การศกษาแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร

ปรญญานพนธ ของ

จฑามาส หรญกล

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาตรมหาบณฑต สาขาวชามานษยดรยางควทยา

กมภาพนธ 2554

การศกษาแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร

ปรญญานพนธ ของ

จฑามาส หรญกล

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาตรมหาบณฑต สาขาวชามานษยดรยางควทยา

กมภาพนธ 2554 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การศกษาแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร

บทคดยอ ของ

จฑามาส หรญกล

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาตรมหาบณฑต สาขาวชามานษยดรยางควทยา

กมภาพนธ 2554

จฑามาส หรญกล. (2554). การศกษาแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร. ปรญญานพนธ ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. คณะกรรมการควบคม: รองศาสตราจารย ดร.กาญจนา อนทรสนานนท, รองศาสตราจารย ดร.มานพ วสทธแพทย. การวจยฉบบนจดทาขนโดยมวตถประสงคเพอการศกษา 1. ศกษาประวตความเปนมา สภาพและบทบาทของแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร 2. ศกษาบทเพลงของแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร การวจยนเปนการดาเนนการวจยตามหลกการทางมานษยดรยางควทยา ใชขอมลทไดจากการศกษาภาคสนามเปนหลก โดยนามาศกษาวเคราะหเรยบเรยงและสรปผลขอมล ผลการวจยพบวา คณะแตรวงชาวบานทมอยในจงหวดสพรรณบร มนกดนตรแตรวงจานวนมากเปนนกดนตรทเคยเลนอยวงปพาทยมากอน เพลงทเลนออกมาโดยสวนใหญแลวจะเปนเพลงไทย และเพลงลกทงสมยนยม ตามลาดบ ซงจงหวดสพรรณบรจะมศลปนพนบาน คณะปพาทย คณะแตรวง รวมไปถงคณะวงดนตรลกทงยอนยคนนมมากมาย สาหรบคณะแตรวงทไดรบความนยมจากชาวบานมอย 12 วงดวยกนคอ แตรวงคณะนองแอมมวสค แตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ แตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย แตรวงคณะขวญใจวดปา แตรวงคณะขวญใจคบว แตรวงคณะ ส.รวมมตร แตรวงคณะหลานป แตรวงคณะเทนเซนต แตรวงคณะขวญใจมดแดง แตรวงคณะขวญใจโพธนมตร แตรวงคณะขนทอง และแตรวงคณะศรสาอางค สภาพความเปนอยของสมาชกนกดนตรแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร อาชพเกษตรกรเปนอาชพหลกของนกดนตรแตรวง โดยทมอาชพเสรมคอการเปนนกดนตรแตรวง ซงกไมไดทารายไดใหมากมาย ทงตองใชเวลาในการฝกซอมและตอเพลงอยตลอดเวลา นกดนตรแตรวงทกคนจงตองมใจรกในการเลนดนตร และสบทอดมรดกแตรวงจากรนสรนไดอกดวย สาหรบบทบาทหนาทของคณะแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร เปนการรบใชสงคมกอปรกบเปนสวนหนงของพธกรรมทงในการสรางความบนเทง และการรกษาขนบธรรมเนยมประเพณทกระทาสบตอกนมาจากอดตจนถงปจจบน สวนของบทเพลงทใชสาหรบบรรเลงกบคณะแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร สวนใหญใชเพลงไทยไมนยมนาเพลงสากลมาบรรเลง เพราะพฤตกรรมการฟงของคนไทยนน เคยชนและเขาใจถงเพลงไทยมากกวาเพลงสากล เรองของจงหวะทบรรเลงโดยมากตองเปนจงหวะทฟงแลวรสกสนกสนานครกครน เพอดงดดความสนใจของผรวมงาน แบงตามลกษณะของงานเปน 2 ลกษณะ ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล โดยมการแบงประเภทของเพลงไวอยางชดเจน

A STUDY OF FOLK BRASS BAND IN SUPHANBURI PROVINCE

AN ABSTRACT BY

CHUTAMAS HIRUNGOOL

Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Master of Fine and Applied Arts Degree in Ethnomusicology

at Srinakarinwirot University February 2011

Chutamas Hirungool. (2011). A Study of Folk Brass Band in Suphanburi Province. Master thesis, M.F.A. (Ethnomusicology). Bangkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisor committee: Assoc. Prof. Dr. Karnchana Intarasunanont, Assoc. Prof. Dr. Manop Wisuttipat.

The objectives of this research is following; 1. To study origin, condition and role of local brass band in Suphanburi province. 2. To study lyrics of local brass band in Suphanburi province.

Ethnomusicological methodology is used in the research

There are many musicians in the local brass bands in Suphanburi province. Also most of them used to be inoboe-based Thai orchestra. Almost all of songs played in the brass band are Thai song and country song respectively. Suphanburi has been known well about music. There are many kinds of band in there such as local vocalist, inoboe-based Thai Orchestra, brass band including with country music band. For the brass band, there is not much famous band in that province such as Nong Amm music band, Petch Muang Supan band, Kwan Chai Don Hua Fai band , Kwan Chai Wat Pa band, Kwan Chai Ku Bua band, Sor Ruam Mith band, Lan Phu band, Ten Cent band, Kwan Chai Mod Dang band, Kwan Chai Pho Ni Mith band, Khun Thong band and Sri Sam Ang band. If we’re talking about living conditions of the musicians in local brass band in there, an agriculture is the main occupation for them. However their second jobs are brass band musicians, they can’t earn much money. Furthermore they spend a lot of time to practice themselves. It’s shown that all musicians really love playing music and also they would like to inherit this culture to the next generation as long as they can. For the role of these local brass bands, it seems the local brass band is part of any festivals in Thailand and these bands work for society with their kindness. The most important purpose of the seband is for saving Thai good custom as long as they can. Regarding the song played by the brass band in Suphanburi, it’s divided to be

2 kinds of music distinctively. One is for a joyous occasion and another is for sad occasion.

ประกาศคณปการ

ปรญญานพนธนสาเรจไดดวยดเพราะผวจยไดรบความกรณาอยางยงจากบคคลหลาย ๆ ฝาย ซงผวจยซาบซงเปนอยางยงและจะขอเกบไวในความทรงจาตลอดไป อนงผทมสวนเกยวของกบงานวจยนมจานวนมาก ผวจยจงขอกราบขอบพระคณดงรายนามตอไปน

ขอขอบคณ รองศาสตราจารย ดร.กาญจนา อนทรสนานนท ประธานกรรมการควบคมปรญญานพนธ และรองศาสตราจารย ดร.มานพ วสทธแพทย กรรมการควบคมปรญญานพนธ ซงทานทงสองไดเสยสละเวลาอนมคาใหคาปรกษาแนะนาในการจดทางานวจยนทกขนตอน อกทงทาใหผวจยไดรบประสบการณในการทางานวจยในการเขาถงชมชนและรถงคณคาของงานวจยเพอชวยในการอนรกษและสบทอดบทเพลงอกทงสงเสรมอาชพใหเปนไปอยางมคณคามากขน และทานทงสองยงเปนแบบฉบบของอาจารยททมเทใหกบศษยและงานดานวชาการอยางไมเหนดเหนอย ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน ขอขอบคณ ดร.ชนดา ตงเดชะหรญ ประธานในการสอบ และรองศาสตราจารย ดร.ณรงคชย ปฎกรชต กรรมการแตงตงเพมเตม ทกรณาสละเวลาในการสอบปากเปลาและตรวจสอบเนอหาบรบทในปรญญานพนธฉบบน ขอขอบคณ คณสจนต ศรประจนต อาจารยกฤษดา นยมทอง รวมทงหวหนาคณะแตรวงและสมาชกแตรวงทกคนทง 12 คณะ ทใหความอนเคราะหสาหรบขอมลทางดนตรรวมถงพธกรรมอกทงขอมลสวนตว ซงเปนประโยชนในการทาวจยครงน ขอขอบคณ ผชวยศาสตราจารยอดลย วงศแกว อาจารยราเชนทร เหมอนชอบ อาจารยประเสรฐ ฉมทวม และบคลากรทกทานรวมทงนกศกษาในสาขาดนตรสากล มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม ทคอยเปนทปรกษาแนวทางใหคาแนะนาและกาลงใจทด ในการทาวจยครงนใหประสบความสาเรจ

ขอกราบขอบพระคณ คณพอทเปนแรงบนดาลใจใหลกเรยนทมหาวทยาลยแหงน คณแมทไดอบรมสงสอนเลยงดและคอยใหกาลงใจมาโดยตลอด รวมทงเปนแรงใจสนบสนนใหประสบความสาเรจ

ขอบญกศลจากการทาวทยานพนธฉบบน จงสงผลแดผทกลาวมาขางตนและผทอยเบองหลงในการทาปรญญานพนธทไมไดกลาวนามมาน ประสบแดความสข ความเจรญ แขงแรงทงสขภาพกายและใจ คดสงใดขอใหประสบความสาเรจทกประการ

จฑามาส หรญกล

สารบญ บทท หนา 1 บทนา………………………………………………………………………….............. 1 ภมหลง………………………………………………………………………………… 1 จดประสงค…………………………………………………………………………….. 4 ความสาคญของการวจย ……………………………………………………………... 4 ขอบเขตของการวจย............................................................................................ 4 ขอตกลงเบองตน.................................................................................................. 5 กรอบแนวคดการวจย........................................................................................... 6 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ…………………………………………................. 7 เอกสารทเกยวของกบสภาพและลกษณะทวไปของจงหวดสพรรณบร……………... 7 ทตง………………………………………………………………………………….. 7 ลกษณะภมประเทศ........................................................................................... 11 ลกษณะภมอากาศ…………………………………………………………………... 11 เอกสารและตาราวชาการ……………………………………………………………... 14 การกระจายของแตรวงชาวบานในสงคมไทย……………………………………… 15 งานวจยทเกยวของ.............................................................................................. 18 3 วธดาเนนการวจย……………………………………………………………………. 21 แหลงขอมลทศกษาและบคคลขอมลและบคคลขอมล………………………………. 21 การรวบรวมขอมลภาคสนาม............................................................................... 21 อปกรณและเครองมอทใชในการรวบรวมขอมล.................................................... 22 การนาเสนอขอมล............................................................................................... 22 การวเคราะหขอมลทวไป..................................................................................... 22 4 ผลการศกษา....................................................................................................... 23 ศกษาประวต สถานภาพและบทบาทของแตรวงในจงหวดสพรรณบร................... 23 ประวตของแตรวงคณะนองแอมมวสค.............................................................. 24 สภาพทวไปของแตรวงคณะนองแอมมวสค...................................................... 26

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4 (ตอ) นกดนตร...................................................................................................... 26 เครองดนตร.................................................................................................. 28 พธกรรมกอนการบรรเลง............................................................................... 29 การสบทอด.................................................................................................. 30 แผนภม…………......................................................................................... 31 บทบาทของแตรวงคณะนองแอมมวสค............................................................. 31 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล.................................................................... 31 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล................................................................ 32 บทเพลงของแตรวงคณะนองแอมมวสค............................................................ 32 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะนองแอมมวสค..................................... 32 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะนองแอมมวสค.................................. 32 ประวตของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ........................................................ 34 สภาพทวไปของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ................................................ 35 นกดนตร...................................................................................................... 35 เครองดนตร................................................................................................. 38 พธกรรมกอนการบรรเลง.............................................................................. 38 การสบทอด.................................................................................................. 39 แผนภม…………......................................................................................... 40 บทบาทของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ ...................................................... 40 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล ................................................................... 40 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ............................................................... 41 บทเพลงของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ...................................................... 41 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ................................ 41 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ............................. 41 ประวตของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย....................................................... 43 สภาพทวไปของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย................................................ 43

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4 (ตอ) นกดนตร.................................................................................................... 44 เครองดนตร................................................................................................ 47 พธกรรมกอนการบรรเลง............................................................................. 48 การสบทอด................................................................................................ 49 แผนภม…………....................................................................................... 50 บทบาทของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย.................................................... 50 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล.................................................................. 50 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล.............................................................. 51 บทเพลงของแตรวงคณะคณะขวญใจดอนหวฝาย............................................ 51 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย............................. 51 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย......................... 51 ประวตของแตรวงคณะคณะขวญใจวดปา....................................................... 53 สภาพทวไปของแตรวงคณะคณะขวญใจวดปา............................................... 54 นกดนตร.................................................................................................... 54 เครองดนตร................................................................................................ 56 พธกรรมกอนการบรรเลง............................................................................. 57 การสบทอด................................................................................................ 58 แผนภม…………........................................................................................ 58 บทบาทของแตรวงคณะคณะขวญใจวดปา....................................................... 59 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล................................................................... 59 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล .............................................................. 59 บทเพลงของแตรวงคณะคณะขวญใจวดปา..................................................... 60 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะคณะขวญใจวดปา………………......... 60 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะคณะขวญใจวดปา………………...... 60 ประวตของแตรวงคณะขวญใจคบว................................................................. 62 สภาพทวไปของแตรวงคณะขวญใจคบว......................................................... 63

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4 (ตอ) นกดนตร...................................................................................................... 63 เครองดนตร................................................................................................. 65 พธกรรมกอนการบรรเลง.............................................................................. 66 การสบทอด.................................................................................................. 67 แผนภม........................................................................................................ 68 บทบาทของแตรวงคณะขวญใจคบว................................................................. 68 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล.................................................................... 68 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล................................................................ 69 บทเพลงของแตรวงคณะขวญใจคบว................................................................ 69 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขวญใจคบว.......................................... 69 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขวญใจคบว....................................... 69 ประวตของแตรวงคณะ ส.รวมมตร................................................................... 71 สภาพทวไปของแตรวงคณะ ส.รวมมตร........................................................... 72 นกดนตร...................................................................................................... 72 เครองดนตร................................................................................................. 75 พธกรรมกอนการบรรเลง............................................................................... 76 การสบทอด.................................................................................................. 77 แผนภม…………......................................................................................... 77 บทบาทของแตรวงคณะ ส.รวมมตร................................................................. 78 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล.................................................................... 78 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล................................................................ 78 บทเพลงของแตรวงคณะ ส.รวมมตร................................................................ 78 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะ ส.รวมมตร.......................................... 78 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะ ส.รวมมตร....................................... 79 ประวตของแตรวงคณะหลานป......................................................................... 80 สภาพทวไปของแตรวงคณะหลานป................................................................. 82

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4 (ตอ) นกดนตร..................................................................................................... 82 เครองดนตร................................................................................................ 84 พธกรรมกอนการบรรเลง............................................................................. 85 การสบทอด................................................................................................ 86 แผนภม…………........................................................................................ 87 บทบาทของแตรวงคณะหลานป..................................................................... 87 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล.................................................................. 87 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล.............................................................. 88 บทเพลงของแตรวงคณะหลานป..................................................................... 88 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะหลานป.............................................. 88 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะหลานป............................................ 88 ประวตของแตรวงคณะเทนเซนต.................................................................... 90 สภาพทวไปของแตรวงคณะเทนเซนต............................................................ 91 นกดนตร.................................................................................................... 91 เครองดนตร................................................................................................ 95 พธกรรมกอนการบรรเลง............................................................................. 95 การสบทอด................................................................................................. 96 แผนภม…………........................................................................................ 97 บทบาทของแตรวงคณะเทนเซนต.................................................................. 97 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล................................................................... 97 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล.............................................................. 97 บทเพลงของแตรวงคณะเทนเซนต................................................................. 98 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะเทนเซนต........................................... 98 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะเทนเซนต........................................ 98 ประวตของแตรวงคณะขวญใจมดแดง............................................................ 100 สภาพทวไปของแตรวงคณะขวญใจมดแดง..................................................... 102

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4 (ตอ) นกดนตร..................................................................................................... 102 เครองดนตร................................................................................................ 104 พธกรรมกอนการบรรเลง............................................................................. 105 การสบทอด................................................................................................. 106 แผนภม…………........................................................................................ 107 บทบาทของแตรวงคณะขวญใจมดแดง………………………………………….. 107 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล................................................................... 107 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล............................................................... 108 บทเพลงของแตรวงคณะขวญใจมดแดง.......................................................... 108 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขวญใจมดแดง………………………… 108 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขวญใจมดแดง………………………. 108 ประวตของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร......................................................... 110 สภาพทวไปของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร................................................. 111 นกดนตร..................................................................................................... 111 เครองดนตร................................................................................................ 113 พธกรรมกอนการบรรเลง............................................................................. 114 การสบทอด................................................................................................ 115 แผนภม………........................................................................................... 116 บทบาทของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร....................................................... 116 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล................................................................... 116 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล……………………………………………. 116 บทเพลงของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร……………………………………… 117 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร................................ 117 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร............................. 117 ประวตของแตรวงคณะขนทอง........................................................................ 119 สภาพทวไปของแตรวงคณะขนทอง................................................................ 120

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4 (ตอ) นกดนตร................................................................................................... 120 เครองดนตร.............................................................................................. 122 พธกรรมกอนการบรรเลง........................................................................... 123 การสบทอด.............................................................................................. 124 แผนภม…................................................................................................ 124 บทบาทของแตรวงคณะขนทอง.................................................................... 125 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล................................................................. 125 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล............................................................. 125 บทเพลงของแตรวงคณะขนทอง................................................................... 126 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขนทอง............................................. 126 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขนทอง.......................................... 126 ประวตของแตรวงคณะศรสาอางค................................................................. 127 สภาพทวไปของแตรวงคณะศรสาอางค......................................................... 129 นกดนตร................................................................................................... 129 เครองดนตร.............................................................................................. 131 พธกรรมกอนการบรรเลง............................................................................ 132 การสบทอด............................................................................................... 133 แผนภม…….............................................................................................. 133 บทบาทของแตรวงคณะศรสาอางค................................................................ 133 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล................................................................. 133 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล............................................................. 134 บทเพลงของแตรวงคณะศรสาอางค.............................................................. 135 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะศรสาอางค…………………………… 135 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะศรสาอางค..... 135

สารบญ (ตอ) บทท หนา 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ สรปผลดงหวขอตอไปน ประวตของแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร…………………………………..

137

สภาพทวไปของแตรวงในจงหวดสพรรณบร........................................................ 138 นกดนตร…………………………………………………………………………… 138 เครองดนตร.................................................................................................... 138 พธกรรมกอนการบรรเลง................................................................................. 140 การสบทอด..................................................................................................... 141 บทบาทของแตรวงในจงหวดสพรรณบร............................................................. 141 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล...................................................................... 141 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล.................................................................. 141 บทเพลงของแตรวงในจงหวดสพรรณบร............................................................ 142 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงในจงหวดสพรรณบร...................................... 142 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงในจงหวดสพรรณบร................................... 147 อภปรายผล........................................................................................................ 148 ขอเสนอแนะ....................................................................................................... 149 บรรณานกรม................................................................................................................. 150 ภาคผนวก.................................................................................................................. 153 ภาคผนวก ก……………………………………………………………………………… 154 ภาคผนวก ข……………………………………………………………………………… 175 ภาคผนวก ค……………………………………………………………………………… 177 ประวตยอผวจย............................................................................................................. 181

บญชตาราง ตาราง หนา 1 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตร ในแตรวง คณะนองแอมมวสค……………………………………………………………………

28

2 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะนองแอมมวสค……… 29 3 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะนองแอมมวสค……………………….. 33 4 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะนองแอมมวสค…………………….. 33 5 แสดงอาย เครองดนตร และอาชพหลกของนกดนตร ในแตรวง คณะเพชรเมองสพรรณ……………………………………………………………….

37

6 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ…… 38 7 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ…………………… 42 8 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ………………… 42 9 แสดงอาย เครองดนตร และอาชพหลกของนกดนตร ในแตรวง คณะขวญใจดอนหวฝาย………………………………………………………………

47

10 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย…... 48 11 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย…………………… 52 12 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย………………... 52 13 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะขวญใจวดปา….. 56 14 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจวดปา……….. 57 15 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจวดปา…………………………. 60 16 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจวดปา………………………. 61 17 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะขวญใจคบว...... 65 18 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจคบว…………… 66

19 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจคบว...................................... 69 20 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจคบว.................................... 70 21 แสดงอาย เครองดนตร และอาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะ ส.รวมมตร......... 74 22 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะ ส.รวมมตร................. 75 23 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะ ส.รวมมตร…………………………… 79 24 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะ ส.รวมมตร………………………... 79 25 แสดงอาย เครองดนตร และอาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะหลานป………… 84

บญชตาราง (ตอ)

ตาราง หนา 26 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะหลานป………………. 85 27 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะหลานป………………………………. 88 28 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะหลานป…………………………… 89 29 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะเทนเซนต........ 94 30 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะเทนเซนต................... 95 31 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะเทนเซนต........................................ 98 32 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะเทนเซนต.................................... 99 33 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของแตรวงคณะขวญใจมดแดง.................. 104 34 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจมดแดง………. 105 35 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจมดแดง................................. 109 36 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจมดแดง............................ 109 37 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตร ในแตรวง คณะขวญใจโพธนมตร.......................................................................................

113

38 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร...... 114 39 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร............................. 117 40 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร......................... 118 41 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะขนทอง........... 122 42 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขนทอง..................... 123 43 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขนทอง............................................ 126

44 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขนทอง...................................... 127 45 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะศรสาอางค….. 131 46 แสดงจานวนยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะศรสาอางค…………… 131 47 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะศรสาอางค………………………….. 135 48 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะศรสาอางค……………………….. 136

บญชภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา 1 แผนทจงหวดสพรรณบร……………………………………………………………….. 8 2 ตราประจาจงหวดสพรรณบร………………………………………………………….. 9 3 ธงประจาจงหวดสพรรณบร……………………………………………………………. 9 4 ดอกไมประจาจงหวดสพรรณบร………………………………………………………. 10 5 ตนไมประจาจงหวดสพรรณบร……………………………………………………….. 11 6 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะนองแอมมวสค…………………………… 20 7 นายพล พนธเอก หวหนาวงแตรวงคณะนองแอมมวสค.......................................... 30 8 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ……………………….. 34 9 นายประมวล ปรางจนทร หวหนาวงแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ………………. 39 10 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย................................. 43 11 นายลายวง อวมเสอ หวหนาวงและผจดการวงแตรวงขวญใจดอนหวฝาย................. 49 12 แผนทการเดนทางไปบานแตรวงคณะขวญใจวดปา………………………………….. 53 13 นายทรงศกด โกมลอปถมภ หวหนาวงแตรวงคณะขวญใจวดปา……………………. 58 14 แผนทการเดนทางไปบานแตรวงคณะขวญใจคบว…………………………………… 62 15 นายทองหลอ กลนเกษร หวหนาวงแตรวงคณะขวญใจคบว…………………………. 67 16 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะ ส.รวมมตร……………………………….. 71 17 นายสาราญ ชางเผอกหวหนาวงและผจดการแตรวงคณะ ส.รวมมตร……………….. 77 18 แผนทการเดนทางไปบานแตรวงคณะหลานป………………………………………… 80

19 นายไพบลย อทอง หวหนาและผจดการแตรวงคณะหลานป…………………………. 86 20 แผนทการเดนทางไปบานแตรวงคณะเทนเซนต...................................................... 90 21 นายสนทร นมหนต หวหนาวงแตรวงคณะเทนเซนต………………………………... 96 22 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะขวญใจมดแดง…….……………………… 100 23 นายผก สนทรวภาต หวหนาวงแตรวงคณะขวญใจมดแดง…………………………... 106 24 แผนทการเดนทางไปบานแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร…………………………….. 110 25 นายไพโรจน ปลายชาวนา หวหนาวงแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร………………… 115 26 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะขนทอง................................................... 119 27 นายมานส ขนทอง หวหนาวงแตรวงคณะขนทอง……………………………………. 124 28 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะศรสาอางค.............................................. 128 29 นายขวญเมอง นาจนทร หวหนาแตรวงคณะศรสาอางค……………………………. 133

บทท 1 บทนา

ภมหลง ดนตร เสยงเพลง เปนมรดกทางสงคมทสบตอกนมาเปนเวลานาน และเปนวฒนธรรมท

เกดจากการสงสมดานการเรยนร และถายทอดจากคนรนหนงไปสคนอกรนหนงซงรวมกนใชดนตรเปนสอกลางในการถายทอด จนสามารถสอดแทรกเขากบวธการดาเนนชวตของกลมชนในสงคมไดเปนอยางด พรอมกบพยายามคดคนใหมการพฒนาจากเดมอยเสมอโดยปรบปรงใหเขากบยคสมย ทงยงสงเสรมใหเผยแพรในหมของชมชน รวมไปถงชนชาตเดยวกนและชนชาตอนดวย

ดนตรมวว ฒนาการมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร เมอมนษยอาศยอยทามกลางธรรมชาต ซงมอทธพลตอมนษย ดงนนเพอใหเกดความผาสกความมนคง และความปลอดภยตอตวเอง และกลมชนสมาชกในสงคมจงตองมการประกอบพธกรรมการบวงสรวง การเซนสงเวย ดนตรจะเปนสวนรวมในพธกรรมดงกลาว ทงนเพอใหเกดความสงบสขในวถชวตของคนในสงคมนนๆ จะเหนวาดนตรมบทบาทสาคญในชวตประจาวน

ดนตรจดเปนปจจยทสาคญ ทนอกเหนอจากปจจย 4 การเลนดนตรเขาไปอยในสงคมมนษย ซงมนษยไมสามารถแยกดนตรออกจากชวตประจาวนได ดนตรเปนมรดกทรบใชสงคมมนษย ทกชาตทกภาษาทกชนชนตงแตอดตจนถงปจจบน (กาญจนา อนทรสนานนท. 2532: 63)

เนองจากวฒนธรรมของไทยเปนวฒนธรรมทไดรบอทธพลจากอารยธรรมตางชาตหลายเชอชาตดวยกนจงทาใหเกดการผสมผสานกบวฒนธรรมดงเดมดวยการเลอกสงทเปนประโยชนและเขามามบทบาทสาคญอนเกยวของกบสงคมไทยทงในดานวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณตลอดจนพธกรรมตาง ๆ ของราชสานกและชาวบาน ซงลวนจาเปนตองใชดนตรเปนสวนประกอบทงสนไมจากดเฉพาะวงดนตรของไทยเทานน ดนตรของชาตตะวนตกคนไทยกยงรบมาปรบปรงผสมผสาน ใหเขากบวฒนธรรมและพธกรรมไดอยางกลมกลน และดนตรดงทกลาวนน คอ “แตร” แตร ใชเรยกเครองดนตรททาดวยโลหะ สวนใหญทาดวยทองเหลอง (Brass) เรยกกนทวไปวา เครองลมทองเหลอง แตรเปนเครองดนตรประเภทเครองเปา ทาใหเกดเสยงโดยใชลมเปา (Wind Instrument) โดยเปาลมใหผานเขาไปในทอ (Aerophone) สามารถเปลยนเสยงได 2 วธดวยกนคอ อาศยรมฝปากในการเปลยนเสยงและตอมาใชระบบลกสบในการเปลยนเสยงแตร สนนษฐานวานาจะเรยกชอตามเสยงทไดยน เหมอนกบเครองดนตรชนดอนทคนไทยนยมเรยกกน เชน ไดยนเสยงวา “ฉง” กเรยกชอวา “ฉง” ไดยนเสยง “แฉง” กเรยกกนวา “แฉง” ไดยนวา “กรบ” กเรยกชอวา “กรบ” เปนตน สวนแตรนน บางกเรยกวา “แกร” บางกเรยกวา “แตร” นาจะไดยนจากเสยงเปากาพรวดดง “แพร แพร” กอน เพราะอาการทลนสะบดระรวเสยงออกมาดง “แพร แพร ” แลวกลายมาเปน “แกรหรอแตร ” ในภายหลง (สกร เจรญสข .2539:8) แตรในสงคมสยามทใชในพระราชพธแตโบราณม 2 ชนดคอ แตรงอนกบแตรฝรง แตรงอน

2

เรยกกนตามรปรางลกษณะทลาแตรโคงงอน บานปลาย ซงเขาใจวาเราไดแบบอยางมาจากอนเดย สวนแตรฝรง มลกษณะปากบานคลายดอกลาโพง จงเรยกชอวา “แตรลาโพง” ซงในหนงสอกฎมณเฑยรบาลโบราณเรยกวา “แตรลางโพง” ปรากฏในหมายรบสงครงร ชกาลท 1 เรยกวา แตรวลนดา คงจะเปนแตรทฝรงฮอลนดาเปนชาตแรกท นา เขามาใหรจ กจงระบช อไว เชนนน เปนอนวาแตรลาโพงกด แตรฝรงกด แตรวลนดากด คงหมายถงแตรอยางเดยวกน (ธนต อยโพธ. 2530: 71-72) จากแตรทใชในพระราชพธของไทย ตอมาไดมววฒนาการและเกดการผสมผสานทางวฒนธรรมระหวางวฒนธรรมตะวนตกกบวฒนธรรมตะวนออก โดยเรมกอตวจากรากฐานทางวฒนธรรมตะวนออก ซงสมยสโขทยในขณะนน “แตร” ยงเปนเพยงเครองดนตรทปรากฏอยในหลกศลาจารกและตามคาบอกเลาเทานน สมยอยธยา “แตร” เรมมบทบาทในฐานะเครองดนตรชนสงในพระบรมมหาราชวง ประกอบกบสงคมไทยในชวงนนเรมมการตดตอกบตางประเทศ โดยเฉพาะกบประเทศตะวนตก สงคมไทยจงรบเอาวฒนธรรมตะวนตกเขามาในสงคมไทย การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม เศรษฐกจ และสงคมจงเรมแสดงใหเหนอยาง ชดเจน ลกษณะสงคมในชวงน น มลกษณะการปกครองแบบรวมศนยกลางการปกครอง พระบรมมหาราชวง คอศนยรวมการปกครอง พระมหากษตรยทรงเปนประมขในทกดาน สงประกอบพระราชอสรยศและอานาจยอมประกอบไปดวยสงทปรารถนาแสดงใหเหนถงความแตกตางอยางชดเจน ดงนนในการกระทาทกอยางทเกยวของกบพระมหากษตรยตองยงใหญ สมพระเกยรต มมผใดเสมอเหมอนได “แตร” ในสมยอยธยาจงเปนเครองดนตรทแสดงฐานะและอานาจ โดยมไดมบทบาทหนาทดานบนเทงตามอยางเครองดนตรประเภทอน เชนเดยวกบวฒนธรรมตะวนตกทใช “แตร” เปนเครองดนตรทแสดงฐานะและอานาจ ถงแม “แตร” ของทงสองวฒนธรรมจะแตกตางกนในเรองของเสยงและรปราง แตกมบทบาทหนาทกบพระมหากษตรยและเกยรตยศ อาจกลาวไดวา สงคมไทยอยธยาเปนจดเรมตนของความสมพนธทางดานวฒนธรรม การดนตร ระหวางตะวนตกกบดนตรไทย ผลจากการผสมผสานทางวฒนธรรมในสมยอยธยาทาใหไดพฒนาแตรวงขนมาในสมยรชกาลท 4 ซงเปนแตรวงทมบทบาทหนาทเกยวของอยในกองทพ (สดแดน สขเกษม. 2542: 164) แตรวง เปนวงดนตรของยโรปทไทยรบแบบอยางมาในรชกาลพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 4) ในสมยนมการจางครชาวองกฤษเขามาฝกสอนเพลงฝรง ใหทหารใชฝกเดนแถวจนมกองแตรวงมหาดเลกขน ตอมาจงไดวาจางครดนตรชาวตางชาตอน ๆ เขามาสอนดวย (ณรงคชย ปฎกรชต .2542:2396) จากแตรวงทมบทบาทหนาท เกยวกบทหารใน กองทพไทย ไดมการพฒนาการเรอยมา ครนถงสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (รชกาลท 6) ไดทรงบญญตคา “ดรยางค” ขน ตอมาไดใชคาวา “โยธวาฑต” จนถงปจจบน ซงใชสาหรบการสวนสนามของทหาร และนกกฬา ทง “ดรยางค” และ “โยธวาฑต” หมายถง “แตรวง” ในระหวางรชกาลท 6-7 นบเปนยคทแตรวงเจรญกาวหนาในเมองสยามเปนอยางมาก ไมเพยงแตกองทหารเทานนทฝกหดเปาแตรกนอยางจรงจง แมแตในหมประชาชนคนไทยทวไป

3

ไดเรมหนมานยมฟงแตรวงกนอยางกวางขวางควบคไปกบวงปพาทย จงทาใหเกดมวงแตรวงของชาวบานทวไป โดยนาไปบรรเลงในงานพธตางๆ เชน งานแตงงาน งานบวชนาค งานขนบานใหม งานกฐนผาปา ซงจะใชนาขบวนแหทงในงานมงคล และงานอวมงคล แตแตรวงทจะสามารถไปบรรเลงในงานพธดงกลาวน จาเปนตองเรยนรเพลงตางๆ เชนเดยวกบพวกปพาทยดวย เพราะใชเพลงไทยประเภทเดยวกนบรรเลงประกอบพธ ตอมามเพลงประเภทไทยสากลและลกทงเกดขน ปรากฎวา พวกแตรวงสามารถนามาบรรเลงกนในงานตางๆ ไดอยางกลมกลนมเพลงตางๆ เพมมากขนกวาเดม ซงเครองดนตรทนยมใชประกอบดวยเครองเปาและเครองประกอบจงหวะเปนหลก เชน ทรมเปต ทรอมโบน คอรเนต บารโทน (ยโฟเนยม) ทบา ฮอรน คลารเนต แซกโซโฟน และเครองจงหวะ กลองมะรกน (กลองใหญ) ฉง ฉาบ และกรบ เมอมความใกลชดกบวถชวตของชาวบานมากขน ในทสดแตรวงแบบชาวบานกเปนทยอมรบและจดใหเปนดนตรพนบานอกประเภทหนง ทสรางความสนกสนานใหกบชาวบานคนไทยมาจนทกวนน (สกร เจรญสข. 2539: 45-51) หลงเหตการณเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 วฒนธรรมตะวนตกพรอมกบวทยาการสมยใหมเขามามอทธพลและสรางบทบาทตอสงคมไทยมากยงขน ทาใหเกดกระบวนการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมและสงคม โดยทคนไทยหนมาสนใจศลปวฒนธรรมตะวนตกแทน ทวาในทางกลบกนวงดนตรแตรวงกลบไดรบความนยมจากชาวบานมากยงขน โดยเฉพาะอยางยงในจงหวดสพรรณบร เนองจากชาวจงหวดสพรรณบรนอกจากจะนยมในความสนกสนานครกครนจากแตรวงแลว แตรวงยงเปนเครองหมายของความทนสมยเชดหนาชตาเปนเกยรตแกงานและตนเอง กอปรกบชาวจงหวดสพรรณบร เปนกลมชนทมนสยรกความสนกสนานและเปนคนเจาบทเจากลอนเชนกน โดยมกนยมเลนเพลงพนบานตาง ๆ กนเปนประจาอยแลว อาท เพลงเกยวขาว เพลงเรอ เพลงอแซว เปนตน จงนามาประยกตใหเขากบแตรวงและพฒนาเปนเพลงลกทงตามลาดบ ดงจะเหนไดจากจานวนนกรองลกทงชาวจงหวดสพรรณบร ทไดรบความนยมระดบประเทศเปนจานวนมากนนเอง (กฤษดา นยมทอง. 2550: 6) สาหรบในจงหวดสพรรณบรนน เปนททราบมาวากาเนดของแตรวง แตละคณะจะดดแปลงมาจากวงปพาทยบาง จากวงสตรงบาง ซงบางคนมพนฐานทางดานการบรรเลงเพลงไทยเดมมากอน กลาวคอ บทเพลงทบรรเลงในวงแตรวงสวนใหญเปนเพลงทนามาจากวงปพาทย เชน เพลงลาวคาหอม เพลงศรนวล เพลงนางครวญ เพลงเขมรไทรโยค เปนตน แตเดมนนชาวบานกมแตวงปพาทยทนามาแสดงในงานตางๆ ทงงานมงคลและงานอวมงคล จนเรมมเครองดนตรสากลเขามาแทรกทละชนสองชนและกลายมาเปนวงแตรวงในทสด ซงในจงหวดสพรรณบรกมวงลกษณะเชนนอยมากมาย อาจเพราะวงดนตรแตรวงเปนวงดนตรทเหมาะกบการแหแหนมความคลองตวมากกวาวงดนตรไทย มจงหวะจะโคนและทวงทานองทฮกเหมเมอไดยนไดฟงแลวรสกสนกสนาน เราใจ ทงเพลงทบรรเลงกสามารถบรรเลงไดทงเพลงเกาดงเดมและเพลงตลาดทเปนทนยมกนในปจจบน นามาบรรเลงใหเปนเพลงทรวมสมยขน ทาใหมวงปพาทยลดนอยลงและมแตรวงเพมขน กระจายไปตามพนทตางๆ ของจงหวด จากการศกษารวบรวมขอมลของคณะแตรวงทอยในจงหวดสพรรณบร

4

ผวจยไดสารวจถงคณะแตรวงทยงคงรบงานอยางสมาเสมอ ทงยงเปนทนยมชมชอบของผคนในทองถน ดวยเหตน ผวจยจงสนใจทจะศกษาวฒนธรรมแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร เพอศกษาประวต สถานภาพ บทบาท และทสาคญอกประการหนงคอ บทเพลงในการบรรเลงของแตรวงในจงหวดสพรรณบร เพอเปนการอนรกษและสบทอดวฒนธรรมไทยในวงการแตรวงชาวบาน ใหดารงอยคกบสงคมไทยเพอเยาวชนคนรนหลงจะไดศกษาสบตอไป

ความมงหมายของการวจย 1. ศกษาประวตความเปนมา สถานภาพและบทบาทของแตรวงชาวบาน ในจงหวด

สพรรณบร 2. ศกษาบทเพลงของแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร

ความสาคญของงานวจย 1. เพอใหทราบถงความเปนมา สถานภาพและบทบาทของอาชพแตรวง ในจงหวด

สพรรณบร 2. เพอใหทราบถงบทเพลงทบรรเลงดวยวงแตรวงของจงหวดสพรรณบร

ขอบเขตของการวจย การวจยครงน ผวจยจะใชขอมลทไดลงพนทรวบรวมขอมลของคณะแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร ทงหมด 12 วง ประกอบดวย

1. คณะนองแอมมวสค อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร 2. คณะเพชรเมองสพรรณ อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร 3. คณะขวญใจดอนหวฝาย อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร 4. คณะขวญใจวดปา อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร 5. คณะขวญใจคบว อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร 6. คณะ ส. รวมมตร อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร 7. คณะหลานป อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร 8. คณะเทนเซนต อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร 9. คณะขวญใจมดแดง อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร

10. คณะขวญใจโพธนมตร อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร 11. คณะขนทอง อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร 12. คณะศรสาอางค อาเภอเดมบางนางบวช จงหวดสพรรณบร

5

ขอตกลงเบองตน 1. การศกษาวจยในครงน ผวจยไดคนควารวบรวมขอมลของคณะแตรวงชาวบานท

ยงคงรบงานอยางสมาเสมอ และยงคงเปนทนยมของชาวบาน ในจงหวดสพรรณบรเทานน 2. การศกษาบทเพลงบรรเลงของแตรวงแตละคณะ ผวจยไดศกษาเพลงทเลนในงานบวช

และงานศพเทานน 3. ผวจยถอวาคาสมภาษณทไดรบจากหวหนาคณะแตรวง สมาชกภายในวง รวมทง

ผเกยวของเปนขอมลทถกตอง และเชอถอได

นยามศพทเฉพาะ กานล หมายถง เงนคานบบชาครกอนทาการบรรเลงจานวน 12 บาท เจาภาพ หมายถง ผทรบหนาทจดงาน รบผดชอบคาใชจายสาหรบในงาน

นนทงหมด ชาวบาน หมายถง ประชาชน หรอ บคคลโดยทว ๆ ในทนหมายถง

ประชาชนในตางจงหวดทยงดาเนนวถชวตความเปนอย อยางเรยบงายตามสภาพในทองถนของตนเอง

แตรวงชาวบาน หมายถง วงดนตรทบรรเลงเพลงไทยดวยเครองดนตรสากลใน สงคมของชาวบาน ซงแพรขยายมาจากวงดรยางคใน กองทหารเขาสชาวบาน ใชบรรเลงควบคกบวงปพาทย เพอใชประกอบพธกรรมและประเพณตางๆ อนเกยวกบ ศาสนา วฒนธรรม และประเพณ ตลอดจนพธกรรมท เกยวกบงานมงคล และงานอวมงคล เชน งานกฐน ผาปา งานบวช งานตรษสงกรานต งานขนบานใหม งานศพ และงานเทศกาลตางๆ

ทางเพลง หมายถง ทานองเพลงของเครองดนตรแตละชนด ซงอาจจะ เหมอนกนหรอแตกตางกน

เพลงดงเดม หมายถง เพลงไทยเดม หรอเพลงมารชทมประวตการสบทอดมา นานเกาแก ทวงทานองเพลงยงคงสภาพไวเหมอนเดม

เพลงตลาด หมายถง เพลงทว ๆ ไป ในทนหมายถงเพลงลกทงทอยในความ นยมของชาวบาน

เพลงรวมสมย หมายถง เพลงทไดรบความนยมในปจจบน ซงสามารถนามาเลน หรอดดแปลงเรยบเรยง ใหเลนไดกบลกษณะของวง ดนตรทเลน

ยกคร หมายถง การไหวครกอนการแสดงของเหลาศลปนทงหลาย

6

กรอบแนวคดการวจย

ศกษาแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร

เพอศกษาบทเพลงแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร

เพอศกษาประวต สภาพและบทบาทของแตรวงชาวบานในจงหวด

ประวตของแตรวงชาวบานจงหวด การรวบรวมบทเพลงและโนตเพลง

สภาพทวไปของแตรวงชาวบาน จงหวดสพรรณบร

การจดประเภทของบทเพลงทใชในแตรวงชาวบานจงหวดสพรรณบร

บทบาทของแตรวงชาวบานจงหวดสพรรณบร

บนทกทานองหลกของแตรวงชาวบาน จงหวดสพรรณบร

ทางดานเศรษฐกจ ทางดานศลปวฒนธรรม

ความเขมแขงทางวฒนธรรมของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร ยงคงอยและมการถายทอดจากรนสรน ยงคงอนรกษและมการพฒนาใหทนยคทนสมยโดยมการผสมผสานใหเขากบวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณทองถนในจงหวดสพรรณบร กอปรกบเปนการอนรกษในวฒนธรรมของแตรวงชาวบาน อกทงยงเปนการสนบสนนภมปญญาชาวบานเพอรกษาไวใหลกหลานสบตอไป

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ การศกษาวฒนธรรมแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร ผวจยไดใชเอกสารทางวชาการ เอกสารงานวจย มาใชเปนขอมลและแนวทางในการศกษาคนควา โดยไดแบงเปนเอกสาร และงานวจยทเกยวของ ดงตอไปน

1. เอกสารทเกยวของกบสภาพและลกษณะโดยทวไปของจงหวดสพรรณบร 2. เอกสารและตาราวชาการ 3. งานวจยทเกยวของ

1. เอกสารทเกยวของกบสภาพและลกษณะโดยทวไปของจงหวดสพรรณบร ทตง

จงหวดสพรรณบร เปนจงหวดหนงในเขตภาคกลางดานทศตะวกตกของประเทศไทย ตงอยบนพนทราบลมแมนาทาจน หรอแมนาสพรรณบรไหลผานตามแนวยาวของจงหวดจากเหนอจรดใต จงหวดสพรรณบรตงอยระหวางเสนรงท14 องศา 4 ลปดา ถง15 องศา 5 ลปดาเหนอ และระหวาง เสนแวง 99 องศา 17 ลปดา ถง100 องศา 16 ลปดา ตะวนออกอยสงจากระดบนาทะเลปานกลาง 3-10 เมตร มพนทท งหมดประมาณ 5,358.01 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 3.3 ลานไร คดเปนรอยละ 5.2 ของพนทภาคกลาง อยหางจากกรงเทพมหานครประมาณ 107 กโลเมตร (ตามทางหลวงแผนดนหมายเลข 340) โดยทางรถไฟประมาณ 142 กโลเมตร

8

ภาพประกอบ 1 แผนทจงหวดสพรรณบร

อาณาเขต

จงหวดสพรรณบร ตดตอกบจงหวดใกลเคยง ดงน ทศเหนอ ตดจงหวดอทยธานและชยนาท ทศใต ตดจงหวดนครปฐมและกาญจนบร ทศตะวนตก ตดจงหวดกาญจนบรและอทยธาน ทศตะวนออก ตดจงหวดสงหบรอางทองและพระนครศรอยธยา

9

ภาพประกอบ 2 ตราประจาจงหวดสพรรณบร

ตราประจาจงหวดเปนภาพยทธหตถระหวางสมเดจพระนเรศวรมหาราชกบพระมหาอปราชแหงพมา เหตทใชเครองหมายนกเพราะเหนวา การศกครงน ใน พ.ศ.2135 ทาใหไทยไดรบอสรภาพ ชยชนะดงกลาว ไดเผยแพรชอเสยง และเกยตคณของพระมหากษตรยไทยออกไปนอกประเทศ ซงบรเวณททายทธหตถอยในทองทอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร เปนเมองเกาสมยทวารวด นกโบราณคดกลาววา ชอสพรรณบรเปลยนมาจากคาวา อทอง และสพรรณภม

คาขวญของจงหวดสพรรณบร

เมองยทธหตถ วรรณคดขนชอ เลองลอพระเครอง รงเรองเกษตรกรรม สงลาประวตศาสตร แหลงปราชญศลปน ภาษาถนชวนฟง

ภาพประกอบ 3 ธงประจาจงหวดสพรรณบร

10

ภาพประกอบ 4 ดอกไมประจาจงหวดสพรรณบร

ดอกไมประจาจงหวด : ดอกคาฝาย หรอ สพรรณการ ชอภาษาองกฤษ : Cotton Tree, Yellow Silk Cotton, Butter Cup, Torchwood ชอพฤกษศาสตร : Cochlospermum religiosum Alston พชในวงศ Cochlospermum-Bixaceae มตนกาเนดมาจากอเมรกากลางและอเมรกาใต เปนไมยนตนสง 5-15 เมตร เรอนยอดเปนพมกลม ผลดใบ เปลอกสเทาถงสนาตาลเรยบ กงกานมกคดงอ ใบเดยวเรยงเวยนสลบ แผนใบรปฝามอ ปลายแฉกแหลม โคนใบเวา ขอบหยกเปนคลน ผวใบมขนสนนม สเขยวสด เมอแกใกลรวงเปลยนเปนสแดง ดอกมสเหลอง มทงพนธดอกกลบชนเดยวและกลบดอกซอน ดอกออกเปนแขนงตามปลายกง โดยออกปละครงในชวงเดอนธนวาคม ถง เดอนมนาคม ผลเปนรปไขกลบ ปลกเปนไมประดบทวทกภาคของไทย ขนไดดในดนทรวนซย กอนออกดอกจะทงใบหมด ผลแกระหวางเดอนมนาคม ชอบกลางแจงและแสงแดดจด

11

ภาพประกอบ 5 ตนไมประจาจงหวดสพรรณบร

ตนไมประจาจงหวด: มะเกลอ (Diospyros mollis) มะเกลอ เปนไมยนตนในวงศ Ebenaceae ขนตามปาเบญจพรรณทวไปเรอนยอดเปน พมกลม กงออนมขน ผลดบของมะเกลอมสรรพคณเปนยา จดเปนพชสมนไพรชนดหนงสมยกอนนยมใชยางผลมะเกลอไปยอมผา มะเกลอเปนพนธไมพระราชทาน เพอปลกเปนมงคลของจงหวดสพรรณบร ในภาคเหนอเรยกตนไมชนดนวา มะเกย มะเกลอ หรอผผา ทางใตเรยก เกลอ แถบเขมร-ตราด เรยก มกเกลอ ภมประเทศ

จงหวดสพรรณบร มลกษณะพนทเปนทราบลมเปนสวนใหญ มพนทบางสวนเปนท ราบสง โดยมความลาดเทระหวาง 0-3 เปอรเซนต ซงอยทางดานตะวนตกของจงหวด ตลอดแนวเหนอจรดใต บรเวณพนทตาสดอยทางดานตะวนออกเฉยงใต คออยสงจาก ระดบนาทะเลปานกลาง ประมาณ 3 เมตรสวนทางเหนอของจงหวดอยสงจากระดบ นาทะเลปานกลางเฉลยประมาณ10 เมตร พนทสวนใหญของจงหวดสพรรณบรใชทานาขาวมแมนาลาคลองหนองบงอยทวไป แมนาสายสาคญทไหลผานจากเหนอสดถงใตสด ไดแกแมนาทาจน หรอแมนาสพรรณบร

ภมอากาศ สภาพโดยทวไปของจงหวดสพรรณบร มลกษณะคลายคลงกบจงหวดอนๆ ในภาคกลาง กลาวคอ ฤดรอนไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงใตจากทะเลจนใตพดผานเขามาในชวง เดอนกมภาพนธ ถงกลางเดอนพฤษภาคม ทาใหอากาศรอนอบอาว ฤดฝนลมมรสม ตะวนตกเฉยง

12

ใตจากมหาสมทรอนเดยพดผานมาในชวงเดอนพฤษภาคม ถงกลางเดอนตลาคม ทาใหอากาศมความชมชน มฝนตกโดยทวไป ฤดหนาวไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอพดผานเขามาในชวง เดอนตลาคม ถงกลางเดอนกมภาพนธ ทาใหอากาศหนาวเยน การปกครอง และประชากร

ในป พ.ศ. 2546 การปกครองจงหวดสพรรณบร แบงสวนราชการออกเปน 2 สวน คอการบรหารราชการสวนภมภาคและการบรหารราชการสวนทองถน

การบรหารราชการสวนภมภาค แบงเขตการปกครองออกเปน 10 อาเภอ 110 ตาบล

และ 997 หมบาน โดยมอาเภอดงน 1. อาเภอเมองสพรรณบร มพนท 540.917 ตารางกโลเมตร 20 ตาบล 123 หมบาน 2. อาเภอดอนเจดย มพนท 252.081 ตารางกโลเมตร 5 ตาบล 48 หมบาน 3. อาเภอดานชาง มพนท 1,193.599 ตารางกโลเมตร 7 ตาบล 93 หมบาน 4. อาเภอเดมบางนางบวช มพนท 552.330 ตารางกโลเมตร 14 ตาบล 119 หมบาน 5. อาเภอบางปลามา มพนท 481.298 ตารางกโลเมตร 14 ตาบล 127 หมบาน 6. อาเภอศรประจนต มพนท 180.986 ตารางกโลเมตร 9 ตาบล 64 หมบาน 7. อาเภอสองพนอง มพนท 750.381 ตารางกโลเมตร 15 ตาบล 140 หมบาน 8. อาเภอสามชก มพนท 355.917 ตารางกโลเมตร 7 ตาบล 68 หมบาน 9. อาเภอหนองหญาไซ มพนท 420.209 ตารางกโลเมตร 6 ตาบล 64 หมบาน 10. อาเภออทอง มพนท 630.29 ตารางกโลเมตร 13 ตาบล 151 หมบาน

การบรหารราชการสวนทองถน แบงการปกครองออกเปน องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาลเมอง 1 แหง คอ เทศบาล

เมองสพรรณบร และเทศบาลตาบล 20 แหง และองคการบรหารสวนตาบล 106 แหง จากสถตของสานกบรหารการทะเบยนกรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย ณ เดอน

ธนวาคม 2546 จงหวดสพรรณบรมประชากร ทงสน 868,681 คน เปนชาย 423,112 คน และหญง 445,569 คน ความหนาแนนของประชากรโดยเฉลยทงจงหวดสพรรณบรประมาณ 163 คนตอตารางกโลเมตร และอาเภอดานชาง ประมาณ 54 คนตอตารางกโลเมตรทมความหนาแนนนอยทสด

ทรพยากร และแหลงนาดน หากพจารณาคณสมบตของดนทงทางกายภาพและเคม เชน เนอดน ความลกของดน ความสามารถในการอมนาของดน ชนดของแรธาตและปรมาณแรธาต อาหารของดน จะพบวา สภาพของดน ในเขตจงหวดสพรรณบร เหมาะสมกบการปลกพช ดงน

13

1. การทานาขาว 2. การเพาะปลกพชไร 3. การเพาะปลกไมยนตน ไมผลตาง ๆ 4. การปลกหญาเลยงสตว ทาทงหญาเลยงสตวถาวรสาหรบการปศสตว

แหลงนา ประกอบดวยแมนาลาคลองตางๆ มแมนาสายใหญ ๆ ทสาคญและเปนประโยชนตอความเปนอย และเศรษฐกจของประชากร ไดแก แมนาทาจน หรอแมนาสพรรณบร เขอนกระเสยวซงเปนสาขาทสาคญของแมนาสพรรณบร นอกนนเปนแมนาสายเลกซงสวนใหญ จะไหลลงแมนาทาจนเกอบทงสน ปาไม ลกษณะปาไมของจงหวดสพรรณบร เดมเ ปนปาไมเบญจพรรณ ไดแก เตง มะคาโมง ซาก มะคาแต ชงชน ตะเคยนทอง ยมหอม แตสภาพปจจบนไดถกราษฎรบกรกเขาทากนในเขต ปาสงวนหลายแหง ถกเปลยนเปนไรออย และใชทานา เปนตน แรธาต จากการสารวจของกรมทรพยากรธรณ พบวาจงหวดสพรรณบรมแรมคาบางชนดเทานน ไดแก ดบก พบบรเวณเขาโดดตงกง ทางตอนเหนออาเภอดานชาง นอกจากนยงพบ ใยหนแกรนต และหนปน ใชในการกอสราง บรเวณ เขาใหญทางตะวนตก เขาทางตะวนออกและตะวนตกระหวางเสนทางอทอง ถงพนมทวนและบรเวณเขอนกระเสยว อาเภอดานชาง และยงขดพบนามนดบ ในบรเวณตาบลสวนแตง อาเภอเมองสพรรณบร ซงปจจบนไดทาการขดเจาะแลว การกสกรรม จากการทพนทจงหวดสพรรณบรสวนใหญเปนทราบลม มการชลประทาน อยางทวถง ประกอบกบสภาพดนเหมาะสมแกการเพาะปลก โดยเฉพาะการปลกขาว การเพาะปลกพชไร เชน ออยเพอผลตนาตาล มนสาปะหลง ขาวโพดเลยงสตว ขาวฟาง และพชอน ปศสตว จงหวดสพรรณบรเปนแหลงเลยงโค สกร เปด ไก กระบอ ซงเปนสตวเศรษฐกจ ทสาคญมาก โดยการเลยงจะกระจายอยท วไปทกพนทของจงหวด อตสาหกรรม อตสาหกรรมสวนใหญ เปนอตสาหกรรมการเกษตร ซงไดแก โรงส นง อบ เปนตนและอตสาหกรรมอาหาร ไดแก โรงงานผลตนาตาลผลตภณฑนม และแปรรปเนอสตว พช ผก ผลไม เปนตน โดยมโรงงานนาตาลขนาดใหญ 3 แหง คอทอาเภออทอง อาเภอสามชก และอาเภอดานชาง ทาใหมเงนหมนเวยนภายในจงหวดสง ในอนาคตอตสาหกรรมของจงหวดสพรรณบร จะมบทบาทสาคญ เนองจากมการตงโรงงานขนาดใหญ ประกอบกบ มการจดตงศนยสงเสรมอตสาหกรรมภาคตะวนตก ทอาเภอเมองสพรรณบร เพราะในจงหวด สพรรณบรมอตสาหกรรมแปรรปผลตผลการเกษตร โดยเฉพาะแบบงาย ๆ เชน ผลตหนอไมกระปอง (หนอไมฝรง หนอไมไผ) ผลไมกระปอง เชน แหวกระปอง กระจบกระปอง วานหางจระเข และลกตาลกระปอง แมกระทงอตสาหกรรมทเกยวเนองกบการเกษตรอยางครบวงจรของจงหวดสพรรณบร คอการผลตยอดออยตากแหง และซงขาวโพดบด เพอนาไปใชเปนวสด อาหารสตว และใชเพาะเหดฟางในตางประเทศซงมโรงงานผลตอย 2 แหง ทอาเภอสองพนอง และอาเภอหนองหญาไซ ทมา http://www.suphanburi.go.th/ProvinceGeneral.php

14

2. เอกสารและตาราวชาการ สมนมาลย นมเนตพนธ (2524: บทนา) ไดกลาวถงดนตรไววา ดนตรเปนศลปะทมอยทก

ชาตทกภาษา ในสมยโบราณคนปายงรจกการรองราทาเพลงเพอเปนเครองพกผอนหยอนใจ หลงจากทตองตรากตราทามาหาเลยงชพแทบจะกลาวไดวาดนตรเกดขนพรอมกบมนษย สาหรบชวตคนไทยในอดตตงแตเกดจนตายเปนชวตทเตมไปดวยดนตรนาฏศลป เพราะคนไทยมนสยรกความสงบชอบอสรเสร รกความสนกสนานเบกบานใจไมชอบทาศกสงคราม นาฏศลปและดนตรจงเปนศลปะคบานคเมองเมอยามบานเมองอยเยนเปนสข ประชาชนกรนเรงบนเทงใจขบลานา ทาเพลงบรรเลงดนตรอยางสนกสนาน แมในยามศกสงครามนาฏศลปและดนตรกเปนเครองกลอมในการบารงขวญทหาร ดนตรจงเปนชวตจตใจของประชาชนชาวไทย นบจากพระเจาแผนดนลงมาถงราษฎร

การใชชวตของคนไทยในสงคมในเทศกาลหรอตามประเพณกยงมดนตรและนาฏศลปไทย เขามาเกยวของอยดวยมาก เรยกไดวาเปนสวนสาคญของเทศกาลหรอประเพณตาง ๆ การทาบญตามวดวาอารามซงคนจานวนมากรวมกนทาบญตามเทศกาล เชนการเขาพรรษา ออกพรรษา งานไหวพระ ชกพระ ตลอดจนประเพณตามศาสนาอน ๆ ซงเปนไปตามเทศกาลทกาหนดไวกจะตองมดนตรปพาทยและนาฏศลป เขามาแสดงใหเกดความครกครนรนเรงเปนการแสดงออกซงความปตในการทไดรวมกนบาเพญบญกศลตามประเพณ ซงวไลเลขา ถาวรธนสารและคณะ (2531: 669) ไดใหความหมายประเพณไววา ประเพณหมายถงการกระทาซงประพฤตกนอยบอย ๆ จนเปนนสยความเคยชนและมการถายทอดสบตอกนมาจนเปนแบบอยางกนมานาน

ศรศกร วลลโภดม (2535: 2) ไดกลาวถงดนตรวามความสมพนธกบมนษยและสงคม ดนตรเปนผลผลตของพฤตกรรมในดานความนกคดและการสรางสรรคของมนษย แตพฤตกรรมททาใหเกดดนตรขนมานนกเปนสงท เนองจากแนวคดทเกดมาจากสภาพแวดลอมทางวฒนธรรมในสงคมทมนษยดารงอย การศกษาและการทาความเขาใจเกยวกบดนตรจงเปนเรองทสมพนธกบสงคมและวฒนธรรมของมนษย ในมตของเวลาและสถานทอยอยางหลกเลยงไมได ในเรองของดนตรไทย

พนพศ อมาตยกล (2539: 13) ไดกลาวถงเรองดนตรไทยไววา ดนตรไทยของเราคอเพลงพนบานและเพลงไทยแทนน ไดเจรญและรบใชสงคมตลอดมาจนถงรชกาลพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 แหงพระราชวงศจกร ไทยเรากไดคบคากบฝรงมากขนอารยธรรมของฝรงกเขามาสเมองไทยรวมทงเพลงฝรงดวย

สดแดน สขเกษม (2542: 9-47) ไดกลาวถง พฒนาการของแตรวงวา คนเดมของคนไทยเรามการนบถอเซนสรวงบชาผสางเทวดามาชานาน เมอรบวฒนธรรมอนเดยทงจากศาสนาพราหมณและพทธศาสนาพธกรรมตางๆ จงมกสะทอนใหเหนถงความเชอทผสมผสานกนระหวางผ พราหมณ พทธและสะทอนใหเหนถงพฤตกรรมความเชอของคนไทย โดยเฉพาะพระมหากษตรย

15

พธกรรมตาง ๆ ทเกยวของมกยงใหญและศกดสทธ จนกลายเปนพระราชพธทพระมหากษตรยทรงปฏบตสบตอกนมา พระมหากษตราธราชเจาของไทยตงแตสมยโบราณกาลจนถงปจจบนน กไดทรงประกอบพระราชพธตาง ๆ พระราชประเพณตาง ๆ สบมาทกพระองค และกดเหมอนจะกลาวไดวางานพระราชพธทงหลายททรงกระทาดวยพระองคเองกด พระราชทานใหผอนกระทากด จะมไดมงานใดเลยทจะขาดการประโคมดวยวงดรยดนตร (มนตร ตราโมท. 2522: 36) คาวา “ดรยดนตร” โดยเฉพาะคาวา “ดรย” หมายถงเครองเปาและเครองต จงมบทบาทในราชสานกในฐานะเครองประโคมชนสง สาหรบพระมหากษตรย เครองดรยดนตรทใชเปนเครองประโคมนนมอยมากมายเชน กรบ มโหระทก กลองชนะ บณเฑาะว ซอสามสาย วงแตรสงข วงกลองแขก ฯลฯ แตทใชเกอบทกงาน กคอวงแตรสงข วงปพาทย และวงกลองแขก “แตร” จงเขามามบทบาทในสงคมไทยฐานะเครอง “ดรย” สาหรบบรรเลงในงานพระราชพธทาหนาทเปนเครองประโคมเพราะดวยลกษณะทางกายภาพของแตรทเปนเครองเปาประเภท ทอลม (Aerophone) จงทาใหแตรมความโดดเดนและเปนเอกลกษณเฉพาะตวในตระกลเครอง ดรยกลางแจง การกระจายของแตรวงชาวบานในสงคมไทย จากการทประชาชนไดยน ไดฟง แตรวงจากกรมทหารและทางราชการไดจดตงกองแตรวงไปประจากรมทหารในตางจงหวดจงสงผลใหเกดการนาแตรวงไปบรรเลงในงานของชาวบาน สรางความสนกครกครนใหกบชาวบานเปนอยางมาก ในดานการจดฉายภาพยนตรนนเรมมขนในสมยรชกาลท 5 ในการฉายกจะตองมแตรวงมาบรรเลงประกอบภาพยนตร ผจดฉายจะตองนาวงแตรวงมาจากตางประเทศ เพราะยงไมมแตรวงเอกชนหรอทเรยกวาแตรวงชาวบาน ครนสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดเกดแตรวงชาวบานขน จงไดเขามามบทบาทอยางมากในกจการโรงหนงและทาใหเกดการตงวงแตรวงเอกชนขนในกรงเทพ ฯ หลงจากนนแลวแพรกระจายออกนอกเหนอไปสตางจงหวดจนเกดเปนแตรวงชาวบานขนตามหวเมอง แตรวงชาวบานไดเกดขนแลวในชวง พ.ศ. 2460 – 2469 โดยทาหนาทเปนดนตรประกอบภาพยนตรและนาขบวนแหตามงานพนบาน เชน บวชนาคและแหแหนตามประเพณตาง ๆ แตรวงประจาโรงหนงในสยามนกลาวไดวา เปนเอกลกษณเฉพาะในสยาม แตรวง ๆ หนงจะมนกดนตรราว 6 – 7 คน มเครองเปาเชน คลารเนท แตรทรมเปต แตรทรอมโบน เครองเคาะจงหวะ เชน กลองแตรก กลองอเมรกน ฉาบ เพลงทแตรวงเหลานเลาไดแก เพลงมารชของฝรง เพลงฝรงทานองงาย ๆ และเพลงไทย เชน เพลงเสมอ เพลงเชด เพลงโอด แตรวงจะเลนเพลงเหลานประกอบการฉายภาพยนตรไดทกเรองทกชน แตรวงประจาโรงภาพยนตรจะทาหนาทบรรเลงตงแตกอนลงโรงฉายคอ จะตงวงบรรเลงอยหนาโรงเพอชกชวนคนใหเขามาดดวย พอถงเวลาจะลงโรงฉายแตรจะเปาเพลงมารชเปาเพลงมารชเปนสญญาณรกน จบแลวกยกเครองเขาไป

16

ประจาอยทขาง ๆ จอเพอบรรเลงเพลงประกอบภาพยนตรเรมฉาย เรมตงแตหนงขาว หนงเรองสน หนงเรองยาว หนงเรองชด ตามลาดบจนจบ จากการทมการจดฉายภาพยนตร (หนงเงยบ) ในกรงเทพฯ ซงเปนความบนเทงจากวฒนธรรมตะวนตกสสงคมไทยและไดมการขยายตวไปตามตางจงหวดและทาใหแตรวงเขามามบทบาทในฐานะวงดนตรประกอบการฉายภาพยนตร ยงไปกวานนแตรวงยงทาหนาทประชาสมพนธใหกบโรงภาพยนตรอกดวย โดยการแหไปตามทตาง ๆ เพอเปาประกาศเชญชวนใหคนมาดหนง เมอวธการประชาสมพนธแบบนไดรบความนยมและประสพความสาเรจในกรงเทพฯ ผประกอบการฉายภาพยนตรจงนาวธการนไปใชในตางจงหวด โดยเฉพาะในเมองใหญ ๆ ทมกมกองแตรวงอยดวยในกองทหาร เมอมการตงโรงฉายภาพยนตรขนจงเกดแตรวงประจาโรงภาพยนตร นกดนตรทเปาแตรอยในกรมทหาร จงมาหารายไดพเศษโดยการเปาแหโฆษณาและเปาในโรงหนงเมอชาวบานเหนวธการแหแหนของแตรวงวาเปนของแปลก ทนสมยและสนกสนานสามารถสรางความครนเครงได ชาวบานจงไดเรมนาเอาแตรวงเขามาในขบวนแหแหนของชาวบาน ชวงนเองจงเกดวฒนธรรมแตรวงชาวบานขนโดยไมสามารถแยกออกไดแลววา แตรวงของทหารหรอแตรวงของชาวบาน เพราะเมอไหรกตามผฟงเปนชาวบานบรรเลงในงานของชาวบาน บรรเลงเปนทนยมของชาวบานกสามารถสรางความครนเครงและตอบสนองความตองการทางเสยงของชาวบานได กยอมเปนแตรวงของชาวบานในทสด เอกลกษณทสาคญของวงแตรวงชาวบานทเกดขนในสงคมไทย คอการบรรเลงในขบวนแหแหนตามประเพณตาง ๆ ทจดขนโดยชาวบานในสงคมไทยแตเดมกอนมแตรวงเขามาบรรเลงในขบวนแหนน สงคมชาวบานของเรามกลองยาวทาหนาทอยกอนแลว งานทกงานถาตองมขบวนแหแหน กลองยาวทาหนาทบรรเลงสรางความครกครนใหกบผรวมขบวนแห เปนธรรมดาของผมฐานะในสมยนน ยอมแสดงออกในดานวตถและสงประดบประดาเครองประกอบขบวนแหของตน เมอมฐานะสงยอมตองจดเตรยมวสดและของประดบตกแตง ในขบวนแหความมงมของเจาภาพใหยงใหญสมฐานะของตน แตรวงจงเรมเขามามบทบาทในสงคมชาวบานในฐานะเปนเครองแสดงเพราะมใชเรองงายถาจะหาแตรวงสกวงมาบรรเลงสาหรบชาวบานธรรมดา แตรวงชาวบานจงเขามาเปนสวนหนงของประเพณพนบาน โดยเรมมาจากการบรรเลงนาหนาขบวนแหแหนทแสดงถงความปตยนดในงานมงคลตาง ๆ เชน งานบวช งานโกนจก งานขนบานใหม งานแตงงาน งานแหกฐน – ผาปา ฯลฯ แตรวงชาวบานไดเรมรบความนยมมากขนประกอบกบทางกรงเทพ ฯ มการเปลยนแปลงการปกครองทาใหบรรดานกดนตร ไมวาจะเปนแตรวงทหารบก แตรวงทหารเรอ ตลอดจนแตรวงเสอปาพรานหลวงมาหลวงฯ ตองกระจดกระจายกนออกมาสทองถน พวกทเปนแตรวงทหารมกจะไปสงกดตามกองดรยางคและกรมทหารสวนพวกทเปนแตรวงสายทลกระหมอมบรพตร ฯ และจางวางทว นน ยงคงรวมตวกนอยมบางทกระจายกนเขาสวงแตรวงแถบชานเมอง รวมทงแตรวงเสอปาพรานหลวงมาหลวง ฯ ทกระจายไปอยกบคณะละครรองและวงดนตรตาง ๆ

17

สงคมชาวบานโดยเฉพาะแถบทลมแมนาเจาพระยาจากจงหวดอางทองลงมา ความนยมในวงแตรวงชาวบานเรมมมากขน จากการทผมฐานะในทองถนวาจางคณะแตรวงมาบรรเลงในงานของตน ทาใหเกดคานยมใหมในสงคมชาวบานขนคอ เมอบานใดมแตรวงชาวบานเขามาบรรเลงในงานจะทาใหมผมารวมงานมาก คานยมเลยนแบบผมฐานะจงเรมมปรากฏขนในสงคมชาวบาน มกแสดงออกมาโดยการประชนขนแขงในการประดบประดาขบวนแหกนตามสภาพทองถน โดยเฉพาะงานบวชนาคเพราะเปนงานทมความสาคญของชาวบาน ในแถบจงหวดภาคกลางหากบานใดมบตรชายถอกาเนดเกดมาในบานนนคอสญญาณแหงการรอคอย วาในภายภาคหนาเมออายครบ 20 ปบรบรณ ไดบวชเรยนทดแทนคณพอแมตามความเชอของพทธศาสนกชนไทย ในแตละหมบานหากมการบวชกนหลายคน การตระเตรยม การวางแผนในการจดงานยอมมการแขงขนกนสงขน ถาบานใดมลกสาว งานแตงงานกไมยงหยอนไปกวางานบวช แมทงสองงานจะตางกนตรงทปรชญาทางสงคมแตแตรวงกเขามามบทบาทอยในการแหแหนอกเชนกน สงคมไทยเมอมงานมงคล สงทแสดงออกอยางชดเจนคอ “กจกรรมสามคครนเรง” ซงแสดงออกดวยการแหแหน ฟอนรา สงเสยงเฮฮา เตมไปดวยรอยยมและทขาดเสยไมไดกคอการสามคคกนทาบญกศล เชน การรวมกนแหนาครอบพระอโบสถ การรวมกนทาอาหารคาวหวานเลยงพระ การรวมกนบรจาคทรพยทาบญ การรวมกนจงนาคเขาโบสถ การรวมกนใสบาตร การรวมกนกรวดนาอทศสวนบญสวนกศล ฯลฯ แตรวงชาวบานในชวงนนจงเขามาในสงคมชาวบานโดยทาหนาทสรางความบนเทงสรางความสนกสนานครกครนในชวงกอนวนงาน สงคมชาวบานนนเปนสงคมแบบเครอญาตตางจากสงคมอปถมภ ทแตรวงเคยทางานรบใชเจานายมากอน จงทาใหแตรวงมความใกลชดกบชาวบานมากขน ในการจดงานเจาภาพมกวาจางใหมาแหแหนตามขนบธรรมเนยมประเพณสงทจะละเลยเสยมไดคอ การตอนรบผทมาชวยงาน แตรวงจงบรรเลงผอนคลายความเหนดเหนอยและลดความสบสนวนวายของผคนทมาชวยงานในวนสกดบ การทาหนาทของแตรวงชาวบานตอสงคมขณะนนไดรบการตอบรบจากชาวบานเปนอยางด ความตองการแตรวงชาวบานจะมมากขนในชวงกอนเขาพรรษาของทกป (ฤดบวชนาค) ในบางแหง มนาคครบบวชวดเดยวกนและในวนเดยวกนถง 6 – 7 คน กจะมการแหนาคจากบานของนาคแตละคนไปประชนกนทวดเพอรอบวชพรอมกนทวดเนองจากการถอฤกษถอยามของชาวบานจงทาใหเกดวนมงคลตรงกน แตรวงจะทาหนาทสรางความบนเทงใหกบขบวนแหแหนของชาวบาน และเมอแตรวงหลายวงมาพบกนกยงตองแสดงความสามารถของตนออกมาอยางเตมท จงมการประกวดประชนกนอยางหลกเลยงไมได ในปจจบน การบรรเลงแตรวงชาวบานเปนการตอบสนองความตองการใหกบสงคมทสงคมตองการเทานน แตเรองราวเกยวกบแตรวงชาวบานในสงคมไทย มสงทนาสนใจหลายอยางหลบซอนอยและยงขาดผรจรงทจะไขปรศนาออกมาตแผใหสงคมรบร แตรวงชาวบานเปนวงดนตรตะวนตกวงแรกในสงคมไทยและมพฒนาการมาจากราชสานกสชาวบาน

18

3. งานวจยทเกยวของ พรรณศร จลกาฬ (2542: บทคดยอ) ไดศกษา ความเขมแขงทางวฒนธรรมดนตรไทยในตาบลบางปลา: กรณศกษาดนตรไทยคณะสดประเสรฐ ตามแนวคดของศาสตราจารยประเวศ วะส โดยมคณลกษณะ 8 ประการ คอ

1. มความหลากหลายกระจายอานาจ 2. การกระจายรายไดและสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจ 3. สงเสรมศกดศรของชมชนทองถน 4. มความเปนบรณาการ 5. สรางความบรรณสารสอดคลอง (Harmony) และความสมดลยงยน 6. มการพฒนาจตใจและจตวญญาณอนลกซง 7. สงเสรมความเขมแขงของสงคม 8. เปนการผดงศลธรรมของสงคม

ผลการวจยสรปไดวา ตาบลบางปลามหลกฐานปรากฏชดเจนในตนกรงรตนโกสนทรจนถงปจจบน ซงประชากรมอาชพตามสภาพแวดลอมตามธรรมชาต โดยเฉพาะอยางยงมกจกรรมทางดานวฒนธรรมดนตรและนาฏศลปทโดดเดน สรางความเขมแขงทางวฒนธรรมในดานเศรษฐกจ มการกระจายรายได โดยบรหารเงนอยางมระบบและยตธรรม ดานจตใจมความประพฤตปฏบตอยในกรอบศลธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณ เปนการสรางเกยรต ศกดศรและความภมใจในหมคณะ มความสอดคลองกบการปกครองระบอบประชาธปไตย คอ มสวนรวมในการเสนอความคดเหนและตดสนใจ สดแดน สขเกษม (2542: บทคดยอ) ไดศกษา “แตรวงชาวบาน” กบการรบใชสงคม กรณศกษาคณะถนอมศลป พบวา แตรวงชาวบานคณะถนอมศลป เปนแตรวงทมการปรบเปลยนรปแบบการผสมวง และโอกาสในการแสดงอยตลอดเวลา เพอปรบใหเขากบสงคมในแตละชวงเวลา มการจดทาโนตดนตรขนในการบรรเลงเพอความสะดวกของนกดนตร มการจดแบงประเภทของเพลง ทจะใชในการแสดงเพอใหเหมาะสมในแตละโอกาสของการแสดง รวมทงมการจดรปแบบการจดวงดนตรทเปนระบบ และมบทบาทเดนชดตอชมชน 2 ประการคอ ใชบรรเลงเพอประกาศขาวสารรวมทงใหความบนเทงและใชบรรเลงประกอบพธตาง ๆ ซงเปนหนาทสาคญของการรบใชสงคมของดนตรพนบานไทย สธ ชานาญสธา (2545: บทคดยอ) ไดศกษา แตรวงชาวบาน: กรณศกษาแตรวงในเขตพนทอาเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร ผลการวจยพบวา ประวตความเปนมาของแตรวงในอาเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร เรมตงแตป พ.ศ. 2415 จนถงป พ.ศ. 2545 เปนชวงระยะเวลา 130 ป โดยมแหลงกาเนดและพฒนาการจาก 4 แหลง ประกอบดวย แหลงทหนง จากวดชองลมโดยการนาของหลวงปเทม อาเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร แหลงทสอง อาเภออมพวา จงหวดสมทรสงครามโดยการนาของนายใจ ชานาญสธา แหลงทสามจากตาบลบางบอ จงหวดสมทรสาครโดยการนาของ

19

นายทองหลอ มขนทอง, นายยง ดนตร, นายประสทธ โพธเจรญ และแหลงทส จาก อาเภอบางเลน จงหวดนครปฐม โดยการนาของนายอดม สวยด และศกษาวฒนธรรมและวถชวตของ นกดนตร และเครองดนตรทใชในพธกรรมตางๆ รวมทงการบรรเลงเพลงตางๆ ในแตรวง ดานกระบวนการสบทอดและแนวทางในการดารงอยในอนาคตแตรวงเปนไปอยางตอเนอง การดาเนนชวตในอาชพแตรวง เขตอาเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร ยงคงยดอาชพแตรวงและ ปพาทยนตอไป โดยยงมอาชพอนเปนหลกอย และในอนาคตจะแพรขยายอาชพนไปยงลกหลานอกตอไป ปรญญา รตนแสนสข (2546: บทคดยอ) ไดจดทาวทยานพนธเรองการศกษาแตรสญญาณทใชในกองทพไทย โดยมจดมงหมายไวดงน

1. เพอศกษาประวตความเปนมาของแตรสญญาณทใชในกองทพไทย 2. เพอศกษาการสบทอดการเปาแตรสญญาณ 3. เพอรวบรวมโนต จดหมวดหมและวเคราะหหาองคสาคญของสญญาณแตร

ผลการวจยพบวา 1. แตรสญญาณทใชในกองทพไทยนน เรมมขนในรชสมยของพระบาทสมเดจพระ

จอมเกลา เจาอยหว โดยขณะนนพระบาทสมเดจพระปนเกลาไดทรงวาจางใหทหารองกฤษคอรอยเอกนอกซมาฝกทหารทวงหนา ไดนาแตรสญญาณมาฝกเดนแถวแสดงความเคารพและใชสญญาณตาง ๆ เพอใหเกดความพรอมเพรยง ตอมาพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหวจงไดรบสงให รอยเอกอมเปยมาฝกทหารทวงหลวงบาง ครนถงสมยรชกาลท 5 เปนตนมาจงไดมการจดแบงเปนกองทพบก กองทพอากาศ แตรสญญาณจงไดเขาไปเปนสวนหนงของการฝกทหารของกองทพ ตาง ๆ จนถงปจจบน

2. การสบทอดการเปาแตรสญญาณมขบวนการฝกทชดเจนโดยมหนวยงานท รบผดชอบโดยเฉพาะคอ กองดรยางคของแตละเหลาทพ วธการสบทอดแตละเหลาทพมขบวนการเรยนการสอนทสอดคลองกน แตจะแตกตางกนบางในรายละเอยด

3. การรวบรวมโนตและจดหมวดหมแบงประเภทสญญาณได 7 ประเภทคอ หมวดสญญาณนามหนวย หมวดสญญาณเรยกประชม หมวดสญญาณสถานรบ หมวดสญญาณทใชในชวตประจาวน หมวดสญญาณเพลงเดน หมวดสญญาณแตรทหารมา และหมวดสญญาณสถานการเรอ ทานองเพลงประกอบดวยโนต 3 เสยง คอ โด ม ซอล เปนวลสนๆ ตงแต 1 หองเพลงจนถง 78 หองเพลง ลกษณะของกระสวนจงหวะจะคลายกบเพลงมารชทวไป

จระ สตตะพนธคร (2549: บทคดยอ) ไดจดทาวทยานพนธเรองแตรวงชาวบาน กรณศกษาแตรวงคณะสนศา บานทามะขาม ตาบลดอนทราย อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร ไดกลาวไววา แตรวงสนศาเปนแตรวงทยงคงอนรกษสบทอดแนวทางการบรรเลงเพลงไทยเดมแบบฉบบและในขณะเดยวกนกมการปรบปรงเปลยนรปแบบการประสมวงและโอกาสการแสดงเพอปรบใหเขากบสงคมในปจจบน มระบบการบนทกโนตเปนของตนเอง เพลงทบรรเลงมการจดหมวดหม

20

และวตถประสงคการใชงานโดยเฉพาะเพอใหเหมาะสมกบโอกาสทแสดง แตรวงสนศามบทบาทการรบใชสงคมอยางเดนชดอย 2 ประการคอ ใชบรรเลงเพอความบนเทงและประกอบพธกรรมตาง ๆ ซงเปนหนาทสาคญของการรบใชสงคมของดนตรพนบานของไทย

ปรชา ออกกจวตร (2548: บทคดยอ) ไดศกษา แตรวงชาวบาน : กรณศกษาความเขมแขงทางวฒนธรรมของแตรวงในจงหวดสมทรสงคราม โดยศกษาขอมลจากเอกสารงานวจยทเกยวของ และศกษาภาคสนาม เพอศกษาประวตความเปนมา องคประกอบของแตรวง เพลงทใชในการบรรเลง และวเคราะหความเขมแขงทางวฒนธรรมของแตรวงชาวบานในจงหวดสมทรสงคราม จากการศกษาพบวา

1. แตรวงชาวบานในจงหวดสมทรสงครามเรมในยคพระราชญาตรกพอเมองจงหวด สมทรสงคราม พ.ศ. 2460 และเปนสถานทพระราชสมภพของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย (รชกาลท 2) แหงกรงรตนโกสนทร ซงพระองคทรงปรชาสามารถในทางดนตรเปนอยางยง นอกจากนยงเปนถนกาเนดของครดนตรทมชอเสยงหลายทาน เชน หลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปะบรรเลง) ครเออ สนทรสนาน ดร.อทศ นาคสวสด และนายวงษ รวมสข สวนครแตรวงทสาคญไดแก ครยก ดษฐปญญา ครพฒน เคยงเจรญ และครแยง ทางมาศร โดยไดรบโนตเพลงมารชตางๆ และเพลงตามสมยนยมในปจจบนมารวมบรรเลงเพอใหเกดความสนกสนานมากยงขน โดยเฉพาะเพลงดงเดมยงมการเลนและสบทอดตอ ๆ กนมาแตบางสวนไดหายไป และรปแบบในการรบงานเปลยนแปลงไปสมาชกในวงสามารถรบงานไดลกษณะวงเปนวงเฉพาะกจมจานวนนกดนตรบรรเลงไมแนนอน และแตรวงชาวบานบางคณะยงคงอนรกษรปแบบและวธการบรรเลงแบบดงเดมอย

2. จากทฤษฎรากแกวของรองศาสตราจารยกาญจนา อนทรสนานนท ไดกลาวถง คณลกษณะ 8 ประการซงประกอบดวย อยอยางไทย ใฝใจศกษา เสาะหาความร เขาสคานยม สรางสมอดมการณ สบสานวฒนธรรม จดจาประเพณ และของดศาสนา จากการวเคราะหความเขมแขงทางวฒนธรรมแตรวงชาวบานโดยใชทฤษฎดงกลาว พบวาแตรวงชาวบานมความเขมแขงทางวฒนธรรมเพราะในปจจบนแตรวงชาวบานในจงหวดสมทรสงคราม อยไดโดยมการศกษาแหลงความรเพมเตม และการวเคราะหปจจยตาง ๆ เพอนามาปรบใชใหเหมาะสมกบยคสมย ทงนยงคงอนรกษขนบธรรมเนยมประเพณทดงามของสงคมไว เพอสรางเอกลกษณและสบทอดวฒนธรรมของชมชนใหคงอยสบไป และเปนกลไกสาคญททาใหบคคลในสงคมเกดความเขาใจอนดระหวางกน สมครสมานสามคค ชวยเหลอเกอกลซ งกนและกน สง เสรมใหมความรกชาต ศาสนา พระมหากษตรย ซงเปนการสรางความเขมแขงกบใหสงคมของจงหวดสมทรสงครามและของชาตใหเปนปกแผน

บทท 3

วธดาเนนการวจย การวจยเรอง การศกษาวฒนธรรมแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร ใชระเบยบ

วธเชงคณภาพ (Qualitative Research) ตามกระบวนการมานษยดรยางควทยา (Ethnomusicology) โดยเรมจากการรวบรวมขอมลจากงานวจย เอกสาร ตาราตาง ๆ ทเกยวของออกปฏบตภาคสนามเพอรวบรวมขอมล พรอมทงศกษาสภาพทวไปของจงหวดและแตรวงใน ยคปจจบน นาเสนอขอมลโดยการพรรณนาวเคราะห (Descriptive Analysis) ซงผวจยไดแบงขนตอนในการดาเนนการศกษาวจย ดงน

1. แหลงขอมลทศกษาและบคคลขอมล 1.1 แหลงขอมลศกษา

1.1.1 สานกหอสมดกลาง มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร 1.1.2 หอสมดแหงชาต กรมศลปากร 1.1.3 สานกหอสมด มหาวทยาลยมหดล ศาลายา 1.1.4 หอสมดกลาง มหาวทยาลยศลปากร จงหวดนครปฐม 1.1.5 สานกหอสมด มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 1.1.6 หองสมดประชาชน จงหวดสพรรณบร 1.1.7 สานกหอสมด วทยาลยนาฏศลปสพรรณบร

1.2 บคคลขอมล 1.2.1 นกดนตรอาชพในจงหวดสพรรณบร 1.2.2 บคคลทใกลเคยง เกยวของหรอญาตนกดนตรในจงหวดสพรรณบร 1.2.3 นกวชาการ และศลปนพนบานในทองถนจงหวดสพรรณบร

1.2.4 คร – อาจารย ทอยในวงการดนตรของจงหวดสพรรณบร รวมทงพนทใกลเคยง

2. การรวบรวมขอมลภาคสนาม 2.1 ศกษาภมหลงของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร

2.2 ศกษาการสบทอด การบรหารจดการ การบรหารคณะ สภาพของวงดนตร และ เครองดนตร 2.3 ศกษาโดยวธสมภาษณ บนทกภาพและเสยง

22

3. อปกรณและเครองมอทใชในการรวบรวมขอมล

3.1 แบบสมภาษณบคคลขอมล 3.2 กลองวดโอ และกลองถายรป 3.3 เครองบนทกเสยง ใชสาหรบบนทกการสมภาษณ

4. การวเคราะหขอมลทวไป 4.1 ศกษาประวต สถานภาพและบทบาทของแตรวงในจงหวดสพรรณบร 4.1.1 ศกษาประวตความเปนมาของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร 4.1.2 ศกษาสภาพทวไปของแตรวงในจงหวดสพรรณบร - ประวตนกดนตร - เครองดนตร - พธกรรมกอนการบรรเลง - การสบทอด 4.1.3 ศกษาบทบาทของแตรวงในจงหวดสพรรณบร - ขนตอนในการบรรเลงในงานมงคลทวไป - ขนตอนในการบรรเลงในงานอวมงคล 4.2 ศกษาบทเพลงของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร 4.2.1 การรวบรวมโนตเพลง 4.2.2 การจดประเภทของเพลงทใชในแตละวง

5. การนาเสนอขอมล ผวจยจะนาเสนอรายงานผลการวจยดวยการเขยนแบบพรรณนาวเคราะห เปนรปเลมงานวจยทสมบรณ ดวยการแบงเปนบทตาง ๆ 5 บท คอ 5.1 บทนา 5.2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 5.3 วธดาเนนการวจย 5.4 การศกษาแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร 5.5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

23  

บทท 4 ผลการศกษา

จากการศกษาวจยในครง น ผวจยไดศกษาแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร

ตามหลกการวจย โดยศกษาประวตความเปนมา สถานภาพและบทบาทของแตรวงชาวบาน วถชวตและการดารงชวตของนกดนตร ทงการสบทอดไปจนถงประเภทของเพลงทบรรเลงในพธกรรม ไมวาจะเปนบทเพลงในงานมงคลและงานอวมงคล โดยผวจยไดรวบรวมขอมลของคณะแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร ทงหมด 12 วง ประกอบดวย แตรวงคณะนองแอมมวสค แตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ แตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย แตรวงคณะขวญใจวดปา แตรวงคณะขวญใจคบว แตรวงคณะ ส.รวมมตร แตรวงคณะหลานป แตรวงคณะเทนเซนต แตรวงคณะขวญใจมดแดง แตรวงคณะขวญใจโพธนมตร แตรวงคณะขนทอง และแตรวงคณะศรสาอางค โดยขอมลทงหมดนามาศกษาวเคราะห ไดดงน

1. ศกษาประวต สถานภาพและบทบาทของแตรวงในจงหวดสพรรณบร 1.1 ศกษาประวตความเปนมาของคณะแตรวงชาวบานจงหวดสพรรณบร 1.2 ศกษาสภาพทวไปของคณะแตรวงชาวบานจงหวดสพรรณบร

1.2.1 ประวตนกดนตร 1.2.2 เครองดนตร 1.2.3 พธกรรมกอนบรรเลง 1.2.4 การสบทอด

1.3 ศกษาบทบาทของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร 1.3.1 ขนตอนการบรรเลงในงานมงคลทวไป 1.3.2 ขนตอนการบรรเลงในงานอวมงคล

2 ศกษาบทเพลงของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร 2.1 การรวบรวมโนตเพลง 2.2 การจดประเภทของเพลงทใชในแตละวง

 

24  

แตรวงคณะนองแอมมวสค 1. ประวตของแตรวงคณะนองแอมมวสค ตงอยบานเลขท 64/3 หม 1 ตาบลบานโพธ อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 6 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะนองแอมมวสค แตรวงคณะนองแอมมวสค เรมกอตงขนจากการรวมตวกน ของบรรดานกดนตรเครองเปาทแยกตวออกมาจากวงไฮเทค ซงเปนวงสตรงลกทงในชวงสมยนน โดยมนายพล พนธเอก เปนหวหนาคณะแตรวง ตงขนเมอประมาณป พ.ศ. 2545 หรอเมอ 8 ปทผานมา และใชชอคณะแตรวงนองแอมมวสค ตามชอเลนบตรสาวของนายพลเอง เนองจากแตรวงนองแอมมวสคไดมการพฒนารปแบบ และการนาเสนอการบรรเลงวงแตรวงไดอยางถกตองมแบบแผน ตลอดจนมวธผสมผสานกนระหวาง รปแบบเกาและวธการพรอมทงเพลงใหมตามสมยนยม จงทาใหไดรบความนยมระดบแนวหนา จากคณะแตรวงทงหลายทมใหเลอกสรรในจงหวดสพรรณบร สวนของเครองดนตรทใชบรรเลงในปจจบน เปนเครองสวนกลางของวง กลาวคอ เปนเครองดนตรทไดจากการทนายพล พนธเอก หวหนาวง นาเงนสะสมทงหมดไปซอเครองดนตร ทมคณภาพด มาเปนสมบตกลางของคณะนองแอมมวสค ซงนกดนตรแตละคนมสวนรบผดชอบ และรกษาเครองดนตรทอยในวงทกชน โดยมเครองดนตรทงหมด ดงน

25  

- อลโตแซกโซโฟน 2 ตว - เทนเนอรแซกโซโฟน 1 ตว - ทรมเปต 4 ตว - ทรอมโบน 1 ตว - กลองทรโอ 1 ชด - กลองใหญ 2 ใบ - กลองชด 1 ชด - เพอรคสชน 1 ตว - คยบอรด 2 ตว - กตารไฟฟา 1 ตว - กตารเบสไฟฟา 1 ตว - ฉาบเลก 1 ค - ฉาบใหญ 1 ค - ฉง 1 ค - ตะโพนไทย 1 ใบ ความนยมของแตรวงคณะนองแอมมวสค เปนทตดอนดบแนวหนาของชาวบานทวไป ในจงหวดสพรรณบร โดยมงานเขามาอยตลอดเวลา ไมวาจะเปนงานบวช งานแตงงาน งานทอดกฐน ทอดผาปา และงานเลยงฉลองทวไป รวมทงงานศพทคณะกยงมงานอยสมาเสมอ อาจเปนเพราะวงนมนกดนตรทมคณภาพ ฝมอและทกษะทางการเลนดนตรนน เปรยบไดกบนกดนตรในเมองใหญ ๆ เลยทเดยว สวนวธการฝกหดและซอม รวมไปถงการแกะเพลงใหม ๆ ตามสมยนยมนน นกดนตรทวงนองแอมมวสค ใชวธการจาทานองเพลงทละวรรคตอน แลวนาทานองนนมาแกะเทยบกบเสยงของเครองดนตร ทตนเลน อกวธหนงคอการบอกเปนโนตไทย คอ ด - ร - ม - ซ - ล และวธสดทายคอ การแกะเพลงออกมาเปนโนตสากล โดยเขยนเปนโนตสากล แลวเลนตามทตนเขยนเพลงไว วธนจะมเพยงคนเดยวทใชเพราะเคยเรยนโนตสากล และเปนนกดนตรอาชพมากอน ในเรองของคาตอบแทน เปนขอตกลงกนระหวางเจาของงานและนายพล ซงเปนหวหนาคณะ โดยตงไวตงแตราคา 12,000 - 13,000 บาท เพราะวงนจะไมรบงานทไปเลนไกล ๆ และคาจางแตละคนกไดไมเทากน เรมตงแต 400 - 550 - 700 บาท ม 3 ราคา ตามระดบฝมอรวมทงความสามารถ และประสบการณสะสมของนกดนตร

26  

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะ ส.รวมมตร 2.1 นกดนตร แตรวงคณะนองแอมมวสค เปนการรวมตวของนกดนตรทมประสบการณ พรอมมความสามารถคอนขางสง เลนไดทงแตรวงและการบรรเลงแบบวงลกทงสตรงทวไป ซงวงนนยมเลนเพลงทกาลงเปนทนยม จงเปนคณะแตรวงทชาวบานชนชอบ และมงานเขามาอยสมาเสมอ เวลาไปงานแตละครงทงเครองและนกดนตร จะขนไปกนเตมรถบรรทก 6 ลอ หรอไมกเตมคนรถกระบะ 3 - 4 คน แตรวงคณะนองแอมมวสค มจานวนสมาชกทงหมด 15 คน ดงน 1. นายพล พนธเอก อาย 43 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.6 ปจจบนเปนหวหนาแตรวงคณะนองแอมมวสค และเลนตาแหนงกลองชด เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป โดยเรยนดนตรกบครชา (ไมทราบนามสกล) เครองดนตรในชวงแรก ๆ ของนายพล จะเปนจาพวกเครอง Brass หรอเครองลมทองเหลอง เชน ทรอมโบน ทรมเปต โนตเพลงทเลนจะเปนโนตไทย ไมสามารถอานโนตสากลได และแกะเพลงเลนโดยใชวธจาเสยงรวมทงจงหวะ จงแกะออกมาเลนกบเครองดนตรของตนเองได 2. นายพนต ศภรตน อาย 53 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ม.ศ.3 ตาแหนงเทนเนอรแซกโซโฟนและทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป มบดาเปนผสอนการเปาทรมเปต พรอมทงเรองของทฤษฎโนตสากล ดวยความรกดนตร จงกาวเขาสเสนทางของนกดนตรอาชพ เคยเลนทรมเปตอยวงโอเวชน ทโดงดงในอดตเมอประมาณ 20 กวาปมาแลว ปจจบนเปนครพเศษสอนดนตรสากล ทโรงเรยนวสทธรงษ จงหวดกาญจนบร พรอมทงรบเลนดนตรในงานตาง ๆ และเปนนกดนตรเพยงคนเดยวในวงนองแอมมวสค ทสามารถเลนและอานโนตสากลไปดวย 3. นายละออง ขนทองหลอ อาย 60 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงเทนเนอรแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 20 ป โดยมครชา (ไมทราบนามสกล) ซงอยททาเสดจ เปนผสอน แตครชาไมไดสอนอานโนตสากล จะสอนใหอานโนตไทย เพราะเหนวาเปนวธททาใหเลนเปนเรว แตถาเปนโนตสากลจะตองใชเวลานาน กวาจะเขาใจและเลนได 4. นายละเอยด ออละเอยม อาย 46 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงคยบอรด เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 20 ป มครชา (ไมทราบนามสกล) เปนผสอน ซงเดมแลวนายละเอยดเรมฝกหดมาจากการเลนเครอง Brass หรอเครองลมทองเหลอง มาระยะหลงเปลยนมาศกษาวธการเลนคยบอรด ใชวธอานโนตไทย 5. นายบรรเจน ขนทองหลอ อาย 34 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 12 ป โดยมนายละเอยด ออละเอยม เปนผสอนทรมเปต เพราะเปนเครอญาตกน ใชวธบอกทานองและอานโนตไทย

27  

6. นายอานวย พรายระหาน อาย 53 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 11 ป มครพจน (ไมทราบนามสกล) เปนผสอนการเปาทรมเปต และสอนเลนเพลงโดยวธการอานโนตไทย นายอานวยไดรวมเปนนกดนตรรนกอตง รวมกบนายพล พนธเอก ของแตรวงนองแอมมวสคดวย 7. นายมานจ กลาหาญ อาย 43 ป มอาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 17 ป มครเฟยม (ไมทราบนามสกล) เปนผสอนอานโนตไทย และสอนเปาทรมเปต เคยเลนกบแตรวงคณะอน ๆ มาหลายวง รวมทงรบงานเลนดนตรยอนยคอกดวย 8. นายบญเสยว ลสขสาม อาย 53 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป .4 ตาแหนงทรอมโบนและทรมเปต เรมเรยนดนตรตงแตอาย 20 ป กบครสะอาด ปานดอนลาน เปนผสอนวธอานโนตไทย และหดเปาทรอมโบนและทรมเปต ซงนายบญเสยว ลสขสาม ชนชอบเครองดนตรประเภทเครองลมทองเหลอง 9. นายสมบรณ แสวงหา อาย 39 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงเพอรคสชน เรมเลนดนตรตงแตอาย 10 ป ใชวธฝกหดเอง โดยเปนคนชอบฟงเพลงทกประเภท จงจาวธการและเทคนคของการเลนเครองดนตร มาประยกตใชกบตวเอง 10. นายอดลย จนทร อาย 46 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงกตารเบสไฟฟา เรมเลนดนตรตงแตอาย 18 ป ใชวธการหดเลนเอง และดโนตไทย ไมสามารถอานโนตสากลได เคยเลนดนตรตามรานอาหาร รวมถงอยวงดนตรลกทง ออกรบเลนงานไปทวจงหวดสพรรณบร และบรเวณจงหวดใกลเคยง กอนทจะยายมาอยทแตรวงคณะนองแอมมวสค 11. นายเสร สวางแจง อาย 22 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ม.3 ตาแหนงกลองใหญ เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 13 ป เพราะเคยเลนอยในวงโยธวาฑตของโรงเรยน สมยทเรยนอยชนมธยมศกษาตอนตน ปจจบนเลนประจาอยทวงนองแอมมวสค และรบตกลองชดเลนตามงานทวไป 12. นายสาราญ คลายฉา อาย 42 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตอาย 13 ป ใชวธฝกหดเลนดวยตวเอง จากการฟงเพลงแลวจาทละวรรคตอน จากนนนามาเทยบเสยงกบทรอมโบน นายสาราญสามารถอานโนตไทยได แตอานโนตสากลไมได 13. นายกระจาง สดสวาท อาย 45 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงฉาบใหญ เรมเลนดนตรตงแตอาย 13 ป ใชวธฝกเอง และแลกเปลยนความร ระหวางนกดนตรดวยกน เคยเลนอยกบคณะแตรวงอนมาหลายวง 14. นายเฉลมพล ลสขสาม อาย 46 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงกลองทรโอและกตารไฟฟา เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 17 ป ไมมครสอนใชวธฝกหดเอง เคยเลนในวงลกทงออกเลนงานทวไป ปจจบนเลนทวงนองแอมมวสค และรบงานเลนดนตรยอนยคดวย

28  

15. นายชอ พนธเอก อาย 72 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงฉาบเลก เพงมาเรมหดเลนดนตรตอนอาย 64 ป นายชอ พนธเอก เปนบดาของนายพล พนธเอก (หวหนาวง) ดวยความทเปนคนแกทไมชอบอยเฉย ๆ อยากชวยแบงเบาภาระภายในวง จงฝกตฉาบเลกและเปนสวนหนงของสมาชกแตรวงคณะนองแอมมวสค ตลอดมา ตาราง 1 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะนองแอมมวสค

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายพล พนธเอก 43 กลองชด เกษตรกร 2 นายพนต ศภรตน 53 เทนเนอรแซกโซโฟน/ทรมเปต รบจาง 3 นายละออง ขนทองหลอ 60 เทนเนอรแซกโซโฟน เกษตรกร 4 นายละเอยด ออละเอยม 46 คยบอรด เกษตรกร 5 นายบรรเจน ขนทองหลอ 34 ทรมเปต เกษตรกร 6 นายอานวย พรายระหาน 53 ทรมเปต เกษตรกร 7 นายมานจ กลาหาญ 43 ทรมเปต รบจาง 8 นายบญเสยว ลสขสาม 53 ทรอมโบน/ทรมเปต รบจาง 9 นายสมบรณ แสวงหา 39 เพอรคสชน รบจาง 10 นายอดลย จนทร 46 กตารเบสไฟฟา รบจาง 11 นายเสร สวางแจง 22 กลองใหญ/กลองชด รบจาง 12 นายสาราญ คลายฉา 42 ทรอมโบน รบจาง 13 นายกระจาง สดสวาท 45 ฉาบใหญ เกษตรกร 14 นายเฉลมพล ลสขสาม 46 กลองทรโอ/กตารไฟฟา รบจาง 15 นายชอ พนธเอก 72 ฉาบเลก เกษตรกร

2.2 เครองดนตร

สาหรบเครองดนตรของแตรวงคณะนองแอมมวสค นายพล พนธเอก ไดสงซอเครองดนตรรวมทงพวกเครองเสยงตาง ๆ ทเวงนาครเกษม บางสวนซอตอมาจากนกดนตรดวยกน แตนอยมากเพราะตองดใหด เนนเรองของคณภาพไวกอน มาระยะหลงมบาง ทนกดนตรนาเครองดนตร ของสวนตวมาเลนเอง ถาเสยเกดรวนหรอชารดนดหนอย จะทาการซอมแซมกนเองในขนตน แตถาเครองชารดเสยหายเกนความสามารถทจะซอมเองนน ทวงมรานซอมประจาอยทอทอง

29  

ตาราง 2 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะนองแอมมวสค

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 อลโตแซกโซโฟน 2 KING/YAMAHA รานทเวงนาครเกษม 2 เทนเนอรแซกโซโฟน 1 KING STONE รานทเวงนาครเกษม 3 ทรมเปต 4 YAMAHA/CONN รานทเวงนาครเกษม 4 ทรอมโบน 1 YAMAHA ซอตอเพอนนกดนตร 5 กลองทรโอ 1 YAMAHA รานทเวงนาครเกษม 6 กลองใหญ 2 XT DRUMS รานทเวงนาครเกษม 7 กลองชด 1 FOUR PLUS ONE รานทเวงนาครเกษม 8 เพอรคสชน 1 ROLAND รานทเวงนาครเกษม 9 คยบอรด 2 KAWAI/ROLAND รานทเวงนาครเกษม 10 กตารไฟฟา 1 MAYA ซอตอเพอนนกดนตร 11 กตารเบสไฟฟา 1 ARIA ซอตอเพอนนกดนตร 12 ฉาบเลก 1 - - 13 ฉาบใหญ 1 - - 14 ฉง 1 - - 15 ตะโพนไทย 1 - -

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง ทกครงทมงานแสดง พธกรรมทตองกระทาโดยทลมไมไดเลยคอ การไหวครหรอเรยกอกคาหนงคอการยกคร พธกรรมนทาเพอเปนการเคารพเจาทเจาทาง บชาคร อาจารย ทอบรมสงสอนสรรพวชาตาง ๆ รวมทงสอนวธการบรรเลงเครองดนตร ทนกดนตรแตละคนถนด อนงการไหวครนนกเหมอนกบเปนกาลงใจใหนกดนตร เพอทจะใหผานงานแสดงไปไดดวยดและราบรน สวนเครองบชาครประกอบไปดวย

- ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - บหร 1 ซอง - เหลา 2 ขวด - เงนคากานล 12 บาท - หมาก พล 3 คา

30  

การเตรยมเครองบชายกคร เจาภาพจะเปนผเตรยมของไหว โดยนาดอกไม ธป เทยน บหร เงนคากานล 12 บาท และหมากพลใสพาน ผทาหนาทยกครตองเปนผทอาวโสทสดในวง จะเปนผประกอบพธกรรมไหวคร เรมจากจดธป เทยน และบหร แลวเปดจกขวดเหลา นงประนมมอตงนะโม 3 จบ

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ” และอธษฐานถงคณพระพทธ คณพระธรรม คณพระสงฆ รวมทงคณของบดามารดา และครอาจารย ขอบารมสงศกดท งหลาย จงดลบนดาลใหการบรรเลงในครงนประสบความสาเรจ ไมตดขดอปสรรคใด ๆ ทงสนเทอญ จากนนจงบรรเลงเพลงโหมโรงสก 1 - 2 เพลง เพอเปนการถวายคร

2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 7 นายพล พนธเอก หวหนาวงแตรวงคณะนองแอมมวสค

สาหรบแนวทางการสบทอดของ แตรวงคณะนองแอมมว เนองจากกาเนดของวงนมาจาก

การรวมตวของบรรดานกดนตรมออาชพ รวมตวกนจนเปนทนยมชมชอบของชาวบาน นายพล พนธเอกจงมองอนาคตไววา แตรวงคณะนองแอมมวสคตองมการสบทอดตอไป ดวยจตวญญาณของความเปนนกดนตรแตรวง โดยตงใจทจะสงมอบตอใหกบบตรสาวของตน คอ ด.ญ.ศรพร พนธเอก ซงเปนเจาของชอแตรวงคณะน ใหดแลและรกษาชอเสยงของแตรวงคณะนองแอมมวสค สบตอไป

31  

แผนภมของแตรวงคณะนองแอมมวสค สายเครอบตรหลาน

นายพล พนธเอก

ด.ญ. ศรพร พนธเอก

3. บทบาทของแตรวงคณะนองแอมมวสค 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล การวจยขนตอนในการบรรเลงเพลงงานมงคล ของแตรวงคณะนองแอมมวสคนน พธการกอนการบรรเลงจะคลาย ๆ กบวงอน คอตองมการไหวครหรอยกครกอน เมอเสรจขนตอนของพธไหวคร แตรวงบรรเลงเพลงสดดมหาราชา เพลงสยามมานสต เพลงขบไมบณเฑาะว แลวจงหยดบรรเลงเพอรบประทานอาหารกลางวน จากนนบรรเลงเพลงลกทงยอดนยมประมาณ 5 – 6 เพลง กรณทเปนงานบวชทางคณะแตรวงตองเดนทางไปรบนาคทวด เพอพามาประกอบพธทาขวญนาคทบาน ในระหวางทแหรบนาคมาบานงาน แตรวงทาการบรรเลงเพลงในจงหวะราวง และเพลงลกทงในจงหวะทสนกสนาน ครนเครง เมอถงบานงานนาคจะกราบลงเพอขอขมาผใหญทเคารพนบถอ และเรมทาพธอาบนานาค ชวงนแตรวงทาการบรรเลงเพลงลกทง ในจงหวะชา ๆ แลวตอดวยเพลงคานานม จบลงดวยเพลงแขกเชญเจา จงเขาสพธการทาขวญนาค ถงตอนนแตรวงทาการบรรเลง เพลงตามทหมอทาขวญบอก และตองรบทกเพลงใหได ถาเลนไมได กจะแสดงวาแตรวงคณะนไมมฝมอ และเปนเรองทนาอายมาก ๆ สาหรบแตรวง เพราะทกคณะจะถอเรองนเปนสาคญ เมอเสรจพธทาขวญแตรวงบรรเลงเพลงลกทง ประมาณ 5 – 6 เพลง แลวจงหยดบรรเลงเพยงเทาน ถงรงเชา แตรวงคณะนองแอมมวสค เรมบรรเลงเวลา 05.00 น. ดวยเพลงสยาม มานสต เพลงแขกเชญเจา และจะเปนชวงของเพลงลกทง โดยเรมเลนจากจงหวะชา ๆ ไปจนถงจงหวะทเรวขนเรอย ๆ เพอเปนการกระตนใหแขกทมารวมงานนน รสกสดชนเราใจ เมอถงเวลาประมาณ 08.00 น. เรมตงขบวนแหนาคไปอปสมบททวด สวนของแตรวงเรมบรรเลงเพลงแรกดวยเพลงคลนกระทบฝ ง เพลงตามองตา เพลงรามาซมารา และเพลงประเภทจงหวะราวง รวมทงเพลงลกทงในจงหวะสนกสนาน เวยนไปรอบอโบสถจนครบ 3 รอบ จงบรรเลงเพลงมหาฤกษ เมอนาคเขาอโบสถ เปนการเสรจสนหนาทของคณะแตรวง

32  

3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ในกรณทเจาภาพตงศพไวทวด ทางคณะแตรวงจะเดนทางไปทวดและทาพธยกคร จากนนจงบรรเลงเพลงยกครและเพลงประโคมศพ หรอเพลงจาพวกเพลงมอญบรรเลงไปเรอย ๆ จนกวา มพธสงฆ เมอพระสงฆมาถงแตรวงจะบรรเลงเพลงรบพระ และหยดบรรเลงชวงของพธสงฆ หลงจากเสรจพธสงฆ แตรวงบรรเลงเพลง เมอเคลอนศพออกจากศาลา และไปเวยนซายรอบเมร 3 รอบ ชวงขณะเดนนแตรวงจะบรรเลงเพลงสโลวมารช บรรเลงไปจนครบ 3 รอบ เมอหบศพตงไวทหนาเมรแลว เจาภาพเชญแขกผมเกยรตขนทอดผาบงสกล และกลาวประวตของผเสยชวต เพอเปนการไวอาลยมการยนสงบนงสกครหนง จากนนเชญประธานในพธขนจดไฟ แตรวงจงบรรเลงเพลง โดยสวนใหญแลวใชเพลงธรณกรรแสง เพลงพญาโศกบาง ตามความเหมาะสม จนกวาแขกทมารวมงานวางดอกไมจนทนจนหมด และเขาสพธประชมเพลง แตรวงจะบรรเลงเพลงอกตามความเหมาะสม เปนอนเสรจหนาทแตรวง

4. บทเพลงของแตรวงคณะนองแอมมวสค

4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะนองแอมมวสค เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงสดดมหาราชา เพลงสยามมานสต เพลงขบ

ไมบณเฑาะว เพลงแขกเชญเจา เพลงคานานม เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงคางคาวกนกลวย เพลงรกคนยมแปน

4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงธรณกรรแสง เพลงมอญออยองเถา เพลงลาวดวงเดอน เพลงเขมรปากทอเถา เพลงลาวเสยงเทยนสองชน เพลงพมาแปลง เพลงลาวครวญ เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะนองแอมมวสค ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห

33  

ตาราง 3 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะนองแอมมวสค

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห

เพลงสดดมหาราชา เพลงสยามมานสต เพลงขบไมบณเฑาะว เพลงแขกเชญเจา เพลงคานานม เพลงเขมรปากทอสองชน

เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงตามองตา เพลงรามาซมารา เพลงคางคาวกนกลวย เพลงรกคนยมแปน

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 3 ลกษณะคอ - เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะเดนทางไปวด - เพลงทใชบรรเลงขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร ตาราง 4 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะนองแอมมวสค

เพลงทใช ขณะนงบรรเลง

เพลงทใชบรรเลง ขณะเดนทางไปวด

เพลงทใชบรรเลง ขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร

เพลงธรณกรรแสง เพลงมอญออยองเถา เพลงลาวดวงเดอน เพลงเขมรปากทอเถา เพลงลาวเสยงเทยนสองชน

เพลงสโลวมารช เพลงธรณกรรแสง เพลงพมาแปลง เพลงลาวครวญ เพลงสโลวมารช

34  

แตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ 1. ประวตแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ ตงอยท บานดอนหวฝาย หมท 1 ตาบลศาลาขาว อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 8 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ แตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ เรมกอตงขนประมาณป พ.ศ. 2538 โดยนายประยงค ปรางจนทร พนเพเปนคนบานดอนหวฝายโดยกาเนด เปนหวหนาวง รบเลนแตรวงแหตามงาน ตาง ๆ เปนคณะแตรวงทจดวามชอเสยงอกวงหนง และมงานเขามาอยสมาเสมอ โดยรบนกดนตรฝมอดมารวมกน ตลอดระยะเวลา 15 ปทผานมา สามารถสรางความนยมชมชอบใหแกชาวบาน สงผลใหนายประยงค ปรางจนทร ตองรบผดชอบมาก ทงทตนเองกอายมากแลวจงสงมอบให นายประมวล ปรางจนทร (บตรชาย) เปนผบรหารและดแล ในตาแหนงหวหนาวงแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ คนปจจบน

สาหรบแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ ในการออกงานแตละครง ประกอบไปดวยเครองดนตร ดงน ซงอาจปรบเปลยนไดตามความเหมาะสมของแตละงาน - อลโตแซกโซโฟน 2 ตว - เทนเนอรแซกโซโฟน 2 ตว - ทรมเปต 3 ตว - ทรอมโบน 2 ตว - คยบอรด 2 ตว - กตารไฟฟา 1 ตว

35  

- กตารเบสไฟฟา 1 ตว - กลองทรโอ 1 ชด - กลองใหญ 2 ใบ - กลองชด 1 ชด - กลองคองกา 1 ค - ฉาบเลก 1 ค - ฉาบใหญ 1 ค - ฉง 1 ค - กรบ 1 ค การรบงานของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ สวนใหญรบงานบวชแหนาคเปนหลก ไมคอยมงานศพ เพราะชาวบานจะหาวงปพาทยมอญมาเลนเปนการเหมาะสมกวา ในสวนของคาตอบแทนแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ โดยเฉลยจะรบประมาณงานละ 11,000 – 30,000 บาท ทงนขนอยกบระยะทางทเดนทาง จากบานของคณะแตรวงไปถงบานเจาภาพ และจานวนนกดนตรมากนอย ทจดใหเหมาะสมกบงาน คาตอบแทนจะเฉลยไดประมาณคนละ 550 – 600 บาท ไมเทากนในแตละคน ตามระดบฝมอและประสบการณของนกดนตรผนน สวนทเหลอจะเขาเปนกองกลางของคณะแตรวง เพอไวใชจายเปนคาซออปกรณ และนาไปซอมแซมเครองดนตร ทมอาการชารด แตรวงคณะเพชรเมองสพรรณน สมาชกนกดนตรทกคน เลนเพลงไดโดยการฝก โนตไทย ไมมความรเกยวกบโนตสากลเลย เวลาตอเพลงใชวธรองทานองมากอน จาเสยงแลวทองเปนโนตไทย

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ 2.1 นกดนตร แตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ เปนวงแตรวงทสมาชกสวนใหญอาวโส และมประสบการณดานดนตรกนทกคน แตละคนกมใจรกดานดนตร บางคนสามารถไปรบงานนอกได ยามทวงยงไมมงานเขามา ถอเปนการเสรมรายไดใหตวเอง และสรางมตรภาพในหมนกดนตรแตรวงดวยกน ถอเปนประสบการณเสรมใหกบตวของนกดนตรเอง

แตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ มจานวนสมาชกทงหมด 14 คน ดงน 1. นายประมวล ปรางจนทร อาย 31 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ม.6

ตาแหนงคยบอรดและเทนเนอรแซกโซโฟน เปนหวหนาวง สบทอดตอจาก นายประยงค ปรางจนทร (บดา) เรมเลนดนตรตงแตอาย 18 ป ดวยการฝกหดเลนดวยตวเอง โดยใชวธจาเสยง ตอเพลงแบบใชปากบอกเปนโนตไทย ด - ร - ม - ซ – ล และดวยความใฝร นายประมวลจงมความสามารถพเศษอกดานหนงคอ มความรดานอเลคทรอนกส เมอมปญหาเกยวกบอปกรณ

36  

อเลคทรอนกส ทใชภายในวงชารดเสยหาย กรณทชารดเลกนอย กสามารถซอมแซมไดเอง เปนการประหยดเวลาและทนทรพยในเบองตน 2. นายสนตธร ทบทองด อาย 61 ป อาชพคาขาย จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 13 ป เดมเลนเครองตอยในวงปพาทย มาระยะหลงปพาทยไมคอยมงาน ตามกระแสนยมตะวนตก จงผนตวเองมาฝกเปาทรอมโบน ปจจบนจงมาอยทแตรวงเพชรเมองสพรรณ 3. นายมะลย ดวงละมาย อาย 56 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงฉาบและกลองคองกา เรมเลนดนตรตงแตอาย 39 ป ดวยการชกชวนของนายประยงค ปรางจนทร เพราะชวงนนมเพลงลกทงทโดงดงหลายเพลง และสวนใหญจะเปนเพลงทมจงหวะสนกสนาน ครนเครง ทางวงจงจาเปนทตองมผเลนกลองคองกาเขามาชวยเสรม 4. นายพทกษ ลนทม อาย 53 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตอาย 18 ป ใชวธศกษาเอง โดยการฟงแลวนาทานองมาเทยบเสยง กบเครองดนตรทรอมโบน เคยเลนวงลกทงมากอน ปจจบนรบเลนงานแตรวงอยางเดยว

5. นายอานวย บวสองส อาย 53 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนง อลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป และเรยนโนตไทยมาเมอชวงท เลนใน วงปพาทย มาระยะหลงงานในวงปพาทยไมคอยม จงผนตวเองมาหดเปาอลโตแซกโซโฟน กบ ครลาจวน คงสาราญ 6. นายเสร ไพเราะ อาย 53 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 18 ป ฝกเปาทรมเปตมาตลอดตงแตแรก จนถงปจจบน ไมใชโนตสากล แตจะใชวธจาเสยงแลวบอกตอดวยปากแบบดนตรไทย 7. นายบญม ผวออนด อาย 50 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ม.6 ตาแหนงกตารไฟฟา เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป ศกษาดนตรดวยตวเอง ไมสามารถอานโนตสากลได เคยเลนดนตรอยรานอาหารในตวเมองสพรรณ 8. นายบรรจง เกตคง อาย 40 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงกลองทรโอและกลองชด เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 14 ป ดวยวธฝกหดเอง ถามจากผรบาง หาหนงสอมาอานทาความเขาใจดวยตวเอง ปจจบนเลนดนตรทสวนอาหาร และรบงานกบแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ 9. นายแทน พงษสงค อาย 39 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป มครชา (ไมทราบนามสกล) อยททาเสดจเปนผสอนดนตร โดยใชโนตไทยสอน ไมสามารถอานโนตสากลได และรบงานเลนกบคณะแตรวงวงอนดวย 10. นายวเชยร ปนฑศร อาย 33 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 22 ป เรยนดนตรมากบครลาจวน คงสาราญ และรบเลนตามงาน ตาง ๆ กบวงดนตรอกหลายวง

37  

11. นายชลอ นมจย อาย 30 ป อาชพรบจาง จบการศกษาระดบ ปวช. ตาแหนงกตารเบสไฟฟา เรมเลนดนตรตงแตอาย 22 ป ใชวธการหดเลนเอง และดโนตไทย ไมสามารถอานโนตสากลได เคยเลนดนตรตามรานอาหาร รวมถงอยวงดนตรลกทง รบเลนงานทวจงหวดสพรรณบร และบรเวณจงหวดใกลเคยง กอนทจะยายมาอยทแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ 12. นายสรศกด พลายโตะ อาย 25 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษา กศน. ม.6 ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 18 ป มครเชยร (ไมทราบนามสกล) เปนผสอนอานโนตไทย และสอนเปาทรมเปต เคยเลนกบแตรวงคณะอน ๆ มาหลายวง รวมทงรบงานเลนดนตรยอนยคอกดวย 13. นายอานาจ เกตคง อาย 22 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ม.3 ตาแหนงกลองใหญและกลองชด เรมเรยนดนตรตงแตอาย 18 ป กบอาจารยจง (ไมทราบนามสกล) นายอานาจเคยตกลองอยในวงโยธวาฑต เมอสมยเรยนอยช นมธยมศกษาตอนตน และเลนดนตรมาหลายวง รวมทงรบเลนตามแตรวงคณะอน ๆ อก 14. นายประยร แยมนอย อาย 53 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงเทนเนอรแซกโซโฟน เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 14 ป เดมเลนอยวงปพาทยมอญ แตดวยเวลาผานไป ความนยมลดลงทาใหงานนอยมาก จงหนมาฝกหดเปาเทนเนอรแซกโซโฟน เลนตามคณะแตรวงจนมาอยกบแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ ในปจจบน

ตาราง 5 แสดงอาย เครองดนตร และอาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายประมวล ปรางจนทร 31 คยบอรด/เทนเนอรแซกโซโฟน เกษตรกร 2 นายสนตธร ทบทองด 61 ทรอมโบน คาขาย 3 นายมะลย ดวงละมาย 56 ฉาบ/คองกา เกษตรกร 4 นายพทกษ ลนทม 53 ทรอมโบน รบจาง 5 นายอานวย บวสองส 53 อลโตแซกโซโฟน รบจาง 6 นายเสร ไพเราะ 53 ทรมเปต เกษตรกร 7 นายบญม ผวออนด 50 กตารไฟฟา รบจาง 8 นายบรรจง เกตคง 40 กลองทรโอ/กลองชด รบจาง 9 นายแทน พงษสงค 39 ทรมเปต เกษตรกร 10 นายวเชยร ปนฑศร 33 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 11 นายชลอ นมจย 30 กตารเบสไฟฟา รบจาง 12 นายสรศกด พลายโตะ 25 ทรมเปต เกษตรกร 13 นายอานาจ เกตคง 22 กลองใหญ/กลองชด รบจาง 14 นายประยร แยมนอย 53 เทนเนอรแซกโซโฟน รบจาง

38  

2.2 เครองดนตร สาหรบเครองดนตรของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณนน นายประมวล ปรางจนทร ไดสงซอเครองดนตรสวนใหญทเวงนาครเกษมบาง จากรานขายของมอสองหลงกระทรวงกลาโหมบาง และซอตอมาจากเพอนนกดนตรวงอนบาง ในสวนของเครองบางเครองนกดนตรกนามาเองซงถอวาเปนเครองดนตรสวนตว และกรณทเครองเสยเลกนอยกจะซอมแซมกนเอง แตถาซอมแลวยงรวนอยจะรวบรวมสงไปซอม ทรานประเสรฐในซอยวดประดในทรงธรรม แถวทาพระ กรงเทพมหานคร ตาราง 6 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 อลโตแซกโซโฟน 2 LIBERTY/EMPEROR รานหลงกระทรวงกลาโหม 2 เทนเนอรแซกโซโฟน 2 ORSI-MILAND ซอตอมาจากวงไฮเทค 3 ทรมเปต 3 YAMAHA/BLESSING รานคาทเวงนาครเกษม 4 ทรอมโบน 2 JUPITER/EMPEROR รานหลงกระทรวงกลาโหม 5 คยบอรด 2 ROLAND XP10/JV30 รานคาทเวงนาครเกษม 6 กตารไฟฟา 1 ARIA รานหลงกระทรวงกลาโหม 7 กตารเบสไฟฟา 1 STARSUN รานหลงกระทรวงกลาโหม 8 กลองทรโอ 1 LANDWIN รานหลงกระทรวงกลาโหม 9 กลองใหญ 1 REGENT รานคาทเวงนาครเกษม 10 กลองชด 1 XT DRUMS รานคาทเวงนาครเกษม 11 ฉาบเลก 1 - - 12 ฉาบใหญ 1 - - 13 ฉง 1 - - 14 กรบ 1 - -

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง ทกครงทมงานแสดง พธกรรมทตองกระทาโดยทลมไมไดเลยคอ การไหวครหรอเรยกอกคาหนงคอการยกคร พธกรรมนทาเพอเปนการเคารพเจาทเจาทาง บชาคร อาจารย ทอบรมสงสอนสรรพวชาตาง ๆ รวมทงสอนวธการบรรเลงเครองดนตร ทนกดนตรแตละคนถนด อนงการไหวครนนกเหมอนกบเปนกาลงใจใหนกดนตร เพอทจะใหผานงานแสดงนน นน ไปไดดวยดและราบรน สวนเครองบชาครสาหรบคณะแตรวงเพชรเมองสพรรณ ประกอบไปดวย

39  

- ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - บหร 1 ซอง - เหลา 1 ขวด - เงนคากานล 12 บาท - หมาก พล 3 คา

ในการเตรยมเครองบชายกครนน เจาภาพเปนผเตรยมของไหว โดยนาดอกไม ธป เทยน บหร เงนคากานล 12 บาท และหมากพลใสพาน บางทจะมหมากพลหรอไมมกได แลวแตความเชอของแตละบาน บางบานไมมพานรองเพอใสเครองบชา กจะแกสถานการณโดยใชจานขาว มารองใสเครองบชาแทนผททาหนาทยกครคอผทเปนหวหนาวง ตองจดธป จดเทยน และจดบหร 1 มวน แลวรนเหลาใสแกว นาเทยนใสในแกวเหลา นงประนมมอตงนะโม 3 จบ

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ” จากนนจะสวดคาถาเปนภาษาบาลสนกฤต ความนนกลาวถง คณพระพทธ คณพระธรรม คณพระสงฆ และครบาอาจารยทประสทธประศาสตรวชาให ตอดวยเพลงบรรเลงสาหรบถวายคร ประมาณ 1 – 2 เพลง สาหรบเพลงทบรรเลงถวายคร จะแตกตางกนระหวางงานทเปนมงคล (งานบวช) กบงานอวมงคล (งานศพ) กลาวคอ งานทเปนมงคลนนจะใชเพลงมารช ในการบรรเลงเรมเปดวง สวนงานทเปนงานอวมงคลใชเพลงสโลวมารช หรอเปนเพลงธรณกรรแสง และหลงจากพธไหวครหรอยกครเสรจสน จะเปนการบรรเลงเพลงตามความเหมาะสมของงานตอไป

2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 9 นายประมวล ปรางจนทร หวหนาวงแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ

40  

สาหรบแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ เรมมาจากนายประยงค ปรางจนทร เคยไปเปนสมาชกแตรวงคณะอนมากอน แลวจงมาตงคณะของตนเอง ดานสมาชกวงกรจกกนมากอน และมนกดนตรทยายจากวงอนมารวมอยดวย จนกระทงนายประยงคมอบแตรวงเพชรเมองสพรรณ ใหกบนายประมวล ปรางจนทร (บตรชาย) เปนหวหนาวงและบรหารจดการตอ ถอเปนมรดกทางอาชพอยางหนง

แผนภมของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ

สายเครอบตรหลาน

นายประยงค ปรางจนทร

นายประมวล ปรางจนทร

3. บทบาทของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล แตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ เมอมการบรรเลงในงานบวชนน วงนจะเนนเลนเพลงทสนกสนานเปนสวนใหญ เรมจากพธการคอการยกครไหวคร จากนนเรมบรรเลงเพลงถวายครโดยใชเพลงมารช บรรเลง แลวตามดวยเพลงตามสมยนยมทมจงหวะสนกสนาน เชน เพลงลกทง เพลง ราวง จะเลนเพลงลกษณะแบบนไประยะหนงจนกวาจะถงพธปลงผมนาค โดยตองเลนเพลงทเปนแบบแผนในการบรรเลง ซงจะบรรเลงเพลงเขมรทงชด และจบดวยเพลงเขมรโพธสตว โดยชวงผทมารวมงานอาบนาลงขมน ดนสอพองใหนาค แตรวงจะเรงจงหวะใหเรวและลงจบ จากนนบรรเลงเพลงสนกสนานไปเรอย ๆ กกลบมาเลนเพลงทเปนแบบแผนพธการอก เมอถงพธทาขวญนาค แตรวงเปาเพลงมหาฤกษเปนการเรมตนพธ โดยสงเกตวาหมอขวญนาใบตองไปตดบนบายศรเมอใด แตรวงบรรเลงเพลง เมอญาตและแขกทมาไดยนเสยงเพลงบรรเลง จะเขามารวมวงลอมรอบบายศร หมอทาขวญจงเรมทาพธโดยมแตรวงบรรเลงรบรอง โดยในการขบรองนหมอขวญมกแตงเนอรองใหม ใหเขากบพธแตยงคงทานองเดมไว โดยสวนใหญใชเพลงลกทงตามสมยนยม หรอเพลงนาคราช แตรวงจงจาเปนตองบรรเลงรบและสงรองใหได โดยอาศยปฏภาณไหวพรบและประสบการณ ตองคอยดกเสยงรองของหมอทาขวญไวใหด เพอจะไดบรรเลงใหตรงกบเสยงรอง หลงจากพธบายศรสขวญแลวการแหนาคไปวดกเปนหนาททสาคญมากของแตรวง เพราะตองบรรเลงแตเพลงทมจงหวะสนกสนาน ทงเพลงลกทงและราวงอยางตอเนอง ตลอดเสนทางทขนรถแห หรอบางงานกเดนแห เมอนาคมาถงพระอโบสถ ตองทาพธวนทาสมา และมการเวยนรอบพระอโบสถ คอการเดนนอกเขตสมาเวยนไปทางขวา 3 รอบ คณะแตรวงจะบรรเลงอยหนานาค

41  

เสมอ โดยกอนทนาคเขาโบสถตองมการโปรยทาน แตรวงบรรเลงเพลงสนกสนานครกครน เมอนาคโปรยทานเสรจกจงนาคเขาโบสถ แตรวงบรรเลงเพลงเชด เปนอนเสรจหนาทของคณะ แตรวง 3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ถาเจาภาพตงศพไวทบาน คณะแตรวงจะเดนทางไปบานเจาภาพ เมอเดนทางถงบานเจาภาพแลว หวหนาวงทาพธยกครไหวครกอนจะบรรเลงเพลงถวายคร จากนนจงบรรเลงเพลงประโคมไปเรอย ๆ จนกวาทางเจาภาพบอกวา ตอไปจะมการเคลอนศพไปวด แตรวงจงหยดบรรเลง และในขณะเดนทางไปวดกบรรเลงเพลงสโลวมารช เมอถงวดกบรรเลงไปเรอย ๆ จนกวาพระสงฆจะมา และเมอพระสงฆมาถงแตรวงจะบรรเลงเพลงรบพระ และหยดบรรเลงในชวงของ พธสงฆ หลงจากเสรจพธสงฆแลว แตรวงบรรเลงเพลงยกศพ ซงเปนเพลงทใชเฉพาะเพอการเคลอนยายศพลงจากศาลา และไปเวยนซายรอบเมร 3 รอบ เมอมการตงหบศพไวบนเมรแลว เจาภาพเชญแขกผมเกยรตขนทอดผาบงสกลหนาศพ จากนนกมการกลาวประวตของผเสยชวต ถงตอนนมการยนสงบนง เพอเปนการไวอาลยครงสดทายใหกบผเสยชวต จากนนจงเชญประธานขนจดไฟ แตรวงจงเรมบรรเลงเพลง โดยใชเพลงธรณกรรแสงและประเภทเพลงมอญบรรเลงไป เรอย ๆ จนกวาแขกผมารวมงานวางดอกไมจนทนจนหมด และเขาสพธประชมเพลง แตรวงบรรเลงอก 1 รอบ เพอเปนการใหเกยรตแกผเสยชวต เปนอนเสรจหนาทของคณะแตรวง

4. บทเพลงของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ 4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงมารชสเหลา เพลงมารชตารวจ เพลงมารช กองทพบก เพลงมารชบรพตร เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงทะเลบา เพลงลาวเสยงเทยน เพลงคางคาวกนกลวย เพลงหนไมร เพลงปไขไกหลง

4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงธรณกรรแสง เพลงดาวทอง เพลงพมาแปลง เพลงมอญศพ เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห

42  

ตาราง 7 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห เพลงมารชสเหลา เพลงมารชตารวจ เพลงมารชกองทพบก เพลงมารชบรพตร

เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงทะเลบา เพลงลาวเสยงเทยน เพลงคางคาวกนกลวย เพลงหนไมร เพลงปไขไกหลง

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 3 ลกษณะคอ - เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะเดนทางไปวด - เพลงทใชบรรเลงขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร ตาราง 8 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะเพชรเมองสพรรณ

เพลงทใช ขณะนงบรรเลง

เพลงทใชบรรเลง ขณะเดนทางไปวด

เพลงทใชบรรเลง ขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร

เพลงธรณกรรแสง เพลงดาวทอง

เพลงสโลวมารช เพลงมอญยกศพ เพลงพมาแปลง เพลงสโลวมารช

43  

แตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย 1. ประวตแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย ตงอยท บานดอนหวฝาย หม 1 ตาบลศาลาขาว อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 10 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย

แตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย แตเดมมนายพก ทบทองด เปนผต งคณะขนมาประมาณป พ.ศ. 2493 ไดดาเนนกจการรบเลนแตรวงในงานตาง ๆ ซงเปนทรจกและคนเคย ของชาวบานดอนหวฝายรวมทงพนทใกลเคยง ดวยความนยมชมชอบมาโดยตลอด และเมอประมาณ 20 ปทผานมา นายพกไดวางตวผสบทอดดแล คณะแตรวงขวญใจดอนหวฝายเอาไว พรอมทงไดมอบเปนมรดกทางครอบครว ใหกบรนหลานคอ นายลายวง อวมเสอ ซงปจจบนเปนหวหนาวงและผจดการ ดแลแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย โดยถานบอายของคณะแตรวงนแลว จะประมาณ 60 ปนบจนถงปจจบน

ปจจบนแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย ในการออกงานแตละครง ประกอบไปดวยเครองดนตร ดงน ซงอาจปรบเปลยนไดตามความเหมาะสมของแตละงาน - อลโตแซกโซโฟน 3 ตว - เทนเนอรแซกโซโฟน 2 ตว - ทรมเปต 2 ตว - ทรอมโบน 2 ตว - คยบอรด 1 ตว

44  

- กตารไฟฟา 1 ตว - กตารเบสไฟฟา 1 ตว - กลองทรโอ 1 ชด - กลองใหญ 1 ใบ - กลองชด 1 ชด - ฉาบเลก 1 ค - ฉาบใหญ 1 ค - ฉง 1 ค ในการรบงานของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย สวนใหญรบงานบวชแหนาคเปนหลก ไมคอยมงานศพ เพราะชาวบานจะหาวงปพาทยมอญมาเลนเปนการเหมาะสมกวา ในสวนของคาตอบแทนแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย โดยเฉลยรบประมาณงานละ 12,000 – 30,000 บาท ทงนขนอยกบระยะทางทเดนทาง จากบานของคณะแตรวงไปถงบานเจาภาพ และจานวนนกดนตรมากนอย ทจดใหเหมาะสมกบงาน คาตอบแทนจะเฉลยไดประมาณคนละ 500 – 550 – 600 บาท ไมเทากนในแตละคน ตามระดบฝมอและประสบการณของนกดนตรผนน สวนทเหลอเขาเปนกองกลางของคณะแตรวง เพอไวใชจายเปนคาซออปกรณ และนาไปซอมแซมเครองดนตร ทมอาการรวนเลกเลกนอยนอย แตรวงคณะขวญใจดอนหวฝายน สมาชกนกดนตรทกคน เลนเพลงไดโดยการฝกโนตไทย ไมมความรเกยวกบโนตสากลเลย เวลาตอเพลงใชวธรองทานองมากอน จาเสยงแลวทองเปนโนตไทย

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย 2.1 นกดนตร แตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย เปนวงแตรวงทมจานวนนกดนตรในวง ไมมากจนเกนไป แตละคนกมใจรกดานดนตรกนทกคน บางคนสามารถไปรบงานนอกไดอก ในกรณทวงขวญใจดอนหวฝายไมมงาน ถอเปนประสบการณเสรมใหกบตวเอง และเปนการสรางมตรภาพตอนกดนตรดวยกน

แตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย มจานวนสมาชกทงหมด 14 คน ดงน 1. นายลายวง อวมเสอ อาย 52 ป เปนหวหนาวงและผจดการวง ของคณะขวญใจ

ดอนหวฝาย จบการศกษาชน ป.4 อาชพคาขาย ตาแหนงทเลนประจาแบงเปน 2 ประเภท คอ ถาเปนงานเดนแหนาคงานบวชจะเปาทรมเปต แตถาไปเลนวงลกทงกจะเปาอลโตแซกโซโฟน เรมหดเลนดนตรตงแตอาย 17 ป โดยเรยนโนตไทยจากครเทยง (ไมทราบนามสกล) และมาเรยนโนตสากลกบครลาจวน คงสาราญ พรอมกบฝกเปาทรมเปต และแซกโซโฟนไปดวย

45  

2. นายคารณ สมเหมาะ อาย 53 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป และเรยนโนตไทยมาเมอชวงทเลนในวงปพาทย มาระยะหลงงานในวงปพาทยไมคอยม จงผนตวเองมาหดเปาอลโตแซกโซโฟน กบครลาจวน คงสาราญ

3. นายนย บวสองศร อาย 50 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป เปนเพอนกบนายคารณ สมเหมาะ ตงแตเลนอยใน วงปพาทย และชวนกนมาเรยนดนตรกบครลาจวน คงสาราญ กอนทจะมาเลนใหคณะแตรวงดอนหวฝาย

4. นายอานวย บวสองศร อาย 48 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงเทนเนอรแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป เปนนองชายของนายนย บวสองศร ดวยความชอบดนตร นายอานวยจงตดสอยหอยตามพชาย (นายนย บวสองศร) ไปตามงานเลนดนตรตงแตทเลนในวงปพาทย และไดมาเรยนกบครลาจวน นายอานวยจงขอเปนศษยครลาจวน โดยฝกหดเปาเทนเนอรแซกโซโฟน แตใชวธอานโนตไทย ไมไดเรยนอานโนตสากล

5. นายสายณห ชาวลมบว อาย 25 ป จบการศกษาชน ม.3 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 17 ป เคยเรยนโนตสากลกบโรงเรยนดนตรเอกชน ปจจบนรบเลนดนตรเปดแผนคาราโอเกะและงานทวไป และรบงานของแตรวงดอนหวฝายดวย

6. นายสมาน สขสม อาย 48 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป เลนโนตไทยมาตลอด ไมเคยเรยนโนตสากลเพราะนายสมาน รสกวาโนตไทยนนจางายกวาโนตสากล 7. นายเงน สทนต อาย 48 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 10 ป เดมเลนเครองตอยในวงปพาทย มาระยะหลงปพาทยไมคอยมงาน ตามกระแสนยมตะวนตก จงผนตวเองมาฝกเปาทรอมโบน ปจจบนจงมาอยทแตรวงดอนหวฝาย 8. นายอดม สาธวงษ อาย 52 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงเทนเนอรแซกโซโฟน เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 16 ป เดมเลนอยวงปพาทยในตาแหนงระนาดเอก แตดวยเวลาผานไป ความนยมลดลงทาใหงานนอยมาก จงหนมาฝกหดเปาเทนเนอรแซกโซโฟน เลนตามคณะแตรวงจนมาอยกบแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย ในปจจบน 9. นายเบรด เชญพนา อาย 23 ป จบการศกษาระดบ ปวส. อาชพรบจาง ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป แกะเพลงดวยวธการตอนวใชโนตไทย นอกจากนนายเบรดยงเลนดนตรตามรานอาหาร และยงรบเลนแซกโซโฟนตามคณะแตรวงตาง ๆ อกดวย

46  

10. นายเทด วงศทอง อาย 40 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพนกรองนกดนตร ตาแหนงฉาบเลกและกตารไฟฟา เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 17 ป ดวยวธฝกหดเอง ถามจากผรบาง หาหนงสอมาอานทาความเขาใจดวยตวเอง ปจจบนเลนดนตรทสวนอาหาร และรบงานกบแตรวงดอนหวฝาย 11. นายมนต พทธสข อาย 35 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงกลองทรโอและกตารเบสไฟฟา เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป ใชวธฝกหดเองตามเสยงทไดยน ไมสามารถอานโนตสากลได และรบจางเลนดนตร ใหกบวงดนตรคณะอนอกหลายวง 12. นายจ วงศษา อาย 35 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงกลองใหญและกลองชด เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 14 ป โดยมาฝกเลนอยทวงดอนหวฝายหลายปแลว ดวยการชกชวนของนายลายวง อวมเสอ หวหนาวง 13. นายสายชล อวมเสอ อาย 27 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพเกษตรกร ตาแหนงกลองใหญและเลนคยบอรด นายสายชลเปนบตรชายของนายลายวง ซงเปนหวหนาวงแตรวงดอนหวฝาย นายสายชลเรมเลนดนตรมาตงแตอาย 15 ป โดยไปเรยนกบโรงเรยนดนตรเอกชนในเมอง จงสามารถทจะอานโนตสากลไดด ปจจบนรบงานเปดเพลงคาราโอเกะ ตามงานรนเรงตาง ๆ เชน งานแตงงาน งานเลยงฉลองโอกาสตาง ๆ และทาหนาทตกลองใหญในวงแตรวงขณะเดนแห 14. นายอาพนธ สระประทมมาศ อาย 42 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงฉาบใหญและตกลองคองกา เรมเลนดนตรตงแตอาย 20 ป โดยการเขามาอยทวงในตาแหนงชางเทคนค ประจาวง ดแลพวกเครองเสยงตางๆ แตดวยนายอาพนธคลกคลอยทวงตลอดเวลา จงอยากมสวนรวมในการรวมเลนดนตรในวงขวญใจดอนหวฝายดวย ซงนายลายวงกเปดโอกาสใหแสดงฝมอ

47  

ตาราง 9 แสดงอาย เครองดนตร และอาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายลายวง อวมเสอ 52 ทรมเปต/อลโตแซกโซโฟน คาขาย 2 นายคารณ สมเหมาะ 53 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 3 นายนย บวสองศร 50 ทรมเปต เกษตรกร 4 นายอานวย บวสองศร 48 เทนเนอรแซกโซโฟน เกษตรกร 5 นายสายณห ชาวลมบว 25 ทรมเปต รบจาง 6 นายสมาน สขสม 48 ทรอมโบน รบจาง 7 นายเงน สทนต 48 ทรอมโบน เกษตรกร 8 นายอดม สาธวงษ 52 เทนเนอรแซกโซโฟน รบจาง 9 นายเบรด เชญพนา 23 อลโตแซกโซโฟน รบจาง 10 นายเทด วงศทอง 40 ฉาบเลก/กตารไฟฟา นกดนตร 11 นายมนต พทธสข 35 กลองทรโอ/กตารเบสไฟฟา รบจาง 12 นายจ วงศษา 35 กลองใหญ/กลองชด รบจาง 13 นายสายชล อวมเสอ 27 กลองใหญ/คยบอรด เกษตรกร 14 นายอาพนธ สระประทมมาศ 42 ฉาบใหญ/กลองคองกา รบจาง

2.2 เครองดนตร

สาหรบเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝายนน นายลายวง อวมเสอ ไดสงซอเครองดนตรสวนใหญทเวงนาครเกษมบาง จากรานขายของมอสองหลงกระทรวงกลาโหมบาง ในสวนของเครองบางเครองนกดนตรกนามาเอง ซงถอวาเปนเครองดนตรสวนตว และกรณทเครองเสยเลกนอยจะซอมแซมกนเอง แตถาซอมแลวยงรวนอยกรวบรวมสงไปซอม ทรานประเสรฐในซอยวดประดในทรงธรรม แถวทาพระ กรงเทพมหานคร

48  

ตาราง 10 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 อลโตแซกโซโฟน 3 KING/KING STONE รานหลงกระทรวงกลาโหม 2 เทนเนอรแซกโซโฟน 2 KING/CROWN รานคาทเวงนาครเกษม 3 ทรมเปต 2 EMPEROR/KING รานคาทเวงนาครเกษม 4 ทรอมโบน 2 KING/PARROT รานหลงกระทรวงกลาโหม 5 คยบอรด 1 ROLAND EM15 รานคาทเวงนาครเกษม 6 กตารไฟฟา 1 MAYA รานหลงกระทรวงกลาโหม 7 กตารเบสไฟฟา 1 YAMAHA รานหลงกระทรวงกลาโหม 8 กลองทรโอ 1 LANDWIN รานหลงกระทรวงกลาโหม 9 กลองใหญ 1 TAMA รานคาทเวงนาครเกษม 10 กลองชด 1 PEARL รานคาทเวงนาครเกษม 11 ฉาบเลก 1 - - 12 ฉาบใหญ 1 - - 13 ฉง 1 - -

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง ทกครงทมงานแสดง พธกรรมทตองกระทาโดยทลมไมไดเลยคอ การไหวครหรอเรยกอกคาหนงคอการยกคร พธกรรมนทาเพอเปนการเคารพเจาทเจาทาง บชาคร อาจารย ทอบรมสงสอนสรรพวชาตาง ๆ รวมทงสอนวธการบรรเลงเครองดนตร ทนกดนตรแตละคนถนด อนงการไหวครนนกเหมอนกบเปนกาลงใจใหนกดนตร เพอทใหผานงานแสดงนน นน ไปไดดวยดและราบรน สวนเครองบชาครสาหรบคณะแตรวงขวญใจดอนหวฝาย ประกอบไปดวย

- ดอกไม 1 กา - ธป 9 ดอก - เทยน 1 เลม - บหร 5 มวน - เหลา 1 ขวด - เงนคากานล 12 บาท - หมาก พล 5 คา -

49  

ในการเตรยมเครองบชายกครนน เจาภาพเปนผเตรยมของไหว โดยนาดอกไม ธป เทยน บหร เงนคากานล 12 บาท และหมากพลใสพาน บางทจะมหมากพลหรอไมมกได แลวแตความเชอของแตละบาน บางบานไมมพานรองเพอใสเครองบชา จะแกสถานการณโดยใชจานขาว มารองใสเครองบชาแทนผททาหนาทยกครคอผทเปนหวหนาวง ตองจดธป จดเทยน และจดบหร 1 มวน แลวรนเหลาใสแกว นาเทยนใสในแกวเหลา นงประนมมอตงนะโม 3 จบ

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ” จากนนสวดคาถาเปนภาษาบาลสนกฤต ความนนกลาวถง คณพระพทธ คณพระธรรม คณพระสงฆ และครบาอาจารยทประสทธประศาสตรวชาให ตอดวยเพลงบรรเลงสาหรบถวายคร ประมาณ 1 – 2 เพลง สาหรบเพลงทบรรเลงถวายคร จะแตกตางกนระหวางงานทเปนมงคล (งานบวช) กบงานอวมงคล (งานศพ) กลาวคอ งานทเปนมงคลนนจะใชเพลงมารช ในการบรรเลงเรมเปดวง สวนงานทเปนงานอวมงคลใชเพลงสโลวมารช หรอเปนเพลงธรณกรรแสง และหลงจากพธไหวครหรอยกครเสรจสน กจะเปนการบรรเลงเพลงตามความเหมาะสมของงานตอไป 2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 11 นายลายวง อวมเสอ หวหนาวงและผจดการวงแตรวงขวญใจดอนหวฝาย

50  

เนองจากแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย เรมตงขนมาจากนายพก ทบทองด ผเปนลงของนายลายวง อวมเสอ ตองการใหมการสบทอด เพราะเปนมรดกทางอาชพเหมอนกบเปนผทมอบกจการ ซงเปนมรดกตกทอดของวงศตระกล ใหกบนายลายวงผเปนหลาน และอนาคตนายลายวงไดวางตวนายสายชล อวมเสอ (บตรชาย) ซงปจจบนกเปนสมาชกในคณะแตรวง ใหเตรยมฝกประสบการณ ดานการบรหารจดการภายในวง ไวเพอมารบมอบการสบทอดและดแลตอไป

แผนภมของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย สายเครอบตรหลาน

นายพก ทบทองด

นายลายวง อวมเสอ

นายสายชล อวมเสอ

3. บทบาทของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล สาหรบแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย ลกษณะของงานทเจาภาพสวนใหญ มาหาไปบรรเลงคอ งานบวช การบรรเลงงานบวชในแตละครง ของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย หลงจากบชาครหรอไหวคร เปนทเรยบรอยแลวจะเรมการบรรเลงดวยเพลงมารช 3 เพลง จงหยดรบประทานอาหารกลางวน ททางเจาของงานจดให เสรจแลวจะบรรเลงตออก 2 เพลง จงเดนทางไปรบนาคจากวดมาทบานงาน ซงในระหวางทางนนจะบรรเลงเพลงแห ในจงหวะราวงหรอเพลงลกทงในจงหวะสามชา จากนนเปนการอาบนานาค แตรวงบรรเลงเพลงคานานม เสรจพธแลวเปนการทาขวญนาค หนาทของแตรวงตองรบใหไดและถกตอง อนงประเพณการทาขวญนาคในแตละทองท แตกตางกนเพราะหมอขวญแตละคน จะไดรบการสบทอดทตางกนไป ในแตละครทสอนมา ซงหมอทาขวญบางคนกมอารมณขน ทาใหบรรยากาศของงานสนกสนานเฮฮา ครงเมอถงรงเชาซงเปนวนอปสมบทนาค แตรวงตองทาหนาทแหไปวดเวลาประมาณ 05.30 น. เรมจากการบรรเลงเพลงมารช แลวตอดวยเพลงลกทงซงเปนทนยมชนชอบของชาวบาน จนถงเวลา 07.00 น. จงหยดพกรบประทานอาหารเชา และบรรเลงตอดวยเพลงคลนกระทบฝ ง ออกดวยเพลงจงหวะราวง เชน เพลงรามาซมารา เพลงตามองตา เตยโขง พมาเขว ฯลฯ เวลา 08.00 น. แหนาคไปวดดวยเพลงลกทงในจงหวะราวง และสามชา เมอแหนาคเวยนรอบพระอโบสถ

51  

ครบ 3 รอบ หรอหลาย ๆ รอบ กแลวแตคณะแตรวงจะตกลงกบทางเจาภาพงาน คณะแตรวงบรรเลงเพลงมหาฤกษเปนการสงนาคเขาอโบสถ ถอวาเปนการเสรจพธ

3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล

ในการรบงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย จะเรมตนเหมอนงานมงคลทวไปคอ มการยกคร ดอกไม ธปเทยน เหลาบหรและเงนคากานล 12 บาท หลงจากการไหวครจบลงแตรวงบรรเลงเพลงในอตราจงหวะสองชน 1 เพลง ไดแก เพลงแขกเชญเจา ธรณกรรแสง พมาแปลง และเพลงไทยสาเนยงตาง ๆ ทนกดนตรไมสามารถจดจาชอได แตกสามารถจดจาตอ ๆ กนมา หรอบรรเลงตามกนไปโดยมผบรรเลงนาทเปนหลก 1 ถง 2 คน การบรรเลงเพลงในงานศพทวไป จะบรรเลงเพลงทมทานองเศราเพอใหเขากบบรรยากาศของงาน ซงโดยสวนมากจะเปนเพลงมอญ หรอเพลงลกทง หรอเพลงไทยสากล ทมทานองถงอารมณเศรากสามารถนามาใชไดเชนกน และแตรวงจะทาหนาทหลกคอ การบรรเลงประกอบการแห จากบานไปวด หรอจากวดมาบานแลวแตขอตกลง ทางเจาภาพวาจางขอตกลงกน

4. บทเพลงของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย 4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงสยามมานสต เพลงมารชกองทพบก เพลงมารชสเหลา เพลงเขมรปากทอ เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงทาบญรวมชาต เพลงสาวบางโพ เพลงเสยดายจง

4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงแขกตอยหมอ เพลงแขกวรเชษฐ เพลงพมาแปลง เพลงมอญออยองเถา เพลงธรณกรรแสง เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห

52  

ตาราง 11 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห เพลงสยามมานสต เพลงมารชกองทพบก เพลงมารชสเหลา เพลงเขมรปากทอ

เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงทาบญรวมชาต เพลงสาวบางโพ เพลงเสยดายจง

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร ตาราง 12 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจดอนหวฝาย

เพลงทใชขณะนงบรรเลง เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร เพลงแขกตอยหมอ เพลงแขกวรเชษฐ เพลงพมาแปลง เพลงมอญออยองเถา

เพลงธรณกรรแสง เพลงสโลวมารช

53  

แตรวงคณะขวญใจวดปา 1. ประวตแตรวงคณะขวญใจวดปา ตงอยบานเลขท 209/1 ตาบลรวใหญ ถนนมาลยแมน อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 12 แผนทการเดนทางไปบานแตรวงคณะขวญใจวดปา

แตรวงคณะวดใจวดปา เรมตงคณะขนเมอป พ.ศ. 2533 โดยนายทรงศกด โกมลอปถมภ ชอเลนวา “โกะ” อาย 51 ป หวหนาและผจดการแตรวงคณะขวญใจวดปา เดมนนนายทรงศกดเลนแตรวงกบวงอนมากอน ซงเปนลกวงรบจางเลนทวไป อยางวงใดตาแหนงขาดไมพอ หวหนาวงนายจางกจะมาตามใหไปเลนงาน ทาใหนายทรงศกดมความมานะพยายามทจะตงวงขนเอง ครนเมอป พ.ศ. 2533 หรอเมอ 20 ปกอน ดวยความทมใจรกทางดนตร นายทรงศกดจงรวบรวมทนทรพยทงหมดซอเครองดนตร และตงคณะแตรวงขน เนองจากบานทอยนนมบรเวณใกลกบ วดปาเลไลยก ซงเปนวดทมพระหลวงพอโตอนศกดสทธ เปนทเลอมใสและศรทธาของบคคลทวไป รวมทงชาวจงหวดสพรรณบรดวย นายทรงศกดจงตงชอคณะแตรวงวา “ขวญใจวดปา” สาหรบเครองดนตรทใชในวงขวญใจวดปา จะเปนเครองทซอใหมมาตงแตเรมตงคณะ แตรวง ดวยกาลเวลาผานไปกมบางทชารดสกหรอ แตกมการหมนเวยนซอมาทดแทนกนไป โดยมเครองดนตรทงหมด ดงน - อลโตแซกโซโฟน 3 ตว - ทรมเปต 2 ตว

- ทรอมโบน 3 ตว

54  

- คยบอรด 1 ตว - กลองทรโอ 1 ชด - กลองใหญ 2 ใบ - กลองชด 1 ชด - กลองไฟฟา 1 ชด - กตารเบสไฟฟา 1 ตว - ฉาบ 1 ค สาหรบการรบงานของแตรวงคณะขวญใจวดปา สวนใหญจะมแตงานบวชคดแลวประมาณ 99% ไมคอยรบงานศพ เพราะชาวบานจะหาวงปพาทยมอญมาเลนเปนการเหมาะสมกวา ในสวนของคาตอบแทนแตรวงคณะขวญใจวดปา โดยเฉลยจะรบประมาณงานละ 8,000 – 20,000 บาท ทงนทงนนขนอยกบระยะทางทเดนทาง จากบานของคณะแตรวงไปถงบานเจาภาพ และจานวนนกดนตรมากนอย คาตอบแทนจะไดคนละ 600 บาท เทากนทเหลอจะเขาเปนกองกลางของคณะแตรวง เพอไวใชจายเปนคาซออปกรณ และนาไปซอมแซมเครองดนตรทมอาการรวนเลกเลกนอยนอย แตรวงคณะขวญใจวดปาน สมาชกนกดนตรทกคน ไมมความรเกยวกบโนตสากลเลย เวลาตอเพลงใชวธรองทานองนอยดวยปาก จาเสยงแลวทองเปนโนตดนตรไทย

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะขวญใจวดปา 2.1 นกดนตร แตรวงคณะขวญใจวดปา เปนวงแตรวงทมจานวนนกดนตรในวง ไมมากจนเกนไป แตละคนกมใจรกดานดนตรกนทกคน บางคนสามารถไปรบงานนอกไดอก ในกรณทวงขวญใจวดปาไมมงาน ถอเปนประสบการณเสรมใหกบตวเอง แตรวงคณะขวญใจวดปา มจานวนสมาชกทงหมด 13 คน ดงน 1. นายทรงศกด โกมลอปถมภ อาย 51 ป จบการศกษาชน ป.4 เปนทงผกอตงและเปนหวหนาวงดวย ตาแหนงในวงเลนคยบอรด ปจจบนมอาชพเปนนกดนตร นอกจากจะเลนแตรวงแลวนายทรงศกด ยงรบเลนดนตรอเลคโทนตามงานตาง ๆ อกดวย นายทรงศกดเรมเลนดนตรตงแต พ.ศ. 2512 เครองดนตรชนแรกทเรมหดเลนคอ ทรมเปต ดวยใจรกดนตรจงฝกเลนเครองดนตรสากลไดทกประเภท 2. นายอนกล โกมลอปถมภ อาย 19 ป ปจจบนเปนนกศกษาชนปท 2 ตาแหนงในวงเลนกลองทรโอ และ กตารเบสไฟฟา เรมหดเลนดนตรตงแต ป 2537 ซงเครองดนตรชนแรกทฝกเลนคอ กลองชด ปจจบนสามารถเลนฝกเครองดนตรเพมเตมอก 5 ประเภท ไดแก แซกโซโฟน คยบอรด เบส กลองทรโอ และ กลองชด 3. นายพทกษ ขนไมงาม อาย 32 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ม.3 ตาแหนงทเลนคอ ฉาบ เรมเลนดนตรตงแตป 2551 และเคยเลนกบวงมโหรประจาทองถน

55  

4. นายทศพล นาคา อาย 21 ป ปจจบนเปนนกศกษา ตาแหนงทเลนคอ อลโตแซกโซโฟน เรมเรยนดนตรมาตงแตอยช น ม.1 โรงเรยนกรรณสตศกษาลย โดยสมครเลนวงโยธวาฑต จงมความรพนฐานดานการอานโนตสากล 5. นายสนต เหลากอด อาย 17 ป ปจจบนเปนนกเรยน เลนแตรวงตงแต ป 2551 เรมจากเลนอยในวงของปของนายสนตเอง ซงเปนวงซอสามสายยอนยค โดยเขาเลนเปนสมาชกอยในวงซอของป ตงแตอายได 6 ป 6. นายนภดล จนทรมวง อาย 25 ป อาชพนกดนตร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 9 ป ฝกตกลองชดเปนเครองดนตรชนแรก ในวงแคนบานบง จากนนยายมาอยวงแตรวงบงไผแขกเมออายได 12 ป จนเมอ พ.ศ. 2552 ไดเขามาเลนอยกบแตรวงคณะขวญใจวดปา ปจจบนนายนภดล สามารถเลนเครองดนตรประเภทเครองเพอรคสชน ไดหลายชนด แตเมอแตรวงขวญใจวดปามงาน จะเลนอลโตแซกโซโฟนเปนหลก 7. นายบญชร ละมนศลป อาย 53 ป อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป ฝกเปาทรมเปตมาตลอดตงแตแรก จนถงปจจบน ไมใชโนตสากล แตจะใชวธจาเสยงแลวบอกตอดวยปากแบบดนตรไทย เขามาอยทแตรวงขวญใจวดปาตงแตป พ.ศ. 2546 8. นายสวสด สถาปตานนท อาย 52 ป อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนแตรวงตงแตอาย 14 ป โดยเรมเลนทรมเปตในวงแตรวงคณะพระศรโพธอน แลวจงยายมาอยกบวงขวญใจวดปา เมอป พ.ศ. 2545 ซงไมมพนฐานการอานโนตสากลมากอน จงใชวธตอเพลงแบบดนตรไทย 9. นายสทา มะลซอน อาย 44 ป อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนแตรตงแตอาย 20 ป ปจจบนรบจางเลนดนตรอยหลายวง โดยจะเปาทรมเปตดวย แตเมอมงานของแตรวงขวญใจวดปา นายสทาจะเลนทรอมโบนเปนหลก 10. นายเกรยงไกร ศรประเสรฐ อาย 26 ป อาชพรบราชการทหารอากาศ ตาแหนงทรอมโบน เรมหดเลนทรอมโบนตงแตอาย 21 ป กบวงมตรสมพนธประมาณปครง หลงจากนนจงมาอยกบวงขวญใจวดปา จนถงปจจบน 11. นายสายนท โถแกว อาย 16 ป เปนนกเรยน ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป โดยเลนอยวงแตรวงพระศรโพธอนมากอน ปจจบนยายมาอยวงขวญใจวดปาไดประมาณ 1 ปแลว 12. เดกชายนพเกา สาล อาย 12 ป เปนนกเรยน ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตอาย 10 ป เลนอยวงแตรวงพระศรโพธอนกบนายนทมาดวยกน จากนนจงยายมาอย วงขวญใจวดปาพรอมกบนายนทไดประมาณ 1 ป 13. นายทนงศกด ขาวประเสรฐ อาย 28 ป อาชพรบจาง ตาแหนงกลองใหญ สาหรบนายทนงศกดเปนสมาชกใหม ทเพงเขามาอยในวงขวญใจวดปาไดยงไมถงป โดยเพงมาเรมหดเลนกลองชดและกลองใหญ ความสามารถพเศษทรบผดชอบในวงอกคอ การจดการเรองเครองเสยงและฝายเทคนค

56  

ตาราง 13 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะขวญใจวดปา

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายทรงศกด โกมลอปถมภ 51 คยบอรด นกดนตร 2 นายอนกล โกมลอปถมภ 19 กลองทรโอ/เบสไฟฟา นกศกษา 3 นายพทกษ ขนไมงาม 32 ฉาบ เกษตรกร 4 นายทศพล นาคา 21 อลโตแซกโซโฟน นกศกษา 5 นายสนต เหลากอด 17 กลองใหญ/กลองชด นกศกษา 6 นายนภดล จนทรมวง 25 อลโตแซกโซโฟน นกดนตร 7 นายบญชร ละมนศลป 53 ทรมเปต รบจาง 8 นายสวสด สถาปตานนท 52 ทรมเปต รบจาง 9 นายสทา มะลซอน 44 ทรอมโบน เกษตรกร 10 นายเกรยงไกร ศรประเสรฐ 26 ทรอมโบน รบราชการ 11 นายนท โถแกว 16 อลโตแซกโซโฟน นกเรยน 12 เดกชายนพเกา สาล 12 ทรอมโบน นกเรยน 13 นายทนงศกด ขาวประเสรฐ 28 กลองใหญ รบจาง

2.2 เครองดนตร เครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจวดปา สวนใหญจะไปหาซอทหลงกระทรวง บรเวณแถวคลองหลอด และเวงนาครเกษม ถาเครองเสยเพยงเลกนอยกจะสามารถซอมแซมไดในระดบหนง แตถาชารดเกนกาลงทจะซอมเอง กใชวธเกบทงแลวซอเครองใหมไปเลยเพราะการใชของใหมนนสามารถนาไปเลนออกงานไดอกนาน ไมตองคอยซอมของเกาใช จะทาใหคณภาพของเสยงนนดอยลง

57  

ตาราง 14 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจวดปา

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 คยบอรด 1 Roland JV-35 เวงนาครเกษม 2 อลโตแซกโซโฟน 3 King Stone หลงกระทรวงกลาโหม 3 ทรมเปต 2 Emperor หลงกระทรวงกลาโหม 4 ทรอมโบน 3 Getzen หลงกระทรวงกลาโหม 5 กลองชด 1 Lazer/Tama/Pearl เวงนาครเกษม 6 กลองไฟฟา 1 Roland เวงนาครเกษม 7 กลองใหญ 2 Land win หลงกระทรวงกลาโหม 8 กลองทรโอ 1 Land win หลงกระทรวงกลาโหม 9 กตารเบสไฟฟา 1 Prince HB-32 หลงกระทรวงกลาโหม

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง เมอคณะแตรวงมาถงบานของเจาภาพงาน ตองมการยกครบชาคร ซงทางวงจะเปนผกาหนดใหทางเจาภาพเตรยมเครองบชาไว ดงน - ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - เหลา 1 ขวด - บหร 1 ซอง - เงนคากานล 12 บาท - หมาก พล 3 คา เมอเตรยมของครบแลว กนาของใสพานไว หวหนาวงเปนตวแทนประจาวง โดยจดธปวางไวทขางพาน รนเหลาใสแกว จดเทยนไวในแกวเหลา แลวกลาวคาบชาครคอ ตงนะโม 3 จบ ดงน

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ” ( 3 จบ ) จากนนภาวนาคาถาเพอนกถง คณของพระพทธ พระธรรม พระสงฆ บญคณของบดามารดาและคณของครอาจารย ชวงหลงกจะเลนเพลงเปนการถวายครสก 1 – 2 เพลง ตามความเหมาะสมของงาน

58  

2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 13 นายทรงศกด โกมลอปถมภ หวหนาวงแตรวงคณะขวญใจวดปา สาหรบแตรวงคณะขวญใจวดปา เรมมาจากนายทรงศกดเคยไปเปนสมาชกแตรวงคณะอนมากอน แลวจงมาตงคณะของตนเอง ดานสมาชกวงกเปนเพอนทรจกกนมากอน และนกดนตรทยายจากวงอน แตทนายทรงศกดต งความหวงไว สาหรบแนวทางการสบทอดวงขวญใจวดปาในอนาคตคอ นายอนกล โกมลอปถมภซงเปนบตรชาย ปจจบนเปนสมาชกในวงนดวย

แผนภมของแตรวงคณะขวญใจวดปา

สายเครอบตรหลานและญาต

นายทรงศกด โกมลอปถมภ

นายอนกล โกมลอปถมภ

59  

3. บทบาทของแตรวงคณะขวญใจวดปา 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล แตรวงคณะขวญใจวดปา เมอมการบรรเลงในงานบวชนน วงนเนนเลนเพลงทสนกสนานเปนสวนใหญ เรมจากพธการคอการยกครไหวคร จากนนเรมบรรเลงเพลงถวายครโดยใชเพลงมารช บรรเลง แลวตามดวยเพลงตามสมยนยมทมจงหวะสนกสนาน เชน เพลงลกทง เพลงราวง จะเลนเพลงลกษณะแบบนไประยะหนงจนกวาจะถงพธปลงผมนาค โดยจะตองเลนเพลงทเปนแบบแผนในการบรรเลง ซงจะบรรเลงเพลงเขมรทงชด และจบดวยเพลงเขมรโพธสตว โดยชวงผทมารวมงานอาบนาลงขมน ดนสอพองใหนาค แตรวงเรงจงหวะใหเรวและลงจบ จากนนบรรเลงเพลงสนกสนานไปเรอย ๆ กกลบมาเลนเพลงทเปนแบบแผนพธการอกเมอถงพธทาขวญนาค แตรวงเปาเพลงมหาฤกษเปนการเรมตนพธ โดยสงเกตวาหมอขวญนาใบตองไปตดบนบายศรเมอใด แตรวงจะบรรเลงเพลง เมอญาตและแขกทมาไดยนเสยงเพลงบรรเลง จะเขามารวมวงลอมรอบบายศร หมอทาขวญจงเรมทาพธโดยมแตรวงบรรเลงรบรอง โดยในการขบรองนหมอขวญมกจะแตงเนอรองใหม ใหเขากบพธแตยงคงทานองเดมไว โดยสวนใหญใชเพลงลกทงตามสมยนยม หรอเพลงนาคราช แตรวงจงจาเปนตองบรรเลงรบและสงรองใหได โดยอาศยปฏภาณไหวพรบและประสบการณ ตองคอยดกเสยงรองของหมอทาขวญไวใหด เพอจะไดบรรเลงใหตรงกบเสยงรอง หลงจากพธบายศรสขวญแลว การแหนาคไปวดกเปนหนาททสาคญมากของแตรวง เพราะตองบรรเลงแตเพลงทมจงหวะสนกสนาน ทงเพลงลกทงและราวงอยางตอเนอง ตลอดเสนทางทข นรถแห หรอบางงานกเดนแห เมอนาคมาถงพระอโบสถตองทาพธวนทาสมา และมการเวยนรอบพระอโบสถ คอการเดนนอกเขตสมาเวยนไปทางขวา 3 รอบ คณะแตรวงบรรเลงอยหนานาคเสมอ โดยกอนทนาคเขาโบสถจะตองมการโปรยทาน แตรวงบรรเลงเพลงสนกสนานครกครน เมอนาคโปรยทานเสรจกจงนาคเขาโบสถ แตรวงบรรเลงเพลงเชด เปนอนเสรจหนาทของคณะแตรวง 3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ในกรณทเจาภาพตงศพไวทบาน คณะแตรวงจะเดนทางไปบานเจาภาพ เมอเดนทางถงบานเจาภาพแลว หวหนาวงทาพธยกครไหวครกอนจะบรรเลงเพลงถวายครจากนนจงบรรเลงเพลงประโคมไปเรอย ๆ จนกวาทางเจาภาพจะบอกวา ตอไปจะมการเคลอนศพไปวด แตรวงจงหยดบรรเลง และในขณะเดนทางไปวดกบรรเลงเพลงสโลวมารช เมอถงวดกบรรเลงไปเรอย ๆ จนกวาพระสงฆจะมา และเมอพระสงฆมาถงแตรวงบรรเลงเพลงรบพระ จะหยดบรรเลงในชวงของพธสงฆ หลงจากเสรจพธสงฆแลว แตรวงบรรเลงเพลงยกศพ ซงเปนเพลงทใชเฉพาะเพอการเคลอนยายศพลงจากศาลา และไปเวยนซายรอบเมร 3 รอบ เมอมการตงหบศพไวบนเมรแลว เจาภาพเชญแขกผมเกยรตขนทอดผาบงสกลหนาศพ จากนนกมการกลาวประวตของผเสยชวต ถงตอนนจะมการยนสงบนง เพอเปนการไวอาลยครงสดทายใหกบผเสยชวต จากนนจงเชญประธานขนจดไฟ แตรวงจงเรมบรรเลงเพลง ใชเพลงธรณกรรแสงและประเภทเพลงมอญ บรรเลงไปเรอยๆ จนกวาแขกผมา

60  

รวมงานวางดอกไมจนทนจนหมด และเขาสพธประชมเพลง แตรวงบรรเลงอก 1 รอบ เพอเปนการใหเกยรตแกผเสยชวต เปนอนเสรจหนาทของคณะแตรวง

4. บทเพลงของแตรวงขวญใจวดปา 4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขวญใจวดปา

เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงสยามมานสต เพลงมารชตารวจ เพลง

มารชสเหลา เพลงทะเลบา เพลงมยราภรมย เพลงมายอง เพลงดาวพระศกร เพลงสาวบางโพ 4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงธรณกรรแสง เพลงดาวทอง เพลง

พมาแปลง เพลงนางหงส เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขวญใจวดปา ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห ตาราง 15 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจวดปา

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห เพลงสยามมานสต เพลงมารชตารวจ เพลงมารชสเหลา เพลงทะเลบา

เพลงมยราภรมย เพลงมายอง เพลงดาวพระศกร เพลงสาวบางโพ

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 3 ลกษณะคอ - เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะเดนทางไปวด - เพลงทใชบรรเลงขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร

61  

ตาราง 16 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจวดปา

เพลงทใช ขณะนงบรรเลง

เพลงทใชบรรเลง ขณะเดนทางไปวด

เพลงทใชบรรเลง ขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร

เพลงธรณกรรแสง เพลงนางหงส

เพลงดาวทอง เพลงสโลวมารช

เพลงธรณกรรแสง เพลงพมาแปลง เพลงสโลวมารช

62  

แตรวงคณะขวญใจคบว 1. ประวตแตรวงคณะขวญใจคบว ตงอยบานเลขท 90 หม 7 ตาบลวดดาว อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 14 แผนทการเดนทางไปบานแตรวงคณะขวญใจคบว แตรวงคณะขวญใจคบวเรมตงขนประมาณป พ.ศ. 2506 โดยมครสทนเปนผฝกสอนและบรหารดแลสมาชกในวงทกคน ครสทนมความรเรองของทฤษฎดนตร จงนามาถายทอดทวง ตอมาครสทนคดทจะวางมอเพราะอายมากแลว การจดการวงทงหมดจงสงมอบตอใหกบ นายทองหลอ กลนเกษรหวหนาคณะแตรวงขวญใจคบวคนปจจบน ดวยความตงใจทจะพฒนารปแบบของการบรรเลง การเปดกวางทยอมรบสงตาง ๆ ตามยคตามสมย แตรวงขวญใจคบวจงมรปแบบของการบรรเลงวง ในลกษณะทเปนทงวงแตรวงและการบรรเลงแบบวงลกทงตามสมยนยม นายทองหลอ กลนเกษร อาย 68 ป เปนทรจกของชาวบานทวไป ทงทจรงแลวนายทองหลอไมไดเลนเครองดนตรชนดใดเลย แตกสามารถบรหารจดการคณะแตรวงโดยมบตรชาย 2 คน คอ นายวลลภ กลนเกษร และ นายบญเลศ กลนเกษร ชวยเปนกาลงเสรมในการดแลเครองดนตร หรอซอมแซมเครองดนตรตาง ๆ แตนายทองหลอจะมอบใหนายวลลภ เปนผจดการแทบทกอยาง รวมทงเรองจดซอเครองดนตรใหครบ ซงเครองดนตรมดงน - คยบอรด 1 ตว - ทรมเปต 3 ตว - อลโตแซกโซโฟน 1 ตว

63  

- เทนเนอรแซกโซโฟน 1 ตว - ทรอมโบน 2 ตว - กลองทรโอ 1 ชด - กลองเทนเนอร 1 ใบ - กลองใหญ 1 ใบ - ฉาบ 1 ค - กตารเบสไฟฟา 1 ตว - กลองชด 1 ชด นอกจากแตรวงคณะขวญใจคบว จะมลกษณะของการบรรเลงแบบแตรวงแลว ยงมการปรบเปลยนใหเปนลกษณะของการบรรเลงแบบวงลกทงอกดวย รายไดของคณะจงมอยสมาเสมอ โดยมคาตอบแทนตงแต 15,000 – 30,000 บาท ใน 1 คนจะไดสวนแบงคนละ 500 – 600 บาท ตองาน สวนการฝกซอมเพลงตาง ๆ จะใชวธบอกปากตอปาก และบอกทานองแบบลกษณะของดนตรไทย ในแตรวงคณะนมสมาชกทอานโนตสากลไดเพยงคนเดยวเทานน ทเหลอเปนการจาเสยง แลวตอนวเลนกบเครองดนตรของตน เพราะสวนใหญจะคดวาการตองมานงเรยนโนตสากล เปนการเสยเวลานานไมทนใจ

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะขวญใจคบว 2.1 นกดนตร สมาชกในคณะแตรวงขวญใจคบว มเพยงคนเดยวทเคยเรยนโนตสากลมาบาง บางคน

กฝกหดมากบโนตดนตรไทย และบางคนกถนดวธแบบบอกปากตอปาก ซงสวนใหญใชวธบอกปากตอปากเพราะจะเปนเรวกวาวธอน

สาหรบสมาชกของแตรวงคณะขวญใจคบว มทงหมด 11 คน ดงน 1. นายวลลภ กลนเกษร อาย 43 ป อาชพรบจาง ตาแหนงคยบอรด จบการศกษาชน

ป.4 ทโรงเรยนวดคบว เรมเลนดนตรตงแตอาย 17 ป นายวลลภฝกหดเลนคยบอรดมาตลอดจนถงปจจบน รวมทงเปนผจดการวงดแลในทก ๆ เรอง ตามทนายทองหลอมอบหมายใหดแล สบทอดกจการของวงขวญใจคบวในอนาคตตอไป

2. นายภาณวฒน ฉายอรณ อาย 56 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 13 ป และไดเรยนโนตสากลกบ ครแพ นยมทอง นอกจากนยงสามารถเลนเครองดนตรไทยได เนองจากนายภาณวฒน เคยเลนอยในวงเครองสายไทยมากอน และสามารถเลนเครองดนตรในตระกลซอไดเปนอยางด

64  

3. นายสวรรณ ปาลพนธ อาย 24 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 16 ป เพราะความรกในเสยงดนตรจงหดเลนดวยตวเอง ใชวธจาทานองเพลงทละวรรค ทละประโยค และมาแกะกบเสยงของเครองแซกโซโฟน ของตน

4. นางสาวดวงเดอน กลฑา อาย 23 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงกลองทรโอ/กลองชด ดวยการชกชวนจากรนพ จงอยากเลนกลองโดยไมรโนตสากลเลย ใชวธฟงแลวตตามเพลงทอยากเลน

5. นายมนส คงอย อาย 48 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงกตารเบสไฟฟา เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป เดมเลนในวงปพาทยมอญมากอน แลวออกไปเปาเทนเนอรแซกโซโฟนกบวงลกทง ในการฝกเครองดนตรนน นายมนสไมเคยเรยนรเรองของโนตสากล แตกสามารถฟงเพลงแลวนาเสยงมาเทยบเลนกบเครองดนตรของตน นอกจากนนายมนสยงมความสามารถเลน คลารเนต อลโตแซกโซโฟน และเทนเนอรแซกโซโฟน ไดเปนอยางด

6. นายละเอยด คนงานด อาย 54 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงทรมเปตเรมเลนดนตรตงแตอาย 16 ป โดยเปนศษยของครบญรอด ทองคาใส ฝกหดมาโดยใชวธตอเพลงแบบวงดนตรไทย เพราะเลนดนตรมานาน จงมประสบการณมากพอสมควร เคยเลนอยกบวงลกทงสงขทอง สใส และวงลกทงศรเพชร ศรสพรรณ

7. นายสรยา กลนเกษร อาย 18 ป เปนนกศกษา กาลงศกษาอยชน ปท 1 มหาวทยาลยรามคาแหง ตาแหนงทรมเปต และเปาทรอมโบนไดพอสมควร เรมหดเปาแตรทรมเปตตงแตอาย 13 ป

8. นายสมจตร เจรญผล อาย 62 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ป.4 ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรอาย 20 ป มครสทน อยทาตลาดทบางปลามาเปนผฝกสอน เดมนายสมจตรเคยเปนนกรอง ในวงลกทงขวญใจคบว และเปาทรอมโบนในวงยามทขาดตาแหนงทรอมโบน

9. นายบญเลศ กลนเกษร อาย 41 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.6 ตาแหนงกลองใหญ เรมเลนดนตรตงแตอาย 17 ป ดวยความเปนทายาทสบทอดของคณะแตรวงขวญใจคบว จงมแรงบนดาลใจทอยากจะเลนดนตร ซงนายบญเลศไดฝกหดเลนดวยตวเอง โดยไมไดศกษาเรองของโนตสากลมากอน

10. นายวรฒ วนทอง อาย 18 ป กาลงศกษาอย ม.6 ตาแหนงกลองเทนเนอร ซงเปนสมาชกใหมลาสดในวงขวญใจคบว เลนอยทคณะนมาไดประมาณ 1 ป โดยไดรบการถายทอดจากสมาชกรนพ ๆ

11. นางสาวสวรรณา วงศเสอ อาย 38 ป อาชพรบจาง จบการศกษาชน ม.3 ตาแหนงฉาบ เลนฉาบมาประมาณ 3 ป โดยมนายวลลภ กลนเกษร เปนผฝกสอน

65  

ตาราง 17 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะขวญใจคบว

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายวลลภ กลนเกษร 43 คยบอรด รบจาง 2 นายภาณวฒน ฉายอรณ 56 ทรมเปต เกษตรกร 3 นายสวรรณ ปาลพนธ 24 อลโตแซกโซโฟน รบจาง 4 นางสาวดวงเดอน กลฑา 23 กลองทรโอ รบจาง 5 นายมนส คงอย 48 กตารเบสไฟฟา รบจาง 6 นายละเอยด คนงานด 54 ทรมเปต เกษตรกร 7 นายสรยา กลนเกษร 18 ทรอมโบน นกศกษา 8 นายสมจตร เจรญผล 62 ทรอมโบน รบจาง 9 นายบญเลศ กลนเกษร 41 กลองใหญ เกษตรกร 10 นายวรฒ วนทอง 18 กลองเทนเนอร นกศกษา 11 นางสาวสวรรณา วงศเสอ 38 ฉาบ รบจาง

2.2 เครองดนตร ในสวนของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจคบว นายทองหลอไดส งซอมาจากหลง

กระทรวงกลาโหมบาง จากเวงนาครเกษมบาง และบางสวนกเปนเครองสวนตวของนกดนตรในวง โดยนายวลลภซงเปนบตรชาย จะมหนาทดาเนนการแทนนายทองหลอผเปนบดา ถาเครองดนตรชารดเสยหายกรวบรวมไปซอมทรานประเสรฐ ซอยวดประด ในทรงธรรมแถวทาพระ กรงเทพมหานคร

66  

ตาราง 18 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจคบว

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 คยบอรด 1 ROLAND/M1

KONG เวงนาครเกษม

2 ทรมเปต 3 JUPITER/CONN หลงกระทรวงกลาโหม 3 อลโตแซกโซโฟน 1 KING STONE หลงกระทรวงกลาโหม 4 เทนเนอรแซกโซโฟน 1 KING STONE หลงกระทรวงกลาโหม 5 ทรอมโบน 2 JUPITER หลงกระทรวงกลาโหม 6 กลองทรโอ 1 YAMAHA เวงนาครเกษม 7 กลองเทนเนอร 1 YAMAHA เวงนาครเกษม 8 กลองใหญ 1 ROYAL เวงนาครเกษม 9 ฉาบ 1 YAMAHA หลงกระทรวงกลาโหม 10 กตารเบสไฟฟา 1 YAMAHA หลงกระทรวงกลาโหม 11 กลองชด 1 PEARL เวงนาครเกษม

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง

เมอคณะแตรวงมาถงบานของเจาภาพงาน จะตองมการยกครบชาคร ซงทางวงจะเปนผบอกใหเจาภาพเตรยมเครองบชา ในสวนของการไหวครนอกจากเปนการระลกถงคณครอาจารยแลว ยงเปนสงทยดเหนยวจตใจ ใหสมาชกนกดนตรมกาลงใจและอารมณรวม ในการบรรเลงดนตร ไดอกดวย และผทาหนาทไหวครหรอยกครนน กคอผทอาวโสทสดของวงนนคอนายทองหลอ กลนเกษร สวนของเครองบชาในการไหวคร จะใชเครองบชาคลาย ๆ กน ไดแก

- ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - เหลา 1 ขวด - บหร 1 ซอง - เงนคากานล 12 บาท - หมาก พล 3 คา

67  

เมอนา ธป เทยน ดอกไม เงน บหร ใสพาน และนาพานของบชาครทงหมด ใสถาดวางไวทดานขางของวงดนตร ผททาหนาทยกครตองจดธป จดเทยน และจดบหร 1 มวน แลว รนเหลาใสแกว นาเทยนใสในแกวเหลา นงประนมมอตงนะโม 3 จบ

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ” จากนนจะสวดคาถาเปนภาษาบาลสนกฤต ความนนกลาวถง คณพระพทธ คณพระธรรม คณพระสงฆ และครบาอาจารยทประสทธประศาสตรวชาให ตอดวยเพลงบรรเลงสาหรบถวายคร ประมาณ 1 – 2 เพลง ในสวนของเพลงทบรรเลงถวายคร จะแตกตางกนระหวางงานทเปนมงคล (งานบวช) กบงานอวมงคล (งานศพ) กลาวคอ งานทเปนมงคลนนจะใชเพลงมารช ในการบรรเลงเรมเปดวง สวนงานทเปนงานอวมงคลจะใชเพลงสโลวมารช หรอจะเปนเพลงธรณกรรแสง และหลงจากพธไหวครหรอยกครเสรจสน กจะเปนการบรรเลงเพลงตามความเหมาะสมของงานตอไป 2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 15 นายทองหลอ กลนเกษร หวหนาวงแตรวงคณะขวญใจคบว เนองจากนายทองหลอ อายกมากแลวจงคอย ๆ ถายเทประสบการณ และระบบการจดการภายในวงแตรวงขวญใจคบว ใหกบนายวลลภ (บตรชาย) ซงนายวลลภกเปนหนงในสมาชกนกดนตรของวง จงสามารถเขาใจ และทาหนาทแกปญหาแทนบดาไดเปนอยางด

68  

แผนภมของแตรวงคณะขวญใจคบว 1. สายศษย

นายสทน

นายทองหลอ กลนเกษร

2. สายเครอบตรหลานและญาต

นายทองหลอ กลนเกษร

นายวลลภ กลนเกษร นายบญเลศ กลนเกษร

3. บทบาทของแตรวงคณะขวญใจคบว 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล จากการวจยขนตอนในการบรรเลงเพลงงานมงคล ของแตรวงคณะขวญใจคบวนน พธการกอนการบรรเลงจะคลาย ๆ กบวงอน คอตองมการไหวครหรอยกครกอน จงเรมทเพลงบรรเลงถวายคร สวนใหญใชเพลงมารชบรรเลงเปดวงแลวจงเปนเพลงทใหจงหวะสนกสนานเราใจ จาพวกเพลงลกทงและเพลงราวง เลนกนไปโดยไมมแบบแผน เนนความสนกสนานครนเครง แตเมอถงเวลาแตรวงเรมบรรเลงเพลงทตามแบบแผนตอเมอ ถงเวลาทตองปลงผมนาค โดยจะตองบรรเลงเพลงเขมรทงหมด และจบดวยเพลงเขมรโพธสตว ซงแขกผใหญและแขกผมเกยรตทมารวมงาน จะอาบนานาคพรอมกบลงขมนและดนสอพองใหนาค คณะแตรวงบรรเลงแบบเรงจงหวะใหเรวและลงจบ จากนนจงบรรเลงเพลงทสนกสนานไปเรอย ๆ จนมพธทาขวญนาค ทางคณะแตรวงจงบรรเลงเพลงมหาฤกษ เพอเปนการเรมตนของพธการ แตตองสงเกตวาหมอทาขวญนาใบตองไปตดบนบายศรเมอใด เมอนนแตรวงจงเรมบรรเลง หมอทาขวญเรมทาพธโดยมแตรวงบรรเลงรบรอง โดยหมอทาขวญตองแตงเนอรองเองใหเขากบพธ สวนทานองนน ยงตองเปนทานองเดมตามหลกของการทาขวญ แตรวงบรรเลงรบและสงรองใหได

69  

3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ถาเจาภาพตงศพไวทวด ทางคณะแตรวงจะเดนทางไปทวด และทาการยกคร จากนนจงบรรเลงเพลงยกครและเพลงประโคมศพ หรอเพลงจาพวกเพลงมอญบรรเลงไปจนกวา จะม พธสงฆ เมอพระสงฆมาถงแตรวงบรรเลงเพลงรบพระ และหยดบรรเลงชวงของพธสงฆ หลงจากเสรจพธสงฆ แตรวงบรรเลงเพลงเมอเคลอนศพออกจากศาลา และไปเวยนซายรอบเมร 3 รอบ เมอหบศพตงไวทหนาเมรแลว เจาภาพเชญแขกผมเกยรตขนทอดผาบงสกล และกลาวประวตของผเสยชวต เพอเปนการไวอาลยมการยนสงบนงสกครหนง จากนนเชญประธานในพธขนจดไฟ แตรวงจงบรรเลงเพลง โดยสวนใหญแลวจะใชเพลงธรณกรรแสง เพลงพญาโศกบาง ตามความเหมาะสม จนกวาแขกทมารวมงานวางดอกไมจนทนจนหมด และเขาสพธประชมเพลง แตรวงบรรเลงเพลงอกตามความเหมาะสม เปนอนเสรจหนาท

4. บทเพลงของแตรวงขวญใจคบว 4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขวญใจคบว

เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงมารชกองทพบก เพลงเขมรปากทอเถา

เพลงเขมรไทรโยค เพลงคานานม เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงทะเลบา เพลงกราวตะลง เพลงสามสบยงแจว

4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงธรณกรรแสง เพลงแขกเชญเจา เพลง พมาแปลง เพลงมอญออยองเถา เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขวญใจคบว ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห ตาราง 19 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจคบว

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห มารชกองทพบก เพลงเขมรปากทอเถา เพลงเขมรไทรโยคสามชน เพลงคานานม

เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงทะเลบา เพลงกราวตะลง เพลงสามสบยงแจว

70  

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 3 ลกษณะคอ - เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะเดนทางไปวด - เพลงทใชบรรเลงขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร ตาราง 20 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจคบว

เพลงทใช ขณะนงบรรเลง

เพลงทใชบรรเลง ขณะเดนทางไปวด

เพลงทใชบรรเลง ขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร

เพลงธรณกรรแสง เพลงแขกเชญเจา เพลงพมาแปลง เพลงมอญออยองเถา

เพลงสโลวมารช เพลงธรณกรรแสง เพลงสโลวมารช

71  

แตรวงคณะ ส.รวมมตร 1. ประวตของแตรวงคณะ ส.รวมมตร ตงอยท หม 5 บานเสาธง ตาบลบางปลามา อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 16 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะ ส.รวมมตร แตรวงคณะ ส.รวมมตร เดมนนกอตงขนมาประมาณป พ.ศ. 2526 โดยนายสวย อวนมนทร สาหรบชอวงนนมาจากชอนายสวย ซงใชพยญชนะตวหนาของชอมาตงเปนชอวง ขณะนนมสมาชกอยประมาณ 7 – 8 คน เครองดนตรทเลนกมอยางละเครองเดยวเทานน แตกมงานแสดงอยสมาเสมอ เนองจากนายสวยมแตลกผหญง และไมชอบเลนดนตร นายสวยจงมองนายสาราญ ชางเผอก ซงเปนศษย และสมาชกภายในคณะแตรวง ส.รวมมตร มความศรทธาใหเกยรต และมความเกรงใจนายสาราญอย นายสวยกอายมากเลนดนตรไมไหว จงมอบใหนายสาราญสานตอคณะแตรวง ส.รวมมตร และเมอป พ.ศ. 2548 นายสวยกถงแกกรรมดวยโรคชรา นายสาราญ ชางเผอกซงเปนศษยรก จงบรหารกจการแตรวง ส.รวมมตร และดารงตาแหนงหวหนาวงจนถงปจจบน สาหรบเครองดนตรทใชเลน ในชวงทนายสวยยงเปนหวหนาคณะและผจดการวง ส.รวมมตร ซงรวมเครองทมในปจจบนและมนายสาราญ ชางเผอก เปนหวหนาคณะแตรวง ส.รวมมตร มดงน

72  

- อลโตแซกโซโฟน 3 ตว - เทนเนอรแซกโซโฟน 1 ตว - ทรมเปต 2 ตว - ทรอมโบน 2 ตว - บารโทน 1 ตว - คยบอรด 3 ตว - กตารเบสไฟฟา 1 ตว - กตารไฟฟา 1 ตว - ฉาบเลก 1 ค - ฉาบใหญ 1 ค - กลองทรโอ 1 ชด - กลองใหญ 1 ใบ - กลองชด 1 ชด หลงจากนายสาราญเขามาเปนหวหนาวง แตรวงคณะ ส.รวมมตรกเรมเปนแตรวงทไดรบความนยม เพมขนเรอย ๆ เพราะนอกจากบรรเลงเพลงทเปนพธการแลว ยงสามารถบรรเลงเพลงตลาดหรอเพลงฮตทกาลงไดรบความนยมไดอยางสนกสนาน พรอมทงเลนเพลงตามคาขอไดอกดวย สาหรบวธการตอเพลง ใชวธบอกเปนโนตดนตรไทย ทละวรรคตอนทละทอนเพลง มเพยงเครองคยบอรด ทนกดนตรสามารถอานโนตสากลได ในสวนของคาตอบแทนการรบงานแตละงาน ตองพจารณาถงระยะทางในการเดนทาง จากบานคณะแตรวงไปยงบานเจาของงาน และจานวนสมาชกของนกดนตรทเลนในวง รวมทงคานามนรถคาเดนทางของทมงานและนกดนตร โดยเรมในราคาตงแต 8,000 – 30,000 บาทตองาน ซงนกดนตรจะไดประมาณ 550 – 700 บาทตอคนตองาน

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะ ส.รวมมตร 2.1 นกดนตร แตรวงคณะ ส .รวมมตรมสมาชกในวงคอนขางมากเพราะทวงน นนกดนตร มประสบการณพรอมมความสามารถคอนขางสง เลนไดทงแตรวงและการบรรเลงแบบวงลกทง ซงวงนจะเลนเพลงทกาลงเปนทนยม จงเปนคณะแตรวงในลาดบตน ๆ ทชาวบานชนชอบ แตรวงคณะ ส.รวมมตร มจานวนสมาชกทงหมด 16 คน ดงน 1. นายสาราญ ชางเผอก อาย 50 ป หวหนาวงและผจ ดการวง เกดวนท 25 ธนวาคม พ.ศ. 2503 เปนคนบานเสาธง ตาบลบางปลามาโดยกาเนด จบการศกษาชน ป.4 จากโรงเรยนวดเสาธง ตาบลบางปลามา อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร ปจจบนอาชพเกษตรกร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เลนดนตรมาตงแต พ.ศ. 2525 โดยเรมหดเปาแซกโซโฟน กบนายธนยศ ซองสกล ใชวธการตอนวและอานโนตแบบไทย ทองโนตเปน ด - ร - ม - ซ - ล

73  

2. นายศราวฒ ชางเผอก อาย 22 ป ปจจบนเปนนกศกษา ตาแหนงคยบอรด เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2540 โดยไปเรยนโรงเรยนดนตรเอกชนในตวเมอง เปนการเรยนโนตสากลขนพนฐาน รวมกบการเรยนคยบอรดเปนเครองปฏบต จนปจจบนนสามารถอานโนตสากลไดเพยงคนเดยว ในคณะแตรวง ส.รวมมตร และรบเลนดนตรตามรานอาหารในชวงกลางคนดวย 3. นายศระวฒน ชางเผอก อาย 21 ป จบการศกษาชน ม .3 อาชพรบจาง ตาแหนงเทนเนอรแซกโซโฟน เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2542 เพราะอยในวงโยธวาฑตของโรงเรยน ชวงทยงเรยนอยช นมธยมศกษาตอนตน 4. นายสชาต ออนรอด อาย 22 ป จบการศกษาชน ป. 6 อาชพนกดนตรรบจาง ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแต พ.ศ. 2540 รบเลนดนตรตามงานตาง ๆ และมเลนทรานอาหารตอนกลางคนดวย 5. นายลออ โพธพนธแกว อาย 48 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตป พ.ศ. 2515 เดมเลนฆองวงใหญอยในวงปพาทย มาระยะหลงงานปพาทยไมคอยม ตามกระแสนยมตะวนตก จงผนตวเองมาฝกเปาทรอมโบน และมาอยทแตรวง ส.รวมมตร ในปจจบน 6. นายสาคร มะลนล อาย 44 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพนกดนตร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรมาตงแต พ.ศ. 2517 เคยเปนนกดนตรแตรวงตามวงอน ๆ มาหลายคณะ แตสดทายแลวนายสาคร มความพงพอใจในแตรวงคณะ ส.รวมมตรทสด 7. นายสมคด มะลนล อาย 43 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2520 เคยเลนอยกบวงลกทงตามรานอาหาร ในจงหวดสพรรณบร รวมทงไปเลนทรานอาหารตามจงหวดใกลเคยง สดทายไดมาอยท ส.รวมมตร โดยคาชกชวนของนายสาราญ ชางเผอก ซงเปนหวหนาวง 8. นายแดง บญชวย อาย 31 ป จบการศกษาชน ม.3 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2535 โดยหดเปาทรมเปตมาจากโรงเรยน ชวงทเรยนอยช นมธยมตน แลวไปอยกบแตรวงคณะอนมากอน จงไดมาอยท ส.รวมมตร 9. นายประยงค มลนล อาย 45 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงบารโทน เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2517 เคยเลนเครองหนงอยในวงปพาทย แลวมาฝกเปาบารโทน จงมาเลนอยแตรวงตามคณะตาง ๆ กอน จงมาอยท ส.รวมมตร 10. นายบญนา ศรเหรา อาย 18 ป ปจจบนเปนนกศกษาป 1 ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2549 เมอตอนอยวงโยธวาฑตของโรงเรยน ในชวงทยงเรยนอยชวงชนมธยม

74  

11. นายพนม ลอรเลศ อาย 45 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพนกดนตรรบจาง ตาแหนงกตารเบสไฟฟา เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2518 เคยเลนดนตรตามรานอาหาร และรบเลนงานเปดเพลงคาราโอเกะ จนปจจบนรบเลนดนตรเปดแผนคาราโอเกะและงานทวไป พรอมทงสมาชกในวง ส.รวมมตร 12. นายจม พงษสข อาย 41 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงกลองทรโอและกลองชด เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2535 จากการชกชวนของเพอนทอยใกลบรเวณบาน เรมฝกตกลองดวยตวเอง ไมไดเรยนโนตสากล เคยรวมวงเลนกบเพอน ๆ รบเลนงานทวไป เชน งานแตงงาน งานวนเกด ปจจบนไมรบงานเลนประจา นอกจากมงานเลนทคณะ ส.รวมมตร 13. นายกอง มาทาศร อาย 40 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงกลองใหญ เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2536 เปนเพอนกบนายจมเมอสมยเรยน เพราะเรยนอยโรงเรยนและหองเรยนเดยวกน ดวยความชอบเลนดนตรนายกองจงหาประสบการณ โดยการฝกเลนเองรวมทงไปสมครตกลองเลนตามวงดนตร และเลนรบงานทแตรวง ส.รวมมตรดวย 14. นายสารวล ชางเผอก อาย 48 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงกตารไฟฟา เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2535 เปนการฝกหดเลนดวยตวเอง ไมมหลกของทฤษฎดนตรและโนตสากล เคยเลนดนตรทรานอาหาร รบงานในรปแบบของการเลนโฟคซอง จนนายสาราญหวหนาวงชกชวนมาอยท ส.รวมมตร 15. นายจกรเพชร ธรรมกล อาย 42 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงฉาบเลก เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2525 โดยการไปเลนอยวงปพาทยในตาแหนงเครองต เชน โหมง ฉาบ มาระยะหลงวงปพาทยไมคอยมงาน จงมาเลนอยทคณะ ส.รวมมตร 16. นายประพนธ จนทรเพญ อาย 42 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงฉาบใหญ เรมเลนดนตรมาตงแตป พ.ศ. 2540 ดวยการชกชวนของนายสาราญ ชางเผอก ตาราง 21 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะ ส.รวมมตร

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายสาราญ ชางเผอก 50 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 2 นายศราวฒ ชางเผอก 22 คยบอรด นกศกษา 3 นายศระวฒน ชางเผอก 21 เทนเนอรแซกโซโฟน รบจาง 4 นายสชาต ออนรอด 22 ทรอมโบน นกดนตร 5 นายลออ โพธพนธแกว 48 ทรอมโบน เกษตรกร 6 นายสาคร มะลนล 44 อลโตแซกโซโฟน นกดนตร 7 นายสมคด มะลนล 43 ทรมเปต รบจาง

75  

ตาราง 21 (ตอ)

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 8 นายแดง บญชวย 31 ทรมเปต รบจาง 9 นายประยงค มลนล 45 บารโทน เกษตรกร 10 นายบญนา ศรเหรา 18 อลโตแซกโซโฟน นกศกษา 11 นายพนม ลอรเลศ 45 กตารเบสไฟฟา นกดนตร 12 นายจม พงษสข 41 กลองทรโอ/กลองชด รบจาง 13 นายกอง มาทาศร 40 กลองใหญ รบจาง 14 นายสารวล ชางเผอก 48 กตารไฟฟา เกษตรกร 15 นายจกรเพชร ธรรมกล 42 ฉาบเลก รบจาง 16 นายประพนธ จนทรเพญ 42 ฉาบใหญ รบจาง

2.2 เครองดนตร สาหรบเครองดนตรของแตรวงคณะ ส.รวมมตรนน นายสาราญ ชางเผอกไดสงซอเครองดนตรทเวงนาครเกษมบาง จากรานขายของมอสองหลงกระทรวงกลาโหมบาง บางสวนจะซอตอมาจากนกดนตรดวยกน ในสวนของเครองบางเครองนกดนตรกนามาเอง ซงถอวาเปนเครองดนตรสวนตว และกรณทเครองเสยเลกนอยกจะซอมแซมกนเอง แตถาซอมแลวยงรวนอยกจะรวบรวมสงไปซอม ทรานประเสรฐในซอยวดประดในทรงธรรม กรงเทพมหานคร ตาราง 22 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะ ส.รวมมตร

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 อลโตแซกโซโฟน 3 KING/SAMULAI รานหลงกระทรวงกลาโหม 2 เทนเนอรแซก

โซโฟน 1 KING รานคาทเวงนาครเกษม

3 ทรอมโบน 2 KING รานคาทเวงนาครเกษม 4 ทรมเปต 2 KING/SAMULAI รานหลงกระทรวงกลาโหม 5 บารโทน 1 SAMULAI รานหลงกระทรวงกลาโหม 6 คยบอรด 1 ROLAND/KONG รานคาทเวงนาครเกษม 7 กตารเบสไฟฟา 1 YAMAHA รานหลงกระทรวงกลาโหม 8 กตารไฟฟา 1 MAYA รานหลงกระทรวงกลาโหม 9 กลองทรโอ 1 LANDWIN รานคาทเวงนาครเกษม

76  

ตาราง 22 (ตอ)

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 10 กลองชด 1 PEARL รานคาทเวงนาครเกษม 11 กลองใหญ 1 YAMAHA รานหลงกระทรวงกลาโหม 12 ฉาบเลก 1 YAMAHA รานหลงกระทรวงกลาโหม 13 ฉาบใหญ 1 YAMAHA รานหลงกระทรวงกลาโหม

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง ทกครงทมงานแสดง พธกรรมทตองกระทาโดยทลมไมไดเลยคอ การไหวครหรอเรยกอกคาหนงคอการยกคร พธกรรมนทาเพอเปนการเคารพเจาทเจาทาง บชาคร อาจารย ทอบรมสงสอนสรรพวชาตาง ๆ รวมทงสอนวธการบรรเลงเครองดนตร ทนกดนตรแตละคนถนด อนงการไหวครนนกเหมอนกบเปนกาลงใจใหนกดนตร เพอทใหผานงานแสดงนน นน ไปไดดวยดและราบรน สวนเครองบชาครประกอบไปดวย

- ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - บหร 1 ซอง - เหลา 1 ขวด - เงนคากานล 12 บาท - หมาก พล 3 คา

ในการเตรยมเครองบชายกครนน เจาภาพจะเปนผเตรยมของไหว โดยนาดอกไม ธป เทยน บหร เงนคากานล 12 บาท และหมากพลใสพาน บางทจะมหมากพลหรอไมมกได แลวแตความเชอของแตละบาน ผททาหนาทยกครคอผทเปนหวหนาวง ตองจดธป จดเทยน และจดบหร 1 มวน แลวรนเหลาใสแกว นาเทยนใสในแกวเหลา นงประนมมอตงนะโม 3 จบ

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ” จากน นจะสวดคาถาเปนภาษาบาลสนกฤต ความน นกลาวถง คณพระพทธ คณพระธรรม คณพระสงฆ และครบาอาจารยทประสทธประศาสตรวชาให ตอดวยเพลงบรรเลงสาหรบถวายคร ประมาณ 1 – 2 เพลง สาหรบเพลงทบรรเลงถวายคร จะแตกตางกนระหวางงานทเปนมงคล (งานบวช) กบงานอวมงคล (งานศพ) กลาวคอ งานทเปนมงคลนนจะใชเพลงมารช ในการบรรเลงเรมเปดวง สวนงานทเปนงานอวมงคลจะใชเพลงสโลวมารช หรอจะเปนเพลงธรณกรรแสง และหลงจากพธไหวครหรอยกครเสรจสน กจะเปนการบรรเลงเพลงตามความเหมาะสมของงาน

77  

2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 17 นายสาราญ ชางเผอกหวหนาวงและผจดการแตรวงคณะ ส.รวมมตร

เนองจากแตรวงคณะ ส.รวมมตร เรมตงขนมาจากนายสวย อวนมนทร ผเปนเสมอนกบผทมอบมรดกตกทอดทางอาชพใหกบนายสาราญ ผเปนศษยรกทไดรบมอบมาเพอสบทอดและดแล จงจาเปนทจะตองยดครองไวเพอเปนมรดกของวงศตระกล สบตอไป

แผนภมของแตรวงคณะ ส.รวมมตร 1. สายศษย

นายสวย อวนมนทร

นายสาราญ ชางเผอก

2. สายเครอบตรหลานและญาต

นายสาราญ ชางเผอก

นายศราวฒ ชางเผอก นายศระวฒน ชางเผอก

78  

3. บทบาทของแตรวงคณะ ส.รวมมตร 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล จากการวจยขนตอนในการบรรเลงเพลงงานมงคล ของแตรวงคณะ ส.รวมมตรนน พธการกอนการบรรเลงจะคลาย ๆ กบวงอน คอตองมการไหวครหรอยกครกอน จงเรมทเพลงบรรเลงถวายคร สวนใหญจะใชเพลงมารชบรรเลงเปดวง แลวจงเปนเพลงทใหจงหวะสนกสนาน เราใจ จาพวกเพลงลกทงและเพลงราวง เลนกนไปโดยไมมแบบแผน เนนความสนกสนานครนเครง แตเมอถงเวลาแตรวงเรมบรรเลงเพลงทตามแบบแผนตอเมอ ถงเวลาทตองปลงผมนาค โดยจะตองบรรเลงเพลงเขมรทงหมด และจบดวยเพลงเขมรโพธสตว ซงแขกผใหญและแขกผมเกยรตทมารวมงาน อาบนานาคพรอมกบลงขมนและดนสอพองใหนาค คณะแตรวงจะบรรเลงแบบเรงจงหวะใหเรวและลงจบ จากนนจงบรรเลงเพลงทสนกสนานไปเรอย ๆ จนมพธทาขวญนาค ทางคณะแตรวงจงบรรเลงเพลงมหาฤกษและมหาชยตอกน เพอเปนการเรมตนของพธการ แตตองสงเกตวาหมอทาขวญจะนาใบตองไปตดบนบายศรเมอใด เมอนนแตรวงจงเรมบรรเลง หมอทาขวญเรมทาพธโดยมแตรวงบรรเลงรบรอง สลบกนไปโดยหมอทาขวญตองแตงเนอรองเองใหเขากบพธ สวนทานองนน ยงตองเปนทานองเดมตามหลกของการทาขวญ แตรวงบรรเลงรบและสงรองใหได

3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ในกรณทเจาภาพตงศพไวทวด ทางคณะแตรวงเดนทางไปทวดและทาพธยกคร จากนนจงบรรเลงเพลงยกครและเพลงประโคมศพ หรอเพลงจาพวกเพลงมอญบรรเลงไปเรอย ๆ จนกวา จะมพธสงฆ เมอพระสงฆมาถงแตรวงบรรเลงเพลงรบพระ และหยดบรรเลงชวงของพธสงฆ หลงจากเสรจพธสงฆ แตรวงจะบรรเลงเพลง เมอเคลอนศพออกจากศาลา และไปเวยนซายรอบเมร 3 รอบ ชวงขณะเดนนแตรวงบรรเลงเพลงสโลวมารช บรรเลงไปจนครบ 3 รอบ เมอหบศพตงไวทหนาเมรแลว เจาภาพเชญแขกผมเกยรตขนทอดผาบงสกล และกลาวประวตของผเสยชวต เพอเปนการไวอาลยมการยนสงบนงสกครหนง จากนนเชญประธานในพธขนจดไฟ แตรวงจงบรรเลงเพลง โดยสวนใหญแลวใชเพลงธรณกรรแสง เพลงพญาโศกบาง ตามความเหมาะสม จนกวาแขกทมารวมงานวางดอกไมจนทนจนหมด และเขาสพธประชมเพลง แตรวงบรรเลงเพลงอกตามความเหมาะสม เปนอนเสรจหนาท

4. บทเพลงของแตรวงคณะ ส.รวมมตร

4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะ ส.รวมมตร เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงสดดมหาราชา เพลงมารชบรพตร เพลงเขมรไทรโยค เพลงคานานม เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงโสมสองแสง เพลงเสยดายจง

4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงธรณกรรแสง เพลงพญาโศก เพลง พมาแปลง เพลงมอญออยอง เพลงมอญยกศพ เพลงสโลวมารช

79  

4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะ ส.รวมมตร ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห ตาราง 23 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะ ส.รวมมตร

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห

เพลงสดดมหาราชา มารชบรพตร เพลงเขมรไทรโยค เพลงคานานม

เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงโสมสองแสง เพลงเสยดายจง

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 3 ลกษณะคอ - เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะเดนทางไปวด - เพลงทใชบรรเลงขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร ตาราง 24 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะ ส.รวมมตร

เพลงทใช ขณะนงบรรเลง

เพลงทใชบรรเลง ขณะเดนทางไปวด

เพลงทใชบรรเลง ขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร

เพลงพญาโศก เพลงพมาแปลง เพลงมอญออยอง เพลงมอญยกศพ

เพลงสโลวมารช เพลงธรณกรรแสง เพลงสโลวมารช

80  

แตรวงคณะหลานป 1. ประวตแตรวงคณะหลานป ตงอยบานเลขท 49 หม 9 ตาบลบางปลามา อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 18 แผนทการเดนทางไปบานแตรวงคณะหลานป

แตรวงคณะหลานป เรมตงขนมาเมอประมาณป พ.ศ. 2483 โดยนายปรง อทอง อยทบานขนมจน อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร นายปรงไดฝกหดเปาแตรกบครนด (ไมทราบนามสกล) จนเมอมความรความสามารถและประสบการณเพมมากขน จงชวนเพอนนกดนตรดวยกนมาตงวงแตรวงขน ขณะนนใชชอวงวา “แตรวงคณะศษยวศาล” และมอบใหนายวศาล อทอง ซงเปนบตรคนทสองจดการดแลและควบคมวง ดวยความทเปนคณะแตรวงทไดรบความนยม นายวศาลจงตงวงปพาทยมอญขนมา และเปนผดแลกจการเอง ทาใหบกพรองและขาดความเอาใจใส สงผลใหไมเตมทกบงานแตรวง จงจาเปนทตองใหแตรวงคณะศษยวศาล มอนตองเลกกจการ

ในเวลาตอมา นายปรงจงไดคดรเรมตงวงแตรของตวเองขนอกครง โดยถายทอดวชาความรและประสบการณทงหมด ใหกบบคคลทวไปทงเดกและผใหญทสนใจ มาฝกหดเปาแตรเพอเปนการใชเวลาวางใหเปนประโยชน อกประการหนงคอ เปนการฝกใหมอาชพตดตวไป จนสามารถตงคณะแตรวงเปนของตวเองไดอก และเมอผใดทฝกฝนจนสามารถเลนไดชานาญแลว จะนามาเลนประจากบวงของนายปรงทต งขน โดยตงชอคณะแตรวงวา “แตรวงคณะหลานป” และใหนายไพบลย อทอง ซงเปนบตรชายคนโต เปนผควบคมดแลวงแทนตน จนถงปจจบน

81  

สาหรบเครองดนตรทใชในวง สวนหนงจะเปนมรดกตกทอดมาจากรนพอ (นายปรง อทอง) บางเครองกซอมาจากรานขายของเกา และรานขายของมอสองหลงกระทรวงกลาโหม บางเครองกซอตอมาจากเพอนนกดนตรแตรวงดวยกน สวนนกดนตรบางคนกมเครองเปนของตวเอง

ปจจบนคณะแตรวงหลานป สาหรบการออกงานแตละครง ประกอบไปดวยเครองดนตร ดงน ซงอาจปรบเปลยนไดตามความเหมาะสมของแตละงาน

- อลโตแซกโซโฟน 3 ตว - เทนเนอรแซกโซโฟน 2 ตว - ทรอมโบน 1 ตว - ทรมเปต 2 ตว - คยบอรด 1 ตว - กลองชด 1 ชด - กลองใหญ 1 ใบ - ฉง 1 ค - ฉาบ 1 ค - กรบ 1 ค - ตะโพนไทย 1 ใบ การรบงานของแตรวงคณะหลานป สวนใหญจะมงานบวชและแหขนหมากงานแตงงาน

ถาเปนงานศพชาวบานสวนใหญจะวาจางวงปพาทยมอญมาบรรเลง ในสวนของคาตอบแทนของการรบงานนน จะอยในราคาประมาณ 8,000 – 11,000 บาท ขนอยกบการใชจานวนนกดนตร มากนอย ตามความเหมาะสมของงาน และระยะทางการเดนทางใกลไกล โดยจะไดคาตอบแทนคนละ 500 - 700 บาทตองาน

รายไดจากการเลนดนตรออกงานในแตละครง นกดนตรแตละคนรบคาตอบแทนไมเทากน การรบงานบรรเลงใน 1 งานของนกดนตร จะไดรบคาสงจากหวหนาวงวา งานนจะไดครงงานหรอเตมงาน ซงคาวาครงงาน หมายความวา การรบงานครงหนงเชนงานบวชนน ตองมงาน 2 วนคอ วนแรกเปนวนรบนาคจากวดมาทาขวญนาคทบาน วนทสองเปนการแหนาคเขาโบสถ ถานกดนตรมาเลนงานเฉพาะวนแรก เรยกวา “ครงงาน” จะไดคาตอบแทนครงหนงของคาตวนกดนตรผนน แตถานกดนตรมาเลนงานตลอดจนงานเสรจสนทง 2 วน จนนาคไดบวชเปนพระแลวเปนการจบกระบวนการบวช นกดนตรผนนกจะไดคาตวครบจานวน ซงเรยกวา “เตมงาน”

82  

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะหลานป 2.1 นกดนตร แตรวงคณะหลานป เปนวงแตรวงทมแบบแผนในการบรรเลง โดยเฉพาะเพลงมารชและเพลงเถา นกดนตรบางคนอานโนตสากลได และบางคนกใชวธบอกเปนโนตดนตรไทย นายไพบลยไดฝกสอนเดก ๆ รนใหมทมใจรกทางดานเครองดนตรแตรวง เมอฝกหดจนมความชานาญเปนทนาพอใจ กจะเปดโอกาสใหรวมเปนสมาชกภายในวง เพอหาประสบการณ แตรวงคณะหลานป มจานวนสมาชกทงหมด 13 คน ดงน 1. นายไพบลย อทอง อาย 64 ป จบการศกษาชน ป .4 อาชพเกษตรกร เปนหวหนาและควบคมดแลวง ตาแหนงเทนเนอรแซกโซโฟน เครองหนง และปคลารเนต เรมเลนดนตรจากการเลนอยในวงเครองสายไทยตงแตอาย 12 ป จากนนจงมาฝกหดเปาปคลารเนตกบนายปรงผเปนบดา และหดเลนเครองดนตรชนดอน ๆ เชน เทนเนอรแซกโซโฟน และเครองหนงประเภทตาง ๆ ในการซอมกบเครองดนตรนน นายไพบลยยดหลกคาสอนของบดาอยางเครงครด ตงแตการมวนยในการฝกซอม ความมนาใจกบสมาชกในวง โดยมแนวคดทวาตองเอาใจเขามาใสใจเรา 2. นายมนส ฤกษธาน อาย 50 ป จบการศกษาชน ป .4 อาชพนกดนตร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 18 ป เดมเลนอยวงปพาทยในตาแหนง ระนาดเอก แตดวยเวลาผานไป ความนยมลดลงทาใหงานนอยมาก จงหนมาฝกหดเปาอลโตแซกโซโฟน เลนตามคณะแตรวงจนมาอยกบแตรวงคณะหลานปในปจจบน 3. นายสาล แยมพกล อาย 48 ป จบการศกษาชน ป .4 อาชพนกดนตร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 20 ป สามารถอานโนตสากลได โดยมนายไพบลย อทอง เปนผฝกหด จนทกวนนนายสาลยงสามารถไปรบงานกบวงอนได เพราะถอวาเปนการเปดโอกาสในการหารายไดดารงชพ และสรางมตรภาพกบบรรดานกดนตรดวยกน 4. นายนรต แกวไทรโพธ อาย 20 ป จบการศกษาชน ม.3 อาชพเกษตรกร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 13 ป สามารถอานโนตสากลได ตงแตเลนอยวงโยธวาฑตชวงทเรยนชนมธยม 5. นายมนตร เหลองชางทอง อาย 18 ป ปจจบนกาลงศกษาอยมหาวทยาลยรามคาแหง ชนปท 1 ตาแหนงเทนเนอรแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป เปาเทนเนอรอยในวงโยธวาฑตของโรงเรยน เมอครงอยช นมธยมศกษาตอนปลาย 6. นายณฐพงษ พรอมพมพ อาย 17 ป จบการศกษาชน ม.3 อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 13 ป ชวงทเขามาฝกหดเปาแตรกบนายไพบลย อทอง กคดแตวามาเลนดนตรเพอความสนกสนาน เปนการใชเวลาวางใหเกดประโยชน เพราะปดเทอมไมมอะไรทา นายไพบลยเหนความตงใจและฝมอพฒนาขนเรอย ๆ จงชวนมาเลนอยทวงหลานป

ดวยกน

83  

7. นายอดร แกนจนทรดา อาย 21 ป จบการศกษาชน ม.3 อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 12 ป เมอครงเปนสมาชก วงโยธวาฑตของโรงเรยนตอนเรยนชนมธยม สามารถอานโนตสากลไดนดหนอย 8. นายอธวฒน ดาคาทา อาย 18 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรมาได 1 ป ซงยงมประสบการณนอยอย เพราะไดมาฝกเปาทรอมโบน กบนายไพบลยมาไดไมนาน เหนความขยนหมนฝกซอม จงใหโอกาสในการแสดงฝมอ 9. นายสทศน พณสวรรณ อาย 39 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพนกดนตร ตาแหนงคยบอรด เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป โดยมรนพเปนผชกชวนไปเลนดนตรตามรานอาหาร หลงจากนนกรบงานเอง ตะเวนเลนดนตรไปทวจงหวดสพรรณบร ปจจบนเขาเปนนกดนตรประจาวงหลานป มาไดประมาณ 5 ป 10. นายอนกล เผอกรก อาย 20 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงกลองทรโอ เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป ซงนายอนกลไดเขามาสมครเปนศษยของนายไพบลย มความตงใจทจะเลนดนตรในวงแตรวง ในปจจบนนายอนกลสามารถเลนเครองดนตร ประเภทเครองประกอบจงหวะไดเปนอยางด 11. นายมโชค เพชรสวรรณ อาย 32 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพนกดนตร ตาแหนงกตารเบสไฟฟา และมความสามารถเลนคยบอรดไดดวย เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 15 ป นายมโชคแกะเพลงโดยใชวธฟงแลวจาทานองไว กอนทจะมาหาเสยงโนตตามกตารเบสของตวเอง 12. นายณฐพงศ คชาชย อาย 19 ป จบการศกษาชน ม.3 อาชพเกษตรกร ตาแหนงกลองใหญ เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 9 ป โดยบดามารดาของนายณฐพงศ เปนผนามาฝกหดกบนายไพบลย อทอง เพราะกลวลกจะเกเรในชวงทโรงเรยนปดภาคเรยน ทาใหระยะหลงมานายณฐพงศ รสกชอบการเลนดนตร จงทาใหมความตงใจและพฒนาตวเอง จนไดเปนหนงในสมาชกนกดนตรแตรวงคณะหลานป 13. นายสมพศ ไตรศรสก อาย 39 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงกลองเทนเนอร และกลองชด เรมเลนดนตรตงแตอาย 13 ป เคยเลนฉาบกบโหมงอยวงปพาทย มากอน จงเขามาอยวงหลานป โดยสามารถเลนเครองดนตรประเภทเครองหนง และเครองประกอบจงหวะอน ๆ ได

84  

ตาราง 25 แสดงอาย เครองดนตร และอาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะหลานป

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายไพบลย อทอง 64 เทนเนอรแซกโซโฟน เกษตรกร 2 นายมนส ฤกษธาน 50 อลโตแซกโซโฟน นกดนตร 3 นายสาล แยมพกล 48 อลโตแซกโซโฟน นกดนตร 4 นายนรต แกวไทรโพธ 20 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 5 นายมนตร เหลองชางทอง 18 เทนเนอรแซกโซโฟน นกศกษา 6 นายณฐพงษ พรอมพมพ 17 ทรมเปต เกษตรกร 7 นายอดร แกนจนทรดา 21 ทรมเปต เกษตรกร 8 นายอธวฒน ดาคาทา 18 ทรอมโบน รบจาง 9 นายสทศน พณสวรรณ 39 คบอรด นกดนตร 10 นายอนกล เผอกรก 20 กลองทรโอ รบจาง 11 นายมโชค เพชรสวรรณ 32 กตารเบสไฟฟา นกดนตร 12 นายณฐพงศ คชาชย 19 กลองใหญ เกษตรกร 13 นายสมพศ ไตรศรสก 39 กลองเทนเนอร/กลองชด รบจาง

2.2 เครองดนตร เครองดนตรทใชในวง สวนหนงจะเปนมรดกตกทอดมาจากรนพอ (นายปรง อทอง) บางเครองกซอมาจากรานขายของเกา และรานขายของมอสองหลงกระทรวงกลาโหม บางเครองกซอตอมาจากเพอนนกดนตรแตรวงดวยกน สวนนกดนตรบางคนกมเครองเปนของตวเอง แตถาเปนทรมเปตนายไพบลยจะไปซอทเวงนาครเกษมเอง กรณทเครองเสย ถาเปนนอยกแกไขซอมแซมเอง แตถาแกไขไมไดจะรวบรวมนาไปซอมทรานประเสรฐ ซอยวดประดในทรงธรรม ทาพระ กรงเทพมหานคร

85  

ตาราง 26 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะหลานป

ลาดบ เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 อลโตแซกโซโฟน 3 KINS STONE/BESSON ซอตอเพอนนกดนตร 2 เทนเนอรแซกโซโฟน 2 COUESNON รานหลงกระทรวงกลาโหม 3 ทรอมโบน 1 YAMAHA ซอตอเพอนนกดนตร 4 ทรมเปต 2 KINS STONE เวงนาครเกษม 5 คยบอรด 1 ROLAND รานหลงกระทรวงกลาโหม 6 กลองใหญ 1 PEACE ซอตอเพอนนกดนตร 7 กลองชด 1 TAMA รานหลงกระทรวงกลาโหม 8 ฉง 1 - มรดกตกทอดจากบดา 9 ฉาบ 1 - มรดกตกทอดจากบดา 10 กรบ 1 - มรดกตกทอดจากบดา 11 ตะโพนไทย 1 - มรดกตกทอดจากบดา

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง ทกครงทมงานแสดง พธกรรมทตองกระทาโดยทลมไมไดเลยคอ การไหวครหรอเรยกอกคาหนงคอการยกคร พธกรรมนทาเพอเปนการเคารพเจาทเจาทาง บชาคร อาจารย ทอบรมสงสอนสรรพวชาตาง ๆ รวมทงสอนวธการบรรเลงเครองดนตร ทนกดนตรแตละคนถนด อนงการไหวครนนกเหมอนกบเปนกาลงใจใหนกดนตร เพอทจะใหผานงานแสดงนน นน ไปไดดวยดและราบรน สวนเครองบชาครประกอบไปดวย

- ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - บหร 1 ซอง - เหลา 1 ขวด - เงนคากานล 20 บาท - หมาก พลอยางละ 3 คา

ในการเตรยมเครองบชายกครนน เจาภาพจะเปนผเตรยมของไหว โดยนาดอกไม ธป เทยน บหร เงนคากานล หมาก พล ทงหมดใสพาน ผททาหนาทยกครตองจดธป จดเทยน และจดบหร 1 มวน แลวรนเหลาใสแกว นาเทยนใสในแกวเหลา นงประนมมอตงนะโม 3 จบ

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ”

86  

จากนนสวดคาถาเปนภาษาบาลสนกฤต ความนนกลาวถง คณพระพทธ คณพระธรรม คณพระสงฆ และครบาอาจารยทประสทธประศาสตรวชาให ตอดวยเพลงบรรเลงสาหรบถวายคร ประมาณ 1 – 2 เพลง จากนนคณะแตรวงจะบรรเลงเพลงมารช เพอเปนการโหมโรงกอนทจะบรรเลงเพลงอน ๆ ตอไปตามความเหมาะสม เพอใหเขากบสถานการณของงาน ณ ขณะนน 2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 19 นายไพบลย อทอง หวหนาและผจดการแตรวงคณะหลานป สาหรบแนวทางการสบทอดอาชพแตรวงในอนาคต ของแตรวงคณะหลานปน น

นายไพบลยไดวางแผนไววา ตองดาเนนกจการตอไป เพราะเปนสมบตตกทอดมาจากบดา ซงจะตองมการปรบเปลยนรปแบบวธการบรรเลงของวงบาง ฝกซอมเพลงทกาลงเปนทนยมตามยคตามสมยบาง เพอตอบสนองตามความตองการของชาวบาน กอปรกบนายไพบลยกอายมากแลว อยากจะอนรกษแตรวงทยงยดเพลงทเปนแบบแผนดงเดม และการบรรเลงเพลงประเภทเพลงมารช เชน มารชสนวล มารชนาคราช มารชเผดจศก มารชประจาอาเภอบางปลามา ซงนายไพบลย บอกวา เพลงมารชประจาอาเภอบางปลามานน สมยกอนมการเลนเพลงนถอเปนความภาคภมใจ ของชาวบานในอาเภอบางปลามา แตสมยนไมไดเลนแลว เพราะถกกระแสของเพลงสมยนยมเขามาแทนท จงทาใหมารชประจาอาเภอบางปลามา หมดความนยมลงไปตามกาลเวลา นายไพบลยจงวางตวหลานไว เพอทจะทาหนาทดาเนนกจการ คณะแตรวงแทนตนตอไป

87  

แผนภมของแตรวงคณะหลานป สายเครอบตรหลานและญาต

นายปรง อทอง

นายไพบลย อทอง

นายชวกาญจน สายนช

3. บทบาทของแตรวงคณะหลานป 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล สาหรบแตรวงคณะหลานปนน ลกษณะของงานทเจาภาพสวนใหญ มาหาไปบรรเลงคอ งานอปสมบท การบรรเลงงานอปสมบทในแตละครงของแตรวงคณะหลานป หลงจากบชาครเปนทเรยบรอยแลว เรมการบรรเลงดวยเพลงมารช 2 เพลง จงหยดรบประทานอาหารกลางวน ททางเจาของงานจดให เสรจแลวบรรเลงตออก 2 เพลง จงเดนทางไปรบนาคจากวดมาบาน ซงในระหวางทางนนจะบรรเลงเพลงแห ในจงหวะราวงซงเปนเพลงของวงดนตรสนทราภรณ หรอเพลงลกทงในจงหวะสามชา จากนนเปนการอาบนานาค แตรวงบรรเลงเพลงคานานม เสรจพธแลวเปนการทาขวญนาค หนาทของแตรวงตองรบใหไดและถกตอง อนงประเพณการทาขวญนาคในแตละทองท จะแตกตางกนเพราะหมอขวญแตละคน ไดรบการสบทอดทตางกนไป หรอแลวแตลกเลนและสถานการณพาไป เมอถงรงเชาซงเปนวนอปสมบทนาค แตรวงตองทาหนาทแหไปวดเวลาประมาณ 05.00 น. เรมจากการบรรเลงเพลงมารช แลวตอดวยเพลงลกทงซงเปนทนยมชนชอบของชาวบาน จนถงเวลา 07.00 น. จงหยดพกรบประทานอาหารเชา และบรรเลงตอดวยเพลงคลนกระทบฝ ง ออกดวยเพลงจงหวะราวง เชน เพลงคางคาวกนกลวย รามาซมารา พมาเขว ฯลฯ เวลา 08.00 น. แหนาคไปวดดวยเพลงลกทงในจงหวะราวง และสามชา เมอแหนาคเวยนรอบพระอโบสถครบ 3 รอบ หรอจะหลายรอบ กแลวแตคณะแตรวงตกลงกบทางเจาภาพงาน คณะแตรวงบรรเลงเพลงมหาฤกษมหาชย เปนการสงนาคเขาอโบสถ ถอวาเปนการเสรจพธ

88  

3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ในการรบงานอวมงคลของแตรวงคณะหลานป เรมตนเหมอนงานมงคลทวไปคอ มการยกคร ดอกไม ธปเทยน เหลาบหรและเงนคากานล 20 บาท หลงจากการไหวครจบลงแตรวงบรรเลงเพลงในอตราจงหวะสองชน 1 เพลง ไดแก เพลงแขกเชญเจา ธรณกรรแสง พมาแปลง การบรรเลงเพลงในงานศพทวไป บรรเลงเพลงทมทานองเศราเพอใหเขากบบรรยากาศของงาน ซงโดยสวนมากจะเปนเพลงมอญ หรอเพลงลกทง ทมทานองถงอารมณเศรากสามารถนามาใชได และแตรวงจะทาหนาทหลกคอ การบรรเลงประกอบการแห จากบานไปวด หรอจากวดมาบานแลวแตขอตกลง ทางเจาภาพจะวาจางขอตกลงกน

4. บทเพลงของแตรวงคณะหลานป 4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะหลานป

เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงสดดมหาราชา เพลงกราวตะลง เพลง

คลนกระทบฝ ง เพลงสนวล เพลงลงสรง เพลงกราวนอก และกราวใน 4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงแขกเชญเจา เพลงธรณกรรแสง

เพลงมอญยกศพ เพลงมอญประจาวด เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะหลานป ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห ตาราง 27 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะหลานป

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห เพลงสดดมหาราชา เพลงสนวล เพลงลงสรง เพลงกราวนอก/กราวใน

เพลงกราวตะลง เพลงคลนกระทบฝ ง

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร

89  

ตาราง 28 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะหลานป

เพลงทใชขณะนงบรรเลง เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร เพลงแขกเชญเจา เพลงธรณกรรแสง เพลงมอญยกศพ เพลงมอญประจาวด

เพลงธรณกรรแสง เพลงสโลวมารช

90  

แตรวงคณะเทนเซนต 1. ประวตแตรวงคณะเทนเซนต

ตงอยบานเลขท 208/1 หม 2 ตาบลบานกราง อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 20 แผนทการเดนทางมาบานแตรวงคณะเทนเซนต แตรวงคณะเทนเซนตเรมกอตงมาจากวงสตรง โดยใชชอวงวา วงเอกซเซอรไซด เมอป

พ.ศ. 2527 โดย นายสนทร นมหนต ซงเปนการรวมลกษณะการบรรเลงทงวงสตรง และแตรวงเขาดวยกน โดยเรมจากการทมเครองดนตรประเภทเครองเปา 3 ชน สอดแทรกบรรเลงอยในวงสตรงพรอมทจะออกงานไดทกโอกาส โดยจะมงานดานของความบนเทงทมนกรองรองเพลง ทเปนเพลงยอดนยมตามยคตามสมย และวงนกมนกรองทมความสามารถมากกวาวงอน ๆ ในตอนนนกคอสามารถรองเพลงไดทงภาษาไทย จน และภาษาองกฤษ เนองจากสมาชกในวงมความสามารถทงในดานดนตร และการรองเพลง โดยเฉพาะนกรองของวงทงหญงและชายจะสามารถรองเพลงไดหลายภาษา ทสาคญคอเพลงทรองนนเหมอนเจาของภาษามารองเองเลยทเดยว จงทาใหวงมความแตกตางจากวงดนตรอนทวไป วงเอกซเซอรไซดจงมงานแสดงมากกวาวงอน ๆ แตในขณะเดยวกนงานทตองใชวงแตรวงบรรเลง กมงานเขามาอยางสมาเสมอ เชน งานแหขนหมาก งานบวช งานศพ จากนนกมการเปลยนแปลงสมาชก กคอนกรองทเปนจดขายของวงหลายคน แยกยายไปอยวงอนตามความพอใจของรายไดทวงวงนนเสนอให วงเอกซเซอรไซดจงมการปรบเปลยนวงครงใหญ และเปลยนชอวงเปน เทนเซนต ซงมาจากคา 2 คา คอคาวา เทน ทแปลวา 10 และคาวา เซนต แปลวา นกบญ เพราะขณะนนมสมาชกกนทงหมด 10 คน

91  

เนองจากวงเทนเซนต เปนวงทมชอเสยงและเปนทนยมของผคนในขณะนน จงทาใหสภาพทางการเงนในวงคลองตวไมขดสน จานวนเครองดนตรในวงจงมมากพอสาหรบนกดนตร โดยมเครองดนตร ดงน

- อลโตแซกโซโฟน 3 ตว - เทนเนอรแซกโซโฟน 2 ตว - ทรมเปต 5 ตว - ทรอมโบน 1 ตว - ยโฟเนยม 1 ตว - ฉาบ 2 ค - กลองทรโอ 1 ชด - กลองใหญ 1 ใบ สาหรบสมาชกในวงเทนเซนต สวนใหญจะฝกซอมกนเองโดยวธจาเสยงเครองของตวเอง

และใชวธบอกเพลงแบบปากตอปาก จากนไปทละวรรคทละทอน แตกมบางคนทดโนตสากลไดเพราะราเรยนมาบาง ในสวนของคาตอบแทนเปนทรวา การทมาเลนดนตรนนเปนแคอาชพเสรมรายไดนอกเหนอจากอาชพหลกของแตละคน รายไดจงไมแนนอนโดยกาหนดขนตา 1,800 – 30,000 บาท ซงสมาชกภายในวงกจะไดคาตอบแทนกนคนละ 300 – 500 บาท ทงนกขนอยกบระยะทางในการเดนทางและจานวนเครองดนตรทตองใชมากหรอนอย เปนปจจยหลก เพราะโดยปกตในการเดนทางไปในแตละงานนน ตองใชรถในการขนสงประมาณ 4 คน

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะเทนเซนต

2.1 นกดนตร แตรวงคณะเทนเซนต มสมาชกทคอนขางมากและมประสบการณทางดนตรกนทกคน โดยบางคนกใชเวลาวางนอกเหนอจากอาชพหลก และการรบงานในวงเทนเซนตแลว ยงไปรบงานแสดงทวงอน ๆ ไดอก เปนการหาประสบการณใหกบตวเองพรอมกบไดสรางมตรภาพทดตอกน แตรวงคณะเทนเซนต มจานวนสมาชกทงหมด 19 คน ดงน 1. นายสนทร นมหนต อาย 59 ป หวหนาวงและผจดการวง เปนเลอดเนอเชอไขของลกสพรรณโดยกาเนด ทตาบลบานกราง หม 2 อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร ปจจบนมอาชพคาขาย และมตาแหนงเปนผใหญบานทบานกรางนดวย โดยจบการศกษาชนประถมศกษา ปท 4 เดมนนเลนดนตรไทยมากอน เครองทเลนกคอ ซอดวงและซออ แลวกเรมเรยนดนตรสากลจากอาจารยลาจวน คงสาราญ โดยเรยนโนตสากลไปพรอม ๆ กบการเปาเทนเนอรแซกโซโฟน จงชานาญในการเปาเทนเนอรแซกโซโฟนมาจนถงปจจบน

92  

2. นายสารวย พวงบปผา อาย 52 ป ปจจบนมอาชพเปนเกษตรกร จบการศกษาชน ป. 4เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 25 ป มพนฐานของการดโนตสากลบางนดหนอย โดยมอาจารยลาจวน คงสาราญเปนผฝกสอน แลวเลอกอลโตแซกโซโฟนเปนเครองประจาตว 3. นายสพจน นมหนต อาย 48 ป ปจจบนมอาชพคาขาย เรมเลนดนตรตงแตอาย 30 ป โดยการชกชวนของผใหญสนทร นมหนต ซงเปนทงหวหนาวงดวยและเปนญาตกน จงไมยากสาหรบการอทศเวลาใหกบการฝกซอม และผใหญสนทรกเปนครสอนใหกบนายสพจนดวย โดยเลนอลโตแซกโซโฟน 4. นายสายชล ศรดอกไม อาย 50 ป ปจจบนมอาชพคาขาย จบการศกษาชน ม. 3 เลนในตาแหนงตกลองทรโอ เดมนนเคยเลนกลองตะโพนอยในวงปพาทย แลวจงมาเรมฝกหดการตกลองทรโอโดยการฝกตพนกอน แลวจงมาตกลองจรง เรมเลนดนตรตงแตอาย 28 ป โดยมนายสารวย พวงบปผาชวนมาฝกหดดวยกน 5. นายทองใบ แจงประจกษ อาย 48 ป ปจจบนมอาชพเปนเกษตรกร เลนตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 25 ป โดยการชกจงของเพอนทรจกกบผใหญสนทร นมหนต ตอนสมยทเลนวงเอกซเซอรไซด ไมเคยเรยนโนตสากลแตเลนทรมเปตไดเพราะใชวธจาเสยง และบอกเพลงโดยใชโนตไทย 6. นายละเอยด ศรดอกไม อาย 41 ป มอาชพคาขาย ทาหนาทเปาทรมเปต ในวง เรมเลนดนตรตงแตอาย 16 ป โดยนายบรรจง ศรดอกไมเปนผสอนใหนายละเอยดเปาทรมเปต ซงวธการสอนจะสอนแบบวธของวงปพาทยทฝกแบบทองจา ใชปากบอกเพลงเปนทานองเพลง 7. นายแวน เทยนมงคล อาย 45 ป อาชพคร เลนในตาแหนงเปายโฟเนยม เรมเลนดนตรตงแตอาย 16 ป โดยเรยนโนตสากลและหดเปายโฟเนยมจากโรงเรยนสมยเรยนอยชนมธยม จงทาใหเรยนรเพลงไดเรวกวาคนทไมไดเรยนดนตรมาโดยตรง 8. นายหย บญศร อาย 41 ป อาชพรบจาง ทาหนาทเปาอลโตแซกโซโฟน โดยเรมเลนอลโตแซกโซโฟนมาตงแตอาย 20 ป ดวยวธครพกลกจามาจากการทชอบไปดเพอนซอมดนตรตามวงตางๆ แลวมความสนใจชนชอบดนตรเปนทนเดม จงทาใหอยากเปาแซกโซโฟนแลวทองทานองเพลงเปนโนตไทย คอ โด เร ม ฟา ซอล ลา ท 9. นายกตตคณ ศรดอกไม อาย 53 ป ปจจบนมอาชพคาขาย เรมเลนดนตรตงแตอาย 20 ป เดมนนเลนอยวงปพาทยโดยเลนตาแหนงตระนาดทม เรมหนมาสนใจดนตรสากลในชวงหลง โดยเรมเปาอลโตแซกโซโฟน กบอาจารยลาจวน คงสาราญพรอมกบการเรยนรโนตสากลไปพรอมกน และเคยเลนอยในวงลกทงเลก ๆ ตะเวนเลนตามจงหวดตาง ๆ ดวย โดยเลนตาแหนงอลโตแซกโซโฟน 10. นายบอล เชดวงศ อาย 48 ป มอาชพรบจางทวไป หนาทรบผดชอบคอเปาทรมเปต โดยเรมสนใจดนตรมาตงแตสมยเดก ๆ เพราะพอเลนระนาดเอกในวงปพาทย และตนกตดสอยหอยตามเวลาทพอไปเลนตามงาน จงทาใหรสกชอบดนตรชอบฟงเพลง เมอมโอกาสจงมาเรมหดเปาทรมเปตในวงแตรวงเลก ๆ โดยใชวธจาเสยงและทองโนตเปนโนตดนตรไทย

93  

11. นายกฤษณกรณ ชวงศ อาย 45 ป มอาชพรบจาง ซงทาหนาทตกลองใหญในวงเทนเซนตน เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 15 ป โดยเรยนมาตงแตสมยเรยนชนมธยมและเลนกลองใหญอยในวงโยธวาฑต จงมความชานาญทงโนตสากลและการปฏบตเครองดนตร (กลองใหญ) 12. นายเบรด บญเจรญ อาย 43 ป อาชพเกษตรกร ซงทาหนาทเปาทรมเปตในวง โดยเรมหดเลนและสนใจการเปาทรมเปตมาจากนายละเอยด ศรดอกไม เพราะเคยเลนดนตรไทยอยวงเดยวกน แตไมไดเรยนโนตสากล ใชวธการจาเสยงและทองเพลงเปนโนตเพลงไทย 13. นายสวทย นมหนต อาย 48 ป ปจจบนมอาชพเปนนกรองนกดนตรอยตามรานอาหารใหญ ๆ ในจงหวดสพรรณบร เรมสนใจดนตรมาตงแตอาย 15 ป โดยมผใหญสนทร นมหนต เปนผฝกสอนใหเปาเทนเนอรแซกโซโฟน ซงเปนเครองมอทผใหญสนทรถนดและเลนอยประจา กอปรกบเปนญาตสนทกนอยแลว จงมเวลาซอมมากกวาผอน โดยใชวธบอกเพลงแบบทองเปนโนตเพลงไทย 14. นายแชมป บรรทดทอง อาย 20 ป ปจจบนเปนนกศกษาเรยนอยทวทยาลยการอาชพจงหวดสพรรณบร เครองมอทถนดและเลนคอทรมเปต เรมเลนทรมเปตมาตงแตอาย 14 ป โดยเลนอยวงโยธวาฑตของโรงเรยนสมยเรยนโรงเรยนมธยม จงมความรในเรองของโนตสากลอยบาง และเขามาเลนในวงเทนเซนตดวยการชกนาของนายหย บญศร เพราะเปนเครอญาตทสนทกนและเปนการหารายไดพเศษของนายแชมปดวย 15. นายสทน หวานฉา อาย 55 ป มอาชพเกษตรกร เครองทเลนคอทรมเปต ดวยความชอบดนตรและอยในวงปพาทยมากอน ตงแตเรมทจะเปนหนมเมออาย 15 ป เขาจงเลนไดทงเครองดนตรไทยและดนตรสากลไดหลายชนด โดยเรมเลนจาก ระนาดเอก ระนาดทม ฆองวงใหญ ฆองวงเลก รวมทงปในดวย สวนเครองดนตรสากลทเลนกม ทรมเปต ทรอมโบน แซกโซโฟนทงอลโต และเทนเนอร แตทมความชนชอบเปนพเศษกคอ ทรมเปต ถงแมจะเลนเครองดนตรไดหลายชนด นายสทนเลนเพลงตาง ๆ ไดกเพราะการบอกเพลงแบบปากตอปากแบบโนตไทย 16. นายวชย บญศร อาย 52 ป มอาชพเกษตรกร เครองทเลนคอฉาบค ซงเขาเรมเลนดนตรตงแตอาย 30 ป แตเลนอยในวงปพาทยมอญ ตฆองโหมงบาง ตฉาบบาง โดยทระยะหลงกอาศยวารจกกบผใหญสนทร นมหนต จงชวนมาเลนในวงดวยกนเปนการหารายไดเสรม 17. นายแสบ ชชาต อาย 49 ป อาชพเกษตรกร ทาหนาทตฉาบ เรมเลนดนตรตงแตอาย 25 ป ตอนไปชวยเลนในวงปพาทยโดยเลนฉาบ แลวกหดเลนระนาดทมโดยใชวธครพกลกจา มาระยะหลงไมคอยมงานเลน จงมาตฉาบในวงเทนเซนต 18. นายสมนก บารงผล อาย 40 ป ปจจบนมอาชพคาขาย เลนกตารเบสไฟฟา สาหรบตาแหนงของนายสมนก จะทาการแสดงไดตองเปนงานทเลนแบบวงสตรงคอมโบ คอการแสดงในรปแบบทเตมวง โดยเลนทกเครองทงเครองสตรงและเครองเปาทงหมดขนแสดง ซงเขาเรมเลนเบสกตารมาตงแตอาย 20 ป สมยทยงเปนนกศกษาอยทมหาวทยาลย มรนพในวงดนตรทมหาวทยาลยเปนผสอนใหหดแกะเพลง โดยใชวธการฟงและจาทานอง จงทาใหอานโนตสากลไมได

94  

19. นายจอย ปองพภพ อาย 46 ป มอาชพเกษตรกร ตาแหนงทเลนในวงคอเปาทรมเปต เรมหดเปาทรมเปตมาตงแตอาย 30 ป เพราะชอบไปดวงลกทงทมาแสดงตามงานตาง ๆ เปนแรงบนดาลใจนายจอยจงมาขอเรยนเปาทรมเปตในวงของผใหญสนทร โดยมนายสทน หวานฉาซงเปาทรมเปตอยในวงเปนผฝกสอนให ซงใชวธบอกเปนทานองของโนตดนตรไทย ไมไดเรยนโนตสากล ตาราง 29 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะเทนเซนต

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายสนทร นมหนต 59 เทนเนอรแซกโซโฟน คาขาย 2 นายสารวย พวงบปผา 52 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 3 นายสพจน นมหนต 48 อลโตแซกโซโฟน คาขาย 4 นายสายชล ศรดอกไม 50 กลองทรโอ คาขาย 5 นายทองใบ แจงประจกษ 48 ทรมเปต เกษตรกร 6 นายละเอยด ศรดอกไม 41 ทรมเปต คาขาย 7 นายแวน เทยนมงคล 45 ยโฟเนยม คร 8 นายหย บญศร 41 อลโตแซกโซโฟน รบจาง 9 นายกตตคณ ศรดอกไม 53 อลโตแซกโซโฟน คาขาย 10 นายบอล เชดวงศ 48 ทรมเปต รบจาง 11 นายกฤษณกรณ ชวงศ 45 กลองใหญ รบจาง 12 นายเบรด บญเจรญ 43 ทรมเปต เกษตรกร 13 นายสวทย นมหนต 48 เทนเนอรแซกโซโฟน นกรอง 14 นายแชมป บรรทดทอง 20 ทรมเปต นกศกษา 15 นายสทน หวานฉา 55 ทรมเปต เกษตรกร 16 นายวชย บญศร 52 ฉาบ เกษตรกร 17 นายแสบ ชชาต 49 ฉาบ เกษตรกร 18 นายสมนก บารงผล 40 กตารเบสไฟฟา คาขาย 19 นายจอย ปองพภพ 46 ทรมเปต เกษตรกร

95  

2.2 เครองดนตร สาหรบเครองดนตรของแตรวงคณะเทนเซนตนน ผใหญสนทรไดสงซอเครองดนตรทเวงนาครเกษม จากรานเพชรสยามซาวด, รานคงสมวสค, รานเบเงยบเสง ในสวนของเครองบางเครองนกดนตรกนามาเอง ซงถอวาเปนเครองดนตรสวนตว และกรณทเครองเสยจะซอมแซมกนเอง แตถาซอมแลวยงรวนอยนาไปขายทวฐจกรบรเวณถนนตลงชน เพราะแถวนนเปนสถานทขายของมอสอง ตาราง 30 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะเทนเซนต

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 อลโตแซกโซโฟน 3 JUPITER รานเพชรสยามซาวด 2 เทนเนอรแซกโซโฟน 2 JUPITER/KINGSTONE รานคงสมวสค 3 ทรมเปต 7 YAMAHA/JUPITER รานเพชรสยามซาวด 4 ทรอมโบน 1 OSSI MILAND รานคงสมวสค 5 ยโฟเนยม 1 SYMPHONIC รานเบเงยบเสง 6 ฉาบ 2 YAMAHA รานเพชรสยามซาวด 7 กลองทรโอ 1 YAMAHA รานเพชรสยามซาวด 8 กลองใหญ 1 PEARL รานเบเงยบเสง 9 กตารเบสไฟฟา 1 YAMAHA รานคงสมวสค

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง ทกครงทมงานแสดง พธกรรมทตองกระทาโดยทลมไมไดเลยคอ การไหวครหรอเรยกอกคาหนงคอการยกคร พธกรรมนทาเพอเปนการเคารพเจาทเจาทาง บชาคร อาจารย ทอบรมสงสอนสรรพวชาตาง ๆ รวมทงสอนวธการบรรเลงเครองดนตร ทนกดนตรแตละคนถนด อนงการไหวครนนกเหมอนกบเปนกาลงใจใหนกดนตร เพอทจะใหผานงานแสดงนน นน ไปไดดวยดและราบรน สวนเครองบชาครประกอบไปดวย

- ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - บหร 1 ซอง - เหลา 1 ขวด - เงนคากานล 12 บาท

96  

ในการเตรยมเครองบชายกครนน เจาภาพเปนผเตรยมของไหว โดยนาดอกไม ธป เทยน บหร และเงน 12 บาท บางทมหมากพลจดไว 3 คา โดยจะมหรอไมมกได จดใสในพาน จากนนกยกพานขนและมขวดเหลาทเปดฝาแลว วางไวดานหนาของหวหนาวง กลาวนะโม 3 จบ คอ

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสะ จากนนกกลาวคาถาซงจะเปนภาษาบาลสนสกฤต โดยความหมายของคาถาจะ

กลาวถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ พรอมทงบญคณของครอาจารย ทไดส งสอนวชาความรมาให จากนนกเรมบรรเลงบทเพลงเพลงแรกได โดยจะมเพลงบรรเลงทตางกน กลาวคอ ในกรณทเปนงานมงคล เชน งานบวช งานทอดกฐน งานทอดผาปา กจะบรรเลงเพลงมารชสก 1 – 2 เพลง แตถาเปนงานอวมงคล เชน งานศพ จะใชเพลงธรณกนแสง เปนการเรมตนของงาน จากนนกบรรเลงเพลงตาง ๆ ตามความเหมาะสมของงานทรบแสดง

2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 21 นายสนทร นมหนต หวหนาวงแตรวงคณะเทนเซนต

เนองจากแตรวงคณะนไดถกปรบแตงมาจากวงสตรงคอมโบ ซงนายสนทรหรอทเรยกกนตดปากกนในวงวาผใหญสนทร เปนผรเรมกอตงขนจงเปนทงผต งวงและถายทอดวชาความร ใหกบสมาชกภายในวง สมาชกในวงกมการปรบเปลยนอยบาง ดวยความทผใหญสนทรเปนผทมระบบการจดการทรอบคอบ มการวางแผนงานทด มหลกคณธรรม ทาใหแตรวงคณะเทนเซนตไดรบความนยมมาอยางตอเนอง

97  

แผนภมของแตรวงคณะเทนเซนต 1. สายเครอบตรหลานและญาต

นายสนทร นมหนต

นายสวทย นมหนต นายสพจน นมหนต

2. สายศษย

นายทองใบ แจงประจกษ

นายหย บญศร นายสทน หวานฉา นายวชย บญศร

3. บทบาทของแตรวงคณะเทนเซนต

3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคลทวไป เรมจากการเตรยมเครองยกครใหพรอม โดยเจาภาพเปนฝายแจงฤกษมงคลใหทางคณะแตรวงทราบกอน เมอถงเวลาหวหนาวงกทาพธไหวคร จากนนเปนการเรมบรรเลงเพลงมารช เพอเปนการเอาฤกษเอาชย แลวกตอดวยเพลงลกทงจงหวะทเราใจ สนกสนาน ในกรณทเปน งานบวช ทางคณะแตรวงจะบรรเลงเพลงไปเรอย ๆ เพอนานาคแหไปพรอมกน โดยมนางรามาทงราทงเตนนาหนาขบวนแห นางราทกลาวถงในทางชาวบานกคอ บรรดาสภาพสตรและสภาพบรษทงหลาย ตางกมารามาเตนนาหนาขบวนแหนาค เพราะความเชอของชาวบานถอวาถาใครไดมาราหนาขบวนแหนาคเขาโบสถ เกดชาตหนาจะไดไปเกดเปนนางฟาและเทวดา การแหกเรมจากการมารบนาคทบาน ตองเปนชวงททาขวญนาคเสรจแลว การบรรเลงจะบรรเลงเพลงทมจงหวะสนกสนาน ไปชวงหนงกอน แลวตงขบวนแหทงแตรวงและนาคเดนไปพรอมกน มงหนาไปทวด และเมอถงวดกจะแหวนโบสถ 3 รอบ โดยมการโปรยทานซงนาคจะยนโปรยอยหนาโบสถ กเขาโบสถไปพบพระอปชฌาย จากนนคณะแตรวงบรรเลงเพลงตอสก 1 – 2 เพลง จงหยดบรรเลง เพอใหพธการอปสมบทในโบสถ ดาเนนไปตามขนบธรรมเนยมประเพณของทองถนนนนน

3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล เมอตงศพไวทวด คณะแตรวงเดนทางไปทวด โดยกอนทบรรเลงเพลงหวหนาวงตองทา

พธไหวครกอน จงบรรเลงเพลงทประโคมศพ ซงเพลงทตองบรรเลงจะตองเปนเพลงมอญ เมอถงเวลาการทาพธสงฆ แตรวงทาการบรรเลงเพอรบพระ และกตองหยดเลนไปในชวงทพระทาพธสงฆ

98  

หลงจากทพธสงฆเสรจสน แตรวงบรรเลงเพลงเพอนาศพลงจากศาลา แลวไปเวยนซายรอบเมร 3 รอบ เมอศพตงอยบนเมรแลว เจาภาพเชญแขกผมเกยรตขนทอดผาบงสกล พธกรในงานกลาวถงประวตของผเสยชวต ขนตอนตอไปคอมการยนไวอาลยประมาณ 1 นาท จากนนเจาภาพเชญประธานขนจดไฟ แตรวงจงเรมบรรเลงเพลงธรณกรรแสงและเพลงมอญ บรรเลงไปเรอย ๆ แขกทมางานวางดอกไมจนทนจนครบทกคน ทางคณะแตรวงจงหยดการบรรเลง

4. บทเพลงของแตรวงคณะเทนเซนต

4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะเทนเซนต เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงออกเปน 2 ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล

4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงคลนกระทบฝ ง, เพลงเตยโขง, เพลงลาวจอ, เพลงลาวเสยงเทยน, เพลงคางคาวกนกลวย, เพลงเขมรไทรโยค, เพลงทาบญรวมชาต

4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงมอญรองไห, เพลงมอญขวางดาบ, เพลงธรณกรรแสง, เพลงดาวทอง 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะเทนเซนต ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห ตาราง 31 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะเทนเซนต

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห

เพลงเตยโขง เพลงลาวจอย

เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงลาวเสยงเทยน เพลงคางคาวกนกลวย เพลงเขมรไทรโยค เพลงทาบญรวมชาต

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ

- เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร

99  

ตาราง 32 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะเทนเซนต

เพลงทใชขณะนงบรรเลง เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร

เพลงมอญขวางดาบ เพลงดาวทอง

เพลงมอญรองไห เพลงธรณกรรแสง

100

แตรวงคณะขวญใจมดแดง 1. ประวตของแตรวงคณะขวญใจมดแดง ตงอยทบานเลขท 75 หม 1 ตาบลมดแดง อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 22 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะขวญใจมดแดง แตรวงคณะขวญใจมดแดงไดตงชอของคณะแตรมาจาก ชอของตาบลทตงคอ ตาบล มดแดง ในอาเภอศรประจนต โดยมผกอตงคอ นายหรม คงสาราญ เปนเจาของวงปพาทยวงแรกในอาเภอศรประจนต จดเรมตนของคณะแตรวงขวญใจมดแดงจงมาจากวงปพาทย และเนองจากนายหรมเปนคนทใฝร คดทจะพฒนาศกยภาพของนกดนตรในวง ซงในชวงนนกเรมมวงแตรวงกาลงไดรบความนยม นายหรมจงคดทปรบเปลยนจากวงปพาทยมาเปนแตรวง จงไดจดซอเครองดนตรมาจากเวงนาครเกษม ในกรงเทพมหานคร มเครองดนตรแค 5 ชนด คอ ปคลารเนต, แตรคอนเนต, แตรบารโทน, ยโฟเนยม, และทบา โดยนายหรมไดไปตดตอครยอมและครปลา ซงเปนครสอนแตรวงอยทวดสามเพลง ตาบลจระเขใหญ อาเภอบางปลามา มาเปนครสอนนกดนตรในวงคณะบานมดแดง ซงครทง 2 ทานใชวธการสอนตามแบบวธการสอนวงปพาทย คอการสอนแบบจาเพลงและบอกตอทานอง ตามลกษณะของการเลนแบบดนตรไทย และนายหรมไดมอบหมายบตรชาย 2 คนคอ นายเสงยม คงสาราญ และ นายเลก คงสาราญ เปนผควบคมการฝกซอม เพราะนายหรมมอายมากแลว แตมความสามารถในดานของการฟงและสอนไดบาง ทสาคญไดตงชอคณะแตรวงวา “แตรวงคณะบานมดแดง” แตรวงบานมดแดงจงเปนแตรวงคณะแรก ๆ ของจงหวดสพรรณบร

101

เนองจากเปนคณะแตรวงทไดรบความนยมในทองทของจงหวดสพรรณบร ทาใหแตรวงบานมดแดงตองแขงขนกบแตรวงคณะอน ๆ จากหลายทองทโดยเฉพาะแตรวงจากวดปาพฤกษ อาเภอบางปลามา นาโดยครศรนวล และครงหนงเคยประชนกนทวดบางใหญปรากฏวา แตรวงคณะบานมดแดงเลนสวดปาพฤกษไมได จงทาใหนายลาจวน คงสาราญ บตรชายของนายเสงยม คงสาราญ เกดความมงมนทจะพฒนาแตรวงของบานมดแดง ใหมความสามารถเทาเทยมกบแตรวงจากวดปาพฤกษ จงไปสมครเปนทหารสงกดกองดรยางค มณฑลทหารบกท 1 ทงพญาไท กรงเทพมหานคร หรอกองดรยางคทหารบกในปจจบน ภายหลงไดลาออกจากราชการทหาร มาประกอบอาชพรบงานแตรวง โดยรบหนาทแทนบดาและไดรวบรวมญาตรวมทงผสนใจมาฝกเปาแตร ทาใหนกดนตรวงมดแดงมความสามารถพเศษมากกวาวงอน ๆ คอสามารถอานโนตสากลได และบรรเลงเพลงตาง ๆ ไดอยางวงของทหาร พรอมทงจดหาเครองดนตรใหครบทกกลมตามแบบอยางของวงมาตรฐาน กบทงนายลาจวน คงสาราญไดเชญ รอยเอกนพ ศรเพชรด ซงเปนครสอนตนครงทอยทกองดรยางค มาสอนและปรบปรงวง จงทาใหวงบานมดแดงมชอเสยงมากในขณะนน และเปนทยอมรบมากกวาแตรวงคณะอน ๆ ในขณะนน เมอป พ.ศ. 2507 นายลาจวน คงสาราญ เขาเปนครสอนแตรวงใหกบโรงเรยนการชางจงหวดสพรรณบร หรอวทยาลยเทคนคสพรรณบรในปจจบน และทโรงเรยนกรรณสตรศกษาลย ทาใหชาวคณะแตรวงบานมดแดงขาดผนาทจะสอนและฝกซอม นายเสงยม คงสาราญ ผเปนบดาจงไดมอบหมายใหนายผก สนทรวภาต ซงมศกดเปนหลานมาควบคมวงแทนรวมทงดแลรบงานแตรวง และในเวลาตอมานายผกจงไดเปลยนชอคณะแตรวงจากแตรวงคณะบานมดแดง มาเปน “ แตรวงคณะขวญใจมดแดง ” จนถงปจจบน สาหรบเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจมดแดง โดยสวนใหญนนนกดนตรจะมเปนสมบตสวนตว เพราะเครองดนตรชดเดมนนเกาแกและชารดไปตามกาลเวลา ทยงมอยกจะเปนเครองไฟฟา เชน คยบอรด, กตารไฟฟา, กลองชด, กลองแขก, ตะโพนไทย และในการบรรเลงแตละงานนนกจะประกอบไปดวยเครองดนตร ดงน - อลโตแซกโซโฟน 3 ตว - แตรบารโทน 2 ตว - แตรทรมเปต 2 ตว - ทรอมโบน 1 ตว - ฉาบ 2 ค - กลองใหญ 1 ใบ - ตะโพนไทย 1 ใบ - กลองชด 1 ชด - กตารเบสไฟฟา 1 ตว - ฉง 1 ค

102

ในการรบงานของแตรวงคณะขวญใจมดแดง สวนใหญรบบรรเลงงานบวชนาค โดยคดราคาคาจางประมาณ 7,500 – 12,000 บาท ทงนขนอยกบระยะทางใกลไกล จะมงานศพบางแตนอยครงเพราะพนทอาเภอศรประจนตยงนยมใชวงปพาทยมอญ บรรเลงในงานอวมงคลอย จงทาใหคณะแตรวงในแตละวงนนประมาณ 90 % จะรบงานมงคลทวไป เชน งานบวช, งานทอดกฐน, งานทอดผาปา, งานแตงงาน และงานขนบานใหม เปนตน 2. สภาพทวไปของแตรวงคณะขวญใจมดแดง 2.1 นกดนตร เนองจากแตรวงคณะขวญใจมดแดง เปนคณะแตรวงทเกาแกวงหนงของอาเภอศรประจนต และนกดนตรบางคนกสามารถอานโนตสากลได ทเปนจดเดนของแตรวงคณะนอกขอหนง คอ เปนแตรวงทสามารถบรรเลงเพลงทเปนแบบแผนดงเดมไดหลายเพลง เชน เพลงมารชตาง ๆ และเพลงไทยเดม แตรวงคณะขวญใจมดแดง มสมาชกทงหมด 10 คน ดงน 1. นายผก สนทรวภาต อาย 76 ป หวหนาวง เปนคนตาบลมดแดง อาเภอศรประจนตโดยกาเนด จบการศกษาชนป.4 นายผกเรมหดเลนดนตรตงแตอาย 9 ป โดยมบดาเปนผฝกสอน ปจจบนเนองจากนายผกอายมากและมลกษณะประจาทโดดเดนคอ มเสนผมสขาวทงศรษะ บรรดาชาวบานและสมาชกในวงเรยกนายผกวาลงเฒา ซงความจรงนายผกมชอเลนวา เฒา บางคนกเรยกแตรวงคณะขวญใจมดแดงวา “ แตรวงลงเฒา ” นายผกมอาชพทานาแหว และเครองดนตรทเลนคอ แตรบารโทน 2. นายโหนง สนทรวภาต อาย 85 ป เปนสมาชกทมอายมากทสดในวง จบการศกษาชน ป.4 มอาชพคาขาย เรมเลนดนตรตงแตอาย 18 ป โดยครลาจวน คงสาราญเปนผสอนทงทฤษฎดนตรสากล และการเปาแตรบารโทน ปจจบนเครองดนตรประจาตวคอ แตรบารโทน 3. นายบรรจง ศรดอกไม อาย 50 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร เรมเลนดนตรตงแตอาย 20 ป เคยเปาปอยในวงตงแตสมยเปนวงปพาทย ตาแหนงทเลนในแตรวงขวญใจมดแดง คอ เปาทรมเปต 4. นายละเอยด ศรดอกไม อาย 41 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพคาขาย เรมเลนดนตรตงแตอาย 16 ป โดยนายบรรจง ศรดอกไมเปนผสอนใหนายละเอยดเปาทรมเปต ซงวธการสอนจะสอนแบบวธของวงปพาทยทฝกแบบทองจา ใชปากบอกเพลงเปนทานองเพลง ตาแหนงทเลน คอ ทรมเปต 5. นายกตตคณ ศรดอกไม อาย 53 ป ปจจบนมอาชพคาขาย เรมเลนดนตรตงแตอาย 20 ป เดมนนเลนอยวงปพาทยโดยเลนตาแหนงตระนาดทม เรมหนมาสนใจดนตรสากลในชวงหลง โดยเรมเปาอลโตแซกโซโฟน กบอาจารยลาจวน คงสาราญพรอมกบการเรยนรโนตสากลไป

103

พรอมกน และเคยเลนอยในวงลกทงเลก ๆ ตะเวนเลนตามจงหวดตาง ๆ ดวย โดยเลนตาแหนงอลโตแซกโซโฟน 6. นายมณเฑยร สนทรวภาต อาย 40 ป อาชพคาขาย จบการศกษาชน ม.3 เปนทายาทสาคญในการบรหารกจการคณะแตรวงของนายผก สนทรวภาต นายมณเฑยรเรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป ซงระยะแรกกเลนเพอความสนกสนาน ตอมาบดาอายมากขนและสขภาพเรมออนแอ นายมณเฑยรจงตองมหนาทและความรบผดชอบเพมขน โดยดแลเรองของการคมเครองเสยง รวมทงตองเลนเองดวยเมอมการเดนแหของขบวนงานบวช ซงนายมณเฑยรเลนตาแหนงกลองใหญ 7. นายดารส พวงบปผา อาย 61 ป อาชพเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 เลนตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตอาย 18 ป ซงเดมเลนฆองวงใหญอยวงปพาทย ตงแตยงไมไดปรบเปลยนเปนคณะแตรวง 8. นายสารวย พวงบปผา อาย 52 ป ปจจบนมอาชพเปนเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 25 ป มพนฐานของการดโนตสากลบางนดหนอย โดยมอาจารยลาจวน คงสาราญเปนผฝกสอน เลนในตาแหนงอลโตแซกโซโฟน 9. นายชลอ พวงบปผา อาย 51 ป มอาชพเปนเกษตรกร จบการศกษาชน ป.4 เลนตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 20 ป และเคยเลนระนาดทมอยในวงปพาทย นายชลอมาเรมหดเลนอลโตแซกโซโฟน เพราะนายสารวย พวงบปผา เปนผฝกสอน โดยใชวธการสอนตอเพลงเหมอนกบวงปพาทย ทใชแบบทองจาและใชปากบอกเปนทานองเพลง 10. นายสายชล ศรดอกไม อาย 50 ป ปจจบนมอาชพคาขาย จบการศกษาชน ม. 3 เลนในตาแหนงตกลองชด เดมนนเคยเลนกลองตะโพนอยในวงปพาทย แลวจงมาเรมฝกหดการตกลอง โดยการฝกตพนกอน แลวจงมาตกลองจรง เรมเลนดนตรตงแตอาย 28 ป โดยมนายสารวย พวงบปผาชวนมาฝกหดดวยกน

104

ตาราง 33 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของแตรวงคณะขวญใจมดแดง

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายผก สนทรวภาต 76 บารโทน เกษตรกร 2 นายโหนง สนทรวภาต 85 บารโทน คาขาย 3 นายบรรจง ศรดอกไม 50 ทรมเปต เกษตรกร 4 นายละเอยด ศรดอกไม 41 ทรมเปต คาขาย 5 นายกตตคณ ศรดอกไม 53 อลโตแซกโซโฟน คาขาย 6 นายมณเฑยร สนทรวภาต 40 กลองใหญ คาขาย 7 นายดารส พวงบปผา 61 ทรอมโบน เกษตรกร 8 นายสารวย พวงบปผา 52 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 9 นายชลอ พวงบปผา 51 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 10 นายสายชล ศรดอกไม 50 กลองชด, ตะโพนไทย เกษตรกร

2.2 เครองดนตร เครองดนตรทนกดนตรแตรวงคณะขวญใจมดแดงใชเลน เปนเครองทเลนอยประจา สวนใหญนกดนตรจดซอมาเอง เพราะเครองดนตรของทคณะแตรวงนน ไดชารดเสยหายไปตามกาลเวลา เหลอกแตเครองดนตรบางเครอง เชน กตาร, คบอรด, กลองชด, ตะโพนไทย สาหรบเครองดนตรทนกดนตรแตรวงคณะขวญใจมดแดงใชเลนนน โดยสวนใหญซอมาจากรานของนายประเสรฐ กงจนทร ทซอยวดประดในทรงธรรม ซงอยแถวภาษเจรญ กรงเทพมหานคร เพราะทรานของนายประเสรฐ จะสงซอเครองดนตรมอสองมาจากทตาง ๆ กน และนาเขามาจากประเทศสงคโปร ซงบางชนกตองนามาซอมแซมเลกนอย จงขายในราคายอมเยา ไมเหมอนเครองใหมมอหนงยหอดงมชอเสยง แตราคาแพงเกนความจาเปนซงเครองดนตรทคณะแตรวงขวญใจมดแดงไดจดซอ โดยคาแนะนาของอาจารยลาจวน คงสาราญเพราะเหนวาสภาพเครองโดยรวม พรอมทงคณภาพของเสยงนนดแทบแยกไมออก เมอเทยบกบเครองดนตรมอหนงทราคาแพง

105

ตาราง 34 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจมดแดง

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 บารโทน 2 COUESNON รานของนายประเสรฐ 2 ทรมเปต 2 KINGS / KONG รานของนายประเสรฐ 3 อลโตแซกโซโฟน 3 KING STONE รานของนายประเสรฐ 4 ทรอมโบน 1 BACH รานของนายประเสรฐ 5 กลองใหญ 1 PEACE รานของนายประเสรฐ 6 กลองชด 1 YAMAHA รานของนายประเสรฐ

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง ทางเจาภาพเตรยมพานใสเครองบชาสาหรบไหวครหรอยกคร และเมอคณะแตรวงเดนทางมาถงทบานเจาภาพ กจะทาการไหวครโดยมเครองบชา ดงน - ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - บหร 1 ซอง - เหลา 1 ขวด - เงนคากานล 12 บาท - หมากพล 3 คา ในสวนของไหวบางอยางนนจะมหรอไมกได เชน หมากพล บหร เหลา แตถาเปนดอกไม ธปเทยน เงนคากานล 12 บาทนน เปนสงทขาดไมไดสาหรบการไหวคร หรอยกครในแตละครง หลงจากทเตรยมเครองไหวตาง ๆ พรอมแลว จดธป เทยน วางใสพาน นายผก สนทรวภาต เปนผกลาวขอขมาครบาอาจารย มคากลาวดงน นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ ( 3 จบ) ขาพเจาขอระลกถงกราบบชาพระรตนตรย คณบดา มารดา ครบาอาจารยและสงศกดสทธท งหลาย ทงปวงทสถตอยในสถานทน ขอใหการบรรเลงในครงนจงประสพกบความราบรนเรยบรอยดวย อยาใหมสงหนงสงใดทาใหตดขด วนนเปนวนดขอเชญเหลาเทพยดาอารกษ จงเสดจลงมาอวยชยใหพรเหลาศษย จงประสพแตสงทด ๆ การเลนการรองอยาไดตดขดดวยประการใด ๆ ทงปวง จากนนคณะแตรวงบรรเลงเพลงมารช เพอเปนการโหมโรงกอนทจะบรรเลงเพลง อน ๆ ตอไปตามความเหมาะสม เพอใหเขากบสถานการณของงาน ณ ขณะนน

106

2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 23 นายผก สนทรวภาต หวหนาวงแตรวงคณะขวญใจมดแดง

ดานการฝกซอมดนตรในแตรวงขวญใจมดแดง นายผกไดยดหลกทสาคญคอ การทดสอบผลเพอสบทอดอาชพแตรวงของบรรดาลกวง ซงจะสงเกตไดจากพฤตกรรม และความกระตอรอรนใสใจการพฒนาฝมอ เพอใหเกดความชานาญมากขนมความสามารถ พฒนาจนมประสบการณ สามารถออกงานแสดงหรอถายทอดใหผอนไดกถอวาประสบความสาเรจ สาหรบแนวทางการสบทอดอาชพแตรวงในอนาคต ของแตรวงคณะขวญใจมดแดง นายผก ไดวางแผนไววา ตองดาเนนกจการตอไปเพราะเปนสมบตตกทอดมาจากบรรพบรษ ซงจะตองมการปรบเปลยนรปแบบวธการบรรเลงของวงบาง ฝกซอมเพลงทกาลงเปนทนยมตามยคตามสมยบาง เพอตอบสนองตามความตองการของชาวบาน กอปรกบนายผกอายมากแลว อกไมนานคงตองหยดและมอบภาระการควบคมวงใหกบนายมณเฑยร สนทรวภาต บตรชายทาหนาทดาเนนการแทนตนตอไป

107

แผนภมของแตรวงคณะขวญใจมดแดง สายเครอบตรหลานและญาต

นายหรม คงสาราญ นายเลก คงสาราญ นายเสงยม คงสาราญ

นายลาจวน คงสาราญ

นายผก สนทรวภาต

นายมณเฑยร สนทรวภาต

3. บทบาทของแตรวงคณะขวญใจมดแดง 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล สาหรบแตรวงคณะขวญใจมดแดง ลกษณะของงานทเจาภาพสวนใหญ มาหาไปบรรเลงคอ งานอปสมบท การบรรเลงงานอปสมบทในแตละครงของแตรวงคณะขวญใจมดแดง หลงจากบชาครเปนทเรยบรอยแลว เรมการบรรเลงดวยเพลงมารช 3 เพลง จงหยดรบประทานอาหารกลางวน ททางเจาของงานจดให เสรจแลวบรรเลงตออก 2 เพลง จงเดนทางไปรบนาคจากวดมาบาน ซงในระหวางทางนนจะบรรเลงเพลงแห ในจงหวะราวงซงเปนเพลงของวงดนตร สนทราภรณ หรอเพลงลกทงในจงหวะสามชา จากนนเปนการอาบนานาค แตรวงจะบรรเลงเพลงคานานม เสรจพธแลวเปนการทาขวญนาค หนาทของแตรวงจะตองรบใหไดและถกตอง อนงประเพณการทาขวญนาคในแตละทองท แตกตางกนเพราะหมอขวญแตละคน ไดรบการ สบทอดทตางกนไปในแตละครทสอนมา ครงถงรงเชาซงเปนวนอปสมบทนาค แตรวงตองทาหนาทแหไปวดเวลาประมาณ 05.00 น. เรมจากการบรรเลงเพลงมารช แลวตอดวยเพลงลกทงซงเปนทนยมชนชอบของชาวบาน จนถงเวลา 07.00 น. จงหยดพกรบประทานอาหารเชา และบรรเลงตอดวยเพลงคลนกระทบ ฝ ง ออกดวยเพลงจงหวะราวง เชน เพลงตามองตา เตยโขง พมาเขว ฯลฯ เวลา 08.00 น. แหนาคไปวดดวยเพลงลกทงในจงหวะราวง และสามชา เมอแหนาคเวยนรอบพระอโบสถครบ

108

3 รอบ หรอหลาย ๆ รอบ กแลวแตคณะแตรวงจะตกลงกบทางเจาภาพงาน คณะแตรวงจะบรรเลงเพลงมหาฤกษเปนการสงนาคเขาอโบสถ ถอวาเปนการเสรจพธ 3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ในการรบงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจมดแดง จะเรมตนเหมอนงานมงคลทวไปคอ มการยกคร ดอกไม ธปเทยน เหลาบหรและเงนคากานล 12 บาท หลงจากการไหวครจบลงแตรวงจะบรรเลงเพลงในอตราจงหวะสองชน 1 เพลง ไดแก เพลงแขกเชญเจา ธรณกรรแสง พมาแปลง และเพลงไทยสาเนยงตาง ๆ ทนกดนตรไมสามารถจดจาชอได แตกสามารถจดจา ตอ ๆ กนมา หรอบรรเลงตามกนไปโดยมผบรรเลงนาทเปนหลก 1 ถง 2 คน การบรรเลงเพลงในงานศพทวไป จะบรรเลงเพลงทมทานองเศราเพอใหเขากบบรรยากาศของงาน ซงโดยสวนมากเปนเพลงมอญ หรอเพลงลกทง หรอเพลงไทยสากล ทมทานองถงอารมณเศรากสามารถนามาใชไดเชนกน และแตรวงทาหนาทหลกคอ การบรรเลงประกอบการแหจากบานไปวด หรอจากวดมาบานแลวแตขอตกลง ทางเจาภาพจะวาจางขอตกลงกน 4. บทเพลงของแตรวงคณะขวญใจมดแดง 4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขวญใจมดแดง เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงสดดมหาราชา เพลงสยามมานสต เพลง มารช ทหารบก เพลงมารชไทยรวมกาลง เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงทะเลบา 4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงแขกเชญเจา เพลงธรณกรรแสง เพลงพมา แปลง เพลงมอญออยองเถา เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขวญใจมดแดง ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห

109

ตาราง 35 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจมดแดง

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห เพลงสดดมหาราชา เพลงสยามมานสต เพลงมารชทหารบก เพลงมารชไทยรวมกาลง

เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงทะเลบา

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ

- เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร ตาราง 36 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจมดแดง

เพลงทใชขณะนงบรรเลง เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร

เพลงแขกเชญเจา เพลงธรณกรรแสง เพลงพมาแปลง เพลงมอญออยองเถา

เพลงสโลวมารช

110  

แตรวงคณะขวญใจโพธนมตร 1. ประวตแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร ตงอยบานเลขท 121 หม 4 ตาบลดอนปร อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 24 แผนทการเดนทางไปบานแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร แตรวงคณะขวญใจโพธนมตร ซงคาวา “ โพธนมตร ” มาจากชอของหมบาน ในบรเวณทแหงนน ทมชอวา “ บานโพธนมตร ” ผกอตงวงคอ นายงาม เมองจนดา เมอประมาณป พ.ศ. 2520 โดยปจจบนนายงาม ถงแกกรรมไปได 2 ปแลว และมนายไพโรจน ชาวปลายนา ซงเปนศษยคนสนทของนายงาม เมองจนดา ขนมาสบทอดเจตนารมณของผกอตงวง ในฐานะหวหนาวง โดยระยะแรกทนายงามเสยชวตไป สมาชกทกคนมความคดวาจะเลกเลน เทากบวาจะไมมแตรวงคณะขวญใจโพธนมตรอก แตดวยเสยงเรยกรองจากชาวบานบรเวณนน และความเสยดายเครองดนตรทมอยทงหมด สมาชกนกดนตรในวงทกคน จงลงความเหนวา นายไพโรจน ปลายชาวนา คอบคคลทเหมาะสมทสด มทงคณวฒและฐานะการเงน รวมทงมหนาทการงานด และความรบผดชอบสง สมควรทจะเปนหวหนาวงคนตอไป อกประการหนง นายไพโรจนเปนศษยทใกลชด และนายงามไววางใจมากทสด

111  

นายไพโรจน ปลายชาวนา เมอเขามารบหนาทหวหนาคณะคนตอไป จงตองมการปรบปรงรปแบบของวง ใหมการพฒนาไปในทางทดข น ตงแตเรองของเครองดนตรทใช ไปจนถงความสามารถของสมาชกนกดนตรทกคน โดยเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร มดงน - อลโตแซกโซโฟน 2 ตว - ทรมเปต 2 ตว - ทรอมโบน 3 ตว - คยบอรด 1 ตว - กตารเบสไฟฟา 1 ตว - กลองทรโอ 1 ชด - กลองใหญ 1 ใบ - กลองชด 1 ชด - คองกา 1 ค - ฉาบเลก 1 ค - ฉาบใหญ 1 ค - ฉง 1 ค นอกจากแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร จะมลกษณะของการบรรเลงแบบแตรวงแลว ยงมการปรบเปลยนใหเปนลกษณะของการบรรเลงแบบวงลกทงอกดวย รายไดหรอคาตอบแทนของคณะ จงมงานแสดงเขามาอยสมาเสมอ โดยมคาตอบแทนตงแต 9,000 – 12,000 บาท ใน 1 คนจะไดสวนแบงคนละ 500 – 600 บาทตองาน สวนการฝกซอมเพลงตาง ๆ จะใชวธบอกปากตอปาก และบอกทานองแบบลกษณะของดนตรไทย ในแตรวงคณะนไมมสมาชกทอานโนตสากลไดเลย เปนกแตการจาเสยง แลวตอนวเลนกบเครองดนตรของตน เพราะสวนใหญคดวาการตองมานงเรยนโนตสากล กวาจะเขาใจนนยากและเสยเวลานาน

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร 2.1 นกดนตร สมาชกในคณะแตรวงขวญใจโพธนมตร บางคนกฝกหดมากบโนตดนตรไทย และบาง

คนกถนดวธแบบบอกปากตอปาก ซงสวนใหญใชวธบอกปากตอปากเพราะจะเปนเรวกวาวธอน สาหรบสมาชกของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร มนกดนตรทงหมด 11 คน ดงน

1. นายไพโรจน ชาวปลายนา อาย 42 ป อาชพรบราชการ จบการศกษาระดบประโยควชาชพ หรอ ปวช. ตาแหนงกลองทรโอและกลองชด เพงรบหนาทหวหนาคณะแตรวงขวญใจโพธนมตร มาไดประมาณ 2 ป เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 15 ป โดยใชวธครพกลกจามากอน

112  

ทมารจกกบนายงาม เมองจนดา ผกอตงวงโพธนมตร ในระยะหลงนายไพโรจนเขามาเปนสมาชกวง และมความมงมนตงใจ ทจะสบสานวฒนธรรมแตรวงของบานโพธนมตรไว จงไดรบความไววางใจจากนายงาม เมองจนดา รวมทงบรรดาสมาชกทงหลายในวง ตางยนดทมนายไพโรจนมารวมงาน และดาเนนการบรหารจดการวงใหอยไดอยางมความสข 2. นายวเชยร ชมภนาด อาย 53 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 18 ป มครสารวย ชมภนาดเปนผสอน ซงเปนบดาของนายวเชยร โดยเลนเครองดนตรชนแรกคอ ปใน และโนตทเรยนมาเปนโนตไทย ในชวงแรกของชวตนกดนตรของนายวเชยร ชมภนาด จงไดเขาเลนเปนนกดนตรอยในวงปพาทย ซงเปนวงปพาทยของบดาตวเอง มาระยะหลงประมาณ 10 ปทแลว งานทวงปพาทยลดนอยลงจงคดมาเลน เครองดนตรสากล โดยเลอกเปาอลโตแซกโซโฟน หรอนกดนตรแตรวงทวไปในจงหวดสพรรณบร เรยกกนเปนทเขาใจวา แซกเลก 3. นายเสรม สทธกรณา อาย 60 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 45 ป จากวงปพาทยมอญ นายเสรมเลนและฝกฝนการเลนของตวเองดวยวธครพกลกจามาตลอด 4. นายพยนต รมโพธ อาย 43 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต โดยเรมเลนดนตรมาตงแตอาย 18 ป มอาจารยทองอย (ไมทราบนามสกล) เปนผสอน แตเปนการถายทอดทางโนตไทย ทองทานองเพลงกตองทองเปนโนตไทย พรอมทงการฝกเปาทรมเปต ซงเปนเครองดนตรทนายพยนต รมโพธ ชอบเลนมากทสด 5. นายทรงยศ ชางโต อาย 37 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 15 ป มนายเสรม สทธกรณาเปนผสอน ตงแตการเรยนรเรองโนตไทย แลวการหดเปาทรมเปตอกดวย 6. นายทองเจอ ทาเงน อาย 52 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตอาย 42 ป เดมเลนเครองตอยในวงปพาทย มาระยะหลงปพาทยไมคอยมงานตามกระแสนยมตะวนตก จงผนตวเองมาฝกเปาทรอมโบน ปจจบนจงมาอยทแตรวงขวญใจโพธนมตร

7. นายอเทน ผานาใน อาย 44 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 18 ป เลนโนตไทยมาตลอด ไมเคยเรยนโนตสากลเพราะนายอเทน รสกวาโนตไทยนนจางายกวาโนตสากล 8. นายประสาร เดอนพลาย อาย 48 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตอาย 14 ป ใชวธฝกหดเลนดวยตวเอง จากการฟงเพลงแลวจาทละวรรคตอน จากนนนามาเทยบเสยงกบทรอมโบน โดยนายประสารสามารถอานโนตไทยได

113  

9. นายทองอย คาศรจนทร อาย 40 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตอาย 19 ป โดยใชวธครพกลกจาและหดเลนดวยตวของตวเอง นายทองอยจงไมสามารถอานโนตสากลได ปจจบนเปนนกดนตรทสามารถไปเลนคณะ แตรวง วงไหนกไดในกรณทวงขวญใจโพธนมตร ยงไมมงาน 10. นายสมบต ปเกด อาย 48 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงฉาบใหญและกลองทรโอ เรมเลนดนตรตงแตอาย 12 ป นายสมบตเปนศษยของครทองอย (ไมทราบนามสกล) ใชวธฝกเอง และแลกเปลยนความร ระหวางนกดนตรดวยกน เคยเลนอยกบคณะแตรวงอนมาหลายวง 11. นายสาเรง ทรพยมาก อาย 51 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงเครองหนง,ฉาบเลก,ฉง เรมเลนดนตรตงแตอาย 17 ป มครเยอ บานดอนกลาง เปนผสอนอานโนตไทย และสอนการตเครองกากบจงหวะ เคยเลนกบแตรวงคณะอน ๆ มาหลายวง รวมทงรบงานเลนดนตรยอนยคอกดวย ตาราง 37 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายไพโรจน ปลายชาวนา 42 กลองทรโอ/กลองชด รบราชการ 2 นายวเชยร ชมภนาด 53 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 3 นายเสรม สทธกรณา 60 อลโตแซกโซโฟน รบจาง 4 นายพยนต รมโพธ 43 ทรมเปต รบจาง 5 นายทรงยศ ชางโต 37 ทรมเปต รบจาง 6 นายทองเจอ ทาเงน 52 ทรอมโบน รบจาง 7 นายอเทน ผานาใน 44 ทรอมโบน รบจาง 8 นายประสาร เดอนพลาย 48 ทรอมโบน เกษตรกร 9 นายทองอย คาศรจนทร 40 ทรอมโบน รบจาง 10 นายสมบต ปเกด 48 ฉาบใหญ,กลองทรโอ รบจาง 11 นายสาเรง ทรพยมาก 51 เครองหนง,ฉาบเลก,ฉง รบจาง

2.2 เครองดนตร สวนของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร นายไพโรจนไดส งซอมาจากหลง

กระทรวงกลาโหมบาง จากเวงนาครเกษมบาง และบางสวนกเปนเครองสวนตวของนกดนตรในวง โดยนายไพโรจน เปนผทาหนาทดาเนนการ ถาเครองดนตรชารดเสยหาย เบองตนนกดนตรผเลน

114  

เครองนนทาการซอมแซมดวยตนเอง แตถาเกดเสยหายหรอชารดมาก จะรวบรวมไปซอมทรานประเสรฐ ซอยวดประดในทรงธรรม แถวทาพระ กรงเทพมหานคร ตาราง 38 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 อลโตแซกโซโฟน 2 YAMAHA/KING รานคาทเวงนาครเกษม 2 ทรมเปต 2 YAMAHA/CONN รานคาทเวงนาครเกษม 3 ทรอมโบน 3 YAMAHA/JUPITER รานคาทเวงนาครเกษม 4 คยบอรด 1 YAMAHA PSR-27 รานคาทเวงนาครเกษม 5 กตารเบสไฟฟา 1 MAYA รานคาหลงกระทรวงกลาโหม 6 กลองทรโอ 1 C M C รานคาหลงกระทรวงกลาโหม 7 กลองใหญ 1 ROYAL รานคาทเวงนาครเกษม 8 กลองชด 1 ROYAL รานคาทเวงนาครเกษม 9 คองกา 1 - รานคาหลงกระทรวงกลาโหม 10 ฉาบเลก 1 YAMAHA รานคาทเวงนาครเกษม 11 ฉาบใหญ 1 YAMAHA รานคาทเวงนาครเกษม 12 ฉง 1 - รานคาหลงกระทรวงกลาโหม

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง

เมอคณะแตรวงมาถงบานของเจาภาพงาน ตองมการยกครหรอไหวคร ซงทางวงเปนผบอกใหเจาภาพเตรยมเครองบชา ในสวนของการไหวครนอกจากเปนการระลกถงคณครอาจารยแลว ยงเปนสงทยดเหนยวจตใจ ใหสมาชกนกดนตรมกาลงใจ และอารมณรวมในการบรรเลงดนตร ขอใหบรรเลงผานไปไดดวยด และผทาหนาทไหวครหรอยกครนน กคอ นายไพโรจน ปลายชาวนา หวหนาวง สวนของเครองบชาในการไหวคร จะใชเครองบชาคลาย ๆ กน ไดแก

- ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - เหลา 1 ขวด - บหร 1 ซอง - เงนคากานล 12 บาท - หมาก พล 3 คา

115  

เมอนา ธป เทยน ดอกไม เงน บหร ใสพาน และนาพานของบชาครทงหมด ใสถาดวางไวทดานขางของวงดนตร ผททาหนาทยกครตองจดธป จดเทยน และจดบหร 1 มวน แลวรนเหลาใสแกว นาเทยนใสในแกวเหลา นงประนมมอตงนะโม 3 จบ

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ” จากนนสวดคาถาเปนภาษาบาลสนกฤต โดยความนนจะกลาวถง คณพระพทธ คณพระธรรม คณพระสงฆ และครบาอาจารยทประสทธประศาสตรวชาให ตอดวยเพลงบรรเลงสาหรบถวายคร ประมาณ 1 – 2 เพลง ในสวนของเพลงทบรรเลงถวายคร จะแตกตางกนระหวางงานทเปนมงคล (งานบวช) กบงานอวมงคล (งานศพ) กลาวคอ งานทเปนมงคลนนจะใช เพลงมารช ในการบรรเลงเรมเปดวง สวนงานทเปนงานอวมงคลจะใชเพลงสโลวมารช หรอเปนเพลงธรณกรรแสง และหลงจากพธไหวครหรอยกครเสรจสน เปนการบรรเลงเพลงตามความเหมาะสมของงานตอไป 2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 25 นายไพโรจน ปลายชาวนา หวหนาวงแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร

เนองจากแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร เรมตงขนมาจากนายงาม เมองจนดา ผทมใจรกทางดานแตรวงและตงใจทจะใหแตรวงขวญใจโพธนมตร อยคกบบานโพธนมตร ทอาเภอศรประจนต ไปใหยาวนานทสดเทาทจะทาได ซงนายไพโรจน ปลายชาวนา ผเปนศษยทไดรบมอบมาเพอสบทอดและดแล สบตอไป

116  

แผนภมของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร สายศษย

นายงาม เมองจนดา

นายไพโรจน ปลายชาวนา

3. บทบาทของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล สาหรบแตรวงคณะขวญใจโพธนมตรนน ลกษณะของงานทเจาภาพสวนใหญ มาหาไปบรรเลงคอ งานบวชหรองานอปสมบท การบรรเลงงานอปสมบทในแตละครงของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร หลงจากบชาครเปนทเรยบรอยแลว เรมการบรรเลงดวยเพลงมารช 2 เพลง จงหยดรบประทานอาหารกลางวนททางเจาของงานจดให เสรจแลวบรรเลงตออก 2 เพลง โดยไมจาเปนตองบรรเลงเพลงมารชอกกได จงเดนทางไปรบนาคจากวดมาบาน ซงในระหวางทางนนจะบรรเลงเพลงแห ในจงหวะราวงหรอเพลงลกทงในจงหวะสามชา จากนนเปนการอาบนานาค แตรวงบรรเลงเพลงคานานม แลวตอดวยเพลงจกโกลาบวช เสรจพธแลวเปนการทาขวญนาค หนาทของแตรวงจะตองรบใหไดและถกตอง ซงประเพณการทาขวญนาคในแตละทองท แตกตางกนเพราะหมอขวญแตละคน ไดรบการสบทอดทตางกนไป หรอแลวแตลกเลนและสถานการณพาไป เมอถงรงเชาซงเปนวนอปสมบทนาค แตรวงตองทาหนาทแหไปวดเวลาประมาณ 05.00 น. เรมจากการบรรเลงเพลงมารช แลวตอดวยเพลงลกทงซงเปนทนยมชนชอบของชาวบาน จนถงเวลา 07.00 น. จงหยดพกรบประทานอาหารเชา และบรรเลงตอดวยเพลงคลนกระทบฝ ง ออกดวยเพลงจงหวะราวง เชน เพลงคางคาวกนกลวย รามาซมารา พมาเขว ฯลฯ เวลา 08.00 น. แหนาคไปวดดวยเพลงลกทงในจงหวะราวง และสามชา เมอแหนาคเวยนรอบพระอโบสถครบ 3 รอบ หรอหลายรอบ กแลวแตคณะแตรวงจะตกลงกบทางเจาภาพงาน คณะแตรวงจะบรรเลงเพลงมหาฤกษมหาชย เปนการสงนาคเขาอโบสถ ถอวาเปนการเสรจพธ

3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล การรบงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร จะเรมตนเหมอนงานมงคลทวไปคอ มการยกคร ดอกไม ธปเทยน เหลาบหรและเงนคากานล 12 บาท หลงจากการไหวครจบลงแตรวงบรรเลงเพลงในอตราจงหวะสองชน 1 เพลง ไดแก เพลงแขกเชญเจา ธรณกรรแสง พมาแปลง การบรรเลงเพลงในงานศพทวไป บรรเลงเพลงทมทานองเศราเพอใหเขากบบรรยากาศของงาน ซงโดยสวนมากเปนเพลงมอญ หรอเพลงลกทง ทมทานองถงอารมณเศรากสามารถนามาใชได

117  

และแตรวงจะทาหนาทหลกคอ การบรรเลงประกอบการแห จากบานไปวด หรอจากวดมาบานแลวแตขอตกลง ทางเจาภาพจะวาจางขอตกลงกน

4. บทเพลงของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร

4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงสดดมหาราชา เพลงมารชสเหลา เพลงมารชตารวจ เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงคางคาวกนกลวย เพลงกนอะไรถงสวย เพลงหนไมร เพลงทหารอากาศขาดรก

4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงธรณกรรแสง เพลงแขกเชญเจา เพลงพมาแปลง เพลงพญาโศก เพลงลาวดาเนนทราย เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห ตาราง 39 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห

เพลงสดดมหาราชา เพลงมารชสเหลา เพลงมารชตารวจ เพลงคลนกระทบฝ ง

เพลงคางคาวกนกลวย เพลงกนอะไรถงสวย เพลงหนไมร เพลงทหารอากาศขาดรก

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ

- เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร

118  

ตาราง 40 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขวญใจโพธนมตร

เพลงทใชขณะนงบรรเลง เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร เพลงแขกเชญเจา เพลงพมาแปลง เพลงพญาโศก เพลงลาวดาเนนทราย

เพลงธรณกรรแสง เพลงสโลวมารช

119

แตรวงคณะขนทอง 1. ประวตแตรวงคณะขนทอง ตงอยบานเลขท 87 หม 3 ตาบลดอนปร อาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 26 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะขนทอง แตรวงคณะขนทอง เรมกอตงเมอป พ.ศ. 2546 หรอเมอประมาณ 7 ปมาแลว โดยนายมานส ขนทอง อาย 45 ป หวหนาวง ซงมาจากการรวมตวระหวางเพอนฝง ทเปนนกดนตรอยในวงการแตรวงดวยกน ชอของแตรวงคณะนมาจากนามสกลของนายมานสเอง ดวยความชอบดนตรทงนายมานส และเพอนสมาชกแตรวงคณะขนทองทงหมด 12 คน จงรบเลนงานตางๆ ดวยความรบผดชอบ ตงใจใหแตละงานนน มคณภาพและสาเรจลลวงไปไดดวยด แตรวงคณะขนทองจงเปนอกคณะหนงในอาเภอศรประจนตทชาวบานชนชอบ สวนของเครองดนตรทใชในวงขนทอง เปนเครองทซอใหมมาตงแตเรมตงคณะแตรวง ดวยกาลเวลาผานไปกมบางทชารดสกหรอ แตกมการหมนเวยนซอมาทดแทนกนไป โดยมเครองดนตรทงหมด ดงน

120

- คยบอรด 3 ตว - อลโตแซกโซโฟน 2 ตว - ทรอมโบน 2 ตว - ทรมเปต 2 ตว - กลองทรโอ 1 ชด - กลองใหญ 1 ใบ - กตารไฟฟา 1 ตว - กตารเบสไฟฟา 1 ตว - กลองชด 1 ชด - ฉาบเลก 1 ค - ฉาบใหญ 1 ค - ฉง 1 ค สาหรบการรบงานของแตรวงคณะขนทอง ในสวนของคาตอบแทนแตรวงคณะขนทอง โดยเฉลยจะรบประมาณงานละ 8,000 – 20,000 บาท ทงนขนอยกบระยะทางทเดนทาง จากบานของคณะแตรวงไปถงบานเจาภาพ และจานวนนกดนตร คาตอบแทนจะไดคนละ 600 บาท เทากนทเหลอจะเขาเปนกองกลางของคณะแตรวง เพอไวใชจายเปนคาซออปกรณ คาเดนทาง คานามนรถ และนาไปซอมแซมเครองดนตรทชารด แตรวงคณะขนทองนสมาชกนกดนตรทกคนไมมความรเกยวกบโนตสากลเลย เวลาตอเพลงใชวธรองทานองวรรคเพลง จาเสยงแลวทองเปนโนตไทย และมาเทยบเสยงกบเครองดนตรของแตละคน 2. สภาพทวไปของแตรวงคณะขนทอง 2.1 นกดนตร แตรวงคณะขนทอง เปนวงแตรวงทนกดนตรในวง แตละคนกมใจรกดานดนตรกน ทกคน โดยสวนใหญสมาชกในวงจะเปนญาตพนองกน ฉะนน เมอมปญหาหรอตองการมตของคนสวนใหญ นกดนตรในวงขนทอง จะตามตวกนอยางไมยากลาบาก บางคนสามารถไปรบงานนอก ไดอก ในกรณทวงขนทองไมมงาน เปนการเสรมรายไดพรอมกบสรางมตรภาพอนด กบเพอนนกดนตรแตรวงดวยกน ถอเปนประสบการณเสรมใหกบนกดนตรแตละคน แตรวงคณะขนทอง มจานวนสมาชกทงหมด 12 คน ดงน 1. นายมานส ขนทอง อาย 45 ป จบการศกษาชน ป.6 เปนหวหนาวง ปจจบนมอาชพทาไร เปนเกษตรกร ตาแหนงคยบอรด เรมเรยนดนตรมาตงแตอาย 17 ป มครชชพ เขยวไสว เปนผสอนการอานโนตไทย โดยกอนทจะมารวมกนตงวงขนทองน นายมานสไดเปนนกดนตรทวงอนๆ มากอน จงมประสบการณสะสมมาบาง

121

2. นายรงโรจน สดใจ อาย 40 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเรยนดนตรมาตงแตอาย 16 ป กบครชชพ เขยวไสว เชนเดยวกบนายมานส ขนทอง หวหนาวง และเคยเลนอยในวงลกทงตะเวนรบงานแสดงทวไป 3. นายอานาจ สดใจ อาย 38 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 20 ป เปนนองชายของนายรงโรจน สดใจ แตมาฝกหดเลนทรมเปตกบนายมานส ขนทอง และหดอานโนตไทยโดยทไมสามารถอานโนตสากลได 4. นางสาวนาผง ขนทอง อาย 25 ป จบการศกษาชน ม.3 อาชพเกษตรกร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 19 ป เปนบตรสาวของนายมานส ขนทอง ซงเปนหวหนาวง และบดาเปนผสอนเปาอลโตแซกโซโฟน โดยใชวธอานโนตไทย พรอมกบจาเสยงของทานองเพลง เพอนามาแกะทานองกบเครองดนตรของตวเอง 5. นายมงคล รกสนท อาย 49 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรตงแตอาย 19 ป กบครชชพ เขยวไสว โดยการอานโนตไทย เดมนายมงคลเลนอยในวงปพาทยมากอน ซงปจจบนการรบงานของวงปพาทยลดนอยลงมาก จงหนมาเปาเครองดนตรสากล โดยเฉพาะรบเลนเสรมตามคณะแตรวง เปนการหารายไดพเศษเพม 6. นายณรงค ฉมวย อาย 39 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงกลองทรโอ เรมเลนดนตรตงแตอาย 30 ป ดวยการชกนาของนายมานส ขนทอง และเปนผสอนใหนายณรงคตกลองทรโอ ซงตามคาเรยกทองถนจะเรยกกลองทรโอวา กลองโซโล เพราะวาสามารถทจะรวตโชวหรอจะตสงจงหวะ เพอเปลยนเพลงไปในเพลงตอไป 7. นายมโน กลาหาร อาย 46 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงกตารไฟฟา เรมเลนดนตรตงแตอาย 17 ป เปนศษยของครชชพ เขยวไสว เหมอนกบเพอนรวมวงหลายคน ถงนายมโนจะเลนกตารไฟฟา กใชวธการอานโนตไทยและทองทานองเพลงเปนโนตไทย 8. นายวชา กลาหาร อาย 46 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป เรยนการอานโนตไทยมาจาก ครชชพ เขยวไสว เหมอนกบเพอนสมาชกภายในวงอกหลายๆ คน เคยมประสบการณในการเลนวงลกทงมากอน และรบเลนตามคณะแตรวง ในชวงเวลาทวงขนทองยงไมมงานแสดง 9. นายนรต มงมตร อาย 26 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 21 ป โดยมนายมานส ขนทอง หวหนาคณะแตรวง เปนผสอนตงแตการอานโนตไทยและการฝกเปาทรมเปต โดยเรมจากการไลเสยงแลวจงตอเพลง ตามลาดบ 10. นายใจ กลาหาร อาย 42 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 25 ป โดยมครชชพ เขยวไสวเปนผสอนใหอานโนตไทย รวมทงสอนใหเปาทรมเปต ปจจบนนายใจยงเปนสมาชกของวงลกทงเลก ๆ ในจงหวดสพรรณบรอกดวย 11. นายกตศกด สดใจ อาย 16 ป ปจจบนเปนนกเรยนกาลงศกษาอยชนมธยมศกษาปท 4 ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรตงแตอาย 15 ป ซงเปนนกดนตรทอายนอยทสด และมประสบการณนอย เพยงแคปเดยว นายกตศกดมนายมานส เปนผฝกสอนดแลตงแตการหด

122

อานโนตไทยและฝกฝนการเปาทรมเปต แตดวยความตงใจทจะเปนนกดนตร เลนทรมเปตใหชานาญและคลองแคลว นายกตศกดจงมความสามารถในการเลนทรมเปต เกนเดกหนมทอายใกลเคยงกน 12. นายสมนก ขนทอง อาย 49 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงกลองใหญ เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 40 ป โดยมนายมนส ขนทองซงเปนหวหนาวง เปนผชกชวนใหเขามารวมงานกนในวงขนทอง เนองจากเปนญาตสนทกน และมนสยทรกในเสยงดนตรเหมอนกน จงไมยากทจะมารวมงานและชวยกนดแลวงตอไป ตาราง 41 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะขนทอง

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายมานส ขนทอง 45 คยบอรด เกษตรกร 2 นายรงโรจน สดใจ 40 ทรมเปต รบจาง 3 นายอานาจ สดใจ 38 ทรมเปต รบจาง 4 นางสาวนาผง ขนทอง 25 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 5 นายมงคล รกสนท 49 อลโตแซกโซโฟน เกษตรกร 6 นายณรงค ฉมวย 39 กลองทรโอ รบจาง 7 นายมโน กลาหาร 46 กตารไฟฟา เกษตรกร 8 นายวชา กลาหาร 46 ทรอมโบน เกษตรกร 9 นายนรต มงมตร 26 ทรมเปต รบจาง 10 นายใจ กลาหาร 42 ทรมเปต เกษตรกร 11 นายกตศกด สดใจ 16 ทรมเปต นกเรยน 12 นายสมนก ขนทอง 49 กลองใหญ เกษตรกร

2.2 เครองดนตร เครองดนตรของแตรวงคณะขนทอง เปนเครองสวนกลางของวง โดยสวนใหญจะไปหาซอทหลงกระทรวงกลาโหม บรเวณแถวคลองหลอด และเวงนาครเกษม ถาเครองเสยเพยงเลกนอยกสามารถซอมแซมไดในระดบหนง แตถาชารดเกนกาลงทซอมเอง จะนาไปซอมกบชางทรจกมกคนกน ซงใชบานเปดเปนรานซอมเครองดนตร โดยรานซอมอยทบรเวณขางวดสามจน กบอกทหนงคอรานประเสรฐ ทอยในซอยวดประดในทรงธรรม แถวทาพระ กรงเทพมหานคร

123

ตาราง 42 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะขนทอง

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 คยบอรด 2 YAMAHA รานคาทเวงนาครเกษม 2 อลโตแซกโซโฟน 2 KING STONE รานคาหลงกระทรวงกลาโหม 3 ทรอมโบน 2 EMPEROR รานคาหลงกระทรวงกลาโหม 4 ทรมเปต 2 JUPITER/CONN รานคาหลงกระทรวงกลาโหม 5 กลองทรโอ 1 YAMAHA รานคาทเวงนาครเกษม 6 กลองใหญ 1 TAMA รานคาทเวงนาครเกษม 7 กตารไฟฟา 1 MAYA รานคาหลงกระทรวงกลาโหม 8 กตารเบสไฟฟา 1 MAYA รานคาหลงกระทรวงกลาโหม 9 กลองชด 1 PEARL รานคาทเวงนาครเกษม 10 ฉาบเลก 1 YAMAHA รานคาทเวงนาครเกษม 11 ฉาบใหญ 1 YAMAHA รานคาทเวงนาครเกษม 12 ฉง 1 - -

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง ทกครงทมงานแสดง พธกรรมทตองกระทาโดยทลมไมไดเลยคอ การไหวครหรอเรยกอกคาหนงคอการยกคร พธกรรมนทาเพอเปนการเคารพเจาทเจาทาง บชาคร อาจารย ทอบรมสงสอนสรรพวชาตาง ๆ รวมทงสอนวธการบรรเลงเครองดนตร ทนกดนตรแตละคนถนด อนงการไหวครนนกเหมอนกบเปนกาลงใจใหนกดนตร เพอทจะใหผานงานแสดงนน ไปไดดวยดและราบรน สวนเครองบชาครประกอบไปดวย - ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - เหลา 1 ขวด - บหร 1 ซอง - เงนคากานล 12 บาท - หมาก พล 3 คา เมอเตรยมของครบแลว กนาของใสพานไว หวหนาวงเปนตวแทนประจาวง โดยจะจดธปวางไวทขางพาน รนเหลาใสแกว จดเทยนไวในแกวเหลา แลวกลาวคาบชาครคอ ตงนะโม 3 จบ ดงน

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ” ( 3 จบ )

124

จากนนภาวนาคาถาเพอนกถง คณของพระพทธ พระธรรม พระสงฆ บญคณของบดามารดาและคณของครอาจารย ชวงหลงเลนเพลงเปนการถวายครสก 1 – 2 เพลง ตามความเหมาะสมของงาน 2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 27 นายมานส ขนทอง หวหนาวงแตรวงคณะขนทอง

สาหรบแนวทางการสบทอดอาชพแตรวงในอนาคต ของแตรวงคณะขนทองนายมานส ไดวางแผนไววา ตองดาเนนกจการของวงขนทองตอไป ซงจะตองมการปรบเปลยนรปแบบวธการบรรเลงของวงบาง ฝกซอมเพลงทกาลงเปนทนยมตามยคตามสมยบาง เพอตอบสนองตามความตองการของชาวบาน โดยมอบใหนางสาวนาผง ขนทอง (บตรสาว) ซงปจจบนนายมานสไดถายทอด วธการฝกเปาอลโตแซกโซโฟน เพอเปนการสบสานกจการของครอบครว และสบทอดอาชพแตรวงใหคงอยคจงหวดสพรรณบร ตอไป แผนภมของแตรวงคณะขนทอง สายเครอบตรหลาน

นายมานส ขนทอง

นางสาวนาผง ขนทอง

125

3. บทบาทของแตรวงคณะขนทอง 3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล สาหรบแตรวงคณะขนทองนน ลกษณะของงานทเจาภาพสวนใหญ มาหาไปบรรเลงคอ งานบวช การบรรเลงงานบวชในแตละครงของแตรวงคณะขนทอง หลงจากบชาครเปนทเรยบรอยแลว เรมการบรรเลงดวยเพลงมารช 2 เพลง จงหยดรบประทานอาหารกลางวน ททางเจาของงานจดให เสรจแลวบรรเลงตออก 2 เพลง จงเดนทางไปรบนาคจากวดมาบาน ซงในระหวางทางนนจะบรรเลงเพลงแห ในจงหวะราวงซงเปนเพลงทใหจงหวะสนกสนาน เราใจ หรอเพลงลกทงในจงหวะสามชา จากนนเปนการอาบนานาค แตรวงบรรเลงเพลงคานานม เพลงจกโก ลาบวช เสรจพธแลวจะเปนการทาขวญนาค หนาทของแตรวงตองรบใหไดและถกตอง อนงประเพณการทาขวญนาคในแตละทองท แตกตางกนเพราะหมอขวญแตละคนจะไดรบการสบทอดทตางกนไป หรอแลวแตลกเลนเฉพาะตวและสถานการณพาไป เมอถงรงเชาซงเปนวนอปสมบทนาค แตรวงตองทาหนาทแหไปวดเวลาประมาณ 05.00 น. เรมจากการบรรเลงเพลงมารช แลวตอดวยเพลงลกทงซงเปนทนยมชนชอบของชาวบาน จนถงเวลา 07.00 น. จงหยดพกรบประทานอาหารเชา และบรรเลงตอดวยเพลงคลนกระทบฝ ง ออกดวยเพลงจงหวะราวง เชน เพลงคางคาวกนกลวย รามาซมารา พมาเขว ฯลฯ เวลา 08.00 น. แหนาคไปวดดวยเพลงลกทงในจงหวะราวง และสามชา เมอแหนาคเวยนรอบพระอโบสถครบ 3 รอบ หรอจะหลายรอบ กแลวแตคณะแตรวงจะตกลงกบทางเจาภาพงาน คณะแตรวงบรรเลงเพลงมหาฤกษมหาชย เปนการสงนาคเขาอโบสถ ถอวาเปนการเสรจพธ 3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ในการรบงานอวมงคลของแตรวงคณะขนทอง จะเรมตนเหมอนงานมงคลทวไปคอ มการยกคร ดอกไม ธปเทยน เหลาบหรและเงนคากานล 12 บาท หลงจากการไหวครจบลงแตรวงบรรเลงเพลงในอตราจงหวะสองชน 1 เพลง ไดแก เพลงแขกเชญเจา ธรณกรรแสง พมาแปลง การบรรเลงเพลงในงานศพทวไป จะบรรเลงเพลงทมทานองเศราเพอใหเขากบบรรยากาศของงาน ซงโดยสวนมากจะเปนเพลงมอญ หรอเพลงลกทง ทมทานองถงอารมณเศรากสามารถนามาใชได และแตรวงจะทาหนาทหลกคอ การบรรเลงประกอบการแห จากบานไปวด หรอจากวดมาบานแลวแตขอตกลง ทางเจาภาพจะวาจางขอตกลงกน

126

4. บทเพลงของแตรวงคณะขนทอง 4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะขนทอง เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงสดดมหาราชา เพลงสยามมานสต เพลงมารชสเหลา เพลงตามองตา เพลงลาไย เพลงคางคาวกนกลวย เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงดาวพระศกร เพลงสาวบางโพ เพลงชวนนองแตงงาน 4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงธรณกรรแสง เพลงพญาโศก เพลงเขมร ปากทอ เพลงวอลซตกกะ เพลงลาวดาเนนทราย เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะขนทอง ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห ตาราง 43 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะขนทอง

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห เพลงสดดมหาราชา เพลงสยามมานสต เพลงมารชสเหลา เพลงตามองตา เพลงลาไย

เพลงคางคาวกนกลวย เพลงคลนกระทบฝ ง เพลงดาวพระศกร เพลงสาวบางโพ เพลงชวนนองแตงงาน

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ

- เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร

127

ตาราง 44 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะขนทอง

เพลงทใชขณะนงบรรเลง เพลงทใชบรรเลงขณะยกศพเวยนรอบเมร เพลงธรณกรรแสง เพลงลาวดาเนนทราย เพลงเขมรปากทอ เพลงวอลซตกกะ

เพลงธรณกรรแสง เพลงพญาโศก เพลงสโลวมารช

128  

แตรวงคณะศรสาอางค 1. ประวตแตรวงคณะศรสาอางค ตงอยบานเลขท 100/1 หม 1 ตาบลปากนา อาเภอเดมบางนางบวช จงหวดสพรรณบร

ภาพประกอบ 28 แผนทการเดนทางไปบานของแตรวงคณะศรสาอางค แตรวงคณะศรสาอางค เรมกอตงขนมาจากวงมโหรโดย กานนสาราญ นาจนทร เมอประมาณ 60 กวาปมาแลว จงเปนวงเกาแกวงหนง ทเชดหนาชตาภายในอาเภอเดมบางนางบวช และในเวลาตอมาดวยสภาพสงคมในปจจบน ทาใหวงมโหรไดรบความนยมลดลง หมายรวมถงคาตอบแทนหรอรายไดนนหายไปอยางเหนไดชด จงมการปรบปรงเปลยนแปลงรปแบบใหเปนวงแตรวง พรอมทงมอบวงใหกบ นายขวญเมอง นาจนทรซงเปนบตรชาย หวหนาคณะแตรวงคนปจจบน เปนผรบหนาทดแลและบรหารจดการจนถงปจจบน

สาหรบแตรวงคณะศรสาอางค ในการออกงานแตละครง ประกอบไปดวยเครองดนตร ดงน ซงอาจปรบเปลยนไดตามความเหมาะสมของแตละงาน

- ปคลารเนต 1 ตว - อลโตแซกโซโฟน 2 ตว - เทนเนอรแซกโซโฟน 1 ตว - ทรอมโบน 2 ตว - ทรมเปต 2 ตว - กลองทรโอ 1 ชด

129  

- กลองใหญ 1 ใบ - ฉาบเลก 1 ค - ฉาบใหญ 1 ค - ฉง 1 ค

การรบงานของแตรวงคณะศรสาอางค สวนใหญรบงานบวชแหนาค ไมคอยมงานศพ เพราะชาวบานจะหาวงปพาทยมอญมาเลนเปนการเหมาะสมกวา ในสวนของคาตอบแทนแตรวงคณะ โดยเฉลยจะรบประมาณงานละ 5,000 – 10,000 บาท ทงนขนอยกบระยะทางทเดนทาง จากบานของคณะแตรวงไปถงบานเจาภาพ และจานวนนกดนตรมากนอย ทจดใหเหมาะสมกบงาน คาตอบแทนจะเฉลยไดประมาณคนละ 400 – 500 บาท ไมเทากนในแตละคน ตามระดบฝมอและประสบการณของนกดนตรผนน สวนทเหลอจะเขาเปนกองกลางของคณะแตรวง เพอไวใชจายเปนคาซอเครองดนตรชนใหมและอปกรณทยงขาดความพรอม และนาไปซอมแซมเครองดนตร ทมอาการชารด แตรวงคณะน สมาชกนกดนตรทกคน เลนเพลงไดโดยการฝกโนตไทย ไมมความรเกยวกบโนตสากลเลย เวลาตอเพลงใชวธรองทานองมากอน จาเสยงแลวทองเปนโนตไทย

2. สภาพทวไปของแตรวงคณะศรสาอางค

2.1 นกดนตร แตรวงคณะศรสาอางค เปนวงแตรวงทสมาชกสวนใหญ แตละคนกมใจรกดานดนตรกนทกคน บางคนสามารถไปรบงานนอกได ยามทวงยงไมมงานเขามา ถอเปนการเสรมรายไดใหตวเอง และสรางมตรภาพในหมนกดนตรแตรวงดวยกน ถอเปนประสบการณเสรมใหกบตวของนกดนตรเอง

แตรวงคณะศรสาอางค มจานวนสมาชกทงหมด 11 คน ดงน 1. นายขวญเมอง นาจนทร อาย 63 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร

ตาแหนงคลาลเนต เปนหวหนาแตรวงคณะศรสาอางค ซงชอของวงนมาจากชอเลนของนายขวญเมอง คอคาวา สาอางค และนายขวญเมองมาเตมคาวา ศร นาหนาคา จงรวมเปนคาวา “ ศรสาอางค ” เพราะรสกเองวาชอบคาวา ศรสาอางค ฟงแลวไพเราะด โดยทนายขวญเมองเรมเลนดนตรมาตงแตเปนเดกอาย 10 ป แตเลนซอดวงและซออ เพราะบดาทาวงมโหรจงเปนจดเรมตนของการเลนดนตร ใหกบนายขวญเมอง ซงการเลนดนตรทงเครองดนตรไทยและสากล มบดาของตนเปนผฝกสอนใหเลน

2. นางสาวธารทพย นาจนทร อาย 22 ป ปจจบนเปนนกศกษา กาลงศกษาอยช นปท 4 ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมฝกเลนดนตรมาตงแตอาย 16 ป โดยทมบดาคอนายขวญเมอง นาจนทร เปนผฝกสอนการเปาแซกโซโฟน ใชวธสอนแบบโนตไทยคอ การใหทองโนตไทยและนามาเทยบเสยงเลนกบเครองดนตรของตนเอง

130  

3. นางสาววรรณณศา นาจนทร อาย 16 ป ปจจบนเปนนกเรยน กาลงศกษาอยชน ม.3 ตาแหนงทรมเปต เรมหดเลนดนตรตงแตอาย 14 ป เปนนองสาวของน.ส.ธารทพย นาจนทร โดยนายขวญเมองผเปนบดาเปนผสอนการเปาทรมเปต และฝมอในการเปาทรมเปตยงไมชานาญ แตน.ส.วรรณณศากมความตงใจ ในการไดเลนดนตรรวมกบบดาและพสาวของตน 4. นายภาคภม พณรกษ อาย 48 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรอมโบน เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 18 ป เดมเลนฆองวงใหญอยในวงปพาทย มาระยะหลงงานปพาทยไมคอยม ตามกระแสนยมตะวนตก จงผนตวเองมาฝกเปาทรอมโบน และมาอยทคณะแตรวงศรสาอางค ในปจจบน

5. นายสมศกด ทองพา อาย 50 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงทรอมโบน เรมฝกเลนดนตรมาตงแตอาย 17 ป เลนโนตไทยมาตลอด ไมเคยเรยนโนตสากลเพราะนายสมศกด รสกวาโนตไทยนนจางายกวาโนตสากล 6. นายมนญ ศกดเลศ อาย 49 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 15 ป ฝกเปาทรมเปตมาตลอดตงแตแรก จนถงปจจบน ไมใชโนตสากล แตจะใชวธจาเสยงแลวบอกตอดวยปากแบบดนตรไทย 7. นายนวม คลายปาน อาย 52 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงทรมเปต เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 18 ป มครเชยร (ไมทราบนามสกล) เปนผสอนอานโนตไทย และสอนเปาทรมเปต เคยเลนกบแตรวงคณะอน ๆ มาหลายวง รวมทงรบงานเลนดนตรยอนยคอกดวย

8. นายประสทธ จนทรทา อาย 55 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพคาขาย ตาแหนงอลโตแซกโซโฟน เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 17 ป และเรยนโนตไทยมาเมอชวงทเลนในวงปพาทย มาระยะหลงงานในวงปพาทยไมคอยม จงผนตวเองมาหดเปาอลโตแซกโซโฟน กบครลาจวน คงสาราญ

9. นายศรายทธ บางประไพ อาย 54 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพเกษตรกร ตาแหนงกลองทรโอ เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 25 ป ดวยวธฝกหดเอง ถามจากผรบาง หาหนงสอมาอานทาความเขาใจดวยตวเอง ปจจบนเลนดนตรแตรวงคณะศรสาอางคเปนหลก และรบงานกบแตรวงคณะอน ๆ ดวย 10. นายอานนท แยมจกร อาย 50 ป จบการศกษาชน ป.4 อาชพรบจาง ตาแหนงฉาบใหญและฉาบเลก เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 20 ป ใชวธฝกเอง และแลกเปลยนความร ระหวางนกดนตรดวยกน เคยเลนอยกบคณะแตรวงอนมาหลายวง

11. นายเชด ชาวสวนศร อาย 48 ป จบการศกษาชน ป.6 อาชพคาขาย ตาแหนงกลองใหญ เรมเลนดนตรมาตงแตอาย 15 ป ไมมครสอนใชวธฝกหดเอง เคยเลนกลองชดในวงลกทงออกเลนงานทวไป ปจจบนเลนทวงศรสาอางคเปนหลก และรบงานเลนดนตรยอนยคดวย

131  

ตาราง 45 แสดงอาย เครองดนตร และ อาชพหลกของนกดนตรในแตรวงคณะศรสาอางค

ลาดบท ชอ – สกล อาย เครองดนตร อาชพ 1 นายขวญเมอง นาจนทร 63 ปคลาลเนต เกษตรกร 2 นางสาวธารทพย นาจนทร 22 อลโตแซกโซโฟน นกศกษา 3 นางสาววรรณณศา นาจนทร 16 ทรมเปต นกเรยน 4 นายภาคภม พณรกษ 48 ทรอมโบน รบจาง 5 นายสมศกด ทองพา 50 ทรอมโบน เกษตรกร 6 นายมนญ ศกดเลศ 49 ทรมเปต รบจาง 7 นายนวม คลายปาน 52 ทรมเปต เกษตรกร 8 นายประสทธ จนทรทา 55 อลโตแซกโซโฟน คาขาย 9 นายศรายทธ บางประไพ 54 กลองทรโอ เกษตรกร 10 นายอานนท แยมจกร 50 ฉาบใหญ รบจาง 11 นายเชด ชาวสวนศร 48 กลองใหญ คาขาย

2.2 เครองดนตร สาหรบเครองดนตรของแตรวงคณะศรสาอางคนน ไดสงซอเครองดนตรสวนใหญทเวงนาครเกษมบาง และซอตอมาจากเพอนนกดนตรวงอนบาง กรณทเครองเสยเลกนอยจะซอมแซมกนเอง ถาชารดมากถงจะสงไปซอมทรานประเสรฐในซอยวดประดในทรงธรรม กรงเทพมหานคร ตาราง 46 แสดงจานวน ยหอ และทมาของเครองดนตรของแตรวงคณะศรสาอางค

ลาดบท เครองดนตร จานวน ยหอ ทมา 1 ปคลารเนต 1 COUESNON ซอทเวงนาครเกษม 2 อลโตแซกโซโฟน 2 KING/YAMAHA ซอทเวงนาครเกษม 3 เทนเนอรแซกโซโฟน 1 EMPEROR รานหลงกระทรวงกลาโหม 4 ทรอมโบน 2 EMPEROR/JUPITER รานหลงกระทรวงกลาโหม 5 ทรมเปต 2 KING/YAMAHA ซอทเวงนาครเกษม 6 กลองทรโอ 1 RHYTHM ซอทเวงนาครเกษม 7 กลองใหญ 1 TAMA ซอทเวงนาครเกษม 8 ฉาบเลก 1 YAMAHA รานหลงกระทรวงกลาโหม 9 ฉาบใหญ 1 YAMAHA รานหลงกระทรวงกลาโหม 10 ฉง 1 - รานหลงกระทรวงกลาโหม

132  

2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง ทกครงทมงานแสดง พธกรรมทตองกระทาโดยทลมไมไดเลยคอ การไหวครหรอเรยกอกคาหนงคอการยกคร พธกรรมนทาเพอเปนการเคารพเจาทเจาทาง บชาคร อาจารย ทอบรมสงสอนสรรพวชาตาง ๆ รวมทงสอนวธการบรรเลงเครองดนตร ทนกดนตรแตละคนถนด อนงการไหวครนนกเหมอนกบเปนกาลงใจใหนกดนตร เพอทจะใหผานงานแสดงนน นน ไปไดดวยดและราบรน สวนเครองบชาครสาหรบคณะแตรวง ประกอบไปดวย

- ดอกไม 1 กา - ธป 5 ดอก - เทยน 1 เลม - บหร 1 ซอง - เหลา 1 ขวด - เงนคากานล 12 บาท - หมาก พล 3 คา

ในการเตรยมเครองบชายกครนน เจาภาพเปนผเตรยมของไหว โดยนาดอกไม ธป เทยน บหร เงนคากานล 12 บาท และหมากพลใสพาน บางทจะมหมากพลหรอไมมกได แลวแตความเชอของแตละบาน บางบานไมมพานรองเพอใสเครองบชา จะแกสถานการณโดยใชจานขาว มารองใสเครองบชาแทนผททาหนาทยกครคอผทเปนหวหนาวง ตองจดธป จดเทยน และจดบหร 1 มวน แลวรนเหลาใสแกว นาเทยนใสในแกวเหลา นงประนมมอตงนะโม 3 จบ

“นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสสะ” จากนนสวดคาถาเปนภาษาบาลสนสกฤต ความนนกลาวถง คณพระพทธ คณพระธรรม คณพระสงฆ และครบาอาจารยทประสทธประศาสตรวชาให ตอดวยเพลงบรรเลงสาหรบถวายคร ประมาณ 1 – 2 เพลง สาหรบเพลงทบรรเลงถวายคร จะแตกตางกนระหวางงานทเปนมงคล (งานบวช) กบงานอวมงคล (งานศพ) กลาวคอ งานทเปนมงคลนนใชเพลงมารช ในการบรรเลงเรมเปดวง สวนงานทเปนงานอวมงคลใชเพลงสโลวมารช หรอเปนเพลงธรณกรรแสง และหลงจากพธไหวครหรอยกครเสรจสน จะเปนการบรรเลงเพลงตามความเหมาะสมของงานตอไป

133  

2.4 การสบทอด

ภาพประกอบ 29 นายขวญเมอง นาจนทร หวหนาแตรวงคณะศรสาอางค

สาหรบแตรวงคณะศรสาอางค เรมมาจากการทบดาของนายขวญเมอง เปนผรเรมจากวงมโหร และภายหลงจงมาตงคณะแตรวงเปนของตนเอง ดานสมาชกวงกรจกกนมากอน และมนกดนตรทยายจากวงอนมารวมอยดวย นายขวญเมอง นาจนทร จงเปนหวหนาวงและบรหารจดการตอ ถอเปนมรดกทางอาชพอยางหนง แผนภมของแตรวงคณะศรสาอางค

สายเครอบตรหลาน

นายขวญเมอง นาจนทร

นางสาวธารทพย นาจนทร

3. บทบาทของแตรวงคณะศรสาอางค

3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล แตรวงคณะศรสาอางค เมอมการบรรเลงในงานบวชนน วงนจะเนนเลนเพลงทสนกสนานเปนสวนใหญ เรมจากพธการคอการยกครไหวคร จากนนเรมบรรเลงเพลงถวายครโดยใชเพลงมารช บรรเลง แลวตามดวยเพลงตามสมยนยมทมจงหวะสนกสนาน เชน เพลงลกทง เพลงราวง จะเลนเพลงลกษณะแบบนไประยะหนงจนกวาจะถงพธปลงผมนาค โดยตองเลนเพลงท

134  

เปนแบบแผนในการบรรเลง ซงบรรเลงเพลงเขมรทงชด และจบดวยเพลงเขมรโพธสตว โดยชวงผทมารวมงานอาบนาลงขมน ดนสอพองใหนาค แตรวงจะเรงจงหวะใหเรวและลงจบ จากนนบรรเลงเพลงสนกสนานไปเรอย ๆ กจะกลบมาเลนเพลงทเปนแบบแผนพธการอก เมอถงพธทาขวญนาค แตรวงเปาเพลงมหาฤกษเปนการเรมตนพธ โดยสงเกตวาหมอขวญนาใบตองไปตดบนบายศรเมอใด แตรวงบรรเลงเพลง เมอญาตและแขกทมาไดยนเสยงเพลงบรรเลง จะเขามารวมวงลอมรอบบายศร หมอทาขวญจงเรมทาพธโดยมแตรวงบรรเลงรบรอง โดยในการขบรองนหมอขวญมกจะแตงเนอรองใหม ใหเขากบพธแตยงคงทานองเดมไว โดยสวนใหญใชเพลงลกทงตามสมยนยมหรอเพลงนาคราช แตรวงจงจาเปนตองบรรเลงรบและสงรองใหได โดยอาศยปฏภาณไหวพรบและประสบการณ ตองคอยดกเสยงรองของหมอทาขวญไวใหด เพอบรรเลงใหตรงกบเสยงรอง หลงจากพธบายศรสขวญแลว การแหนาคไปวดกเปนหนาททสาคญมากของแตรวง เพราะตองบรรเลงแตเพลงทมจงหวะสนกสนาน ทงเพลงลกทงและราวงอยางตอเนอง ตลอดเสนทางทข นรถแห หรอบางงานกเดนแห เมอนาคมาถงพระอโบสถ จะตองทาพธวนทาสมา และมการเวยนรอบพระอโบสถ คอการเดนนอกเขตสมาเวยนไปทางขวา 3 รอบ คณะแตรวงจะบรรเลงอยหนานาคเสมอ โดยกอนทนาคเขาโบสถจะตองมการโปรยทาน แตรวงบรรเลงเพลงสนกสนานครกครน เมอนาคโปรยทานเสรจกจงนาคเขาโบสถ แตรวงจะบรรเลงเพลงเชด เปนอนเสรจหนาทของคณะแตรวง 3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล ถาเจาภาพตงศพไวทบาน คณะแตรวงเดนทางไปบานเจาภาพ เมอเดนทางถงบานเจาภาพแลว หวหนาวงจะทาพธยกครไหวครกอนบรรเลงเพลงถวายคร จากนนจงบรรเลงเพลงประโคมไปเรอย ๆ จนกวาทางเจาภาพจะบอกวา ตอไปจะมการเคลอนศพไปวด แตรวงจงหยดบรรเลง และในขณะเดนทางไปวดกบรรเลงเพลงสโลวมารช เมอถงวดกบรรเลงไปเรอย ๆ จนกวาพระสงฆจะมา และเมอพระสงฆมาถงแตรวงบรรเลงเพลงรบพระ จะหยดบรรเลงในชวงของพธสงฆ หลงจากเสรจพธสงฆแลว แตรวงบรรเลงเพลงยกศพ ซงเปนเพลงทใชเฉพาะเพอการเคลอนยายศพลงจากศาลา และไปเวยนซายรอบเมร 3 รอบ เมอมการตงหบศพไวบนเมรแลว เจาภาพเชญแขกผมเกยรตขนทอดผาบงสกลหนาศพ จากนนกมการกลาวประวตของผเสยชวต ถงตอนนมการยนสงบนง เพอเปนการไวอาลยครงสดทายใหกบผเสยชวต จากนนจงเชญประธานขนจดไฟ แตรวงจงเรมบรรเลงเพลง จะใชเพลงธรณกรรแสงและประเภทเพลงมอญหรอเพลงลกทง – ลกกรง ทมเนอหาเศราและทานองชา บรรเลงไปเรอย ๆ จนกวาแขกผมารวมงานวางดอกไมจนทนจนหมด และเขาสพธประชมเพลง แตรวงบรรเลงอก 1 รอบเพอเปนการใหเกยรตแกผเสยชวต เปนอนเสรจหนาทของคณะแตรวง

135  

4. บทเพลงของแตรวงคณะศรสาอางค 4.1 การรวบรวมโนตเพลงของแตรวงคณะศรสาอางค

เพลงทใชในการบรรเลงจะแบงเปน 2 ประเภท ไดแก งานมงคลและงานอวมงคล 4.1.1 โนตเพลงงานมงคล ไดแก เพลงสยามมานสต เพลงเตยโขง เพลงลาว

จอย เพลงเชอรพงค เพลงคางคาวกนกลวย เพลงปไขไกหลง เพลงสาวขอนแกน เพลงสาวบางโพ เพลงสามสบยงแจว

4.1.2 โนตเพลงงานอวมงคล ไดแก เพลงธรณกรรแสง เพลงพญาโศก เพลง มอญรองไห เพลงสโลวมารช 4.2 การจดประเภทบทเพลงของแตรวงคณะศรสาอางค ประเภทของบทเพลงทใชในการบรรเลง ไดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 4.2.1 งานมงคล แบงเปน 2 ลกษณะคอ - เพลงขณะทนงบรรเลง - เพลงขณะทเดนแห ตาราง 47 เพลงทใชบรรเลงในงานมงคลของแตรวงคณะศรสาอางค

เพลงขณะทนงบรรเลง เพลงขณะทเดนแห เพลงสยามมานสต เพลงเตยโขง เพลงลาวจอย

เพลงเชอรพงค เพลงคางคาวกนกลวย เพลงปไขไกหลง เพลงสาวขอนแกน เพลงสาวบางโพ เพลงสามสบยงแจว

4.2.2 งานอวมงคล แบงเปน 3 ลกษณะคอ

- เพลงทใชขณะนงบรรเลง - เพลงทใชบรรเลงขณะเดนทางไปวด - เพลงทใชบรรเลงขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร

136  

ตาราง 48 เพลงทใชบรรเลงในงานอวมงคลของแตรวงคณะศรสาอางค

เพลงทใช ขณะนงบรรเลง

เพลงทใชบรรเลง ขณะเดนทางไปวด

เพลงทใชบรรเลง ขณะเคลอนศพเวยนรอบเมร

เพลงธรณกรรแสง เพลงมอญรองไห

เพลงสโลวมารช เพลงธรณกรรแสง เพลงพญาโศก เพลงสโลวมารช

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง การศกษาแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร เปนการวจยเชงคณภาพตามกระบวนการมานษยดรยางควทยา (Ethnomusicology) โดยผวจยไดแบงขนตอนในการดาเนนการวจย และศกษาทงหมดม 6 ขนตอน คอ การเกบรวมรวมขอมลจากแหลงขอมลทศกษา และจากขอมลบคคล วธการดาเนนการศกษาขอมล การจาแนกและจดทาขอมล การวเคราะหขอมล การนาเสนอขอมลจากการรวบรวมเกบขอมล ซงผวจยไดรวบรวมขอมลจากแหลงเอกสาร และขอมลทไดจากการสมภาษณบคคลทเกยวของ เชน บคคลทมความรและประสบการณการทางานรวม หรอผเกยวของกบคณะแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร พรอมมการบนทกภาพและเสยงดวยกลองวดโอ และกลองถายรป เพอใหไดขอมลทถกตองชดเจน ซงเออประโยชนตอการวจยอยางมาก การวจยเรอง แตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร ผวจยไดกาหนดวตถประสงค 2 ขอ คอ 1. ศกษาประวตความเปนมาสถานภาพและบทบาท ของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร 2. ศกษาบทเพลงของแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร

สรปผลการศกษา ดงหวขอตอไปน 1. ศกษาประวตความเปนมา สถานภาพและบทบาท ของแตรวงในจงหวดสพรรณบร 1.1 ประวตของแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร ประวตของแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร จดแบงออกเปน 2 กลมใหญ คอกลมแตรวงชาวบานทสบทอดตอกนมาจากสายตระกลและเครอญาต รวมทงหวหนาคณะแตรวงซงเปรยบเสมอนครมอบใหตวแทนนกดนตรในวงทใกลชด และใหความไววางใจมากทสดเปรยบเสมอนศษยทตองดแลกจการแตรวงตอไป โดยลกษณะของบางวง เดมนนอาจมาจากการทาวงปพาทยแลวมาปรบปรงรปแบบของวง ใหเขากบยคสมยตามกระแสนยม เพอคาตอบแทนหรอรายไดในแตละงานทจะตามมา นนหมายถงสภาพความเปนอยและปากทองของนกดนตรดวย กลมหนงคอ เพอนนกดนตรตางวงตางคณะ ออกมารวมตวกนตงวงใหม โดยกลมนจะมทกษะและไหวพรบปฏภาณเพราะเปนพวกทมประสบการณในการแกสถานการณ อกทงสามารถแกไขปญหาตาง ๆ ทเขามาในยามคบขนได

138  

1.2 สภาพทวไปของแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร 1.2.1 นกดนตร จากการศกษาและวจยพบวา คณะแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร โดยเฉลยแลวมนกดนตรประมาณ 10 – 16 คน ซงศกษาและเรยนรวชาชพจากประสบการณ จากการแสดงจรงมากกวา การศกษาและเรยนทฤษฎทางดนตรเฉพาะทาง คอจะเนนประสบการณและทกษะ ในการออกแสดงเปนหลกสาคญ นกดนตรภายในวงสวนใหญ จะเปนพอ – ลก พ – นอง หรอเปนเครอญาตเดยวกน และประมาณ 95% มอาชพหลกของตนอยแลว แตดวยความรกในดนตร จงสามารถออกแสดงแตรวงชาวบาน เปนอาชพเพอเสรมรายไดใหกบครอบครว ในชวงของฤดงานบวช คอกอนทจะเขาพรรษาชวงประมาณปลายเดอนกรกฎาคม

ตาราง 49 แสดงอาชพหลกของนกดนตรแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร

ลาดบ อาชพ จานวนคน 1 เกษตรกร 58 2 รบจาง 59 3 นกดนตร 11 4 กาลงศกษา 14 5 คาขาย 14 6 รบราชการ 3

1.2.2 เครองดนตร สาหรบเครองดนตรทใชกบแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร จากการศกษาสามารถแบงได 4 ประเภท คอ เครองลมไม (Woodwind Instruments) เครองลมทองเหลอง (Brass Instruments) เครองกระทบ หรอเครองประกอบจงหวะ (Percussions Instruments) และเครองลมนว (Keyboard Instruments) 1.2.2.1 เครองลมไม (Woodwind Instruments) - คลารเนต - อลโตแซกโซโฟน - เทนเนอรแซกโซโฟน 1.2.2.2 เครองลมทองเหลอง (Brass Instruments) - ทรมเปต - ทรอมโบน - บารโทน - ยโฟเนยม

139  

1.2.2.3 เครองกระทบ หรอ เครองประกอบจงหวะ (Percussions Instruments) - กลองทรโอ - กลองเทนเนอร - กลองใหญ - กลองชด

- ฉาบ - ฉง - กรบ 1.2.2.4 เครองลมนว (Keyboard Instruments) - คยบอรด จากการศกษาวจยพบวา เครองดนตรแตรวงชาวบานในแตละวงนน เฉลยมประมาณ 10 – 16 ชน สวนลกษณะในการรวมวงไมวาจะเปนการนงบรรเลงหรอรปแบบของการเดนแห จะไมมการจดตาแหนงของนกดนตรทตายตวในขณะทาการแสดง เพราะรปแบบของการจดตาแหนงทนงนกดนตรจะจดตามลกษณะพนทของสถานทแหงนน และรปแบบการจดรปขบวนในการเดนแห นกดนตรแตละคนสามารถเดนแหบรรเลงไดโดยไมเจาะจงวาใครตองมจดตาแหนงยนทตายตว ซงหมายถงการเดนไปตามแนวขบวนแหทงขบวน และนกดนตรบางคนกสามารถเลนเครองดนตร ไดมากกวา 1 ชน กลาวคอ สาหรบการบรรเลงรปแบบวงทนงบรรเลง และการบรรเลงรปแบบวงทใชเดนแห นกดนตรจะมความสามารถ เลนเครองดนตรทตางชนดกน สวนฉงและกรบมบรรเลงกน ทกวง

ตาราง 50 แสดงจานวนของเครองดนตรแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร

ลาดบ เครองดนตร จานวนคน 1 คลารเนต 1 2 อลโตแซกโซโฟน 29 3 เทนเนอรแซกโซโฟน 12 4 ทรมเปต 31 5 ทรอมโบน 21 6 บารโทน 3 7 ยโฟเนยม 2 8 กลองทรโอ 10

140  

ตาราง 50 (ตอ)

ลาดบ เครองดนตร จานวนคน 9 กลองเทนเนอร 1 10 กลองใหญ 15 11 กลองชด 10 12 ฉาบเลก 10 13 ฉาบใหญ 12 14 คยบอรด 15

1.2.3 พธกรรมกอนการบรรเลง

ในสวนพธกรรมกอนการบรรเลง ของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร มความสมพนธกบวฒนธรรมทางแตรวงทเหมอนกน คอ กอนทจะมการบรรเลงในแตละครง ของวงแตรวงสงสาคญจะตองมการยกครหรอไหวคร เพอวตถประสงค ดงน 1. เพอใหนกดนตรทกคน มจตราลกนกถงคณของพอ แม รวมถงคณของครอาจารยทไดอบรมสงสอน ทงประสทธประสาทถายทอดความร และวชาการทางดนตร 2. เพอเปนสรมงคลแกนกดนตร พรอมทงเปนกาลงใจใหงานนนสาเรจลลวง ไปไดดวยด โดยไมมอปสรรคใด ๆ 3. เพอเปนการรกษาธรรมเนยมประเพณทดของดนตรแตรวง ไวสบตอไปเมอคณะแตรวงชาวบานมาถงบานงาน กอนการบรรเลง แตรวงชาวบานของจงหวดสพรรณบร มธรรมเนยมประเพณทถอปฏบตเหมอนกนสาหรบทกวง คอ การยกครหรอการไหวคร

ในการเตรยมเครองบชายกครนน เจาภาพจะเปนผเตรยมของไหว โดยนาดอกไม ธป เทยน บหร และเงน 12 บาท บางทจะมหมากพลจดไว 3 คา โดยจะมหรอไมมกได จดใสในพาน จากนนกยกพานขนและมขวดเหลาทเปดฝาแลว วางไวดานหนาของหวหนาวง กลาวนะโม 3 จบ คอ

นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธสะ จากนนกกลาวคาถาเปนภาษาบาลสนสกฤต โดยความหมายของคาถาจะ

กลาวถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ พรอมทงบญคณของครอาจารย ทไดส งสอนวชาความรมาให จากนนกเรมบรรเลงบทเพลงเพลงแรกได โดยมเพลงบรรเลงทตางกน กลาวคอ ในกรณทเปนงานมงคล เชน งานบวช งานทอดกฐน งานทอดผาปา จะบรรเลงเพลงมารชสก 1 – 2 เพลง แตถาเปนงานอวมงคล เชน งานศพ ใชเพลงธรณกรรแสง เปนการเรมตนของงาน จากนนกบรรเลงเพลงตาง ๆ ตามความเหมาะสมของงานทรบแสดง

141  

1.2.4 การสบทอด จากการศกษาวจย พบวาแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร มการสบทอดกนมาหลายตอหลายรน โดยแบงการสบทอดออกเปน 2 ลกษณะ คอ การสบทอดกนมาทางสายเลอดและเครอญาต อกลกษณะทสบทอดคอมาทางสายศษย และนอยวงทไมมทายาทโดยตรง และไมมศษยทสบทอด กยงหวงวาแตรวงชาวบานของจงหวดสพรรณบร ดวยความรกดนตร จะคงยดอาชพนกดนตรแตรวง และสามารถถายทอดไปยงรนลกรนหลาน พรอมทงบคคลทสนใจ เพอเปนการอนรกษศลปะการแสดงดนตรไมใหสญหาย กลาวคอแตรวงชาวบานทกคณะของจงหวดสพรรณบร จะยงคงมการสบทอดตอไป 1.3 บทบาทของแตรวงในจงหวดสพรรณบร 1.3.1 ขนตอนในการบรรเลงงานมงคล เรมจากการเตรยมเครองยกครใหพรอม โดยเจาภาพแจงฤกษมงคลใหทางคณะแตรวงทราบกอน เมอถงเวลาหวหนาวงกทาพธไหวคร จากนนเปนการเรมบรรเลงเพลงมารช เพอเปนการเอาฤกษเอาชย แลวกตอดวยเพลงลกทงจงหวะทเราใจสนกสนาน ในกรณทเปนงานบวชกจะบรรเลงไปเรอย ๆ เพอนานาคแหไปพรอมกน โดยมนางรามาทงราทงเตนนาหนาขบวนแห นางราทกลาวถงในทางชาวบานกคอ บรรดาสภาพสตรและสภาพบรษทงหลาย ตางกมารามาเตนนาหนาขบวนแหนาค เพราะความเชอของชาวบานถอวาถาใครไดมาราหนาขบวนแหนาคเขาโบสถ เกดชาตหนาจะไดไปเกดเปนนางฟาและเทวดา การแหกเรมจากการมารบนาคทบาน ตองเปนชวงททาขวญนาคเสรจแลว การบรรเลงกจะบรรเลงเพลงทมจงหวะสนกสนานไปชวงหนงกอน แลวตงขบวนแหทงแตรวงและนาคเดนไปพรอมกน มงหนาไปทวด และเมอถงวดกจะแหเวยนโบสถ 3 รอบ มการโปรยทานซงนาคจะยนโปรยอยหนาโบสถ กเขาโบสถไปพบพระอปชฌาย จากนนคณะแตรวงบรรเลงเพลงตอสก 1 – 2 เพลง จงหยดบรรเลง เพอใหพธการอปสมบทในโบสถ ดาเนนไปตามขนบธรรมเนยมประเพณของทองถนนน 1.3.2 ขนตอนในการบรรเลงงานอวมงคล การรบงานอวมงคลของแตรวงแตละคณะ เรมตนเหมอนงานมงคลทวไปคอ มการไหวครหรอยกครโดยม ดอกไม ธปเทยน เหลาบหรและเงนคากานล 12 บาท หลงจากการไหวครจบลงแตรวงบรรเลงเพลงในอตราจงหวะสองชน 1 เพลง ไดแก เพลงแขกเชญเจา ธรณกรรแสง พมาแปลง และเพลงไทยสาเนยงตาง ๆ ทนกดนตรไมสามารถจดจาชอได แตกสามารถจดจาตอ ๆ กนมา หรอบรรเลงตามกนไปโดยมผบรรเลงนาทเปนหลก 1 ถง 2 คน การบรรเลงเพลงในงานศพทวไป จะบรรเลงเพลงทมทานองเศราเพอใหเขากบบรรยากาศของงาน ซงโดยสวนมากจะเปนเพลงมอญ หรอเพลงลกทง หรอเพลงไทยสากล ทมทานองถงอารมณเศรากสามารถนามาใชไดเชนกน และแตรวงทาหนาทหลกคอ การบรรเลงประกอบการแห จากบานไปวด หรอจากวดมาบานแลวแตขอตกลง ทางเจาภาพวาจางขอตกลงกน

142  

2. บทเพลงของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร 2.1 การรวบรวมโนตเพลง จากการศกษาผวจยพบวา แตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร โดยสวนใหญจะมการรวบรวมโนตเพลงเอาไว ในลกษณะของโนตเพลงไทย และบางวงกไมไดมการเกบรวมไว จะอาศยความจาและทกษะความชานาญของการถายทอด เปนลกษณะของมขปาฐะจากรนสรน โนตเพลงทผวจยรวบรวมจากคณะแตรวง ทง 12 วง มเพลงทใชบรรเลงเปนประจา ดงน

เพลงทใชในงานมงคล - Cherry pink - ลอยกระทง - แขกตอยหมอ( เถา ) - ปไขไกหลง - คลนกระทบฝ ง(ตบววาหพระสมทร) - มารชกองทพบก

เพลงทใชในงานอวมงคล - วอลซตกกะ - ดาวทอง - พมาแปลง - พญาโศก - ธรณกรรแสง - มอญขวางดาบ - พมากลองยาว - สาวอสานรอรก - ขางขนเดอนหงาย - พมาเขว - ลาวเสยงเทยน - พมาเห - สามสบยงแจว

- ตนวรเชษฐ - ชวนนองแตงงาน - เตยโขง - ตามองตา - คางคาวกนกลวย - เขมรไลควาย

- มอญรองไห - เยอรมนแตกทพ

147  

2.2 การจดประเภทของเพลงทใชในแตรวง จากการศกษาพบวา แตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร มการจดประเภทของเพลงทใชอยางชดเจน และลกษณะของเพลงทใชคอ งานมงคลและงานอวมงคล งานมงคล ตาราง 51 เพลงทใชในการบรรเลงขณะนง และขณะเดนแห

เพลงขณะนงบรรเลง เพลงขณะเดนแห - เพลงเตยโขง - เพลงแขกตอยหมอ (เถา) - เพลงคลนกระทบฝ ง (ตบววาหพระสมทร) - เพลงตนวรเชษฐ - เพลงมารชกองทพบก

- เพลง Cherry Pink - เพลงเขมรไลควาย - เพลงขางขนเดอนหงาย - คลนกระทบฝ ง (ตบววาหพระสมทร) - เพลงคางคาวกนกลวย - เพลงชวนนองแตงงาน - เพลงตามองตา - เพลงปไขไกหลง - เพลงพมาเขว - เพลงพมากลองยาว - เพลงพมาเห - เพลงลอยกระทง - เพลงลาวเสยงเทยน - เพลงสามสบยงแจว - เพลงสาวอสานรอรก

148  

งานอวมงคล

ตาราง 52 เพลงทใชในงานอวมงคล

เพลงทใชในขณะ นงบรรเลง

เพลงทใชในขณะ เดนจากบานไปวด

เพลงทใชในขณะ เคลอนศพเวยนรอบเมร

- เพลงพมาแปลง - เพลงพญาโศก - เพลงมอญขวางดาบ - เพลงเยอรมนแตกทพ

- เพลงดาวทอง - เพลงวอลซตกกะ - เพลงเยอรมนแตกทพ

- เพลงธรณกรรแสง - เพลงพญาโศก - เพลงมอญรองไห

อภปรายผล แตรวงชาวบาน กรณศกษาแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร โดยศกษาตามจดประสงคทง 2 ขอ คอ 1. ศกษาประวตความเปนมา สภาพและบทบาทของแตรวงชาวบานจงหวดสพรรณบร และ 2. ศกษาบทเพลงของแตรวงชาวบานจงหวดสพรรณบร ผวจยไดจดการทาการวจยเชงสารวจ ซงผลการสารวจนน มาจากสภาพทเปนอยจรงในปจจบน ทงการถายทอดทานองเพลงของแตละเพลงจากสมยปยาตายายโดยใชวธบอกปากตอปาก หรอเรยกอกลกษณะหนงวามขปาฐะ และสวนของบทเพลงทใชในแตละวง ของแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร ทาการแบงประเภทของบทเพลงตามลกษณะของงาน มอย 2 ลกษณะดวยกนคอ งานมงคลและงานอวมงคล โดยประมาณ 90% ชาวสพรรณบรจะใชบรการคณะแตรวงชาวบานในงานบวชสาหรบประเภทของงานมงคล กอปรกบงานมงคลอนซงรวมไปถงประเพณตาง ๆ ของสพรรณบร และการยนดทรบใชชมชนซงมประเพณตาง ๆ โดยทมแตรวงชาวบานเขาไปมบทบาทในประเพณนน ๆ จงทาใหแตรวงชาวบานสพรรณบร มวฒนธรรมทางแตรวงทเขมแขง และยงคงรบใชสงคมทงในจงหวดสพรรณบรและจงหวดใกลเคยง ทงมการถายทอดทางวฒนธรรมแตรวง จากรนสรนเรมจากอดตจนถงปจจบน ซงการศกษาวจยครงน เปนแนวทางสาหรบผสนใจทจะศกษาในเรองของแตรวงชาวบานตอไป

149  

ขอเสนอแนะ จากการศกษาหาขอมลของแตรวงชาวบาน ในจงหวดสพรรณบร 1. เนองจากแตรวงชาวบาน เปนการเชอมโยงและผสมผสานกน ระหวางเครองดนตรสากลซงเปนเครองดนตรของชาวตะวนตก กบเพลงไทยเดม และเพลงลกทงสมยนยมของไทย ซงถอวาเปนเพลงทมเอกลกษณเฉพาะ ประจาชาตในสวนของฝ งตะวนออก สวนของนกดนตรควรทจะศกษาหาความร ในเรองของโนตสากล เพราะจะไดเรยนรและเลนเพลงสากล ทาใหมความรอบรเรองเพลงเพมมากขน 2. จากการศกษาบทเพลงของคณะแตรวงชาวบานแตละคณะพบวา ในบางวงนนควรทจะอนรกษบทเพลงทเปนเพลงดงเดมของทองถน ซงผบรรเลงในยคสมยนควรทจะศกษาและบรรเลง เพลงทมมาตงแตสมยป ยา ตา ทวด เพราะในปจจบนพบวามเพลงบางเพลงนน หายไปจากความรสกนกคดของชาวบานในละแวกนน ทงทเปนความภาคภมใจของบรรพบรษ 3. ในเรองของความเขาใจ ความชวยเหลอ และการสนบสนนจากสวนราชการทองถน ยงขาดสาหรบแรงผลกดน ทจะเขาไปดแลความรสกของบรรดาชาวคณะแตรวงชาวบานทงหลาย เหตเพราะบางเรองและบางสถานการณ ทางคณะแตรวงชาวบานในแตละวงตางตองการความชวยเหลอจากทางราชการ และสงอานวยความสะดวกจากทางการบาง จงเหนควรทจะมหนวยงานในสวนใดสวนหนงของทางราชการ เขาไปจดระบบระเบยบ วางแผนงาน ทงกาหนดกฎเกณฑตาง ๆ ใหเขาใจและถอปฏบตไปในแนวทางเดยวกน

150

บรรณานกรม

151

บรรณานกรม กาญจนา อนทรสนานนท. (2532). การวเคราะหรปแบบเพลงพนบาน. มนษยศาสตรปรทศน. กฤษดา นยมทอง. (2550). แตรวงพนบานในจงหวดสพรรณบร. วทยานพนธ ศป.ม. (ไทยคดศกษา).นครปฐม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม. ถายเอกสาร. จระ สตตะพนธคร. (2549). แตรวงชาวบาน กรณศกษาแตรวงคณะสนศา บานทามะขาม ตาบล ดอนทราย อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร. ปรญญานพนธ ศป.ม. (ดนตรชาตพนธ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ถายเอกสาร. ณรงคชย ปฎกรชต. (2542). สารานกรมไทยวฒนธรรมไทยภาคกลาง เลม 5. มลนธสารานกรม วฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณชย. กรงเทพฯ: สยามเพรส แมนเนจเมนท. ธนต อยโพธ. (2530). เครองดนตรไทย. กรงเทพฯ: กรมศลปากร. ปรญญา รตนแสนสข. (2546). การศกษาแตรสญญาณทใชในกองทพไทย. ปรญญานพนธ ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ปรชา ออกกจวตร. (2548). แตรวงชาวบาน : กรณศกษาความเขมแขงทางวฒนธรรมของแตรวง ในจงหวดสมทรสาคร. ปรญญานพนธ ศป.ม. (มนษยดรยางควทยา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. พรรณศร จลกาฬ. (2542). ความเขมแขงทางวฒนธรรมดนตรไทยในตาบลบางปลา : กรณศกษา ดนตรไทยคณะสดประเสรฐ. ปรญญานพนธ ศศ.ม. (มานษยดรยางควทยา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. พนพศ อมาตยกล. (2539). ดนตรวจกษ : ความรเบองตนเกยวกบดนตรไทยเพอความชนชม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: สยามสมย. มนตร ตราโมท. (2538). ดรยสาสน. สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ ทรงพระกรณาโปรดเกลา โปรดกระหมอมใหพมพพระราชทาน ในงานพระราชทานเพลงศพ นายมนตร ตราโมท. วไลเลขา ถาวรธนสารและคนอนๆ. (2531). พนฐานวฒนธรรม. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย รามคาแหง. ศรศกร วลลโภดม : และคนอนๆ. (2535). ดนตรและนาฎศลปกบเศรษฐกจสงคมสยาม. กรงเทพฯ: โรงพมพธนาคารกรงเทพจากด. สกร เจรญสข. (2539). แตรและแตรวงของชาวสยาม. กรงเทพฯ: ดอกเตอรแซคการพมพ. สดแดน สขเกษม. (2542). แตรวงชาวบานกบการรบใชสงคม : กรณศกษาคณะถนอมศลป. วทยานพนธ ศศ.ม. (วฒนธรรมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร.

152

สธ ชานาญสธา. (2545). แตรวงชาวบาน : กรณศกษาแตรวงในเขตพนทอาเภอเมอง จงหวด สมทรสาคร. วทยานพนธ ศศ.ม. (วฒนธรรมศกษา). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ถายเอกสาร. สมนมาลย นมเนตพนธ. (2524). เอกสารประกอบการสอนวชาดรย 101 : ดนตรไทย. กรงเทพฯ: ภาควชาดรยางคศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พลศกษา.

153  

ภาคผนวก

 

154  

ภาคผนวก ก ทานองหลกของบทเพลงทใชเปนประจาในการบรรเลงงานมงคลและงานอวมงคล

 

155  

ทานองหลกของบทเพลงงานมงคลและงานอวมงคล

 

 

 

 

156  

 

157  

 

 

158  

 

 

159  

160  

 

 

 

 

 

161  

 

162  

 

 

 

163  

 

 

 

 

164  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

165  

 

 

 

166  

 

 

 

167  

 

168  

169  

 

 

 

 

 

170  

 

 

 

 

171  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

172  

 

 

 

173  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

174  

 

 

 

 

175

 

ภาคผนวก ข เครองดนตรทใชในแตรวงชาวบาน

 

176

 

เครองดนตรทใชในแตรวงชาวบานในจงหวดสพรรณบร

แซกโซโฟน

ทรมเปต

บารโทน

คลารเนต

ทรอมโบน

กลองใหญ

177  

ภาคผนวก ค ประมวลภาพ 

 

178  

ประมวลภาพ

จานใสเครองไหวคร

รถบรรทกเครองของแตรวงดอนหวฝาย

ขณะสมภาษณหวหนาวงนองแอมมวสค

การเดนแหของคณะขวญใจดอนหวฝาย

การเดนแหของคณะนองแอมมวสค

การนงบรรเลงของคณะนองแอมมวสค

179  

รถบรรทกเตรองของแตรวงเพชรเมองสพรรณ

คณะแตรวงชาวบานเพชรเมองสพรรณ

คณะเพชรเมองสพรรณขณะแหอยบนรถ

ขณะนงปรกษาหารอกนของแตรวงดอนหวฝาย

ขณะนงบรรเลงของแตรวงคณะขวญใจวดปา

การนงบรรเลงของคณะขวญใจวดปา

180  

การนงบรรเลงของคณะหลานป

เสอสาหรบใสในการแสดงของแตรวงส.รวมมตร

การนงบรรเลงในงานศพ ของแตรวงหลานป

ขณะนงบรรเลงของคณะหลานป

การบรรเลงของแตรวง ส.รวมมตร

การเดนแหในงานศพ ของแตรวงหลานป

181  

ประวตยอผวจย

 

182  

ประวตยอผวจย ชอชอสกล นางสาวจฑามาส หรญกล วนเดอนปเกด 21 สงหาคม 2513 สถานทเกด เขตพญาไท กรงเทพมหานคร สถานทอยปจจบน 61 ซอยสมเดจพระเจาตากสน 34 กรงเทพมหานคร ตาแหนงหนาทการงานปจจบน อาจารยประจาตามสญญา สถานททางานปจจบน มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม กรงเทพมหานคร ประวตการศกษา พ.ศ. 2526 ชนประถมศกษาปท 6 จาก โรงเรยนวรรธนะวทย กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2532 ชนมธยมศกษาปท 6 จาก โรงเรยนสตรวทยา กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2536 ครศาสตรบณฑต จาก วทยาลยครจนทรเกษม กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2553 ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา) ศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต จาก มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรงเทพมหานคร