บทอาขยานภาษาไทย กลมสาระการเรยนรภาษาไทย

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ

2

ค าน า พมพครงท2

บทกวทดเป๐นพลงแหงภมปญญาทาใหผอานผฟงไดรบรสแหงถอยคา รจกความงามความด และความจรงอนเป๐นประโยชนตอการดารงชวต และไดรบแบบอยางในการแตงคาประพนธตามความสนใจ เป๐นส อสงเสรมจตสานกและรวมกนของคนไทยในฐานะรากรวมทางวฒนธรรมการเรยนการสอนภาษาไทยในอดต จวบจนปจจบน ผ มหนาทจดการศกษา ครผ สอนไดตระหนกถงความสาคญของเร องดงกลาว จงกาหนด ใหผเรยนทองจาบทกวทด ทคดสรร หรอทเรยกวาบทอาขยานสบเนองมาทกหลกสตร หนงสออานเพมเตม บทอาขยานภาษาไทย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 น สงปรบปรงคอ ปรบจากคาวาชวงชนเป๐นชนป สาหรบการศกษาภาคบงคบและยงคงคาวาชวงชนระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 และประกาศกระทรวงศกษาธการ เรอง การจดการเรยนการสอนภาษาไทยตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 และปรบขอความบางตอนแกไขตวสะกดการนตใหถกตอง ซ งคณะกรรมการกาหนดแนวทางและพจารณาคดเลอกบทอาขยานภาษาไทย มผ ชวยศาสตราจารยวพธ โสภวงศ เป๐นประธานกรรมการและจดทาคาอธบายเพมเตมเพอความเขาใจบทอาขยานใหดยงขน การกาหนดบทอาขยานบทหลกและเสนอตวอยางบทเลอกคณะกรรมการฯ ไดพจารณา ใหสอดคลองกบประกาศกระทรวงศกษาธการ เรอง วรรณคดสาหรบจดการเรยนการสอนภาษาไทย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ประกาศ ณ วนท 8 ธนวาคม พ. ศ. 2551 สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ขอขอบคณคณะกรรมการฯ และผมสวนเก ยวของ ในการจดทาหนงสออานเพมเตมนใหสาเรจลลวงดวยดไว ณ โอกาสน และหวงวาหนงสอเลมนจะเป๐นประโ ยชนตอการจดการศกษา ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 หากมขอเสนอแนะ เพอปรบปรงแกไขกรณาแจงสานกงานคณะกรรมการการศกษาข นพนฐาน เพอดาเนนการแกไขใหสมบรณยงขนไป นายชนภทร ภมรตน เลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ตลาคม 2553

3

บทน า บทอาขยานหรอบทประพนธทคดเลอกมาใหนกเรยนทอง ซงครไดแนะแนวทางใหนกเรยนทาความเขาใจกอนทอง รวมทงนกเรยนไดมโอกาสทองบทอาขยานพรอมกนทงหองเรยนนน จะเป๐นผลทาใหผท เคยทองบทอาขยานหวนราลกถงบรรยากาศของการทองอาขยานวาเป๐นชวงเวลาทนาประทบใจ การจดจาบทอาขยานไดอยางแมนยาและสามารถนาไปใชอางองไดเกดการสบทอดทางวฒนธรรมและเป๐นการปลกสานกใหเยาวชนรสกซาบซงในบทประพนธแตเยาววย การทองบทอาขยานจงไมใชการทองแบบนกแกวนกขนทอง แตเป๐นการทองเพอใหเกดการจาและรบรเกดทกษะทางภาษา เกดความซาบซง เหนคณคาในความงามของภาษา และไดขอคดนาไปใชประโยชนในชวต

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนตระหนกถงคณคาของภาษาไทยและซาบซงในความไพเราะของบทรอยกรอง 2. เพอปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และขอคดทเป๐นประโยชนแกนกเรยน 3. เพอเป๐นสอสงเสรมจตสานกทางวฒนธรรมรวมกนของคนในชาต 4. เพอเป๐นพนฐานการแตงคาประพนธของนกเรยน

ประเภทของบทอาขยาน เพ อใหบรรลว ตถประสงคของการทองบทอาขยาน และสอดคลองกบการจดการเร ยนการสอน ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐาน พทธศกราช 2551 และประกาศกระทรวงศกษาธการ เร อง วรรณคดสาหร บจ ดการเร ยนการสอนภาษาไทย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาข นพ นฐาน พทธศกราช 2551 ประกาศ ณ วนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2551 คณะกรรมการกาหนดแนวทางและพจาณาคดเลอกบทอาขยานภาษาไทย ไดพจารณาคดเลอกและวางแนวทางการทองบทอาขยานสาหรบนกเรยน นอกจากนยงเหนควรเปดโอกาสใหบคลากรในทองถน ไดแก คร บดามารดา ผปกครอง และนกเรยนมสวนรวมคดเลอกบทอาขยานดวย จงไดกาหนดบทอาขยานเป๐น 2 ประเภท ดงน 1. บทหลก บทหลก หมายถง บทอาขยานทกระทรวงศกษาธการกาหนดใหนกเรยนทองจาเพอความเป๐นอ นหน ง อ น เด ยวก นท วประ เทศ ส วนใหญ ค ด เล อกจากวรรณคด ท ก าหนดให เ ร ยนตามประกาศกระทรวงศกษาธการ เร อง วรรณคดสาหรบการจดการเรยนการสอนภาษาไทย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ประกาศ ณ วนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2551 โดยกาหนดตอนทไพเราะ ถกตองตามฉนทลกษณ และใหคตสอนใจ

4

2. บทรอง บทรอง หมายถง บทอาขยานทนกเรยนเลอกทองตามความสนใจมไดเป๐นการบงคบ โดยอาจเลอกทองจากบทอาขยานทกระทรวงศกษาธการคดเลอกไว หรอบทประพนธทครผสอนแนะนาเพมเตม หรอเป๐น บทอาขยานทนกเรยนชอบ นกเรยนแตงขนเองหรอผปกครอง ผมความสามารถในทองถนแตงขนกได การทนกเรยนรจกคดเลอกบทประพนธทมคณคาและทองจาไวใชประโยชนยอมแสดงถงความเป๐นผรจกคด ความเป๐นผมเหตผล มสนทรยรสทางภาษา ทาใหนกเรยนมความภาคภมใจในการทองบทอาขยานมากยงขน

เกณฑการก าหนดเปนบทอาขยาน ในการคดเลอกบทประพนธรอยกรองมาเป๐นบทอาขยานนน กระทรวงศกษาธการมแนวทางการคดเลอกบทประพนธทมลกษณะ ดงน 1. มสนทรยรสทางภาษา คอ ใชภาษาทไพเราะ งดงาม ใหความหมายลกซงกนใจ 2. สงเสรมคณธรรม จรยธรรม ใหขอคดและแนวทางดาเนนชวตทดงาม 3. มรปแบบและฉนทลกษณทหลากหลาย ถกตอง เหมาะสมกบวยและระดบชน 4. มเนอหายากงายเหมาะสมกบวยและมความยาวพอควร ตามเกณฑน คร ผปกครอง และนกเรยนสามารถใชเป๐นแนวทางในการคดเลอกบทอาขยานบทเลอกได และอาจเพมเตมเกณฑไดตามดลพนจ

การใชหนงสออานเพมเตม บทอาขยานภาษาไทย หนงสออานเพมเตม กลมสาระการเรยนรภาษาไทย บทอาขยานภาษาไทย มเนอหาประกอบดวย บทประพนธทกาหนดเป๐นบทอาขยาน ทงบทหลกและบทเลอก พรอมอธบายความหมายของคาหรอขอความ รวมทงจดทาคาอธบายเพมเตมเกยวกบคาประพนธนน ๆ ไวดวย ไดแก ผแตง ทมาของเรอง ฉนทลกษณ คณคา และขอสงเกตบางประการ นกเรยนควรไดศกษาทาความเขาใจสาระและคณคาของบทประพนธ ซงนอกจากจะมคณคาตามทยกไวในเลมนแลว นกเรยนกอาจนกถงคณคาดานอน ๆ เพมอก เพอทองจา บทอาขยานอยางมความหมาย และนาไปใชประโยชนในชวตประจาวน บทอาขยานบทหลกสวนใหญเป๐นเนอหาในวรรณคดทกาหนดใหเรยนตามประกาศกระทรวงศกษาธการ เรอง วรรณคดสาหรบจดการเรยนการสอนภาษาไทย ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ประกาศ ณ วนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2551 ซงจดพมพอยในหนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน กลมสาระการเรยนรภาษาไทยของแตละชนอยแลว อยางไรกด มบทอาขยานบทหลกบางบทเพมเตมจากทกาหนดตามประกาศดงกลาว และหากไมไดปรากฏอยในหนงสอเรยน ครอาจใหนกเรยนคดหรอสาเนาไวสาหรบทองจาได

สถานศกษาจงไมจาเป๐นจะตองบงคบใหนกเรยนมหนงสออานเพมเตมบทอาขยานภาษาไทยไวประจาตว แตควรจดหาหนงสอไวในหองสมดหรอมมหนงสอในสถานศกษาใหเพยงพอกบจานวนนกเรยนในแตละระดบชน เพอเป๐นการประหยดคาใชจายของผปกครอง และทาใหนกเรยนไดมโอกาสคดบทประพนธเพอฝกลายมอใหสวยงามอกดวย

5

การจดการเรยนรบทอาขยานภาษาไทย การจดการเรยนร บทอาขยานภาษาไทย มขอควรคานงละดาเนนการเพอใหบรรลว ตถประสงค ของการทองบทอาขยาน เชน 1. จดกจกรรมการเรยนการสอนทนาสนใจใหนกเรยนมความร ความเขาใจบทอาขยานดานคณคา ลกษณะคาประพนธ ความหมายของศพท ความหมายของบทประพนธและขอคดทไดจากบทอาขยานนน 2. ใหนกเรยนอานออกเสยงบทอาขยาน เพอใหครไดทราบวาอานถกตองหรอไม โดยอ านตามหลกการอานทวไป และตามอกขรวธ เชน ออกเสยงคา ออกเสยงตว ร ล ควบกลา ใหถกตอง อานไดถกจงหวะและแบงวรรคตอนไดถกตองตามความหมายของคา บรบทของคา และตามลกษณะคาประพนธประเภทนน ๆ 3. ฝกอานทานองเสนาะใหไดสนทรยรสจากบทประพนธ ถกทานอง ลลาของบทประพนธและชนด ใชนาเสยงแสดงอารมณและความรสกตามเนอหา เชน บทเศราโศกราพงราพนควรอานทอดเสยงแผวเบา และผอนเสยงใหนมนวล ถาเป๐นบทโกรธหรอบทตอสควรอานเตมเสยง เนนเสยงใหหนก เนนจงหวะคอนขางเรว จะทาใหผฟงเกดอารมณคลอยตามไปดวย 4. สรางบรรยากาศใหเกดความพรอมเพรยงและเพลดเพลนในการทองบทอาขยาน โดยทองแบบทานองเสนาะพรอม ๆ กนทงหองเรยน เพอใหจาไดแมนยายงขนและมความรสกสานกทางวฒนธรรมรวมกน 5. อาจจดกจกรรมอนทนาสนใจ เชน 5.1 นาบทอาขยานมาขบรองโดยใสทานองเพลงไทย และดดแปลงใสทานองเพลงไทยสากลสมยปจจบนตามความสนใจของนกเรยนได การบรรจทานองเพลงไทยในบทอาขยานอาจพจารณาถงทมาของเพลงและบทประพนธรอยกรองวาโบราณาจารยไดกาหนดทานองเพลงไทยสาหรบบทประพนธรอยกรองนน ๆ หรอไม อาจยดตามทกาหนดไวแลวแตเดม หรอกาหนดทานองเพลงไทยขนใหม โดยอาจพจารณาจงหวะ ลลา ทวงทานอง และอารมณของเพลงทเหมาะกบบทประพนธ และเหมาะกบวยของนกเรยน ไมยากจนเกนไป 5.2 จดกจกรรมใหหลากหลายและเหมาะสมกบบทประพนธรอยกรองนน ๆ เชน แบงกล มแสดงจนตลลาหรอแสดงทาราประกอบความคดเพอใหเกดความสนกสนาน อภปรายแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบบทอาขยานใหไดความคดทแตกฉาน จดหาวทยากรมาใหความรเพมเตม พดโตวาท พดหรอเขยนวเคราะหวจารณ เขยนตามคาบอก เขยนเพอพฒนาลายมอ เขยนเพอทดสอบความเขาใจ เขยนอธบายความ และเขยนเรยงความ 5.3 วาดภาพโดยใชจนตนาการทเกดจากการทองจาบทอาขยาน หรอคนหาภาพทมผวาดแลวมาแลกเปลยนกน อภปรายรวมกนเพอสงเสรมความคดรเรมสรางสรรคทางศลปะควบคกบงานประพนธ อนง ขอเสนอแนะดงกลาวขางตน ครพงตระหนกวานกเรยนอาจบรรลวตถประสงคไดไมพรอมกนทกคน ทงนขนอยกบระดบชนเรยน วย ความถนด และความสามารถของแตละคน

6

บทอาขยานบทหลก ชนประถมศกษาปท 1

แมวเหมยว

แมวเอยแมวเหมยว รปรางประเปรยวเป๐นนกหนา รองเรยกเหมยวเหมยวเดยวกมา เคลาแขงเคลาขานาเอนด รจกเอารกเขาตอตง คาคาซานงระวงหน ควรนบวามนกตญ พอดอยางไวใสใจเอย

นายทด เปรยญ

ฝนตกแดดออก

ฝนตกแดดออก นกกระจอกแปลกใจ โผผนบนไป ไมรหนทาง ไปพบมะพราว นกหนาวครวญคราง พมะพราวใจกวาง ขอพกสกวน

ฝนตกแดดออก นกกระจอกพกผอน พอหายเหนอยออน บนจรผายผน ขอบใจพมะพราว ถงคราวชวยกน นาใจผกพน ไมลมบญคณ

ฐะปะนย นาครทรรพ

7

ชนประถมศกษาปท 2

กาด า

กาเอยกาดา รจารจกรกเพอน ไดเหยอเผอแผไมแชเชอน รบเตอนพวกพองรองเรยกมา เกลอนกลมรมลอมพรอมพรก นารกนาใจกระไรหนา การเผอแผแนะพอหนจงดกา มนโอบอารรกดนะเอย

นายแกว

รกษาปา

นกเอยนกนอยนอย บนลองลอยเป๐นสขศร ขนขาวราวสาล อากาศดไมมภย ทกทศเจาเทยวทอง ฟาสทองอนสดใส

มปาพาสขใจ มตนไมมลาธาร ผคนไมรโรค นบเป๐นโชคสขสาราญ อากาศไรพษสาร สตวชนบานดนชนใจ คนสตวไดพงปา มารกษาปาไมไทย สนปาเหมอนสนใจ ชวยปลกใหมไวทดแทน

นภาลย สวรรณธาดา

8

ชนประถมศกษาปท 3

เดกนอย

เดกเอยเดกนอย ความรเจายงดอยเรงศกษา เมอเตบใหญเราจะไดมวชา เป๐นเครองหาเลยงชพสาหรบตน ไดประโยชนหลายสถานเพราะการเรยน จงพากเพยรไปเถดจะเกดผล ถงลาบากตรากตรากจาทน เกดเป๐นคนควรหมนขยนเอย ไมปรากฏนามผแตง

วชาหนาเจา

เกดมาเป๐นคน หนงสอเป๐นตน วชาหนาเจา ถาแมนไมร อดสอายเขา เพอนฝงเยาะเยา วาเงาวาโง

ลางคนเกดมา ไมรวชา เคอะอยจนโต ไปเป๐นขาเขา เพราะเงาเพราะโง บางเป๐นคนโซ เทยวขอกม

ถารวชา ประเสรฐหนกหนา ชหนาราศ จะไปแหงใด มคนปราน ยากไรไมม สวสดมงคล ไมปรากฏนามผแตง

9

ชนประถมศกษาปท 4

พระอภยมณ

ตอน สดสาครเขาเมองการเวก

บดเดยวดงหงางเหงงวงเวงแวว สะดงแลวเหลยวแลชะแงหา เหนโยคขรงพงออกมา ประคองพาขนไปจนบรรพต

แลวสอนวาอยาไวใจมนษย มนแสนสดลกลาเหลอกาหนด ถงเถาวลยพนเกยวทเลยวลด กไมคดเหมอนหนงในนาใจคน มนษยนทรกอยสองสถาน บดามารดารกมกเป๐นผล ทพงหนงพงไดแตกายตน เกดเป๐นคนคดเหนจงเจรจา แมนใครรกรกมงชงชงตอบ ใหรอบคอบคดอานนะหลานหนา รสงใดไมสรวชา รรกษาตวรอดเป๐นยอดด จงคดตามไปเอาไมเทาเถด จะประเสรฐสมรกเป๐นศกดศร พอเสรจคาสาแดงแจงคด รปโยคหายวบไปกบตา

พระสนทรโวหาร (ภ)

สยามานสสต

ใครรานใครรกดาว แดนไทย ไทยรบจนสดใจ ขาดดน เสยเนอเลอดหลงไหล ยอมสละ สนแล เสยชพไปเสยสน ชอกองเกยรตงาม หากสยามยงอยยง ยนยง เรากเหมอนอยคง ชพดวย หากสยามพนาศลง ไทยอย ไดฤา เรากเหมอนมอดมวย หมดสนสกลไทย

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

10

ชนประถมศกษาปท 5

วชาเหมอนสนคา

วชาเหมอนสนคา อนมคาอยเมองไกล ตองยากลาบากไป จงจะไดสนคามา จงตงเอากายเจา เป๐นสาเภาอนโสภา ความเพยรเป๐นโยธา แขนซายขวาเป๐นเสาใบ นวเป๐นสายระยางค สองเทาตางสมอใหญ ปากเป๐นนายงานไป อชฌาสยเป๐นเสบยง สตเป๐นหางเสอ ถอทายเรอไวใหเทยง ถอไวอยาใหเอยง ตดแลนเลยงขามคงคา ปญญาเป๐นกลองแกว สองดแถวแนวหนผา เจาจงเอาหตา เป๐นลาตาฟงดลม ขเกยจคอปลาราย จะทาลายใหเรอจม เอาใจเป๐นปนคม ยงระดมใหจมไป จงจะไดสนคามา คอวชาอนพสมย จงหมนมนหมายใจ อยาไดครานการวชา

ไมปรากฏชอผแตง

11

สงขทอง

เมอนน พระสงขซอนอยกรสน พระแมไปปาเป๐นอาจณ ในจตคดถวลทกเวลา จะใครออกชวยพระแมเจา สงสารผานเกลาเป๐นหนกหนา เหนอยยากลาบากกายา กลบมาจนคาแลวราไร ไมวาลกนอยเป๐นหอยป อมชชมชดพสมย พระคณลาลบภพไตร จะออกใหเหนตวกกลวการ ไกปาพาฝงมากนขาว ของพระแมเจาอยฉาวฉาน คยเขยเรยรายทงดนดาน พระมารดามาเหนจะราไร เยยมลอดสอดดทงซายขวา จะเหนใครไปมากหาไม ออกจากสงขพลนทนใด ฉวยจบไมไดไลต กอบเกบขาวหกทตกดน ผนผนลอบลบขยบหน เหลยวดผคนชนน จะหนเขาสงขกาบงตน หงขาวหาปลาไวทาแม ดแลจดแจงทกแหงหน ชวยขบไกปาประสาจน สาละวนเลนพลางไมหางด

พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

โคลงโลกนต

เสยสนสงวนศกดไว วงศหงส เสยศกดสประสงค สงร เสยรเรงดารง ความสตย ไวนา เสยสตยอยาเสยส ชพมวยมรณา ความรดยงลา สนทรพย คดวาควรเมองนบ ยงไซร เพราะเหตจกอยกบ กายอาต– มานา โจรจกเบยนบได เรงรเรยนเอา เวนวจารณวางเวน สดบฟง เวนทถามอนยง ไปร เวนเลาลขตสง– เกตวาง เวนนา เวนดงกลาววาผ ปราชญไดฤาม

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาเดชาดศร

12

ชนประถมศกษาปท 6

ขนชางขนแผน ตอน ก าเนดพลายงาม

แมรกลกลกกรอยวารก คนอนสกหมนแสนไมแมนเหมอน จะกนนอนวอนวาเมตตาเตอน จะจากเรอนรางแมไปแตตว แมวนทองของลกจงกลบบาน เขาจะพาลวาวนแมทนหว จะกมหนาลาไปมไดกลว แมอยามวหมองนกจงหกใจ นางกอดจบลบหลงแลวสงสอน อานวยพรพลายนอยละหอยไห พอไปดศรสวสดกาจดภย จนเตบใหญยงยวดไดบวชเรยน ลกผชายลายมอนนคอยศ เจาจงอตสาหทาสมาเสมยน แลวพาลกออกมาขางทาเกวยน จะจากเจยนใจขาดอนาถใจ ลกกดแลแมแมดลก ตางพนผกเพยงวาเลอดตาไหล สะอนราอาลาดวยอาลย แลวแขงใจจากนางตามทางมา เหลยวหลงยงเหนแมแลเขมน แมกเหนลกนอยละหอยหา แตเหลยวเหลยวเลยวลบวบวญญาณ โอเปลาตาตางสะอนยนตะลง

พระสนทรโวหาร (ภ)

13

ชนมธยมศกษาปท 1

นราศภเขาทอง

มาถงบางธรณทวโศก ยามวโยคยากใจใหสะอน โอสธาหนาแนนเป๐นแผนพน ถงสหมนสองแสนทงแดนไตร เมอเคราะหรายกายเรากเทาน ไมมทพสธาจะอาศย ลวนหนามเหนบเจบแสบคบแคบใจ เหมอนนกไรรงเรอยเอกา

ถงเกรดยานบานมอญแตกอนเกา ผหญงเกลามวยงามตามภาษา เดยวนมอญถอนไรจกเหมอนตกตา ทงผดหนาจบเขมาเหมอนชาวไทย โอสามญผนแปรไมแทเทยง เหมอนอยางเยยงชายหญงทงวสย นหรอจตคดหมายมหลายใจ ทจตใครจะเป๐นหนงอยาพงคด

ถงบางพดพดดเป๐นศรศกด มคนรกรสถอยอรอยจต แมนพดชวตวตายทาลายมตร จะชอบผดในมนษยเพราะพดจา

พระสนทรโวหาร (ภ)

14

โคลงโลกนต

พระสมทรสดลกลน คณนา สายดงทงทอดมา หยงได เขาสงอาจวดวา กาหนด จตมนษยนไซร ยากแทหยงถง

กานบวบอกลกตน ชลธาร มารยาทสอสนดาน ชาตเชอ โฉดฉลาดเพราะคาขาน ควรทราบ หยอมญาเหยวแหงเรอ บอกรายแสลงดน

โคควายวายชพได เขาหนง เป๐นสงเป๐นอนยง อยไซร คนเดดดบสญสง– ขารราง เป๐นชอเป๐นเสยงได แตรายกบด

เพอนกน สนทรพยแลว แหนงหน หางาย หลายหมนม มากได เพอนตาย ถายแทนช– วาอาตม หายาก ฝากผไข ยากแทจกหา

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาเดชาดศร

15

ชนมธยมศกษาปท 2

โคลงสภาษตนฤทมนาการ

1. เพราะความดทวไป

ทาดไปเลอกเวน ผใด ใดเฮย แตผกไมตรไป รอบขาง ทาคณอดหนนใน การชอบ ธรรมนา ไรศตรปองมลาง กลบซองสรรเสรญ

3. เพราะถามฟงความกอนตดสน

ยนคดมเรองนอย ใหญไฉน กด ยงบลงเหนไป เดดดวน ฟงตอบขอบคาไข คดใคร ครวญนา หอนตดสนหวนหวน เหตดวยเบาความ

4. เพราะคดเสยกอนจงพด

พาทมสตรง รอคด รอบคอบชอบแลผด กอนพรอง คาพดพางลขต เขยนราง เรยงแฮ ฟงเพราะเสนาะตอง โสตทงหางภย

7. เพราะขอโทษบรรดาทไดผด

ใดกจผดพลาดแลว ไปละ ลมเลย หยอนทฐมานะ ออนนอม ขอโทษเพอคารวะ วายบาด หมางแฮ ดกวาปดออมคอม คดแกโดยโกง

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

16

บทเสภาสามคคเสวก ตอน วศวกรรมา

อนชาตใดไรศานตสขสงบ ตองมวรบราญรอนหาผอนไม ณ ชาตนนนรชนไมสนใจ ในกจศลปะวไลละวาดงาม แตชาตใดรงเรองเมองสงบ วางการรบอรพลอนลนหลาม ยอมจานงศลปาสงางาม เพออรามเรองระยบประดบประดา

อนชาตใดไรชางชานาญศลป เหมอนนารนไรโฉมบรรโลมสงา ใครใครเหนไมเป๐นทจาเรญตา เขาจะพากนเยยใหอบอาย ศลปกรรมนาใจใหสรางโศก ชวยบรรเทาทกขในโลกใหเหอดหาย จาเรญตาพาใจใหสบาย อกรางกายกจะพลอยสขสราญ

แมผใดไมนยมชมสงงาม เมอถงยามเศราอรานาสงสาร เพราะขาดเครองระงบดบราคาญ โอสถใดจะสมานซงดวงใจ เพราะการชางนสาคญอนวเศษ ทกประเทศนานาทงนอยใหญ จงยกยองศปกรรมนนทวไป ศรวไลววาสดเป๐นศรเมอง

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

17

ชนมธยมศกษาปท 3 อศรญาณภาษต

ชายขาวเปลอกหญงขาวสารโบราณวา นาพงเรอเสอพงปาอชฌาสย เรากจตคดดเลาเขากใจ รกกนไวดกวาชงระวงการ ผใดดดตออยากอกจ ผใดผดผอนพกอยาหกหาญ สบดกไมถงกบกงพาล เป๐นชายชาญอยาเพอคาดประมาทชาย รกสนนนใหรอยเพยงสน รกยาวนนอยาใหเยนเกนกฎหมาย มใชตายแตเขาเรากตาย แหงนดฟาอยาใหอายแกเทวดา อยาดถกบญกรรมวาทานอย นาตาลยอยเมอไรไดหนกหนา อยานอนเปลาเอากระจกยกออกมา สองดหนาเสยทหนงแลวจงนอน

หมอมเจาอศรญาณ

บทพากยเอราวณ

อนทรชตบดเบอนกายน เหมอนองคอมรนทร ทรงคชเอราวณ

ชางนรมตฤทธแรงแขงขน เผอกผองผวพรรณ สสงขสะอาดโอฬาร

สามสบสามเศยรโสภา เศยรหนงเจดงา ดงเพชรรตนรจ งาหนงเจดโบกขรณ สระหนงยอมม เจดกออบลบนดาล กอหนงเจดดอกดวงมาลย ดอกหนงแบงบาน มกลบไดเจดกลบผกา กลบหนงมเทพธดา เจดองคโสภา แนงนอยลาเพานงพาล นางหนงยอมมบรวาร อกเจดเยาวมาลย ลวนรปนรมตมารยา จบระบารารายสายหา ชาเลองหางตา ทาทดงเทพอปสร มวมานแกวงามบวร ทกเกศกญชร ดงเวไชยนตอมรนทร

พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

18

ชนมธยมศกษาปท 4 นมสการมาตาปตคณ

ขาขอนบชนกคณ ชนนเป๐นเคามล ผกอบนกลพน ผดงจวบเจรญวย

ฟมฟกทะนถนอม บบาราศนราไกล แสนยากเทาไร ๆ บคดยากลาบากกาย

ตรากทนระคนทกข ถนอมเลยงฤรวาย ปกปองซงอนตราย จนไดรอดเป๐นกายา

เปรยบหนกชนกคณ ชนนคอภผา ใหญพนพสนธรา กบเทยบบเทยมทน

เหลอทจะแทนทด จะสนองคณานนต แทบชไนยอน อดมเลศประเสรฐคณ

พระยาศรสนทรโวหาร (นอย อาจารยางกร)

นมสการอาจารยคณ

อนงขาคานบนอม ตอพระครผการญ โอบเออและเจอจน อนสาสนทกสงสรรพ

ยง บ ทราบกไดทราบ ทงบญบาปทกสงอน ชแจงและแบงปน ขยายอตถใหชดเจน

จตมากดวยเมตตา และกรณา บ เอยงเอน เหมอนทานมาแกลงเกณฑ ใหฉลาดและแหลมคม

ขจดเขลาบรรเทาโม – หะจตมดทงนงม กงขา ณ อารมณ กสวางกระจางใจ

คณสวนนควรนบ ถอวาเลศ ณ แดนไตร ควรนกและตรกใน จตนอมนยมชม

พระยาศรสนทรโวหาร (นอย จารยางกร)

19

อเหนา ตอน ศกกะหมงกหนง

วาพลางทางชมคณานก โผนผกจบไมองม เบญจวรรณจบวลยชาล เหมอนวนพไกลสามสดามา นางนวลจบนางนวลนอน เหมอนพแนบนวลสมรจนตะหรา จากพรากจบจากจานรรจา เหมอนจากนางสการะวาต แขกเตาจบเตารางรอง เหมอนรางหองมาหยารศม นกแกวจบแกวพาท เหมอนแกวพทงสามสงความมา ตระเวนไพรรอนรองตระเวนไพร เหมอนเวรใดใหนราศเสนหา เคาโมงจบโมงอยเอกา เหมอนพนบโมงมาเมอไกลนาง คบแคจบแคสนโดษเดยว เหมอนเปลาเปลยวคบใจในไพรกวาง ชมวหคนกไมไปตามทาง คะนงนางพลางรบโยธ ฯ

พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

ชนมธยมศกษาปท 5 มหาเวสสนดรชาดก

กณฑมทร

“...จงตรสวาโอโอเวลาปานฉะนเอยจะมดกดน จวนจะสนคนคอนรงไปเสยแลวหรอกระไรไมรเลย พระพายราเพยพดมารเรอยอยเฉอยฉว อกแมนใหออนหวสดละหอย ทงดาวเดอนเคลอนคลอยลงลบไม สดทแมจะตดตามเจาไปในยามน ฝงลงคางบางชะนทนอนหลบ กกลงกลบเกลอกตวอยยวเยย ทงนกหกกงวเงยเหงาเงยบทกรวงรง แตแมเทยวเซซงเสาะแสวงทกแหงหองหมเวศทวประเทศทกราวปา สดสายนยนาทแมจะตามไปเลงแล สดโสตแลวทแมจะซบทราบฟงสาเนยง สดสรเสยงทแมจะราเรยกพไรรอง สดฝเทาทแม จะเยองยองยกยางลงเหยยบดน กสดสนสดปญญาสดหาสดคนเหนสดคด จะไดพานพบประสบรอยพระลกนอยแตสกนดไมมเลย จงตรสวาเจาดวงมณฑาทองทงคของแมเอย หรอวาเจาทงขวางวางจตไปเกดอน เหมอนแมฝนเมอคนนแลวแล...”

เจาพระยาพระคลง (หน)

20

ลลตตะเลงพาย

เบองนนนฤนาถผ สยามนทร เบยงพระมาลาผน หอนพอง ศสตราวธอรนทร ฤาถก องคเอย เพราะพระหตถหากปอง ปดดวยขอทรง

บดมงคลพาหไท ทวารต แวงเหวยงเบยงเศยรสะบด ตกใต อกคลกพลกเงยงด คอคช เศกแฮ เบนบายหงายแหงนให ทวงทอทถอย

พลอยพลาเพลยกถาทาน ในรณ บดราชฟาดแสงพล – พายฟอน พระเดชพระแสดงดล เผดจค เขญแฮ ถนดพระองสาขอน ขาดดาวโดยขวา

อรารานราวแยก ยลสยบ เอนพระองคลงทบ ทาวดน เหนอคอคชซอนซบ สงเวช วายชวาตมสดสน สฟาเสวยสวรรค

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส

21

ชนมธยมศกษาปท 6 ตอน เหชมเรอกระบวน

โคลงสสภาพ

ปางเสดจประเวศดาว ชลาลย ทรงรตนพมานชย กงแกว พรงพรอมพวกพลไกร แหนแห เรอกระบวนตนแพรว เพรศพรงพายทอง กาพยยาน 11

พระเสดจโดยแดนชล ทรงเรอตนงามเฉดฉาย กงแกวแพรวพรรณราย พายออนหยบจบงามงอน นาวาแนนเป๐นขนด ลวนรปสตวแสนยากร เรอรวทวธงสลอน สาครลนครนครนฟอง

เรอครฑยดนาคหว ลวลอยมาพาผนผยอง พลพายกรายพายทอง รองโหเหโอเหมา สรมขมขสดาน เพยงพมานผานเมฆา มานกรองทองรจนา หลงคาแดงแยงมงกร สมรรถชยไกรกาบแกว แสงแวววบจบสาคร เรยบเรยงเคยงคจร ดงรอนฟามาแดนดน สวรรณหงสทรงพหอย งามชดชอยลอยหลงสนธ เพยงหงสทรงพรหมนทร ลนลาศเลอนเตอนตาชม เรอชยไววองวง รวดเรวจรงยงอยางลม เสยงเสาเราระดม หมทายเยนเดนคกน

เจาฟาธรรมธเบศรไชยเชษฐสรยวงศ (เจาฟากง)

22

สามคคเภทค าฉนท

พงมรรยาทยด สประพฤตสงวนพรรค รอรษยาอน อปเฉทไมตร ดงนน ณ หมใด ผ บ ไรสมครม พรอมเพรยงนพทธน รววาทระแวงกน

หวงเทอญมตองสง สยคงประสบพลน ซงสขเกษมสนต หตะกอบทวการ

ใครเลาจะสามารถ มนอาจระรานหาญ หกลาง บ แหลกลาญ กเพราะพรอมเพราะเพรยงกน

ปวยกลาวอะไรฝง นรสงประเสรฐครน ฤาสรรพสตวอน เฉพาะมชวครอง

แมมากผกงไม ผวใครจะใครลอง มดกากระนนปอง พลหกกเตมทน

เหลาไหนผไมตร สละล ณ หมตน กจใดจะขวายขวน บ มพรอมมเพรยงกน

อยาปรารถนาหวง สขทงเจรญอน มวลมาอบตบรร ลไฉน บ ไดม

ปวงทกขพบตสรร พภยนตรายกล แมปราศนยมปร ตประสงคกคงสม

ควรชนประชมเชน คณะเป๐นสมาคม สามคคปรารม ภนพทธราพง

ไปมกใหม ผวมกคานง เนองเพอภยโยจง จะประสบสขาลย

ชต บรทต

23

บทอาขยาน “บทเลอก” ชนประถมศกษาปท 1

นของของเธอ

นของของเธอ นนของของฉน มนสบเปลยนกน ฉนคนใหเธอ

นของของเธอ ททาตกไว ฉนนเกบได นามาใหเธอ ฉนท ข าวไล

รกเมองไทย

คนไทยนด เป๐นพเป๐นนอง เมองไทยเมองทอง เป๐นของคนไทย คนไทยเขมแขง รวมแรงรวมใจ รกชาตยงใหญ ไทยสามคค ธงไทยไตรรงค เป๐นธงสามส ทงสามสงน เป๐นทบชา สแดงคอชาต สขาวศาสนา นาเงนงามตา พระมหากษตรยไทย เรารกเพอนบาน ไมรานรกใคร เมอยามมภย รวมใจปองกน เรารกทองถน ทากนแบงปน ถนไทยเรานน ชวยกนดแล นภาลย สวรรณธาดา

24

ตงไขลมตมไขกน

ตงเอยตงไข จะตงไยไขกลมกลมสน ถงวาไขลมจะตมกน ถาตกดนเสยกอดหมดฝมอ ตงใจเรานจะดกวา อตสาหอานเขยนเรยนหนงสอ ทงวชาสารพดเพยรหดปรอ อยาดงดอตงไขราไรเอย

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพ

ชนประถมศกษาปท 2 ไกแจ

ไกเอยไกแจ ถงยามขนขนแซกระชนเสยง โกงคอเรอยรองซองสาเนยง ฟงเพยงบรรเลงวงเวงดง ถาตวเราเหลานหมนนก ถงคณครผฝกสอนสง ไมมากนกสกวนละสองครง คงตงแตสขทกวนเอย

หมอมเจาประภากร

25

สกวา

สกวาหวานอนมหมนแสน ไมเหมอนแมนพจมานทหวานหอม กลนประเทยบเปรยบดวงพวงพะยอม อาจจะนอมจตโนมดวยโลมลม แมนลอลามหยามหยาบไมปลาบปลม ดงดดดมบอระเพดตองเขดขม ผดไพรไมประกอบชอบอารมณ ใครฟงลมเมนหนาระอาเอย

พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงบดนทรไพศาลโสภณ

ความดความชว

ปลกตนขาวเกดเมลดขาวดงเขาวา ปลกถวงาเกดถวงาเป๐นแมนมน ปลกอยางไรไดผลอยางเดยวกน ตามพชพนธหวานลงจงเขาใจ แมความชวปลกลงคงไดชว ความดคงไมกลวคมตวได ปลกความดผลดมทวไป ความชวไซรอยาปลกเป๐นถกเอย

หมอมเจาพจตรจราภา เทวกล

26

ชนประถมศกษาปท 4 พฤษภกาสร

พฤษภกาสร อกกญชรอนปลดปลง โททนตเสนงคง สาคญหมายในกายม นรชาตวางวาย มลายสนทงอนทรย สถตทวแตชวด ประดบไวในโลกา

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส

ปากเปนเอก เลขเปนโท หนงสอเปนตร ชวดเปนตรา

ปากเป๐นเอกเหมอนเสกมนตรใหคนเชอ ฉลาดเหลอวาจาปรชาฉาน จะกลาวถอยรอยคาไมราคาญ เป๐นรากฐานเทดตนพนลาเคญ

เลขเป๐นโทโบราณทานสงสอน เรงสงวรเวยไวใชวาเลน การคานวณควรชานาญคณหารเป๐น ชวยใหเดนดนกหนารทาคน

หนงสอเป๐นตรวชาปญญาเลศ เรยนไปเถดรไวไมไรผล ยามยากแสนแคนคบไมอบจน ไดเลยงตนดวยวชาหาทรพยทว

ชวดเป๐นตราประทบไวกบโลก ยามวโยคชพยบลบรางหน ทศนยแทกแตตวสวนชวด คงเป๐นทลอทวชวฟาดน

ทานผหญงสมโรจน สวสดกล ณ อยธยา

27

ไทยรวมก าลงตงมน

ไทยรวมกาลงตงมน จะสามารถปองกนขนแขง, ถงแมวาศตรผมแรง มายทธแยงกจะปลาตไป ขอแตเพยงไทยเราอยาพลาญญาต; รวมชาตรวมจตเป๐นขอใหญ; ไทยอยามงรายทาลายไทย, จงพรอมใจพรอมกาลงระวงเมอง. ใหนานาภาษาเขานยม ชมเกยรตยศฟเฟ๑อง; ชวยกนบารงความรงเรอง, ใหชอไทยกระเดองทวโลกา. ชวยกนเตมใจใฝผดง บารงทงชาตศาสนา, ใหอยจนสนดนฟา; วฒนาเถดไทย, ไชโย!

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

28

ชนประถมศกษาปท 5 ตนเปนทพงแหงตน

เราเกดมาทงทชวตหนง อยาหมายพงผใดใหเขาหยน ควรคะนงพงตนทนกดฟน คดบากบนตงหนามานะนา กสกจพณชยการงานมเกยรต อยาหยามเหยยดพาลหาวางานตา หรอจะชอบวชาอตสาหกรรม เชญเลอกทาตามถนดอยาผดวน เอาดวงใจเป๐นทนหนนนาหนา เอาปญญาเป๐นแรงมงแขงขน เอาความเพยรเป๐นยานประสานกน ผลจะบรรลสประตชย เงนและทองกองอยประตหนา คอยเปดอายมรบไมขบไส ทรพยในดนสนในนาออกคลาไป แหลมทองไทยพรอมจะชวยอานวยเอย

เพม สวสดวรรณกจ

ผรดเปนผเจรญ

มวลมนษยผเปรอง ปรชา เชยวแฮ เพราะใครใฝศกษา สงร รกจผดชอบหา เหตสอด สองนา นแหละบคคลผ เพยบดวยความเจรญ

มวลผชปรชา เสาะวทยาไมหางเหน ผดชอบกอบไมเกน รดาเนนตามเหตผล

ชอวาปรชาด ผดชอบมพจารณยล ผนนจกพลนดล พพฒนพนจกพรรณนา

ควรเราผเยาววย จงใฝใจการศกษา อบรมบมวทยา ปรงปรชาใหเชยวชาญ

ขนนจกชวา มปญญาไมสมฐาน ตองหดดดสนดาน กอบวจารณใชปญญา

พระยาอปกตศลปสาร (นม กาญจนาชวะ)

29

ชนประถมศกษาปท 6 ผชนะ

เมอทาการสงใดดวยใจรก ถงงานหนกกเบาลงแลวครงหนง ดวยใจรกเป๐นแรงทเรารง ใหมงมนฝนถงซงปลายทาง

เมอทาการสงใดใจบากบน ไมไหวหวนอปสรรคเป๐นขวากขวาง ถงเหนอยยากพากเพยรไมละวาง งานทกอยางเสรจเพราะกลาพยายาม

เมอทาการสงใดใจจดจอ คอยเตมตอตงจตไมคดขาม ทาดวยใจเป๐นชวตคอยตดตาม บงเกดผลงอกงามตามตองการ

เมอทาการสงใดใครครวญคด เหนถกผดแกไขใหพนผาน ใชสมองตรองตรคดพจารณ ปรากฏงานกาวไกลไมลาเคญ

ความสาเรจจะวาใกลกใชท จะวาไกลฤากมอยใหเหน ถาจรงจงตงใจไมยากเยน และจะเป๐นผชนะตลอดกาล

บญเสรม แกวพรหม

เปนมนษยหรอเปนคน

เป๐นมนษยเป๐นไดเพราะใจสง เหมอนหนงยงมดทแววขน ถาใจตาเป๐นไดแตเพยงคน ยอมเสยททตนไดเกดมา

ใจสะอาด ใจสวาง ใจสงบ ถามครบควรเรยกมนสสา เพราะทาถกพดถกทกเวลา เปรมปรดาคนวนสขสนตจรง

ใจสกปรกมดมวและรอนเรา ใครมเขาควรเรยกวาผสง เพราะพดผดทาผดจตประวง แตในสงนาตวกลวอบาย

คดดเถดถาใครไมอยากตก จงรบยกใจตนรบขวนขวาย ใหใจสงเสยไดกอนตวตาย กสมหมายทเกดมาอยาเชอนเอย

พระธรรมโกศาจารย (เงอม อนทปญโญ) หรอ พระพทธทาสภกข

30

ชนประถมศกษาปท 4 – 6 วถเดกไทย

เดกเอยเดกไทย ตงใจศกษา เตบใหญภายหนา วชาเลยงตน

แสงแหงปญญา มคามากลน สองทางใหคน พนความลาเคญ

คดดทาด ไมมยากเขญ ชวตรมเยน เป๐นสขกายใจ

ขยนสรรคสราง อยอยางเป๐นไทย รเกบรใช ทาในสงด

ดารงเอกลกษณ มศกดมศร เสนหประเพณ มอยคไทย

ควรเหนคณคา รกษาเอาไว มความภมใจ ในชาตของเรา

มงขวญ กตตวรรณกร

31

ฟงใดไดรเรอง

ฟงใดไดรเรอง กปราดเปรองปรชาชาญ เปรยบลนชนนาตาล รรสหวานซาบซานใจ

ฟงใดไมรความ วชาทรามจะงามไฉน เปรยบจวกตกใดใด ไปรรสหมดทงมวล

ชต บรทต

ดวงตะวน

ดวงเอยดวงตะวน หนงเทานนเยยมฟานาพศวง ทาหนาทไมลาเอยงแสนเทยงตรง เดนดารงเป๐นหลกจกรวาล แยกทวาราตรใหมอย อกฤดวนเวยนเปลยนผนผาน ยตธรรมสจรตนจกาล ใครนกครานดตะวนเรงหมนเอย

ฐะปะนย นาครทรรพ

32

ชนมธยมศกษาปท 1

รามเกยรต ตอน ศกอนทรชต

บษเอยบษบกแกว สแววแสงวบฉายฉาน หายอดเหนเยยมเทยมวมาน แกวประพาฬกาบเพชรสลบกน ชนเหมชอหอยลวนพลอยบษย บลลงกครฑลายเครอกระหนกคน ภาพรายพนรปเทวญ คนธรรพคนเทพกนนร เลอนเมฆลอยมาในอากาศ อาไพโอภาสประภสสร ไขแสงแขงสศศธร อมพรเอยมพนโพยมพราย ดงพระจนทรเดนจรสองดวง แลเฉดลอยชวงจารสฉาย ดาวกลาดดาษเกลอนเรยงราย เรวคลายรบเคลอนลอยมา

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช

บพการ

ใครแทนพอแมได ไปม เลยทาน คอคจนทรสรยศร สวางหลา สนทานทวปฐพ มดหมน หมองมงขวญซอนหนา นงนาตาไหล

พอแมเสมอพระเจา บนสวรรค ลกนงนอมมงขวญ กราบไหว นาตาตางรสสคนธ อบรา หอมฤา หอมคานาใจไซร ทานใหหมดเสมอ

ถงตายเกดใหมซา ไฉนสนอง คณพอแมทงสอง สงฟา นานมทลกรอง ดดดม หวานใหมในชาตหนา กหลาฤาสลาย

รอยเทาพอแมได เหยยบลง ใดแล เพยงแคฝนธลผง คาไร กราบรอยทานมงมง– คลค ใจนา กายสทธใสเกลาไว เพอใหขวญขลง

องคาร กลปยาณพงศ

33

อยาเหนกงจกรวาเปนดอกบว อยา นยมสงรายชอบ ชมชว

เหน สนกทกขถงตว จงร กง จกรวาดอกบว บอกรบ เรวแฮ จกร พดเศยรรองอ จงรผดตน

อยา นยมสงทกข เหน สนกกลบทกขทน กง จกรวาบวจน จกร พดตนจงรตว

วา โอเรานชว ชอบกรรม ชวนา เปน อกตญทา โทษไว ดอก บวยวเนตรนา นกชอบ บว กลบเป๐นจกรได ดงนกรรมสนอง

วา โอตวเรานน เปน อกตญมวหมอง ดอก บวยวจตจอง บว ผดปองเป๐นจกรไป

พระยาอปกตศลปสาร (นม กาญจนาชวะ)

ชนมธยมศกษาปท 2 วฒนธรรม

ในโลกนมเป๐นไทยแท ของไทยแนนนหรอคอภาษา ซงผลดอกออกผลแตตนมา รวมเรยกวาวรรณคดไทย อนงศลปงามเดนเป๐นของชาต เชนปราสาทปรางคทองอนผองใส อกดนตรรารายลวดลายไทย อวดโลกไดไทยแทอยางแนนอน และอยาลมจตใจแบบไทยแท เชอพอแมฟงธรรมคาสงสอน กาเนดธรรมจรยาเป๐นอาภรณ ประชากรโลกเหนเราเป๐นไทย แลวยงมประเพณมระเบยบ ซงไมมทเปรยบในชาตไหน เป๐นของรวมรวมไทยใหคงไทย นแหละประโยชนในประเพณ ไดรเชนเหนชดสมบตชาต เหลอประหลาดลวนเหนเป๐นศกดศร ลวนไทยแทไทยแนไทยเราม สงเหลานคอวฒนธรรม

หมอมหลวงปน มาลากล

34

พอใจใหสข

แมมไดเป๐นดอกกหลาบหอม กจงยอมเป๐นเพยงลดาขาว แมมไดเป๐นจนทรอนสกาว จงเป๐นดาวดวงแจมแอรมตา

แมมไดเป๐นหงสทะนงศกด กจงรกเป๐นโนรทหรรษา แมมไดเป๐นนาแมคงคา จงเป๐นธาราใสทไหลเยน

แมมไดเป๐นมหาหมาลย จงพอใจจอมปลวกทแลเหน แมมไดเป๐นวนพระจนทรเพญ กจงเป๐นวนแรมทแจมจาง

แมมไดเป๐นตนสนระหง จงเป๐นพงออสะบดไมขดขวาง แมมไดเป๐นนชสดสะอาง จงเป๐นนางทมใชไรความด

อนจะเป๐นสงใดไมประหลาด กาเนดชาตดทรามตามวถ ถอสนโดษบาเพญใหเดนด ในสงทเราเป๐นเชนนนเทอญ

ฐะปะนย นาครทรรพ

พระสรโยทยขาดคอชาง

บงอรอคเรศผ พสมย ทานนา นามพระสรโยทย ออกอาง ทรงเครองยทธพไชย เชนอป– ราชแฮ เถลงคชาธารควาง ควบเขาขบวนไคล

พลไกรกองนาเรา โรมรน กนเฮย ชางพระเจาแปรประจญ คชไท สารทรงซวดเซผน หลงแลน เตลดแฮ เตลงขบคชไลใกล หวดทายคชาธาร

นงคราญองคเอกแกว กระษตรย มานมนสกตเวท ยงลา เกรงพระราชสาม มลายพระ ชนมเฮย ขบคเชนทรเขนคา สะอกสดสกร

ขนมอญรอนงาวฟาด ฉาดฉะ ขาดแลงตราบอระ หรบดน โอรสรบกนพระ ศพส นครแฮ สญชพไปสญสน พจนผสรรเสรญ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

35

ชนมธยมศกษาปท 3 พระอภยมณ

ตอน พระอภยมณหนนางผเสอ

พระโฉมยงองคอภยมณนาถ เพลนประพาสพศดหมมจฉา เหลาฉลามลวนฉลามตามกนมา คอยเคลอนคลาคลายคลายในสายชล ฉนากอยคฉนากไมจากค ขนฟองฟพนฟองละอองฝน ฝงพมพาพาฝงเขาแฝงวน บางผดพนฟองนาบางดาจร กระโหเรยงเคยงกระโหขนโบกหาง ลอยสลางกลางกระแสแลสลอน มงกรเกยวเลยวลอดกอดมงกร ประชมซอนแฝงชลขนวนเวยน ฝงมานาทาทาเหมอนมาเผน ขนลอยเลนเลยวลดฉวดเฉวยน ตะเพยนทองทองนานาตะเพยน ดาษเดยรดเพลนจนเกนมา เหนละเมาะเกาะเขาเขยวชอม โขดตะคมเคยงเคยงเรยงรกขา จะเหลยวซายสายสมทรสดสายตา จะแลขวาควนคลมกลมโพยม จะเหลยวดสรยแสงเขาแฝงเมฆ ใหวเวกหวาดองคพระทรงโฉม ฟงสาเนยงเสยงคลนดงครนโครม ยงทกขโทมนสในฤทยทว

พระสนทรโวหาร (ภ)

36

ชนมธยมศกษาปท 1 – 3 พระอภยมณ

ตอนอศเรนตเมองผลก

สงสารสดอศเรนเมอรสก ทรวงสะทกแทบจะแยกแตกสลาย พอเหนองคพระอภยยงใหอาย จะใครตายเสยใหพนกจนใจ คลาพระแสงแฝงองคททรงเหนบ เขากเกบเสยเมอพบสลบไสล ใหอดอนตนตงตะลงตะไล พระอภยพศดกรท จงสนทรออนหวานชาญฉลาด เราเหมอนญาตกนดอกนองอยาหมองศร เมอแรกเรมเดมกไดเป๐นไมตร เจากบพเลากรกกนหนกครน มาขดของหมองหมางเพราะนางหนง จนไดถงรบสเป๐นคขน อนวสยในพภพแมรบกน กหมายมนจะใครไดชยชนะ ซงครงนพพาเจามาไว หวงจะไดสนทนาวสาสะ ใหนองหายคลายเคองเรองธระ แลวกจะรกกนจนวนตาย ทงกาป๑นบรรดาโยธาทพ จะคนกลบใหไปเหมอนใจหมาย ทงสองขางอยตามความสบาย เชญภปรายโปรดตรสสตยสญญา

พระสนทรโวหาร (ภ)

พระอภยมณ ตอน พระอภยมณตเมองใหม

วเวกหวดกรดเสยงสาเนยงสนน คนขยนยนขงตะลงหลง ใหหวววาบซาบทรวงตางงวงงง ลมณรงครบสเงยหฟง พระโหยหวนครวญเพลงวงเวงจต ใหคนคดถงถนถวลหวง วาจากเรอนเหมอนนกมาจากรง อยขางหลงกจะแลชะแงคอย ถงยามคายาฆองจะรองไห ราพไรรญจวนหวนละหอย โอยามดกดาวเคลอนเดอนกคลอย นาคางยอยเยนฉาทอมพร หนาวอารมณลมเรอยเฉอยเฉอยชน ระรวยรนรนรนกลนเกสร แสนสงสารบานเรอนเพอนทนอน จะอาวรณอางวางอยวงเวง

พระสนทรโวหาร (ภ)

37

ชนมธยมศกษาปท 4 สวรรคชนกว

สรวงสวรรคชนกวรจรตน ผองประภศรพลอยหาวพราวเวหา พรงไพเราะเสนาะกรรณวณณนา สมสมญาแหงสวรรคชนกว

อมอารมณชมสถานวมานมาศ อนโอภาศแผผายพรายรงส รศมมเสยงเพยงดนตร ประทปทฆรสสะจงหวะโยน รเมยรไมใบโบกสโนคเกาะ สดเสนาะเสยงนกซงผกโผน โผตนนนผนตนไปตนโนน จงหวะโจนสงจบรบกนไป เสยงนกรองคลองคาลานาขบ ดรยศพทสานกเมอพฤกษไหว โปรยประทนกลนผกาสราลย เป๐นคลนในเวหาศหยาดยนด

บงคมคลอญชลกวเทพ ซงสขเสพยสาราญมาณศร ณภพโนนในสวรรคชนกว แลภพนในถอยทรอยกรอง ไมมเวลาวายในภายนา เนาในฟาในดนทงถนสอง เชญสดบรบรศบทลบอง ซงขาปองสดดกวเอย

พระราชวรวงศเธอ กรมหมนพทยาลงกรณ

ธรรมาธรรมะสงคราม

อกความพยาบาท มานะมงจานงราย กอเวรบรวาย ฤจะพนซงเวรา

เชอผดและเหนผด สจะนจจะเสอมพา เศราหมองมผองผา- สกะรนฤดสบาย

ละสงอกศล สกมลจะพงหมาย เหมาะยงทงหญงชาย สจรต ณ ไตรทวาร

จงมงบาเพญมา- ตปตปฏฐานการ บารงบดามาร- ดรใหเสวยสข

ใครทาฉะนไซร กจะไดนราศทกข เนานานสราญสข และจะไดคระไลสวรรค

ยศใหญจกมาถง กตพงจะตามทน เป๐นนจจะนรน- ดรยอมจะหรรษา

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

38

นราศพระบาท

พนผนงหลงบวทฐานปทม เป๐นครฑอดยนเหยยบภชงคขยา หยกขยมกมวาสกรกา กนนรรารายเทพประนมกร ใบระกาหนาบนบนชนมข สวรรณสกเลอมแกวประภสสร ดยอดเยยมเทยมทอดยคนธร กระจงซอนแซมใบระกาบง นาคสะดงรงรงกระดงหอย ใบโพธรอยระเรงอยเหงงหงง เสยงประสานกงสดาลกระดงดง วเวกวงเวงในหวใจครน

บานทวารลานแลลวนลายมก นาสนกในกระหนกดผกผน เป๐นนาคครฑยดเหนยวในเครอวลย รปยกษยนยนกอดกระบองกม สงโตอดกดกานกระหนกเกยว เทพเหนยวเครอกระหวดหตถขยม

ชมพพานกอดกานกนกรม สครพกมขรรคเงอในเครอวง รปนารายณทรงขครฑาเหน พรหมเจรญเสดจยงบลลงกหงส

รปอมรกรกาพระธารงค เสดจทรงคชสารในบานบง ผนงในดดทงสดาน โอฬาฬารทองทาฝาผนง จาเพาะมสดานทวารบง ทพนนงดาดดวยแผนเงนงาม มณฑปนอยสวมรอยพระบาทนน ลวนสวรรณแจมแจงแสงอราม เพดานดาดลาดลวนกระจกงาม พระเพลงพลามพรางพรางสวางพราย ตาขายแกวปกกรองเป๐นกรวยหอย ระยายอยแวววามอรามฉาย หอมควนธปเทยนตรลบอยอบอาย ฟงกระจายรนรนทงหองทอง

พระสนทรโวหาร (ภ)

39

นราศนรนทร

อยธยายศลมแลว ลอยสวรรค ลงฤา สงหาสนปรางครตนบรร- เจดหลา บญเพรงพระหากสรรค ศาสนรง- เรองแฮ บงอบายเบกฟา ฝกฟ๒นใจเมอง

เรองเรองไตรรตนพน พนแสง รนรสพระธรรมแสดง คาเชา เจดยระดะแซง เสยดยอด ยลยงแสงแกวเกา แกนหลาหลากสวรรค โฉมควรจกฝากฟา ฤาดน ดฤา เกรงเทพไทธรณนทร ลอบกลา ฝากลมเลอนโฉมบน บนเลา นะแม ลมจะชายชกชา ชอกเนอเรยมสงวน จากมามาลวลา ลาบาง บางยเรอราพลาง พพรอง เรอแผงชวยพานาง เมยงมาน มานา บางบรบคาคลอง คลาวนาตาคลอ เอยงอกเทออกอาง อวดองค อรเอย เมรชบสมทรดนลง เลขแตม อากาศจกจานผจง จารก พอฤา โฉมแมหยาดฟาแยม อยรอนฤาเหน

นายนรนทรธเบศร (อน)

40

ชนมธยมศกษาปท 5 ยามมด

ยามมดใชมดแท ทกสถาน ดสเมอรตตกาล หมนเศรา ดาวศกรกลบชชวาล สกสวาง แมบมจนทรเจา ใชวางหวาดหวว

คราหวใครจกตอง เสยศร อทกกลวนาภ อยได เยนซานผานอนทรย พอชน จตนา แมมไดอมไซร ใชตองวางวาย

พรากหายใชพรากราง นรนดรกาล มพรากมพบพาน เพอนพอง ชงโศกโศกพาผลาญ เผาจต วนหนงนนจกตอง กลบรายกลายด

ถงทสบเหตราย แรงเขญ พงพนจนนใชเป๐น สงราย พกหนงจงจตเยน ระลกอย เถดรา รแยกรยกยาย จกไดทางเกษม

จงเปรมปรตดวย ปจจบน ศานตอยคกน แกรงกลา เพยรระลกรทน ในเหต ผลนอ โลกทศนจกเจดจา แจมดวยปญญา

สวนต ยมาภย

41

ชนมธยมศกษาปท 6 วารดรยางค

จงหยดชมชนใจในใจเถด ทกสงเกดกอไวในใจกอน สมมตจากหวใจไปทกตอน ใจจงซอนทกสงจรงลวงไว

สงสารใจใจเจาเอยไมเคยนง วนและวงคนและวนหวนและไหว เหมอนถกกายกาบงกกขงใจ ใจจงไดดนรนทกหนทาง กลางคนคอยเป๐นควนอนอดไว ครนกลางวนกเป๐นไฟไปทกอยาง รางกายถกผกพนสรรพางค เป๐นสอกลางแกใจรบใชการ เมอใจทกขกายกตองทนครองทกข ครนใจสขกายกสขสนกสนาน วนเวยนหวางทกขสขทกวนวาร แลวสะสมสนดานการเป๐นคน

ทกวถทใจไดเทยวทอง ลวนขนลองอยระหวางกลางปลายตน ทโคจรของใจไมเคยจน ไมเคยพนไมเคยพรากจากวงจร

ใจจงหนายจงเหนอยจงเมอยลา วนผวาวอนไหวถกไลตอน เกดแลวกอลอแลวเรนเยนแลวรอน ไมพกผอนเพยงสกคราวเฝาแฟบฟ

รและเหนเป๐นไปตามใจอยาก จงเหมอนฉากขวากขวางกาบงอย หยดเสยทหยดเถดเปดประต เพอไดรและไดเหนตามเป๐นจรง

ขอกายเจาจงเป๐นเชนตนไม ยนอยไดโดยภพสงบนง เพอแผรมและเป๐นหลกใหพกพง แตงดอกพรงผลดฤดอยชวกาล

และใจเจาจกเป๐นเชนสายนา ใสเยนฉาชนแลวไหลแผวผาน เพอเลยงชพชโลมไลใหเบกบาน เพยงพองพานผวแผวแลวผานเลย

อสระเสรทจะไหล ดวยเพลงไพเราะลาราเฉลย ชมดอกไมสายลมพรมราเพย และชนเชยกบชวตทกทศทาง

เนาวรตน พงษไพบลย

42

มงคลสตรค าฉนท

(1) หนงคอบคบพาล เพราะจะพาประพฤตผด หนงคบกะบณฑต เพราะจะพาประสบผล หนงกราบและบชา อภบชนยชน ขอนแหละมงคล อดเรกอดมด

(2) ความอยประเทศซง เหมาะและควรจะสข อกบญญะการท ณ อดตะมาดล อกหมนประพฤตควร ณ สภาวะแหงตน ขอนแหละมงคล อดเรกอดมด

(3) ความไดสดบมาก และกาหนดสวาท อกศลปศาสตรม จะประกอบมนญการ อกหนงวนยอน นรเรยนและเชยวชาญ อกคาเพราะบรรสาน ฤดแหงประชาชน ทงสประการลวน จะประสทธมนญผล ขอนแหละมงคล อดเรกอดมด (4) บารงบดามา- ตระดวยหทยปรย หากลกและเมยม กถนอมประหนงตน กานงานกระทาไป บมยงและสบสน ขอนแหละมงคล อดเรกอดมด

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

43

ชนมธยมศกษาปท 4 – 6 อเหนา

ตอน สงคามาระตาแตงถ า

พระเสดจลดเลยวเทยวชม มมโนภรมยแจมใส เปลวปลองทองถาอาไพ พนลาดดาดไปดวยเงนงาม เพดานดาราระยายอย ทองทบประดบพลอยเรองอราม อจกลบแกวมณอคคตาม สวางวามแวววบจบจนดา มชะวากวงเวงเป๐นเชงชน ลวนทองคาทาคนกนฝา ฉลกรปสงสตวนานา ดนเดนออกมาเหมอนจรง ทงเนอนกดงเป๐นเหนประหลาด พฤกษาชาตเหมอนจะไหวไกวกง อนรปเสอสหหมกระทง เหมอนจะยางวางวงเวยนวง

พระบามสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

อยเพออะไร

ฉนอยเพอบคคลทฉนรก ซงใจซอถอศกดสจรต และรกฉนมนมานปานชวต ในความผดความหลงปลงอภย

ฉนอยเพอหนาททพนผก เพอฝงปลกความหวงพลงไข เป๐นทอธารรกทนลนพนไป หลอดวงใจแลงรนใหชนบาน

ฉนอยเพอคนควาหาสจจะ กลางโมหะอาเกยรณเบยฬประหาร เพอสอแสงแจงสวางพรางตระการ กลางวญญาณมดมดอวชชา

ฉนอยเพอดวงใจทไรญาต ทแรนแคนแคลนขาดวาสนา เพอรอยยมพรมยลปนนาตา บนดวงหนาโศกชาระกากรม

ฉนอยเพอเยอใยใจมนษย บรสทธสอดผสานงานผสม เป๐นเกลยวมนขนแกรงแรงกลนกลม พายรายสายลมมอาจรอน

ฉนอยเพอความฝนอนเพรศแพรว เมอโลกแผวหลดพนคนหลอกหลอน เมออามสฤทธแรงแทงทองปอนด มอาจคลอนใจคนใหหมนมว

ฉนอยเพอยคทองของคนยาก ทเขาถากทรกรรมซาป๑นหว เพอความถกทเขาถมจมทงตว เพอความกลวกลบกลาบนอาธรรม

เพอโลกใหมใสสะอาดพลาสเหลอ เมอคนเออไมตรอวยไมขวยขา เพอแสงรกสองรงพงเป๐นลา สวางนานองพมชยเอย

อชเชน

44

โลก

โลกนมอยดวย มณ เดยวนา ทรายและสงอนม สวนสราง ปวงธาตตากลางด ดลยภาพ ภาคจกรพาลมราง เพราะนาแรงไหน

ภพนมใชหลา หงสทอง เดยวเลย กากเจาของครอง ชพดวย เมาสมมตจองหอง หนชาต นามตรแลงโลกมวย หมดสนสขศานต

องคาร กลปยาณพงศ

สามคคเภทค าฉนท

อาพนพระมนทรพระราช สนวาสนวโรฬาร อพภนตรไพจตรและพา- หรภาคกพงชม

เลหเลอนชะลอดสตฐา- นมหาพมานรมย มารงสฤษฏพศนยม ผจะเทยบกเทยมทน

สามยอดตลอดระยะระยบ วะวะวบสลบพรรณ ชอฟาตระการกลจะหยน จะเยาะยวทฆมพร

บราลพลาสศภจรญ นภศลประภสสร หางหงสผจงพจตรงอน ดจจวกนภาลย

รอบดานตระหงานจตรมข พศสกอรามใส กาญจนแกมมณกนกไพ- ฑรยพรางพะแพรวพราย

บานบฏพระบญชรสลก ฉลลกษณเฉลาลาย เพดานกดารกะประกาย ระกะดาษประดษฐด

เพงภาพตลอดตะละผนง กมลงเมลองศร มองเหนสเดนประดจม ชวแมนกมลครอง

ชต บรทต

45

ขนชางขนแผน ตอน ขนแผนขนเรอนขนชาง

โจนลงกลางชานรานดอกไม ของขนชางปลกไวอยดาษดน รวยรสเกสรเมอคอนคน ชนชนลมชายสบายใจ กระถางแถวแกวเกดพกลแกม ยสนแซมมะสงดดดไสว สมอรดดดทรงสมละไม ตะขบขอยคดไวจงหวะกน ตะโกนาทงกงประกบยอด แทงทวยทอดอนพรมนมสวรรค บางผลดอกออกชอขนชชน แสงพระจนทรจบแจมกระจางตา ยสนกหลาบมะลซอน ซอนชชกลนถวลหา ลาดวนกวนใจใหไคลคลา สาวหยดหยดชาแลวยนชม ถดถงกระถางอางนา ปลาทองวายคลาเคลาคลงสม พนนาดาลอยถอยจม นาชมชกคอยเคยงกน บางแหวกจอกออกชองภเขาเคยง วดเหวยงแวงหางระเหดหน บางกนไคลไลเคลาพลวน ถดนนแอกไถละไมงอน กระดงพรวนลวนสกหลาดทบ ดาวประดบดวงเดนดสลอน สลกเสลาเกลาเกลยงอรชร เชอกใชไวซอนสลบกน เครองมาดาดาษจงหวะวาง เครองชางสารพดจะจดสรร ขอคราดามพลองทองพน ถดนนยางเยองชาเลองมา

พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

46

มหาเวสสนดรชาดก กณฑกมาร

โส โพธสตโต ปางนนสมเดจพระบรมโพธสตว ตรสไดทรงฟงพระลกนอยทรงกนแสงทลละหอยวนนน กล นพระโศกมได ละอายพระทยแกเทพดา ปณณสาล ปว ส ต วา เสด จเข าส ภายในพระบรรณศาลา ซบพระพกตราทรงพระกนแสงสะอนไห วาโอเจาเพอนเขญใจของพอเอย เจาเคยกระทากรรมไวเป๐นไฉน จงมาตกเขญใจไรยากอนาถาใหพราหมณชรารางรายกาจ ตะแกมาทาสหนาทโพยโบยต โอเวลาปานฉะนกสายณห คนทงหลายเขาเรยกกนกนอาหาร บางกเลาโลมลกหลานใหอาบนาแลวหลบนอน แตสองบงอรของพอนใครจะปรานใหนมนา กจะตรากตราลาบากใจ ท ไหนจะเดนไดดวยพระบาทเปลา ท งไอแดดจะแผดเผาใหพพอง จะชอกชาคลาเป๐นหนองลงลามไหล สองสรยวงศตงแตวาจะทรงกนแสงไห สดอาลยของพอแลวทจะตดตาม จะบายหนาไปหาพราหมณเมอยามเยน เฒาจญไรไหนเลยจะเหนดวยสองเจา มแตจะรกเราคารามต ธชเอยกระไรเลยไมเกรงขามเราบางเม อยามจน จะคดดบางเป๐นไรวาลกทงสองคชวาตม ยงตดใจใหขาดมใหเสยประโยชน แตกอนโสดขาสนไถสบมาถงสชว ผอนรกเกรงกลวไมทาไดเหมอนพราหมณผน วารชสเสว เม สโต เสมอนหนงพรานเบดมาตปลาทหนาไซ บรรดาปลาจะเขาไปใหแตกฉาน ตวเราผ ทาทานเหมอนตวปลา พระโพธญาณในภายหนานนคอไซ ปรารถนาจะเขาไปจงยกพระลกใหเป๐นทานบารม พระลกรกทงสองศรดงกระแสสนธ พราหมณประมาทหมนมาดาต เสมอนกระทมวารใหปลาต น นาพระทยทาวเธอถอยคนจากอเบกษา บงเกดอวชชามาหอหม พระปญญานนกลดกลมไปดวยโมโหลมหลง โทโสเขาซาสงใหบงเกดวหงสา ขนทนท วาอเหม! อเหม! พราหมณผนอาจองทะนงหนอ มาตลกตอหนาพอไมเกรงใจ ธชเอย กมาอยปาเปลาเมอไร ทงพระขรรคศลปชยกถอมา ธนจาป๏ คเหตวา กทรงพระแสงธนศรกระสนมนกบมอ ฆาพราหมณผนเสยเถดหรอ เธอกฮดหออยแตในพระทย ภายหลงจงพจารณาในพระอรยประเพณหนอพทธางกร กรวาอาตมะนเพมพนมหาปตตบรจาคเจยวสหวา เมอพระปญญาบงเกดม พระบรมราชฤษเธอจงตรสสอนพระองคเองวา โภ เวสสนตร ดกรมหาเวสสนดร อยาอาวรณโวเวทาเนาเขา ขากบเจาเขาจะตกนไมตองการ ใหลกเป๐นทานแลวยงมาสอดแคลวเมอภายหลง ทาวเธอกตงพระสมาธระงบดบพระวโยค กลนพระโศกสงบแลว พระพกตกผองแผวแจมใส ดจทองอไรทงแทง อนบคคลแกลงหลอแลวมาวางไวในพระอาศรม ตงแตจะเชยชาพระปยบตรทานบารมแหงหนอพระชนศรเจา นนแล

เจาพระยาพระคลง (หน)