภาพจตรกรรมไทยดวยสอะครลก หรอแมกระทงสฝนยอมม

ปญหาแตกตางกนไปในการปดทองค าเปลว ในการเขยนสอะครลก ซงสบางชนดเมอเขยนจะมความมนวาวและหนด มปญหาในการปด

ทองเพราะเศษทองจะกระจายไปปดสวนอนๆ ทไมตองการ จะตองแกปญหาโดยการโรยแปงกอนการปดทองและเมอปดทองเสรจแลวใชส าลชบน าพอหมาดมาลบคอยๆ เบามอ หากมเศษทองเลกๆนอยๆ ไมหลดออกตามมาใหใชส าลพนกบไมจมฟนหรอจะใชคตตอลบตกไดในการเชดออก

48

ในการเขยนสฝน การปดทองมกจะมปญหาในเรองของน ายามะเดอแหงไว เพราะสฝนมความดดสมาก ดวยเหตทวาเตรยมพนดวยดนสอพอง เวลาปดทองไมตด ควรใชยางมะเดอนอกหรอยางส าหรบปดทองทน าเขาหลายยหอ ซงขอดของน ายาทมคณภาพดนนตองเปนน ายางแหงจะสามารถปดทองเวลาไหนกไดเพราะมความเหนยวคงทจะไดรบการปดทองเสรจ

อกวธหนงเพอลดปญหาการปดทองในการเขยนสฝนกคอการลงสอะครลกสเหลองผสมขาวกอนในต าแหนงทปดทอง กอนทจะระบายยางมะเดอ ทงนเพอทราบต าแหนงพนททแนนอน และทองทปดจะไดความสกสวาง

5. การตดเสนทอง ในการตดเสนทองมกพอปญหาการตดเสนไมตด ซงเกดจากสขอบบนทองทงนความมนวาว

ของทองซงเปนโลหะและความมนทเกดจากไขมนทอยฝามอจตรกรผเขยนเองไปโดนทองท าใหมปญหาในการตดเสน

วธแกไขโดยใชน ายาลางจานเขาไปผสมกบสกจะลดปญหากบการตดเสนไมตด สวนการตดเสนไมขาดใหสน าเงนหรอเขยว ซงเปนมแสงตรงกนขามเขามาผสมเจอในสแดงตดเสนในอตราสวน 1 ตอ 10 เพอเพมความเขมขนของส เวลาตดเสนจะรสกวาเสนมน าหนกขน แตอยางไรกตามในการตดเสนทองกควรค านงถงเสน น าหนกออนแก กคอมการตดเสนกนกบการตดเสนรายละเอยดทเรยกวาเสนแร

6. การควบคมโครงส หลกในการควบคมโครงสสวนรวมของภาพเพอใหเกดการประสานกลมกลนกนในภาพทงภาพเพอใหไดภาพเกดความนมนวลมหลกการดงน

6.1 หลกการใชสใกลเคยง (ในวงจรส) ในการระบายสในงานจตรกรรมไทย หากตองการใหไดสโดยรวมเปนโครงสแบบไหนควรมการวางแผนกอน และการใชสใกลเคยงกเปนวธหนงทท าใหสามารถควบคมโครงสโดยรวมได เชน ใชสฟา เขยว เหลอง สม ฯลฯ

6.2 หลกการใชสวรรณะเดยวกน ในการเขยนจตรกรรมไทย การควบคมโครงสโดยการเลอกใชตามวรรณะของสคอ วรรณะรอน วรรณะเยน และวรรณะอบอน นน คอนขางจะควบคมโครงสสภาพสวนรวมไดงาย

6.3 หลกการเกลยหรอกระจายสใหทวภาพ เปนการควบคมสอกอยางหนงกคอ สมมตใหภาพหนงมสทใชอย 12 ส กใหใชทง 12 ส แตะหรอระบายโดยถวนทวภาพ ใหถอเงอนไขทวาเมอสแดงมในภาพกตองกระจายสแดงออกไปใหทวภาพ แตทงนทงนนกตองรวาควรกระจายสไหนมากหรอนอยตามความเหมาะสมแตตองมทกส

6.4 หลกการใชสกลางผสมเขากบทกส วธการนเปนวธแบบงายทสด คอตองเลอกสทเปนกลาง ซงเปนกลางในทนหมายถงสทไวผสมกบสอนๆ โดยคาของสไมเปลยนไปมาก เชน สขาว ส

49

เทา สเหลอง และสด า (ไมใชสกลางตามหลกทฤษฎส) สมมตเมอวาเลอกผสมสเทากใหใชสทกสกอนระบายผสมดวยสเทากอนระบายลงเนอหา

6.5 หลกการลดความเปนเดนของส โดยการผสมสคตรงขาม กใชบางในการเขยน จตรกรรมไทย โดยเปอรเซนตของสตรงกนขามตองไมเกน 20 เปอรเซนตใน 100 เชน ตองการระบายสแดงแตลดคากอนโดยผสมสเขยวประมาณ 5-15 เปอรเซนต กจะไดสแดงทไมสกสวางจนเกนไปกสามารถควบคมโครงสโดยรวมของภาพทงหมดได

7.ลกษณะการเขยนภาพโครงสแบบเอกรงค การเขยนสแบบเอกรงคคอการเขยนดวยสใหความรสกออกมาเปนสเดยว แตกแฝงดวยคา

น าหนกของสออน กลาง เขม และมการใชสขาวและสด า ผสมในสใหเกดคาน าหนกทแตกตาง เชน ถาจะใชสน าตาลเปนสเอกรงคกตองมเฉดสดงน

สขาว สครม สน าตาลออน สน าตาล สน าตาลแก สน าตาลเขม สด าน าตาล สด า ซงในตารางจะเตมคาออนสดเปนสมกขาวหรอสทองหรอเงนกได ซงการเขยนสแบบเอกรงค

จะใหความรสกสะอาด นมนวล สงบนงใหเกดขนในตารางไดงาย นยมใชเขยนงานทตองการใ หความรสกสบายๆ

8. ลกษณะการเขยนภาพโครงสแบบพหรงค การเขยนสแบบพหรงคคอการเขยนภาพหลากหลายส แตตองควบคมสสภาพสวนรวมใหได

การเขยนสแบบพหรงคเปนการเขยนสทมากกวา 5 สขนไป เปนการใชทกษะและประสบการณทางการใชสอยางมาก ซงจะมความสนกในการใชส แตควรเขาใจใหมากกวาจะเนนจดเดนอยางไร และจะลดความส าคญของสจดรองอยางไร จงจะท าใหคณคาทางการใชสเกดขนในภาพนนๆ ฉะนนกอนจะระบายสใดสหนงลงไป จตรกรควรตองคดใหดเสยกอน ซงงานเขยนสแบบ พหรงคเปนงานททาทายเพราะตองมการแกไขปญหามาก

9. คณสมบตพเศษของการเขยนภาพดวนสอะครลก สอะครลกม 2 ชนด คอ ชนดทใหความรสก ทบ แนน มนวาว และอกชนดคอสอะครลกทให

ความรสกโปรงแสง แตจะใหความดานคลายสฝน 10. กลวธเขยนภาพ 10.1 การเขยนแบบสโปรง การเลอกสทมคณสมบตโปรงใส ซงจะเขยนตดไว ขางหลอด

หรอไมกเปนลกษณะเชงสญลกษณเปนวงกลม ไมมการระบายเปนสทบ บางครงกระบายทบครงเดยว แสดงวาเปนสทมคณสมบตกงโปรงแสงเปนสทใชระบายในลกษณะโปรางใสทบกนได เวนแสงแลวระบายเบาบาง จะเขยนในลกษณะสน ากได ซงสชนดนจะใหก าลงสองสวางมาก

50

10.2 การเขยนแบบสเขมทบ การเลอกใชสทบ เหมาะส าหรบการระบายสแบบทบแสง โดยการสงเกตจากสญลกษณทปรากฏไวขางหลอด เปนภาพวงกลมแลวระบายสทบแนน เหมาะส าหรบกลวธระบายสหนกทเปนเนอสแนนๆ เชน การเขยนสตวภาพ หรอการสรางสพนฉากหลงทเปนโขดหน ตนไม แบบโบราณ จากความส าคญดงกลาวสรปไดวา กลวธพเศษส าหรบงานจตรกรรมไทย ประกอบไปดวย การรกษาและตดแตงขนพกน , การตดแตง , การรกษาหลกการใชงาน , ปญหาและการแกไขการปดทองและการตดเสนทอง , การตดเสนทอง , การควบคมโครงส , ลกษณะการเขยนภาพโครงสแบบเอกรงค , ลกษณะการเขยนภาพโครงสแบบเอกรงค , ลกษณะการเขยนภาพโครงสแบบพหรงค , คณสมบตพเศษของการเขยนภาพดวนสอะครลก และกลวธเขยนภาพ

คณลกษณะสอะครลก สอะครลกทใชในวงการศลปะทศนศลปจะผลตบรรจหลอด ทงหลอดใหญแบงขายเปน

หลอดๆแตละสและบรรจหลอดเลกหลากหลาบสขายรวมกนในกลองเดยวกม ซงราคาอาจถกกวาหลอดใหญทแบงขาย แตเรองคณภาพอาจตางจากหลอดใหญดวยเชนกน สวนแหลงทพอหาซอมาใชกมตามรานจาหนายเครองเขยนทวไป ซงบางแหงอาจไมมหลอดใหญแบงขาย สวนใหญจะมเฉพาะหลอดเลกรวมในกลองเทานน และเมอจดซอมาเรยบรอยแลว ควรฝกใชในการวาดภาพคนเหมอนใหช านาญการ และรบรหลายกลวธ เพอจะไดเรยนร คณลกษณะทแทจรงของสอะครลกไดด ซ งอาจคนพบสงทแตกตางจากคณลกษณะทกลาวขางลางนกเปนได เชน

1. เปนสผสมน า คอใชนาเปนตวละลายสในการระบาย 2. สามารถซอมแซมภาพจตรกรรมทชารดเสยหาย โดยสทระบายใหมกลมกลนกบสเกาไดด 3. สามารถสรางสรรคไดหลากหลายกลวธ ระบายไดทงลกษณะสบางๆแบบสน า และทบกน

หลาบชนแบบสโปสเตอรและสน ามน 4. เปนสทมคณลกษณะทงโปรงใสและทบแสง ใชไดกบกระดาษและแคนวาส 5. เนอสสดใสเขมขน เมอระบายสแหงแลวจะไมท าใหคาของสเปลยนไป 6. เนอสเมอถกอากาศหรอระบายจะแหงเรวกวาสน ามน ฉะนน กอนลงมอวาดสอะครลกควร

ค านวณพนททจะระบายและเวลาในการท างานใหด เพราะถาบบสออกจากหลอกมากไป จะท าใหสเหลอและแหงจนไมสามารถระบายไดอก ซงจะสนเปลองโดยเปลาประโยชน

7. สามารถผสมใหเปนสออนและเปนสแกไดงายและมากดวยระดบของสโดยสออนผสมกบ สขาวหรอสทออนกวา เพอลดคาน าหนกของสใหออนลง หรอผสมกบน าเพอลดคาของสใหออนหรอเจอจางลงกได แตถาตองการสแกใหผสมกบสด าหรอสทเขมกวา เพอเพมคาน าหนกของสใหเขมขน

51

8. สทแหงสนทจะตดพนไดดและแนน ซงความชนหรอนาไมสามารถท าใหสลอนหลดไดและ สามารถระบายไดกบพนผวเกอบทกชนด ยกเวนพนผวทมนมาก จงเหมาะกบกระดาษ ผาใบ และแผนไม ในงานจตกรรมเปนอยางยง

9. สามารถสรางสรรคภาพไดหลายลกษณะ เชน จดส ดดส พนส และระบายสดวยฟองน า ลกกลง เกรยง แบบหนาทบกนหลายชน เปนตน (มย ตะตยะ,2553)

สรปไดวา คณลกษณะสอะครลกทใชในวงการศลปะทศนศลป เปนสผสมน า คอใชน าเปนตวละลายสในการระบาย สามารถซอมแซมภาพจตรกรรมทช ารดเสยหาย โดยสทระบายใหมกลมกลนกบสเกาไดด สามารถสรางสรรคไดหลากหลายกลวธ ระบายไดทงลกษณะสบางๆแบบสน า และทบกน หลาบชนแบบสโปสเตอรและสน ามน เปนสทมคณลกษณะทงโปรงใสและทบแสง ใชไดกบกระดาษและแคนวาส สทแหงสนทจะตดพนไดดและแนน ซงความชนหรอนาไมสามารถท าใหสลอนหลดไดและสามารถระบายไดกบพนผวเกอบทกชนด

บทท 3

ขนตอนการสรางสรรคผลงาน

การก าหนดขอบเขตการสรางสรรคผลงาน ผศกษามแนวคดในการสรางสรรคผลงานในครงน ผศกษาไดท าการศกษาเกยวกบประวตความเปนมาของสตวหมพานต เทคนคการใชสอะครลกบนกระดาษสาญปน และตวอยางผลงานศลปนทผศกษาสนใจ เพอเปนแนวทางในการสรางสรรค และออกแบบรางผลงาน ส าหรบขนตอนในการเตรยมการสรางสรรคผลงานในครงน ผศกษาไดมการตดตอราคาเรองวสดอปกรณ ในราคาและรปแบบของเฟรมทแตกตางกนออกไป ทง 3 เฟรม ดวยกน คอ สามเหลยมดานเทา สเหลยมคางหม และวงกลมนน ซงไดออกแบบสเกตซภาพผลงานแลวเลอก 3 ภาพทผศกษาตองการสรางสรรคผลงาน จดเตรยมอปกรณในการสรางสรรคผลงาน ขนแรกเตรยมอปกรณ เฟรมไมกระดานอด , แมคยง , กระดาทราย , ดนสอ , ยางลบ , กระดาษสาญปน , สรองพน , แปรงทาส , พกน , สอะครลก , จานส , ถงส และผาเชดส โดยเฟรมทง 3 เฟรม ทาสรองพน 3 ครง ตอดวยปกระดาษสาญปน 2 ครง และน าเฟรมตากแดดใหแหงสนท แลวขดดวยกระดาษทราบใหพนผดเรยบ จากนนกลงสพนของภาพอยางทรางแบบไว เมอสแหงดแลวควรกรางภาพทออกแบบไวแลว และลงสตามแบบทตองการ เกบรายละเอยดของภาพไปเรอยๆ และปรบแตแกไขตามความเหมาะสมจนภาพเสรจสมบรณ และตรวจดความเรยบรอยของแตละชนงาน เพอความสวยงามและความสมบรณของภาพ

53

ขอบเขตและล าดบขนตอนการสรางสรรคผลงาน

ภาพประกอบท 1 แสดงแผนผงขอบเขตและล าดบขนตอนการสรางสรรคผลงาน

ขอบเขตและล าดบขนตอนการสรางสรรคผลงานดงกลาว ผศกษาไดศกษาและสรางสรรคผลงาน เพอเปนแนวทางในการสรางสรรคผลงานใหมความสวยงาม สมบรณ และถกตอง โดยไดมวสดอปกรณ ขนตอนการเตรยมสรางสรรคผลงาน รวมไปถงการส ารวจราคาโดยประมาณของผลงาน โดยไดเปนไปตามขนตอนกระบวนการสรางสรรคผลงาน ดงน

การสรางสรรคผลงาน

วสด/อปกรณ ขนตอนการเตรยมสรางสรรคผลงาน

ส ารวจราคา

ลงมอปฏบตผลงานจตรกรรม ขนตอนการเตรยม

สรางสรรคผลงาน ตดตอคนท าโครง

ไมผลงาน

กลวธระบายส

น าลวดลายทออกแบบมาสรางสรรคผลงาน

แบบสดสวนไมกระดานอด

การสรางสรรคพนผว

แบบรางผลงานชนท 1

ปรบแตงแกไข

แบบรางผลงานชนท 2

แบบรางผลงานชนท 3

ตรวจดความเรยบรอย

ชนงานส าเรจ

สามเหลยมดานเทา

สเหลยมคางหม

วงกลม

54

การวางแผนการศกษาคนควา

ภาพประกอบท 2 แสดงภาพแผนผงการวางแผนการศกษาคนควา

แผนการศกษาคนควาดงกลาว ผศกษาไดศกษางานจตรกรรมไทยทผศกษาสนใจในการสรางสรรคผลงาน โดยจะท าในเทคนคสอะครลก บนกระดาษสาญปน รวมไปถงรปแบบ เทคนค และดานอปกรณเครองมอตางๆ จากการวางแผนการด างานในครงน ผศกษาไดวางแผนการด าเนนงานเปนไปตามขนตอนกระบวนการในการสรางสรรคผลงานเปนล าดบขนตอนทกชน ดงน

จตรกรรมไทย

เทคนคสอะครลก

รปแบบผลงาน วสด

รปแบบ

พกน,แปรงทาส,จานส,เฟรมไมกระดานอด,กระดาษสาญปน,แมคยง,กาว,สน าพลาสตก,กระดาษทราย,สอะครลก

ลกษณะเหมอนจรง

เทคนค ส สอะครลก

พนผว ขรขระเลกนอย

ดานเครองมออปกรณ

พกน,แปรงทาส,จานส,เฟรมไมกระดานอด,กระดาษสาญปน,แมคยง,กาว,สน าพลาสตก,กระดาษทราย,สอะครลก

55

ตนแบบในการสรางสรรคผลงาน

ก

ข

ค

ง

จ

\ ฉ

ภาพประกอบท 3 แสดงผลงานของอาจารยเฉลมชย โฆษตพพฒน ก-ฉ

56

ภาพราง (Sketches)

ภาพประกอบท 4 แสดงภาพรางผลงาน “สตวหมพานต1”

ภาพประกอบท 5 แสดงภาพรางผลงาน “สตวหมพานต2”

ภาพประกอบท 6 แสดงภาพรางผลงาน “สตวหมพานต3”

57

ขนตอนการสรางสรรคผลงาน 1. เตรยมอปกรณส าหรบการรางภาพ ประกอบไปดวยเฟรมไมกระดานอด ส าหรบการ

สรางสรรคผลงาน

ภาพประกอบท 7 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 1

2. เตรยมอปกรณในการระบายส ประกอบไปดวย สอะครลก , พกน , จานส , ถงน า , ดนสอ ,ยางลบ และผาเชดส

ภาพประกอบท 8 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 2

58

3. ผสมสพนหลง แลวท าการระบายสพนหลงตามทตองการ

ภาพประกอบท 9 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 3

4. รางภาพพนหลง และตวสตวหมพานตตามทตองการ

ภาพประกอบท 10 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 4

59

5. เรมขนตอนการระบายสตวสตวหมพานต ตามทตองการโดยการท าสเหลองทาในบรเวณ กอนทจะลงสทอง เพอเปนการลงพนเพอใหสมองดดชดและสวยงามมากยงขน

ภาพประกอบท 11 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 5

6. เรมระบายสตวสตวหมพานต โดยการไลน าหนกของสตวหมพานต

ภาพประกอบท 12 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 6

60

7. เกบรายละเอยดของภาพจนทวทงเฟรม และตดเสนขอบผลงานจนเสรจสมบรณ แลวก ตรวจดความเรยบรอยของภาพ เพอความสมบรณ และความสวยงามของผลงาน สวนผลงานในชนตอไป กใชกระบวนการท างานทเหมอนเดม

ภาพประกอบท 13 แสดงภาพกระบวนการสรางสรรคผลงานขนตอนท 7

บทท 4

การวเคราะหผลงานสรางสรรค

การศกษา เรองจตรกรรมไทยเทคนคอะครลกบนกระดาษสาญปน หวขอ “สตวหมพานต” ผศกษาไดศกษาและล าดบรวบรวมจากเอกสารทเกยวของ ดงน

1.วเคราะหเนอหา 2. วเคราะหรปแบบ 3. วเคราะหกลวธ

ผลงานศลปนพนธชนท 1

ภาพประกอบท 14 แสดงผลงานชนท 1

ผลงานชนท 1 ชอภาพ : สตวหมพานต1

เทคนค : สอะครลก ขนาด : สามเหลยมดานเทา

วเคราะหเนอหา : ภาพของสตวหมพานตทมความหลากหลายของตวสตว ทมทง สตวบก,สตวปก และสตวน า โดยสทใชสวนใหญคอวรรณะรอน 70 เปอรเซนต และ สวรรณะเยน 30 เปอรเซนต ซงจะแบงเปนสามสวน นนกคอสวนของผนน าทประกอบไปดวย เหลาพญานาค ,ปลาหวบาตรทมหลากหลายขนาดรวมถง ดอกบวและใบบวอกดวย สวนทถดจากผนน า กคอสวนพนดน จะประกอบไปดวย สงหค , ไกรสรราชสห , ไกรสรจ าแลง และไกสรนาคา สวนสดทายทถดมานนกคอ สวนของผนฟา ของบรรดาสตวปก นนกคอ นกเทศ , นกสดาย , หงสค และสดทาย นกฑณทมา ซงใช

62

สในลกษณะทเดนชด เพอใหมสสนสวยงาม โดยเหลาบรรดาตวสตวจะอยรอบดอกบวสขาว ไปจนถงกระทงยอดสามเหลยมนนเอง ลกษณะทเดนชด เพอใหมสสนสวยงาม ไดมดอกบวสขาวทบอยบนสามเหลยมขนาดเลกทมสทองอรามลอมรอบ โดยเหลาบรรดาตวสตวจะอยรอบดอกบวสขาว ไปจนถงกระทงยอดสามเหลยม

วเคราะหรปแบบ : รปแบบเปนลกษณะเหมอนจรง บนกระดาษสาญปน โดยเนนลกษณะทาทางเหลาบรรดาสตวหมพานตในอรยบททแตกตางกนออกไป และลวดลายของจตรกรรมไทย ทไดผานการจดองคประกอบศลป ภาพนมความเอกภาพและกลมกลน ของรปทรง และมสสภาพสวนมากซงจดอยในวรรณรอน ทงพนผว , ส , เสน , รปราง , รปทรงของภาพ แสดงถงลกษณะรปราง,รปทรงและเสนลวดลายสสนของภาพสตวหมพานตและดอกบวนน โดยสวนรวมของภาพทมลกษณะโดดเดนการใชเสนทเลกและนมนวล สอใหเหนถงความงามและสนทรยภาพของงานจตรกรรมไทย

วเคราะหกลวธ : จตรกรรมไทย เทคนคสอะครลก บนกระดาษสาญปนสขาว เพอแสดงใหเหนถงคณคาของผลงานและความโดดเดนของสตวหมพานต

ผลงานศลปนพนธชนท 2

ภาพประกอบท 15 แสดงผลงานชนท 2

ผลงานชนท 2 ชอภาพ : สตวหมพานต2 เทคนค : สอะครลก ขนาด : สเหลยมคางหม

63

วเคราะหเนอหา : ภาพของสตวหมพานตทมความหลากหลายของตวสตว ทมทง สตวบก,สตวปก,สตวน า,สตวปก โดยจะแบงเปนสองสวน นนกคอสวนของผนดนทประกอบไปดวย ทกทอ ,ตณราชสห และกาฬสหะ สวนทถดจากผนดน คอผนฟา จะประกอบไปดวย นกหสด , หงส , อสดรวหก สวนสดทายทอยบนสดนนกจะจะประกอบดวย คอ พญานาค , พญาครฑ และสดทาย นาคปกษณ โดยใชสในลกษณะทเดนชด เพอใหมจดเดนไดมดอกบวสขาวทบอยบนสเหลยมคางหมทมสขาวอยภายในสทองอรามลอมรอบเปนวงกลม โดยเหลาบรรดาตวสตวจะอยรอบดอกบวสขาว ไปจนถงกระทงยอดสเหลยมนนเอง เพอใหดเปนการวนเวยนเวยนวายอยรอบๆ ดอกบว

วเคราะหรปแบบ : รปแบบเปนลกษณะเหมอนจรง บนกระดาษสาญปน โดยเนนลกษณะลวดลายพนหลงบรรดาสตวหมพานต และไดมลวดลายของจตรกรรมไทย ทไดผานการจดองคประกอบศลป รวมถงลวดลายบรเวณพนหลงของผลงาน ความกลมกลน/ความตดกน จะมความกลมกลนกนของรปทรงซงสวนใหญของภาพจะเปนรปทรงอสระ และเกดความกลมกลนของส เสน รปราง รปทรง พนผว ทมสสภาพสวนมากจดอยในวรรณะรอน ภาพนมความเอกภาพและกลมกลน ของรปทรง และมสสภาพสวนมากจดอยในวรรณะรอน มการไลน าหนกของสและตดเสนโดยใชสเขมตด เพอใหเหนความคมชดและรายละเอยดของภาพ สอถงผลงานลกษณะงานจตรกรรมไทย

วเคราะหกลวธ : จตรกรรมไทย เทคนคสอะครลก บนกระดาษสาญปนสขาว เพอแสดงใหเหนถงคณคาของผลงานและความโดดเดนของสตวหมพานต

ผลงานศลปนพนธชนท 3

ภาพประกอบท 16 แสดงผลงานชนท 3

64

ผลงานชนท 3 ชอภาพ : สตวหมพานต3 เทคนค : สอะครลก ขนาด : วงกลม

วเคราะหเนอหา : ภาพของสตวหมพานตทมความหลากหลายของตวสตว ทมทง สตวบก,สตวปก และสตวน า โดยใชสในวรรณะเยนจะเปนสน าเงนเขมไลสมาจนกลายเปนสฟา จรดถงดอกบวสขาว ซงจะมสตวหมพานตทมลกษณะทาทางทแตกตางกน ไปตามอรบทของแตละตวสตว เพอใหมจดเดนไดมดอกบวสขาวทบอยตรงกลางของวงกลมทมสขาวอยภายในสทองอรามลอมรอบเปนวงกลมดอกบวสขาว แสดงใหเหนถงวฎจกรของการเวยนวายตายเกดอยางเหนไดชด เพอใหดเปนการวนเวยนเวยนวายอยรอบๆ ดอกบวนนเอง

วเคราะหรปแบบ : รปแบบเปนลกษณะเหมอนจรง บนกระดาษสาญปน โดยเนนลกษณะลวดลายพนหลงบรรดาสตวหมพานต และไดมลวดลายของจตรกรรมไทย ทไดผานการจดองคประกอบศลป จะมความกลมกลนกนของรปทรงซงสวนใหญของภาพจะเปนรปทรงอสระ และเกดความกลมกลนของส เสน รปราง รปทรง พนผว ทมสสภาพสวนมากจดอยในวรรณะรอน สแดง สสม ของพนหลง หรอตวสตวเองกตาม เอกภาพของ ภาพนมความเอกภาพและกลมกลน ของรปทรง และมสสภาพสวนมากจดอยในวรรณะรอน มการไลน าหนกของสและตดเสนโดยใชสเขมตด เพอใหเหนความคมชดและรายละเอยดของภาพ สอถงผลงานลกษณะงานจตรกรรมไทยและยงแสดงออกถงความสามารถและความชอบของผศกษาในการสรางสรรคผลงานจตรกรรมไทย

วเคราะหกลวธ : จตรกรรมไทย เทคนคสอะครลก บนกระดาษสาญปนสขาว เพอแสดงใหเหนถงคณคาของผลงานและความโดดเดนของสตวหมพานต

บทท 5

สรปผล ปญหา และขอเสนอแนะ

การศกษาจตรกรรมไทย หวขอ “ สตวหมพานต ” ผศกษาไดก าหนดวตถประสงคไวดงน 1. เพอศกษาความรทวไปของสตวหมพานต 2. เพอศกษาความรทวไปเกยวกบงานจตกรรมไทย 3. เพอสรางสรรคผลงานจตกรรมสอะครลก บนกระดาษสาญปน ขอหว “สตวหมพานต”

สรปผลการศกษาและสรางสรรค ผลการศกษาความรทวไปของสตวหมพานต สรปไดวา สตวหมพานตเปนสตวเปนทางความคดและจนตนาการของคนในสมยโบราณ เปนสตวทใหความรสกศกดสทธ และนกถงดนแดนอนไกลโพน ทมลกษณะรปรางแปลกประหลาดไปจากสตวธรรมดาทวๆไป เปนสตวทสรางสรรคมาจากธรรมชาตมแรงบนดาลมาจากวรรณกรรม เชน ทศชาต นทานชาดก หรอเทวนยาย ทมรปรางแปลกประหลาดไปจากสตวในธรรมชาตตามจนตนาการ สตวหมพานตไดสรางสรรคตามจนตนาการขนจากธรรมชาตกบความคดสรางสรรค ทมรปรางทเหนอจรงกวาธรรมชาตทถายทอดตามความรสกทางวรรณกรรมและความรสกสวนตว สตวหมพานตเปนสตวทไมเหมอนสตวธรรมดา เปนสตวทประกอบไปดวยลวดลายกระหนกตางๆ ทมอยบนล าตวของสตว มาตงแตสมยเชยงแสนและสมยสโขทย และเรมมบทบาทในสมยอยธยาพทธศตวรรษท 9 เปนตนมา ไดมการท ารปสตวหมพานตเปนประตมากรรม จตรกรรม เครองประดบ ในงานของศาสนาและงานของพระมหากษตรย และปรากฏอยมากมายในงานจตรกรรมฝาผนง จตรกรรมบนสมดขอย และลายรดน า ลกษณะและรปแบบของสตวหมพานตจะไดมาจากการเลยนแบบธรรมชาตมาปรบปรง เปลยนแปลง ลดตดทอน และเพมเตมบางสวน เชน รปราชสห หงส พญานาค จากการประสมระหวางสตวตางประเภทกน และระหวางสตวกบมนษย เชน นกหสด เหมราช พญาครฑ กนนรหรอกนร จากจนตนาการโดยตรง การเขยนภาพสตวหมพานต ทกเสนตองเปนเสนโคงทลนไหลอยางตอเนองรบสงกนอยางสงางามและออนหวาน มขนาดเสนแตกตางกน มเสนรอบนอกใหญทสดเรยกวา “เสนกาฬ”และลายเสนในแสดงรายละเอยดเลกสดเรยกวา “เสนแร”

ผลศกษาความรทวไปเกยวกบงานจตรกรรมไทย สรปไดวา งานจตรกรรมไทยเปนงานจตรกรรมทมลกษณะเปนงาน 2 มต และ 3 มต โดยใชการวาดเสน ระบายส และแสงเงา เพอใหเกดรปราง รปทรง ลกษณะของงานจตรกรรมไทยสามารถบางไดเปน 2 ลกษณะ คอ จตรกรรมไทยแบบประเพณ และจตรกรรมไทยแบบรวมสมย ผลการสรางสรรคผลงานจตรกรรมไทย สตวหมพานต เทคนคสอะครลก บนการดาษสาญปน ท าใหผวจยเกดการเรยนรและความเขาใจในกระบวนการท างานในการสรางสรรคผลงานไดมากยงขน

66

การสรางสรรคการจตรกรรมไทย ผศกษาไดสรางสรรคผลงานจตรกรรมดวยเทคนคสอะครลกบนกระดาษสาญปน จ านวน 3 ชน 3ขนาด คอ สามเหลยมดานเทา , สเหลยมคางหม , วงกลม ชนท 1 ชอภาพ “ สตวหมพานต 1 ” เปนการน าเสนอภาพชนนเปนภาพของสตวหมพานตทมความหลากหลายของตวสตว ทมทง สตวบก , สตวปก , สตวน า , สตวปก โดยจะแบงเปนสามสวน นนกคอสวนของผนน าทประกอบไปดวย เหลาพญานาค ,ปลาหวบาตรทมหลากหลายขนาดรวมถง ดอกบวและใบบวอกดวย สวนทถดจากผนน า กคอสวนพนดน ซงจะประกอบไปดวย สงหค , ไกรสรราชสห , ไกรสรจ าแลง และไกสรนาคา สวนสดทายทถดมานนกคอ สวนของผนฟา เปนทอยของบรรดาสตวปก นนกคอ นกเทศ , นกสดาย , หงสค และสดทาย นกฑณทมา ซงใชสในลกษณะทเดนชด เพอใหมสสนสวยงาม อกทงสวนตรงกลางและสวนยอดของรปภาพ ไดมดอกบวสขาวทบอยบนสามเหลยมขนาดเลกทมสทองอรามลอมรอบ โดยเหลาบรรดาตวสตวจะอยรอบดอกบวสขาว ไปจนถงกระทงยอดสามเหลยมนนเองผลจากการวเคราะหสามารถแบงสวนไดดงน คอ ความสมดล ถาแบงภาพนออกเปน 2 สวนในแนวดง จะเหนไดวามการจดความสมดลทไมเหมอนกนทง 2 ดาน จดเดน คอภาพของดอกบวสขาวบรสทธ ทสองสวางอยตรงกลางสทองอราม ซงอยสวนตรงกลาง เพราะมขนาดและส ทเดนและมลกษณะใหญออกมาจากสภาพสวนรวม จดเดนรอง คอ ภาพบรรดาสตวหมพานตทอยลอมรอบดอกบวสขาว โดยเหลาบรรดาสตวจะมขนาดเลกกวาและขนาดสตวกมลกษณะขนาดทใกลเคยงกนและเลกกวา ดอกบวทมขนาดและสทมความเดนกวา ความกลมกลน/ความตดกน จะมความกลมกลนกนของรปทรงซงสวนใหญของภาพจะเปนรปทรงอสระ และเกดความกลมกลนของส เสน รปราง รปทรง พนผว ทมสสภาพสวนมากจดอยในวรรณะรอน สแดง สสม ของพนหลง หรอตวสตวเอง สวนลางจะเปนในวรรณะเยนทมพนทนอยกวามาก สวนเอกภาพ ภาพนมความเอกภาพและกลมกลน ของรปทรง และมสสภาพสวนมากซงจดอยในวรรณรอน ทงพนผว , ส , เสน , รปราง และรปทรงของภาพ แสดงถงลกษณะรปราง , รปทรงและเสนลวดลายสสนของภาพสตวหมพานตและดอกบวนน โดยสวนรวมของภาพทมลกษณะโดดเดนและสวยงาม ทเนนความละเอยดของภาพ การใชเสนทเลกและนมนวล สอใหเหนถงความงามและสนทรยภาพของงานจตรกรรมไทย สอใหเหนถงความละเอยดแลวความสวยงามของภาพทผสรางสรรคไดแสดงออกมา เปนการอนรกษผลงานจตรกรรมไทยใหมคณคาสบตอไป ชนท 2 ชอภาพ “ สตวหมพานต 2 ” เปนการน าเสนอภาพชนนเปนภาพของสตวหมพานตทมความหลากหลายของตวสตว ทมทง สตวบก , สตวปก โดยจะแบงเปนสองสวน นนกคอสวนของผนดนทประกอบไปดวย ทกทอ , ตณราชสห และกาฬสหะ สวนทถดจากผนดน คอผนฟา จะประกอบไปดวย นกหสด , หงส , อสดรวหก สวนสดทายทอยบนสดนนกจะจะประกอบดวย คอ พญานาค , พญาครฑ และสดทาย นาคปกษณ ซงใชสในลกษณะทเดนชด เพอใหมสสนสวยงาม อกทงสวนตรงกลางยอดของรปภาพ ไดมดอกบวสขาวทบอยบนยอดสเหลยมคางหม ขนาดใหญทมสทองอราม

67

ลอมรอบ โดยเหลาบรรดาตวสตวจะอยรอบดอกบวสขาว ไปจนถงกระทงยอดสเหลยมคางหมนนเอง ผลจากการวเคราะหสามารถแบงสวนไดดงน คอ ความสมดล ถาแบงภาพนออกเปน 2 สวนในแนวดง จะเหนไดวามการจดความสมดลทไมเหมอนกนทง 2 ดาน จดเดน คอภาพของดอกบวสขาวบรสทธ ทสองสวางอยตรงกลางสทองอรามในรปทรงวงกลม ซงอยสวนตรงกลาง เพราะมขนาดและส ทเดนและมลกษณะใหญออกมาจากสภาพสวนรวมจดเดนรอง คอ ภาพบรรดาสตวหมพานตทอยลอมรอบดอกบวสขาว โดยเหลาบรรดาสตวจะมขนาดเลกกวาและขนาดสตวกมลกษณะขนาดทใกลเคยงกนและเลกกวา ดอกบวทมขนาดใหญ ทอยในลกษณะทไมบานมากหนกและสทมความเดนกวา รวมถงลวดลายบรเวณพนหลงของผลงาน ความกลมกลน/ความตดกน จะมความกลมกลนกนของรปทรงซงสวนใหญของภาพจะเปนรปทรงอสระ และเกดความกลมกลนของส เสน รปราง รปทรง พนผว ทมสสภาพสวนมากจดอยในวรรณะรอน สแดง สสม ของพนหลง หรอตวสตวเองกตาม เอกภาพของ ภาพนมความเอกภาพและกลมกลน ของรปทรง และมสสภาพสวนมากจดอยในวรรณะรอน มการไลน าหนกของสและตดเสนโดยใชสเขมตด เพอใหเหนความคมชดและรายละเอยดของภาพ สอถงผลงานลกษณะงานจตรกรรมไทยและยงแสดงออกถงความสามารถและความชอบของผศกษาในการสรางสรรคผลงานจตรกรรมไทย เปนการอนรกษงานจตรกรรมไทยทมอย เชน จตรกรรมฝาผนงตามวดวาอาราม หรอผลงานของศลปนหลายๆ ทานทไดสรางสรรคผลงานใหเหนอยในปจจบน เพอสอใหเหนถงความงามของงานจตรกรรมไทยทมอยใหมคณคามากยงขน ชนท 3 ชอภาพ “ สตวหมพานต 3 ” เปนการน าเสนอภาพชนนเปนภาพของสตวหมพานตทมความหลากหลายของตวสตว ทมทง สตวบก , สตวปก , สตวน า และสตวปก โดยจะแบงเปนสามสวน นนกคอสวนของผนดนทประกอบไปดวย นกสมพาท , หงส , อสดรวหก , กาฬสหะ และทกทอ สวนถดมาเปนสตวน าประกอบได เหลาบรรดาปลาหวบาตรทมหลากหลายขนาดรวมถงมพระแมคงคา สวนทถดจากผนน า นนกคอผนฟา จะประกอบไปดวย หงสจน และสดทายคอนกเทศ ซงใชสในลกษณะทเดนชด เพอใหมสสนสวยงาม อกทงสวนตรงกลางยอดของรปภาพ ไดมดอกบวสขาวทบอยตรงกลางของวงกลม ทมขนาดใหญทมสทองอรามลอมรอบ โดยเหลาบรรดาตวสตวจะอยรอบดอกบวสขาว ผลจากการวเคราะหสามารถแบงสวนไดดงน คอ ความสมดล ถาแบงภาพนออกเปน 2 สวนในแนวดง จะเหนไดวามการจดความสมดลทไมเหมอนกนทง 2 ดาน จดเดน คอภาพของดอกบวสขาวบรสทธ ทสองสวางอยตรงกลางสทองอรามในรปทรงวงกลม ซงอยสวนตรงกลาง เพราะมขนาดและส ทเดนและมลกษณะใหญออกมาจากสภาพสวนรวมจดเดนรอง คอ ภาพบรรดาสตวหมพานตทอยลอมรอบดอกบวสขาว โดยเหลาบรรดาสตวจะมขนาดเลกกวาและขนาดสตวกมลกษณะขนาดทใกลเคยงกนและเลกกวา ดอกบวทมขนาดใหญ ทอยในลกษณะทคอนขางบานและสทมความเดนกวา รวมถงลวดลายบรเวณพนหลงของผลงาน ทมทงพนน า ตนไม พนดน ทองฟา กบบรรยากาศทความกลมกลน/ความตดกน จะมความกลมกลนกนของรปทรงซงสวนใหญของภาพจะเปนรปทรงอสระ

68

และเกดความกลมกลนของส เสน รปราง รปทรง พนผว ทมสสภาพสวนมากจดอยในวรรณะรอน สแดง สสม ของพนหลง หรอตวสตวเองกตาม เอกภาพของ ภาพนมความเอกภาพและกลมกลน ของรปทรง และมสสภาพสวนมากจดอยในวรรณะรอน มการไลน าหนกของสและตดเสนโดยใชสเขมตด เพอใหเหนความคมชดและรายละเอยดของภาพ สอถงผลงานลกษณะงานจตรกรรมไทยและยงแสดงออกถงความสามารถและความชอบของผศกษาในการสรางสรรคผลงานจตรกรรมไทย เปนการอนรกษงานจตรกรรมไทยทมอย เชน จตรกรรมฝาผนงตามวดวาอาราม หรอผลงานของศลปนหลายๆ ทานทไดสรางสรรคผลงานใหเหนอยในปจจบน เพอสอใหเหนถงความงามของงานจตรกรรมไทยทมอยใหมคณคามากยงขน

ปญหาในการสรางสรรคผลงาน 1. ผศกษามการวางแผนไมรอบคอบ 2. แบบสเกตซกบผลงานจรงไมคอยเหมอนกนมากนก 3. สทไมคอนขางสม าเสมอ กบสอะครลกทแหงเรวและไลสคอนขางยาก 4. การตดเสนไมคอยคมชดมากนก 5. ขนาดของเฟรมในสเกตซกบเฟรมของจรงไมสมดลกนมากนก 6. ผศกษามการศกษาขอมลไมเพยงพอ

ขอเสนอแนะ 1. การปฏบตงานทกครงควรมการวางแผนการท างานใหด 2. การออกแบบสเกตซควรมการออกแบบทดกวาน

69

บรรณานกรม

กชภค ศรกลธรรม.(2550).ศลปะและเทคนคการเพนทดวยสอะครลก.กรงเทพฯ : เพชรกะรต ก าพล วงษงามข า.(2550).ปฏบตการสอะครลก.กรงเทพฯ : วาดศลป ชมพนช พงษประยร.(2512).จตรกรรมไทย.กรงเทพฯ : กรมศลปากร ชาญณรงค พรรงโรจน.(2522).การวจยทางศลปะ.กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย ถรภาพ อาจสงคราม.(2554).ภาพลายเสนไทยประยกตเพอการออกแบบ.กรงเทพฯ : สปประภา เนอออน ขรวทองเขยว.(2556).ความเขาใจในจตรกรรมไทยประเพณ.กรงเทพฯ : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย ปรชา เถาทอง.(2530).ปรศนาแหงหมพานต.กรงเทพฯ : อมรนทรการพมพ ประเสรฐ ศลรตนา.(2528).จตรกรรม.กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร พนาลน สารยา.(2535).จตรกรรมประยกต.กรงเทพฯ : โอ เอส พรนตง เฮาส พระพงศ สขแกว.(2549).สนทรยศาสตรบนฝาผนง : อลงการแหงจตรกรรมไทย.กรงเทพฯ : ปราชญ สยาม มย ตะตยะ.(2553).พนฐานการวาดภาพคนเหมอน สอะครลก สชอลค สพาสเทล.กรงเทพฯ: วาด ศลป วรรณภา ณ สงขลา.(2528).การอนรกษจตรกรรมฝาผนง.กรงเทพฯ : อมรนทรการพมพ ศภชย สงหยะษศย.(2547).ประวตศาสตรศลปะตะวนตก.กรงเทพฯ : วาดศลป เศรษฐมนต กาญจนกล.(2545).สรรพสตวในหมพานต.กรงเทพฯ : สงวนกจการพมพ สมภพ จงจตตโพธา.(2554).องคประกอบศลป.กรงเทพฯ : วาดศลป สมชาต มณโชต.(2529).จตรกรรมไทย.กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร สวฒน แสนขตยรตน.(2547).การรางภาพลายไทย:ภาพไทย.กรงเทพฯ : วาดศลป .(2547).จตรกรรมไทย พทธศลป.กรงเทพฯ : เทอเดอร ทช .(2549).กลวธการเขยนภาพจตรกรรมไทย.กรงเทพฯ : วาดศลป อ านวย วงพงศธร.(2554).สตวหมพานต.กรงเทพฯ : ทรปเพล โอม รชเวทย.(2546).สตวหมพานตและสตวพสดารของโลก.กรงเทพฯ : โอม อนเมชน

ประวตผเขยน ชอ-สกล : นางสาวนศารตน เกดสข วนเกด : 26 มถนายน 2537 สญชาต : ไทย เชอชาย : ไทย ศาสนา : พทธ รหสนกศกษา : 5620117207 คณะ ศกษาศาสตร : สาขาวชาเอก ศลปศกษา ทอย : 120 ม.1 ต.ทบปรก อ.เมอง จ.กระบ 81000 E-mail : fern_kerdsuk@hotmail.com งานอดเรก : อานหนงสอ , ฟงเพลง คตประจ าใจ : ท าวนนใหดทสด ประวตการศกษา ระดบประถมศกษา : โรงเรยนอนบาลกระบ ระดบมธยมศกษา : โรงเรยนเมองกระบ ระดบปรญญาตร : มหาวทยาลยสงขลานรนทร วทยาเขตปตตาน ขอมลครอบครว

ชอบดา : นายประเสรฐ เกดสข ชอมารดา : นางบญเลศ เกดสข ชอพชาย : นายพสทธ เกดสข

ภาคผนวก ก แผนการจดกจกรรมการเรยนร

สรปองคความรจากการศกษาและสรางสรรค

ผลการศกษา สรปไดวา สตวหมพานตเปนสตวทางความคดและจนตนาการของคนสมยโบราณ ทมลกษณะรปรางแปลกประหลาดไปจากสตวตามธรรมชาตทวๆไป เปนสตวทสรางสรรคมาจากธรรมชาตมแรงบนดาลใจมาจากวรรณกรรม เชน นทานชาดก ทศชาต หรอเทวนยาย ลกษณะและรปแบบของสตวหมพานตจะไดมาจากการเลยนแบบธรรมชาตมาปรบปรงเปลยนแปลง และเพมเตมบางสวน จากการประสมระหวางสตวตางประเภทกน ระหวางสตวกบมนษย และจากจนตนาการโดยตรง การเขยนภาพสตวหมพานต ทกเสนตองเปนเสนโคง เปนเสนโคงทลนไหลอยางตอเนองรบสงกนอยางสงางามและออนหวาน มขนาดเสนแตกตางกน มเสนรอบนอกใหญสดเรยกวา “เสนกาฬ” และเสนภายในแสดงรายละเอยดเลกสดเรยกวา “เสนแร”

งานจตรกรรมไทยเปนงานจตรกรรมทมลกษณะเปนงาน 2 มต และ 3 มต โดยใชการวาดเสน ระบายส และแสงเงา เพอใหเกดรปราง รปทรง งานจตรกรรมไทยสามารถแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ จตรกรรมไทยแบบประเพณ และจตรกรรมไทยแบบรวมสมย

สอะครลก เปนสชนดหนงนยมใชวาดภาพ ใชงายไมมกลนเหมน ผสมนาเปนตวละลายไดด สจะแหงเรวตดแนนกบพนผววสดทกชนด เนอสมลกษณะโปรงใส และทบแสง สอะครลกไดถก

การเตรยมสอะครลกสาหรบงานจตรกรรมไทย ในการเขยนภาพจตรกรรมไทยดวยเทคนคสอะครลก ควรกาหนดโครงสในการระบายโดยจตรกรรม วธการเกบรกษาสอะครลก พกนสาหรบงานจตรกรรมไทย การดแลรกษาพกน เปนการยดอายการใชงานและถนอมใหใชงานไดด ทาใหผลงานออกมาดตรงกบความตองการของจตรกรผเขยนเพราะการเขยนภาพจตรกรรมไทยมรายละเอยดมาก

ศลปะ คอ เปนสงทมนษยสรางสรรคขนเกดจากความคด หรอการเลยนแบบธรรมชาต โดยการใชหลกการจดองคประกอบทางศลปะ จด เสน ส แสงเงา รปรางรปทรง พนผว สดสวน พนทวาง เปนงานจตรกรรม ประตมากรรมและสถาปตยกรรม

การสรางสรรคผลงานจตรกรรมไทย เทคนคสอะครลก บนกระดาษญปน หวขอ จตรกรรมไทย สตวหมพานต ขน ผศกษาไดสรางสรรคผลงานจตรกรรมดวยเทคนคสอะครลกบนผาใบ จานวน 3 ชน 3 ขนาด ดวยกน ไดแก สามเหลยมดานเทา , สเหลยมคางหม และวงกลม ไดศกษาคนควาหาขอมลตางๆ ตวอยางผลงานของศลปนทสนใจ ไดมการออกแบบ ผลงานและสรางสรรคผลงานโดยใชเทคนคสอะครลก ทเนน เสน ส พนผว รปราง รปทรง ในการสรางสรรคผลงานครงน เปนการอนรกษงานจตรกรรมไทยทมอย เพอสอใหเหนถงความงามของงานจตรกรรมไทยทมอยใหมคณคามากยงขน

การสรางและพฒนาแผนการจดการเรยนร

การศกษาคนควาหวขอจตรกรรมไทย หวขอ “ สตวหมพานต ” ผวจยไดวางแผนซงน าไปสการวางแผนการสอนรายวชาทศนศลป ดงน ตารางโครงสรางการจดการเรยนรวชาศลปะ สาระทศนศลป เรอง สตวหมพานต ล าดบ เรอง สาระส าคญ กจกรรม เวลา/

ชวโมง 1 ปฐมนเทศ รบทราบขอมล

เกยวกบวชาทเรยน - กจกรรม การปฏบตและการประเมนผลการเรยน

1.ครใหขอมลเกยวกบรายวชา 2. นกเรยนแนะนาตนเอง 3. ถาม-ตอบประสบการณ

2

2 สตวหมพานต ความหมายของสตวหมพานต - ประวตความเปนมาสตวหมพานต

1. ครรวมอภปรายกบนกเรยนเรองสตวหมพานต 2. ครยกตวอยางสตวหมพานตโดยนารปภาพมาใหภาพนกเรยนด 3. ครถาม-ตอบเรองกบนกเรยนเรองสตวหมพานต 4. ครและนกเรยนรวมสรปบทเรยนเรองสตวหมพานต

2

3 การจดองค ประกอบศลป

ความหมายหลกการจดองคประกอบศลป - รปแบบการจดองคประกอบศลป

1. ครรวมอภปรายกบนกเรยนเรองความหมายสวนประกอบสาคญของศลปะและหลกการจดองคประกอบศลป 2. ครยกตวอยางผลงานทมการจดองคประกอบศลปทดใหนกเรยนด 3. ครใหนกเรยนทากจกรรมกลม โดยใหวาดรปซงนาการจดองคประกอบศลปมาใช 4. สมตวแทนแตละกลมออกมานาเสนอผลงานของตนเอง 5. ครใหสงตวแทนนกเรยนมา

4

สรปบทเรยนเรองการจดองคประกอบศลป โดยครอธบายเพมเตม

4 หลกการใชส การใชสวรรณะเดยวกน - การใชสตางวรรณะและการใชสตรงกนขาม

1. ครสอนนกเรยนโดยสอนหลกการใชสจากสอการสอนวงลอของส 2. ครถามความเขาใจของนกเรยนเกยวกบวรรณะของสและการผสมของส 3. ครถาม-ตอบในเรองหลกการใชสและใหนกเรยนมสวนรวมในการใชสอการสอน 4. ครสรปบทเรยนเรองหลกการใชส

4

5 สอะครลก - ความหมายศลปะสอะครลก - การสรางสรรคผลงานสอะครลก

1. ครรวมอภปรายกบนกเรยนเรองสอะครลกพรอมยกตวอยางใหนกเรยนด 2. ครถามความเขาใจของนกเรยนเกยวกบเรองการสรางสรรคผลงานดวยสอะครลก 3. ครและนกเรยนรวมกนสรปบทเรยนทไดจากการเรยนศลปะสอะครลก

2

6 วสดและเทคนคทางศลปะ

- ความหมาย คณสมบต - หลกการพจารณาเลอกวสดเพอสรางงานศลปะ

1.ครรวมอภปรายกบนกเรยนเรองความหมายคณสมบต หลกการเลอกวสดเพอสรางสรรคงานศลปะ 2.ครถามความเขาใจนกเรยนเรองความหมาย คณสมบต หลกการเลอกวสด 3. ครสรปบทเรยนทไดจากการเรยนเรองวสดและเทคนคทางศลปะ

4

7 วธการและขนตอนในการออกแบบภาพราง

ออกแบบสเกตซผลงานจตรกรรมไทย หวขอสตวหมพานต

1. ครแจกกระดาษใหนกเรยน 2. ครใหนกเรยนออกแบบ สเกตซผลงานจตรกรรมไทย หวขอสตวหมพานตหลกการองคประกอบศลปมาใช 3. ครใหนกเรยนนาโครงรางทไดจากการสเกตซดวยดนสอมาระบายสใหเหมอนกบผลงานทจะทา

4

8 วสดอปกรณขนตอนวธการทา

วสดอปกรณขนตอนวธการทาชนงาน สตวหมพานต

1. ครนาตวอยางผลงานจตกรรมไทยมาใหนกเรยนด 2. ครแนะนาวสด/อปกรณในการสรางสรรคผลงานสอะครลก : สตวหมพานต 3. ครสาธตการสรางสรรคผลงานสอะครลก : สตวหมพานต 4. ครเปดโอกาสใหนกเรยนถามคาถามเกยวกบวธการสรางสรรคผลงาน 5. ครสรปวธการทาสอะครลก : สตวหมพานต

6

9 การสรางสรรคผลงาน จตรกรรมไทย หวขอ “สตวหมพานต”

การสรางสรรคผลงานสอะครลก : สตวหมพานต

1. ครแจกอปกรณในการสรางสรรคสอะครลกใหนกเรยน 2. ครใหนกเรยนเลอกภาพ สเกตซมา 1 ภาพเพอสรางเปนผลงาน 3. นกเรยนลงมอทาผลงาน โดยใหนกเรยนนาวสดมาตดบนกระดาษ ขนาด ครดแลนกเรยนและใหคาแนะนาในกาสรางสรรคผลงาน 4. ครใหนกเรยนสงตวแทนมาบอกสงทไดรบจากการสรางสรรคชนงาน :

6

สตวหมพานต 10 นาเสนอ

ผลงานสรปผลและประเมนผล

นาเสนอผลงานสรปผลทไดจากการเรยนและผลของการประเมน

1. นกเรยนนาเสนอผลงานของตนเอง ครใหคะแนนนกเรยนโดยสงเกตจากพฤตกรรมในขณะทางานและความสวยงามของผลงาน 2. นกเรยนสรปผลทไดจากการเรยน โดยครสงใหสรปเปนรายงานเปนเลมมา 3. ประเมนผลจากการเรยนเกยวกบการนาเสนอผลงานและความรเกยวกบ สอะครลก : สตวหมพานต

4

รวม 38

มาตรฐานการเรยนรและตวชวด สาระท 1 ทศนศลป

มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทศนศลปตามจนตนาการ และความคดสรางสรรค วเคราะห วพากษ วจารณคณคางานทศนศลป ถายทอดความรสก ความคดตองานศลปะอยางอสระชนชม และประยกตใชในชวตประจาวน

ระดบชนมธยมศกษาปท 1

ตวชวด สาระการเรยนรแกนกลาง

1. บรรยายความแตกตางและความคลายคลงกนของงานทศนศลป และสงแวดลอมโดยใชความรเรองทศนธาต

- ความแตกตางและความคลายคลงกน ของทศนธาตในงานทศนศลป และสงแวดลอม

2. ระบ และบรรยายหลกการออกแบบงานทศนศลป โดยเนนความเปนเอกภาพความกลมกลน และความสมดล

- ความเปนเอกภาพ ความกลมกลน ความสมดล

3. วาดภาพทศนยภาพแสดงใหเหนระยะไกลใกล เปน 3 มต

- หลกการวาดภาพแสดงทศนยภาพ

4. รวบรวมงานปนหรอสอผสมมาสรางเปนเรองราว 3 มตโดยเนนความเปนเอกภาพ ความกลมกลน และการสอถงเรองราวของงาน

- เอกภาพความกลมกลนของเรองราวในงานปนหรองานสอผสม

5. ออกแบบรปภาพ สญลกษณ หรอกราฟกอน ๆ ในการนาเสนอความคดและขอมล

- การออกแบบรปภาพ สญลกษณ หรองานกราฟก

6. ประเมนงานทศนศลป และบรรยายถงวธการปรบปรงงานของตนเองและผอนโดยใชเกณฑทกาหนดให

- การประเมนงานทศนศลป

มาตรฐาน ศ 1.2 เขาใจความสมพนธระหวางทศนศลป ประวตศาสตร และวฒนธรรม เหนคณคางานทศนศลปทเปนมรดกทางวฒนธรรม ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และสากล

ระดบชนมธยมศกษาปท 1

ตวชวด สาระการเรยนรแกนกลาง

1. ระบ และบรรยายเกยวกบลกษณะ รปแบบงานทศนศลปของชาตและของทองถนตนเองจากอดตจนถงปจจบน

- ลกษณะ รปแบบงานทศนศลปของชาตและทองถน

2. ระบ และเปรยบเทยบงานทศนศลปของภาคตาง ๆ ในประเทศไทย

- งานทศนศลปภาคตาง ๆ ในประเทศไทย

3. เปรยบเทยบความแตกตางของจดประสงคในการสรางสรรคงานทศนศลปของวฒนธรรมไทยและสากล

- ความแตกตางของงานทศนศลป ในวฒนธรรมไทยและสากล

ค าอธบายรายวชา

กลมสาระการเรยนรศลปะ วชา ทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 ภาคการเรยนท 2 ปการศกษา 2557 จ านวน 40 ชวโมง

สามารถเปรยบเทยบความแตกตาง และความคลายคลงกนของงานทศนธาต ในงานทศนศลป โดยอาศยมลฐานสวนตางๆมาจดเปนองคประกอบศลป จนกลายเปนงานศลปศกษาหลกการออกแบบงานทศนศลป โดยเนนเอกภาพ ความกลมกลนและความสมดลวเคราะห วจารณงานดานทศนศลป ชนชมความงามในธรรมชาต ศลปวฒนธรรม ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทยสากล ฝกปฏบต การเขยนภาพทศนยภาพอยางอสระ ประกอบดวย เสนระดบสายตา จดรวมสายตาและขนตอนในการเขยนภาพวว ทวทศน เลอกมมทจะเขยนภาพ การรางภาพทเกดจากมมมอง และจดภาพใหเกดความเหมาะสม ทงนเพอตองการใหภาพมความสวยงาม โดยใชกระบวนการกลม คดวเคราะห ปฏบต เพอใหเกดทกษะ ความร ความเขาใจ มจตสาธารณะ สามารถนาความรไปประยกตใชในชวตประจาวน เหนคณคาและตระหนกในความสาคญในงานทศนศลป มาตรฐาน ศ.1.1 ตวชวด ม.1/8, ม.1/9, ม.1/10, ม.1/11, ม.1/12 รวม 5 ตวชวด

หนวยการเรยนร กลมสาระการเรยนรศลปะ วชา ทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 จ านวนหนวยการเรยนร 5 หนวย จ านวน 1 หนวยกต เวลา 40 ชวโมง หนวยท ชอหนวยการเรยนร สาระสาคญ จานวน

ชวโมง

1 ศลปะนาร -ความหมายของศลปะ -ประวตความเปนมาของศลปะ -ประเภทของศลปะ -คณคาและประโยชนของศลปะ

8

2 องคประกอบศลป -ค ว า ม ห ม า ย แ ล ะ ค ว า ม ส า ค ญ ข อ งองคประกอบศลป -องคประกอบพนฐานของงานศลปะ

6

3 เทคนคสอะครลก -ความหมายของสอะครลก -คณสมบตของสอะครลก -วธการระบายสอะครลก -คณคาและประโยชน

12

4 จตรกรรมไทย -ความมายของงานจตรกรรมไทย -ประเภทของงานจตรกรรมไทย -ลกษณะของงานจตรกรรมไทย -คณคาและความงามของงานจตรกรรมไทย

6

5 สตวหมพานต -ความหมายและประวตความเปนมาของสตวหมพานต -ประเภทของสตวหมพานต -ลกษณะของสตวหมพานต -คณคาและประโยชน

8

รวม 40

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 1 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 1 ศลปะนาร เรอง ความหมายศลปะ เวลา 4 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทศนศลปตามจนตนาการ และความคดสรางสรรค

วเคราะห วพากษ วจารณคณคางานทศนศลป ถายทอดความรสก ความคดตองานศลปะอยางอสระ ชนชม และประยกตใชในชวตประจาวน

ตวชวด 1. บรรยายความแตกตางและความคลายคลงกนของงานทศนศลป และสงแวดลอม

โดยใชความรเรองทศนธาต 2. สาระส าคญ ศกษาความหมายของศลปะ และประวตความเปนมาของศลปะ เพอใหนกเรยนมความรความเขาใจในเนอหาสาระการเรยนการสอนและกจกรรมการสอนตางๆ สามารถนาความรมาประยกตใชประโยชนในชวตประจาวน 3. จดประสงคการเรยนร 3.1 มความรความเขาใจความหมาย และประวตความเปนมาของศลปะ 3.2 สามารถอธบายความหมาย และประวตความเปนมาของศลปะได 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง 4.1 นกเรยนมความรความเขาใจความหมาย และประวตความเปนมาของศลปะ 4.2 นกเรยนสามารถอธบายความหมาย และประวตความเปนมาของศลปะได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1)

ขนน าเขาสบทเรยน - ครทกทายนกเรยน และแนะนาตวเอง - ครทาความรจกกบนกเรยนโดยใหนกเรยนแนะชอจรง ชอเลน ตามลาดบ

เลขทของนกเรยนในชนเรยน ประมาณ 10 นาท - ครบอกขอตกลงในการเขาเรยนใหกบนกเรยนฟง ประมาณ 5 นาทขนการจดขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครอธบายรายละเอยดวชาศลปะ พรอมเขยนวตถประสงคการเรยนรรายวชาศลปะบนกระดานดา ประมาณ 10 นาท - ครใหนกเรยนจดรายละเอยดวชาศลปะ และวตถประสงคการเรยนร ลงในสมดของ

นกเรยนประมาณ 5 นาท - เมอนกเรยนจดรายเอยดวชาศลปะ และวตถประสงคการเรยนรเสรจแลว

ครอธบายกจกรรมการเรยนการสอนใหนกเรยนฟง และใหนกเรยนรวมกนคดและเสนอกจกรรมรปแบบการเรยนการสอนทนกเรยนตองการ ประมาณ 10 นาท

- ครแจกเอกสารประกอบการเรยน แบบฝกหด หนวยการเรยนรท 1 ศลปะ

นาร เรอง ความหมายของศลปะ และประวตความเปนมาของศลปะใหกบนกเรยนคนละ 1 ชด เพอใหนกเรยนนามาในคาบตอไป ประมาณ 5 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปรายละเอยดของวชาศลปะ ขอตกลงในชนเรยน เนอหารายวชา

ศลปะและกจกรรมการเรยนการสอน โดยครจะถามนกเรยนและใหนกเรยนชวยกนตอบ ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนสงทเรยนในชวโมงทแลวเรองรายละเอยดของวชาศลปะขอตกลงในชน

เรยน เนอหารายวชา และกจกรรมการเรยนการสอน ประมาณ 10 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด ทแจกใหใน ชวโมงทแลวใหนกเรยนนาขนมาและฟงครอธบายเนอหาเรองความหมายของศลปะ ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ เรอง ความหมายของศลปะ และครอธบาความหมายของศลปะใหนกเรยนฟง ประมาณ 15 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนวาความหมายของศลปะคออะไร เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนนาแบบฝกหด เรอง ความหมายของศลปะ ขนมาทาในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน

- เรยนเรอง ความหมายของศลปะ โดยการใหนกเรยนบอกความหมายของศลปะ ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน - ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนสงทเรยนในชวโมงทแลวเรอง ความหมายของศลปะ ประมาณ5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด ทแจกใหในชวโมงท 1

ใหนกเรยนนาขนมาและฟงครอธบายเนอหาเรองประวตความเปนมาของศลปะ ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง ประวตความเปนมาของศลปะ และครอธบายประวตความเปนมาของศลปะใหนกเรยนฟง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบประวตความเปนมาของศลปะ เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนนาแบบฝกหด เรอง ประวตความเปนมาของศลปะ ขนมาทาในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนหนวยท 1 เรอง ประวตความเปนมาของศลปะ ใหนกเรยนฟง และ

ซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง ประวตความเปนมาของศลปะ โดยการใหนกเรยนบอกประวตความเปนมาของศลปะ ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 4) ขนน าเขาสบทเรยน - ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนสงทเรยนในชวโมงทแลวเรอง ประวตความเปนมาของศลปะ ประมาณ 5

นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด ทแจกใหในชวโมงท 1

ใหนกเรยนนาขนมาและฟงครอธบายเนอหาเรอง คณคาของงานศลปะ ประมาณ 5 นาท - ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง คณคาของงานศลปะ และครอธบาย

คณคาของงานศลปะ ใหนกเรยนฟง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบ คณคาของงานศลปะ เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครสงใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง คณคาของงานศลปะ ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปบทเรยนเรอง คณคาของงานศลปะ ใหนกเรยนฟง และซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง คณคาของงานศลปะ โดยการใหนกเรยนบอกคณคาของงานศลปะ ประมาณ 5 นาท

6. สอการเรยนร 6.1 Power Point 6.4 คอมพวเตอรCP 6.7 กระดานดา 6.2 เอกสารประกอบการเรยน 6.5 โปรเจคเตอร 6.8 ชอลค 6.3 แบบฝกหด 6.6 คอมพวเตอรโนตบค

7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต 7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน

8. การวดและประเมนผล 8.1 วธการวด/สงทวด 8.1.1 สงเกตพฤตกรรมนกเรยน

- ความตรงตอเวลา - ความรบผดชอบ - การมสวนในชนเรยน - ความตงใจเรยน 8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบสงเกตพฤตกรรมนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล

8.3.1 แบบสงเกตพฤตกรรม 3 หมายถง ด 2 หมายถง พอใช 1 หมายถง ควรปรบปรง

9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.2 ปญหา/อปสรรค .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.3 ขอเสนอแนะ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ...........................................................................ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข)

ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน.................................พ.ศ...................

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 2 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 1 ศลปะนาร เรอง ลกษณะของงานศลปะ เวลา 4 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทศนศลปตามจนตนาการ และความคดสรางสรรค

วเคราะห วพากษ วจารณคณคางานทศนศลป ถายทอดความรสก ความคดตองานศลปะอยางอสระ ชนชม และประยกตใชในชวตประจาวน

ตวชวด 1. บรรยายความแตกตางและความคลายคลงกนของงานทศนศลป และสงแวดลอม

โดยใชความรเรองทศนธาต 2. ระบ และบรรยายหลกการออกแบบงานทศนศลป โดยเนนความเปนเอกภาพความ

กลมกลน และความสมดล 2. สาระส าคญ ศกษาประเภทของศลปะมหลายประเภท สามารถแบงไดเปน 2 แนวทาง คอ แบงตามความมงหมายของศลปะ คอ วจตรศลปและศลปะประยกตหรอประยกตศลป และแบงตามลกษณะกลมวชา มการจดแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา โดยรวมลกษณะพนฐานวชาทคลายกนเขาไวดวยกน แบงออกเปน 4 กลม คอ กลมทศนศลป กลมศลปะการแสดง กลมวรรณกรรม และกลมประยกตศลป 3. จดประสงคการเรยนร 3.1 มความรความเขาใจเกยวกบประเภทของศลปะ 3.2 สามารถบอกและจาแนกประเภทของศลปะได 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง 4.1 นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบประเภทของศลปะ 4.2 นกเรยนสามารถบอกและจาแนกประเภทของศลปะได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนสงทเรยนในชวโมงทแลวเรอง คณคาของงานศลปะ ประมาณ 5 นาท

ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครแจกเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 1 เรอง ลกษณะของงาน

ศลปะ ใหกบนกเรยน และครสงใหนกเรยนเปดเนอหาเรอง ลกษณะของงานศลปะ ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง ลกษณะของงานศลปะ ประเภทตางๆ และครอธบายลกษณะของงานศลปะ ใหนกเรยนฟง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบลกษณะของงานศลปะ เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครสงใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง ลกษณะของงานศลปะ ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง ลกษณะของงานศลปะ ใหนกเรยนฟง และซกถามความเขาใจ

ของนกเรยนเรอง ลกษณะของงานศลปะ โดยการใหนกเรยนบอกลกษณะของงานศลปะ ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนสงทเรยนในชวโมงทแลวเรอง ลกษณะของงานศลปะ ประมาณ 5 นาท

ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครสงใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 1 เรอง

ลกษณะของงานศลปะขนมาตอจากชวโมงทแลว และครสงใหนกเรยนเปดเนอหาหวขอยอเรอง การแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรองก การแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ และครอธบายการแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ ใหนกเรยนฟง และดภาพตวอยาง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบการแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครสงใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง การแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง การแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ ใหนกเรยนฟง

และซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง การแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ โดยการใหนกเรยนบอกการแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนสงทเรยนในชวโมงทแลวเรอง การแบงประเภทตามความมงหมายของ

ศลปะ ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครสงใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 1 เรอง ลกษณะของงานศลปะ และครสงใหนกเรยนเปดเนอหาหวขอยอเรอง การแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง การแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา และครอธบายการแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา ใหนกเรยนฟง และดภาพตวอยาง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบการแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครสงใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง การแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง การแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา ใหนกเรยนฟง

และซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง การแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา โดยการใหนกเรยนบอกการแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 4) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนสงทเรยนในชวโมงทแลวเรอง การแบงประเภทตามความมงหมายของ

ศลปะ และการแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา ประมาณ 5 นาท

ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครสงใหนกเรยนจบกลมกนกลมละ 5-6 คน ใหนกเรยนทากจกรรมสรป เรอง การ

แบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ และการแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา เปน Mind Map โดยครแจกกระดาษปรฟ ส ปากกาเคม ใหกบนกเรยนเปนกลม โดยใหตวแทนกลมออกมารบอปกรณ และบอกใหนกเรยนออกมานาเสนอหนาชนเรยนเปนกลมทายชวโมงดวย ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนเรมทากจกรรมเขยนสรปเรองการแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ และการแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา ลงในกระดาษปรฟทครแจกให โดยใหนกเรยนศกษาและสรปจากเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหดทนกเรยนทาในแตละชวโมงทไดเรยนมาแลว ใหนกเรยนชวยกนระดมความคดกนและชวยกนทากจกรรม ประมาณ 20 นาท

- ครใหนกเรยนออกมานาเสนอกจกรรมททา เรอง การแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ และการแบงประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา หนาชนหองเรยน ใชเวลาในการนาเสนอกจกรรมกลมละ 2 นาท ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปกจกรรมเรอง การแบงประเภทตามความมงหมายของศลปะ และการแบง

ประเภทศลปะตามลกษณะกลมวชา ใหกบนกเรยนฟงอกครง 6. สอการเรยนร 6.1 Power Point 6.7 คอมพวเตอรCP 6.2 เอกสารประกอบการเรยน 6.8 โปรเจคเตอร 6.3 แบบฝกหด 6.9 คอมพวเตอรโนตบค 6.4 กระดาษปรฟ 6.10 กระดานดา 6.5 ส 6.11 ชอลค

6.6 ปากกาเคม 7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต 7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน 8. การวดและประเมนผล

8.1 วธการวด/สงทวด

8.1.1 สงเกตพฤตกรรมนกเรยน - ความตรงตอเวลา - ความรบผดชอบ - การมสวนในชนเรยน - ความตงใจเรยน 8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบสงเกตพฤตกรรมนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล 8.3.1 แบบสงเกตพฤตกรรม 3 หมายถง ด 2 หมายถง พอใช 1 หมายถง ควรปรบปรง 9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.2 ปญหา/อปสรรค ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9.3 ขอเสนอแนะ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ........................................................................ ...ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข)

ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน.................................พ.ศ...............

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 3 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 2 องคประกอบศลป เรอง จด เสน ส เวลา 6 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทศนศลปตามจนตนาการ และความคดสรางสรรค

วเคราะห วพากษ วจารณคณคางานทศนศลป ถายทอดความรสก ความคดตองานศลปะอยางอสระ ชนชม และประยกตใชในชวตประจาวน

ตวชวด 1. บรรยายความแตกตางและความคลายคลงกนของงานทศนศลป และสงแวดลอม

โดยใชความรเรองทศนธาต 2. ระบ และบรรยายหลกการออกแบบงานทศนศลป โดยเนนความเปนเอกภาพความ

กลมกลน และความสมดล 2. สาระส าคญ

- จด เปนสวนประกอบพนฐานของงานศลปะทมขนาดเลกทสด ไมมความกวาง ความยาว ความสง ความลกและความหนา เปนพนฐานเบองตนทสดในการสรางสรรคงานทางทศนศลป

- เสน จดเปนองคประกอบเบองตนในการสรางสรรคงานทศนศลป เสนเปนองคประกอบสาคญในการสรางรปทรงตางๆ ไมวาจะเปนภาพคน สตว หรอสอความหมายอนๆ และใหความรสกเกยวกบอารมณและจตใจ

- ส เปนองคประกอบของศลปะทม อทธพลตอความรสกของมนษย มากกวาองคประกอบชนดอนสสามารถสรางความประทบใจ และเราอารมณตอผดไดอยางรวดเรวและชดแจง 3. จดประสงคการเรยนร 3.1 มความรความเขาใจเกยวกบ จด เสน และส 3.2 สามารถสรางสรรคผลงานจาก จด เสน และสได 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง 4.1 นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบ จด เสน และส 4.2 นกเรยนสามารถสรางสรรคผลงานจาก จด เสน และสได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน

5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครสนทนาและซกถามความรเรององคประกอบศลปะกบนกเรยน ประมาณ 5 นาท

ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครแจกใบความร และใบงาน ทง 3 เรอง จด เสน และส ใหกบนกเรยน 5 นาท - ครอธบายองคประกอบศลปะ ใชโดยสอประกอบการสอน Power Point เรอง จด

พรอมยกตวอยางภาพผลงานทใชจดในการสรางสรรคผลงานใหนกเรยนด ประมาณ 15 นาท - ครวาดรปในกระดานดาและจดตามรปทครวาดใหนกเรยนดเปนตวอยางในการ

สรางสรรคผลงานของนกเรยน ประมาณ 5 นาท - ครใหนกเรยนทากจกรรมใบงาน เรอง จด ใหนกเรยนวาดภาพทนกเรยนชอบโดย

การจด ดวยสเมจก หรอปากกาเคม ใหเปนภาพทสวยงาม ตามคาสงในใบงานทครแจกใหในตนชวโมง ประมาณ 15 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนกจกรรมเรอง จด ใหนกเรยนฟง และใหนกเรยนสงใบงาน เรอง จด

ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนบทเรยน เรอง จด ทเรยนในชวโมงทแลวกบนกเรยน ประมาณ 5 นาท

ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทคร

แจกให - ครแจกกระดาษA4 1 แผน กระดาษ 100 ปอนด 1 แผน ปากกาเคม และ สเมจก

ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมสรางสรรคผลงาน เรอง จด ลงในกระดาษทครแจกให โดยครใหนกเรยนออกแบบ (Sketch) ภาพรางกอน โดยพบกระดาษA4 เปน 4 สวน แลว (Sketch) ภาพราง จานวน 4 ภาพลงในกระดาษ A4 ทแจกให แลวใหนกเรยนเลอกมาหนงภาพทนกเรยนคดวาสวย แลวนามาวาดลงในกระดาษ100 ปอนด อกครง ประมาณ 10 นาท

- เมอนกเรยน (Sketch) ภาพราง เสรจแลว ครกใหนกเรยนเลอกภาพทรางไว ทนกเรยนคดวาสวย รางลงในกระดาษ 100 ปอนด แลวกจดดวยปากเคม หรอ สเมจก ตามทนกเรยนรางภาพไว ใหสวยงามตามความคดสรางสรรคของนกเรยน ประมาณ 20 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปกจกรรมเรอง จด ใหนกเรยนฟง และครเลอกผลงานของนกเรยน ทสวยๆ มาใหเพอนดหนาชนเรยน ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาใบความร และใบงาน เรอง เสน ขนมา ประมาณ 5 นาท

- ครอธบายองคประกอบศลปะ เรอง เสน ใชโดยสอประกอบการสอน Power Point เรอง เสน พรอมยกตวอยางภาพผลงานการวาดเสน ในการสรางสรรคผลงานใหนกเรยนด ประมาณ 15 นาท

- ครวาดเสนตางๆ ในกระดานดา ใหนกเรยนดเปนตวอยาง และใหนกเรยน วาดเสนตางๆ ลงในใบงานทครแจกให ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมใบงาน เรอง เสน ใหนกเรยนวาดเสนตางๆ ลงในใบงานทครแจกให โดยดนสอในการวาดเสนตางๆ ตามคาสงในใบงานทครแจกใหกบนกเรยน ประมาณ 15 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนกจกรรมเรอง เสน ใหนกเรยนฟง และใหนกเรยนสงใบงาน เรอง

เสน ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 4) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทครแจกให

- ครแจกกระดาษ A4 1 แผน กระดาษ 100 ปอนด 1 แผน ปากกาเคม และ สเมจก ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมสรางสรรคผลงาน เรอง เสน ลงในกระดาษทครแจกให โดยครใหนกเรยนออกแบบ (Sketch) ภาพรางกอน โดยพบกระดาษA4 เปน 4 สวน แลว (Sketch) ภาพราง จานวน 4 ภาพลงในกระดาษ A4 ทแจกให แลวใหนกเรยนเลอกมาหนงภาพทนกเรยนคดวาสวย แลวนามาวาดลงในกระดาษ100 ปอนด อกครง ประมาณ 10 นาท

- เมอนกเรยน (Sketch) ภาพราง เสรจแลว ครกใหนกเรยนเลอกภาพทรางไว ทนกเรยนคดวาสวย รางลงในกระดาษ 100 ปอนด ดวยดนสอกอน แลววาดดวยปากเคม หรอ สเมจก ตามทนกเรยนรางภาพไว ใหสวยงามตามความคดสรางสรรคของนกเรยน ประมาณ 20 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปกจกรรมเรอง เสน ใหนกเรยนฟง และครเลอกผลงานของนกเรยน ทสวยๆมาโชวใหเพอนดหนาชนเรยนทกกลม ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 5) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาใบความร และใบงาน เรอง ส ขนมา ประมาณ 5 นาท - ครอธบายองคประกอบศลปะ เรอง ส ใชโดยสอประกอบการสอน Power Point

เรอง ส พรอมยกตวอยางภาพผลงานการใชสตางๆ ในการสรางสรรคผลงานใหนกเรยนด ประมาณ 15 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมใบงาน เรอง ส ใหนกเรยนวาดเสนตางๆ ลงในใบงานทครแจกให โดยดนสอในการวาดเสนตางๆ ตามคาสงในใบงานทครแจกใหกบนกเรยน ประมาณ 15 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนกจกรรมเรอง ส ใหนกเรยนฟง และใหนกเรยนสงใบงาน เรอง ส

ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 6) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทครแจกให

- ครแจกกระดาษA4 1 แผน กระดาษ 100 ปอนด 1 แผน ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมสรางสรรคผลงาน เรอง ส ลงในกระดาษทครแจกให โดยครใหนกเรยนออกแบบ (Sketch) ภาพรางกอน โดยพบกระดาษA4 เปน 4 สวน แลว (Sketch) ภาพราง จานวน 4 ภาพลงในกระดาษ A4 ทแจกให แลวใหนกเรยนเลอกมาหนงภาพทนกเรยนคดวาสวย แลวนามาวาดลงในกระดาษ100 ปอนด อกครง ประมาณ 10 นาท

- เมอนกเรยน (Sketch) ภาพราง เสรจแลว ครกใหนกเรยนเลอกภาพทรางไว ทนกเรยนคดวาสวย รางลงในกระดาษ 100 ปอนด โดยระบายสตามวรรณะสทครกาหนดใหใหนกเรยนเลอก ลงในภาพทนกเรยนรางภาพไว ใหสวยงามตามความคดสรางสรรคของนกเรยน ประมาณ 20 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปการทากจกรรมเรอง ส ของนกเรยน และครเลอกผลงานของนกเรยน ทสวยๆมาโชวใหเพอนดหนาชนเรยนทกกลม ประมาณ 5 นาท 6. สอการเรยนร 6.1 Power Point 6.5 กระดาษ A4 6.9 กระดานดา 6.2 ใบความร 6.6 กระดาษ 100 ปอนด 6.10 ชอลค 6.3 ใบงาน 6.7 ปากกาเคม/สเมจก 6.11 โปรเจคเตอร 6.4 ภาพตวอยาง 6.8 คอมพวเตอรCP 6.12 คอมพวเตอร 7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต 7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน 8. การวดและประเมนผล

8.1 วธการวด/สงทวด 8.1.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน - ความสวยงาม - ความคดสรางสรรค - ความรบผดชอบ - มสวนรวมในชนเรยน 8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล

8.3.1 เกณฑการประเมนผลงานนกเรยน 7-10 หมายถง ด 4-6 หมายถง พอใช 1-3 หมายถง ควรปรบปรง 9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.2 ปญหา/อปสรรค .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.3 ขอเสนอแนะ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ...........................................................................ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข)

ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน.................................พ.ศ...............

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 4 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 2 องคประกอบศลป เรอง รปรางรปทรง แสงเงา พนผว เวลา 6 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทศนศลปตามจนตนาการ และความคดสรางสรรค

วเคราะห วพากษ วจารณคณคางานทศนศลป ถายทอดความรสก ความคดตองานศลปะอยางอสระ ชนชม และประยกตใชในชวตประจาวน

ตวชวด 1.บรรยายความแตกตางและความคลายคลงกนของงานทศนศลป และสงแวดลอม

โดยใชความรเรองทศนธาต 2.ระบ และบรรยายหลกการออกแบบงานทศนศลป โดยเนนความเปนเอกภาพความ

กลมกลน และความสมดล 2. สาระส าคญ

- รปราง บรเวณเนอทของส เนอทของแสงและเงา มลกษณะเปน 2 มต รปนอกหรอเสนรอบนอก ทแสดงความกวางกบความยาวไมมความหนาหรอความลก

- รปทรง บรเวณรปรางของวตถสงของทมลกษณะ 3 มต คอ มทงความกวาง ความยาว และความลก ใชเรยกสงทเปนรปและเกดขนจรง มความทบตน และสมผสได

- แสงและเงาหรอความสวางและความมด เปนพนฐานในการสรางงานทศนศลป เพอทาใหเกดความรสกตนลก บรรยากาศ หรอแสงและเงาของวตถใหเกดคาของความสวางประสานสมพนธกบความคด

- พนผว ลกษณะภาพนอกบรเวณพนผวของวตถตางๆ ทปรากฏใหเหน สามารถสมผสจบตอง และมองเหนแลวเกดความรสกในลกษณะตางๆกน 3. จดประสงคการเรยนร 3.1 มความรความเขาใจเกยวกบรปรางรปทรง แสงเงา พนผว 3.2 สามารถสรางสรรคผลงานจาก รปรางรปทรง แสงเงา พนผวได 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง 4.1 นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบรปรางรปทรง แสงเงา พนผว 4.2 นกเรยนสามารถสรางสรรคผลงานจากรปรางรปทรง แสงเงา พนผวได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน

5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครซกถามนกเรยนเกยวกบเรอง รปราง รปทรง ประมาณ 5 นาท

ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครแจกใบความร และใบงาน ทง 3 เรอง รปราง รปทรง แสงเงา พนผวใหกบ

นกเรยน 5 นาท

- ครอธบายองคประกอบศลปะ เรอง รปราง รปทรง ใชโดยสอประกอบการสอน Power Point เรอง รปราง รปทรง พรอมยกตวอยางรปรางรปทรงรอบๆตวของนกเรยน เพอเปนแนวทางในการสรางสรรคผลงานใหนกเรยนด ประมาณ 15 นาท

- ครวาดรปราง รปทรง ตางๆ บนกระดานดา ใหนกเรยนดเปนตวอยางในการสรางสรรคผลงานของนกเรยน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมใบงาน เรอง รปราง รปทรง ใหนกเรยนวาดรปราง รปทรง ทนกเรยนชอบ แลวระบายสใหสวยงาม ตามคาสงในใบงานทครแจกใหในตนชวโมง ประมาณ 15 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง รปราง รปทรง ใหนกเรยนฟง และใหนกเรยนสงใบงาน เรอง

รปราง รปทรง ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนบทเรยน เรอง รปราง รปทรง ทเรยนในชวโมงทแลวกบนกเรยน

ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทครแจกให

- ครแจกกระดาษA4 1 แผน กระดาษ 100 ปอนด 1 แผน ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมสรางสรรคผลงาน เรอง รปราง รปทรง ลงในกระดาษทครแจกให โดยครใหนกเรยนออกแบบ (Sketch) ภาพรางกอน โดยพบกระดาษA4 เปน 4 สวน แลว (Sketch) ภาพราง จานวน 4 ภาพลงในกระดาษ A4 ทแจกให แลวใหนกเรยนเลอกมาหนงภาพทนกเรยนคดวาสวย แลวนามาวาดลงในกระดาษ 100 ปอนด อกครง ประมาณ 10 นาท

- เมอนกเรยน (Sketch) ภาพรางเสรจแลว ครกใหนกเรยนเลอกภาพทรางไว ทนกเรยนคดวาสวย รางลงในกระดาษ 100 ปอนด แลวใหนกเรยนระบายส ตามรางภาพทนกเรยนไว ใหสวยงามตามความคดสรางสรรคของนกเรยน ประมาณ 20 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปกจกรรมเรอง รปราง รปทรง ใหนกเรยนฟง และครเลอกผลงานของนกเรยน ทสวยๆมาใหเพอนดหนาชนเรยน ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาใบความร และใบงาน เรอง แสงเงา ขนมา ประมาณ 5 นาท

- ครอธบายองคประกอบศลปะ เรอง แสงเงา ใชโดยสอประกอบการสอน Power Point เรอง แสงเงา พรอมยกตวอยางภาพทมแสงเงา หรอวตถทมแสงเงา ใหนกเรยนด ประมาณ 15 นาท

- ครวาดรปวงกลม และระบายแสงเงา ใหนกเรยนดเปนตวอยางบนกระดานดา และใหนกเรยนวาดเปนรปทรงตางๆ และระบายแสงเงา ลงในใบงานทครแจกให ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมใบงาน เรอง แสงเงา ใหนกเรยนวาดรปทรงตางๆ ลงในใบงาน แลวระบายใหเปนแสงเงา ตามคาสงในใบงานทครแจกให ประมาณ 15 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนกจกรรมเรอง แสงเงา ใหนกเรยนฟง และใหนกเรยนสงใบงาน เรอง

แสงเงาประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 4) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน

- ครทบทวนบทเรยน เรอง แสงเงา ทเรยนในชวโมงทแลวกบนกเรยน ประมาณ 5 นาท

ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทคร

แจกให

- ครแจกกระดาษA4 1 แผน กระดาษ 100 ปอนด 1 แผน ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมสรางสรรคผลงาน เรอง แสงเงา ลงในกระดาษทครแจกให โดยครใหนกเรยนออกแบบ (Sketch) ภาพรางกอน โดยพบกระดาษA4 เปน 4 สวน แลว (Sketch) ภาพราง จานวน 4 ภาพลงในกระดาษ A4 ทแจกให แลวใหนกเรยนเลอกมาหนงภาพทนกเรยนคดวาสวย แลวนามาวาดลงในกระดาษ 100 ปอนด อกครง ประมาณ 10 นาท

- เมอนกเรยน (Sketch) ภาพรางเสรจแลว ครกใหนกเรยนเลอกภาพทรางไว ทนกเรยนคดนกเรยนชอบ รางลงในกระดาษ 100 ปอนด แลวใหนกเรยนระบายแสงเงา ตามรางภาพทนกเรยนไว ใหสวยงามตามความคดสรางสรรคของนกเรยน ประมาณ 20 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปกจกรรมเรอง แสงเงา ใหนกเรยนฟง และครเลอกผลงานของนกเรยนทมความสวยงามและมความคดสรางสรรคมาใหเพอนๆดหนาชนเรยน ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 5) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาใบความร และใบงาน เรอง พนผว ขนมา ประมาณ 5 นาท - ครอธบายองคประกอบศลปะ เรอง พนผว ใชโดยสอประกอบการสอน Power

Point เรอง พนผว พรอมยกตวอยางภาพพนผวตางๆ ใหนกเรยนด ประมาณ 15 นาท - ครนาตวอยางทเปนพนผวตางๆ ใหนกเรยนดเปนตวอยาง ประมาณ 5 นาท - ครใหนกเรยนทากจกรรมใบงาน เรอง พนผว ตามคาสงในใบงานทครแจกให

ประมาณ 15 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนกจกรรมเรอง พนผว ใหนกเรยนฟง และใหนกเรยนสงใบงาน เรอง

พนผวประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 6) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครทบทวนบทเรยน เรอง พนผว ทเรยนในชวโมงทแลวกบนกเรยน ประมาณ 5 นาท

ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทคร

แจกให

- ครแจก กระดาษ 100 ปอนด 1 แผน วสดเหลอใชจากธรรมชาต กาว ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมสรางสรรคผลงาน เรอง พนผว ลงในกระดาษทครแจกให โดยใชวสดเหลอใชจากธรรมชาต ใหเปนพนผวตางๆ ตามทนกเรยนไดศกษาและเรยนร โดยใชความคดสรางสรรคของนกเรยนในการสรางสรรคผลงาน ครใหนกเรยนปฏบตงาน ประมาณ 30 นาท ขนสรปบทเรยน

-ครสรปกจกรรมเรอง พนผว ใหนกเรยนฟง และครเลอกผลงานของนกเรยนทมความสวยงามและมความคดสรางสรรคมาใหเพอนๆดหนาชนเรยน ประมาณ 5 นาท 6. สอการเรยนร 6.1 Power Point 6.5 กระดาษA4/100 ปอนด 6.9 โปรเจคเตอร 6.2 ใบความร 6.6 วสดเหลอใชจากธรรมชาต 6.10 คอมพวเตอรCP 6.3 ใบงาน 6.7 กระดานดา 6.11 ปากกาเคม 6.4 ภาพตวอยาง 6.8 ชอลค 6.12 คอมพวเตอร 7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต 7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน 8 การวดและประเมนผล

8.1 วธการวด/สงทวด 8.1.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน - ความสวยงาม - ความคดสรางสรรค - ความรบผดชอบ - มสวนรวมในชนเรยน

8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล 8.3.1 เกณฑการประเมนผลงานนกเรยน 7-10 หมายถง ด 4-6 หมายถง พอใช 1-3 หมายถง ควรปรบปรง 9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.2 ปญหา/อปสรรค .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.3 ขอเสนอแนะ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ...........................................................................ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข)

ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน.................................พ.ศ...............

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 5 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 3 เทคนคสอะครลก เรอง สอะครลก เวลา 3 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทศนศลปตามจนตนาการ และความคดสรางสรรค

วเคราะห วพากษ วจารณคณคางานทศนศลป ถายทอดความรสก ความคดตองานศลปะอยางอสระ ชนชม และประยกตใชในชวตประจาวน

ตวชวด 1. บรรยายความแตกตางและความคลายคลงกนของงานทศนศลป และสงแวดลอม

โดยใชความรเรองทศนธาต 2. ระบ และบรรยายหลกการออกแบบงานทศนศลป โดยเนนความเปนเอกภาพความ

กลมกลน และความสมดล 2. สาระส าคญ สอะครลก เปนสชนดหนง นยมใชวาดภาพ ใชงายไมมกลนเหมน ผสมนาซงเปนตวละลายไดด เมอระบายแลวสจะแหงเรวตดแนนกบพนผววสดทกชนด เนอสมลกษณะโปรงใส และทบแสง เหมาะสาหรบวาดภาพใหมลกษณะของสทบางใสอยางการวาดภาพสนา หร อจะวาดภาพดวยสทหนาทบอยางการวาดภาพสนามน และความสาคญ ประวตความเปนมา และคณลกษณะของสอะครลก 3. จดประสงคการเรยนร 3.1 มความรความเขาใจเกยวกบสอะครลก 3.2 สามารถอธบายเกยวกบสอะครลกได 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง 4.1 นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบสอะครลก 4.2 นกเรยนสามารถอธบายเกยวกบสอะครลกได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน - ครซกถามนกเรยน เรอง สอะครลก ประมาณ 5 นาท

ขนการจดกจกรรมการเรยนร - ครแจกเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 3 เรอง สอะครลก

ใหกบนกเรยน ประมาณ 5 นาท - ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง ความหมายและความสาคญของส

อะครลก และครอธบายความหมายและความสาคญของสอะครลก ใหนกเรยนฟง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบความหมายและความสาคญของสอะครลก เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง ความหมายและความสาคญของสอะครลก เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง ความหมายและความสาคญของสอะครลก ใหนกเรยนฟง และ

ซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง ความหมายและความสาคญของสอะครลก โดยใหนกเรยนบอกความหมายและความสาคญของสอะครลก ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 3 เรอง สอะครลก ใหนกเรยนเปดเรอง คณสมบตและเทคนคระบายสอะครลก ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง คณสมบตและเทคนคระบายสอะครลก และครอธบายคณสมบตและเทคนคระบายสอะครลก ใหนกเรยนฟง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบคณสมบตและเทคนคระบายสอะครลก เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครสงใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง คณสมบตและเทคนคระบายสอะครลก เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง คณสมบตและเทคนคระบายสอะครลก ใหนกเรยนฟง และ

ซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง คณสมบตและเทคนคระบายสอะครลก โดยใหนกเรยนบอกคณสมบตและเทคนคระบายสอะครลก ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 3 เรอง สอะครลก ใหนกเรยนเปดเรอง คณคา ประโยชนและการเกบรกษาสอะครลก ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง คณคา ประโยชน และการเกบรกษาสอะครลก และครอธบายคณคา ประโยชน และการเกบรกษาสอะครลก ใหนกเรยนฟง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบคณคา ประโยชน และการเกบรกษาสอะครลก เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครสงใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง คณคา ประโยชนและการเกบรกษาสอะครลก เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง คณคา ประโยชนและการเกบรกษาสอะครลก ใหนกเรยนฟง

และซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง คณคา ประโยชนและการเกบรกษาสอะครลก โดยใหนกเรยนบอกคณคา ประโยชนและการเกบรกษาสอะครลก ประมาณ 5 นาท 6. สอการเรยนร 6.1 Power Point 6.7 กระดานดา 6.2 ใบความร / แบบฝกหด เรอง สอะครลก 6.8 ชอลค 6.3 กระดาษ A4 6.9 โปรเจคเตอร 6.4 กระดาษ 100 ปอนด 6.10 คอมพวเตอรCP 6.5 ปากกาเคม/สเมจก 6.11 คอมพวเตอรโนตบค 6.6 ภาพตวอยาง 7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต 7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน 8. การวดและประเมนผล

8.1 วธการวด/สงทวด

8.1.1 สงเกตพฤตกรรมนกเรยน - ความตรงตอเวลา - ความรบผดชอบ - ความตงใจเรยน - มสวนรวมในชนเรยน 8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบสงเกตพฤตกรรมนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล 8.3.1 แบบสงเกตพฤตกรรม 3 หมายถง ด 2 หมายถง พอใช 1 หมายถง ควรปรบปรง 9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9.2 ปญหา/อปสรรค........................................................................................................................................................................................................................................................................................ .................. 9.3 ขอเสนอแนะ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ...........................................................................ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข)

ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน.................................พ.ศ...............

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 6 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 3 เทคนคสอะครลกเรอง สรางสรรคผลงานสอะครลก เวลา 3 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทศนศลปตามจนตนาการ และความคดสรางสรรค

วเคราะห วพากษ วจารณคณคางานทศนศลป ถายทอดความรสก ความคดตองานศลปะอยางอสระ ชนชม และประยกตใชในชวตประจาวน

ตวชวด 1. บรรยายความแตกตางและความคลายคลงกนของงานทศนศลป และสงแวดลอม

โดยใชความรเรองทศนธาต 2. ระบ และบรรยายหลกการออกแบบงานทศนศลป โดยเนนความเปนเอกภาพความ

กลมกลน และความสมดล 2. สาระส าคญ สอะครลก เปนสชนดหนง นยมใชวาดภาพ ไมมกลนเหมน ผสมนาซงเปนตวละลายไดด เมอระบายแลสจะแหงเรวตดแนนกบพนผววสดทกชนด เนอสมลกษณะโปรงใส และทบแสง และสามรถนาความรเกยวกบสอะครลกมาสรางสรรคเปนผลงานได 3. จดประสงคการเรยนร 3.1 มความรความเขาใจเกยวกบสอะครลก 3.2 สามารถสรางสรรคผลงานสอะครลกได 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง 4.1 นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบสอะครลก 4.2 นกเรยนสามารถสรางสรรคผลงานสอะครลกได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทครแจกให

- ครแจกกระดาษA4 2 แผน กระดาษ 100 ปอนด 1 แผนใหญ ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมสรางสรรคผลงาน โดยการสรางสรรคผลงานดวยสอะครลก ครใหนกเรยนชวย (Sketch) ภาพราง ลงกระดาษ A4 แลว (Sketch) ภาพราง จานวน 2 ภาพลงในกระดาษ A4 ทแจกให โดยใชเวลาในการออกแบบ (Sketch) ภาพท 1 และภาพท 2 ประมาณ 30 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปการทากจกรรมในการสรางสรรคผลงานของนกเรยนและใหนกเรยนนางานมา (Sketch) ในชวโมงตอไป ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนแตละกลมนางานขนมาทาตอในชวโมงทแลวท (Sketch) ภาพรางมาใหครด แลวครกใหนกเรยนเลอกภาพท (Sketch) มาหนงภาพ ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนแตละกลมชวยกนรางภาพลงบนกระดาษ 100 ปอนด ทครแจกใหในชวโมงทแลว จากภาพทนกเรยน (Sketch) ไว โดยใหนกเรยนแตละกลมชวยกนรางภาพ ประมาณ 30 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปการทากจกรรมในการสรางสรรคผลงานของนกเรยนและใหนกเรยนนางานมาทาในชวโมงตอไป ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนแตละกลมนางานขนมาทาตอในชวโมงทแลวทนกเรยนชวยกนรางภาพในชวโมงทแลว แลวใหนกเรยนนาภาพทรางมาใหครดเปนกลม กอนทจะลงดวยสอะครลก ประมาณ 10นาท

- ครใหนกเรยนแตละกลมชวยกนกนระบายสภาพทรางลงบนกระดาษ 100 ปอนด ดวยสอะครลก โดยใหนกเรยนแตละกลมปฏบตงาน ประมาณ 30 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปการทากจกรรมในการสรางสรรคผลงานของนกเรยนและใหนกเรยนนางาน

สงในชวโมงตอไป ประมาณ 5 นาท 6. สอการเรยนร 6.1กระดาษ 100 ปอนด 6.7 กระดานดา 6.2 กระดาษA4 6.8 ชอลค 6.3 สอะครลก 6.9 โปรเจคเตอร

6.4 Power Point 6.10 คอมพวเตอรCP 6.5 ใบความร 6.11 คอมพวเตอรโนตบค 6.6 ใบงาน 6.12 ภาพตวอยาง 7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต 7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน 8. การวดและประเมนผล

8.1 วธการวด/สงทวด 8.1.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน - ความสวยงาม - ความคดสรางสรรค - ความรบผดชอบ - การมสวนรวมในชนเรยน 8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล 8.3.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน 7-10 หมายถง ด 4-6 หมายถง พอใช 1-3 หมายถง ควรปรบปรง 9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................ ..............

9.2 ปญหา/อปสรรค .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.3 ขอเสนอแนะ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ...........................................................................ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข)

ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน................... ..............พ.ศ..............

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 7 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 4 จตรกรรมไทย เรอง ความหมายจตรกรรมไทย เวลา 3 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.2 เขาใจความสมพนธระหวางทศนศลป ประวตศาสตร และวฒนธรรม

เหนคณคางานทศนศลปทเปนมรดกทางวฒนธรรม ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และสากล ตวชวด 1. ระบ และบรรยายเกยวกบลกษณะ รปแบบงานทศนศลปของชาตและของทองถน

ตนเองจากอดตจนถงปจจบน 2. ระบ และเปรยบเทยบงานทศนศลปของภาคตาง ๆ ในประเทศไทย 3. เปรยบเทยบความแตกตางของจดประสงคในการสรางสรรคงานทศนศลปของ

วฒนธรรมไทยและสากล 2. สาระส าคญ

จตรกรรมไทย หรอ ภาพวาดเลาเรองทสรางสรรคขนจากจนตนาการเปนลวดลายทประดษฐขนโดยมธรรมชาตเปนแรงบนดาลใจ ดดแปลง ออกแบบ ตดทอนขนใหม และความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาและความงามของงานจตรกรรมไทย 3. จดประสงคการเรยนร

3.1 มความรความเขาใจเกยวกบความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาของงานจตรกรรมไทย

3.2 สามารถอธบายความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาของงานจตรกรรมไทย 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง

4.1 นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาของงานจตรกรรมไทย 4.2 นกเรยนสามารถอธบายความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาของงานจตรกรรมไทยได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน

- ครซกถามนกเรยน เรอง จตรกรรมไทย ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครแจกเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 4 เรอง ความหมายจตรกรรมไทย ประมาณ 5 นาท - ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง ความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาและความงามของงานจตรกรรมไทยและครอธบายความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาและความงามของงานจตรกรรมไทยใหนกเรยนฟง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาและความงามของงานจตรกรรมไทยเพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง ความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาและความงามของงานจตรกรรมไทย เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง ความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาและความงามของงาน

จตรกรรมไทย ใหนกเรยนฟง และซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง ความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาและความงามของงานจตรกรรมไทยโดยใหนกเรยนบอกความหมาย ประเภท ลกษณะ คณคาและความงามของงานจตรกรรมไทยประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 4 เรอง ความหมายจตรกรรมไทย ขนมาพรอมทจะเรยน ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง จตกรรมไทยรวมสมย และครอธบายเกยวจตรกรรมไทยรวมสมย ใหนกเรยนฟง พรอมตวอยางภาพจตรกรรมไทยรวมสมย ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบจตรกรรมไทยรวมสมย เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง จตรกรรมไทยรวมสมย เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง จตรกรรมไทยรวมสมย ใหนกเรยนฟง และซกถามความเขาใจ

ของนกเรยนเรอง จตรกรรมไทยรวมสมย โดยใหนกเรยนบอกเกยวกบจตรกรรมไทยรวมสมย ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 4 เรอง ความหมายจตรกรรมไทย ขนมาพรอมทจะเรยน ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง จตกรรมไทยแบบประเพณ และครอธบายเกยวจตรกรรมไทยแบบประเพณ ใหนกเรยนฟง พรอมตวอยางภาพจตรกรรมไทยแบบประเพณ ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบจตรกรรมไทยแบบประเพณ เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

-ครใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง จตรกรรมไทยแบบประเพณ เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง จตรกรรมไทยแบบประเพณ ใหนกเรยนฟง และซกถามความ

เขาใจของนกเรยนเรอง จตรกรรมไทยแบบประเพณ โดยใหนกเรยนบอกเกยวกบจตรกรรมไทยแบบประเพณ ประมาณ 5 นาท 6. สอการเรยนร 6.1 Power Point 6.6 ปากกาเคม/สเมจก 6.2 ใบความร 6.7 คอมพวเตอรCP 6.3 แบบฝกหด 6.8 ชอลค

6.4 กระดาษ 6.9 กระดานดา 6.5 กระดาษ 100 ปอนด 6.10 โปรเจคเตอร 7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต

7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน 8. การวดและประเมนผล

8.1 วธการวด/สงทวด 8.1.1 สงเกตพฤตกรรมนกเรยน - ความตรงตอเวลา - ความรบผดชอบ - ความตงใจเรยน - มสวนรวมในชนเรยน 8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบสงเกตพฤตกรรมนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล 8.3.1 แบบสงเกตพฤตกรรม 3 หมายถง ด 2 หมายถง พอใช 1 หมายถง ควรปรบปรง 9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน .................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................

9.2 ปญหา/อปสรรค .......................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................

9.3 ขอเสนอแนะ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ...........................................................................ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข)

ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน.................................พ.ศ..............

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 8 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 4 จตรกรรมไทย เรอง สรางสรรคงานจตรกรรมไทย เวลา 3 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.2 เขาใจความสมพนธระหวางทศนศลป ประวตศาสตร และวฒนธรรม

เหนคณคางานทศนศลปทเปนมรดกทางวฒนธรรม ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และสากล ตวชวด 1. ระบ และบรรยายเกยวกบลกษณะ รปแบบงานทศนศลปของชาตและของทองถน

ตนเองจากอดตจนถงปจจบน 2. ระบ และเปรยบเทยบงานทศนศลปของภาคตาง ๆ ในประเทศไทย 3. เปรยบเทยบความแตกตางของจดประสงคในการสรางสรรคงานทศนศลปของ

วฒนธรรมไทยและสากล 2. สาระส าคญ

งานจตรกรรมไทย คอ ภาพวาดเลาเรองทสรางสรรคขนจากจนตนาการเปนลวดลายทประดษฐขนโดยมธรรมชาตเปนแรงบนดาลใจ ดดแปลง ออกแบบ ตดทอนขนใหม และสามรถนาความรเกยวกบสอะครลกมาสรางสรรคเปนผลงานได 3. จดประสงคการเรยนร 3.1 มความรความเขาใจเกยวกบงานจตรกรรมไทย 3.2 สามารถสรางสรรคผลงานจตรกรรมไทยได 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง 4.1 นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบงานจตรกรรมไทย 4.2 นกเรยนสามารถสรางสรรคผลงานงานจตรกรรมไทยได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทครแจกให

- ครแจกกระดาษA4 2 แผน กระดาษ 100 ปอนด 1 แผนใหญ ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนดภาพตวอยางของงานจตรกรรมไทยทงแบบรวมสมยและแบบประเพณ เพอเปนแนวทางในการคดและออกแบบภาพราง ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมสรางสรรคงานจตรกรรมไทย โดยการสรางสรรคผลงานดวยสอะครลก ครใหนกเรยนแตละกลมชวย (Sketch) ภาพราง ลงกระดาษ A4 แลว (Sketch) ภาพราง จานวน 2 ภาพลงในกระดาษ A4 ทแจกให โดยใชเวลาในการออกแบบ (Sketch) ภาพท 1 และภาพท 2 ประมาณ 20 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปการทากจกรรมในการสรางสรรคงานจตรกรรมไทยของนกเรยนและใหนกเรยนนางานมา (Sketch) ในชวโมงตอไป ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนแตละกลมนางานขนมาทาตอในชวโมงทแลวท (Sketch) ภาพรางมาใหครด แลวครกใหนกเรยนเลอกภาพท (Sketch) มาหนงภาพ ประมาณ 10 นาท

- ครใหนกเรยนแตละกลมชวยกนรางภาพลงบนกระดาษ 100 ปอนด ทครแจกใหในชวโมงทแลว จากภาพทนกเรยน (Sketch) ไว โดยใหนกเรยนแตละกลมชวยกนรางภาพ ประมาณ 30 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปการทากจกรรมในการสรางสรรคงานจตรกรรมไทยของนกเรยนและใหนกเรยนนางานมาทาในชวโมงตอไป ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนแตละกลมนางานขนมาทาตอในชวโมงทแลวทนกเรยนชวยกนรางภาพในชวโมงทแลว แลวใหนกเรยนนาภาพทรางมาใหครดเปนกลม กอนทจะลงดวยสอะครลก ประมาณ 10นาท

- ครใหนกเรยนแตละกลมชวยกนกนระบายสภาพทรางลงบนกระดาษ 100 ปอนด ดวยสอะครลก โดยใหนกเรยนแตละกลมปฏบตงาน ประมาณ 30 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปการทากจกรรมในการสรางสรรคงานจตรกรรมไทยของนกเรยนและใหนกเรยนนางานสงในชวโมงตอไป ประมาณ 5 นาท 6. สอการเรยนร 6.1 กระดาษ 100 ปอนด 6.5 Power Point 6.9 ชอลค 6.2 กระดาษA4 6.6 ใบความร 6.10 โปรเจคเตอร 6.3 สอะครลก 6.7 ใบงาน 6.11 คอมพวเตอรCP 6.4 ภาพตวอยางผลงาน 6.8 กระดานดา 6.12 คอมพวเตอรโนตบค 7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต 7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน 8. การวดและประเมนผล

8.1 วธการวด/สงทวด 8.1.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน - ความสวยงาม - ความคดสรางสรรค - ความรบผดชอบ - มสวนรวมในชนเรยน 8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล 8.3.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน 7-10 หมายถง ด 4-6 หมายถง พอใช 1-3 หมายถง ควรปรบปรง

9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ... 9.2 ปญหา/อปสรรค .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.3 ขอเสนอแนะ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ...........................................................................ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข) ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน.................................พ.ศ..............

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 9 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 5 สตวหมพานต เรอง ความหมายสตวหมพานต เวลา 4 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทศนศลปตามจนตนาการ และความคดสรางสรรค

วเคราะห วพากษ วจารณคณคางานทศนศลป ถายทอดความรสก ความคดตองานศลปะอยางอสระ ชนชม และประยกตใชในชวตประจาวน

ตวชวด 1. บรรยายความแตกตางและความคลายคลงกนของงานทศนศลป และสงแวดลอม

โดยใชความรเรองทศนธาต 2. ระบ และบรรยายหลกการออกแบบงานทศนศลป โดยเนนความเปนเอกภาพความ

กลมกลน และความสมดล 2. สาระส าคญ สตวหมพานต คอ ภาพสตวทชางเขยนไดรงสรรคตามจนตนาการขนจากธรรมชาตกบความคดสรางสรรค สรางภาพทมรปแบบเหนอจรงกวาธรรมชาตขน เพอถายทอดตามความรสกทางวรรณกรรมและความรสกสวนตวของชางเขยน และรปแบบของสตวหมพานตมลกษณะ 4 ลกษณะ คอ เลยนแบบธรรมชาตแลวปรบปรงเปลยนแปลง ลดตดทอนเพมเตมบางสวน จากการประสมระหวางสตวตางประเภทกน จากการประสมระหวางสตวกบมนษย จากจนตนาการของจตรกรโดยตรง

3. จดประสงคการเรยนร 3.1 มความรความเขาใจความหมาย และรปแบบของสตวหมพานต 3.2 สามารถอธบายความหมาย และรปแบบของสตวหมพานตได 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง 4.1 นกเรยนมความรความเขาใจความหมาย และรปแบบของสตวหมพานต 4.2 นกเรยนสามารถอธบายความหมาย และรปแบบของสตวหมพานตได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน

- ครซกถามนกเรยน เรอง ความหมายของสตวหมพานต ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครแจกเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด หนวยท 4 เรอง ความหมายของสตวหม-พานต ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง ความหมายและประวตความเปนมาของสตวหม-พานต และครอธบายความหมายและประวตความเปนมาของสตวหม -พานตใหนกเรยนฟง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบความหมายและประวตความเปนมาของสตวหม-พานตเพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง ความหมายและประวตความเปนมาของสตวหมพานต เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง ความหมายและประวตความเปนมาของสตวหมพานต ให

นกเรยนฟง และซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง ความหมายและประวตความเปนมาของสตวหมพานต โดยใหนกเรยนบอกความหมายและประวตความเปนมาของสตวหมพานต ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด เรอง ความหมายของสตวหมพานต เตรยมความพรอมทจะเรยน ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง ประเภทของสตวหมพานต และครอธบายเกยวกบประเภทของสตวหมพานต ใหนกเรยนฟง พรอมตวอยางภาพสตวหมพานต ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบประเภทของสตวหมพานต เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง ประเภทของสตวหมพานต เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง ประเภทของสตวหมพานต ใหนกเรยนฟง และซกถามความ

เขาใจของนกเรยนเรอง ประเภทของสตวหมพานต โดยใหนกเรยนบอกเกยวกบประเภทของสตวหมพานต ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด เรอง ความหมายของสตวหมพานต เตรยมความพรอมทจะเรยน ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง ลกษณะของสตวหมพานต และครอธบายเกยวกบลกษณะของสตวหมพานต ใหนกเรยนฟง พรอมตวอยางภาพสตวหมพานต ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบลกษณะของสตวหมพานต เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง ลกษณะของสตวหมพานต เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง ลกษณะของสตวหมพานต ใหนกเรยนฟง และซกถามความ

เขาใจของนกเรยนเรอง ลกษณะของสตวหมพานต โดยใหนกเรยนบอกเกยวกบลกษณะของสตวหมพานต ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนนาเอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกหด เรอง ความหมายของสตวหมพานต เตรยมความพรอมทจะเรยน ประมาณ 5 นาท

- ครเรมสอนโดยใชสอ Power Point เรอง คณคาและประโยชนของสตวหมพานต และครอธบายเกยวกบคณคาและประโยชนของสตวหมพานต ใหนกเรยนฟง ประมาณ 20 นาท

- เมออธบายเสรจครซกถามนกเรยนเกยวกบคณคาและประโยชนของสตวหมพานต เพอความเขาใจของนกเรยนมากขน ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทาแบบฝกหด เรอง คณคาและประโยชนของสตวหมพานต เปน Mind Map ในหองเรยน ใชเวลาในการทาแบบฝกหด ประมาณ 10 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปบทเรยนเรอง คณคาและประโยชนของสตวหมพานต ใหนกเรยนฟง และ

ซกถามความเขาใจของนกเรยนเรอง คณคาและประโยชนของสตวหมพานต โดยใหนกเรยนบอกเกยวกบคณคาและประโยชนของสตวหมพานต ประมาณ 5 นาท 6. สอการเรยนร 6.1 Power Point 6.5 กระดาษ A4 6.9 ชอลค 6.2 ใบความร 6.6 กระดาษ 100 ปอนด 6.10 คอมพวเตอรCP 6.3 ใบงาน 6.7 ปากกาเคม/สเมจก 6.11 โปรเจคเตอร 6.4 ภาพตวอยาง 6.8 กระดานดา 6.12 คอมพวเตอร 7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต 7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน 8. การวดและประเมนผล

8.1 วธการวด/สงทวด 8.1.1 สงเกตพฤตกรรมนกเรยน - ความตรงตอเวลา - ความรบผดชอบ - การมสวนในชนเรยน - ความตงใจเรยน 8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบสงเกตพฤตกรรมนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล 8.3.1 แบบสงเกตพฤตกรรม 3 หมายถง ด 2 หมายถง พอใช 1 หมายถง ควรปรบปรง

9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.2 ปญหา/อปสรรค .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 9.3 ขอเสนอแนะ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ลงชอ...........................................................................ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข)

ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน.................................พ.ศ...............

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 10 กลมสาระการเรยนรศลปะ : สาระทศนศลป ชนมธยมศกษาปท 1 หนวยการเรยนรท 5 สตวหมพานต เรอง สรางสรรคผลงานสตวหมพานต เวลา 4 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนร มาตรฐาน ศ 1.1 สรางสรรคงานทศนศลปตามจนตนาการ และความคดสรางสรรค

วเคราะห วพากษ วจารณคณคางานทศนศลป ถายทอดความรสก ความคดตองานศลปะอยางอสระ ชนชม และประยกตใชในชวตประจาวน

ตวชวด 1. บรรยายความแตกตางและความคลายคลงกนของงานทศนศลป และสงแวดลอม

โดยใชความรเรองทศนธาต 2. ระบ และบรรยายหลกการออกแบบงานทศนศลป โดยเนนความเปนเอกภาพความ

กลมกลน และความสมดล 2. สาระส าคญ

การเขยนภาพสตวหมพานต มหลกการในการสรางภาพความงามในสตวหมพานต เสนทใชจะตองเปนเสนโคง มขนาดเสนตางกน คอ มเสนรอบนอกใหญดาทสดเรยกวา “เสนกาฬ” มเสนภายในแสดงรายละเอยดมขนาดเลกทสดเรยกวา “เสนแร” เสนโคงทใชจะลนไหลอยางตอเนองรบสงกนอยางสงางามและออนหวาน เพอเสรมใหเกดแรงขบเคลอน เคลอนไหวไดอยางออนหวาน นมนวล และสงางามยงขนทเรยกวา สวนรองหรอองคประกอบของภาพทางานรวมกนไดสมบรณมจงหวะทลงตวแบบไทย 3. จดประสงคการเรยนร 3.1 มความรความเขาใจในการเขยนภาพสตวหมพานต 3.2 สามารถสรางสรรคผลงานได 3.3 มสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 4. ผลการเรยนรทคาดหวง 4.1 นกเรยนมความรความเขาใจการเขยนภาพสตวหมพานต 4.2 นกเรยนสามารถสรางสรรคผลงานได 4.3 นกเรยนมสวนรวมในการเรยนการสอนและจดกจกรรมในชนเรยน 5. กระบวนการจดการเรยนร/กจกรรมการเรยนร (ชวโมงท 1) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน

- ครทบทวนบทเรยน เรอง สตวหมพานต ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทครแจกให

- ครแจกกระดาษ 100 ปอนดคนละ 1 แผน ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมวาดภาพ เรอง พญานาค ลงในกระดาษทครแจกให โดยครใหนกเรยนรางภาพพญานาคลงไปกอนดวยดนสอ โดยคร ใหนกเรยนใชเวลาในการรางภาพ ประมาณ 10 นาท

- เมอนกเรยนรางภาพเสรจแลว ครกใหนกเรยนปฏบตงาน ระบายส ภาพพญานาคทนกเรยนรางไว ตามทนกเรยนตองการ และตกแตงพนหลงตามความคดสรางสรรคของนกเรยน ครใหนกเรยนปฏบตงาน ประมาณ 25 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปกจกรรมการวาดภาพ เรอง พญานาค ใหนกเรยนฟง และครเลอกผลงานของนกเรยน ทสวยๆ มาใหเพอนดหนาชนเรยน ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 2) ขนน าเขาสบทเรยน

- ๆครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทครแจกให

- ครแจกกระดาษ 100 ปอนดคนละ 1 แผน ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมวาดภาพ เรอง หงส ลงในกระดาษทครแจกให โดยครใหนกเรยนรางภาพหงสลงไปกอนดวยดนสอ โดยครใหนกเรยนใชเวลาในการรางภาพ ประมาณ 10 นาท

- เมอนกเรยนรางภาพเสรจแลว ครกใหนกเรยนปฏบตงาน ระบายส ภาพหงสทนกเรยนรางไว ตามทนกเรยนตองการ และตกแตงพนหลงตามความคดสรางสรรคของนกเรยน ครใหนกเรยนปฏบตงาน ประมาณ 25 นาท

ขนสรปบทเรยน - ครสรปกจกรรมการวาดภาพ เรอง หงส ใหนกเรยนฟง และครเลอกผลงานของ

นกเรยน ทสวยๆ มาใหเพอนดหนาชนเรยน ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 3) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทครแจกให

- ครแจกกระดาษ 100 ปอนดคนละ 1 แผน ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมวาดภาพ เรอง กนร ลงในกระดาษทครแจกให โดยครใหนกเรยนรางภาพกนรลงไปกอนดวยดนสอ โดยครใหนกเรยนใชเวลาในการรางภาพ ประมาณ 10 นาท

- เมอนกเรยนรางภาพเสรจแลว ครกใหนกเรยนปฏบตงาน ระบายส ภาพกนรทนกเรยนรางไว ตามทนกเรยนตองการ และตกแตงพนหลงตามความคดสรางสรรคของนกเรยน ครใหนกเรยนปฏบตงาน ประมาณ 25 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปกจกรรมการวาดภาพ เรอง กนร ใหนกเรยนฟง และครเลอกผลงานของนกเรยน ทสวยๆ มาใหเพอนดหนาชนเรยน ประมาณ 5 นาท

(ชวโมงท 4) ขนน าเขาสบทเรยน

- ครทกทายและสนทนากบนกเรยน ประมาณ 5 นาท ขนการจดกจกรรมการเรยนร

- ครใหนกเรยนจบกลมกลมละ 5-6 คน และใหตวแทนแตละกลมมารบอปกรณทครแจกให

- ครแจกกระดาษ 100 ปอนดคนละ 1 แผน ใหกบนกเรยนแตละกลม ประมาณ 5 นาท

- ครใหนกเรยนทากจกรรมวาดภาพ เรอง มจฉาน ลงในกระดาษทครแจกให โดยครใหนกเรยนรางภาพมจฉานลงไปกอนดวยดนสอ โดยครใหนกเรยนใชเวลาในการรางภาพ ประมาณ 10 นาท

- เมอนกเรยนรางภาพเสรจแลว ครกใหนกเรยนปฏบตงาน ระบายส ภาพมจฉานทนกเรยนรางไว ตามทนกเรยนตองการ และตกแตงพนหลงตามความคดสรางสรรคของนกเรยน ครใหนกเรยนปฏบตงาน ประมาณ 25 นาท ขนสรปบทเรยน

- ครสรปกจกรรมการวาดภาพ เรอง มจฉาน ใหนกเรยนฟง และครเลอกผลงานของนกเรยน ทสวยๆ มาใหเพอนดหนาชนเรยน ประมาณ 5 นาท 6. สอการเรยนร 6.1 กระดาษ 100 ปอนด 6.5 ภาพตวอยาง 6.9 กระดานดา

6.2 Power Point 6.6 กระดาษ A4 6.10 โปรเจคเตอร 6.3 ใบความร 6.7 ปากกาเคม/สเมจก 6.11 คอมพวเตอรCP 6.4 ใบงาน 6.8 ชอลค 6.12 คอมพวเตอร 7. แหลงเรยนร 7.1 หองสมด 7.2 อนเตอรเนต 7.3 หนงสอเรยน 7.4 ครผสอน 8. การวดและประเมนผล

8.1 วธการวด/สงทวด 8.1.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน - ความสวยงาม - ความคดสรางสรรค - ความรบผดชอบ - มสวนรวมในชนเรยน 8.2 เครองมอวดและประเมนผล 8.2.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน 8.3 เกณฑการวดและประเมนผล 8.3.1 แบบประเมนผลงานนกเรยน 7-10 หมายถง ด 4-6 หมายถง พอใช 1-3 หมายถง ควรปรบปรง

9. บนทกหลงการสอน 9.1 ผลการสอน .................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 9.2 ปญหา/อปสรรค .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9.3 ขอเสนอแนะ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... ...............

ลงชอ...........................................................................ผสอน (นางสาวนศารตน เกดสข)

ครฝกสอนสาระการเรยนรศลปะ วนท................เดอน.................................พ.ศ...............

ภาคผนวก ข

ภาพกจกรรมการแสดงนทรรศการ

ภาพกจกรรมการแสดงนทรรศการ

ภาพประกอบท 17 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 1

ภาพประกอบท 18 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 2

ภาพประกอบท 19 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 3

ภาพประกอบท 20 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 4

ภาพประกอบท 21 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 5

ภาพประกอบท 22 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 6

ภาพประกอบท 23 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 7

ภาพประกอบท 24 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 8

ภาพประกอบท 25 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 9

ภาพประกอบท 26 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 10

ภาพประกอบท 27 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 11

ภาพประกอบท 28 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 12

ภาพประกอบท 29 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 13

ภาพประกอบท 30 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 14

ภาพประกอบท 31 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 15

ภาพประกอบท 32 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 16

ภาพประกอบท 33 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 17

ภาพประกอบท 34 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 18

ภาพประกอบท 35 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 19

ภาพประกอบท 36 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 20

ภาพประกอบท 37 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 21

ภาพประกอบท 38 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 22

ภาพประกอบท 39 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 23

ภาพประกอบท 40 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 24

ภาพประกอบท 41 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 25

ภาพประกอบท 42 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 26

ภาพประกอบท 43 แสดงงานนทรรศการศลปนพนธ ท 27