การจดการความร

อาจารยครรชต มาลยวงศ ราชบณฑต

เนอหาคาบรรยายและกจกรรม

1 ความหมายของความร

2 ความจาเปนในการจดการความร

3 การจดการความรในองคการ

4 รปแบบของวงจรการจดการความร

Knowledge Identification, Knowledge Creation, Knowledge Storage, Knowledge Sharing,

Knowledge Utilization ท ICICOR

ความรหมายถงอะไร

“ความร” เปนเรองทเรายงไมคอย “ร” มากนก. อยางไรกกตาม การทเรา “ร” วาเรายงไมรนแหละก

คอ “ความร” แลว. อานแลวนางนงงมากใชไหม? ถาเชนนนลองทากจกรรมงายๆ ตอไปน...

กจกรรม A

1 ใหนกศกษาอธบายวานายสมชายตองรอะไรบางหากนายสมชายบอกเราวาเขาทา “แกงเขยวหวาน”

เปน. ใหเขยนหวขอความรทนายสมชายตองรมาใหมากทสด

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

2 เมอเราไดยนนายสมชายพดเชนนนแลว เราจะรอยางไรวานายสมชาย “รวธทาแกงเขยวหวาน” อยางท

เขาอาง........................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

3 จากกจกรรมยอยขางตน นกศกษาสรปวา “ความร” คอ..................................................................

...................................................................................................................................

...................................................................................................................................

คราวนสมมตวานกศกษาเปนเจาของรานอาหารซงนายสมชายเปนพอครวพรอมกบพอ

ครวอนๆอกหลายคน และแตละคนกมความชานาญในดานตางๆกน. รานอาหารแหงนมลกคาตดใจมาก

แตละวนมผมาอดหนนมากมาย จนทาใหเปนทอจฉารษยาแกรานอาหารอนๆ. มเสยงเลาลมมาวา

รานอาหารหลายรานสงคนมาแอบทาบทามพอครวของรานบางแลว. เทาทผานมา กเคยมพอครวลาออก

ไปโดยไมบอกสาเหตเหมอนกน.

4. คาถามคอ นกศกษาจะทาอยางไรจงจะเกบรกษา “ความร” ในการประกอบอาหารของพอครวเหลานน

เอาไวได ทงนเพอใหรานอาหารสามารถประกอบอาหารตางๆทลกคาตดใจใหมรสชาดคงเดมอยเสมอ.

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

ตวอยางงายๆ นเปนปญหาทไมงายทจะแกไขเลย. นกศกษาอาจจะตอบวากใหจดบนทก

สวนประกอบเครองปรงตางๆของอาหารแตละอยางเอาไว แตในความเปนจรงแลวพอครวทกคนกอาจจะ

เคยอานตาราทากบขาวเลมเดยวกนมาแลว แตเมอถงเวลาทาอาหารจรง ความอรอยกอาจจะตางกน.

นกศกษาอาจจะเสนอใหทงเกบสตรอาหารและถายทาวดทศน การทาอาหารเอาไว เหมอนเชนสารคด

ทาอาหารทางโทรทศน แตกไมรบประกนวาเมอทาแลวอาหารจะมรสชาดดอกนนแหละ. ทเปนเชนนก

เพราะการทางานตางๆนนบางครง ผปฏบตงานมความรพเศษทไมสามารถจะบอกกลาวใหคนอนรบทราบ

ไดงาย. ความรทมอยกบตวผ รนนเปนเรองทจดเกบไวยาก ในขณะทความรทเปนสตรอาหารนนสามารถ

จดเกบไวและสงใหกนอาน หรอใหเรยนรไดงาย.

เมอลองพจารณาความรในแงมมตางๆแลว เราอาจจะกลาวไดวา ความรกคอ “ความรจก, คนเคย,

เขาใจ” สงตางๆ ไมวาจะเปนคน, สตว, หรอสงอนใดทงรปธรรมและนามธรรม รวมทงอาจจะมหรอไมม

ความรเพมเตมทงในดานลษณะเฉพาะของสงนน และ ความสมพนธระหวางสงนนกบตวเรา หรอ กบสง

อนๆ. ยกตวอยางเชน

เรามความรวา ญาตชอนนๆเปนญาตทางใดและมความสมพนธกบเราอยางไร, มชออะไร, หนาตา

อยางไร, อยทไหน, มนสยใจคออยางไร.

เรามความรวา ชางเปนสตวเลยงลกดวยนมทเปนสตวบก มลกษณะพเศษคอมงวงและงา อกทงยง

มขนาดใหญมากกวาสตวบกอนๆ.

เรามความรวาแกงเขยวหวานเปนอาหารชนดหนงซงมรสเผด มสวนประกอบสาคญคอเครองแกง,

กะท, เนอสตว และ มะเขอพวง, ปกตมกกนกบขาวสวย, ขนมจน หรอ โรต.

เรามความรวากฎหมายคอขอบงคบทรฐสภาไดมมตใหตราขนเพอใชเปนแนวทางปฏบตสาหรบ

ประชาชน, บคคลทอยในประเทศ, และนตบคคลตางๆ.

เรามความรวาความโกรธเปนอาการอยางหนงของมนษยหรอสตวทประสบภาวะทไมพอใจอยาง

รนแรงจนไมสามารถสะกดอารมณเปนปกตได.

ความรในแบบทกลาวถงนเปนความรทเราเรยกวา “อะไรเปนอะไร” หรอ “ใครเปนใคร” เทานน.

ความรชนดนอาจสรปเปนภาษาองกฤษสนๆวาเปนเรองของ “Know what” และ “Know who”.

ยงมความรทสาคญอยางอนอก โดยเฉพาะทสาคญกคอ ความรทเกยวกบการปฏบต “สงนน” ทง

ทเปนรปธรรมและนามธรรม. ความรแบบนอาจเรยกสนๆวาเปนเรอง “Know how” ยกตวอยางเชน

ความรในการทาแกงเขยวหวานดงทไดกลาวไปแลว. ตวอยางอนๆ ไดแก ความรในการปฏบตวปสสนา.

ความรในการเขยนโปรแกรมคอมพวเตอร. ความรในการขบรถยนต. ความรในการวาดภาพส

นามน ฯลฯ.

ตวามรแบบตอมากคอ ความรเกยวกบเหตและผล. ความจรงเรองนคอความรทเกยวกบ

ความสมพนธระหวางสงตางๆนนเอง แตเนนในสวนทสงหนงเปนสาเหตททาใหเกดอกสงหนง. ความร

แบบนจดอยในกลม “Know why”. ยกตวอยางเชน ความรวารถยนตปจจบนสามารถแลนไปไดเพราะใช

เชอเพลงฟอสซล เชน นามนเบนซน หรอ แกสโซฮอล. ความรวา การทแกงเขยวหวานมรสเผดนนเกดจาก

การใสพรกขหนลงไปในแกง. ความรวา การทนกศกษาทาขอสอบไมได เปนเพราะไมเขาใจเนอหาทเรยน

หรอ ไมไดอานทบทวนมาจนถงเนอหาทออกขอสอบนน หรอ เขยนแลวอาจารยอานไมรเรอง (เพราะเขยน

ไมเปน).

ความรแบบทสามกคอ ความรเกยวกบสถานะและทตงของสงตางๆรวมทงของตนเองดวย. ความร

นสรปวาเปน “Know where” เชน ความรวาเราอยในตาแหนงอะไรในททางาน, เรารวาททางานของเรานน

อยตรงสวนไหนของ กทม และหนประตหนาไปทางทศใด. เรารวาเครองถายเอกสารในหองทางาน อยตรง

จดใดของหอง และ กระดาษสาหรบปอนเขาเครองถายเอกสารเกบอยในลนชกของตใบไหน.

ความรแบบทส เปนความรทเกยวของกบเวลา หรอ “know when” เชน เรารวา เกดนาทวมใหญ

ในภาคกลางเมอชวงปลายป 2554. เรารวาเราไปถงหองเรยนสายกวากาหนดเวลา, เรามความรวาเวลาน

เปนเวลา 10 นาฬกาเศษ และ เราจะตองเรยนวชานอกไมถงสองชวโมง. ในบางครงความรเรองเวลานยงม

ลกษณะอนมาประกอบอก เชน ความเรงดวน, ความชา, ความเรว ฯลฯ.

ความรแบบทหา เปนความรเกยวกบองครวมและสวนประกอบของสงตางๆ ความรทเกยวกบ

ความเปนเจาของสวนประกอบนน และความรเกยวกบหมวดหมของสงนน ดวย เชน ความรวาระบบ

คอมพวเตอรประกอบดวยหนวยรบขอมล, หนวยประมวลผล, หนวยความจา, หนวยคานวณ, หนวย

ควบคม และ หนวยแสดงผล; ความรวารถยนตประกอบดวยตวถง, ลอ, เครองยนต, เครองเกบพลงงาน’

ความรวาเบญจศลประกอบดวยขอหามหาขอ, ความรเกยวกบการจดประเภทความรกถอไดวาเปนความร

ประเภทน.

ความรแบบทหก เปนความรทเกยวกบความรสกนกคดตางๆ ทงทางรางกายและจตใจ.

ยกตวอยางเชน ความรก, ความคดถง, ความรสกวาปวดทอง, ปวดศรษะ, ชนชมยนด, ไมพอใจ, โกรธเคอง

, ขนแคน ฯลฯ. ความรเชนนเปนความรในเชงสมผสทางกายและทางใจ และอาจจะไมมสวนทเปนเนอหา

ประเภท “Know….” ตางๆ ตามทไดกลาวไปแลวแตอยางใด.

ความรแบบทเจด เปนความรทเปนเรองของการตความหมายของความรตางๆทไดกลาวไปตงแต

ตนมาแลว. ยกตวอยางเชน เมอเราไดอานเรองราวและไดเหนภาพเขยน “โมนา ลซา” แลว เรารสก

ประทบใจและเหนวาภาพนสวยมาก. การตความวาภาพนสวยนนเปนความรทเกดกบตวเรา และ ความร

นถกประทบเปนลกษณะของภาพโมนาลซา อนเปนความรในแบบทหนง คอ “know what”. อยางไรกตาม

เรองราวทเราไดอานและไดรเกยวกบ “โมนา ลซา” นนเปน ความรทเปนขอเทจจรง ยกเวนความรทเปนการ

ตความน ไมอาจจดวาเปนขอเทจจรงได. ความรแบบทหกนเกดกบเราตลอดเวลา และทางพทธศาสนาจด

วาเปน “การปรงแตง”.

กจกรรม B .ใหนกศกษาตอบคาถามตอไปน

1. ความรวาเราไมรเรอง “ความร” นนเปนความรประเภทใด.................................................

2. ความรวาหนงสอ The Fifth Discipline เปนตาราสาคญทางดานการเรยนรของหนวยงาน

(Learning Organization) เปนความรประเภทใด...........................................................

3. ความรวาวนท 23 ตลาคม เปนวนปยมหาราช เปนความรประเภทใด................................

..................................................................................................................................

4. ความรวางอนาคอนดาเปนงใหญทอยในแมนาอเมซอนในอเมรกาใต เปนความรประเภท

ใดบาง.........................................................................................................................

5. ความรในการหาเหมองทองคาเปนความรประเภทใดบาง.................................................

...................................................................................................................................

การจดประเภทความรไมไดจากดวาจะตองมแบบเดยวดงไดอธบายมาขางตน. ความจรงแลว เรา

ยงอาจจาแนกความรไดอกหลายลกษณะ ดงตวอยางบางลกษณะตอไปน.

1. การจาแนกความรเปน Explicit Knowledge กบ Implicit Knowledge การจาแนกแบบนเปน

วธทใชกนมากทสด และเกยวของกบการจดการความรมากทสดดวย.

a. Explicit Knowledge หมายถงความรทถกบนทกไวในเอกสารแบบตางๆ ไมวาจะเปน

กฎระเบยบ, กระบวนการปฏบตงาน, นโยบาย, ยทธศาสตร, คาสง, รายงานการ

ประชม, จดหมายเหต (Archived documents = เอกสารทจดเกบถาวร), คาแนะนา,

เอกสารโครงการ ฯลฯ.

b. Implicit Knowledge หมายถงความรทอยในตวบคคล และ ยงไมไดรบการถายทอด

ออกมาเปนคาพดหรอเปนเอกสาร รวมไปถง ประสบการณในการทางาน. ความร

แบบนบางครงกเรยกวาเปน tacit knowledge.

2. การจาแนกความรเฉพาะทอยในองคการอาจจะจดแบงคลายแบบท 1 แตอาจเรยกใหแตกตาง

ไปไดดงน

a. ความรขององคการ (Organization Knowledge) หมายถงความรขององคการทได

จดเกบรวบรวมไวอยางเปนระบบแลว และ สามารถคนคน (retrieve) และนาออกมา

ใชประโยชนได.

b. ความรของบคคล (Personal Knowledge) หมายถงความรทเกดจากประสบการณ

ทางานของบคคลทงทไดเพมเตมจากการปฏบตตามกระบวนการทางานขององคการ

และ ทบคคลคดคนขนเพอใหการปฏบตงานใหองคการมประสทธภาพและ

ประสทธผลดยงขน. ความรนหากบคลากรไดถายทอดใหองคการแลว กจะกลายเปน

ความรขององคการ. หากยงไมไดถายทอดกยงคงเปนความรของบคคลอย. ความร

ทบคลากรมนนมความสาคญมาก เพราะเปนความรทสามารถขบเคลอนใหองคการ

กาวหนาได. หากผ ทมประสบการณและความรมากพนจากองคการไปดวยสาเหตใด

และไมไดถายทอดประสบการณและความรใหองคการแลว กจะทาใหองคการ

สญเสยความรนนไปอยางนาเสยดาย.

c. ความรเชงประวตและวฒนธรรม (Historical and Cultural Knowledge) ไดแก

ความรทเกยวกบความเปนมาเชงประวตและวฒนธรรมขององคการ. ความรนอาจจะ

ไมใชความรทเกยวกบการปฏบตงานในปจจบน แตอาจจะมอทธพลตอการตดสนใจ

ในดานตางๆขององคการได. ยกตวอยางเชน ความรเกยวกบการทกทายของคนไทย,

ความรเกยวกบมารยาทแบบไทย, ความรเกยวกบพธกรรม. ความรเหลานบางเรองก

มการจดบนทกเอาไว บางเรองกใชวธบอกตอๆกน. ถงแมวาความรนอาจจะไมสญ

หายไปจากองคการเสยทเดยว แตกอาจจะคลาดเคลอนไดถาหากไมไดจดเกบไว

อยางเปนระบบ.

3. การจาแนกความรโดยเนนลกษณะแตกตางกนของความรเอง (Trapp 1999). เดม Trapp

ไดจาแนกความรเปนสลกษณะคอ Location, Time, Form และ Owner. การจาแนกแบบนทา

ใหความรเรองใดเรองหนงอาจจาแนกเปนลกษณะตางๆกนไดสแบบ ดงน

a. จาแนกตามแหลงทอยของความร (Location) คอ แบงเปน Explicit และ Implicit

ดงกลาวมาแลว.

b. จาแนกตามเวลา (Time) คอแบงเปนความรในปจจบน และ ความรในอนาคต

c. จาแนกตามรปแบบ (Form) คอจาแนกเปน Explicit และ Implicit เหมอนการจาแนก

แบบ Location ขางตน. แตผบรรยาย (อ ครรชต) ขอเสนอวา การแบงตามรปแบบ

นน ยงอาจ จาแนกเปนความรทจดเกบเปนเอกสาร (โดยปรยาย กคอแบบ analog)

และ ความรทจดเกบในแบบดจทล. ความรทจดเกบเปนแบบดจทล กยงสามารถแบง

ออกไดอกเปน

i. แบบทสามารถคนคนไดคอองคการไดจดใหมระบบฐานความรทด, มการแบง

หมวดหมความรตามความเหมาะสม และ มระบบคนคน, ระบบบนทก,

ระบบตรวจสอบ และ ระบบแกไขปรบปรงความร.

ii. แบบทจดเกบโดยไมเปนระบบ และ อาจจะไมสามารถคนคนความรท

ตองการมาใชไดทนท. แบบนเปนแบบทพบเหนอยทวไป.

d. จาแนกตามเจาของความร (Owner) ในกรณน Trapp ระบวา เจาของความรคอ ตว

บคคล (private) และ สาธารณะทวไป (common) คอเปนความรทวไป.

กจกรรม C นายแพทยสรเดชเปนแพทยทปฏบตงานในแผนกผ ปวยนอกทโรงพยาบาลแหง

หนง. ในแตละวน นพ.สรเดชตองตรวจรกษาผ ปวยจานวนมาก. การตรวจรกษานน นพ สรเดช

ตองไดรบขอมลเบองตนจากการซกถามและตรวจวดขอมลของพยาบาล รวมทงการอาน

ประวตการรกษาพยาบาลของผ ปวยดวย (ในกรณทเปนผ ปวยเกา). ใหนกศกษาพจารณาวา

ก. การปฏบตงานของ นพ. สรเดช ตองใชความรอะไรบาง จงจะทาใหผ ปวยหายจากโรคท

กาลงประอย?..........................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

ข. โรงพยาบาลทวไปเวลานมการจดการความรทดอยแลว ใหนกศกษาลองคาดคะเนวา

การจดการความรทโรงพยาบาลตางๆ ทาอยนนสามารถจดเกบความรเอาไวไดอยางไร?

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

ความจาเปนในการจดการความร

องคการทงหลายมความเสยงทจะสญเสยบคลากรทมความรออกไปจากองคการตลอดเวลา.

ความสญเสยนอาจจะเกดจากการทบคลากรตองพนไปจากหนาทหนงและไปปฏบตงานในอกหนาทหนงซง

ไมเกยวของกบงานเดมทมประสบการณนน, เกดจากการเกษยณอาย, เกดจากการเจบปวยจนตองออก

จากองคการ หรอเสยชวต. หากบคลากรทสญเสยไปนนเปนผ เดยวทมความรเรองนน องคการอาจจะม

ปญหาในการดาเนนงานตอไปได. ประเดนเชนนเปนเรองทเราพบเหนกนอยทวไปในหนวยราชการ,

มหาวทยาลย, และ บรษทเอกชน. ความจรงอาจจกลาวไดวาประเดนนเปนสาเหตททาใหประเทศไทยไม

กาวหนาทดเทยมประเทศทเจรญแลว หรอกาวหนาชากวาประเทศทตระหนกถงความสาคญของความร

เชน สงคโปร, มาเลเซย, ไตหวน หรอ เกาหลใตกได.

.เราตระหนกดอยแลววา ปจจบนนโลกของเราอยในยคขอมลขาวสารและความร. ผใดมความรผ

นนสามารถทจะขบเคลอนองคการ (หรอแมแตประเทศ) ของตนไปสความกาวหนาทางเศรษฐกจและ

ยกระดบฐานะของประชาชนใหพนจากความยากจนได. เสนทางทองคการและประเทศกาวหนาไปถงจดน

ไดนนไมไดเรมดวย “ความร” ตงแตตน เพราะเดมทองคการทงหลาย (และประเทศทงหลาย) กมความรใน

ระดบเทาๆกน. ความแตกตางทสาคญอยทจดเรมตนของความร นนกคอ ขอมลและสารสนเทศ.

เทาทผานมา ผบรหารชาวไทยมกจะไมคอยสนใจขอมลและสารสนเทศ. ทกลาววาไมสนใจนน

ไมไดหมายความวาไมใชเลย. ผบรหารชาวไทยใชขอมลอยางจากดมากโดยถามจากผ ใกลชด หรอจาก

ผใตบงคบบญชาททาหนาทเรองนน. ปญหาทเกดกคอ ผ ใตบงคบบญชาเองกอาจจะถามตอๆกนไป กอน

จะมารายงานใหผบรหารทราบ ผลกคอขอมลนนอาจจะไมเปนปจจบน, ถกบดเบอน, หรอ ผดพลาดกได.

ดงนนสวนใหญแลว การตดสนใจของผบรหารจงไมไดผลดเทาทควร หรอมฉะนนกอาจจะกลายเปนการ

ตดสนใจผดทสรางความเสยหายไดมาก.

ตวอยางทเหนชดกคอ การทรฐบาลไทยชดกอนๆหลายชดใชนโยบาย ประชานยม ซงมประเทศอน

ใชมากอนและทาใหรฐบาลไดรบเลอกตงกลบมาบรหารประเทศอก. แตรฐบาลไมไดมขอมลเกยวกบ

ผลกระทบอยางแทจรงของนโยบายประชานยมวาไดกอใหเกดผลกระทบทเปนความเสยหายรายแรงแก

ประเทศอยางไรบาง. เมอรฐบาลนานโยบายนมาใช จงทาใหเกดผลรายแกประเทศไทยอยางมาก ดง

ตวอยางเชน โครงการรถยนตคนแรก และ โครงการบจานาขาว.

การทผบรหารไมรจกใชขอมลนน ผบรรยายคดวามาจากความไมร (ignorance) ในดานระบบ

ขอมลและระบบสารสนเทศ. ผบรหารไมไดผลกดนใหพฒนาระบบสารสนเทศขน เพราะไมทราบประโยชน

ของระบบ. ผลกคอหนวยงานไมไดจดทาระบบขอมลและสารสนเทศทดเพอใหมขอมลทถกตองเปน

ปจจบนทสามารถนามาประมวลผลเปนสารสนเทศแลววเคราะหรายละเอยดเสนอตอผบรหาร. ผบรหาร

จานวนมากในเวลาน เปนผบรหารททางานในยคเกา คอถามหาขอมลและสารสนเทศจากผใกลชดดงได

กลาวมาแลว. ผบรหารไมมความรทจะคนคนขอมลและสารสนเทศจากระบบของหนวยงานมาอานทา

ความเขาใจบนหนาจอ และ ไมมความสามารถในการวเคราะหและทาความเขาใจวา ขอมลและสารสนเทศ

นนๆหมายถงอะไร และกาลงระบสถานภาพแบบใด?

สภาพแบบนไดเปลยนไปมากแลวสาหรบหนวยราชการขนาดใหญทจาเปนจะตองทางานรวมกบ

หนวยงานลกษณะเดยวกนในระดบนานาชาต. ตวอยางเชน การไฟฟาฝายผลต, กรมศลกากร, การทาเรอ

, การปโตรเลยมแหงประเทศไทย ฯลฯ. บรษทเอกชนจานวนมากกไดใชขอมลและสารสนเทศในการบรหาร

จดการและปฏบตงานมากขนแลว. หนวยงานและบรษทเหลานคอกลมแรกๆทเรมสนใจใชความร และ

สนใจในการจดการความร. (มอยเหมอนกนทสนใจใชความร แตยงไมไดสนใจจดการความร).

จากทกลาวมาน เราสามารถสรปความจาเปนทหนวยงานตางๆทงภาครฐและเอกชนจะตอง

จดการความรในหนวยงานดงตอไปน.

• ความจาเปนทจะตองมฐานความรทเปนระบบเพอใหผบรหารและบคลากรนาความรไปใชในการ

บรหารและปฏบตงานไดอยางรวดเรว.

• ความจาเปนในการดาเนนงานใหอยในระดบทสามารถแขงขนกบหนวยงานอนๆทงใน

ระดบประเทศ, ระดบภมภาค หรอ ระดบโลกได. โดยเฉพาะ ถายงทาใหหนวยงานไดเปรยบในการ

แขงขนดวยแลวยงจะดยงขน.

• ความจาเปนทจะตองปองกนไมใหสญเสยความรทมอยในตวบคลากรออกไปจากหนวยงาน.

• ความจาเปนทจะตองพฒนาความรใหกลายเปนทรพยสนสาคญของหนวยงาน.

• ความจาเปนทจะตองใชความรในการพฒนาบคลากรใหมใหสามารถปฏบตงานไดดขนในเวลา

อนรวดเรวกวาเดม.

• ความจาเปนทจะตองพฒนาหนวยงานงานใหมศกยภาพและความสามารถเพมขน.

ประเดนหลงสดนเปนเรองทเรายงไมคอยสนใจกนมากนก. เมอมองยอนหลงไปในอดต เราจะ

พบวาหนวยงานจานวนมากมความเจรญรงเรองดมาตลอด แตเมอมการเปลยนผบรหาร หนวยงานนน

กลบฟบไป หรอไมสามารถดาเนนงานใหเจรญรงเรองไดอก. แมวาความกาวหนาหรอตกตาของหนวยงาน

หรอบรษทนนเปนเรองปกตธรรมดา เพราะทกสงทกอยางลวนเปนอนจจง. เมอมความเจรญกมความ

เสอมได และ เมอมความเสอมกสามารถมความเจรญไดเชนกน. อยางไรกตามหนวยงานอาจจะสามารถ

ยงยงไมใหความเสอมเกดขนรวดเรวไดโดยการใชแนวทางปฏบตสองอยางควบคกนไป คอ:

1. การจดการความร คอการพฒนาระบบจดเกบรวบรวมความรเพอใหผ เกยวของนาไปใชใน

การปฏบตงาน.

2. การปรบปรงอยางตอเนอง (Continuous improvement) คอ การใชความรมาพจารณา

หาสาเหตของปญหาททาใหการปฏบตงานไมมประสทธภาพ, มปญหา หรอ ไมไดผล แลว

ขจดสาเหตนน.

ขนตอนการจดการความร

นกวชาการและผ เชยวชาญการจดการความรไดใหความหมายและเสนอแนะขนตอนในการจดการ

ความรเอาไวเปนจานวนมาก. กลาวโดยยอ การจดการความร กคอ กระบวนการในการสงเสรมและ

พฒนากจกรรมทเกยวของกบการแสวงหาและสรางความร, การจดเกบความรอยางเปนระบบใน

ฐานความรพรอมเครองมอในการคนคนความร, การสนบสนนใหนาความรไปใชในการบรหารและ

ปฏบตงาน, การสนบสนนและใหรางวลผ ทแบงปนความรและประสบการณมาเกบไวในฐานความร, และ

การคอยแกไขปรบปรงความรทจดเกบไวใหทนสมยเปนปจจบน.

การจดการความรในหนวยงานนนอาจมไดสองแบบ. แบบแรกคอการจดการขอมลสาหรบใชใน

องคการเพอใหองคการมประสทธภาพและประสทธผลมากขนดงไดกลาวมาแลว. สวนแบบทสองกคอการ

จดการความรสาหรบใชในการศกษาและพฒนาระบบความรในสาขาวชาการคอมพวเตอร (Computer

Science). งานเหลานไดแกงานดาน Machine Learning หรอการเรยนรของเครองจกร, งานดาน

ปญญาประดษฐ หรอ Artificial Intelligence, งานดาน การคนหาหรอการคนพบความร (Knowledge

Discovery หรอ Knowledge Discovery from Database - KDD). งานวขาการทเกยวกบเรองเหลานม

เพมมากในปจจบน แตจะไมกลาวถงในคาบรรยายน.

นกวชาการและผ เชยวชาญดานการจดการความรไดเสนอแนะแนวคดและวธการจดการความร

ออกมาเผยแพรเปนจานวนมาก. กอนทจะเขาใจการจดการความรไดชดเจนนน เราควรเรมตนดวย

การศกษาวงจรความร (Knowledge Cycle) กนกอน. อยางไรกตาม วงจรความรทมผ เสนอกมอยมาก

ดวยกน และ บางครงกอธบายขยายความตอๆกนจนจาไมไดแลววาใครเปนผ ตนคด. วงจรความรทจะ

อธบายตอไปนจงอาจจะไมสมบรณครบถวนนก เพราะจะใหชอตนคดเฉพาะบางวงจรเทานน.

วงจรแรกเปนวงจรทเรยกวา Knowledge Conversion Process ดงรปท 1 ขางลาง รปนแสดงการ

เปลยนรปแบบของความรระหวาง Tacit กบ Explicit ซงมชอเยกตางๆ ดงน:

Socialization เปนการแปลงความรทอยในตวคนๆหนงไปใหคนอนๆ โดยวธสนทนาบอกเลากน.

วธนนาไปสเครองมอจดการความรแบบหนงคอ Dialogue หรอ สนทรยสนทนา. การทจะเกด

socialization ไดนน บคลากรจะตองมความตองการทจะแบงปนความร และ เรยนรจากกนและกน.

Externalization เปนวธการทแปลง Tacit Knowledge ใหเปน Explicit Knowledge. ;

วธการทใชกนกคอการบรรยายโดยมเอกสารกากบ, การประชมวชาการ, การจดทาโปสเตอรเผยแพร, การ

เขยนบลอก, การใชไลน ฯลฯ. ศพทภาษาองกฤษของวธการนบงบอกอยในตวแลววา เปนการอธบาย

ความรออกมา.

Combination เปนวธการทนาความรทจดเกบไวมาสงเคราหหรอนามารวมกนทาใหเกด

เปนความรใหมๆ . วธนไดแก การวจยเชงเอกสาร, การจดหมวดหมความรดวยระบบออนโทโลย

(Ontology), การจดทากระบวนการปฏบตงาน, การจดทาแบบจาลองสาหรบการตดสนใจ ฯลฯ.

Internalization เปนวธการทบคลากรเรยนรดวยการปฏบตซาๆ และสงเกตวธการปฏบต

และผลการปฏบตจนกระทงตกผลกกลายเปนความรสวนตว.

โนนากะ อธบายวาวงจรทแสดงการแปลงความรนไมใชวงจรทอยนง. ในหนวยงานตางๆ นนจะม

กจกรรมทงสอยางน หมนเวยนกนตลอดเวลาเหมอนเปนขดลวดทหมนเวยนไปตลอดเวลา.

ตอไปนเปนบางสวนของวงจรของการจดการความรทมผ เสนอไว. เมอลองพจารณาวงจรเหลาน

แลวจะพบวาสวนใหญแลวมแนวคดแบบเดยวกน เพยงแตแบงเปนขนตอนตางกนเทานนเอง.

• Generate, Capture, Share, Apply

• Learn, Share, Innovate, Reuse, Collaborate

• Create, Capture, Refine, Store, Manage, Disseminate

• Capture, Development, Sharing, Utilize

• Access, Capture, Organize, Access, Use

บางครงกมผ เสนอวงหรอแนวทางการจดการความรทมลกษณะแตกตางออกไปอกบาง หรอ

มฉะนน กขยายรายละเอยดออกไปครอบคลมถงงานอน. ยกตวอยางในรปท 2 จาก

เวบ http://servicestrategies.com/consulting-services/knowledge-management-consulting/ เปน

รปแบบของการใหบรการความรของศนยความร (Knowledge Center Support).

รปท 2 Knowledge Center Support

กจกรรม D ใหนกศกษาอธบายความหมายของรปนดวยตนเอง

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

รายละเอยดการจดการความร

การจดการความรในปจจบนนลวนแลวแตใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนทงเครองมอในการ

ดาเนนการ. ผลผลตสาคญของการจดการความร กคอระบบฐานความร และระบบทเกยวของ ซงทงหมด

เปนระบบทจดสรางไวในคอมพวเตอรเพอใหบคลากรเขามาใชงานไดอยางสะดวก. ดวยเหตนเอง การ

จดการความร จงไมแตกตางไปจากการจดการขอมลและสารสนเทศมากนก. ดงนนในทนจะนาแนวคด

เกยวกบกระบวนการพฒนาระบบสารสนเทศมาเปนแนวทางหลกในการอธบายการจดการความร.

1 การเรมตนคดนาการจดการความรมาใช งานทกงานตองมจดเรมตน และ มบคคลทเปนคนเรมตน.

งานจดการความรในองคการนนเรมตนไดสองแบบ. แบบแรกคอผบรหารระดบสงเหนความสาคญของ

การจดการความรและตองการใหองคการมการจดการความร. ถาหากการเรมตนเปนแบบนกงาย

เพราะผบรหารระดบสงยอมสามารถจดสรรงบประมาณสาหรบใหดาเนนการไดอยางสะดวก. ผ ทตอง

ดาเนนการเรองนกอาจจะเปนกลมเจาหนาทในฝายบคคล, กลมเจาหนาทในฝายไอท หรอ กลม

ผ เชยวชาญทเกยวของกบความรขององคการ. อยางไรกตามแมจะงายหนอย แตผ ทไดรบมอบหมาย

จะตองขอรบคาอธบายใหชดเจนวา การจดการความรทผบรหารตองการนน เปนเรองเดยวกนกบการ

จดการความรจรงหรอไม. สาหรบแบบทสองกคอแบบท ผปฏบตงานความรหรอบคลากรระดบกลาง

เปนผ เหนความสาคญของการจดการความรและตองการใหองคการดาเนนงานเรองน. กรณนเปนเรอง

ทตองใชแรงผลกดนมากหนอย. งานทตองทามทงการตองเขยนขอเสนอโครงการจดการความรขนมา

กอน และโครงการนทางทดควรมผ รวมเสนอดวยหลายฝาย. จากนนกนาขอเสนอนนไปเสนอตอ

ผบรหารระดบสง และอธบายความจาเปนทองคการนาจะตองดาเนนการเรองน. การนาเสนอกตอง

ยกตวอยางตางๆทเปนปญหาในองคการใหผบรหารเหนภาพวา การจดการความรจะชวยแกไขปญหา

นนไดอยางไร. ถาผบรหารยอมรบความคดและขอเสนอ ผบรหารกยอมจะสงการใหจดสรร

งบประมาณใหทา. ในทงสองกรณ ประเดนสาคญคอ ผบรหารจะตองแตงตงคณะทางานโครงการ

จดการความรอยางเปนทางการ. ทควรสงการกเพอใหคณะทางานสามารถทางานไดอยางสะดวกใจ

เพราะงานนจะตองใชเวลา, ตองไดรบความรวมมอจากทกฝาย, ตองมการจดซอเครองมอบางอยาง,

ตองมการฝกอบรม ฯลฯ. หากไมมผบรหารสนบสนนแลวโครงการกแทบจะสาเรจไดยาก.

2 การตงคณะทมงานจดการความร การจดการความรเปนงานทไมสามารถทาคนเดยวได. ความรใน

องคการทงหลายนนมมากมายหลายดาน. ความรบางดานทเราคดวาเปนเรองธรรมดางายๆ นน แทท

จรงแลวอาจจะเกดปญหาไดงายเหมอนกน และหากเกดปญหาขนแลวกอาจจะทาใหหนวยงานไดรบ

ผลกระทบอยางแรงได. ยกตวอยางเชน การเขยนหนงสอราชการ ซงเมอพนกงานพมพเอกสารแลว

จะตองตรวจสอบกบตนฉบบอยางละเอยด. ปจจบนนพนกงานพมพใชระบบประมวลผลคา ซงจะ

ตรวจระหวางการพมพโดยอตโนมต และแสดงเสนสแดงไวขางใตคาทไมอยในพจนานกรมเทานน.

ระบบแบบนชวยงานพมพไดมาก เพราะหากผดพลาดไมตองพมพใหมทงฉบบ. ปญหากคอพนกงาน

อาจจะเลนเลอและไมสอบทานเอกสากบตนฉบบอก เนองจากใชวธสงเกตเสนสแดงทกลาวมาแลว

เปนหลก. ดงนน หากตาคา “ไม” ไปเพยงหนงคากอาจจะทาใหใจความในหนงสอราชการนน

ผดพลาดอยางรนแรงได. ดงนนความรเรองการสอบทานใหละเอยดจงเปนความรทสาคญ และ ปกตก

ไมมใครบนทกเอาไวเปนความรแบบ explicit. ดวยเหตนเอง ผ ไดรบมอบหมายใหทาหนาทจดการ

โครงการจดการความร จงตองหาคณะทางานทเปนตวแทนมาจากฝายสาคญๆขององคการ เพอ

มารวมกนทาโครงการนใหสาเรจ. ผ รวมทมควรเปนผ ทเขาใจความสาคญของการจดการความร, เตม

ใจทจะทางานเพมนอกเหนอการทางานปกต, และสามารถทางานกบผ รวมทมอนๆไดด (คอตองม

ความรในการทางานเปนทมนนเอง). เงอนไขสาคญอกอยางหนงกคอ ทมงานจะตองมความรเกยวกบ

การจดการความรในระดบด – และสามารถบอกไดวาความรขององคการทควรจะม คออะไรบาง และ

ฝายตางๆ ควรมความรอะไรบาง. ถาหากทมงานยงไมมความรดานน หวหนาโครงการจะตองเชญ

ผ เชยวชาญเรองการจดการความรมาถายทอดความรใหทมงานกอน. เมอจดฝกอบรมแลว ทมงาน

อาจจะตองพจารณาวาสามารถดาเนนการตอไปไดหรอไม. ถาคดวาสามารถทาได กเดนหนาตอ. แต

ถาหากคดวาเปนงานทยากเกนความสามารถ กอาจจะตองวาจางทปรกษามารวมทมงาน.

3 การสารวจชองวางทางความรเบองตน งานขนตอมากคอการสารวจสถานภาพของการจดการความร

ขององคการในปจจบน. จรงอย เราอาจจะกลาววากาลงสรางระบบจดการความรใหองคการ แตนน

ไมไดหมายความวาองคการไมมการจดเกบความรอะไรเลย. ปกตแลวองคการทงใหญและเลก มกจะ

จดเกบเอกสารสาคญบางอยางเอาไวแลว แตอาจะยงไมเปนระบบ หรอเกบบางไมเกบบาง. ทมงาน

จะตองพจารณาวาความรขององคการทจดเกบไวนนครบถวนตามทควรจะมหรอไม, เกบอยทไหน, ม

ทมาอยางไร, ความรนนนาเชอถอหรอไม, ความรทจดเกบไวนนมการนาไปใชงานหรอไม - ใชอยางไร

และ ใครเปนผใช. จากนนทมงานกจดทาตารางทแสดงชองวางทางความรขององคการขน เพอใชเปน

ตวกาหนดแนวทางทจะตองดาเนนการตอไป.

4 การกาหนดยทธศาสตรและเปาหมายดานการจดการความร. การจดการความรเปนงานทตองใชเวลา

และแรงงานผบรหารหลายคน. ดงนนองคการไมควรอนมตใหทาโครงการจดการความรเพยงเพราะ

เหนวาทอนเขาทากน. ถาคดเพยงเทาน เมอทาโครงการและมผใชไประยะหนงแลว กอาจจะไมมใคร

สนใจในเรองการจดการความรอก. โครงการจดการความรจะตองเปนประโยชนตอองคการใน

ระดบสง คอสามารถทาใหองคการกาวหนามากขนอยางมนยสาคญกวาการไมใชการจดการความร.

นนหมายความวา การนาการจดการความรไปใชจะตองกาหนดยทธศาสตรและเปาหมายของการ

จดการความรใหชดเจน. ยทธศาสตรการจดการความรนน มความสาคญตอบรษทขนาดใหญท

จะตองแขงขนในระดบประเทศขนไปถงระดบโลก. การแขงขนในระดบน ความรเปนเรองสาคญมาก

ดงนนบรษทจะตองพจารณาวาจะใชยทธศาสตรอะไรในการทจะไดความรทตองการมาใช.

ยทธศาสตรเหลานมทง การซอสทธบตรทเปนความรมาใช, การเชาสทธบตรมาใช, การซอบรษทท

เปนผคดคนสทธบตรรวมทงตวบคคลททางานดวย, การวาจางหนวยงานวจยใหแกปญหาให ฯลฯ.

ยทธศาสตรเหลานมกจะเกยวของกบงานสวนทเปน Knowledge acquisition มากกวาอยางอน.

อนทจรงแลว การกาหนดยทธศาสตรนนเปนเรองของผบรหารระดบสงขององคการ ทมงานคงไม

สามารถจะกาหนดเองได. อยางไรกตามประเดนเหลานเปนเรองทจะตองหารอกนระหวางทมงานกบ

ผบรหารระดบสง. นนรวมทงเรองเปาหมายของโครงการดวย. นอกจากดานยทธศาสตรแลว ทมงาน

ควรกาหนดดวยวาจะใชตวชวดอะไรสาหรบวดความสาเรจของโครงการ. ตวชวดของโครงการใน

ลกษณะนกมกจะเปนตวชวดทเกยวกบความสาเรจตามวตถประสงค เชน จานวนบคลากรทางดาน

ความรทใชงานฐานความร และ มาแลกเปลยนเรยนรกบผ อน, จานวนความร (ถาหากวดเปนแฟม

ความร) มจานวนเทาใดและเพมมากขนเทาใด, ประสทธภาพ ความสาเรจ และ เวลาทใชในการ

ปฏบตงานทใชความรดกวาเดมมากนอยเพยงใด, องคการไดรบประโยชนทวดเปนวงเงนไดมากนอย

เพยงใด, ฯลฯ.

5 สารวจรปแบบของกระบวนการดานความรในองคการ. ถงขนนทมงานไดทราบแลววาชองวางของการ

จดเกบและใชความรในองคการเปนอยางไร และ ทราบแลววาจะตองเนนการจดการความรทางดาน

ไหน หรอในฝายไหน. แตกอนททมงานจะสามารถสรางระบบฐานความรได ทมงานจะตองศกษา

กระบวนงานทเกยวกบความรในองคการวามอะไรบาง และขนตอนในกระบวนงานนนเปนอยางไร. การ

สารวจนสาคญมาก เพราะจะทาใหทมงานไดทราบทงความรทจดเกบ, ความรทมอยแตไมไดจดเกบ,

ความรทอยในตวบคคล, และความรทอาจสญหายไปจากองคการแลวเพราะไมไดจดเกบเอาไวกอน.

ลองพจารณาความรและกระบวนการเกยวกบความรของบรษทผลตเสอผาแฟชนดงตอไปน...

ก. การผลตเสอผาแฟชนเปนงานเกยวกบความร. ผออกแบบเสอผาจะตองมความรทงทางดาน

ผาและเครองประกอบตางๆ เชนกระดม เขมขด ฯลฯ, ความรเกยวกบส ความตดกน ความเขา

กนได และความกลมกลนของส ตลอดจนชอหรอรหสของส, ความรเกยวกบวธการตดเยบ

เสอผา, ความรเกยวกบแบบและลกษณะของเสอผาทลกคากลมตางๆสนใจ, ความรเกยวกบ

การออกแบบเสอผาแฟชนของตวบรษทเองและของคแขงทงในประเทศและตางประเทศ

รวมทงความสาเรจในการขายเสอผาแฟชนแตละแบบทไดผลตขนในอดต, ความรเกยวกบ

เวลาทตองใชในการทอผาชนดทตองการ, การยอมส และ การตดเยบ, ความรเกยวกบรปราง

หนาตาและสดสวนของนางแบบทจะตองใชในการทาโฆษณา ฯลฯ.

ข. ความรทกลาวมาทงหมดนยงไมไดเกบรวบรวมไวเปนฐานความรในบรษท. ความรบางสวน

เชนจานวนเสอผาแฟชนทขายไดนนมอยในรปแบบของระเบยนการคา (Transaction) ของ

ฝายขาย, ความรเกยวกบรปแบบเสอผาแฟชนของคแขงและของบรษทตางประเทศมอยใน

หนงสอแฟชนทวางรวมๆไวบนชนวางหนงสอ, ความรเกยวกบผาและสนน ทางบรษทไดเปด

สอนใหแกพนกงานทมาสมครเปนผชวยงานนกออกแบบ แตไมไดจดเกบไว. ณ เวลานอาจ

กลาวไดวา นกออกแบบทกคนมความรเรองเหลานอยแลว. ในกรณทมเนอผาแบบใหม เชน

ผานาโนเทค บรษทจะเชญวทยากรมาบรรยายสรรพคณและลกษณะใหนกออกแบบทกคน

ทราบ ฯลฯ. ปจจบนบรษทยงไมเคยทบทวนวางานทออกแบบและประสบความสาเรจ (หรอไม

ประสบความสาเรจ) ในการขายนนมาจาก Design concepts อยางไร และ เปนแนวคด

ของนกออกแบบคนไหน.

ค. ทมงานโครงการจดการความรจะตองแยกแยะความรตางๆ ตามขอ ข ออกมาพจารณาวา

ความรเหลานมทมาอยางไร, นาไปใชอยางไร, จะจดการเกบบนทกความรเหลานในรปแบบใด

จงจะนามาใชในการปฏบตงานไดงายขนและสะดวกมากขน. ความรเรองใดเปนความรของ

องคการ. ความรเรองใดเปนความรของนกออกแบบ (หรอของผ เกยวของคนอน). การ

วเคราะหโดยการแยกแยะและตดตามรายละเอยดของการเกดความรนนจะทาใหทมงานทราบ

ขนตอนของกระบวนงานความรไดชดเจนขน. ตอจากนนกเปนการพจารณาวาจะนา

เทคโนโลยสารสนเทศเขามาใชอยางไร. ยกตวอยางเชน ขอมลเกยวกบแฟชนของตางประเทศ

ทจดเกบไวเปนแคตาลอกแฟชนทเปนเลมนน ทมงานอาจพจารณาทจะถายรปหรอสแกนภาพ

เหลานนจดเกบไวเปน ฐานความรแบบภาพพรอมรายละเอยดของแฟชน รวมทงปหรอฤดกาล

ของปนนๆ ดวย. อกตวอยางหนงกคอ ความสนใจของผ ซอชาวไทยตอแฟชนแบบตางๆ ซงยง

ไมไดจดเกบเปนความรนน ทมงานอาจพจารณาขอความรวมมอจากฝายขายและฝายสมาชก

เพอนาขอมลการขายเสอผาแฟชนใหแกสมาชกมาจดทาเปนคลงขอมล (Data Warehouse)

เพอวเคราะหหาความสมพนธตามหลก Business Intelligence หรอตามหลกการดาน

การทาเหมองขอมล (Data Mining ) ตอไป.

6 การออกแบบวธการจดการความรและระบบฐานความร. ในขนตอนทแลว ทมงานไดวเคราะห

กระบวนการความรของบรษทเสรจสนแลว. จากนนทมงานกพรอมทจะออกแบบวธการจดการความร

และฐานความร. เทาทผานมาเราทราบวาความรสวนหนงอยในตวบคลากร. ตามตวอยางนกคออยใน

ตวนกออกแบบ. เราไดทราบวา เราจะตองใชวธการ Externalization เพอใหบคลากรแบงปนความร

ออกมาดวยการบรรยาย หรอ ชแจง แลวจดเกบเอาไวเปนเอกสารความร ซงเอกสารเหลานกจะตองถก

คดแยกเปนหมวดหมและจดเกบไวตอไป. เราไดทราบเบองตนมาแลววามวธการตางๆนานาในการ

แปลงรปแบบของความรตามวงจรของโนนากะ. แตอนทจรงแลวยงมวธอนๆอกมากททมงานจดการ

ความรควรศกษาและทาความเขาใจวาแตละวธนนเหมาะสมกบการใชในกรณใด และ การใชม

ความสาเรจมากนอยเพยงใด. ในขนตอนการออกแบบน ทมงานจะตองเอาความรทกกลมเรองทได

วเคราะหมานน มาพจารณาวาจะเลอกใชวธใดจงจะเหมาะกบบคลากรของบรษท.

7 การอนวตหรอจดทาวธการทเกยวกบการแปลงขอมลและความรในรปแบบตางๆทไดออกแบบไว. งาน

นบางสวนเปนการจดทาระบบฐานขอมลเอกสาร (ซงกคอฐานขอมลความร), บางสวนเปนการจดทา

ระบบสารสนเทศและระบบขอมล, บางสวนเปนการจดทาระบบการจดการเอกสาร, บางสวนเปนการ

จดทาระบบ Content Management. อนทจรงเราอาจจะไมตองการระบบแบบนหมดกได สดแท

แตการวเคราะหความรและการออกแบบระบบความรในสองขนตอนกอน.

8 การทดสอบระบบจดการความร เมอมาถงขนตอนน ระบบตางๆทไดออกแบบและจดทาขนควรจะ

เสรจและไดรบการทดสอบเบองตนแลว. แตในขนตอนนเปนการทดสอบระบบในภาพรวมวา ระบบ

สามารถใชในการจดการความรไดจรง. การทดสอบจะเรมไดตอเมอทมงานไดจดทาบนทกความร

พนฐานและความรเดมทมาอยกอนแลวลงในระบบฐานความรแลว. การทดสอบระบบ จะเรมตนดวย

การใหบคลากรทดสอบการ externalize ความรทตนเองมอยลงในระบบฐานความร, ทดสอบวาการ

จดเกบความรนนถกตองตรงตามทผทดสอบตองการแบงปนความรใหจรง, จากนนกเปนการทดสอบวา

บคลการทตองการใชความรสามารถสบคนความรทตองการ และไดความรในรปแบบและมเนอหาท

ตรงกบความตองการใชงานจรง. หากผลการทดสอบเปนลบ คอไมไดผลตามทผใชคาดหวง ทมงานก

จะตองยอนกลบไปพจารณาหาจดบกพรอง, ดาเนนการแกไข, และทดสอบอกครง. ทาเชนนไปเรอย

จนกวาจะไดระบบททนตอการทดสอบจรง.

9 การจดการการเปลยนแปลง. อปสรรคอยางหนงในการจดทาระบบจดการความรคอ บคลากรผ ม

ความรไมยอมแบงปนความรให. ความรสกหวงแหน ไมอยากแบงปนความรและประสบการณใหคน

อนรบทราบนน เปนนสยประจาตวของคนทวไป. ในทางหนงบคลากรทคดเชนนลวนมความรสกวา

ความรคออานาจทบคลากรมสาหรบตอรองกบบรษท. ยงถาบคคลใดรวาตนเปนผ รวธการปฏบตงานท

สาคญเพยงคนเดยว บคคลผนนกจะยงหวงแหนไมยอมเปดเผยรายละเอยด. แตนกคอความเสยงของ

องคการ. แมองคการจะใหคาตอบแทนอยางจใจแกบคคลผนนเพอใหอยกบองคการ และแมบคคลผ

นนเองกตงใจทจะอยกบองคการ แตใครจะทานายไดวาบคคลผนนจะไมเจบไข หรอ ไมดวนถงแก

กรรมไปกอน. หากเปนเชนน บรษทกจะไดรบความเสยหายมาก. ดงนน ทมงานจดการโครงการ

จะตองจดทาโครงการยอย คอ โครงการจดการเปลยนทศนคตบคลากรใหหนมาแบงปนและ

แลกเปลยนเรยนรจากกนและกน. โครงการนถงแมวาจะมเนอหาหนกไปทางดานจตวทยาองคการ แต

ถาไดการสนบสนนจากฝายบรหารในดานการสรางแรงจงใจในเรองคาตอบแทนแลว การชกชวนให

บคลากรทกเคนมารวมแบงปนความรกเปนเรองงาย.

10 การนาระบบความรไปใชจรง. กอนการใชงานนน บคลากรทเกยวของกบระบบฐานความรทงหมด

จะตองไดรบการฝกอบรมใหรจกใชงานระบบฐานความร, ความรทมอยกอนแตยงไมไดจดเกบไวใน

ระบบฐานความรตองดาเนนการจดเกบและนาเขาระบบฐานความรใหเรยบรอย, ขอบกพรองตางๆ

ตองไดรบการแกไขจนแนใจวาระบบทางานถกตอง. ตอจากนนกเปนการนาระบบใหบคลากรใน

องคการใชจรง, ตดตามผลการใช, รวมทงวเคราะหและแกไขปญหาทอาจจะเกดขนไดอก.

11 การประเมนผลการใชระบบฐานความร. การทางานใดๆ ในหนวยงานยอมตองใชบคลากร และ การ

ทางานของบคลากตองใชเวลา. การสญเสยเวลาคอการสญเสยคาใชจาย. ดงนนการทางานใดๆจง

ตองมปะโยชนคมคา. ในเมอหนวยงานไดจดทาระบบฐานความรโดยไดลงทนดานเวลาไปแลว

หนวยงานจงตองประเมนวา ระบบฐานความรแลวนน มผมาใชประโยชนหรอไม. เราไมจาเปนตอง

สงสยวา “ความร” มประโยชนหรอไม. แตถาจดทาระบบฐานความรทเราแนใจวามประโยชน แต

บคลากรอนๆในหนวยงานไมมาใชงาน หรอมาใชนอยมาก กแสดงวาฐานความร หรอระบบความรนน

อาจจะมปญหา. ปญหาทอาจจะเกดขนไดกคอ

ก. ผ ทตองการความร ไมรวามระบบฐานความรใหใชงาน

ข. ความรนนเปนเรองสามญมากไปทใครๆ กรอยแลว

ค. ความรทจดเกบไวไมตรงกบทตองการนาไปใชงาน

ง. ระบบความรนนใชยาก ไมสามารถคนหาความรทตองการได

จ. ความรทคนคนไดจากฐานความรนนอยในรปแบบทใชงานยาก

สาหรบกรณทระบบฐานความรเปนทยอมรบและมผ นาไปใชงานเสมอนน การประเมนก

จะตองพจารณาวา ระบบฐานความรนนมประโยชนมากนอยเพยงใด และ มอะไรทจะตอง

ปรบปรงเพมเตมอก.

กจกรรม E ใหนกศกษาเสนอแนะแนวทางแกไขปญหาทพบในขอ 11 ขางตน

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

องคกรแหงการเรยนร

องคกรแหงการเรยนร (Learning organization - LO) หมายถงหนวยงานทสนบสนนใหบคลากร

เรยนรและนาความรมาปรบปรงการปฏบตงานในหนวยงานใหดขนตลอดเวลา. คาวา “องคกรแหงการ

เรยนร” นนมความหมายโดยปรยายอยแลววาเปนองคกรทเกยวกบความร ซงกหมายความตอไปวา

เกยวของกบการจดการความร. ถาเชนนน LO มความแตกตางจาก KM อยางไร?

ถาพจารณาในระดบแตละบคคลแลว อาจกลาวไดวาคนทกคนควรทา KM สวนตว คอม KM ได

แตไมไดเปน LO. ถาจะเปนไดกแตเพยง Learning person ซงเรยนรตลอดเวลา หรอ เปน Learned

person ถาหากไดเรยนรหมดแลว (คานมอยจรง แตหมายถง . สวนหนวยงานตางๆ สามารถเปนทง LO

และใช KM ไดดวย.

คาวา LO นน นาเสนอเปนครงแรกโดยนกวชาการดานความรทมผ รจกมากทสดคนหนงคอ ปเตอร

เซงเก (Peter Senge) แหงสถาบน MIT. เซงแก เสนอวา องคกรแหงการเรยนรนนจะตองมลกษณะสาคญ

หาประการ คอ

1. Systems Thinking การคดเชงระบบ. เปนลกษณะทสาคญอยางยงของทก LO. การคดเชง

ระบบหมายความวาบคลากรในหนวยงานพจารณาวธการดาเนนงาน, การแกปญหา, และ

ผลงาน ในภาพรวม แทนทจะมองแบบแยกสวน. การคดวธนทาใหบคลากรมองเหนวาเรองท

กาลงพจารณานนมสวนประกอบกสวน, แตละสวนมความสมพนธกนอยางไรและในรปแบบใด,

การเปลยนแปลงในสวนประกอบหนงทาใหเกดผลกระทบตอสวนอนๆอยางไร และ ทาใหเกดผล

กระทบโดยรวมอยางใด.

2. Personal Mastery ความชานาญสวนบคคล. ลกษณะนหมายความวาบคลากรแตละคนใน

หนวยงานจะตองเตมใจเรยนรเรองตางๆทเกยวของกบงานของตนจนมความเชยวชาญในงานนน.

อกนยหนง บคลากรถอวาเปนพนธกจของทกคนทจะตองพฒนาหนวยงานใหกาวหนาโดยการ

ปรบปรงการปฏบตงานดวยความร. ผลลพธทสาคญกคอ หนวยงานจะเกดความไดเปรยบทจะ

แขงขนกบหนวยงานอนๆ.

3. Mental Models แบบจาลองทางความคด. ลกษณะนหมายถงความคดพนฐานของทง

หนวยงานและบคลากร ซงกาหนดวา การปฏบตงานใดๆจะตองพจารณาแนวทางทจะปฏบตกอน

วาจะไดผลหรอไม. โดยปกตแลว คนเรามกจะยดประสบการณในการทางานเปนแนวทางสาหรบ

ทางานครงตอๆไปโดยไมไดพจารณากอนวาสถานการณการใชครงใหมนจะเหมอนครงกอน

หรอไม. ถาเหมอนกน กตองพจารณาตอไปวา เงอนไขและปจจยอนๆ เหมอนกนหรอไม. ถา

เหมอนกนกจะใชแนวทางเดมได. สรปวาแบบจาลองทางความคดในทนกคอ การพยายามทาทาย

ตวเองวาสงทเคยรมาแลวจะนามาใชกบสถานการณใหมไดหรอไม. ทกวนน โลก, วฒนธรรม,

เทคโนโลย, ธรกจ, การคา, การเมอง เปลยนแปลงแตกตางไปจากเดมตลอดเวลา. ความรทสะสม

ไวเดมจงอาจใชไมไดเมอเวลาผานไประยะหนง. ดงนน หนวยงานจะตองคอยจดเกบความรเรอง

ใหมเอาไว และยกเลกความรเดมไป.

4. Shared Vision วสยทศนรวม. ลกษณะนหมายความวา บคลากรจะตองมวสยทศนรวมกนใน

ดานการผลกดนใหหนวยงานกาวหนา. การสรางวสยทศนนนไมใชเรองงาย เพราะบางครง

บคลากรในระดบใชแรงงานกอาจจะไมสนใจเพราะไมเขาใจความสาคญ หรอเพราะมความคดเหน

ไมตรงกบของผบรหารระดบบนกได. ดงนน หนวยงานจงจาเปนตองหาวธทจะใหหนวยงานแตละ

ระดบพฒนาวสยทศนรวมของแตละระดบหรอแตละหนวยงานยอย โดยใหมสาระสอดคลองกบ

วสยทศนของระดบบน. การมวสยทศนรวมทาใหบคลากรในหนวยงานเหนทศทางทตนเองจะกาว

เดนตอไปบนเสนทางการทางานในหนวยงานไดชดเจนขน. การพฒนาวสยทศนรวมนน ควร

จะตองมองภาพระยะยาวมากกวาระยะสน และควรจะทาใหทกคนมความรสกวาไดประโยชนจาก

วสยทศนนน.

5. Team Learning การเรยนรเปนทม. ลกษณะของหนวยงานขอนมความหมายทกวางขวาง

กวาการทางานเปนทมในโครงการ หรอในงานเฉพาะกจอยางใดอยางหนง. การเรยนรเปนทม

หมายความวาผปฏบตงานทเกยวของสามารถทางานรวมกนไดโดยสอสารกนอยางตรงไปตรงมา

และไมปดบง. ทกคนแลกเปลยนความคดเหน, ใหขอเสนอแนะ, วจารณ และ ชขอบกพรองในการ

ปฏบตงานใหกนและกนทราบโดยไมมความคบของใจ. นนคอ ทกคนทางานโดยยดวสยทศน

รวมกนเปนหลก. ลกษณะขอนคอนขางจะทาไดยากในสงคมไทย เพราะคนไทยมนสยทไมชอบให

คนอนมาตาหนอยางเปดเผย. ระหวางการประชมนน หากมการตาหนผลงานของผใดแลว ผ ทถก

ตาหนกจะรสกอบอายและโกรธแคนผ ตาหน. ในบางครงกกลายเปนความอาฆาตพยาบาท และ

พยายามทาใหผ ตาหนนนเสยหายในภายหลงได. นสยเชนน หากไมเปลยนแปลงแลว กจะทาให

หนวยงานไทยไมสามารถกาวไปสความเปน Learning Organization ได.

ยงมคาทนาสนใจอกคาหนง นนกคอ Organizational Learning ซงอาจจะใชคาไทยวา

การเรยนรขององคการ. โดยรปศพทแลว คานมความหมายตางจาก LO. นนคอหมายถงการเรยนรของ

องคการ ซงถาหากบคลากรไดเรยนรและมลกษณะครบหาประการขางตนแลว กจะเปน LO ได. อยางไรก

ตามนกวชาการบางคนอาจจะเหนวาคาทงสองนเหมอนกนกได. เมอนกศกษาอานบทความวชาการใน

ดานเหลานจงตองพจารณาเองวา ผ เขยนหมายถงอะไร.

กจกรรม F ใหนกศกษาลองดดแปลงลกษณะ 5 ประการทเซงเกเสนอ ใหเปนลกษณะ 5 ประการ

ประจาตวนกศกษา พรอมทงอธบายความหมายเมอนามาใชกบปจเจกบคคล.

1. Systems Thinking ……………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………..

2. Personal Mastery………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………..

3. Mental Models…………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

4. Shared Vision……………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………….

5. Team Learning…………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………

การพฒนาใหหนวยงานเปนองคการแหงการเรยนรตามโมเดลของเซงเกนนการพฒนาลกษณะใดทาไดยาก

ทสด ใหระบและอธบาย

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

สรป

ใหนกศกษาเขยนสรปคาบรรยายทงหมดใหไดใจความเอง