เอกสารประกอบการบรรยาย

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการบรรยายวชาวถแหงชวต รหสวชา 002001 ไดจดท าขนเพอใชประกอบการสอนในรายวชาวถแหงชวต ส าหรบนกศกษามหาวทยาลยราชภฏนครราชสมาทกชนป

สาระส าคญของเอกสารประกอบการสอนเลมนประกอบดวยการความหมายและคณคาของชวต คณธรรมและจรยธรรมตามหลกศาสนา เปาหมายของชวต หลกสทธมนษยชนเพอการด ารงชวต การด ารงตนอยางมสนตสขและอยรวมกนในสงคมอยางมสนตภาพ การตดสนคณคาของการกระท า และมาตรฐานทางจรยธรรม ดานตางๆทเกยวของตอพระพทธศาสนา เพอใหนกศกษาและผสนใจสามารถน าคณคาในดานตางๆ ไปประยกตใชในชวตประจ าวนได

หวงเปนอยางยงวาเอกสารประกอบการสอนเลมนจกอ านวยประโยชนตอผอานเปนอยางยง ผเขยนขอขอบพระคณผทมสวนเกยวของในการใหแนวทางทเปนวทยาทานจากบรพาจารยทคอยชวยเหลอแนะน าจนเอกสารเลมนส าเรจดวยด หากมขอเสนอแนะในการพฒนาเพอใหเกดมประโยชนตอผน าไปใช กรณาใหแนวทางเพอการปรบปรงเอกสารประกอบการสอนเลมนใหมคณภาพตอไป

คณาจารยโปรแกรมวชาปรชญา ศาสนาและเทววทยา

กรกฎาคม 2559

-ข-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สำรบญ

หนำ ค าน า (ก) สารบญ (ข) แผนบรหารการสอนประจ าวชา (จ) แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1 1 บทท 1 ควำมรเบองตนเกยวกบศำสนำ 3 ความหมายของศาสนา

จดมงหมายของศาสนา มลเหตการณเกดของศาสนา ววฒนาการของศาสนา ประเภทของศาสนา องคประกอบของศาสนา ความส าคญของศาสนา

3 5 5 7 8 9 11

ค าถามทบทวน 13 เอกสารอางอง 15 แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2 16 บทท 2 ชวตตำมทศนะศำสนำฮนด 18 ความรทวไปเกยวกบศาสนาฮนด

ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาฮนด หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาฮนด เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาฮนด

18 22 23 25

ค าถามทบทวน 28 เอกสารอางอง 30 แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3 31 บทท 3 ชวตตำมทศนะศำสนำพทธ 33 ความรทวไปเกยวกบศาสนาพทธ 33 ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาพทธ 35 หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาพทธ 41 เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาพทธ 46 ค าถามทบทวน 55 เอกสารอางอง 56 แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4 57 บทท 4 ชวตตำมทศนะศำสนำครสต 59

-ค-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ความรทวไปเกยวกบศาสนาครสต 59 ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาครสต 61 หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาครสต 62 เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาครสต 68 ค าถามทบทวน 72 เอกสารอางอง 74 แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5 75 บทท 5 ชวตตำมทศนะศำสนำอสลำม 77 ความรทวไปเกยวกบศาสนาอสลาม 77 ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาอสลาม

หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาอสลาม 82 83

เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาอสลาม 87 ค าถามทบทวน 90 เอกสารอางอง 92 แผนบรหารการสอนประจ าบทท 6 93 บทท 6 ศำสนำกบกำรพฒนำคณภำพชวต 95 การศกษาศาสนาอยางเปนวชาการ 95 ความเขาใจเบองตนเกยวกบคณภาพชวต 97 หลกธรรมกบแนวคดทอยเบองหลงหลกธรรมในศาสนา 101 ค าถามทบทวน 111 เอกสารอางอง 112 แผนบรหารการสอนประจ าบทท 7 113 บทท 7 ปรชญำกบชวต 115 ความรทวไปเกยวกบปรชญา 115 ความหมายของชวตตามทศนะของปรชญา 116 เปาหมายชวตตามทศนะของปรชญา 121 ค าถามทบทวน 135 เอกสารอางอง 136 แผนบรหารการสอนประจ าบทท 8 137 บทท 8 สทธมนษยชน 139 ความหมายของสทธมนษยชน 139 ประวตและพฒนา 141 ปรชญาและทฤษฎรากฐานแนวคดสทธมนษยชนปจจบน 143 ปฏญญาสากลวาดวยเรองสทธมนษยชน 144 กระบวนดานสทธมนษยชนของไทย 150 ค าถามทบทวน 153

-ง-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เอกสารอางอง 154 แผนบรหารการสอนประจ าบทท 9 155 บทท 9 หลกกำรใชชวตอยำงสนตวธ 157 ความหมายของสนตวธ 158 ความส าคญของสนตวธ 164 การอยรวมกนอยางสนตวธ 169 สรปแนวคด ทฤษฎ และการปฏบตการในเชงสนตวธ 179 ค าถามทบทวน 182 เอกสารอางอง 183

-จ-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

แผนบรหำรประจ ำวชำ

รหสวชำ 002001 รำยวชำ วถแหงชวต 3(3-0-6) (Way of life) เวลำเรยน 48 ชวโมง ค ำอธบำยรำยวชำ ความหมายและคณคาของชวต คณธรรมและจรยธรรมตามหลกศาสนา เปาหมายของชวต หลกสทธมนษยชนเพอการด ารงชวต การด ารงตนอยางมสนตสขและอยรวมกนในสงคมอยางมสนตภาพ การตดสนคณคาของการกระท า และมาตรฐานทางจรยธรรม

วตถประสงครำยวชำ เพอใหผเรยนมความรและความสามารถดงตอไปน

1. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจความหมายและคณคาของชวต 2. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจคณธรรมจรยธรรมตามหลกศาสนา 3. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจทฤษฎทางจรยธรรม 4. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจในการใชหลกของศาสนาในการพฒนาคณภาพชวต

ได 5. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจในหลกปรชญากบการด าเนนชวต 6. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจในหลกสทธมนษยชน 7. เพอใหนกศกษาสามารถ อธบาย วเคราะห สงเคราะห คณคาและความหมายของชวต

และสามารถประยกตใชคณธรรมจรยธรรมตามหลกศาสนา ในการแกปญหา เพอการด าเนนชวต และการด ารงตนในสงคมไดอยางเปนสข

เนอหำ บทท 1 ควำมรเบองตนเกยวกบศำสนำ 3 ชวโมง ความหมายของศาสนา

มลเหตการณเกดของศาสนา ววฒนาการของศาสนา ประเภทของศาสนา องคประกอบของศาสนา ความส าคญของศาสนา

บทท 2 ชวตตำมทศนะศำสนำฮนด 6 ชวโมง ความรทวไปเกยวกบศาสนาฮนด

ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาฮนด หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาฮนด

-ฉ-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาฮนด บทท 3 ชวตตำมทศนะศำสนำพทธ 6 ชวโมง ความรทวไปเกยวกบศาสนาพทธ ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาพทธ หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาพทธ เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาพทธ บทท 4 ชวตตำมทศนะศำสนำครสต 6 ชวโมง ความรทวไปเกยวกบศาสนาครสต ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาครสต หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาครสต เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาครสต

บทท 5 ชวตตำมทศนะศำสนำอสลำม 6 ชวโมง ความรทวไปเกยวกบศาสนาอสลาม

ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาอสลาม หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาอสลาม เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาอสลาม

บทท 6 ศำสนำกบกำรพฒนำคณภำพชวต 6 ชวโมง การศกษาศาสนาอยางเปนวชาการ ความเขาใจเบองตนเกยวกบคณภาพชวต หลกธรรมกบแนวคดทอยเบองหลงหลกธรรมในศาสนา บทท 7 ปรชญำกบชวต 6 ชวโมง ความรทวไปเกยวกบปรชญา ความหมายของชวตตามทศนะของปรชญา เปาหมายชวตตามทศนะของปรชญา บทท 8 สทธมนษยชน 6 ชวโมง ความหมายของสทธมนษยชน ประวตและพฒนา ปรชญาและทฤษฎรากฐานแนวคดสทธมนษยชนปจจบน ปฏญญาสากลวาดวยเรองสทธมนษยชน กระบวนดานสทธมนษยชนของไทย บทท 9 หลกกำรใชชวตอยำงสนตวธ 3 ชวโมง ความหมายของสนตวธ ความส าคญของสนตวธ

-ช-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

การอยรวมกนอยางสนตวธ สรปแนวคด ทฤษฎ และการปฏบตการในเชงสนตวธ

วธสอนและกจกรรม 1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาวถแหงชวต 2. อภปรายถงคณคาของหลกธรรม คณธรรม จรยธรรม ซงปรากฏในวชาวถแหงชวตทสอดคลองกบบทเรยน 3. วเคราะหกรณศกษาตางๆ 4. ศกษาสารสนเทศจากแหลงเรยนรตางๆ สอกำรเรยนกำรสอน 1. เอกสารประกอบการสอนวชา วถแหงชวต 2. โปรแกรมน าเสนอวชา วถแหงชวต 3. วดทศน 4. สารสนเทศจากการสบคนบนเครอขายอนเทอรเนต 5. บทเรยนออนไลน http://lmsonline.nrru.ac.th กำรวดผลและประเมนผล กำรวดผล 1. คะแนนระหวางภาค 70 คะแนน - คณธรรมและจรยธรรม 10 คะแนน - ดานทกษะทางปญญา 10 คะแนน - ความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ 5 คะแนน - การวเคราะหเชงตวเลขและเทคโนโลยสารสนเทศ 5 คะแนน - ความรจากการสอบกลางภาค 40 คะแนน 2. ความรจากการสอบปลายภาค 30 คะแนน กำรประเมนผล คะแนนระหวาง 80 – 100 ไดระดบ A คะแนนระหวาง 75 – 79 ไดระดบ B+ คะแนนระหวาง 70 – 74 ไดระดบ B คะแนนระหวาง 65 – 69 ไดระดบ C+ คะแนนระหวาง 60 – 64 ไดระดบ C

คะแนนระหวาง 55 – 59 ไดระดบ D+ คะแนนระหวาง 50 – 54 ไดระดบ D คะแนนระหวาง 0 – 49 ไดระดบ F

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1

หวขอเนอหาประจ าบท ความหมายของศาสนา องคประกอบของศาสนา มลเหตการณเกดของศาสนา วว ฒนาการของศาสนา ประเภทของศาสนา ความส าค ญของศาสนา

สาระส าคญ

1. ค าวาศาสนาหมายถงค าส งสอนทประกอบดวยหล กศลธรรมท งทเปนขอหามและขอควรปฏบ ตสวนในภาษาอ งกฤษค าวาศาสนาหมายถงความส มพ นธระหวางมนษยก บพระเจาโดยมการยอมมอบกายถวายชวตของตนใหพระเจาดวยความจงร กภ กดตองมหล กความเชอเรองพระเจาหรออ านาจทอยเหนอการร บรดวยประสาทส มผ สในฐานะเปนแหลงก าเนดของสรรพสงในโลก

2. มลเหตการณเกดศาสนาน กปราชญท งหลายไดกลาวไวโดยสรป5ประการคอ1.ความไมร(อวชชา)2.ความกล ว3.ความจงร กภ กด4.การใชปญญา(เหตผล)4.ความตองการสงทดทสดส าหร บชวต

3.ประเภทของศาสนาน นสามารถจ ดไดหลายรปแบบซงสรปไดด งตอไปน1.วญญาณนยม(Animism)2.พหเทวนยม(Polytheism)3.อตเทวนยม(Henotheism) 4.เอกเทวนยม(Mono-theism)และ5.อเทวนยม(Atheism)

4.องคประกอบทส าค ญของศาสนามอย5ประการด งตอไปน1.ศาสดา(The Founder)2.ศาสนาธรรมหรอค าสอน(Teachings)3.สาวก(Religious Disciple)4.ศาสนพธ(Religious Activities)5.ศาสนสถาน(The Holly Place)

5.ศาสนามคณคาตอมนษยในทกข นตอนของการด าเนนชวตเพราะศาสนาชวยใหมหล กทถกตองในการด าเนนชวตท าใหชวตมความหมายและความหว งเปนแหลงก าเนดศลปว ฒนธรรมและขนบธรรมเนยมทดงามของส งคมเปนสงทกอใหเกดเสถยรภาพและความสงบสขในส งคมและเปนสงยดเหนยวจตใจท าใหเปนมนษยเปนสงมชวตทประเสรฐกวาสงมชวตท งหลายในโลกน

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลวผศกษาสามารถ

1. อธบายความความหมายของค าวาศาสนาได 2. อธบายวว ฒนาการประเภทและองคประกอบของศาสนาได

วชาวถแหงชวตมหาวทยาล ยราชภ ฏนครราชสมา

กจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท 1.การบรรยาย 2.การอภปรายกลมยอย 3.การบ นทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน 4.งานมอบหมาย

สอการสอน 1.เอกสารประกอบการสอนรายวชาวถแหงชวต 2.สออเลกทรอนกสทกประเภท 3. บทเรยนออนไลนhttp://lmsonline.nrru.ac.th/course/index.php?categoryid=69

การประเมนผล 1.ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม 2.ประเมนจากการสรปการอภปราย 3.ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน 4.ประเมนจากผลการสอบระหวางภาคเรยนและปลายภาค

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบศาสนา

มนษยในครงโบราณกาล เมอแสวงหาค าตอบเกยวกบโลกและจกรวาลไดค าตอบเปนทนา

พอใจแลววา มนษยเปนสตวเจาปญญา เรมเกดความสงสยเกยวกบชวตของมนษย จงมปญหาทางปรชญาเกยวกบชวตเกดขนเพอหาค าตอบวา ฉนคออะไร ตวฉนประกอบดวยอะไร ฉนเกดขนมาไดอยางไร เกดมาเพออะไร ท าไมฉนจงตองตาย ตายแลวฉนยงมอยหรอไม มอยอยางไร เปนตน จงไดคนควา คนหาค าตอบของค าถามตางๆ เหลานนจนในทสดจงเกดระบบค าสอนตางๆ ขนตามความเชอ แนวคดและวธปฏบตของผรทงหลาย และไดววฒนาการมาเปนระบบทเรยกวา “ศาสนา”

ความหมายของศาสนา ศาสนาววฒนาการจนมอทธพลและแพรหลายไปทวในสงคมมนษยทกยคทกสมยตงแตสงคมยคดกด าบรรพจนถงยคปจจบน ศาสนาจงเปนค าทมนษยคนเคยไดยนมานานและมความหมายมากทสด ยงใหญทสด มความส าคญตอวถชวตของมนษยมากทสด นกปราชญไดนยามความหมายของศาสนาไวในมมมองตาง ๆ ดงน

1. ความหมายตามรปศพท ค าวา ศาสนา มาจากค าในภาษาสนสกฤตวา ศาสน และค าวา สาสน ในภาษาบาล แปลวา ค าสงสอนหรอการปกครอง โดยแยกอธบายตามความหมายของค าได ดงน 1.1 ค าสงสอน แยกเปนค าสง หมายถง ขอหามท าความชว เรยกวา ศล หรอวนย ค าสอนหมายถง ค าแนะน าใหท าความดทเรยกวา ธรรม เมอรวมค าสงและค าสอนจงหมายถง ศลธรรมหรอศลกบธรรม นนคอมทงขอหามท าความชวและแนะน าใหท าความด ค าสงสอนตองประกอบหลกความเชอในอ านาจของสงทมอาจมองเหนไดดวยตา มหลกศลธรรม มจดหมายสงสดในชวต มพธกรรม และมความเขมงวดกวดขนในเรองความจงรกภกด 1.2 การปกครอง หมายถง การปกครองควบคมจตใจตนเองอยเสมอและรบผดชอบการกระท าทกอยางของตน การสามารถปกครองจตใจของตนได จะท าใหบคคลไมท าความชว

สวนในภาษาองกฤษค าวา ศาสนา ตรงกบค าวา Religion ซงมาจากภาษาละตนวา Religio แปลวา สมพนธหรอผกพนธ หมายถง ความสมพนธหรอความผกพนระหวางมนษยกบพระเจา (เดอน ค าด. 2541 : 4) แตเสถยร พนธรงสกลาววา ค าวา Religion ในภาษาองกฤษ มาจากภาษา ละตนวา Religare หรอ Relegere ตรงกบค าวา Together คอ การรวมเขาดวยกน (ระหวาง สงหนงกบสงหนง) มความหมายวา ผกพนหรอสมพนธระหวางสง 2 สง ใหเปนสงเดยวกน หมายความวา ความสมพนธระหวางมนษยกบอ านาจเหนอมนษย ความหมายโดยตรง คอ การสมพนธ (ทางวญญาณ) ระหวางมนษยกบพระเจา (เสถยร พนธรงษ. 2542 : 8)

-4-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สรปไดวา ความหมายตามรปศพทภาษาสนกฤต ค าวา ศาสนา หมายถงค าสงสอนทประกอบดวยหลกศลธรรมทงท เปนขอหามและขอควรปฏบต สวนในภาษาองกฤษค าวา ศาสนา หมายถง ความสมพนธระหวางมนษยกบพระเจา โดยมการยอมมอบกายถวายชวตของตนใหพระเจาดวยความจงรกภกด ตองมหลกความเชอเรองพระเจา หรออ านาจทอยเหนอการรบรดวยประสาทสมผสในฐานะเปนแหลงก าเนดของสรรพสงในโลก 2. ความหมายตามทศนะของชาวตะวนออก ความหมายของค าวา ศาสนา ตามทศนะของชาวตะวนออกและชาวตะวนตกจะมความหมายแตกตางกน โดยชาวตะวนออกจะมทศนะของศาสนา ดงตอไปน ในพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2542 (ราชบณฑตยสถาน. 2546) ไดใหความหมายของค าวาศาสนาไววา ศาสนา คอ ลทธความเชอถอของมนษยอนมหลก คอ แสดงการก าเนดและความสนสดของโลก เปนตน อนเปนไปในฝายปรมตถประการหนง แสดงหลกธรรมเกยวกบบญบาปอนเปนศลธรรมประการหนง พรอมทงลทธพธทกระท าตามความเหนหรอตามค าสงสอนในความเชอนนๆ พระเทพเวท ไดใหแสดงทศนะไววา ศาสนา คอค าสอน ค าสงสอน ปจจบนใชหมายถงลทธความเชอถออยางหนงๆ พรอมดวยหลกค าสอน ลทธพธ องคกร และกจการทวไปของหมชนผนบถอลทธความเชอถออยางนนๆ ทงหมด (พระเทพเวท (ป.อ. ปยตโต). 2531 : 412) สชพ ปญญานภาพ ไดแสดงทศนะไววา ศาสนามความหมาย 3 อยางตอไปน (1) ศาสนาคอทรวมแหงความเคารพนบถออนสงสงของมนษย (2) ศาสนาคอทพงทางจตใจ ซงมนษยสวนมากยอมเลอกยดเหนยวตามความพอใจ และตามความพอใจ และตามความหมายเหมาะสมแกเหตแวดลอมของตน (3) ศาสนาคอค าสงสอน อนวาดวยศลธรรมและอดมคตสงสดในชวตของบคคล รวมทง แนวความเชอถอและแนวการปฏบตตางๆ กนตามคตของแตละศาสนา (สชพ ปญญานภาพ. 2538 : 23) เสถยร พนธรงส กลาวสรปไววา “ศาสนา คอหลกธรรมทท าใหมนษยกลายสภาพจากความเปนสตวปา และมใชมสภาพเปนสตว...” (เสถยร พนธรงส. 2531 : 11) เสฐยร โกเศศ (พระยาอนมานราชธน) ใหความหมายวา “ศาสนา คออะไร ถาแปลตามพยญชนะกไดแกค าสงสอนของศาสดาผประกาศและตงศาสนาขน เพอแนะแนวทางใหแกผปรารถนาความสข พงปฏบตตามหลกทสงไว…” (เสฐยร โกเศศ (พระยาอนมานราชธน). 2515) ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช กลาววา “ศาสนา แปลวา ค าสงสอน คอ หมายถงหลกการใดกตามทมทงค าสงและค าสอน ในพระพทธศาสนานมอยครบ คอ มค าสอนใหรวาอะไรเปนอะไร สอนใหรความจรงคออะไร สอนใหรวาชวตคออะไร มาดวยเหตใด สอนใหรจนกระทงรดรชว แลวเมอสอนกมค าสงวาควรปฏบตอยางไรจงจะถกจงจะชอบ” (ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช, 2524) 3. ความหมายตามทศนะของชาวตะวนตก

นกวชาการชาวตะวนตกจะมทศนะเกยวกบศาสนาตางจากนกวชาการชาวตะวนออก โดยมทศนะวา ศาสนา คอ การมอบศรทธาบชาพระเจาผมอ านาจอยเหนอตนดวยความย าเกรง ศาสนาจะตองมลกษณะของความเชอ 4 ประการ ดงน (1) พระเจาเปนผสรางโลกและสรรพสง (2) ค าสอนทงหมดมาจากโองการของพระเจา (3) หลกความเชอบางอยางทอยเหนอการพสจนนนศาสนกจะตอง

-5-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เชอโดยปราศจากขอสงสย เพราะเปนหลกค าสอนทบรสทธของพระเจา (4) ตองยอมมอบตน และการกระท าของตนและสงอนๆ ทเกยวของกบตนเองใหพระเจาดวยความจงรกภกดโดยปราศจากขอโตแยง (เสถยร พนธรงส. 2531 : 9)

ดงนน ตามทศนะของชาวตะวนตก ศาสนา หมายถง ความสมพนธระหวางมนษยกบพระเจาเสมอ การปฏบตของศาสนกชนกเปนการเอาอกเอาใจรบใชพระเจาโดยวธการตางๆ เปนระบบความเชอและการปฏบตตอพระเจาอยางจงรกภกด หรอความสมพนธอนแนบแนน ระหวางมนษยกบอ านาจศกดสทธเหนอธรรมชาตคอ พระเจา

สรปไดวา เมอกลาวโดยภาพรวมตามทศนะของชาวตะวนออกและชาวตะวนตก ศาสนา หมายถง ค าสอนทศาสดาน ามาเผยแผ สงสอน แจกแจง แสดงใหมนษยละเวนความชว กระท าแตความด เพอประสบสนตสขในชวตทงในระดบธรรมดาสามญและความสข สงบนรนดร ซงมนษยยดถอปฏบตตามค าสอนนนดวยความเคารพเลอมใสและศรทธา ค าสอนของศาสนาจะมลกษณะเปนสจธรรมทมอยในธรรมชาตแลวศาสดาเปนผคนพบหรอจะเปนโองการทศาสดารบมาจากพระเจากได จดมงหมายของศาสนา

การใหความหมายและค าจ ากดความของค าวา “ศาสนา” แสดงใหเหนวา ศาสนาทงหลายทอบตขนมาในโลกทยงด ารงอยหรอตายไปแลว ลวนมจดหมายส าคญทสอดคลองกน คอใหผนบถอเชอในค าสอนและน าไปปฏบตเพอบรรลผลอนเปนอดมของชวต จากระดบต าจนกระทงสงสดอนเปนจดมงหมายของแตละศาสนา จดมงหมายของศาสนาอยความสข ความสงบ ความดงาม แตหลกหรอวธการทจะไปสจดมงหมายของแตละศาสนาอาจคลายคลงหรอแตกตางกน จดมงหมายทสอดคลองกนของศาสนาตางๆ น าคณคามาแกผนบถอ คอ

1. สอนเรองความสขสงสดในชวต 2 .สอนหลกด าเนนชวตใหเกดความสข ความด ความงามในปจจบน 3. สอนหลกการพฒนาคณคาของความเปนมนษย ทกศาสนาสอนเนนถงความเปนมนษยทมคณคาหรอความเปนมนษยทสมบรณนนคอ การ

ปฏบตตามหลกคณธรรมและจรยธรรมของศาสนา เชน คนเราควรมเมตตา กรณา ความซอสตยความยตธรรม ความขยนหมนเพยร ความอดทน ความรบผดชอบตอหนาทของความเปนมนษยทเรยกวา “มนษยธรรม” มลเหตของการเกดศาสนา การก าเนดขนของศาสนาทงหลาย นบตงแตครงบพกาลด าเนนมาจนถงปจจบน ทงศาสนาทตายจากการเคารพนบถอของมนษยแลว และศาสนาทยงมผเคารพนบถออย ซงบรรดาศาสนาเหลานทงหมด มขอสงเกตไดวาเกดขนมมลเหตแตกตางกนไปตามวฒนธรรมและสงแวดลอมของมนษยเหลานนอาศยอย เนองจากความไมเขาใจในปรากฏการณทเกดขนจากธรรมชาต การเกดขนของศาสนานนมสาเหตมาจากการทใชศาสนาเปนทพงทางจตใจ เพอแกปญหาหรอการดบความทกขรอน

-6-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ทางกายและจตใจ การนบถอศาสนาจงท าใหมนษยรสกอบอนมหลกยดถอไวเปนทพงของชวตและเปนหลกปฏบตเพอความสขสนตของสงคมโดยรวม การเกดของศาสนาอาจจะมสาเหตตาง ๆ นานา แตเมอกลาวโดยสรปแลวมลเหตการณเกดศาสนา นกปราชญทงหลายไดกลาวไวโดยสรป 5 ประการ คอ (ทองหลอ วงษธรรมมา. 2551)

1. ความไมร (อวชชา) ไดแก ความไมเขาใจดวยเหตผลในปรากฏการณทางธรรมชาตทอยรอบตวของมนษย เชน ฟารอง ฟาผา ฝนตก แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด เปนตน ท าใหเกดความเขาใจหรอความเชอวา นาจะมพลงอ านาจจากอะไรบางอยางทอยเหนอธรรมชาตดลบนดาลใหเกดปรากฏการณเหลาน

2. ความกลว ความกลวเปนมลเหตทตอเนองจากความไมร กลาวคอ เมอเกดความไมรหรอไม เขาใจแจมแจงขน สงทตามมากคอ ความกลวในสงทตนไมรหรอไม เขาใจจงคดหาทางเอาอกเอาใจ ในสงนน ในรปของการเคารพกราบไหว เซนสรวงบชา ตลอดจนบนบานศาลกลาว เพอไมให บนดาลภยพบตแกตน แตใหบนดาลความสขสวสดมาให เปนตน

3. ความจงรกภกด ความจงรกภกด เปนมลเหตทมผลจากการทมนษยไดรบจากนบถอเหลาวญญาณ หรอเทพเจาแลวไดรบการอ านวยประโยชนสขใหแลว เชน ความอดมสมบรณของธรรมชาต พชพนธ ธญญาหาร ความสขสงบของชวตและสงคม ซงมนษยเชอวาไดรบการประทานมาจากอ านาจของสงศกดสทธทตนเคารพนบถอกราบไหว ซงอยในลกษณะของวญญาณ เชน ผบรรพบรษ หรอเทพเจาตางๆ เพอเปนการตอบแทนประโยชนสขทมนษยไดรบจากธรรมชาตนน มนษยจงตอบสงเหลานนโดยแสดงทางพธกรรมตางๆ เชน การบชาพระอาทตย การบชาแมคงคา แมโพสพ เปนตน

4. การใชปญญา (เหตผล) ความตองการเหตผลเปนมลเหตอนหนงทกอใหเกดศาสนา ซงมผลมาจากการตองการจะอธบายค าสอน หรอความเชอทไมสมดวยเหตผล หรอค าสอนทางศาสนากอใหเกดความเดอดรอนหรอกอใหเกดความไมเปนธรรมตอศาสนกชนทนบถอ เชน ค าสอน หรอพธกรรมทางศาสนาท าให ศาสนกชนบางกลมไดรบความไมเปนธรรม จงมผคดคานเพออธบายหลกการทถกตอง และเรยกรองความเปนธรรม ในทสดเขาสการกอตงศาสนา หรอแยกตวออกเปนนกายใหมเพออธบายแนวความเชอ และพธกรรมใหม เชน ศาสนาครสต ศาสนาพทธ ศาสนาอสลาม และศาสนาครสตนกายโปสแตสแตนท เปนตน

5. ความตองการสงทดทสดส าหรบชวต การทมนษยเปนสตวทมสมองพฒนาเจรญ มความเจรญงอกงามทางปญญา ตลอดจนใชปญญาในการด าเนนชวต การคดคนแสวงหาของมนษยสงทดทสดของชวต หรอจดมงหมายสงสดของชวต ค าตอบเกยวกบจดมงหมายสงสดของชวต จงเปนหนาทของศาสนาตางๆ จะใหค าตอบตามทศนะของแตละศาสนา เชน อาณาจกรพระเจา การบรรลโมกษะ และการบรรลนพพาน เปนตน

ในปจจบนความเชอหรอความรทางศาสนาทศาสนาน าเสนอไวไดถกอธบายในเชงเหตผลทางวทยาศาสตรไปเกอบหมดแลว แตเปนทนาสงเกตวาความเชอทางศาสนากไมไดหมดไปจากความเคารพนบถอของมนษย ทงนอาจจะเปนเพราะวามนษยยงไมไดรบค าตอบเปนทนาพอใจในเรองทเกยวกบชวตทถกอธบายโดยความรทางวทยาการสมยใหม เชน ค าตอบเกยวกบชวตหลงความตาย สง

-7-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

นเรยกวาความตองการเกยวกบเรองของจตวญญาณในลกษณะตาง ๆ ศาสตราจารยแสง จนทรงาม (แสง จนทรงาม. 2534) ไดกลาววา ความตองการทางดานจตวญญาณมอย 3 ลกษณะ คอ

1. ความตองการปรชญาชวต (Need for the principle of life) ไดแก การตองการค าตอบเกยวกบชวตซงเปนความรพนฐานเพอความมนใจในการด าเนนชวต เมอทราบแลวจะไดด าเนนชวตอยางมระเบยบแบบแผน ทงในระยะสน ระยะยาว และสงสด ซงความรเหลานกจะไดจากปรชญาหรอหลกค าสอนทมสอนอยในศาสนาตาง ๆ

2. ความตองการความด (Need for the good) ไดแก ความตองการสงด ๆ ส าหรบชวต เชน มสาม ภรรยา ลก เพอน เรากปรารถนาอยากไดแตคนด ตลอดจนถงบคคลทเขามาเกยวของในชวตของเรา ศาสนาเปนสถาบนทก าหนดกรอบแหงความดทจะบอกไดวาการกระท า หรอประพฤตอยางไรจงเรยกวาการประพฤตทด หลกจรยธรรมศลธรรมทางศาสนาเปนเครองมอของการก าหนดคาของค าวาความดของคนในสงคมอยตอไป

3. ความตองการความสขขนสง (The need for higher happiness) ไดแก ความตองการความสขทอยเหนอความสขธรรมดา (โลกยสข) แต เปนความสขทเรยกวาโลกตตรสข หรอ ปรมตถสข อนไดแกความสขท เปนนรนดร ซงเปนหลกการทสงสอนอยในศาสนาตางๆ เชน พระนพพาน ปรมาตมน และการมชวตนรนดรในอาณาจกรของพระเจา เปนตน

ววฒนาการของศาสนา

ไมวายคสมยใดมนษยตางกตองการใหมความสขความปลอดภยและมชวตยนยาว มนษยท าทกอยางกเพอจดหมายดงกลาวอนเปนทมาของการนบถอศาสนาโดยมววฒนาการดงน (แสง จนทรงาม. 2545 : 10)

1. การบชาธรรมชาต ศาสนาดงเดมของมนษยเปนศาสนาทยงไมมเเนวคดทางปรชญาทลกซง เปนศาสนาเเบบงายๆ ไมมกรรมวธทซบซอน เปนศาสนาเกยวกบธรรมชาตและเกดมาจากความกลวตอปรากฏการณของธรรมชาต ศาสนาลกษณะนเรยกวา ศาสนาบชาธรรมชาตโดยตรงแบบงายๆ เพราะมนษยในระยะแรกเรมยงไมเจรญดวยสตปญญา ไมสามารถคดอะไรไดลกซง ด ารงชวตอยทามกลางธรรมชาตตางๆ เชน พาย ฟาค าราม เปนตน กเกดความกลว จงพากนเคารพ บชาปรากฏการณนนๆ โดยตรง เพราะสมองยงไมเจรญพอทจะคดถงพลงอ านาจอนเปนนามธรรมทอยเบองหลงปรากฏการณเหลานนได จงไดพากนบชาธรรมชาต เชน การบชาฟาและบชาเเผนด น การบชาปรากฏการณในทองฟา การบชาปรากฏการณบนดนและในดน การบชาสตว การบชากอนหนและภเขา การบชาปาไมและตนไมเปนตนวญญาณนยม

2. มนษยในยคนน หวาดกลวตอความโหดรายของธรรมชาตและชนชมยนดตอความสขทธรรมชาตดลบนดาลให แตพวกเขาไมไดคดหาสาเหตวา เพราะเหตใดธรรมชาตจงมอ านาจเชนนน ตอมาเมอมนษยเจรญขน จงพากนคดสงสยอ านาจอนเหลอลนของธรรมชาตนน แตแลวพวกเขากไดขอคดใหมวาการทธรรมชาตมอ านาจเชนนน นาจะมอ านาจลกลบอะไรสกอยางสงสถตอยเบองหลงของธรรมชาตนน แลวพวกเขากเรยกอ านาจลกลบนนไปตางๆ กน ทใหคณคากเรยกวา เทวา ทใหโทษกเรยกวา ผ ทงเทวดาและผเรยกวา วญญาณ ตอมาเมอมนษยเจรญมากขน กไดสรางสรรคศลปะ

-8-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

การวาดภาพเขยนขน มนษยไดวาดภาพเทวดาและผใหมรปรางแตกตางกน ไดวาดภาพเทวดาใหสวยงามนารกนาเลอมใส เพราะวาเปนสญลกษณแหงความดงาม แตวาดภาพผใหนาเกลยด นากลว เพราะเปนสญลกษณเเหงความชวราย และพวกเขากบชาเทวดาทพวกเขาคดวามอ านาจดลบนดาลใหคณและโทษแกพวกเขาซงซอนตวเองอยเบองหลงปรากฏการณธรรมชาตนนๆ

3. พหเทวนยม เมอมนษยไดพฒนาเขาใจเรองวญญาณใหชดเจนยงขนจงมความเขาใจวาวญญาณมความศกดสทธ มพลงอ านาจอยเหนอวสยของมนษย จงพากนเรยกชอวญญาณใหมวา เทวดาหรอเทพเจา ซงสงสถตอยในธรรมชาตทวไป จงเกดการเรยกชอตางๆ เชน พระอาทตย พระจนทร พระวรณ พระอคน เปนตน แนวคดเชนนท าใหเกดการพฒนาเปนแนวความคดแบบพหเทวนยมคอ การยกยองเหลาวญญาณตางๆ ใหมฐานะสงขนเปนเทพเจาหรอพระเจาซงมอยจ านวนมากในปรากฏการณทางธรรมชาตตางๆ

4. การนบถอเทพเจาประจ ากลม ค าวา เทพเจาประจ ากลมนคอ การนบถอเทพเจาประจ ากลมของตนเปนส าคญ แตไมไดปฏเสธวาเทพเจาของชนกลมอนไมม พวกเขายนยนวามเหมอนกน แตไมส าคญเทาเทพเจาประจ ากลมของตวเอง แนวความคดนไดววฒนาการมาจากกลมหพเทวนยม และอยตรงกลางระหวางกลมเทวนยม (Polytheism) และกลมเอกเทวนยม (Monotheism) เชน ชาวอนเดยโบราณแตละวรรณะจะนบถอเทพเจาประจ าวรรณะของตวเองเปนพเศษ ในขณะเดยวกนพวกเขาจะนบถอเทพเจาของวรรณะอนหมอนกน แตไมถอวาส าคญเทาเทพเจาประจ ากลมของตวเอง เชน พวกพราหมณจะนบถอพระพฆเณศร คอเทพเจาเเหงความรและปญญา พวกไวศยะคอ ชาวไรชาวนา จะนบถอพระวรณ (ฝน) พระแมธรณ เปนพเศษเปนตน

5. เอกเทวนยม ค าวา เอกเทวนยม หมายถง การนบถอพระเจาเพยงองคเดยว เปนแนวคดทววฒนาการมาจากการนบถอพระเจาหลายองคนนเอง เพราะการทมนษยมพระเจามากมายหลายองค ท าใหเกดความแตกแยกเปนกลมตางๆ ไมสามารถรวมกนเปนปกเเผนในสงคมขนมาได ท าใหเปนใหญในกลมพยายามหาสงยดเหนยวจตใจของคนในกลมตาง ๆ เพอจะไดรวมกลม เปนอนหนงอนเดยวกน จงประกาศค าสอนไปในท านองทวามพระเจาผยงใหญสงสดอยเพยงองคเดยวเทานน ททรงเปนผสรางโลกและสรรพสงทรงดลบนดาลทกสงทกอยาง แนวคดเชนน เชน ทศนะเรองพระเจาในศาสนายว ครสต อสลาม และซกส เปนตน

6. อเทวนยมเมอมนษยหมกมนอยกบความชอเรองพระเจามาเปนเวลานา กมมนษยบางคนคดแปลกไปจากเดม โดยคดในเชงปฏเสธพระเจาและเทพเจาตางๆ โดยมความคดวา ไมมพระเจาผสรางโลกและสรรพสง เพราะสรรพสงเกดขนเองโดยกระบวนการทางธรรมชาต เมอเกดขน เปนไปแลวกแตกสลายไปตามกระบวนการทางธรรมชาตเชนเดยวกน แนวความคดแบบน เชน พทธศาสนา ศาสนาเชน และศาสนาเตา เปนตน

ประเภทของศาสนา

การจดประเภทของศาสนานนสามารถจดไดหลายรปแบบ ในทนจะจดตามลกษณะของการเคารพนบถอและความเชอประจ าศาสนานนๆ ซงสรปไดเปน 3 ประเภท ดงตอไปน (เมนรตน นวะบศย. 2543)

-9-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1. ศาสนาประเภทวญญาณนยม (Animism) ศาสนาประเภทวญญาณนยม ไดแก กลมศาสนาทนบถอเรองของวญญาณวามอยในธรรมชาต และในสตว สามารถทจะใหคณใหโทษแกมนษยได เชน ไสยศาสตร มนตด า พอมด หมอผ ทรงเจา เสนห ยาแฝด เปนตน ศาสนาประเภทน มผลมาจากกการเชอในพลงทอยในธรรมชาต ซงสามารถดลบนดาลใหธรรมชาตแสดงออกมาในลกษณะพลงงาน

2. ศาสนาประเภทเทวนยม (Theism) ศาสนาประเภทเทวนยม ไดแกศาสนาทมหลกความเคารพเชอถอในพระเจา หรอเทพเจาอนมผลมาจากความเชอในเรองวญญาณนยม มนษยไดยกอ านาจทอยในธรรมชาตนนขนในฐานะพลงทอยเหนอธรรมชาต (Super Natural Power) มาเปนลกษณะของผสรางบาง ก าหนดความเปนไปของธรรมชาต และชะตาชวตของมนษย ซงสามารถแบงไดเปนกลมได 3 กลมใหญๆ คอ

2.1 พหเทวนยม (Polytheism) ไดแก กลมศาสนาทนบถอเทพเจาหรอพระเจาหลายองคโดยแบงเทพเจาออกไปตามหนาทประจ าธรรมชาต เชน พระวาย เทพเจาแหงลม พระอคน เทพเจาแหงไฟ พระวรฬ เทพเจาแหงฝน พระสาวตร เทพเจาแหงแสงสวาง พระแมคงคา เทพเจาแหงแมน า เปนตน ซงทปรากฏชดในศาสนาพราหมณ-ฮนด

2.2 อตเทวนยม (Henotheism) ไดแก กลมศาสนาทนบถอเทพเจาหรอพระเจาหลายองคแบงไปตามหนาท มการปกครองในลกษณะองคกร โดยมพระเทพเจาสงสดควบคมเทพเจาเหลานนอกในฐานะเทพเจาสงสด เชน พระอนทร เปนหวหนาปกครองเทพตาง ๆ ของศาสนาพราหมณ-ฮนด เทพเจาจปเตอร (Jupiter) ของศาสนาโรมนโบราณ และเทพเจาซอส (Zeus) ของศาสนากรกโบราณ

2.3 เอกเทวนยม (Mono-theism) ไดแก กลมศาสนาประเภทเคารพนบถอเทพเจาองคเดยวเปนสงสงสดเหนอเทพเจาองคอน ๆ แมจะมเทพเจาอนกมฐานะเพยงเปนทาสรบใชของเทพเจาสงสดเทานนเอง ศาสนาประเภทน ไดแกกลมศาสนาเผาชนเซเมตก ทเกดขนในประเทศตะวนออกกลาง เชน พระยะโฮวาห ของศาสนายดายและศาสนาครสต และพระอลเลาะหของศาสนาอสลาม ซงเทพเจาหรอพระเจาเหลาน มลกษณะมพลงอ านาจสงสด สามารถสราง ท าลายลาง ก าหนดชะตาชวตของสรรรพสง และดลบนดาลใหสรรพสงเปนไปตามอ านาจได

3. ศาสนาประเภทอเทวนยม (Atheism) ไดแก กลมศาสนาทไมยอมรบการเคารพนบถอและเชอในอ านาจของเทพเจาหรอพระเจา แตมอบอ านาจและความไววางใจทงหมดไวทตวของมนษยเอง โดยปฏเสธการสรางโลกและสรรพสงของพระเจา ไมมพระเจาหรอสงใดจะก าหนดหรอลขตชวตใครไดนอกจากมนษยเองเปนผก าหนดชะตาชวตของมนษยเอง เชน ศาสนาพทธ ศาสนาเชน ศาสนาเตา และศาสนาขงจอ องคประกอบของศาสนา องคประกอบทส าคญของศาสนาโดยทวไป มองคประกอบทส าคญอย 5 ประการ ดงน คอ (ทองหลอ วงษธรรมา. 2538 : 114)

-10-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1. ศาสดา ศาสดา (The Founder) ไดแก ผกอตงหรอสถาปนาศาสนา ประกาศสงสอนค าสอน ซงศาสนาสวนมากจะมองคประกอบอนนอยทกศาสนา แตกมศาสนาทไมสามารถระบนามของศาสดาผกอตง แตนบถอสบทอดค าสงสอนจากประสบการณของคนรนหนงสคนอกรนหนง เชน ศาสนาพราหมณ-ฮนด แตศาสนาทปรากฏนามของศาสดาไดถกแบงออกเปน 2 ประเภทตามลกษณะของ ศาสนา คอ

1.1 ศาสดาพยากรณหรอปกาศก (Prophet) ไดแก ศาสดาทรบค าสงสอนมาจากเบองบน ทานเหลาน เปนแตเพยงตวแทน หรอสอกลางเสอมตอระหวางพระเจากบมนษย โดยรบหนาทรบค าสอนจากพระเจาแลวน าไปเผยแพรสมนษยเทานน เชน ศาสดาเยซ ศาสดานะบมะหะหมด ศาสดาโมเสส เปนตน

1.2 ศาสดาผตรสรเอง (The enlighten ment One) ไดแก ศาสดาทคดคนค าสอนเอง แลวน าความรประสบการณทไดคนพบนนไปเผยแพรแกชาวโลก มลกษณะเหมอนนกปรชญาเมธ หรอนกวทยาศาสตรทางดานชวตและจตวญญาณ โดยมากไดแกศาสดาของศาสนาประเภท อเทวนยม (Atheism) เชน พระพทธเจา ศาสดาของศาสนาพทธ ศาสดามหาวระของศาสนาเชน ศาสดาขงจอของศาสนาขงจอ ศาสดาเหลาจอ ศาสนาเตา เปนตน 2. ศาสนาธรรม

ศาสนธรรมหรอค าสอน (Teachings) ไดแก หลกธรรมและบทบญญตของศาสนา ทศาสนาไดประกาศทสาวกจารกไวในคมภรทางศาสนา เชน คมภรพระไตรปฎกของศาสนาพทธ พระคมภรไบเบลของศาสนาครสต พระคมภรอลกระอานของศาสนาอสลาม เปนตน 3. สาวก

สาวก (Religious Disciple) ไดแก กลมชนทยอมรบในหลกธรรมและปฏบตตามความเชอและค าสงสอน โดยนอมน ามาเปนหลกในปฏบตใชเปนปรชญาในการด าเนนชวต ซงบางศาสนาแบงเปน 2 ฝาย คอ ฝายบรรพชตหรอนกบวช แตบางศาสนากไมไดแบงแยก เพราะถอวาทกคนจะตองเรยนรหลกธรรมค าสงและปฏบตเสมอกน เชน ศาสนาอสลาม ศาสนาเตา ศาสนาขงจอ และศาสนาครสตนกายโปรสเตสแตนต ซงผปฏบตหนาทในโบสถเปนแตเพยงผสอนศาสนา เรยกวา ศาสนาจารย (Minister) ผน าประกอบพธกรรมเทานน ไมไดถอวาตวเองเปนนกบวช 4. ศาสนพธ

ศาสนพธ (Religious Activities) ไดแก พธกรรมทางศาสนาทศาสนาก าหนดขนเพอให ศาสนกชนไดปฏบต เพอเปนการแสดงออกทงถงความเคารพนบถอ เปนการนอมน าผทเลอมใสแลวและยงไมเลอมใส เปนเครองน าพาศาสนกชนใหปฏบตในหลกธรรม หลกจรยธรรมและจดมงหมายสงสดของศาสนาโดยทางออม และเกดความรสกมสวนรวมในศาสนาทตนนบถอ เชน พธศลจม พธลางบาป พธสารภาพบาป การสมานตนเปน ศาสนกชน พธถอศลอด พธรกษาศลอโบสถ พธศพ และพธอปสมบท เปนตน

-11-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

5. ศาสนสถาน ศาสนสถาน (The Holly Place) ไดแก สถานทใชในประกอบพธกรรมทางศาสนา เชน

โบสถ สเหรา วด รวมถงสถานทส าคญทางประวตศาสตร เชน สถานทเกด ตรสร ปรนพพานของศาสดา และสญลกษณทางศาสนา เชน ไมกางเขน รปธรรมจกร พระพทธรป เจดย เปนตน

ในบรรดาองคประกอบทง 5 องคประกอบตามทกลาวมาขางบนบางศาสนาอาจจะไมมองคประกอบครบถวน แตองคประกอบของศาสนาทจะขาดไมได คอ หลกศาสนธรรมหรอค าสงสอน ซงเปนองคประกอบทส าคญกบการมอยของศาสนา เพราะศาสนาจะเปนศาสนาอยไดจะตองมหลกธรรมค าสงสอนเพอหลกแหงการประพฤตปฏบต แมจะไมมใครนบถอกยงถอวาเปนศาสนา ดวยเหตวาศาสนาทมผนบถออยในปจจบนกมองคประกอบบางอยางไมครบ เชน ศาสดาของศาสนาฮนดกไมปรากฏวามศาสดา เปนตน

ความส าคญของศาสนา ศาสนาไมสามารถแยกออกจากสงคมได เพราะการแสดงออกซงพฤตกรรมทางศาสนาของมนษยเปนพฤตกรรมทางสงคมชนดหนง ศาสนานนเปนสงทส าคญมากตอสงคมมนษย เพราะมอ านาจและอทธพลทยงใหญและคงเสนคงวาตอวถชวตของมนษย แตไมวาศาสนาใดๆ กตาม ลวนแตมลกษณะรวมส าคญ คอ การสอนคนใหเปนคนด มศลธรรมอยในสงคมไดอยางสนตสข อกทงยงเปนทยดเหนยวทางจตใจ และมหลกในการด าเนนชวตทถกตอง ดงนน ความส าคญของศาสนาจงมมากมายนานปการ พอสรปได ดงตอไปน

1. ศาสนาท าใหเกดความสามคค เพราะศาสนาเปนสายเชอมโยงใหมนษยทมจ านวนมากมายในสงคมสามารถรวมกลมกนได ในทกระดบหนวยสงคม ตงแตระดบบคคล ครอบครว ระดบชาตตระกล เผาพนธ เชอชาต กลมบคคล ตลอดถงระดบประเทศ และระดบโลก เพราะศาสนาจะชวยสรางมนษยสมพนธอนดตอกน ชวยขจดชองวางทางสงคม สรางความไววางใจ ซงกนและกนใหเกดขน เปนรากฐานแหงความสามคค การรวมแรงรวมใจกนพฒนาชมชน และสรางความสงบส ขความมนคงใหแกชมชน

2. ศาสนาเปนตวก าหนดรปแบบของวฒนธรรมแตละสงคม มสวนก าหนดรปแบบวฒนธรรมเชน ภาษา วรรณคด ขนบธรรมเนยมประเพณ สถาปตยกรรม ศลปกรรม ประตมากรรม

3. ศาสนาเปนเครองสงสอนใหมนษยประพฤตปฏบตในทางทถกตองดงามเปนประโยชนตอตนเอง สงคม และประเทศชาต เปนเครองบ าบดทกขและบ ารงสขใหแกมนษยทงดานรางกายและจตใจเปรยบเสมอนดวงประทปโคมไฟทใหความสวางแกการด าเนนชวตของมนษย

4. ศาสนาเปนพลงใจใหมนษยสามารถเผชญชวตดวยความกลาหาญ ไมหวนไหวตอโลกธรรม ท าใหมความสขและผาสกในชวต ศาสนาจะชวยกระดบจตใจ ท าใหเปนผควรแกการเคารพนบถอ อกทงยงชวยสรางจตส านกในคณคาของความเปนมนษยใหกบคนในสงคมอกดวย

5. ศาสนาท าใหมนษยด าเนนชวตอยางมหลกยด เพราะศาสนามหลกศรทธาและหลกเหตผลส าหรบใหศาสนกชนยดเปนหลกในการด าเนนชวต แมวาศาสนาตางๆ จะมหลกการและวธ

-12-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ปฏบตทแตกตางกน แตศาสนาทกศาสนามจดมงหมายเดยวกน คอ การใหมนษยละความชว ประพฤตตนเปนด ซงนบเปนเปาหมายสงสดของศาสนกชนของแตละศาสนา

6. ศาสนาชวยใหมนษยไดประสบความสขสงบและสนตสขขนส ง จนกระทงบรรลถงเปาหมายสงสดของมวลมนษยชาต

7. ศาสนาเปนมรดกล าคาแหงมนษยชาต เปนความหวงและวถทางแหงความอยรอดของมวลมนษยชาต

8. ศาสนาท าใหเปนมนษยทสมบรณ เพราะหลกค าสอนในศาสนามงใหใหมนษยพฒนาจากสภาพสตวประเภทคนไปสความเปนมนษยซงเปนสภาพทสงกวาสตว เพราะคนทยงไมไดรบการพฒนากไมแตกตางอะไรจากสตวทว ๆ ไป แตมนษยแตกตางจากสตวทวไปเพราะมส านกดชวซงเกดขนจากการกลอมเกลาจากหลกธรรมในทางศาสนา

สรปไดวา ศาสนามคณคาตอมนษยในทกขนตอนของการด าเนนชวต เพราะศาสนาชวยใหมหลกทถกตองในการด าเนนชวต ท าใหชวตมความหมายและความหวง เปนเเหลงก าเนดศลปวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมทดงามของสงคม เปนสงทกอใหเกดเสถยรภาพและความสงบสขในสงคม และเปนสงยดเหนยวจตใจท าใหมนษยเปนสงมชวตทประเสรฐกวาสงทงหลายในโลกน

-13-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ค าถามทบทวน

ตอนท 1 ใหนกศกษาท าเครองหมายกากบาท (X) ลงหนาขอทถกตองทสด 1. ความหมายของค าวา ศาสนา ตามทศนะชาวตะวนตกและชาวตะวนออกตางกนตาม

ขอใด? ก. การมพธกรรม ข. การยดมนในตวศาสดา

ค. การเขมงวดเรองค าสอน ง. ความสมพนธระหวางมนษยกบพระเจา 2. ค าสอนในศาสนาจดเปนองคประกอบของศาสนาในขอใด?

ก. ศาสดา ข. ศาสนธรรม ค. ศาสนทายาท ง. ศาสนบคคล

3. ขอใดคอมลเหตการเกดขนของศาสนาประเภทอเทวนยม? ก. ความไมร ข. ความภกด ค. ความกลว ง. ปญญาหรอความร

4. ความตองการทพงทางใจเปนมลเหตการเกดขนของศาสนาในขอใด? ก. ความไมร ข. ความภกด ค. ความกลว ง. ปญญาหรอความร

5. การเชอวามสงศกดสทธอยภายหลงปรากฏการณทางธรรมชาตเปนมลเหตการเกดของ ศาสนาในขอใด?

ก. ความไมร ข. ความภกด ค. ความกลว ง. ปญญาหรอความร

6. ขอใดเปนววฒนาการของศาสนาทเกาแกทสด? ก. วญญาณนยม ข. พหเทวนยม ค. เอกเทวนยม ง. ธรรมชาตนยม

7. ศาสนาในขอใดทมสถานทก าเนดศาสนาแตกตางจากศาสนาอนๆ? ก. ฮนด ข. เชน ค. ซกข ง. ครสต

8. การนบถอพระเจาองคเดยววาเปนสงสงสด เรยกวาอะไร? ก. เอกเทวนยม ข. อเทวนยม ค. พหเทวนยม ง. ขอ ก และ ค ถกตอง

9. ขอใดคอความส าคญของศาสนา? ก. ประทปสองทาง ข. ก าหนดรปแบบวฒนธรรมของแตละสงคม ค. สงสอนใหมนษยปฏบตในความด ง. ขอ ข และ ค ถกตอง

10. แนวคดทวา วญญาณมความศกดสทธ มพลงอ านาจเหนอมนษย เรยกวา เทพเจา ทสถตอยในธรรมชาตทวไป” แนวคดดงกลาวถกพฒนาขนเปนแนวคดของกลมใด? ก. กลมวญญาณนยม ข. พหเทวนยม

-14-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ค. เอกเทวนยม ง. ขอ ก และ ข ถกตอง ตอนท 2 จงตอบค าถามตอไปน

1. ศาสนาคออะไร? มความส าคญอยางไร? จงอธบาย 2. องคประกอบของศาสนามอะไรบาง? องคประกอบใดทศาสนาจะขาดไมได ตามทศนะ

ของนกศกษา? 3. ศาสนามววฒนาการอยางไร? จงอธบายมาพอเขาใจ

เอกสารอางอง กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. (2554). ความรศาสนาเบองตน. ชมชนสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทย. คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว. (2524). ลทธนกาย. กรงเทพฯ : ส านกพมพแพรวทยา. เดอน ค าด. (2541). ศาสนศาสตร. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ทองหลอ วงษธรรมา. (2538). ปรชญาอนเดย. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. พระเทพวสทธเมธ (พทธทาสภกข). (มปป.). ธรรมะส าหรบคร: กรงเทพฯ : มปท. พระเทพเวท (ป.อ. ปยตโต). (2536). ประโยชนสงสดของชวตน. กรงเทพฯ : ฝายเผยแผ พระพทธศาสนา กองศาสนศกษา กรมการศาสนา. พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). (2538). พจนานกรมพทธศาสตร ประมวลธรรม. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พทธทาสภกข. (2542). ชวตคออะไร. กรงเทพฯ : ไพลนสน าเงน. เมธา เมธาวทยกล. (2525). ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : โอเดยน สโตร. เมนรตน นวะบศย.(2543). ความจรงของชวต. ราชภฏนครราชสมา : สมบรณการพมพ. ราชบ ณฑ ตยสถาน. (2546) .พจนาน กรม ฉบ บราชบ ณฑ ตยสถาน พ.ศ.2542. กรงเทพฯ : นานมบคส พบลเคชนส. สชพ ปญญานภาพ. (2541). ประวตศาสตรศาสนา. กรงเทพฯ : รวมสาสน. สวรรณา สจจาวรวรรณ และคณะ. (2522) . อารยธรรมตะวนออกและตะวนตก. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. เสถยร โกเศศ (พระยาอนมานราชธน). (2515). ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : บรรณาคาร. เสถยร พนธรงส. (2524). ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : แพรวทยา. แสง จนทรงาม. (2534). ศาสนศาสตร. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช. หลวงวจตรวาทการ. (2546). ศาสนาสากล เลมท 1. กรงเทพฯ : อษาการพมพ. Warren Matthews. (2010). World religions. USA : Wadsworth Cengage Learning.

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2

หวขอเนอหาประจ าบท ความรทวไปเกยวกบศาสนาฮนด ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาฮนด หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาฮนด เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาฮนด

สาระส าคญ

1. พฒนาการของศาสนาพราหมณ-ฮนด แบงออกเปน 4 ยค คอ ยคอารยน ยคพระเวท ยค พราหมณะ และยคฮนด

2. ศาสนาพราหมณ-ฮนด ไมมศาสดาผกอตงเหมอนศาสนาอนๆ เพราะค าสอน ตางๆ พวกพราหมณหรอฤๅษผศกดสทธไดยนหรอฟงมาจากพระเจาดวยตนเอง แลวมการ จดจ าไวและถายทอดตอกนทางความทรงจ า

3. คมภรส าคญในศาสนาพราหมณ-ฮนด แบงออกเปน 2 สวน คอ 1) สวนท เปนศรต ไดแก คมภรพระเวททง 4 คอ ฤคเวท ยชรเวท สามเวท และอาถรรพเวท 2) สวนท เปนสมฤต ไดแก คมภรทปราชญทางศาสนาไดแตงขนเพออธบายเนอหาและสนบสนนให การศกษาคมภรพระเวทเปนไปโดยถกตอง เชน คมภรอปนษท คมภรมนศาสตร คมภรปราณะ คมภรภควทคตา มหากาพยมหาภารตะและมหากาพยรามายณะ เปนตน

4. หลกค าสอนส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดคอ หลกค าสอนเรองอาศรม หรอวธปฏบตของพราหมณ 4 ประการ หลกค าสอนเรองตรมรต หลกค าสอนเรองปรมาตมน หรอพรหมนและชวาตมน หลกค าสอนเรองการหลดพนหรอโมกษะ

5. สญลกษณของศาสนาพราหมณ-ฮนด คอ เครองหมาย โอม ทหมายถง สญลกษณแหงพลงทง 3 คอ พระพรหม พระวษณ และพระศวะ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ 1. อธบายความเปนมาของศาสนาพราหมณ-ฮนดได 2. อธบายคมภรส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดได 3. อธบายหลกค าสอนส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดได 4. อธบายสญลกษณของศาสนาพราหมณ-ฮนดได

กจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. การบรรยาย 2. การอภปรายกลมยอย 3. การบนทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

4. งานมอบหมาย

สอการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาวถแหงชวต 2. สออเลกทรอนกสทกประเภท 3. บทเรยนออนไลน http://lmsonline.nrru.ac.th/course/index.php?categoryid=69

การประเมนผล

1. ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม 2. ประเมนจากการสรปการอภปราย 3. ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน 4. ประเมนจากผลการสอบระหวางภาคเรยน และปลายภาค

บทท 2 ชวตตามทศนะศาสนาฮนด

ศาสนาฮนดเปนศาสนาทประชาชนสวนใหญของอนเดยนบถอ ในประเทศไทยคนรจกศาสนา

ฮนดในชอวา ศาสนาพราหมณ ดงนน ชอทางราชการของศาสนาฮนดในประเทศไทย คอ ศาสนาพราหมณ-ฮนด แตในบทความนขอใชชอวาศาสนาฮนดแทน เพอใหตรงกบความเปนจรง ทใชกนในวงวชาการทวไป ความจรงนกวชาการหลายคนเรยกศาสนายคท ยดถอคมภรฤคเวท สามเวท ยชรเวท อถรรพเวท พราหมณะ อารณยกะ และอปนษท วาศาสนาพระเวท (Vedic Religion) หรอศาสนาพราหมณ (Brahmanism) เพอแยกใหเหนความแตกตางกบศาสนาฮนด (Hinduism) ซงพฒนามาจากศาสนาพระเวทหรอศาสนาพราหมณนนเอง สญลกษณประจ าศาสนาพราหมณ- ฮนด คอ AUM โอม ประกอบขนจากอกษร 3 ตว คอ A อ แทน พระวษณ U อ แทนพระศวะ และ M ม แทนพระพรหมา เปนสญลกษณแทนเทพทงสามเมอรวมเปนรปเดยวซงเรยกวา ตรมรต

ความรทวไปเกยวกบศาสนาฮนด ศาสนาฮนดมจดเรมตนเมอชาวอารยะอพยพเขามาตงถนฐาน ในอนเดยทบรเวณลมแมน าสนธ ซงเปนทมาของค าวา ฮนด เมอราว 3,500 กวาปมาแลว แมน าสนธปจจบนมตนน าเกดจากภเขาหมาลย ในเขตประเทศ อนเดย ไหลผานประเทศปากสถาน ไปลงทะเลอาหรบ ชาวอารยะมคมภร ทางศาสนาทเกาแกทสดในโลกเรยกวา เวทะ หรอพระเวท แรกทเดยวมเพยง 3 คมภร คอ ฤคเวท สามเวท และยชรเวท ตอมามคมภรอถรรพเวท เพมเขามาอกหนงคมภร เชอกนวา คมภรพระเวทไมใชคมภรทมนษยแตงขน แตเปนคมภรทพวกฤษไดยนมาโดยตรงจากพระเปนเจา คมภรนจงม ชอเรยกรวมๆ วา ศรต “การไดยน” ผทไดยนคอฤษผมญาณวเศษเหนอ มนษยธรรมดา ศาสนาฮนดเปนศาสนาทสบทอดมาจากศาสนาทนบถอ คมภรพระเวทเปนคมภรศกดสทธทางศาสนา จงเปนศาสนาทไมมศาสดา เปนผกอตงศาสนาเหมอนศาสนาอนๆ ทวไป บางครงชาวฮนดจะเรยกศาสนา ของตนวา สนาตนธรรม แปลวา ศาสนาทมมาแตนรนดรกาล คอ มมา ตงแตดงเดมไมมใครรวาเรมตนเมอไร สามารถแบงเปนยคตามววฒนาการของค าสอน 1. ยคอารยน

ยคอารยน (2,500-800 ป กอน พ.ศ.) เดมทเดยวชมพทวปหรอดนแดนทเปนประเทศอนเดยในปจจบน เปนทอยของพวกชนพนเมองเรยกวา ฑราวฑ (Dravidian) ซงมเผายอยอกหลายเผา มรปรางเลก ผวด า เชน เผามองโกลอยด เผาเปรโตออสเตรลอยด และเผาเนกรตอย เปนตน (สมคร บราวาศ. 2516 : 3-4) ตอมาชนชาตใหมคอ พวกอนโด-ยโรเปยน (Indo-European) อพยพมาตงถนฐานอยตามลมแมน าสนธ จงเรยกชอ ชนชาตใหมนวา พวกสนธ สนนษฐานวาคงจะเปนเพราะตงถนฐานอยทลมน าสนธ แตชนชาต อนเรยกเพยนไปเปนอนดส (Indus)บาง ฮนด (Hindu) บางและกลายเปนอนดยาหรออนเดย (India) ในยคหลงๆ (สวรรณา สจจาวรวรรณ และคณะ.

-19-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

2522 : 63) เมออพยพมาตงถนฐานอยในบรเวณลมแมน าสนธ คงคาและยมนาแลว กปรากฏวาเจรญกวาคนพนเมอง

ชาวอารยนในชมพทวปยกยองธรรมชาตขนเปนเทพ เชนดวงอาทตย ดวงจนทร ทองฟา พาย ฝน เปนตน โดยเชอวาความเปนไปของชวตมนษยขนอยกบอ านาจของเทวะ ถาปรารถนาจะใหหรอไมใหเทพแสดงฤทธเดช กตองออนวอนใหเทพอ านวยสงทตนปรารถนา จงเกดมพธเซนสรวง สงเวยและออนวอน และมบคคลผท าพธดงกลาว เรยกวา พราหมณ นอกจากเทพเจาทมอยในธรรมชาตแลว ชาวอารยนยงเชอวาบรรพบรษทตายไปแลวกมอ านาจ เชนเดยวกบเทพเจาดวยในการทจะใหคณและโทษแกลกหลาน จงตองสงเวยบวงสรวง เชนเดยวกน นอกจากนยงเชอวา พอแมทไมมบตรจะตกนรกชอ ปตระ ถาไมมลกชายท าพธเซน สรวงบชาดวงวญญาณของตน ดงนน บตรชายจงเปนทปรารถนาของชาวชมพทวปมาจนทกวนน

เมอชาวอารยนเขามาปกครองดนแดนชมพทวปแลว คนพนเมองทไมยอมอพยพ หนไปเมอพายแพสงครามกจะยอมเปนทาส เรยกวา ทสย ของชาวอารยน สวนชาวอารยนกถอ ตววาเจรญกวาคนพนเมอง จงไมอยากจะหน การปะปนทางเชอชาตเกดขน จงไดหามไมใหม การสมสกนระหวางชาวอารยนกบชาวพนเมอง และสงวนอาชพส าคญๆและมเกยรตไวส าหรบ ชาวอารยน ส าหรบชาวอารยนนนแบงออกเปน 3 พวกตามต าแหนงหนาทซงมฐานะไมเทาเทยม กน สวนชนพนเมองเดมนนมฐานะต าทสด และประกอบอาชพทชาวอารยนไมปรารถนาแลว ในทสดจงกลายมาเปนระบบวรรณะ (Caste system) ขนมา (เมธา เมธาวทยกล. 2525 : 174) ไดแก

1.1 วรรณะพราหมณ ไดแก ชาวอารยนทมหนาทเลาเรยนวชาการเวทมนตร กระท าพธกรรมตางๆ และสงสอนผอน

1.2 วรรณะกษตรย ไดแก ชาวอารยนทมหนาทปกครองและรกษาบานเมอง 1.3 วรรณะไวศยะ ไดแก ชาวอารยนทมอาชพหนาทในการท ากสกรรม การคาขาย

และเสยภาษ ชาวอารยนกลมนเปนผควบคมระบบเศรษฐกจของสงคม 1.4 วรรณะศทร ไดแก พวกชนพนเมองเดมทถกกดข และถกกดกนในดานอาชพ

และสงคม ถกเหยยดหยามวาเปนพวกทาสหรอทสย เพราะไมมอาชพทจะท าจ าเปนตองคอย รบใชพวกอารยน ไดรบคาจางพอยงชพเลกๆ นอยๆ 2. ยคพระเวท

ยคพระเวท: ยคสมยแหงคมภรพระเวท (800-300 ป กอน พ.ศ.) ชาวอารยนไดพฒนาการนบถอเทพเจาใหมระเบยบแบบแผนดยงขน มพธกรรมตางๆ มากมายและมความวจตรพสดารมากยงขน พราหมณผท าพธไดรบการยกยองมากยงขน ในฐานะเปนผทสามารถตดตอกบเทพเจาได ยคพระเวทเปนยคเรมตนของวรรณคดของ ชาวอารยน เพราะมการแตงคมภรขนโดยพวกพราหมณ ซงเปนการรวบรวมบทสวดออนวอน เทพเจาทใชกนอยในวงศตระกลขนเปนหมวดหม เรยกวา เวท หรอวทยา หมายถงความรตางๆ เปนความรจากสวรรคทพวกฤษ ไดยนไดฟงมาจากพระพรหม ซงว ธการเชนนเรยกวา ศรต คมภรพระเวทม 3 หมวดจงเรยกวา ไตรเพทหรอ ไตรเวท ตอมาในปลายสมย พราหมณะ มการแตงเพมอกคมภรหนง คอ อาถรรพเวท รวมเปน 4 เรยกวา จตเพทางคศาสตร คอ

1. ฤคเวท บทสวดสรรเสรญเทพเจา 2. สามเวท บทสวดออนวอนในพธบชายญตางๆ

-20-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

3. ยชรเวท บทเพลงขบส าหรบสวดหรอรองเปนท านองบชายญ 4. อาถรรพเวท วาดวยอาคมทางไสยศาสตร

สมยพระเวทน พวกอารยนไดนบถอพระอนทรเปนเทพเจาสงสด พระอนทรท าหนาทคลายตวพระราชามความเปนอยอยางสมบรณ แตกมศตรมารกรานเปนประจ า มการรบรากนอยเรอย แตเนองจากพระอนทรไดแพสงครามบอยครงจงท าใหฐานะตกต าลง พราหมณจงใหพระเจาองคอนมฐานะสงกวาพระอนทรในเวลาตอมา

ในสมยพระเวทยงไมมตวอกษร คมภรตางๆจงยงคงเปนการน าสบทอดกนมาจาก การทองจ าปากเปลาสบๆมา เรยกวา มขปาฐะ คมภรพระเวทถอวาเปนคมภรศกดสทธท พระเจาประทานลงมา หามคนนอกศาสนาเรยน พวกพราหมณ กษตรย และไวศยะเทานน ทเรยนได พวกศทรเรยนไมไดเลย พวกสตรในวรรณะสงทงสามกเรยนไมได ในยคพระเวทชาวอารยนนบถอเทพเจา 3 กลม คอ

1. เทพเจาบนพนโลก ไดแก พระปฤถว พระอคน พระยม พระพฤหสบด เปนตน 2. เทพเจาในอากาศ ไดแก พระอนทร พระมารต พระวาย เปนตน 3. เทพเจาบนสวรรค ไดแก พระวรณ พระอาทตย เทพอษา เทพราตร เปนตน

(หลวงวจตรวาทการ. 2546 : 348-349) เทพเจาเหลานเปนใหญในหนาทของตน ไมขนตอกนและกน เทพเจาทไดรบ การยก

ยองมากทสด คอ พระอนทร เปนเทพเจาแหงสงคราม พระวรณเปนเทพเจาแหง การเกษตร พระพฤหสบดเปนเทพเจาแหงวชาความร 3. ยคพราหมณะ

ยคพราหมณะ : ยคสมยแหงคมภรพธกรรม (300-100 ป กอน พ.ศ.) สมยพราหมณะ เปนสมยทชนวรรณะพราหมณเรองอ านาจ มอทธพลเหนอวรรณะอนๆ เพราะเปนผมอ านาจผกขาดในการประกอบพธกรรมตางๆ ประชาชนใหความนบถอวา เปนผศกดสทธ เปนสอกลางระหวางมนษยกบพระเจา เปนผก าหนดชะตากรรมของประชาชน เพราะเปนผตความค าสอนในคมภรพระเวทเอง คนในวรรณะอนไมมโอกาสไดศกษาคมภร พระเวท การทพราหมณไดรบการยกยองอยางสงท าใหพวกพราหมณหลงอ านาจ เรมมองคนใน วรรณะอนต าตอยกวาตน เพราะเชอมนวา พระเจาสรางวรรณะพราหมณมาจากพระโอษฐของ พระเจาซงเปนอวยวะสงสง และเพราะถอวา การทจะเปนพราหมณนนท าไดยากมาก ตองม คณธรรมตางๆ มากมาย

พวกพราหมณยกยองพระศวะ และพระนารายณใหมศกดสงเสมอกบพระพรหม จงเรยกวา ตรมรต มประเพณ พธกรรม และธรรมเนยมตางๆ ใหมๆ เกดขนมากมาย เชน การสงวนวรรณะ ไมยอมสมสคบหาสมาคมกบคนในวรรณะอนๆ สามไมยอมรบประทาน อาหารกบภรรยา มลทธยกยองสตวบางชนด เชน โค ในฐานะพาหนะของพระศวะ จนเกด แนวคดเรองการน าวตถทเกดจากวว (ปญจโคมย) มาเปนวตถมงคลในการประกอบพธกรรม ทางศาสนา นอกจากนยงนบถอลง และง อกดวย

ในสมยนเชอวา พระพรหมเปนผสรางสรรพสงในจกรวาล พระพรหมไดสราง มนษยโดยแบงภาคจากพระองคเอง ดงน

1. พวกพราหมณสรางมาจากปากของพระพรหม ใหมหนาทสงสอน 2. พวกกษตรย สรางมาจากแขนของพระพรหม ใหมหนาทรบ

-21-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

3. พวกไวศยะสรางมาจากสะโพก (พระโสณ) ใหมหนาทท างานหนก 4. พวกศทร สรางมาจากเทา ใหมหนาทรบใชวรรณะอนๆ (เสฐยร พนธรงษ.2546 :

62) เนองจากพวกพราหมณพากนคดคนพธกรรมตางๆ มากมาย และแตละพธกม

คาใชจายท าใหประชาชนพากนเบอพธกรรมไมอยากปฏบตตาม ยคนพวกพราหมณพากนละทง การศกษาเลาเรยนและขาดคณธรรมของการเปนพราหมณ หนมากอบโกยผลประโยชนจากการ ประกอบพธกรรมทประชาชนจ าใจตองปฏบตตาม เพราะกลวพระเจาจะลงโทษตามค าขของ พวกพราหมณ

ในปลายสมยพราหมณะ พวกพราหมณไดแตงคมภรขนมาอกเลมหนง คอ อาถรรพเวท โดยอาศยพนฐานจากคมภรพระเวทสามคมภรแรก โดยแตงเปนคาถาอาคมเพอ สวดท าพธใหเกดอาถรรพตางๆ นอกจากนยงมคมภรส าคญอกคมภรหนง คอ คมภรอปนษท ซงเปนอรรถาธบายเนอความในคมภรพระเวท ไดกอใหเกดความเหนแตกแยกออกไปเปน ระบบปรชญาอก 6 ส านก คอ ปรชญาสางขยะ โยคะ มมางสา นยายะ ไวเศษกะ และเวทานตะ

สรปไดวา ยคพราหมณะ ชาวอารยนยงคงเชอและนบถอเทพเจา และเพอให เทพเจาโปรดปรานจงมพธกรรมการบวงสรวงทวจตรพสดารมากยงขนท าใหพวกพราหมณม บทบาทส าคญในการท าพธดงกลาว จนท าใหเปนวรรณะทไดรบการยกยองนบถออยางมาก ในสงคม ในยคนพระพรหมมบทบาทมากกวาเทพเจาองคอนในฐานะเปนผสรางสรรพสง ในจกรวาล 4. ยคฮนด

ยคฮนด : ยคสมยการปรบเปลยนแนวคดใหม (150-50 ป กอน พ.ศ.) สมยฮนดเปนสมยทความเชอยงคงเหมอนเดมเชนยคทผานมา แตความคดทาง ปรชญามความลมลกขน เปนแนวความคดใหม เพราะเปนยคทมการแขงขนกนระหวางศาสนา เพราะในยคนไดเกดศาสนาใหม คอ ศาสนาเชนและพทธศาสนา จนท าใหศาสนาพราหมณตอง ปรบกระบวนการในการสอนศาสนาใหมจนตองเรยกตนเองใหมวา ศาสนาฮนด โดยความคด ในยคฮนด มดงตอไปน

1. โลกเปนสวนหนงของพรหมน ไมมความเปนจรง เปนเพยงสงทสะทอน ออกมาจาก พรหมนเทานน

2. วญญาณทงหลายเกดมาจากพรหมนหรอพระพรหม แลวถอก าเนดเรอยไป เพราะกรรม จนกวาจะบรรลความหลดพน หรอโมกษะ ซงเปนการกลบไปสพรหมนนนเอง

3. ถาปรารถนาจะเขาถงความหลดพน ตองละทงการด าเนนชวตแบบชาวบาน ออกไปอยปาเปนนกบวช

4. คตเรองการสรางโลก และการสรางโลกใหมของพระเจา เพอท าลายระบบ การเวยนวายตายเกดของวญญาณทงหลาย เมอสรางโลกใหมอก ธาตตางๆ กชมนมกนขนใหม วญญาณทงหลายซงกลบไปรวมกบพรหมน กจะออกจากพรหมนมาเกดเปนสตวโลกอกเปน การเรมระบบใหม

จากทกลาวมาขางตน สรปไดวา ศาสนาพราหมณเรมตนจากลทธประจ าเผาพฒนา มาเปนศาสนาประจ าเผาอารยนซงอพยพมารบชนะชาวเผาพนเมองทเรยกวา ทราวฑหรอทสย ไดขบไลพวกชนเผาเจาของดนแดนเดมออกไปแลวตงถนฐานทอยครอบครองลมน าสนธและ คงคาไดผสมผสานความเชอของทองถนใหเขากบความเชอของตน ท าใหเกดแนวความคดเรอง วรรณะ ตอมา

-22-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ในยคพระเวทเปนยคทมพฒนาการการนบถอพระเจาใหมระเบยบแบบแผนมาก ยงขนจนกระทงเกดการรวบรวมบทสวดออนวอนพระเจาตางๆ เรยกวาคมภรพระเวท ในยคพราหมณะเปนยคทวรรณะพราหมณมอ านาจสงสดเพราะเปนผผกขาดการท าพธกรรมตางๆ มการแตงคมภรพระเวทขนอกหนงคมภรคอ อาถรรพเวท และคมภรอปนษทซงเปนรากฐาน ของแนวคดทางปรชญาทส าคญ ในยคสดทายคอยคฮนดเปนยคทระบบแนวความคดทาง ปรชญามความสขมลมลกยงขนมากกวาเดม เปนยคทมการแขงขนกนระหวางศาสนา คอเกด ศาสนาใหม คอ ศาสนาเชนและพทธศาสนา จนท าใหศาสนาพราหมณตองปรบกระบวนการ ในการสอนศาสนาใหมจนตองเรยกตนเองใหมวา ศาสนาฮนด ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาฮนด ชวตตามทศนะของศาสนาฮนดนนมความเชอมาจากค าสอนทส าคญในศาสนาพราหมณ-ฮนด วาดวยเทพเจาผยงใหญ 3 องค ไดแก พระพรหม พระศวะ และ พระนารายณ รวมเรยกวา ตรมรต โดยเชอวา เทพเจาแตละองคมหนาทตางกน โดยเฉพาะพระพรหมทถอวา เปนผสรางมนษยและสรรพสงบนโลกน ดงปรากฏในหนาทของเทพเจาแตละองคดงน

1. พระพรหม เปนผสรางมนษยและสรรพสงทงหลายในโลก ในแนวคดยคแรกๆ พระพรหมมลกษณะทไมมตวตน แตครนเวลาตอมา พวกพราหมณไดพบขอบกพรองวา เมอพระพรหมไมมตวตน ประชาชนเคารพบชาไมได พวกพราหมณจงไดก าหนดใหพระพรหมมตวตน ม 4 พกตร สามารถมองดไดทวทศ และเพอใหประชาชนไดเคารพบชา ดงนน ลกษณะ ของพระพรหมจงเปนทงนามธรรมและรปธรรม กลาวคอ พระพรหมทมลกษณะเปนนามธรรม นน หมายถงส งทเปนแกนแทของสรรพสงในจกรวาล สวนพระพรหมทเปนรปธรรมเปน เทพเจาผยงใหญ เปนผสรางโลกและสรรพสง พระพรหมมพระชายาชอพระสรสวด ซงเปนเทพ แหงวาจาและการศกษาเลาเรยน เปนผอปถมภศลปะวทยาทงปวง

2. พระศวะ เปนเทพเจาแหงการท าลาย มหลายชอ เชน อศวร รทระ และ นาฏราช เปนตน ประทบอยทภเขาไกรลาส มโคนนทเปนพาหนะ และมศวลงคเปนเครองหมาย ของพลงแหงการสรางสรรค ลกษณะของพระศวะเปนรปฤๅษ ม 4 กร นงหมหนงสตว ประทบนงบนหนง เสอโครง ถออาวธตรศล ธน และคทา หวกะโหลกมนษย หอยพระศอดวยประค ารอยดวย กะโหลก มงเปนสงวาล พระศอมสด าสนท กลางพระนลาฏมพระเนตรดวงท 3 ถาพระศวะ ลมพระเนตรดวงท 3 เมอใด ไฟจะไหมโลกเมอนน เหนอพระเนตรดวงท 3 มรป พระจนทรครงซก พระศวะมพระชายาชออมา ซงมหลายลกษณะและมรายชอเรยก เชน ปารวตเทว ผเปนธดาแหงหมวตหรอหมาลย ทรคาเทวผเปนเจาแมแหงสงคราม และกาลเทวผมกายสดา เปนตน

3. พระวษณหรอพระนารายณ เปนเทพเจาผรกษาและคมครองโลกใหเปนสข พระนารายณเปนเทพเจาทมพลงทางท านบ ารงโลก เมอเวลาใดโลกเกดยคเขญ เมอเวลานน พระนารายณจะเสดจไปชวยบ าบดทกข ปราบยคเขญ เรยกวา อวตาร

พระนารายณประทบอยในเกษยรสมทร มพระยาอนนตราชเปนบลลงก ทรงครฑ เปนพาหนะ มพระชายาชอ ลกษม ผเปนเทพแหงความงาม ผอ านวยโชคลาภ ความมงคง และ ผมใจเมตตาปราณ เมอพระนารายณอวตารลงมาเปนวามนาม ปรศราม และพระราม พระชายาลกษมก

-23-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เสดจลงมาเปนนางปทมาหรอกมลา นางธรณ และนางสดาตามล าดบ พระนารายณจะอวตารลงมาจากสวรรคและเกดเปนสตวหรอมนษยตางๆ เพอ ชวยเหลอโลกเรยกวา นารายณอวตาร จ านวน 10 ปาง (สชพ ปญญานภาพ. 2541 : 291-292) ดงตอไปน

1. มตสยาวตาร ลงมาเกดเปนปลา เพอปราบยกษชอ หยครวะ ซงท าใหมนษย หลงผดจนเกดน าทวมโลก

2. กรมาวตาร ลงมาเกดเปนเตาในเกษยรสาคร (ทะเลน านม) ใหหลงรองรบ ภเขาชอ มนทาระ เทวดาใชล าตวพญานาคมาตอกนท าเปนเชอกผกภเขาเพอใชเปนสายโยง ส าหรบดงภเขาใหเคลอนไหว เพอกวนน าในมหาสมทรจนกลายเปนน าอมฤต

3. วราหาวตาร ลงมาเกดเปนหมปา เพอปราบยกษ หรณยากษะ ผจบโลกกดให จมน าทะเล โดยใชเขยวดนใหโลกพนน าสตวโลกจงไดเกดมา

4. นรสงหาวตาร ลงมาเกดเปนสตวครงคนครงสงห เพอปราบยกษชอ หรณยกศป ผไดพรจากพระพรหมวาจะไมมใครฆาใหตายได จงกอความเดอดรอนทว 3 โลก

5. วามนาวตาร ลงมาเกดเปนคนคอมผมฤทธ เพอปราบยกษชอ พล มใหม อ านาจครองโลกทงสาม และไดไลยกษพลใหไปอยใตบาดาล

6. ปรศรามาวตาร ลงมาเกดเปนรามผมขวานเปนสญลกษณ เปนบตรของ พราหมณ พยายามปองกนไมใหกษตรยมอ านาจเหนอวรรณะพราหมณ ไดช าระโลกถง 21 ครง เพอท าลายกษตรย

7. รามาวตาร ลงมาเกดเปนพระราม (รามจนทร) ในมหากาพยรามายณะ เพอปราบทาวราพณหรอทศกณฐ

8. กฤษณาวตาร ลงมาเกดเปนพระกฤษณะ ผมผวกายด า เปนสารถขบรถศกให อรชนเพอปราบคนชวในมหากาพยมหาภารตะ

9. พทธาวตาร ลงมาเกดเปนพระพทธเจา ประกาศหลกธรรมชวยมนษยใหพน ทกขซงเปนการปฏรปค าสอนของศาสนาพราหมณ เหตผลทศาสนาฮนดดงเอาพระพทธเจามา เปนอวตารปางหนงของพระนารายณนน นบเปนการกลนพระพทธศาสนาอกวธหนง

10. กลกยาวตาร หรออศวาวตาร ลงมาเกดเปนบรษอาชาไนยหรออศวน ผขมาขาว (กลก) ถอดาบอนมฤทธมแสงแปลบปลาบดงดาวหาง เพอปราบคนชวและสถาปนา ระบบธรรมะขนใหมในโลก

ศาสนาพราหมณ-ฮนดเชอวา โลกมการเกดขน ตงอย และสลายไปในทสด การบชาเทพเจาทง 3 องคเหลานเปนลกษณะของบคลาธษฐาน เปนการบชาเพอใหรแจง สภาวธรรม 3 ประการ นนคอการเกดขน ตงอย และสลายไปของโลกนนเอง หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาฮนด คมภรพราหมณะและอรณยกะ ไดบญญตวถชวตส าหรบบคคลทจะเปนพราหมณ โดยสมบรณ โดยก าหนดเกณฑอายคนไว 100 ป แบงชวงของการใชชวตไว 4 ตอนๆ ละ 25 ป ชวงชวตแตละชวงเรยกวา อาศรม หรอ วย ม 4 ขนตอน (เสถยร พนธรงส.2542:8) ดงน

-24-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1. อาศรม หรอวธปฏบตของพราหมณ 4 1.1 ขนพรหมจรรย ในขนตอนน เดกชายในตระกลพราหมณ กษตรยและไวศยะทมอายครบ 8 ป จะตองเขาพธอปานยน คอ ใหพราหมณผทรงคณวฒสวมสายธร า หรอยชโญปวต เปนการประกาศตนเปนพรหมจาร เปนการประกาศตนวาเปนนกเรยน หรอแปลตามศพทวาผมความ ประพฤตประเสรฐจนอายครบ 25 ป พรหมจารมหนาทดงน

1.1.1 ตงใจเรยนวชาการในวรรณะของตน 1.1.2 เชอฟงและปฏบตตามค าสงสอนของครอาจารย 1.1.3 ไมยงเกยวกบเรองเพศ 1.1.4 ไมคบกบเพศตรงกนขาม 1.1.5 เมอส าเรจการศกษาแลวตองท าพธเกศานตสนสกา (ตดผม) และพธ คร

ทกษณามอบสงตอบแทนครอาจารย 1.2 ขนคฤหสถ ในขนตอนน พรหมจารผผานอาศรมท 1 แลว กกลบมาสบานของตน ชวย พอ-แมท างาน แตงงานเปนหวหนาครอบครว ประกอบอาชพเลยงครอบครว ท าการบชาเทวดา ทกเชาค า ชวตอยภายใตการควบคมของเทพเจา จงตองกระท าแตสงทดงาม อยในชวงอาย 26-50 ป 1.3 ขนวานปรสถ ในขนตอนน คฤหสถผตองการแสวงหาความสงบสขทางใจ กจะออกจาก ครอบครวไปอยในปาบ าเพญสมาธ โดยอาจจะกลบมาสครอบครวอกกไดอยในชวงอาย 51-75 ป 1.4 ขนสนยาส ในขนตอนน พราหมณทปรารถนาความหลดพน เรยกวา โมกษะ จะออกจาก ครอบครวไปอยปา ออกบวช เพอปฏบตธรรมขนสง และไมกลบมาสโลกยวสยอกเลย เมอบวช แลวจะสกไมได บ าเพญสมาธแสวงหาความหลดพน อยในชวงอายตงแต 76 ปขนไป 2. หลกปฏบตพนฐาน 4 ประการ หลกปฏบตพนฐาน จดมงหมายของชวต ตามแนวทางของศาสนาฮนด ม 4 ประการ (กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. 2554 : 221) คอ 2.1 อรถะหรออรรถ การแสวงหาทรพยเพอการด ารงชวตภายใต กรอบค าสอนทางศาสนา 2.2 ธรมะ หรอธรรมะ การด ารงชวตภายใตกรอบค าสอน ทางศาสนา 2.3 กามะ การแสวงหาความสขทางโลก ภายใตกรอบค าสอน ทางศาสนา 2.4 โมกษะ ในทสดตองแสวงหาความหลดพนจากการเวยนวายตายเกด จะเหนวาจดมงหมาย 3 ขอแรกตองการใหศาสนกด ารงชวตทางโลกเตมศกยภาพของแตละบคคล แตตองอยภายใตกรอบค าสอนทางศาสนาของตน แตเมอมความสขอยางมศลธรรมในระดบโลกแลวศาสนกจะตองแสวงหาเปาหมายอนสดของชวต คอ โมกษะ คอ ความพนไปจากการตายแลวเกดๆ ซงเปนผลของกรรมหรอการกระท าทกอยางในโลกตองค านงอยเสมอวาทกอยางในโลกเปนสงไมคงอยชวนรนดร อยภายใตกฎธรรมชาตทวา เกดขนคงอยชวระยะหนง ในทสดกสญสลายไป สงทเปนนรนดร คอ ความจรงสงสดหรอพระเปนเจา ซงเราจะรไดเมอเขาถงโมกษะ 3. ขอควรปฏบตหรอนยมะ ม 10 ประการ ขอควรปฏบตของศาสนกฮนดหรอนยมะ ม 10 ประการ (กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. 2554 : 222-236) คอ

3.1 หร ความละอายตอการท าความชว

-25-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

3.2 สนโตษะ ความสนโดษ ด าเนนชวตดวยความพงพอใจ ด ารงชวตทราบเรยบ ด ารงชวต อยางมความสข

3.3 ทาน การใหโดยไมหวงสงตอบแทน ถอวาเงน 1 ใน 10 สวน ของเงนไดทงหมดเปน เงนของพระเปนเจา จงบรจาคเงนสวนนใหแกวด อาศรม และองคกรทกอตงขนเพอจดประสงคในการพฒนาจตใจ

3.4 อสตกยะ มศรทธาแนบแนน เชอในพระเปนเจาอยางไมมความเคลอบแคลงสงสย 3.5 อศวรปชนะ ปลกฝงความภกดตอพระเปนเจาดวยการบชา และท าสมาธทกวน 3.6 สทธานตศรวณะ ฟงค าสอนจากคมภรทางศาสนาศกษา ค าสอนและรบฟงจาก

อาจารย 3.7 มต พฒนาจตใจใหสงขนโดยพงอาจารย (ทางศาสนา) ใหเปน ผน าทาง แสวงหา

ความรทแทจรงเกยวกบพระเปนเจาจนกระทงเกด ความสวางขนในภายใน 3.8 วรตะ ปฏบตพรตทางศาสนาโดยไมพยายามหลกเลยง 3.9 ชปะ ทองมนตรเปนประจ าทกวน 3.10 ตปส บ าเพญตบะตามค าแนะน าของอาจารย เพอขจดความชว หรอกเลสออกไป

จากใจ และเพอจดไฟภายในใหลกขน ท าใหตนภายใน เปลยนเปนตนใหม (เขาถงโมกษะ) 4. ขอหาม 10 ประการ ขอหามในการปฏบตของศาสนกฮนดเรยกรวมๆ วา ยมะ มทงหมด 10 ขอ คอ

4.1 อหงสา การไมท าราย คอ การไมท ารายผอน ทงทางกาย ทางวาจา และทางใจ 4.2 สตยะ ความสตย ยดมนใน ความสตย งดเวนการพดเทจ ยดมนใน ค ามนสญญา พด

เฉพาะความจรงและใชค า ทเปนความหวงดตอผอน ค าทเปนประโยชน มสาระ 4.3 อสเตยะ ไมลกทรพย รกษา คณธรรมแหงการไมลกทรพย คอ ไมลก ไมอยากไดของท

เขาไมไดให มหนสนกตองจายหน 4.4 พรหมจรยะ หรอพรหมจรรย ประพฤตตวเชนพรหม คอ ควบคมกามารมณ 4.5 กษมา ความอดทน อดกลน 4.6 ธฤต ความมจตใจแนวแนมนคง พยายามเอาชนะความทอแท มความกลา ไมโลเล 4.7 ทยา ความกรณา พยายามเอาชนะความมใจโหดเหยม โหดราย ความรสกโกรธ เจา

อารมณ 4.8 อารชวะ ความซอตรง 4.9 มตาหาระ ควบคมการบรโภค 4.10 เศาจะ ความสะอาดบรสทธ รกษาความบรสทธทงทางกายและภายในใจ

เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาฮนด ศาสนาพราหมณ-ฮนด เชอวา ปรมาตมน บางครงเรยกวา พรหมน กบพรหมเปนสงเดยวกน มฐานะเปนวญญาณดงเดมหรอความจรงสงสดของโลกและสรรพสงในโลก เพราะสรรพสงมาจาก

-26-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ปรมาตมน และในทสดกจะกลบคนส ความเปนหนงเดยวกบปรมาตมนหรอพรหมน ดงนนในเรองนมขอทตองท าความเขาใจดงน 1. ปรมาตมนหรอพรหมน และชวาตมน

ปรมาตมนหรอพรหมน เปนสงทเกดขนเอง ไมมรปรางปรากฏ มอยในสงทงหลายทงปวง เปนศนยรวมแหงวญญาณทงปวง เปนความจรงแทหรอสจธรรมเพยงสงเดยว สวนโลกและสรรพสงลวนเปนสงทไมมอยจรง เปนเพยงมายาหรอภาพลวงตาทมอยเพยงชวครงคราว เทานน

สวนชวาตมนหรอบางครงเรยกวาอาตมน เปนตวตนยอย หรอวญญาณทมอยในสงมชวตไมวาจะเปนมนษยหรอสตว วญญาณของมนษยและสรรพสตวยอมเกดมาจากวญญาณ สากลคอปรมาตมนหรอพรหมน เมอวญญาณทออกมาจากปรมาตมนหรอพรหมนแลวตองเขา ไปสงสถตอยในรปแบบตางๆ ของสงมชวตนบชาตไมถวนและตองมลกษณะสภาวะทไม เหมอนกนจนกวาจะเขาถงความหลดพน กระบวนการนเรยกวา การเวยนวายตายเกดหรอ สงสารวฏ ดงนน การทอาตมนหรอชวาตมนยอยนเขาไปรวมกบปรมาตมนหรอพรหมน จงจะ เรยกวา การพนจากทกข ไมมการเวยนวายตายเกดอกตอไป 2. การหลดพนหรอโมกษะ ศาสนาพราหมณ-ฮนด เชอวา วญญาณเปนอมตะจงไมตายตามรางกาย การตายเปนเพยงวญญาณออกจากรางกาย เพราะรางกายเดมไมสามารถอาศยอยได วญญาณกจะไป ถอเอารางใหม หรอทเรยกวา เกดใหม ดจคนสวมเสอผาทเกาคร าคราไปหาชดใหมสวมใส เรยกวา สงสารวฏ เวยนวายตายเกดอยร าไปตราบทยงไมบรรลความหลดพน หรอโมกษะ ชาวฮนดเชอวา โมกษะเปนจดหมายสงสดของชวต ผเขาถงโมกษะจะไปอยกบพระพรหมชวนรนดร ไมตองมาเวยนวาย ตายเกดอกตอไป การปฏบตเพอบรรลโมกษะนน มหลกปฏบต 4 ประการ (Warren Matthews.2010: p. 80-83) คอ 2.1 กรรมมรรค (กรรมโยคะ) คอ การปฏบตดวยการประกอบการงานตามหนาท ดวยความขยนขนแขง แตท างานดวยจตใจสงบ ไมหวงผลตอบแทนใดๆ ผปฏบตเรยก กรรมโยคน 2.2 ชยานมรรค (ชยานโยคะ) คอ การปฏบตเพอใหเกดความรแจงเหนจรงวา วา ปรมาตมนเปนสงเดยวทมอย วญญาณทมอยในแตละบคคล (ชวาตมน) เปนอนหนง อนเดยวกนกบปรมาตมนหรอวญญาณสากล 2.3 ภกตมรรค(ภกตโยคะ) คอ ความจงรกภกดตอเทพเจาทตนเคารพนบถอผปฏบตเรยกวา ภกตโยคน 2.4 ราชมรรค (ราชโยคะ) คอ การปฏบตเกยวกบการฝกทางใจ บงคบใจใหอยใน อ านาจดวยการบ าเพญโยคะ ผปฏบตเรยกวา ราชโยคน สรป

การอยรวมกนอยางสนตสขภายใตความแตกตางของศาสนา ทนบถอศาสนาฮนดเปนศาสนาทมงเนนใหเราเหนความมหนงเดยวในความแตกตาง หรอความเปนหนงเดยวในความหลากหลาย เชน ค าสอนทวา เทพจ านวนมากมายนบไมถวนนนแทจรงเปนเพยงรปตางๆ ของพระเปนเจา ทมเพยงหนงเดยว ดงนนใครจะเคารพบชาเทพองคหนงองคใดกเทากบ เคารพบชาพระเปนเจาสงสดเพยงองคเดยว

-27-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

นนเอง ดงนนใครชอบใจเทพองคใด กบชาเทพองคนน และค าสอนอกมมหนงของศาสนาฮนดทวา พระเปนเจา อยในมนษยทกผทกคน รวมทงสตวในรปของอาตมนหรอจตวญญาณอมตะ

ตามค าสอนนแสดงวาในความแตกตางหลากหลายทเราพบในมนษยและสตว มสงทเปนแกนแทคออาตมนเหมอนกนหมด ดงนนเมอเรา รซง รจรง ถงสาระของค าสอนน ความเกลยดชงกนอยางไมมเหตผลเพยงเพราะเหน ความแตกตางและความหลากหลายทปรากฏภายนอกกคงไมม เพราะเรารวา ตวตนแทๆ มอยในตวเรา และตวตนแทๆ อนเดยวกนนนกมอยในมนษย และสตวอนๆ เชนกน เมอคดไดอยางนจนสามารถท าใหความคดนนตกผลก จนไมมวนเปลยนแปลง ความคดทจะท ารายผอนและสตวอนยอมไมเกดขน ไมวาจะดวยวธการใดๆ นนแหละคอความหมายของอหงสาทแทจรง เมอ ไมมหงสา ความสขสนตในหมมนษยยอมเกดขนอยางไมตองสงสย สงทนา ประทบใจอกอยางหนงในศาสนาฮนดกคอการมงเนนใหทกคนมความปลอดภย มศานต คอความสงบทางกาย วาจา และใจ และมความสข ไมมความเจบปวย ใหพบแตสงทดงาม มความอดมสมบรณทางวตถ และ ม สงทเปนมงคล และมความสงบอยรอบดาน ทสะทอนใหเหนในบทสวด ทมชอวา ศานตปาฐ ตอไปน

โอมสรเวษ า สวสต ภวต (สะ รเว ฉาม ส วส ต บะห วะ ต) ขอใหทกคนจงมความปลอดภย สรเวษ า ศานตร ภวต (สะ รเว ฉาม ชาน ตร บะห วะ ต) ขอใหทกคนจงมความสงบศานต สรเวษ า ปรณ ภวต (สะ รเว ฉาม ป ร นม บะห วะ ต) ขอใหทกคนมความอดมสมบรณดาน

วตถ สรเวษ า มงคล ภวต (สะ รเว ฉาม มง กะ ลม บะห วะ ต) ขอใหทกคนมสงทเปนมงคล สงท

ดงาม สรเว ภวนต สขนะ (สะ รเว บะห วน ตส ข นะ หะ) ขอใหทกคนมความสข สรเว สนต นรามยะ (สะ รเว สน ต น รา มะ ยะ หะ) ขอใหทกคนอยามความเจบปวย

-28-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ค าถามทบทวน

ตอนท 1 ใหนกศกษาท าเครองหมายกากบาท (X) ลงหนาขอทถกตองทสด 1. คมภรของศาสนาพราหมณ-ฮนดทถอวาไดยนไดฟงมาจากพระเจาโดยตรง เรยกวา อะไร?

ก. คมภรยชรเวท ข. คมภรสมฤต ค. คมภรศรต ง. คมภรฤคเวท

2. คมภรทนกปราชญทางศาสนาพราหมณ-ฮนดแตงขนมาในภายหลง เรยกวา อะไร? ก. คมภรศรต ข. คมภรสมฤต ค. คมภรอาถรรพเวท ง. คมภรสงหตา

3. คมภรพระเวทในขอใดเปนคมภรทแตงขนภายหลงคมภรอนๆ? ก. ฤคเวท ข. ยชรเวท ค. อาถรรพเวท ง. สามเวท

4. ขอใดเปนองคประกอบสวนสดทายของคมภรพระเวท? ก. พราหมณะ ข.อปนษท ค. อารณยกะ ง. สงหตา

5. คมภรในขอใดเปนสวนทรวบรวมบทสวดออนวอนพระเจา? ก. พราหมณะ ข. อปนษท ค. อารณยกะ ง. สงหตา

6. การมอบสมบตใหบตรธดาแลวออกบวชปฏบตธรรม จดเปนขนตอนการด ารงชวตของ ชาวพราหมณ-ฮนดในขอใด?

ก. พรหมจรรย ข. คฤหสถ ค. วานปรสถ ง. สนยสตหรอสนยาส

7. การรแจงปรมาตมน แลวหลดพนจากการเวยนวายตายเกด เรยกวา อะไร? ก. นพพาน ข. นรวาณ ค. วโมกข ง. โมกษะ

8. การบรรลความหลดพนตามทศนะของศาสนาฮนด ตองปฏบตตามขอใด? ก. กรรมโยคะ ข.ชญาณโยคะ ค. ภกตโยคะ ง. ถกทกขอ

9. ลกษณะของมหาเทพ ในตรมรต ทมลกษณะแสดงถงการสนสดของโลก ไดแก เทพองคใด? ก. พระพรหม ข.พระวษณ ค.พระศวะ ง. พระนารายณ

10. มหาเทพทมครฑเปนพาหนะและสามารถอวตารลงมาชวยมวลมนษยได คอ เทพองคใด? ก. พระนารายณ ข.พระวษณ ค.พระศวะ ง. ขอ ก และ ข ถก

-29-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ตอนท 2 จงตอบค าถามตอไปน 1. จงอธบายคมภรทส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดมาพอเขาใจ? 2. จงอธบายหลกค าสอนเรอง อาศรม 4 มา พอเขาใจ นกศกษาเหนดวยกบหลก

ค าสอน ดงกลาวหรอไม? เพราะเหตใด? 3. นกายส าคญของศาสนาพราหมณ -ฮนดมนกายใดบาง แตละนกายมจดเนน

อยางไร? จงอธบายมาพอเขาใจ

เอกสารอางอง กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. (2554). ความรศาสนาเบองตน. ชมชนสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทย. คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว. (2524). ลทธนกาย. กรงเทพฯ : ส านกพมพแพรวทยา. เดอน ค าด. (2541). ศาสนศาสตร. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ทองหลอ วงษธรรมา. (2538). ปรชญาอนเดย. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. พระเทพวสทธเมธ (พทธทาสภกข). (มปป.). ธรรมะส าหรบคร: กรงเทพฯ : มปท. พระเทพเวท (ป.อ. ปยตโต). (2536). ประโยชนสงสดของชวตน. กรงเทพฯ : ฝายเผยแผ พระพทธศาสนา กองศาสนศกษา กรมการศาสนา. พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). (2538). พจนานกรมพทธศาสตร ประมวลธรรม. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พทธทาสภกข. (2542). ชวตคออะไร. กรงเทพฯ : ไพลนสน าเงน. เมธา เมธาวทยกล. (2525). ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : โอเดยน สโตร. เมนรตน นวะบศย.(2543). ความจรงของชวต. ราชภฏนครราชสมา : สมบรณการพมพ. ราชบ ณฑ ตยสถาน. (2546) .พจนาน กรม ฉบ บราชบ ณฑ ตยสถาน พ.ศ.2542. กรงเทพฯ : นานมบคส พบลเคชนส. สชพ ปญญานภาพ. (2541). ประวตศาสตรศาสนา. กรงเทพฯ : รวมสาสน. สวรรณา สจจาวรวรรณ และคณะ. (2522) . อารยธรรมตะวนออกและตะวนตก. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. เสถยร โกเศศ (พระยาอนมานราชธน). (2515). ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : บรรณาคาร. เสถยร พนธรงส. (2524). ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : แพรวทยา. แสง จนทรงาม. (2534). ศาสนศาสตร. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช. หลวงวจตรวาทการ. (2546). ศาสนาสากล เลมท 1. กรงเทพฯ : อษาการพมพ. Warren Matthews. (2010). World religions. USA : Wadsworth Cengage Learning.

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3

หวขอเนอหาประจ าบท ความรทวไปเกยวกบศาสนาพทธ ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาพทธ หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาพทธ เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาพทธ

สาระส าคญ

1. ความรทวไปเกยวกบศาสนาพทธ ในดานเหตผลนยม อเทวนยม ปฏบตนยม สนตนยม และมนษยนยม

2. ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาพทธ ในแงของประเภทของสงมชวต องคประกอบ ของชวต ลกษณะการก าเนดของมนษยและสตว ระดบคณภาพชวต องคประกอบในการก าเนดของมนษย

3. หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาพทธ โดยแบงเปน 3 ระดบ คอ ระดบตน ระดบกลาง และระดบสง

4. เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาพทธ แบงออกเปน 2 ระดบ กคอ เปาหมายชวต ระดบโลกยะและเปาหมายชวตระดบโลกตระ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ

1. อธบายความรทวไปเกยวกบศาสนาพทธได 2. อธบายความหมายของชวตตามทศนะศาสนาพทธได 3. อธบายหลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาพทธได 4. บอกถงเปาหมายชวตตามทศนะศาสนาพทธได

กจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. การบรรยาย 2. การอภปรายกลมยอย 3. การบนทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน 4. งานมอบหมาย

สอการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาวถแหงชวต 2. สออเลกทรอนกสทกประเภท

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

3. บทเรยนออนไลน http://lmsonline.nrru.ac.th/course/index.php?categoryid=69

การประเมนผล 1. ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม 2. ประเมนจากการสรปการอภปราย 3. ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน 4. ประเมนจากผลการสอบระหวางภาคเรยน และปลายภาค

บทท 3 ชวตตามทศนะศาสนาพทธ

ความรทวไปเกยวกบศาสนาพทธ พระพทธศาสนา คอ ค าสงสอนของพระพทธเจา และค าสงสอนน ถาจะกลาวอกนยหนง กคอ เรองของความจรงทมอยแลวตามธรรมชาต เปนแตวาพระพทธเจาคนพบแลวน ามาชแจงเปดเผย พระพทธเจาเคยตรสวาสภาพธรรมหรอท านองคลองธรรมเปนของมอยแลว ไมวาจะมพระพทธเจาเกดหรอไม พระพทธเจาเปนผตรสรสภาพธรรมนนๆ แลวน ามาบอกเลาใหเขาใจชดขน (ธมมนยามสตร)ความจรงหรอสจธรรมทมอยแลวตามธรรมชาตน จงเปนของกลางๆ ส าหรบทกคน และไมใชเปนสงประดษฐหรอคดขนมาตามอารมณเพอฝน (สชพ ปญญานภาพ. 2542 : 3) เปนศาสนาทเกดขนโดยการตรสรของพระพทธเจาเมอประมาณ 623-543 ปกอนครสตศกราช หรอปจจบน 2603 ป ในดนแดนทเรยกวา “ชมพทวป” ในสมยโบราณ ซงปจจบนคอประเทศอนเดย บงกลาเทศ เนปาล ภฎานและปากสถาน ทามกลางลทธศาสนาตางๆ ซงมการแขงขนและยดแยงกนรนแรงในการแสวงหาจดหมายสงสดของชวต พระพทธศาสนาเปนศาสนาทพระพทธเจากอตงขน โดยเรมนบเปนศาสนา ตงแตพระพทธเจาไดคนพบความจรงของโลกและชวต อนเปนสจธรรมเกยวกบทกขและความดบทกข แลวไดทรงน าความจรงทไดคนพบนนออกประกาศใหแกชาวโลกไดรบร ซงลกษณะค าสอนของพระพทธศาสนามลกษณะดงตอไปน 1. เหตผลนยม พระพทธศาสนามลกษณะเปนเหตผลนยม (Rationalism) หลกค าสอนเรองความเชอ นบไดวาเปนค าสอนทส าคญของทกๆ ศาสนา ซงไมเวนแมแตพระพทธศาสนากมค าสอนเรองของความเชอหรอความศรทธาเชนเดยวกน แตพระพทธเจาไดวางหลกความเชอไววา ชาวพทธควรเชอเรองอะไรบาง เชน เชอในการตรสรของพระพทธเจา (ตถาคตโพธสทธา) เชอในเรองกรรมหรอการกระท า (กมมสทธา) เชอผลของกรรม (กมมวปากสทธา) และเชอเรองตนเปนทายาทของกรรม (กมมสสกตสทธา) แตความเชอของพทธศาสนานนตองอยบนพนฐานของหลกแหงเหตผลความเชอทมปญญาก ากบ ไมมการบงคบใหเชออยางใดอยางหนง ซงเปนไปตามหลกลทธความเชอของปรชญาส านกเหตผลนยม ทถอเหตผลเปนส าคญ ไมสนใจความเชอทไมมเหตผลรองรบ เชน เชอในอ านาจความศกดสทธของเทพเจา หรอเชอในอ านาจลกลบเหนอกฎเกณฑของธรรมชาตๆ 2. อเทวนยม พระพทธศาสนามลกษณะเปนอเทวนยม (Atheism) พระพทธศาสนาปฏเสธเรองพระเจาสรางโลกหรอเรองสงศกดสทธเหนอธรรมชาต แตสอนเรองกรรม คอการกระท าของมนษยวา มนษยจะประสบความสข ความทกข ความโชคด หรอความโชครายนนมไดขนอยกบการดลบนดาลของพระเจาหรออ านาจสงศกดสทธทเรามองไมเหน หรอสงเหนอธรรมชาตแตอยางใด แตขนอยกบการกระท าของมนษยเอง (กรรม) ดงพทธพจนทวา “สตวทงหลายมกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม ม

-34-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

กรรมเปนก าเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย กรรมยอมจ าแนกสตวใหเลวและประณตได (ม.อปร.14/580/323) 3. ปฏบตนยม พระพทธศาสนามลกษณะเปนปฏบตนยม (Pragmatism) พระพทธศาสนาไมใชศาสนาแหงการสวดมนตออนวอน บชา บวงสรวง เพราะถอวามนษยจะประสบกบความสมหวงไดในสงทใดมาตอเมอประกอบดวยความสามารถของมนษยหรอดวยความขยนหมนเพยรหรอการปฏบต ดงนน หลกค าสอนของพระพทธเจาทงหมดทเรยกวา “พทธธรรม” หรอศล สมาธ และปญญานน ไมใชเปนหลกปรชญาหรอทฤษฎเพยงแตการเกบความรเพอน ามาถกเถยงกนเพอเอาชนะกน แตหลกค าสอนนนจะสามารถอ านวยประโยชนใหแกมนษยไดจรง เมอผศกษาจะตองน ามาปฏบตเพอใหเกดประโยชนแกชวตจรง ผปฏบตตามค าสงสอนกจะไดรบผลแหงการปฏบตตามสมควรแกการปฏบตของตน ผใดปฏบตตามค าสงสอนกจะไดรบผลนน เชน ตองการเปนคนรวยกตองรจกขยน อดออม คบหาเพอนทดและรจกการบรหารใชจายทรพย ตามสมควรแกสถานภาพของตน 4. สนตนยม พระพทธศาสนามลกษณะเปนเปนสนตนยม (Pacifism) พระพทธศาสนามความสมบรณทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต กลาวคอ พระธรรมคอค าแนะน าของพระพทธองค ซงเปนสอนทประกอบดวยเหตผลและสมบรณดวยภาคปฏบต พระพทธศาสนาถอวาบคคลผถงพรอมดวยวชาและจรณะ ชอวาเปนผประเสรฐสดในเทวดา โดยเฉพาะผทจะบรรลความดสงสดไดนน จะตองปฏบตไตรสกขา คอ ศล สมาธและปญญา ในการปฏบตตามไตรสกขานน หวใจในการปฏบตคอ การไมท ารายตนเอง ไมท ารายคนอนและการกระท าการท าทไรประโยชนนนกคอการงดเวนจากกายทจรต วจทจรตและมโนทจรต ซงเปนรากฐานแหงการไมเบยดเบยน (อหงสา) คอเจตนารมณอนไมเบยดเบยนกนเปนเบองตนและกอใหเกดความสงบสขทงแกตนเองและสงคม 5. มนษยนยม พระพทธศาสนามลกษณะเปนมนษยนยม (Humanism) ลทธหรอกระบวนการมนษยนยมทางยโรปเกดขนโดยความพยายามของโอกสต กองต (August Comte) ชาวฝรงเศส เพราะความเบอหนายตอปญหาอนไมอาจพสจนไดทางอภปรชญา ซ งเปนการถกเถยงกนอยางไมอาจจะหาขอยตลงไดแมในขนสดทายจะยกใหเปนเรองของพระเจาไปแลวกตาม เขาเหนวาปญหาอภปรชญาทก าลงถกเถยงกนนนไมเกยวกบชวตและสวสดภาพของสงคมแตอยางใด จงไมหนมาสนใจเรองของมนษยโดยตรง และไดวางแนวความคดไวเพอแสดงมนษยนยมไวดงน 5.1 มนษยเกดมาทามกลางธรรมชาตอนเฉยเมยและยงมทาทเปนศตรตอมนษยอกดวย ฉะนนมนษยตองพงตนเอง 5.2 สขทกขของมนษย เกดจากความสามารถของมนษยเอง ในการควบคมจดแจงโลกทางวตถและพลงงานทางสงคมตางๆ 5.3 ไมมสงศกดสทธในรปใดๆ ทงสนมาคอยชวยมนษย 5.4 คณคา (value) ของคน เทาทคนสรางขนเอง โดยไมมสงศกดสทธใดๆ มารบรอง 5.5 วทยาศาสตร คอ กญแจส าคญส าหรบไขเอาความสข 5.6 มนษยตองรวมมอกนสรางสงคมอสระสากลขน

-35-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

5.7 สงสนองความตองการทางอารมณของมนษยคอศลปะและวรรณคด (ไมใชศาสนา) ในแงพระพทธศาสนามลกษณะทไดแสดงออกไวในหลกการมนษยนยมครบถวนกลาวคอ พระพทธเจาทรงแสดงธรรมเพอมนษยโดยตรง ถอวามนษยเปนจดศนยกลางของสรรพสง มนษยมบดามารดาของตนเปนแดนเกด การจะประสบความส าเรจหรอลมเหลวในการกระท ากมปจจยมาจากมนษยนนเอง ดงนน คาและศกดศรของความเปนมนษยจงขนอยกบการกระท าของมนษยเอง ความบรสทธและความเศราหมองเปนเรองของมนษยนนเอง ไมมอ านาจภายนอกมาแทรกแซงแตอยางใด และเมอพจารณาถงบทบาทของพระพทธองคในฐานะทเปนมนษยคนหนง พระองคทรงบ าเพญเพยรจงบรรลอรยธรรม ทสอนเกยวกบชวตมนษยลวนๆ แตแสดงถงธรรมชาตของมนษยสถานภาพของมนษยและสงคมมนษยทงหลาย โดยเฉพาะมจดหมายปลายทางอยทประโยชนสงสดของมนษยโดยแท ดงนนจงมผกลาววาพระพทธศาสนามลกษณะเปนมนษยนยม ในฐานะเปนระบบด าเนนชวตอนประเสรฐของมนษยคนพบโดยมนษยและมจดหมายเพอประโยชนสขของมนษยทกหมเหลาไมจ ากด (เดอน ค าด. 2534 : 50-51) ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาพทธ ค าวา “ชวต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของค าวา “ชวต” วามรากศพทมาจากภาษาบาล “ชวะ” แปลวา อยหรอเปนอย (ราชบณฑตยสถาน . 2546) หมายถง ความเปนไป ด าเนน เคลอนไหว สด ตรงกนขามกบค าวา หยด นง ไมเคลอนไหว เหยวแหง ตาย โดยสรป รวมแลว ชวตคอความเปนอย ในทศนะของพระพทธศาสนาไดใหทศนะวา ชวต คอ กระบวนการของกายและจต หรอสวนทเปนรปธรรมทเปนรปธรรมกบนามธรรม องคประกอบของชวตประกอบดวย 2 สวน คอสวนทเปนรปคอรางกาย และสวนทเปนนามธรรมไดจต เมอทงสองสวนนประกอบกนแลว ชวตมนษยจงสมบรณและด าเนนไปได ทงสงมชวตและสงไมมชวต ทงหมดรวมกนพระพทธเจาเรยกวา สงขาร หมายถงสงประกอบกนขน หรอสงทปจจยปรงแตง แตกตางกนเพยงวา ถาสงขารใดไมมใจครองเรยกวาอปาทนนกสงขาร (มนษยและสตว) แตถาสงขารใดไมมใจครอง เรยกวาอนปาทนนกสงขาร (วตถหรอสสาร) สงขารหรอวตถสงใดทมอยในลกษณะสงมจตวญาณ(ความรสก) หมายถงถงสตวทงหมดทอยในโลกนและอยในโลกอนหรอมตอน เรยกวาสงมชวต (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). 2551 : 75) จากค าอธบายกลาวขางตนนนสามารถแยกหวขอในการอธบายชวตในทศนะของพระพทธศาสนาไดดงน

1. ประเภทของสงมชวต สงทมชวตทปรากฏอยในโลกน หมายถง สงทสามารถเคลอนไหว มการแสดงออกทางการเปลยนแปลงทางาลกษณะอากปกรยาอยางใดอยางหนง ซงมอยมากมายหลายชนด กลาวโดยรวมมอย 3 ประเภทใหญๆ คอ พช สตว และมนษย สงมชวตทง 3 ประเภท คอ พช สตว และมนษยนมลกษณะหรอวงจรชวตคลายกนอย 7 ลกษณะ คอ 1.1 การกนอาหาร สงมชวตตองการอาหารเพอสรางพลงงานและการเจรญเตบโต โดยพชสามารถสงเคราะหอาหารขนเองไดดวยกระบวนการสงเคราะหดวยแสง ซงตองใชพลงงานจาก

-36-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

แสงอาทตยเปลยนน าและแกสคารบอนไดออกไซดเปนน าตาล สวนสตวและมนษยสามารถสรางอาหารเองไดตองกนพชหรอสตวอนเปนอาหาร 1.2 การหายใจ กระบวนการหายใจของสงมชวตเปนวธการเปลยนอาหารทกนเขาไปเปนพลงงาน ส าหรบใชในการเคลอนไหว การเจรญเตบโต และการซอมแซมสวนทสกหรอของรางกาย สงมชวตทวไปใชแกสออกซเจนในกระบวนการหายใจ 1.3 การเคลอนไหว ขณะทพชเจรญเตบโต พชจะมการเคลอนไหวอยางชาๆ เชน รากเคลอนลงส พนดนดานลาง หรอสวนยอดของตนทจะเคลอนขนหาแสงดานบน สตวจะสามารถเคลอนไหวไดทงตวไมใชเพยงสวนใดสวนหนงของรางกาย สตวจ งเคลอนทไปหาอาหารหรอหลบหนจากการถกลาได 1.4 การเจรญเตบโต สงมชวตทกชนดเตบโตได พชเตบโตไดตลอดชวต สวนสตวหยดการเจรญเตบโตเมอเจรญเตบโตจนมขนาดถงระดบหนง สงมชวตบางชนดขณะเจรญเตบโตไมมการเปลยนแปลงรปราง แตบางชนดขณะเจรญเตบโตมการเปลยนแปลงรปรางซงสามารถสงเกตเหนไดอยางชดเจน 1.5 การขบถาย เปนการก าจดของเสยทสงมชวตนนไมตองการออกจากรางกาย พชจะขบของเสยออกมาทางปากใบ สตวจะขบของเสยออกมาในรปของเหงอ ปสสาวะ และปะปนออกมากบลมหายใจ 1.6 การตอบสนองตอสงเรา สงมชวตมการตอบสนองตอสงแวดลอมเพอความอยรอด เชน พชจะหนใบเขาหาแสง สตวมอวยวะรบความรสกทแตกตางกนหลายชนด 1.7 การสบพนธ เปนกระบวนการเพมจ านวนของสงมชวตชนดเดยวกนเพอด ารงรกษาเผาพนธไว ถาสงมชวตไมสบพนธกจะสญพนธ ภาพท 3.1 ลกษณะของสงมชวต ทมา : http://omsschools.com

-37-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สงมชวตไมวาจะเปนประเภทใดกตามตองตกอยภายใตลกษณะ 3 อยางหรอเรยกวากฎแหงไตรลกษณในทศนะของพระพทธศาสนาทมตอมมมองชวตเปนไปตามสภาวะทเปนจรงและความมอยจรงตามกฎแหงธรรมชาต การใหความหมายของชวตจงมหลายทศนะ เชน ชวต คอธรรมชาตรปแบบหนงทเปนไปตามกฎของธรรมชาต คอมเกดขน (อปะ) ตงอย (ฐต) และดบสลาย (ภงคะ) หรอเปนไปตามกฎแหงไตรลกษณ คอ อนจจตา ( Impermanence) ความไมเทยง ความไมคงท ความไมคงตว ภาวะทเกดขนแลวมความเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ทกขตา (Conflict) ความเปนทกข คอเปนสงทสบเนองจากความไมเทยง กลาวคอ เมอความไมมนคง ไมคงทยอมกอนใหเกดความทกข ทกขเพราะความเปลยนแปลง เชน ทกขเพราะรางกายทไมสบาย ความเจบไขไดปวยเปนตน ยอมเกดจากความไมเทยงทงสน อนตตา (Soullessness หรอ Non-Self) ความเปนอนตตา ความไมใชตวตน ความไมมตวตนแทจรง หรอกลาวอกนยหนงกคอ การทเราไมสามารถควบคมได ใหเปนไปในอ านาจของเราไมได จงเรยกวาไมมตวตน ลกษณะทง 3 อยางนประจ าอยในสงมชวตทกชวต และสงมชวตทกชวตตองตกอยภายใตกระแสทประกอบดวยปจจยตางๆ อนสมพนธเนองอาศยกนเกดดบสบตอเนองกนตลอดเวลาไมขาดสายจงเปนภาวะทไมเทยง เมอเกดดบไมคงทและเปนไปตามเหตปจจยทอาศย กยอมมความบบคน กดดน ขดแยง และแสดงถงความบกพรองไมสมบรณอยในตว และเมอทกสวนเปนไปในรปกระแสทเกดดบอยตลอดเวลาขนตอเหตปจจยเชนน กยอมไมเปนตวของตว มตวตนแทจรงไมได ไมอยในอ านาจของใครๆ ทจะบงคบใหเปนไปอยางไรๆตามทตนปรารถนา สรป ลกษณะของชวตมนษยนนประกอบดวย 2 สวน คอสวนทเปนรปกบนาม ทเราเรยกรวมกนวามนษยหรอสงขาร สงขารทงปวงไมเทยง เรยกตามภาษาบาลวา เปนอนจจหรออนจจะ แตในภาษาไทยนยมใชค าวา อนจจง ความเปนสงไมเทยง หรอภาวะทเปนอนจจงนนเอง เรยกเปนศพทตามภาษาบาลวาอนจจตา ลกษณะแสงดถงความไมเทยง เรยกเปนศพทอนจจลกษณะสงขารทงหลายเปนทกข ในภาษาไทยบางทใชอยางภาษาพดวา ทกขง ความเปนทกข ความเปนของทนอยไมได ความเปนสภาวะมความบบคนขดแยง หรอภาวะทเปนทกขนน เรยกเปนค าศพทตามบาลวา ทกขตา ลกษณะทแสดงถงความเปนทกข เรยกเปนศพทวา ทกขลกษณะ ธรรมทงหลายเปนอนตตา ความเปนอนตตา ความเปนของมใชตวตน หรอภาวะทเปนอนตตานน เรยกเปนค าศพทตามบาลวา อนตตา ลกษณะทแสดงถงความเปนอนตตา เรยกเปนค าศพทวา อนตตลกษณะ (พระพรหมคณาภรณ.(ป.อ.ปยตโต). 2552 : 70) 2. องคประกอบของชวต ทานพทธทาสภกขไดกลาวถงชวตวา “เรองของชวตคออะไรน มนกมหลายแงหลายมม ถามองในแงวตถชวตกมความหมายอยางหนง ถามองในแงจตใจกมความหมายอกอยางหนง ถามองในแงธรรมะสงสด มนกมความหมายอกอยางหนง แตเรากเอาความหมายธรรมดาๆ นวา ชวตคอความทยงไมตาย ยงมชวตอย นมนคออะไร? ดวยค าถามตอไปอกวา เพออะไร? เพอท าอะไร” (พระเทพวสทธเมธ (พทธทาสภกข). 2535) พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดกลาววา “ตามหลกค าสอนในพระพทธศาสนา ชวตหมายถง ขนธ 5 ชวตเปนผลรวมของรปกบนาม ซงมองคประกอบ 5 ตว หรอสงของ 5 อยางมารวมตวกนเขาเรยกวา ขนธ 5 (The Five Aggregates)” (พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), 2544 : 71)ชวตตามความหมายตามรปศพทและตามทศนะของนกปราชญ สรปไดวา ชวต หมายถงการด าเนนไป

-38-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เคลอนไหว ความสดชน ไมตาย โดยทวไปหมายถงชวตของมนษย สตว และพช ซงมองคประกอบจากรวมตวของสสารและจต ถายงเปนชวตของมนษยสามารถแสดงออกทางพฤตกรรมทางกาย วาจาและจตได ตามทไดกลาวมาแลวขางตนวาดวยความหมายของชวตของมนษยคอขนธ 5 หรอเบญจขนธ หมายถงการรวมตวของสวนประกอบทส าคญ 5 อยาง โดยยอไดแก รปขนธและนามขนธ มรายละเอยดตอไปน 2.1 รปขนธ (Corporeality) คอ กองแหงรปหรอรปธรรม หมายถง รางกายและสงทเกดจากรางกาย อนไดแก ธาต 4 (Element) คอ ดน น า ลม ไฟ 2.2 เวทนาขนธ (Feeling) คอ กองเทวนา ไดแก สวนทเปนความรสกอนเกดจาก การรบรอารมณตางๆ แบงอออกเปน 3 ตามทปรากฏแกใจ คอ

2.2.1 สขเวทนา ความรสกดใจ สขใจ 2.2.2 ทกขเวทนา ความรสกเสยใจ หรอทกขใจ 2.2.3 อทกขมสขเวทนา ความรสกไมดใจไมเสยใจ รสกเฉยๆ

2.3 สญญาขนธ (Perception) ความก าหนดไดหมายรในอารมณ 6 เชน ความเปนส ความเปนลกษณะเฉพาะ เปนตน 2.4 สงขารขนธ (Mental Formation) คอ กองแหงสงขาร หมายถง สวนทเปนความปรงแตงจตใหด ใหชว หรอเปนกลาง มชอเรยกทางเทคนค ดงน

4.1 ปญญาภสงขาร สภาวะทปรงแตงจตในทางด หรอคดเปนบญ 4.2 อปญญาภสงขาร สภาวะทปรงแตงจตในทางไมด หรอเปนบาป 4.3 อเนญชาภสงขาร สภาวะทปรงแตงจตไมดไมชว คดเปนกลางๆ บางครงเรยกวา

อพยากฤต 2.5 วญญาณขนธ (Consciousness) คอ กองแหงความรหรอรแจง และตดสนอารมณ ไดแก ความรแจงอารมณตางๆ ทมากระบทเขากบอายตนะ บางครงเรยกวา วถวญญาณ มชอเรยกทง 6 คอ จกขวญญาณ โสตวญญาณ ฆานวญญาณ ชวหาวญญาณ กายวญญาณ และมโนวญญาณ 3. ลกษณะการก าเนดของมนษยและสตว ชวต คอ ขนธ 5 ตามหลกพทธธรรม ชวตเปนผลรวมขององคประกอบชวต 5 อยาง เรยกวา ขนธ 5 หรอเบญจขนธ หมายถง กอง หรอ กลม หมวด 5 อยาง คอ (1) รปขนธ (2) เวทนาขนธ (3) สญญาขนธ (4) สงขารขนธ และ (5) วญญาณขนธ และเมอยอลงจะไดสวน 2 สวน คอ รป(รางกาย) กบนาม (จตใจ) การก าเนดของมนษยและสตวทงหลายทงปรากฏในโลกนและในโลกอน มการก าเนดแตกตางกนไปตามภาวะ ในทางพระพทธศาสนา พระพทธเจาไดตรสลกษณะการก าเนดของมนษยและสตวไว เรยกวา โยน หรอ ก าเนด 4 ลกษณะ คอ 3.1 อณฑชะ จ าพวกทเกดจากไขกอนแลวและฟกออกมาเปนตว เชน ปลา เปด ไก นก เปนตน โดยทวไป ไดแก สตวปก สตวเลอยคลาน สตวครงบกครงน า 3.2 ชลาพชะ จ าพวกทเกดในครรภ แลวคลอดออกมาเปนตว เชน มนษย และดรจฉานบางจ าพวก โดยมากเปนสตวเลยงลกดวยนม

-39-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

3.3 สงเสทชะ จ าพวกทเกดในสงสกปรก ทชนแฉะ สงเนาเปอย เชน นอน แมลงบางชนด และเชอโรค 3.4 โอปปาตกะ จ าพวกทเกดผดขน แลวเตบโตเลยดวยอ านาจแหงกรรม ไดแก เทวดา และสตวนรก เปนตน 4. ระดบคณภาพชวต ระดบคณภาพชวตของสตวนนทมความแตกตางกน ตามหลกทางพระพทธศาสนานนเชอวาท าใหระดบคณภาพชวตของสตวมความตางกน ค าวา “สตว” ในทนหมายถง สตวทกชนดตามความหมายในภาษาองกฤษวา Beings ทงทปรากฏในโลกนและในโลกอน อนไดแก พรหม เทวดา มนษย ดรจฉาน เปรต อสรกาย สตวนรก ซงสตวทงหมดมสถานทเกดแตกตางกนไปตามคณภาพของจต ถาจตมคณภาพสงกเกดในฐานะทสงมความสขมาก สตวทมคณภาพจตต า กถอก าเนดในฐานะทต า มความทกข มความทกขความล าบากมาก สถานทก าเนดของสตวตางๆ เรยกวา ภพ ตามศพท หมายถง ความม ความเปน ตามคณสมบต หรอคณภาพ และความเปนตามภาวะทางจตใจของสตว ท าใหสตวไดเกดในทนนโดยจ ากดความ ไดแก โลกเปนทอยของสตว แบงเปนระดบคณภาพชวต ม 3 ภพ คอ (พระเทพเวท (ป.อ.ปยตโต). 2531 : 91) 4.1 กามภพ หมายถง ภพของผเสวยกามคณ กลาวคอ สตวทเกดในสถานทนนยงเสพกามคณ หรออาศยกามคณ 5 คอ รป เสยง กลน รส สมผส เปนเครองหลอเลยงชวตใหเกดทกขสข มบางพวกมกายหยาบ (กายเนอ) บางพวกมกายละเอยด (กายทพย) พวกมกายหยาบไดแกมนษยและสตวเดรจฉาน นอกนนมกายละเอยด สตวทเกดในกามภพ ยงมการบรโภค มนอน ยงมความกลว สตวเหลาทเกดในภพน เพราะอาศยอานสงสทหยาบและประณตจากการใหทาน รกษาศล เปนปจจยเกอหนนสงผลใหก าเนดในภพน โดยจ าแนกไดเปน 11 ชน คอ

4.1.1 นรยะ สตวนรก 4.1.2 ตรจฉานโยน สตวเดรจฉาน 4.1.3 ปตตวสย เปรต 4.1.4 อสรกาย เทวดาชนต า ไดแก อสร หรอยกษ เปนตน 4.1.5 มนษย มนษย 4.1.6 จาตมมหาราชกา เทวดาสวรรคชนจาตมหาราช 4.1.7 ตาวตงสา เทวดาสวรรคชน ดาวดงส 4.1.8 ยามา เทวดาสวรรคชนยามา 4.1.9 ดสตา เทวดาสวรรคชนดสต 4.1.10 นมมารต เทวดาสวรรคชนนมมานรด 4.1.11 ปรนมมตวสวตต เทวดาสวรรคชนปรนมมตวสวตด

4.2 รปภพ หมายถง ภพทเปนรปาวจร สตวทเกดในภพนเรยกวา พรหม เพราะอบตดวยผลแหงการปฏบตพฒนาจตใจจนไดบรรลรปฌาน ไมเกยวของดวยกามคณ แตอาศยปตสขทเกดจากผลของฌาน เปนผลแหงความสงบกเลส มรปกายละเอยด (กายทพย) ไดแก รปพรหม 16 ชน แบงเปน 6 ประเภท ดงตอไปน

-40-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

4.2.1 เกดดวยผลของปฐมฌาน 3 ชน คอ ปารสชชะ ปโรหตา และมหาพรหมา 4.2.2 เกดดวยภมของทตยฌาน ตตยฌาน 3 คอ ตาภา อปปมาณาภาและอาภสสรา 4.2.3 เกดดวยภมของตตยฌาน เรยกวาตตยฌานภมอนเปนผลของจตตตถฌาน 3

ชน คอ ปรตตสภา อปปมาณสภา และสภกณหา 4.2.4 เกดดวยจตตถฌานภม หรอปญจมฌานภมอนเปนผลของปญจมฌานกศล คอ

เวหปผลา 4.2.5 อสญญสตตา ทเรยกวา พรหมลกฟก ซงมเฉพาะสวนของรปขนธไมมนามขนธ

ทมขนธไมครบ 5 ขนธ 4.2.6 เปนภมทอยของพระอนาคาม เรยกวา สทธาวาส แปลวาทอยของผบรสทธ

ไดแก อวหา อตปปา สทสสา สทสส อกนฏฐา 4.3 อรปพรหม หมายถง ภพเปนทอยของทานผไดบรรลอรปฌาน เปนพรหมไมมรปหรอไมมกายละเอยด มแตจตลวนๆ แบงออกเปน 4 ชน คอ 4.3.1 อากาสานญจายตนภพ เปนทอบตบงเกดของทานผไดบรรลอรปฌาน ยดอากาศเปนอารมณ หรอภพของผเขาฌานน 4.3.2 วญญาณนญจายตนภพ ยดวญญาณ เปนอารมณในการปฏบตสมาธ เมอตายแลวไดอบตในภพน หรอภพของผเขาฌานน 4.3.3 อากญจญญายตนะ เปนทอบตบงเกดขอทานผไดบรรลอรปฌาน ยดความไมมอะไรเหลออยนอยหนงเปนอารมณ เมอตายแลวไดอบตในภพน หรอภพของผเขาฌานน 4.3.4 เนวสญญานาสญญายตนภพ เปนทอบตบงเกดขอทานผไดบรรลอรปฌาน ยดความ ถอภาวะมสญญากไมใช ไมมสญญากไมใชเปนอารมณ จงไดไปเกดในภพน หรอภพของผเขาฌานน การศกษาและเขาใจเกยวกบโลก เปนสงทมนษยทกยคทกสมยนบตงแตมนษยเรมรจกใชปญญา โดยเฉพาะค าตอบเกยวกบทมาของโลกและชวต ซงมการแสดงทศนะคตแตกตางกนไปตามความเชอของลทธและทศนะสวนตว แตพระพทธเจาทรงวางเฉยตอปญหาเหลาน และพระองคทรงความส าคญเกยวกบโลกทเรยกวา มนษยทประกอบไปดวยกายและจตใจ ทรงบญญตเรยกวา “โลก” ในโรหตตสสสตร พทธเจาไดตรสยนยนวา พระองคไมทรงสนพระทย ไมทรงสงสอนเรองเกยวกบโลกภายนอก แตทรงสงใหเราสนใจโลกภายใน คอชวต อนไดแกตวเรา อนมความกวางศอก ยาววา หนาคบ และมใจครองวา “เรายอมบญญตโลก เหตเกดแหงโลก ความดบของโลก และปฏปทาเครองใหถงความดบแหงโลก ในอตภาพอนมปรมาณวาหนง มสญญาและมใจนเทานน” (อง.จตกก.21/45/57) มนษย หรอคน ตามมตทางพระพทธศาสนาเปนกระบวนการ ทางกายและจต ซงเกดขนและด าเนนไปตามเหตและปจจย เปรยบดวยไฟตดเพราะอาศยเงอนไข คอ ออกซเจน และคารบอนไดออกไซดจงจะเกดเปนไฟได ถาขาดเงอนไขสนบสนนไฟกไมสามารถเกดไฟไดเหมอนชวตตองอาศยสวนประกอบ หรอเหตปจจยชวตจงเกดขนและด าเนนไปได แตถาขาดสวนประกอบทจะท าใหเกดชวตแลว ชวตกดบลง ดงนนชวตจงมสวนประกอบตางๆ และท างานเปนกระบวนการ ในทางพระพทธศาสนาไดกลาวถงลกษณะการก าเนดของชวตมนษยและสตวไววามอย 4 ลกษณะ เรยกวา โยน ดงไดกลาวแลว

-41-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

5. องคประกอบในการก าเนดของมนษย มนษยเปนสตวก าเนดในจ าพวกชลาพชะ คอเกดจากครรภมารดาและคลอดออกมาเปนตวตามทศนะของพระพทธศาสนาไดอธบายการปฏสนธและพฒนาการไววาเปนไปตามเหตปจจย โดยมความพรอมดวยองคประกอบในการก าเนดไว 3 องคประกอบ คอ 5.1 องคประกอบการเกดของชวตมนษย

5.1.1 มาตา จะ อตน โหต คอ มาราดาอยในวยมระดหรอมไขตก หมายถง ในระยะ เวลาทไขของมารดาสก หมายความวาในขณะทรวมประเวณนน อยในขณะทไขสก และมการผสมระหวางน าเชอบดา และไขสกของมารดา

5.1.2 มาตาปตโร จะ สนนปาตา โหนต คอ บดามารดาอยรวมกน หมายถง การท บดามารดามรวมประเวณกน หรอสมสกนตามวสยของมนษยปถชนทวไป

5.1.3 คนธพโพ จะ ปจจปฏฐโต โหต คอ มสตวทเรยกวา “คนธพพะ” คอ มสตวมา หรอปฏสนธวญญาณมาเกด หมายถง พลงงานกรรมไดสงปฏสนธ ในองคประกอบทง 3 อยางนถอวาเปนชวงแหงความพรอมทง 3 เหตปจจย ถาขาดสงใดสงหนงการเกดกไมสามารถเกดขนได เชน ในขณะทบดามารดาอยรวมกน แตในขณะนนไขมารดาไมสกกไมไมมการเกดของสตวได หรอจะครบทง 2 องคประกอบแรก แตปรากฏวาไมมวญญาณมารวม การตงครรภของมารดานนกจะเกดการแทง หรอกจะตกเปนเลอดในทสด ซงหลกการอนนยงไมมวทยาการใดๆ สามารถพสจนใหประจกษได นอกจากบคคลทมปญญาญาณเทานนจะพงรเหนได 5.2 พฒนาการ 5 ขน เมอองคประกอบทง 3 มการประชมพรอมแลว สตวนนกจะไดรบพฒนาอยในครรภของมารดา 36 สปดาหโดยประมาณ ในทางพระพทธศาสนาไดอธบายกระบวนการเจรญเตบโตของมนษยในครรภตามทพระพทธองคตรสไวในอนทกสตรโดยล าดบเปน 5 ขนตอนดงตอไปนคอ

5.2.1 เปนกลละ เปนน าใส มลกษณะเปนเมอก เปนจดเรมตนแหงการเจรญเตบโต 5.2.2 เปนอพพทะ มลกษณะเปนเมอกทขนขน 5.2.3 เปนเปส มลกษณะแดง 5.2.4 เปนฆนะ มลกษณะเปนกอนคอยๆ แขงตวขน 5.2.5 เปนปญจสาขา มลกษณะเปนปม 5 ปม คอ ศรษะ แขน ขา

หลงจากนน ทารกกจะเจรญเตบโตอยในครรภของมารดาโดยอาหารอยางเดยวกบมารดา สามารถรบสมผสทางอายตนะไดบางสวน รอน หนาว เจบ ดใจ สขใจ เปนตน รวมแลวใชเวลากนเวลา 36 สปดาห หรอ 9 เดอนโดยประมาณ แลวคลอดจากครรภมารดา อาศยนมและน าอาหารเปนเครองเลยงชวต และเจรญวยตามล าดบ หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาพทธ

พระพทธเจาไดชอวา เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย กอนทจะปรนพพาน พระพทธองคไดทรงตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา โย โว อานนท มยา ธมโม จ วนโย จ เทสโต ปญญตโต โส โว มมจจเยน สตถา” แปลวา ดกอนอานนท ธรรมและวนยใดทเราแสดงแลว บญญต

-42-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

แลวแกเธอทงหลาย ธรรมและวนยนน จกเปนศาสดาของเธอทงหลาย เมอเวลาลวงลบไป ในทน ค าวา ธรรม คอ ค าสอนของพระพทธเจาทปรากฏในพระสตตนตปฎกและพระอภธรรมปฎก เปนสวนใหญ ทงในสวนทเปนสจธรรมคอความจรงตามธรรมชาตและจรยธรรม คอหลกปฏบตเพอเขาถงความจรงสงสด ไดแกนพพาน อนท าใหทกขทงปวงดบไปโดยสนเชง สวนวนยเปนสงทพระพทธเจาทรงบญญตขนเพอเปนระเบยบปฏบตของพระสงฆและภกษณสงฆ เพอใหด ารงอยในกรอบทชอบธรรมอนเออตอการปฏบตธรรม เพอเขาถงการดบทกขไดโดยสนเชง คอ นพพาน นอกจากน วนยยงมเนอหาเปนขอก าหนดเกยวกบการจดบทบาทความเปนอยของชมชนสงฆ การปกครอง การสอบสวนพจารณาคด การลงโทษตลอดถงระเบยบปฏบตและมรรยาทตางๆ ในการตอนรบแขก ในการเปนอาคนตกะ และในการใชสาธารณสมบต เปนตน สวนวนยของชาวบานทวไปหรออาคารยวนย ไดแก ศล 5 หรอสกขาบท 5 เปนตน อนเปนของส าเหนยกเพอใหด ารงอยในกรอบทชอบ จรยธรรมทเปนแมบทของพระพทธศาสนาม 3 ประการ คอ (1) จรยธรรมระดบตน ไดแก มงสอนใหมนษยความชวทกอยาง (สพพปาปสส กรณ ) การไมกระท าปาปทกอยาง ซงถอวาเปนหลกจรยธรรมทหลกลกษณะสอนใหงดเวนจากการกระท าความชวใหท าความดคกนไป (2) จรยธรรมระดบกลาง และ (3) จรยธรรมระดบสง 1. จรยธรรมระดบตน ระดบท 1 ไดแก จรยธรรมระดบตน อนเปนหลกมลฐานทศาสนกทจะตองประพฤตปฏบตเปนมนษยธรรม เปนมาตรการวดความสงบสขของบคคลและสงคม ไดแก ศล 5 ขอ (เบญจศล) และธรรม 5 (เบญจธรรม) ดงตารางตอไปน

เบญจศล เบญจธรรม 1 เวนจากการฆาสตว 1 มเมตตากรณาตอมนษยและสตว

2 เวนจากการลกทรพย 2 ประกอบอาชพสจรต

3 เวนจากการประพฤตผดในกาม 3 ส ารวมในกาม

4 เวนจากการพดเทจ 4 มสจจะ พดแตความจรง

5 เวนจากการดมสราเครองดองของเมา 5 มสตสมปชญญะ

ตารางท 3.1 เบญจศลเบญจธรรม ทมา : ทองพล บณยมาลก. 2525 : 2149 - 150 ค าวา “ศล” แปลวา ปกต และระเบยบแบบแผน เปาหมายในการบญญต ศล 5 เพราะพระพทธองคทรงเหนประโยชนตอสงคม จงสอนใหชาวพทธรกษาศล 5 เพอประโยชนแกการรกษาตนและความความสงบของสงคม เบญจศล หรอ ศล 5 (Five percepts) อกสวนหนงของจรยธรรมเบองตนกคอหลกทศ 6 ซงหลกธรรมแหงการท าหนาททถกตอง หลกธรรมเรองทศเปนหนงในค าสอนพทธศาสนาทไดแจกหนาทของมนษยตามความสมพนธตางๆ อยางละเอยด 6 ค ดงนคอ 1.1 ปรตถมทส ทศเบองหนา ไดแก บดามารดา หมายถง คความสมพนธของหนาทของบดามารดาและหนาทของบตร โดยแบงหนาทเปนฝายละ 5 ขอ ดงตอไปนคอ 1.1.1 มารดาบดาปฏบตตอบตร 5 อยางดงน

1.1.1.1 หามปรามจากความชว

-43-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1.1.1.2 ใหตงอยในความด 1.1.1.3 ใหศกษาศลปวทยา 1.1.1.4 หาคครองทสมควรให 1.1.1.5 มอบทรพยสมบตใหในโอกาสอนสมควร

1.1.2 บตรปฏบตตอมารดาบดาดงน 1.1.2.1 ทานเลยงเรามาแลวเลยงทานตอบ 1.1.2.2 ชวยท ากจของทาน 1.1.2.3 ด ารงวงศสกล 1.1.2.4 ประพฤตตนใหเหมาะสมกบความเปนทายาท 1.1.2.5 เมอทานลวงลบไปแลวท าบญอทศใหทาน

1.2 ทกขณทส ทศเบองขวา ไดแก ครอาจารย หมายถง คความสมพนธของหนาทของครอาจารยและหนาทของศษย โดยแบงหนาทเปนฝายละ 5 ขอ ดงตอไปนคอ 1.2.1 ครอาจารยพงปฏบตตอลกศษยดงน

1.2.1.1 ฝกฝนแนะน าใหเปนคนด 1.2.1.2 สอนใหเขาใจแจมแจง 1.2.1.3 สอนศลปวทยาใหสนเชง 1.2.1.4 ยกยองใหปรากฏในหมเพอน 1.2.1.5 สรางเครองคมกนภยในสารทศคอ สอนใหศษยปฏบตไดจรง

1.2.2 ลกศษยพงปฏบตตออาจารยดงน 1.2.2.1 ลกตอนรบแสดงความเคารพ 1.2.2.2 เขาไปหา 1.2.2.3 ใฝใจเรยน 1.2.2.4 ปรนนบต 1.2.2.5 เรยนศลปวทยาโดยเคารพ

1.3 ปจฉมทส ทศเบองหลง ไดแก สามภรรยา คความสมพนธของสามและหนาทของภรรยาสามพงปฏบตตอกน โดยแบงหนาทเปนฝายละ 5 ขอ ดงตอไปนคอ 1.3.1 สามพงปฏบตตอภรรยาดงน

1.3.1.1 ยกยองสมฐานะภรรยา 1.3.1.2 ไมดหมน 1.3.1.3 ไมนอกใจ 1.3.1.4 มอบความเปนใหญในงานบานให 1.3.1.5 หาเครองประดบมาใหเปนของขวญ ตามโอกาส

1.3.2 ภรรยาพงปฏบตตอสามดงน 1.3.2.1 จดงานบานใหเรยบรอย 1.3.2.2 สงเคราะหญาตมตรทงสองฝายดวยด 1.3.2.3 ไมนอกใจ

-44-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1.3.2.4 รกษาสมบตทหามาได 1.3.2.5 ขยนไมเกยจครานในงานทงปวง

1.4 อตตรทส ทศเบองซาย ไดแก มตรสหาย คความสมพนธของเพอน เพอนพงชวยเพอนพงปฏบตตอมตรอยางน โดยแบงหนาทเปนฝายละ 5 ขอ ดงตอไปนคอ 1.4.1 เพอนพงปฏบตตอมตรดงน

1.4.1.1 เผอแผแบงปน 1.4.1.2 พดจามน าใจ 1.4.1.3 ชวยเหลอเกอกลกน 1.4.1.4 มตนเสมอรวมสขรวมทกขดวย 1.4.1.5 ซอสตยจรงใจตอกน

1.4.2 เพอนพงตอบแทนเพอนดงน 1.4.2.1 เมอเพอนประมาทชวยรกษาปองกน 1.4.2.2 เมอเพอนประมาท ชวยรกษาทรพยสมบตของเพอน 1.4.2.3 ในคราวมภยเปนทพงได 1.4.2.4 ไมละทงในยามทกขยาก 1.4.2.5 นบถอตลอดถงวงศญาตของมตร

1.5 อปรมทส ทศเบองบน ไดแก พระสงฆหรอสมณพราหมณกบคฤหสถ คความสมพนธของคฤหสถและหนาทของพระสงฆทพงมตอกน โดยคฤหสถมหนาท 5 อยาง สวนพระสงฆมหนาท 6 อยาง ดงตอไปนคอ 1.5.1 หนาทของของคฤหสถทพงมตอพระสงฆดงน

1.5.1.1 จะท าสงใดกท าดวยเมตตา 1.5.1.2 จะพดสงใดกพดดวยเมตตา 1.5.1.3 จะคดสงใดกคดดวยเมตตา 1.5.1.4 ตอนรบดวยความเตมใจ 1.5.1.5 อปถมภดวยปจจย 4

1.5.2 พระสงฆพงปฏบตตอคฤหสถดงน 1.5.2.1 หามปรามจากความชว 1.5.2.2 ใหตงอยในความด 1.5.2.3 อนเคราะหดวยความปรารถนาด 1.5.2.4 ใหไดฟงสงทยงไมเคยฟง 1.5.2.5 ท าสงทเคยฟงแลวใหแจมแจง 1.5.2.6 บอกทางสวรรค

1.6 เหฏฐมทส ทศเบองลาง ไดแก ลกจางกบนายจาง คความสมพนธของหนาทของนายจางและลกจาง โดยแบงหนาทเปนฝายละ 5 ขอ ดงตอไปนคอ 1.6.1 นายจางพงบ ารงลกจางดงน

1.6.1.1 จดการงานใหท าตามก าลงความสามารถ

-45-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1.6.1.2 ใหคาจางรางวลสมควรแกงานและ ความเปนอย 1.6.1.3 จดสวสดการดมชวยรกษาพยาบาลในยามเจบไขเปนตน 1.6.1.4 ไดของแปลกๆ พเศษมากแบงปนให 1.6.1.5 ใหมวนหยดและพกผอนหยอนใจตามโอกาสอนควร

1.6.2 ลกจางพงปฏบตตอนายจางดงน 1.6.2.1 เรมท างานกอน 1.6.2.2 เลกงานทหลง 1.6.2.3 เอาแตของทนายให 1.6.2.4 ท าการงานใหเรยบรอยและดยงขน 1.6.2.5 น าความดของนายไปเผยแพร

2. หลกจรยธรรมระดบกลาง หลกจรยธรรมระดบกลางไดแก การประพฤตตามหลกกศลกรรมบถ 10 ประการ ซงเปนเรองของความประพฤตทเกยวของกบกายและจตโดยตรง โดยแยกออกเปนความประพฤตทางกาย ทางวาจาและทางใจ ดงน 2.1 ทางกายแยกออกเปน 3 ประการ คอ

2.1.2 เวนจากการฆาสตว 2.1.2 เวนจากการลกทรพย 2.1.3 เวนจากการประพฤตผดในกาม

2.2 ทางวาจาแยกออกเปน 4 ประการ คอ 2.2.1 เวนจากการพดเทจ 2.2.2 เวนจากการพดสอเสยด 2.2.3 เวนจากการพดค าหยาบ 2.2.4 เวนจากการพดเพอเจอ

2.3 ทางใจแยกออกเปน 3 ประการ คอ 2.3.1 เวนจากการโลภอยากไดของคนอน 2.3.2 เวนจากการพยาบาทคนอน 2.3.3 ใหมความเหนถกตองตามท านองคลองธรรม

3. จรยธรรมระดบสง จรยธรรมระดบสงสอนใหมนษยท าจตใจใหผองแผว (สจตต ปรโยทปน ) ท าจตใจใหบรสทธ ดวยการปฏบตตามหลกมรรคมองค 8 ประการ เปนหลกธรรมทมความส าคญยง ละเอยดออนสขมคมภรภาพสามารถทจะชวยใหผประสบกบความสข สะอาด สงบ ไดอยางแนนอนและแทจรง จงไดชอวา ทางสายเอกบาง อรยมรรคบาง โดยมรายละเอยดดงตอไปน

3.1 เหนชอบ (สมมาทฏฐ) เชน เหนวาท าด ไดด เปนตน 3.2 คดชอบ (สมมาสงกปปะ) ไดแก คดไมพยาบาท คดไมเบยดเบยน คดหลกหนจากกาม 3.3 เจรจาชอบ (สมมาวาจา) ไดแก ไมพดเทจ ไมพดค าหยาบ ไมพดสอเสยด ไมพดเพอ

เจอ

-46-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

3.4 การท างานชอบ (สมมากมมนตะ) ไดแก การท างานทไมผดกฎหมายไมผดศลธรรม 3.5 ประกอบอาชพชอบ (สมมาอาชวะ) การประกอบอาชพทไมผดกฎหมายและไมผด

ศลธรรม 3.6 พยายามชอบ (สมมาวายามะ) คอ พยายามไมท าความชวทยงไมม พยายามละความ

ชวทมอย พยายามท าความดทยงไมม พยายามรกษาความดทมอยแลว 3.7 ระลกชอบ (สมมาสต) มก าหนดรกายในทกอรยาบถ (กาย) ก าหนดรความรสกทเกด

ขนกบกาย (เวทนา) ก าหนดรความคดของตน (จต) และก าหนดรธรรมชาตหรอสภาวธรรมตางๆ (ธรรม) ตามความเปนจรง

3.8 ตงใจไวชอบ (สมมาสมาธ) ไดแก การฝกฝนควบคมจตใหมนคงแนนอนจนถงฌาน 4 เมอสรปแลว ธรรมทงแปดขอน ไดแก ศล สมาธ และปญญา เรยกวา ไตรสกขา อนไดแกระบบ การศกษา 3 อยางในพระพทธศาสนา ซงเปนจดศนยรวมของค าสอนทกอยางในพระพทธศาสนา (ทองพล บณยมาลก. 2535 : 150-151) อะไรคอหลกศลธรรมความประพฤตทดงามอนเปนทมาของจรยธรรมประเภทตางๆ ในพระพทธศาสนา ค าตอบเรองนเรมตนจากความเขาใจเรอง “กรรม” (action) ศาสนาพทธถอวากรรมหรอการกระท าเปนสงทเกดขนดวยเจตนา ไมวาจากการกรรมดหรอกรรมชวกตาม การกลาวเชนนยอมแสดงใหเหนวา มนษยมเจตนาเปนพนฐานของการกระท าและเจตนาของการกระท าเปนเครอง ถาเราพจารณาค าสอนของพระพทธศาสนาเรองความจรงสงสดแลว จะพบวาการทมนษยเราจะสามารถด าเนนชวตไปตามวถชวตทางทประเสรฐไดนน จะตองท าความเขาใจในเรองทกข เหตแหงทกข ความดบทกข และแนวทางปฏบตเพอใหเขาถงทางดบทกข ดบกเลสอยางสนเชง ในทนจะกลาวเฉพาะแนวทางในการด าเนนชวตในระดบความจรงพนฐาน (โลกยะ) หรอระดบปถชนเทานน เพราะแนวทางด าเนนชวตในระดบความจรงสงสดเปนวถทางของอรยบคคลเทานนทจะพงปฏบตได และมความละเอยดลกซง เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาพทธ พระพทธศาสนาไดเสนอหลกทางศลธรรมทเนองดวยหลกเศรษฐกจ 2 ทาง คอขนต า ไดแกหลกสนอง (To satisfy) กบขนสง หลกบ าบด (To subdue) หมายถงการสอนใหตงเนอตงตวใหไดในทางเศรษฐกจ พยายามยกฐานะของตนใหสงขนดวยความขยนหมนเพยรและวธการอนๆ สวนหลกบ าบดนน ไดแก การสอนใหรจกบรรเทาความตองการชนดรนแรงทกลาวเปนความทะยานอยากอนกอความทกขให คอถาจะมวแตหาทางสนองความอยากอยอยางเดยว อยางไรกไมรจกพอ ทานจงเปรยบเสมอนความอยากเสมอดวยไฟไมรจกอมดวยเชอ หรอแมน าไมรจกเตมแมเราจะเทน าลงไปสกเทาไรกตาม เพราะฉะนน จงตองมหลกบ าบด หรอหลกบรรเทาความทะเยอทะยานอยากใหนอยลงโดยล าดบ อนเปนทางแกทกขได (สชพ ปญญานภาพ. 2541:167) การสรางหลกเศรษฐกจชนต าจงเปนเรองของชวตทางโลกหรอของผอยครองเรอนซงเรยกวาระดบโลกยะสขและขนทสงขนไปเรยกวาระดบโลกตตระ ซงรายละเอยดดงน

-47-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1. เปาหมายของชวตในระดบโลกยะ เปาหมายของชวตในระดบโลกยะ ไดแก การสอนใหรจกตงตนใหไดในทางโลกกอนดวยการวางหลกธรรมเพอใหบรรลเปาหมายของชวตในระดบปถชน ซงเปนความสขของปถชนคน โดยทวไป ชวตทเสพความสขเปนหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาไมไดมองขามความเสอมทางดานศลธรรมสวนหนงมาจากปญหาเศรษฐกจ ซงเปนความสขของผอยครองเรอนความสขชาวบานทวไป ซ งเปนความสขท องอาศยวตถ ท มนษยท เกดมาในโลกยอมตองการความสขความสบาย พระพทธศาสนากลาวถงความสขของคนโดยทวไปทปรากฏในหลกธรรมตางๆ ดงตอไปนคอ 1.1 กามโภคสตร หมายถง ความสขทชาวบานควรพยายามท าใหเกดขนแกตนอยเสมอๆ มอย 4 ประเภท 1.1.1 อตถสข ความสขทเกดจากการมทรพย หมายถง ความภาคภมใจ และความเอบอมและความอนใจวาตนมโภคทรพยไดมาดวยน าพกน าแรง ดวยความขยนหมนเพยรของตนและโดยชอบธรรม 1.1.2 โภคสข ความสขทเกดจากการใชจายทรพยหมายถงความภาคภมใจ ความเอบอมใจวาตนไดจายทรพยทไดมาโดยชอบธรรมแลวรจกใชจายทรพยเพอเลยงชพตวครอบครบ ผควรเลยงชพและบ าเพญคณประโยชนสาธารณะ 1.1.3 อนณสข ความสขทเกดจากการไมเปนหน หมายถง ความภาคภมใจ ความเอบอมใจวา ตนเองเปนไท ไมมหนสนตดคางใครหรอไมเปนทาส ไมตดคางใคร 1.14 อนวชชสข ความสขทเกดจากความประพฤตทไมเปนโทษ หมายถง ความภาคภมใจ และความเอบอมใจวา ตนมความประพฤตสจรต ไมบกพรองเสยหาย ใครตเตยนไมไดทงทางกาย ทางวาจาและทางใจ ในบรรดาความสข 4 ประการน อนวชสขมคามากทสด หลกธรรม 4 ประการ ทผปรารถนาจะมทรพย ยศ เกยรต ไมตร ฯลฯเปนหลกธรรมเพอใหไดมาซงความสข 4 ประการขางตนเปนเปาหมาย จงควรปฏบตตามหลกเพอใหตนเองอยดในชวตทางโลก 1.2 ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ประการ ค าสอนทางพระพทธศาสนานนใหความส าคญกบเรองปากทองของมนษย โดยใหเหตผลวาปญหาความเสอมทางศลธรรมจรยธรรมของสงคมนนสวนหนงมาจากปญหาดานเศรษฐกจ หลกทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ประการน คอ 1.2.1 อฎฐานสมปทา ถงพรอมดวยความขยนหมนเพยรในการประกอบกจการงานทสจรต ไมผดศลธรรมและกฎหมายของบานเมอง ค าวา อฎฐานะ แปลวาความเพยร เปนเหตใหลกขน หมายถง ความหมน ความขยน ในการแสวงหาทรพยสมบต ขยนในการศกษา แสวงหาวชาความร ฝกฝนตน ใหเกดความช านาญในการจดการ ด าเนนงานใหไดผลด 1.2.2 อารกขาสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา หมายถง การรจกปองกน เพอคมครองเกบออมทรพยสมบตและผลงานทตนหามาได ปองกนไมใหเสอมหรอสญหาย ค าวา อารกขาสมปทา มความหมาย 4 ประการ 1.2.2.1 ปองกนอนตรายทเกดขนแกทรพย เชน การระวงโจรผรายจะลกหรอปลน ตองเกบทรพยไวในทปลอดภย ไมประดบรางกายดวยของมคามากไปในสถานทๆ ไมปลอดภย

-48-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1.2.2.2 การสะสมทรพย เชน การออมทรพยดวยการฝากธนาคาร หรอเกบสะสมไวในทปลอดภย แมบางคนจะรายไดไมมากนก เมอรจกออมจะท าใหทรพยสนพอกพนขนตามล าดบเหมอนน าทหยดลงสภาชนะทละหยด ในทสดกเตมได 1.2.2.3 การปองกนกรรมสทธ สทธหมายถงกฎหมายการรองรบคมครอง ไดแก สทธในทรพยสน เมอมทรพยสน เชน ทดน เคหะสถาน ตลอดจนเอกสารสญญาตางๆ ควรตรวจสอบดวา ยงมสทธสมบรณตามกฎหมายหรอไม หากไมมควรด าเนนการเสยเพอเปนการพทกษ สทธของตน 1.2.2.4 การถนอมทรพย คอ การรจกใชสงของดวยความระมดระวง และรจกถนอมใชสงตางๆ เชน โตะ เกาอ ถวยชาม เสอผา ใหสามารถใชไดนาน คมคา ไมตองสนเปลอง เงนทอง ทตองซอหาอยบอย ซงเปนความสนเปลองโดยใชเหต 1.2.3 กลยาณมตตา คบหามตร หมายถง รจกเลอกคบ เฉพาะคนดมคณธรรม หลกหนคนทชกจงไปในทางเสอมเสย เลอกคบและสนทนากบผร ผมความสามารถมศลธรรมนาเคารพนบถอ ดวยความสนทใจ มคณสมบตเกอกลตออาชพการงาน 1.2.4 สมชวตา รจกเลยงชพแตพอด และเหมาะสม หมายถง ด าเนนชวตตามความสมควร แกก าลงทรพยทหามาได คอ รจกก าหนดรายรบรายจาย มความเปนอยพอด และเหมาะสมกบรายได ไมใหฝดเคองหรอฟมเฟอยจนเกนไป มการประหยดอดออม สามารถเกบไวใช ในคราวจ าเปนได 1.3 สงคหวตถ 4 ประการ หมายถง หลกธรรมทท าใหสงคมอยรวมกนอยางสงบสข 4 ประการ ซงมหวขอทส าคญ ดงตอไปนคอ 1.3.1 ทาน หมายถง การแบงปนสงของเพอสงคมสงเคราะห การชวยเหลอคนอน มทงการแบงปนสงของและการแบงปนความรหรอการใหปญญาแกสงคม 1.3.2 ปยวาจา หมายถง การกลาวดวยวาจาเปนทรก กลาวดวยวาจาทประกอบดวยเมตตา 1.3.3 อตถจรยา หมายถง การประพฤต เปนประโยชนตอคนอนหรอบ าเพญประโยชนตอสงคมหรอชมชนทเราอาศยอย 1.3.4 สมานตตตา หมายถง การปฏบตตนเสมอตนเสมอปลาย ปฏบตตนเปนคนดใหเปนอปนสย ไมลมธรรมแมประสบความส าเรจในชวต 1.4 ฆราวาสธรรม 4 หมายถง หลกธรรมทผอยครองเรอนควรน าไปปฏบตตามเพอใหชวตของผอยครองเรอน ซงมหวขอทส าคญ ดงตอไปนคอ 1.4.1 สจจะ มความซอสตยตอกน ไมมลบลมคมในตอกน มการเปดเผยตอกนทงตอหนาและลบหลง มความจรงในตวบคคล อนเปนอาการแหงอธยาศยและความประพฤตม 5 อยาง 1.4.1.1 จรงตอการงาน หมายถง ท าอะไรกตองท าจรง ไมใชสกแตวาท า 1.4.1.2 จรงตอหนาท หมายถง ท าจรงในงานทไดรบมอบหมาย ซงเรยกวาหนาท ไมเลนเลอ ไมหละหลวม ไมหลกเลยง ไมบดพรว เอาใจใสตองานหรอหนาทเพอใหงานนนส าเรจดวยด

-49-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1.4.1.3 จรงตอวาจา หมายถง รกษาใหจรงตามทวาจาทกลาวหรอไดตกลงกนไว ไมกลบกลอกหรอตลบตะแลง รกษาวาจาอยางเครงครด มใหคลาดเคลอน พดจรงท าจรง ท าตามทพด คนทไมจรงตอวาจาตนเอง จะไปจรงตอคนอนไมได 1.4.1.4 จรงตอบคคล หมายถง จรงตอบคคลทเกยวของ เชน จรงตอมตร จรงตอพ จรงตอลกตอหลาน เปนตน เหลานเรยกวาความซอตรง ถาจรงตอผบงคบบญชาหรอตอเจานายของตนเรยกวา “สวามภกด” แตถาจรงตอผมพระคณ เชน บดามารดา ครอาจารยเรยกวา“กตญญกตเวท” 1.4.1.5 จรงตอความด หมายถง มงประพฤตความดจนเปนอธยาศย ตอหนาเปนคนอยางไร แมลบหลงกเปนคนอยางนน 1.4.2 ทมะ รจกขมใจ ฝกใจใหเขาหากน ไมเอาแตใจตนเอง รจกผอนสนผอนยาวใหแกกน ไมท าอะไรตามความตองการหรอตามอารมณของตน ผมทมะจะท าอะไรกตองใครครวญไตรตรองใหรอบคอบกอน โดยค านงเสมอวา มโทษมากกวาคณ ใหทกขมากวาใหสขชวมากกวาด จงจะท าอะไร พดอะไร ตองมสตสมปชญญะก ากบเสมอวธระงบความโกรธ ถาความโกรธเกดขน อยาปลอยไว ใหขมใจ หกหามใจ (ทมะ) ใหหายโกรธ ดวยวธนกถงโทษของความโกรธ ดวยการนกถงความทมอยของคนทเราโกรธนน ถาเรายงนกไมไดหรอยงนกไมเหน พงแผเมตตาไปยงเขาคนนน พงสงสารในการทเขาโงเขลาท าใหเราโกรธ และใหความปรารถนาดตอเขา คดใหเขามความสขความเจรญยงๆ ขนไป หรอใหส ารวจตวเอง คดถงความผด ความบกพรองของตนในเรองนน ๆ รวมความวา ถาความโกรธเกดขนในตน พงระงบความโกรธดวยการขมใจ (ทมะ) และดวยสตปญญา โทษทไมสามารถระงบความโกรธ (ขาดทมะ) ม 7 ประการ ดงนคอ

1.4.2.1 ตกเปนกาฝากของสงคม 1.4.2.2 กลายเปนอาชญากร 1.4.2.3 จะจมลงสอบายมข 1.4.2.4 จะกอการทะเลาะววาทเปนนตย 1.4.2.5 จะท าใหเพอนฝงรงเกยจ 1.4.2.6 จะท าใหครอบครวเดอดรอน 1.4.2.7 จะท าใหตงตวไมตด

ผลของการระงบความโกรธได เมอระงบความโกรธไดแลว โทษและทกขภยทเกดจากความโกรธยอมไมม ใจทไมโกรธยอมผองใส สงบ เยอกเยนเปนสข เปนเหตใหรางกายผวพรรณผดผอง มแตความเบกบาน ราเรง จะท า จะพดหรอจะคดอะไรกไมผดพลาด ไดรบความส าราญ ฉะนนพระพทธเจาจงตรสวา “ผฆาความโกรธได ยอมอยเปนสข (โกธ ฆตวา สข เสต)” 1.4.3 ขนต มความอดทน อดกลนตอเหตการณทเกดขนทงทมาจากการกระท าและค าพด เชน อดทนตออารมณทไมนาปรารถนา ทไมพอใจมากระทบทาง ห ตา จมก ลน กายและใจ หรอจะพดอกอยางหนงวา “ก าลงทนทานแหงใจ” ขนตจ าเปนส าหรบคราวทเราตองเผชญกบเหตการณตางๆ ทจะท าใหเราหนเหไปจากทางทด เหตการณดงกลาวนนมอย 4 ประเภท ดงนน ทานจงก าหนดลงไววาพงบ าเพญขนตใน 4 สถาน คอ

-50-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1.4.3.1 อดทนตอความล าบาก หมายความวา อดทนตอความล าบากทเกดเพราะการปฏบตหนาท มประการตางๆ หรอท างานมากๆ แลวไดรบความเหนดเหนอย หว กระหาย หรอถกแดดลม ฝนกระทบเกนสบาย 1.4.3.2 อดทนตอความทกขเวทนา หมายความวา อดทนตอทกขเวทนาอนเกดจากความเจบไขไดปวย คนทขาดขนต เมอถงความถงความเจบปวยไข มกจะแสดงกรยามารยาทอนไมสมควร เชน ไมพอจะรองกรอง มอาการกระบดกระบวน เปนคนเจามายา โมโหราย บางคนอางความเจบปวยเปนการกระท าชวตางๆ กม แตผมขนต ยอมรจกอดกลนทนทาน ไมปลอยตวใหเสย หรอตกไปในทางชวรายได 1.4.3.3 อดทนตอความเจบใจ หมายความวา เมอถกผอนกระท าลวงเกนใหเปนทขดใจ เชน ถกดาวาหรอสบประมาท กลาวเสยดส เปนตน ผขาดสตยอมเดอดดาลแลวท ารายตอบดวยการกระท าทรนแรงเกนเหต เชน วาเหนบแนมดวยวาจาหยาบคายหรอกอความววาท ตรนฟนแทง สรางเวรกรรมไมสนสด เปนทางน ามาซงความหายนะแกตนเองและครอบครว แตผมขนตยอมรจกอดทน สอนใจตนเอง หาวธแกไขใหเรยบรอยเปนผลดอนสงบ ไมแสดงกรยาวปรตแปรผน มใจหนกแนนมนคงและชนแชมแจมใส ไมหวนไหวเพราะอนฏฐารมณ คอ อารมณทไมนาปรารถนาเหลานน 1.4.3.4 อดทนตออ านาจกเลส หมายความวา อดทนตอความเจบใจในขอ 3 นนเองเปนการอดทนตออารมณทตนไมชอบทเรยกวา “อนฏฐารมณ” แตขอน หมายเอา ความอดทนตออารมณขางฝายเพลดเพลน เชน ความสนกสนาน การเทยวเตร การไดผลประโยชนในทางทไมควร เปนตน โทษของการขาดขนต ผขาดขนตธรรมยอมไดรบโทษ 5 ประการ ดงน

1.4.3.4.1 ท างานคงคาง 1.4.3.4.2 ท าใหเสยความไววางใจ 1.4.3.4.3 ท าใหเตมไปดวยศตร 1.4.3.4.4 ท าใหกลายเปนอาชญากร 1.4.3.4.5 ท าใหเสยนสยในการท างาน

คณประโยชนของการมขนต ผมขนตธรรมยอมมคณ 5 ประการดงตอไปน 1.4.3.4.6 ท างานไดผลดไมคงคาง 1.4.3.4.7 ท าตนใหเปนทไววางใจของคนอน 1.4.3.4.8 ท าตนใหเปนมตรภาพกบคนอน 1.4.3.4.9 ท าตนใหเปนทรกของคนทวไป 1.4.3.4.10 ท าตนใหเปนทพงของคนอนได ไมเหนแกความอยาก

ความตองการ 1.4.4 จาคะ รจกเสยสละ แบงปน รจกลดละในอารมณทจะกอใหเกดการแตกแยก ความเสยสละในมอย 2 นย คอ 1.4.4.1 เสยสละวตถ หรออาจจะหมายถง การสละทรพยสนเงนทองขอตนเพอประโยชนแกผอน เชน สละเงนทองสมทบทนสรางสะพาน สรางโรงพยาบาล สรางโรงเรยน ซอรถดบเพลง บ ารงการทหารของชาต บ ารงการศกษา บ ารงพระศาสนา ตลอดจนการบรจาคสงเคราะห

-51-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ผประสบภยและผตกทกขไดยากตางๆ ผครองเรอนเปนผมนคงทางเศรษฐกจ ไดประโยชนจากสงคม นบตงแตการท ามาหากน ตลอดถงการด ารงชพในรปแบบตางๆ เพราะฉะนนผครองเรอนตองถอเปนหนาทในการบรจาคชวยเหลอสงคมตามก าลงทรพยหรอก าลงความสามารถของตนทมอย อยาใหเกนก าลงความสามารถของตนเอง จะท าใหเกดทกขโทษได คนทอยในสงคมไดรบประโยชนจากสงคม แตไมอดหนนบ ารงสงคม ยอมท าใหสงคมรงเกยจ สงคมไมปรารถนาในฐานะเปนรมากและเปนกาฝากของสงคม สงคมมคนประเภทกาฝากมาก สงคมเชนนน ยอมมความมนคงนอย เพราะฉะนนพระพทธเจาทรงสอนใหมจาคะทวกน 1.4.4.2 สละอารมณ หมายความวา เปนผรจกปลอยวางอารมณทเปนขาศกตอความสงบทางจตใจ เชน ความโกรธเคองขดใจกบผอน จะเปนสามภรรยา เพอนกบเพอน ชาวบานกบชาวบาน พกบนอง เปนตน เรองนเปนเรองของฆราวาสผอยครองเรอนจะหลกเวนไดยากยง แตการเกบอารมณรกษาอารมณเหลาน ถาหมกหมมอยในใจยอมน ามาซงความราวรานไมมวนสนส ด เพราะท าใหตนเองทกข พระพทธเจาทรงสอนใหเสยสละ ปลอยวางอารมณประเภทนดวย เพราะการปลอยวางอารมณเชนจดเปนจาคะอยางหนง 1.4.4.2.1 โทษของการขาดจาคะ ผขาดจาคะยอมมโทษดงน คอ

- เปนการบนทอนความมนคงของตนและของชาต - เปนผไดรบการครหาตเตยนจากสงคม - เปนผสรางความทกขทางใจ - เปนผไมมผคนเคารพนบถอ - เปนคนเหนแกตว

1.4.4.2.2 คณของการมจาคะ ผมจาคะยอมมคณดงตอไปน - เปนการท าความมนคงใหแกสงคมและประเทศชาต - เปนผไดรบการยกยองสรรเสรญจากสงคม - เปนผสรางความสขทางใจ - เปนผทสงคมเคารพนบถอ - เปนผมจตใจกวางขวาง

ในฐานะทเปนสมาชกของสงคม ถาฆราวาสปฏบตไดครบถวนในฆราวาสธรรมทง 4 ประการดงกลาวน ไดชอวาเปนสมาชกทดของสงคม ท าใหสงคมมแตความสข (บญม แทนแกว, 2537) 2. เปาหมายของชวตในระดบโลกตระ เปาหมายของชวตในระดบโลกตระ จดมงหมายสงสดของพระพทธศาสนาคอ นพพาน ไดแก ความหลดพนจาการเวยนวายตายเกด ซ งมสาระส าคญพรอมทงอรรถอธบาย ดงนนพระพทธศาสนาเปนศาสนาทมลกษณะเฉพาะตนเองทไมเหมอนกบศาสนาอนๆ คอ เชอเรองของการหลดพนจาการเวยนวายตายเกด พนกรรม หรอเรองพนทกขโดยเดดขาด ซงการพนทกขในลกษณะน ค าสอนในศาสนาอนๆ ไมม อยางมากมเพยงเมอสนชวตไปแลวกเพยงไปอยกบพระผเปนเจา ตองมผประกนในการทจะไดรบความสข แตในทางพระพทธศาสนานนตนเองเปนผค าประกนความสขของตนเอง ตนเองเปนผกระท า เพราะเปนลกษณะของศาสนาแหงกรรมลขต “กรรมของแตละคนจะเปน

-52-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เครองรบประกนความสขของเราเอง ในการทจพนทกขกตองลงมอท าเองทงสน นคอลกษณะเฉพาะของพระพทธศาสนาทศาสนาอนไมม ซงศาสนาอนนนเปนเพยงแคความสขเพยงโลกยะ คอความสขแบบโลกๆ แตพระพทธศาสนามความสขถงในขนโลกตระ” (พระราชวรมน. (ป.อ. ปยตโต). 2525 : 203) การพนทกขเปนจดหมายสงสดของพระพทธศาสนา เมอเปนจดหมายสงสดอขงพระพทธศาสนาเรากควรทจะทราบความหมายของค าวา “นพพาน” ซงนกปราชญทางพระพทธศาสนาแตละทานไดใหความหมายไวดงน สมเดจฯกรมพระยาปวเรศวรยากรณ ไดทรงใหความหมายไววา “ นพพาน นนไดแก ความดบอยางไมเหลอหลอ แหงอวชชาและตณหา ความทอวชชาและตนหาดบนนแหละเรยกวา นพพาน” (บญม แทนแกวและคณะ. 2525 : 156) พทธทาสภกข ไดใหความหมายไววา “ภาวะทวางจากตวตนโดยสนเชงถงสงสงสดน เรยกวา นพพาน (พทธทาสภกข. 2526 : 52) พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) ไดใหความหมายไววา “ภาวะทดบกเลสไดหายรอน จตใจหลดพนเปนอสระ ไรทกข ผองใส เบกบาน ไมตดของ ไมถกครอบง า รดรง เปนอสระ โดยสมบรณ” (พระราชวรมน.(ประยทธ ปยตโต). 2525 : 332) 2.1 ลกษณะของนพพาน ผปฏบตอรมรรคไดครบรบรณแลว ยอมจะพบกบอมตธรรม คอ นพพาน ลกษณะของนพพานหรอค าทเปนไวพจนของนพพานทปรากฏในพระพทธพจนโดยทวๆ ไป มมากมาย เชน

มทนมมทโน ภาวะทปรากฏจากความเมา ปปาสวนโย ภาวะทปราจากความหวกระหาย อาลยสมคฆาโต ภาวะทหมดความอาลย ตณหกขโย ภาวะทหมดตณหา วฏฏปจเฉโท ภาวะทหยดการเวยนวายตายเกด

นพพานดงกลาวมานมสารตถส าคญทควรศกษาวเคราะหโดยสงเขปในแตละหวขอตามล าดบดงตอไปน ปราศจากความเมา ความเมาในพระพทธศาสนา หมายถง การหลงยดในความมอยของอตตา คอ ตวตน หรอความยดในอหงการ มมงการ หรอการยดถอวาตนเองเปนผแนกวาคนอน เขาท านองอตตาทปาทานทกลาวมาแลว เมอเมาอย ในอตตากจะเปนผลท าใหตกอยภายในความประมาท แตถาไมเมา ไมหลงตนกจะเปนคนทไมประมาทในกศลธรรมแตจะเปนผทมกศลฉนทะหรอธรรมฉนทะแลวท าแตความดตลอด ปราศจากความหวกระหาย ลกษณะของนพพาน ไมมอาการหวเกดขน เพราะจตนนเปนสภาพทปราศจากการปรงแตงแลว ทานจงเปรยบเทยบกบความหว ซงมพระพทธพจนวา “ชฆจฉา ปรมา โรคา หมายความวา ความหวเปนโรคอยางยง” หมดความอาลย ความหมายในทนคอ เพราะคนเรายดวาสงนนเปนของเรา เชน ขนธ 5 ถาเรายดวาเปนของเราแลวยอมจะไดรบความทกข เพราะมนไมยอมเปนไปตามทเราคด แตเมอเราปลอยวางเสย ละทงเสยยอมนพพานเชนกนหรอวางจากขนธ 5 ยอมนพพาน

-53-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

หมดตณหา ท าลายตณหาทกขชนดใหหมดไป ส ารอกตณหาไดสนเหมอนกบบคคลรบประทาน ยาขบพยาธไมเหลอเลย การหมดตณหา หมดความก าหนดยนด ไดแก การตดเสยงซงความยนดยนรายในกามคณอนม รปเสยง กลน รส สมผส และธรรมารมณทนาชนชมชอบทงปวง เพราะสงเหลานเปนทตงหรอแดนเกดชองตณหา เปนเรองของโลกยสข ซงโลกยสขนท าใหคนเราสยบตดเปรยบเหมอนสตวเลกๆ ตดใยแมลงมม เมอคนเราสยบตดในโลกยสข บคคลนนกจะตงอยในความประมาทแลวหนหลงใหแกโลกตรสขโดยสนเชง แตเมอบคคลใดสลดทงเสยซงความสนกบนเทงทางโลกยสข คนนนกเปรยบเสมอนสตวใหญทของตดในใยแมลงมมฉนนน เมอบคคลใดคลายจากการสยบตด การดบทกขโดยสนเชงกเปนอนหวงได หยดการเวยนวายตายเกด คอ ลกษณะทดบทกขไดทงมวล จต ปราศจาก โลภะ โทสะ และโมหะ การเวยนวายเกดจากภพทงหลายจงหมดไป หรอไมตองวนเวยนเขากองแหงทกขแบบซ าซากจ าเจอกตอไป 2.2 นพพาน 4 แบบ ในคมภรพระพทธศาสนาทกลาวถงนพพานในลกษณะตางๆ การพดถงนพพานในแงของการศกษาอยางเปนวชาการอยางเราเปนเรองทสบสนและยงยาก คงอาศยเพยงการศกษาตามบนทกทางศาสนาและการศกษาจากนกปราชญทางพทธศาสนาท ไดอธบายไวเปนแนวทางเทานน โดยเฉพาะในพระไตรปฎกและคมภรทางพทธศาสนาอธบายทใชวธการอธบายนพพาน 4 แบบ ดงตอไปนคอ 2.2.1 แบบปฏเสธ หมายถง การใชค าทมความหมายปฏเสธ เชน การละกเลส การก าจดกเลสการจบสนของทกข ความสนตณหา หรอใชค าทแสดงภาวะทตรงขามกบฝายวฏฏะ เชน ไมปรงแตง ไมแก ไมตาย เปนตน 2.2.2 แบบไวพจน หมายถง การใชค าทแสดงคณลกษณะตางๆ ทเปนภาวะทสมบรณมาพดถงนพพาน เชน ความงาม ความประณต ความบรสทธ ความสงบ ความสข 2.2.3 แบบอปมา หมายถง การเปรยบเทยบนพพานกบสงทมนษยเหนวาดทสดเปนทปรารถนา เชน นพพานคอฝงโนนทตรงขามกบโลก นพพานคอเมองแกว นพพานคอถ าทองทหลบภย เปนตน 2.2.4 แบบบรรยายภาวะของนพพานโดยตรง คอ ภาวะทไมมธาตเปนองคประกอบ มความสมบรณในตวซงการนยามแบบนเปนประเดนปญหาทเปนทถกเถยงของผศกษาอยางปรชญาวานพพานมภาวะอยางไร มตวอยางการบรรยายภาวะของนพพานจากพระสตรและอรรถกถามาประกอบหลายเรอง

2.3 นพพาน 2 ประเภท 2.3.1 สอปาทเสสนพพาน แปลวา นพพานทยงมเบญจขนธเหลอ หมายถงผทบรรล

นพพานยงคงมเบญจขนธทตองเกยวของกบโลกอย ตามความเขาใจโดยทวไปหมายถงนพพานของพระอรหนตทยงมชวตอยซงทานกยงตองมความแก ความเจบ ความเสอมโทรมทางเบญจขนธอย แตภาวะกาย จต ปญญามลกษณะทเดนชดพเศษ ลกษณะชวตของผนพพานแบบสอปาทเสสนพาน คอ ภาวะทกาย จตและปญญามลกษณะเดนชดพเศษ 3 ดาน

-54-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

2.3.1.1 ภาวะดานปญญา มความรเหนตามสงทมนเปนจรงตามธรรมชาต รเทาทนสงขาร รเทาทนสมมตบญญต ไมหลงไปตามสมมตความ สามารถรเทาทนวถทางของภาษา รจกภาษาของโลก ใชภาษาเปนเครองสอความหมาย หมดมจฉาทฏฐ สนสงสยเกยวกบชวตและโลกนโลกหนาและอพยกตปญญา อยเหนอศรทธา เพราะรเหนดวยตนเองแลว รชดแจงแลว

2.3.1.2 ภาวะดานจต คอ มความหลดพนเปนอสระ ไมตดโลก ไมถกกเลสครอบง า ไมเปนทาสของอารมณ สามารถอยเหนอความหวง หมดหวง สนหวงไมเพอถงอนาคต ด ารงอยดวยปจจบน จตมความปลอดโปรงเบกบานใจ ไมตดของกงวลใจมความสขแททไมตดความสข ไมขนตออามส สขภาพจตสมบรณด ไมมโรคใจ มสขภาวะ และเปนผไมสะดงหวาดหวนตอความเปนความตาย

2.3.1.3 ภาวะดานความประพฤต คอเปนผดบกรรมการกระท าใดๆ เปนเพยงกรยาและหนาท เลกการกระท าสงตางๆ ดวยตณหา การกระท าทกอยางไมท าเพอตนแตท าเพอผอนด าเนนชวตดวยปญญาและกรณา เคารพในหมและรบผดชอบตอสวนรวม 2.3.2 อนปาทเสสนพพาน แปลวา นพพานทไมมเบญจขนธเหลอ หมายถง การนพพานของพระอรหนตเมอสนชวต ททงกเลสซงทานไดดบไปตอนเมอยงมชวตอยและเบญจขนธของทานกดบไปดวยแตกสลายไปดวย สรป

หลกค าสอนทางพระพทธศาสนามทงระดบโลกยะและระดบโลกตระ เปรยบเสมอนใหละชวไดกอน แลวกท าดเปนขนตอไป ไมไดหยดแคละชวพระพทธเจาไมไดแสดงธรรมใหกบบคคลโดยเพอมงหมายใหบคคลนนมงนพพานเพยงอยางเดยว แตหากมการแบงและแสดงธรรมตามกลมและวสยของคนเปนกลมๆ ชน ส าหรบประชาชนทวไปซงยงพงพอใจกาม พระพทธเจากมธรรมส าหรบชาวบานประชาชนทวไป ซงจดอยในระดบโลกยะคอธรรมแบบครองเรอน ธรรมส าหรบการปกครอง ซงเปนเปาหมายของขนพนฐานของชวตแบบชาวพทธ สวนระดบโลกตระนนเปนหลกธรรมส าหรบการหลดพน คอ โลกตรธรรม ธรรมอนมใชวสยของโลกไดแก มรรค 4 ผล 4 นพพาน 1 เปนธรรมส าหรบการออกบวชหรอกลมชนทตองการแสวงหาความหลดพนสพระนพาน อนเปนเปาหมายสงสดของชวตตามหลกพระพทธศาสนา

-55-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ค าถามทบทวน

1. พระพทธศาสนามองวาชวตของมนษยคออะไร 2. ตามทศนะของพระพทธศาสนามลกษณะเปนอยางไร 3. ตามทศนะของพระพทธศาสนาควรเปนไปอยางไร 4. เพราะเหตไรทางพระพทธศาสนาจงมองวาชวตมความเปนอนจจง 5. เพราะเหตไรพระพทธศาสนาจงมองวาชวตเปนทกข 6. เพราะเหตไรพระพทธศาสนาจงมองวาชวตเปนอนตตา 7. เปาหมายของชวตในระดบโลกยะในทางพระพทธศาสนาประกอบดวยอะไรบาง 8. เปาหมายของชวตในระดบโลกตระในทางพระพทธศาสนาประกอบดวยอะไรบาง 9. นพพานแบงเปนกประเภท อะไรบาง

เอกสารอางอง ทองพล บณยมาลก. (2535). ปรชญาเบองตน. กรงเทพฯ : วทยาลยครสวนดสต. ทองหลอ วงษธรรมา. (2538). ปรชญาอนเดย. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. บญม แทนแกว และคณะ. (2525). พทธศาสน. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. พระเทพเวท (ป.อ. ปยตโต). (2531). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท. กรงเทพฯ : ดาน สทธาการพมพ. พระพรหมคณาภรณ, (ป.อ. ปยตโต). (2552). พทธธรรม. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พทธทาสภกข. (2526). ธรรมส าหรบนกศกษา. กรงเทพฯ : มลนธเผยแพรลชวตอนประเสรฐ. สชพ ปญญานภาพ. (2538). ประวตศาสตรศาสนา. กรงเทพฯ : รวมสาสน.

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4

หวขอเนอหาประจ าบท ความรทวไปเกยวกบศาสนาครสต ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาครสต หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาครสต เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาครสต

สาระส าคญ 1. ศาสนาครสตเกดในประเทศปาเลสไตน เมอประมาณ พ.ศ. 543 โดยคดตาม ปเกดของ

พระเยซผเปนศาสดา เปนศาสนาทววฒนาการมาจากศาสนายว เพราะทงสองศาสนา ตางนบถอพระเจาองค เดยวคอพระเยโฮวาห (Yehowah) และยอมรบนบถอคมภร พนธสญญา เดม (Old testament) ของศาสนายว

2. ศาสดาของศาสนาครสต ทรงมนามวา "เยซ" หรอ "จซส" ถอก าเนดในหม ชนชาตอสราเอล (ยว) พระมารดาชอ มารย และบดาชอ โยเซฟ มอาชพเปนชางไม ตงถนฐาน อย ณ บานกาลล (Callilee) เมองนาซาเรธ (Nazareth)

3. คมภรของศาสนาครสต คอ คมภรไบเบล (Holy Bible) แบงออกเปน 2 ตอนใหญๆ คอ พระคมภรเกา หรอ พนธสญญาเดม (Old Testament) และพระคมภรใหม หรอ พนธสญญาใหม (New Testament)

4. ศาสนาครสตมหลกค าสอนทส าคญ คอ หลกตรเอกานภาพ หลกความรก อาณาจกรของพระเจา พระเจาทรงเปนความจรงสงสด และค าเทศนาบนภเขา

5. นกายส าคญของศาสนาครสต ม 3 นกาย คอ นกายโรมนคาทอลก นกาย ออรธอดอกซ นกายโปรเตสแตนต และนกายยอย ๆ อก 16 นกาย

6. พธกรรมของศาสนาครสต ไดแก ศลลางบาปหรอศลจม ศลก าลง ศลมหาสนท ศลแกบาปหรออภยบาป ศลเจมคนปวย ศลบวชเปนบาทหวง ศลสมรส และพธกรรมอนๆ เชน การไปโบสถในวนอาทตย การเฉลมฉลองวนครสตมาส เปนตน

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ

1. อธบายความเปนมาของศาสนาครสตได 2. อธบายคมภรส าคญของศาสนาครสตได 3. อธบายหลกค าสอนส าคญของศาสนาครสตได 4. อธบายพธกรรมส าคญของศาสนาครสตได 5. อธบายสญลกษณของศาสนาครสตได

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

กจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท 1. การบรรยาย 2. การอภปรายกลมยอย 3. การบนทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน 4. งานมอบหมาย

สอการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาวถแหงชวต 2. สออเลกทรอนกสทกประเภท 3. บทเรยนออนไลน http://lmsonline.nrru.ac.th/course/index.php?categoryid=69

การประเมนผล 1. ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม 2. ประเมนจากการสรปการอภปราย 3. ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน 4. ประเมนจากผลการสอบระหวางภาคเรยน และปลายภาค

บทท 4 ชวตตามทศนะศาสนาครสต

ค ำวำ ครสต หรอไครสต ( Christ) มำจำกภำษำโรมนวำ ครสตส (Christus) ซง ค ำนมรำก

ศพทมำจำกภำษำกรก คอ Christos ซงแปลมำจำกค ำวำ เมสสอำหหรอเมสไซอำ (Messiah) ในภำษำฮบร ค ำวำ เมสสอำห หรอเมสไซอำ แปลวำ พระผปลดเปลองทกขภย หรอพระผชวย ใหรอดพน ไมตกนรกจำกค ำพพำกษำในวนตดสนโลก ซงพระเจำจะสงบคคลนนลงมำรบทกข ทรมำนแทนมนษยทงหลำย เมสสอำหจะเปนผชวยเหลอมวลมนษยใหพนจำกควำมทกข ทรมำน (หลวงวจตรวำทกำร.2546 :104)

ค ำวำ ศำสนำครสต เพงเกดขนและน ำมำใชหลงจำกพระเยซสนชพแลว มสำเหตจำกเนองจำกควำมโกรธแคนของเหลำพระสำวกทศรทธำในพระเยซทเหนทำนถกใสรำยจำก พวกหวเกำทนบถอศำสนำยวจนเสยชวตทงๆ ทไมมควำมผด รวมกบควำมศรทธำทเกดมำจำก กำรไดฟงขำวกำรฟนคนชพของพระเยซจงพำกนแยกตวออกจำกศำสนำยว โดยตงชอศำสนำใหมวำ ศำสนำครสต โดยนกบวชเซนตปอล เปนผตงขน (ธรรมกำย. 2550 : 319 )

ในสมยทพระเยซยงมชวตอย ศำสนำครสตเจรญเตบโตแพรหลำยไปไดนอยมำก เพรำะมผคอยขดขวำงท ำลำยลำง พระเยซเองกมเวลำเปนศำสดำเพยง 3 ปเทำนนกสนชพ โดยกำรถกตรงไมกำงเขน ศำสนำครสตเจรญเตบโตหลงจำกพระเยซสนชพแลว โดยกำรเผยแผศำสนำอยำงจรงจงของเหลำพระสำวกและผนบถอ ศำสนำครสตมควำมเจรญแพรหลำยมำกทสดในสมยของพระเจำ คอนสแตนตนททรงเลอมใสและอปถมภค ำชศำสนำครสตทกอยำง ไมวำจะเปนกำรกอสรำงศำสนสถำน กำรออกกฎหมำยมลำนในป ค.ศ.313 ใหส ำนกวำตกนเปนรฐอสระปกครองตนเอง ไมตองขนกบกำรปกครองของฝำยอำณำจกร ฝำยอำณำจกรจะเขำไปแทรกแซงกจกำรในศำสนจกรไมได ใหสนตะปำปำมอ ำนำจเทำรำชำ มอ ำนำจปกครองศำสนจกรทงปวง ทรงน ำไมกำงเขนมำเปนสญลกษณของศำสนำครสตและสงทท ำใหศำสนำครสตไดรบควำมนบถอมำกทสด คอ ในป ค.ศ. 325 ทรงออกกฎหมำย ใหทกคนนบถอศำสนำครสตเทำนน ทเรยกวำ ศรทธำทำงกำร ดงนน ตงแต ค.ศ. 325-1054 ศำสนำครสตจงไดเจรญเตบโตขนำนใหญ จำกศำสนำประจ ำชำตของประเทศอตำลกลำยมำเปน ศำสนำประจ ำชำตของทกประเทศในทวปยโรป และตอมำไดขยำยไปยงประเทศตำงๆ ในทวป อเมรกำเหนอ อเมรกำใต และทวปออสเตรเลยดวย (ธรรมกำย. 2550 : 320-333) ความรทวไปเกยวกบศาสนาครสต

ศำสนำครสตเกดในประเทศปำเลสไตน เมอประมำณ พ.ศ. 543 โดยคดตำม ปเกดของพระเยซผเปนศำสดำ เปนศำสนำทววฒนำกำรมำจำกศำสนำยวเชนเดยวกบศำสนำอสลำม เพรำะทงสองศำสนำตำงนบถอพระเจำองคเดยวคอ พระเยโฮวาห (Yehowah) และยอมรบนบถอคมภรพนธสญญำเดม (Old testament) ของศำสนำยว แมพระเยซเองกไมเคยประกำศตงศำสนำครสต กำรท

-60-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ทำนเทยวสงสอนศำสนธรรมตำงๆ กเพอท ำใหศำสนำยวมควำมสมบรณ ซงมประวตและววฒนำกำรทนำศกษำ ดงน

1. ประวตศาสนาครสต ศำสดำของครสตศำสนำ ทรงมนำมวำ "เยซ" หรอ "จซส" ถอก ำเนดในหมชน ชำต

อสรำเอล (ยว) พระมำรดำชอ มำรย และบดำชอ โยเซฟ มอำชพเปนชำงไม ตงถนฐำนอย ณ บำนกำลล (Callilee) เมองนำซำเรธ (Nazareth) ขอควำมในพระคมภรไบเบลแสดงไววำ พระนำงมำรย ผเปนมำรดำของพระเยซนนมครรภดวยอ ำนำจของพระวญญำณบรสทธตงแตยงไมไดแตงงำนกบโยเซฟ กำรทโยเซฟรบ นำงเปนภรรยำเพรำะทตสวรรคกำเบรยลของพระเจำมำปรำกฏแกโยเซฟในควำมฝนโดยใหเขำ รบนำงมำรยเปนภรรยำ เนองจำกผทปฏสนธในครรภของนำงนนเปนเพรำะอ ำนำจของ พระวญญำณบรสทธ นำงจะประสตบตรชำย แลวใหตงชอวำ เยซ

พระเยซ ประสตเมอปท 1 แหงครสตศกรำช (นบตงแตพระเยซประสต) ทเมอง เบธเลเฮม (Bethlehem) แขวงยดำย กรงเยรซำเลม ชำวครสตในยคแรกเชอวำ พระเยซเกดท เบธเลเฮม สบเชอสำยมำจำกกษตรยเดวด (ซงเปนบรรพบรษของชำวอสรำเอล) เพอเชอมโยงกบพระคมภรเกำ ในเรองของเมสอำห (Messiah) แตผเขยนพระวรสำรทงหมดเหนตรงกนวำ ครอบครวของพระเยซอำศยอยทนำซำเรธ (เสฐยร พนธรงษ. 2542 : 328)

พระเยซทรงสนใจในกำรศกษำศำสนำเปนอยำงยงโดยเฉพำะพระคมภรเกำ (Old Testament) จนมควำมรแตกฉำนในพระคมภร พระเยซไดไปฝำกตวเปนศษยของยอหน (John the Baptist) และไดรบศลจมโดยวธลงไปอำบน ำในเเมน ำจอรแดนซงพธลำงบำป (Baptism) นเปนกำรแสดงถงกำรทพระเจำทรงใหอภยคนบำป โดยกำรใชน ำเปนสญลกษณ (เสฐยร พนธรงษ. 2542 : 344)

ในกำรเผยแผศำสนำของพระเยซครสต นอกจำกพระองคจะสอนธรรมงำยๆ แตลกซงและกนใจแลว พระองคมคณลกษณะพเศษ คอ มควำมสำมำรถในกำรรกษำโรค พระเยซจะรกษำโรคควบคไปกบกำรสอนธรรมทกครง จงปรำกฏวำกำรเผยแผธรรมของพระเยซไดผลเรว พระองคออกเดนทำงทองเทยวประกำศพระธรรมค ำสอนบรเวณชำยฝงแมน ำจอรแดน ผทศรทธำเลอมใสในค ำสอนของพระองคสวนใหญมกจะเปนคนยำกจน เชน ชำวประมง ชำงไม เปนตน ซงอำศยอยในชนบทททรกนดำร เพรำะพระองคไมสำมำรถจะเขำไปเผยแผในเมองใหญได พระองคไมพยำยำมประกำศธรรมอนลกซง แตพยำยำมใหคนทวไปเขำใจค ำสอน ซงเปนค ำสอนทฟงแลวเขำใจงำยๆ ค ำสอนของพระองคบำงครงกขดแยงกบควำมเชอเกำ จงท ำใหพระองคมทงคนรกเลอมใสและมศตรมำกเชนเดยวกน

ศตรกคอพวกศำสนำยวหรอยดำห ซงเหนวำค ำสอนของ พระองคผดแผกแตกต ำงจำกหลกค ำสอนของโมเสส ทงๆ ทพระเยซรบรองวำไมมเจตนำจะลบลำงท ำลำยบญญตหรอค ำสอนของศำสนำยวเดม แตจรงๆ แลวค ำสอนของพระเยซกขดแยงกบหลกค ำสอนของโมเสสหลำยขอ เชน โมเสสสอนใหสำมภรรยำหยำขำดจำกกนได แตพระเยซไมสอนใหมกำรหยำขำดจำกควำมเปนสำมภรรยำกน โดยพระเยซใหเหตผลวำ เมอพระเจำสรำงอำดมกบอวำใหเปนเพอนชวตอยดวยกนได ไมไดทรงอนญำตวำจะใหเลกใชชวตรวมกนได เมอใดพระเจำสรำงอวำโดยดงเอำซโครงซหนงของอำดมมำสรำง จงถอวำสำมภรรยำเปนคนคนเดยวกนจะแยกกนไมได เปนตน

-61-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

สำวกส ำคญในกำรประกำศศำสนำของพระเยซนน มพระสำวกทเปนก ำลงส ำคญ 12 คน (หลวงวจตรวำทกำร. 2546 : 122) คอ

1.1 ซมอน หรอเปโตร 1.2 อนเดรอำ หรอองดรว เปนนองชำยของเปโตร 1.3 ยำโคโบ 1.4 โยฮน นองชำยยำโคโบ 1.5 ฟลปส 1.6 บำรโธโลมำย 1.7 โธมส 1.8 มทธำย 1.9 ยำโคโบ บตรของอำละฟำย 1.10 เลบบำยส หรอ ธำดำย 1.11 ซมอน ชำวคำนำอน 1.12 ยดำห อสกำรโอด

ในบรรดำสำวกทงหมดน โยฮนกบมทธำย เปนบคคลทมควำมส ำคญในกำรเขยนคมภรไบเบล (คมภรใหม) และเขยนประวตตำงๆ ของพระเยซ สวนสำวกคนสดทำยทชอ วำ ยดำห อสกำรโอด นน เปนผทรยศตอพระเยซ โดยกำรรบสนบนและเปนผชองคพระเยซใหทหำรชำวโรมนจบ แตในทำยทสดแลวยดำห อสกำรโอด อดสตอพฤตกรรมอนเลวรำยของตวเอง จงแขวนคอตำย พระเยซถกตรงบนไมกำงเขนในเวลำเทยงและสนพระชนมในเวลำบำยวนนนทภเขำเหนอเมองเยรซำเลม ค ำวงวอนสดทำยทพระเยซตรสตอพระเจำซงพระเยซเรยกวำ พระบดำเสมอนน มวำ "ขอพระบดำไดโปรดประทำนอภยใหแกคนทท ำรำยครงน เพระเขำไมร วำเขำท ำอะไรลงไป" พระคมภรบนทกไววำ หลงจำกพระเยซไดสนพระชนมแลว 3 วน พระองค ไดทรงกลบคนชพและเสดจสสวรรค (หลวงวจตรวำทกำร. 2546 : 135)

ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาครสต

ศำสนำครสตเปนศำสนำประเอกเทวนยม นบถอพระเจำองคเดยว คอพระยะโฮวำห ศำสนำครสตมจ ำนวนผนบถอทวโลก โดยเฉพำะอยำงยงในทวปยโรปและอเมรกำ ไดเขำมำเผยแพรในประเทศไทย ตงแตรชสมยของสมเดจพระนำรำยณมหำรำชแหงกรงศรอยธยำ ปจจบนมศำสนกชนในประเทศไทยเปนอนดบท 3 จำกพระพทธศำสนกชนและอสลำมกชนตำมล ำดบ

“...พระเจำไดตรสใหเกดมควำมสวำง...เปนวนและคน ...เปนวนท1 ...ใหมอำกำศ..ผนน ำและแผนฟำ...เปนวนท2...ใหมแผนดน และพชพรรณ...เปนวนท 3 ...ใหมดวงอำทตย ดวงจนทรและดำวทงหลำย..เปนวนท 4...ใหมสตวทงหลำย ทงบนฟำ ในน ำและบนบก... เปนวนท 5 ….ใหเรำสรำงมนษยตำมแบบฉำยำของเรำ...เปนวนท 6...” (เยเนซส 1:1) ในหลกค ำสอนของศำสนำครสตไดกลำวถงธรรมชำตของมนษยวำ ถำพระเจำทรงตดตอ

กบมนษยได มนษยยอมสำมำรถตดตอกบพระเจำไดเชนเดยวกน กำรตดตอนเปนกำรตดตอระหวำงผ

-62-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ทถกสรำงกบพระผสรำง มนษยเปนผถกสรำงพเศษเหนอสงอนใดท งสน และกำรทมนษยสำมำรถตดตอกบพระเจำไดนน ถอวำเปนกำรพฒนำกำรสงสดของมนษย ศำสนำครสต ถอวำสรรพสงเปนผลงำนสรำงสรรคของพระเจำ มนษยเปนประตมำกรรมชนเอกทพระเจำทรงประทำนบนโลก มนษยคนแรกคออำดม (Adam) เปนบรรพบรษคนแรกทไดถกสรำงขน ดงขอควำมในพระครสตธรรมคมภรวำ

“พระเจำตรสวำ ใหเรำสรำงมนษยตำมฉำยำตำมอยำงของเรำใหครอบครองฝงปลำในทะเล ฝงนกในอำกำศและฝงสตว ใหปกครองแผนดนทวไป และสตวตำงๆ ทเลอยคลำนบนแผนดนทงสน พระเจำจงทรงสรำงมนษยขนตำมพระฉำยำของพระเจำนน พระองคทรงสรำงมนษยขน และไดทรงใหเปนชำยและหญง” (ปฐม.1:26-27) พระครสตธรรมคมภรกลำววำ “...แตชำยนนยงหำมคเคยงเปนผชวยเหมำะกบตนไม แลวพระยะโฮวำหจงทรงบนดำลใหชำยนนหลบสนท...เมอหลบสนทอยนนพระองคทรงชกกระดกซโครงอนหนงของเขำออกมำ...ไดสรำงใหเปนหญง แลวประทำนใหชำยนน ชำยนนจงวำ “นเปนกระดกแทและเนอแทของเรำ จะตองเรยกวำหญง เพรำะหญงนออกมำจำกชำย...และทงสองจะเปนเนอหนงอนเดยวกน...”(เยเนซส 2:18-25) เมอคนเปนประตมำกรรมของพระเจำแลวคณลกษณะของมนษยจงอยภำยใตลกษณะ

อยำงนคอ คนเปนศนยกลำงของสรรพสงคนเปนสงสงศกดทสด คนเปนฉำยำของพระเจำ (The Image of God) ชวตของมนษยเปนสงทพระเจำสรำงสรรคขนมำจำกภำพเงำของพระองค แรกเรมเปนผบรสทธไมมบำป พระเจำใหอำศยอยในสวนเอเดน (Eden) ในสวรรค แตเนองจำกมนษยคแรกนนไดฝนพระบญชำของพระเจำพำกนบรโภคผลไมจำกตนไมควำมรดรชว (แอปเปล) ดวยผลแหงบำปนนมนษยไดเกดมลทนเปนผมบำปเรยกวำ บำปก ำเนด (Original Sin) พระเจำจงใหมนษยมำอำศยอยในโลกกบพวกสตวอน

มนษยทกคนทเกดมำถอวำ เปนบตรหลำนของอำดมกบอฟ จงเปนผมบำปตดตวมำเชนเดยวกน พระเจำทรงมเมตตำ สงสำรมนษย จงสงพระบตรคอพระเยซ ในฐำนะพระบตรลงมำเกดในโลกมนษยเปนผประกำศขำวสำสนของพระเจำ เพอใหมนษยกลบใจ มนษยผกลบใจจะไดกลบไปเกดและมชวตนรนดรอยกบพระเจำในสวรรค ชวตในทศนะของศำสนำครสตถอวำ เปนไปตำมทพระเจำก ำหนดลขตใหเปนไปในกระบวนกำรของพระเจำทงหมดตงแตเกด ด ำเนนชวต ตำย และชวตหลงควำมตำย หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาครสต หลกค ำสอนของศำสนำครสตเปนค ำสอนทแสดงควำมสมพนธระหวำงพระเจำกบ มนษยและจรยธรรมทำงสงคม โดยมหลกค ำสอนส ำคญ ดงตอไปน

-63-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

1. หลกตรเอกานภาพ ค ำวำ "ตรเอกำนภำพ" ไดแก ควำมเชอวำพระเจำทรงม 3 ภำค ในองคเดยวกน ไดแก พระบดำ (The Father) พระบตร (The Son) และพระจตหรอพระวญญำณบรสทธ (The Holy Spirit) โดยมควำมหมำย ดงตอไปน 1.1 พระบดำ หมำยถง พระเจำผสถตอยในสวรรค ทรงสรำงโลกมนษย และสรรพสง ทรงรกมนษยมำกกวำสงมชวตอนๆ เปรยบเหมอนบดำทมควำมรกในบตร 1.2 พระบตร หมำยถง พระเยซครสตซงมฐำนะเปนพระบตรของ พระเจำ ผเสดจลงมำเกดในโลกเพอไถบำปแกมนษยผหลงผดใหกลบคนไปหำพระเจำ ทรงมธรรมชำตแทจรงเปนพระเจำ แตเมอทรงบงเกดเปนมนษยกทรงทนทกขทรมำนเชนมนษยทงหลำย ทรงสนพระชนมบนไมกำงเขนเพอไถบำปแกมนษยและทรงฟนขนจำกควำมตำย เชนเดยวกบพระเจำผทรงอยเหนอควำมตำย 1.3 พระจตหรอพระวญญำณบรสทธ หมำยถง พลงอ ำนำจของ พระเจำ เปนพลงแหงควำมรกทเชอมระหวำงพระบดำกบพระบตรเขำดวยกนและเปนพลง อ ำนำจของพระเจำททรงแสดงตอมนษยเพอดลใจใหมนษยประพฤตปฏบตตำมแนวทำงของ พระเจำ พระครสตธรรมใหมไดกลำวถงพระวญญำณบรสทธอยหลำยตอน เชน ตอนททตสวรรคไดแจงใหมำรยทรำบวำ นำงจะตงครรภดวยอ ำนำจของพระเจำ เปนตน หลงจำกทพระเยซทรงฟนคนพระชนมและเสดจขนสสวรรคแล ว พระวญญำณบรสทธยงคงมบทบำทอยใน โลกนเพอชวยเหลอมวลมนษยและน ำทำงมนษยใหประจกษในอ ำนำจของพระเจำ (เสร พงศพศ. 2529 : 247-248) 2. หลกความรก หลกควำมรกเปนหลกค ำสอนทำงจรยธรรมทส ำคญทสด ของศำสนำครสต หมำยถง ควำมเปนมตรและควำมปรำรถนำใหผอนมควำมสข พระครสตธรรมเกำและพระครสตธรรมใหม กลำวถงควำมรก 2 ประเภท ไดแก ควำมรกระหวำงมนษยกบพระเจำและควำมรกระหวำงมนษยกบมนษย ในพระครสตธรรมเกำ ควำมรกเปนเรองของควำมผกพนระหวำงพระเจำกบชนชำตอสรำเอลโดยทพระเจำทรงเปนผใหควำมรกแกชนชำตอสรำเอลกอน จำกนนชำวอสรำเอลจงสนองตอบควำมรกของพระเจำโดยกำรศรทธำตอพระเจำและปฏบตตำม แนวทำงทพระเจำทรงวำงไว สวนในพระครสตธรรมใหม ค ำสอนเรองหลกควำมรกนนก ำหนดใหพระเยซ เปน สญลกษณของควำมรกสงสดทพระเจำทรงมตอมนษย ซงเรำจะเหนไดจำกกำรทพระเยซทรงยอม สนพระชนมบนไมกำงเขนเพอใหผมศรทธำในพระองคจะไดพนจำกควำมผดบำป โดยพระเยซทรงสอนใหมนษยเผอแผควำมรกไปรอบดำน ไมเลอกทรกผลกทชง หลกค ำสอนส ำคญนมอยในบทเทศนำบนภเขำแสดงถงควำมรกระหวำงมนษยกบมนษยซงแสดงออกไดโดยควำมเมตตำ กรณำและควำมเสยสละ สวนควำมรกทมนษยมตอพระเจำแสดงออกโดยควำมศรทธำทมตอ พระเจำ เชน ศรทธำวำพระเจำคอพระเยโฮวำหเปนพระเจำสงสดเพยงองคเดยว ศรทธำวำ พระเจำทรงรกมนษยอยำงเทำเทยมกน ศรทธำวำพระเยซเปนพระบตรของพระเจำ ศรทธำวำ พระเยซเปนพระผชวยใหรอด และศรทธำในอำณำจกรของพระเจำทก ำลงจะมำถง (ภทรพร สรกำญจน. 2546 : 70-71) ดงนนควำมรกทมนษยมตอพระเจำ สำมำรถแสดงออกดวยควำมศรทธำ 5 ประกำร คอ

2.1 ศรทธำวำพระเจำคอพระเยโฮวำหเปนพระเจำสงสดเพยงองคเดยว 2.2 ศรทธำวำพระเจำทรงรกมนษยอยำงเทำเทยมกน

-64-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

2.3 ศรทธำวำพระเยซเปนพระบตรของพระเจำ 2.4 ศรทธำวำพระเยซเปนพระผชวยใหรอด 2.5 ศรทธำในแผนดนสวรรคหรออำณำจกรของพระเจำทก ำลงจะมำถง

หลกควำมรกและหลกอำณำจกรของพระเจำมควำมสมพนธกน กลำวคอ มนษยจะสำมำรถเขำถงอำณำจกรของพระเจำไดกโดยอำศยควำมรกเปนคณธรรมน ำทำง และอำณำจกรของพระเจำกเปนอำณำจกรทบรบรณดวยรก 3. ศล 7 ประการ

แนวทำงในกำรด ำเนนชวตตำมหลกศำสนำกจ ในศำสนำครสตทศำสนกชนจะตองท ำกน เรยกวำศล เปนขอปฏบต ถอเปนหนำทของศำสนกชนคอ กจทจะตองท ำในศำสนำ ม 7 อยำง คอ 3.1 ศลลำงบำป (Baptism) เปนพธทเกดจำกจำกคตทวำ ทกคนมบำปตดตวมำแตก ำเนด ตงแตสมยอำดมกบเอวำไดละเมดพระบญชำพระจำททรงหำมมใหกนผลไมในสวยเอเดน ดงนน ผทจะเขำมำนบถอศำสนำครสตจ ำตองท ำพธลำงบำป นกำยโปรเตสแตนท เรยกศลลำงบำปวำ บพตสม หรอศลจม ควำมหมำยของบำป (Sin) ตำมทศนะของศำสนำครสตถอวำ เมอไมท ำตำมหรอละเมดบญญตของพระเจำ เปนขบถตอพระเจำท ำใหควำมสมพนธทมระหวำมนษยกบพระเจำตองขำดสะบนลง กำรกระท ำผดทกอยำงเปนบำป ไมวำจะตงใจหรอไม ถอวำเปนกำรกระท ำผดอยำงรำยแรง หรอหลงกระท ำผดดวยควำมสะเพรำ ควำมเกยจครำน ควำมหลงลม ในลกษณะของบำป เปนกำรกำระท ำผดตอพระเจำ เปนกำรลวงละเมดพระบญญตของพระเจำเพรำะพระบญญตนนหมำยถงน ำพระฤทยหรอพระประสงคของพระเจำผบรสทธ ผอยเหนอสงสำรพดเปนมำตรฐำนทสงสดและสมบรณดเลศ 3.2 ศลก ำลง (Confirmation) เปนพธรบพระจตใหมำอยในตน พธนจะท ำกบเดกโตซงรสกรบผดชอบแลว โดยปกตพระระดบบชอพ (Bishop) เทำนนทจะท ำพธนได โดยวำงมอทง 2 มอลงบนศรษะเดก แลวเจมน ำมนทหนำผำกเปนรปกำงเขน เพอเปนเครองหมำยวำ พระจตของพระเจำไดมำสถตอยในตนแลว 3.3 ศลมหำสนท (Communion) หรอเรยกอกอยำงหนงวำ มสชำ เปนพธทแสดงใหเหนวำผรบศลขอนแลวไดอยแนบสนทกบพระเยซ กลำวคอ ชำวครสตจะพำกนไปโบสถทกวนอำทตย และเมอสวดมนตเสรจแลว บำทหลวงผประกอบจะแจกขนมปงและเหลำองนใหทกคน ไดรบขนมปงแทนเนอพระเยซ และเหลำองนแทนเลอดพระเยซ 3.4 ศลลำงบำป หรออภยบำป (Confession) เปนพธทชำวครสตส ำนกวำตนไดท ำบำปลงไปจะตองไปหำบำทหลวง เพอสำรภำพถงกำรท ำควำมผดนน และขออภยโทษจำกพระเจำ บำทหลวงในฐำนะผแทนพระเจำจะเปนผยกบำปนนให

3.4.1 ควำมส ำนกผด เปนจดเรมตนทส ำคญสด หำกไมมกำรกลบใจ สวนอนกไมมควำมหมำย เพรำะกำรส ำนกบำปนเปนสงทมนษยขำดควำมสมพนธกบพระเจำและเพอนมนษย และเขำปรำรถนำจะคนดกบพระเจำและเพอนมนษย

3.4.2 กำรสำรภำพบำป คอ กำรสำรภำพผดกบนกบวช หรอบำทหลวงซงเปนตวแทนของพระเจำเปนกำรแสดงออกถงกำรกลบใจของตนเองพรอมทจะไดรบกำรอภย

-65-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

3.4.3 กำรอภยบำป นกบวชเปนแทนพระเจำ ไดรบสทธใหผกพนหรอแกไขบำทหลวงจะยกบำปใหดวยกำรสวดบทภำวนำวำ พระเจำเปนบดำผทรงเมตตำ ไดทรงท ำใหโลกคนดกบพระองค อำศยกำรสนพระชนม อำศยกำรคนชพของพระบตรและทรงสงพระจตมำเพออภยบำปมนษย ขอพระองคทรงประทำนเมตตำและสนตสข แตทำนอำศยศำสนกจบรกำรของ ศำสนจกร ขำพเจำจงอภยบำปทงสนของทำน เดชะพระนำมพระบดำ พระบตรและพระจต

3.4.4 กำรใชโทษบำป กำรไปสำรภำพบำปตอบำทหลวงและบำทหลวงไดยกโทษบำปใหยงเพยงพอ ผกระท ำบำปยงตองชดเชย สงทไดกระท ำควำมเสยหำยใหกบผอนใหดเชน เดนตำมทบำทหลวงจะพจำรณำก ำหนดใหโทษบำป 3.5 ศลสมรส (Matrimony) เปนพธทบำทหลวงเปนผประกอบ โดยใหคบำวสำวประกำศใหค ำมนออกมำวำจะเปนสำมภรรยำกนไปไมหยำรำงตลอดชวต จะนบถอพระเจำชวชวต แมมบตรธดำทจะเกดตำมมำกจะใหเขำนบถอพระเจำตลอดไป 3.6 ศลบวช (Ordination) พธนจะท ำใหเฉพำะผเลอมใสมนคงและพรอมทจะรบใชพระศำสนำเทำนน ผทรบศลนแลวกจะเปนบำทหลวง 3.7 ศลเจมครงสดทำย (Holy Unction หรอ Extreme Unction) พธนจะท ำใหเฉพำะคนปวยหนกใกลมรณะ โดยบำทหลวงจะเจมน ำมนทตวคนปวย เพอช ำระบำปทอยใหหมดไป จะไดไมมปศำจมำรบกวนในกำรเดนทำงไปสโลกวญญำณ (เสร พงศพศ. 2529 : 227-298) ศลทง 7 น ถอปฏบตกนทงนกำยโรมนคำทอลก และนกำยออรทอดอกซ สวนนกำย โปรเตสแตนทนบถอเฉพำะศลลำงบำป และศลมหำสนทเทำนน นกำยออรธอดอกซ ถงแมจะถอศล 7 อยำงเหมอนกบนกำยโรมนคำทอลก แตกมควำมเชอในเรองอนๆ แตกตำงกน (ภทรพร สรกำญจน. 2546:78) 4. บญญต 10 ประการ บญญต 10 ประกำร เปนพนฐำนในกำรด ำเนนชวตตำมค ำสอนขององคศำสดำมดงน(กรมกำรศำสนำ กระทรวงวฒนธรรม. 2554 : 178-179) คอ 4.1 อยำมพระเจำอนใดนอกจำกเรำ 4.2 อยำเอยนำมพระเจำโดยไมเคำรพ 4.3 อยำท ำรปเคำรพใดซงเลยนแบบพระเจำ 4.4 ระลกถงวนสปำโต ถอเปนวนบรสทธ เปนวนของพระเจำ ทรงพกเหนอย 4.5 เคำรพบดำมำรดำของเจำ 4.6 อยำฆำมนษย 4.7 อยำรวมประเวณสำมภรรยำผอน 4.8 อยำลกทรพย 4.9 อยำเปนพยำนเทจ 4.10 อยำโลภสมบตของเพอนบำน 5. เทศนาบนภเขา นอกจำกนนชำวครสตยงตองปฏบตตำมครสตธรรมทบนทกจำกกำรเทศนำครงส ำคญของพระเยซ เรยกวำ เทศนำบนภเขำ ค ำสอนของพระเยซทเทศนำบนภเขำ (Sermon on the Mount)

-66-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

นน เปนค ำสอนทมระบบมำกทสด เปนหลกจรยธรรมทพระเยซทรงวำงไวแกมนษยไดปฏบตเพอควำมสข เปนหลกค ำสอนทสะทอนใหเหนถงแนวทำงในกำรด ำเนนชวตของชำวครสต มรำยละเอยดโดยยอ ดงตอไปน 5.1 กำรเปนผมสข ค ำสอนในตอนน (มทธวบทท 4 ขอ 3-12) กลำวถงลกษณะของบคคลผจะม ควำมสข 8 ประกำร โดยแสดงไววำ บคคลใดกตำมมลกษณะดงตอไปน คอ บคคลทรสกวำ ตนเองยงมควำมบกพรองและยงไมดพอ เปนคนมควำมโศกเศรำ เปนคนจตออนโยน เปนคน รกควำมชอบธรรม เปนคนจตใจกรณำ เปนคนจตใจบรสทธ เปนคนสรำงสนตภำพ และเปนคน ทถกกลนแกลงขมเหงเพรำะเหตแหงควำมชอบธรรม บคคลเหลำนเรยกไดวำ ผเปนสข เนองจำกไดยดพระครสตธรรมเปนหลกในกำรด ำเนนชวต 5.2 กำรเปนเกลอของโลก ค ำสอนนมงใหมนษยด ำรงรกษำควำมดงำมเหมอนเกลอรกษำควำมเคม เพรำะถำมนษยทงควำมดงำมไปแลวกไมตำงไปจำกเกลอทหมดรสเคม ไมมประโยชนและไมม คณคำใดๆ (มทธวบทท 5 ขอ 13) 5.3 บคคลผเปนควำมสวำงของโลก ค ำสอนนเปนกำรใหก ำลงใจแกผท ำควำมด และปฏบตตำมธรรมบญญต อยำงมนคง ควำมดทท ำไวนนจะมผลตอโลกและผอน ท ำใหผทเหนควำมดนนสรรเสรญพระเจำ ผเปนบดำเปรยบเหมอนกบเมอลกด บดำยอมไดรบกำรยกยองเพรำะควำมดของลกนน (มทธวตอนท 5 ขอ 14-16) 5.4 กำรไมไดบญญตพระธรรมบญญตใหม ค ำสอนตอนน พระเยซตองกำรชแจงใหบคคลทงหลำย (ชำวยว) ในขณะนน เขำใจวำ กำรเผยแพรศำสนำของพระองคไมไดเปนไปเพอกำรลมลำงหรอยกเลกพระบญญต เดมทชำวยวไดนบถอสบกนมำ แตเปนกำรปฏรปค ำสอนเดมใหมควำมเขมขนและสมบรณ ยงขน (มทธวบทท 5 ขอ 17) 5.5 กำรหำมไมใหมควำมโกรธ ค ำสอนตอนน พระเยซไดอธบำยขอหำมในพระบญญตเดมทวำ อยำฆำคนใหลกซงยงขน โดยสอนใหระวงอำรมณโกรธทจะเกดขนในจตใจ กำรฆำคนอนจะไมเกดขน ถำไมมควำมโกรธมำกระตน บคคลจงตองระวงไมใหเกดควำมโกรธขน เพรำะเมอบคคลมควำมโกรธเกดขน ยอมสำมำรถจะท ำรำยหรอฆำผอนได (มทธวบทท 5 ขอ 21-26) 5.6 กำรหำมลวงประเวณ ค ำสอนตอนน สอนใหงดเวนแมกระทงกำรลวงประเวณดวยใจ (กำรคดทจะลวงประเวณ) ไมใชงดเวนเพยงกำรลวงประเวณทำงกำยและทำงวำจำเทำนน กำรสญเสยทำง กำยทเกดขนกไมรนแรงเทำกบกำรสญเสยทำงจตวญญำณ ดงนน ถำรำงกำยของเรำสวนใดสวน หนงท ำผดท ำชว เรำควรท ำลำยรำงกำยสวนนนทงเสย เพรำะถงจะเสยอวยวะอยำงใดอยำงหนง กดกวำตวเรำจะตองลงนรก (มทธวบทท 5 ขอ 27-30)

-67-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

5.7 กำรหำมหยำรำง ค ำสอนตอนน พระเยซหำมไมใหคนทแตงงำนกนหยำรำงกน เพรำะแตเดม นนมกำรอนญำตใหบคคลหยำรำงกนไดอยำงงำยดำย เพยงแคท ำหนงสอหยำกนกเปนกำรเพยงพอแลว นน เปรยบเหมอนกำรเปดโอกำสใหคนไมเกรงกลวตอบำป กำรแตงงำนกจะเกดขนเพรำะควำมพอใจ แตขำดควำมรบผดชอบและกำรหยำรำงกจะมมำกขน (มทธวบทท 5 ขอ 31-32) 5.8 กำรหำมสำบำน ค ำสอนตอนน พระเยซหำมไมใหบคคลท ำกำรสำบำน เพรำะตองกำรสอนให บคคลยดมนในสจจะและควำมจรงใจอยำงมนคง โดยไมจ ำเปนตองไปอำงสงศกดสทธหรอสงอนๆ เพอเปนหลกประกนค ำพดของตนเอง คนทมจตใจมนคงในค ำสอนของศำสนำยอมไมกลำวค ำเทจ และมควำมเชอมนในตนเองทจะพด คด และกระท ำทกอยำงดวยควำมซอสตยมนคง (มทธวบทท 5 ขอ 33-37) 5.9 กำรไมโตตอบผประทษรำย ค ำสอนตอนน พระเยซไมตองกำรใหเปนคนมจตใจอำฆำตแคน อยำตอสคนชว ถำผใดตบแกมขวำของเรำ กใหหนแกมซำยใหเขำตบดวย เพรำะหำกบคคลยงมควำม อำฆำตแคนกไมสำมำรถรกผอนและท ำดตอผอนได หรอแมแตควำมศรทธำทมตอพระเจำกไมบรสทธ เพรำะจตใจยงอำฆำตแคนอยกไมสำมำรถรกใครไดจรงๆ (มทธวบทท 5 ขอ 38-39) 5.10 กำรรกศตร ค ำสอนตอนน พระเยซเนนใหบคคลมควำมรกควำมเมตตำตอผอน แมผนนจะเปนศตรกตำม (มทธวบทท 5 ขอ 43-44) 5.11 กำรท ำควำมด ค ำสอนตอนน พระเยซตองกำรใหบคคลท ำดโดยไมหวงผลตอบแทน ไมใหท ำควำมดเพอหวงผลตอบแทน เพรำะไมใชควำมดทแทจรง เนนใหเปนผใหมำกกวำเปนผรบ (มทธวบทท 6 ขอ 1-4) 5.12 กำรสงสมทรพยสมบตในสวรรค ค ำสอนตอนน สอนไมใหสงสมทรพยสมบตภำยนอกกำย แตควำมสงสมควำมด ซงจะท ำใหไดทรพยสมบตในสวรรค (มทธวบทท 6 ขอ 19-21) 5.13 กำรไมกลำวโทษผอน ค ำสอนตอนน สอนไมใหกลำวโทษบคคลอน เรำกลำวโทษผอนอยำงไร และเรำกจะถกกลำวโทษเชนนนบำง คนสวนมำกไมชอบมองดควำมผดของตนเอง มกจะมองวำเปน ควำมผดของบคคลอน จงมองไมเหนควำมผดพลำดของตนเอง (มทธบทท 7 ขอ 1-6) 5.14 อยำกไดกตองขอ อยำกพบกตองหำ ค ำสอนนสอนวำ พระเจำยอมมน ำพระทยเมตตำแกผทกขยำกทรองขอ ควำมชวยเหลอ พระเจำไมทอดทงแตจะประทำนสงทดใหแกพวกเขำ พระองคดตอพวกเขำ อยำงไร พวกเขำกควรทจะด ำเนนตำมรอยพระองค ดวยกำรปฏบตตอผอนอยำงทเขำปรำรถนำ จะใหผอนปฏบตเชนนนตอพวกเขำ (มทธวบทท 7 ขอ 7-12) เชนค ำกลำวในขอท 8 วำ "เพรำะวำทกคนทขอกได ทกคนทแสวงหำกพบ ทกคนทเคำะกจะเปดใหเขำ" (ธรรมกำย. 2550 : 357-365)

-68-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาครสต ในกำรศกษำบทนเปนกำรศกษำเปำหมำยสงสดของศำสนำครสต อนเกยวของกบอำณำจกรของพระเจำ พระเจำทรงเปนควำมจรงสงสด และหลกควำมจรง 4 ประกำร ศำสนำครสตไดแบงเปำหมำยมนษยออกเปน 2 ระดบ คอ (1) อยเพอโลกน คอ เปนอยเพอใหตนเอง ครอบครว และสงคมมควำมสขและมสนตภำพอนยงยน ซงไดแกกำรปฏบตตำมหนำทของมนษยตำมหลกศำสนำ (2 ) อย เพ อโลกเบ องหน ำ คอเข ำส อำณำจก รพระเจ ำ (The Kingdom of God) ท ไมม กำรเปลยนแปลงใดๆ อกแลว เปนชวตทไมตองตำย ไมถกลงโทษ เปนสนตสขอนแทจรง ชวตทมควำมสมพนธกบพระเจำคอชวตทพงประสงคของผศรทธำในพระครสต ซงคมภรสดดของชำวครสตกลำววำ “จงชนชมยนดในพระยโฮวำห และพระองคจะประทำนสงททำนปรำรถนำ” (สดด 37:4) เปนขอควำมส ำคญทชำวครสตตองพจำรณำใหดวำแลวอะไรคอสงทพระองคจะประทำนใหตำมควำมปรำรถนำของมนษยผศรทธำในพระองค แนนอนวำมนไมใชทรพยสมบต ลำภยศ สรรเสรญแบบมนษยในโลกนตองกำร แตสงทมนษยควรปรำรถนำคออำณำจกรของพระองค คมภรมทธำยกลำววำ “แตจงแสวงหำอำณำจกของพระเจำและควำมชอบธรรมของพระองคกอน และพระองคจะประทำนสงทงปวงเหลำนใหแกทำน” (เจม บคกงแฮม. 2543) โดยจะไดศกษำตำมประเดนส ำคญดงตอไปน

1. อาณาจกรของพระเจา อำณำจกรของพระเจำ หมำยถง หลกกำรด ำเนนชวตทแทรกซมเขำไปในจตใจ และชวย

ยกระดบจตของผทยอมรบค ำสอนและปฏบตตำมใหสงขน ค ำสอนของพระเยซทรงเนน ใหมนษยมงหวงชวตทดกวำ คอ ชวตในอำณำจกรของพระเจำหรอแผนดนสวรรค โดยอำณำจกรของพระเจำมควำมหมำย 4 ประกำร (เสถยร พนธรงส. 2542 : 398) คอ

1.1 อำณำจกรของพระเจำในโลกน หมำยถง อำณำจกรของพระเจำทมนษยสำมำรถเขำถงไดในชวตน เปนรำกฐำนส ำหรบอำณำจกรของพระเจำในโลกหนำซง เรยกวำ แผนดนสวรรค กำรทมนษยจะเขำถงอำณำจกรของพระเจำในโลกนไดนน จะตองด ำเนนชวตใหถกตองเหมำะสมตำมหลกค ำสอนทพระเยซทรงแสดงไว โดยมควำมรกในพระเจำอยำงสดจตสดใจ และรกเพอนมนษยเหมอนรกตนเอง ตองรจกสละทรพยสมบตภำยนอกและมควำมมำนะพำกเพยร เพรำะอำณำจกรแหงพระเจำเปนสงท มคณคำทำงวญญำณ ผทยงไมสำมำรถสละสมบตทำงโลกไดยอมไมอำจเขำถงอำณำจกรของพระเจำได

1.2 อำณำจกรของพระเจำในโลกหนำ หมำยถง กำรเขำถงชวตนรนดรหลงจำกตำยแลวโดยพระเจำจะเปนผทรงตดสน ผใดปฏบตตำมพระบญญตของพระองคอยำง ครบถวน และเชอในพระองค จะไดเขำแผนดนสวรรค หรออำณำจกรของพระเจำ จะมชวต นรนดร ไมมควำมทกขใดๆ ตลอดไป สวนผฝำฝนบญญตจะถกตดสนใหลงนรก ไดรบควำมทกขอยำงสำหสจำกไฟเผำผลำญ

1.3 ชวตในอำณำจกร หมำยถง กำรใชชวตในอำณำจกรของคนทนบถอพระเจำ ควรด ำเนนกำรดงตอไปน

1.3.1 บตร 2 คน ควำมเชอฟงเปนกำรทดสอบกำรเปนบตรในครอบครว 1.3.2 ชำวสะมำเรยใจด เพอนบำนของเรำ คอใครกตำมทขดสน เรำรวำเขำตองกำร

อะไร เรำตองมควำมรกตอผอน และชวยใหเขำไดในสงทตองกำร

-69-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

1.3.3 เจำหน 2 สอนวำคนมประสบกำณควำมรกแหงอำณำจกร กจะแสดงควำมรก นนออกมำได

1.3.4 ฟำรสและคนเกบภำษ ฟำรสเขำหำพระเจำดวยควำมชอบธรรมตวเอง คนเกบ ภำษรวำไมมคำพอจะยนตอหนำพระเจำ พระเยซสอนใหคนถอมใจในค ำอธษฐำน และบำปของควำมชอบธรรมตนเอง

1.3.5 ควำมคดค ำนงของเศรษฐ ตวอฐรอดรเขม กำรพงพงควำมมงมทำงวตถ เปน ของชวครำว สงส ำคญเหนอชวต คอ อำณำจกรนรนดร อฐทรอดรเขมไดตองถอดสมภำระทงสนวำงไวนอกประตเมอง

1.3.6 ผงกบทอนไม เรำควรพจำรณำพพำกษำตนเอง มำกกวำตดสนผอน 1.3.7 กำรเกบเกยว ขำวสกและพรอมทจะรวบรวมเนนควำมตงใจของผเชอทจะ

ขยำยอำณำจกรพระเจำออกไป 1.3.8 ผพพำกษำและหญงหมำย มตรสหำยทเพยรขอแสดงใหเหนควำมส ำคญ ของ

กำรเพยรอธษฐำน 1.3.9 ทำสทสตยซอ เนนควำมส ำคญคนตนเรอนทฉลำดและชอบธรรม ดแลทรพย

สมบต อำณำจกรกมอบใหกบผเชอทสตยซอ 1.3.10 ทนงในงำน ควำมถอมใจเปนสงส ำคญ จะไดรบกำรยกยองในอำณำจกรพระ

เจำ 1.3.11 เถำองน ควำมสมพนธของพระเยซตอครสตจกร 1.3.12 คนงำนสวนองน สอนวำบ ำเหนจนรนดร ไมไดตงอยบนมำตรฐำนโลก 1.3.13 หนำทคนรบใช ควำมเขำใจทเหมำะสมในควำมผกพนกบอำณำจกร 1.3.14 เสอผำทสวมในงำนสมรส เรำตองสวมควำมชอบธรรมเพอจะคงอยใน

อำณำจกร ไมใชควำมชอบธรรมตนเอง แตไดมำ โดยทำงควำมชอบธรรม จำกองคพระเยซครสต องคพระผเปนเจำ "อยำกลวผทฆำไดแตกำย แตไมมอ ำนำจ ทจะฆำจตวญญำณ แตจงกลวพระองคผทรงฤทธ ทจะใหทงจตวญญำณทงกำยพนำศในนรกได"

1.4 คณคำแหงอำณำจกร 1.4.1 ไขมกรำคำสง สมบตทซอนไว อำณำจกรพระเจำ มคำสง จนไมมสงใด

เปรยบเทยบได มคำมำกกวำสมบตใดๆ ของมนษย ถำเรำตองเสยทกสง เพออำณำจกรน กมคำมำกพอทจะสละได

1.4.2 คนตนเรอน พระเยซเปรยบเทยบพระองค เหมอนคนเฝำสงของ ซงอำจน ำเมลดขำวใหม หรอเกำ น ำองนใหมหรอเกำ แตกท ำใหบำนเรอนไดรบสงตองกำร อำณำจกรทพระเยซน ำมำ เหมอนรปแบบเดม แตกเปนของใหมโดยสนเชง แตทงสงใหมและเกำ มคณคำในกำรตอบสนองควำมตองกำร ของผอำศยในอำณำจกรพระเจำ 2. พระเจาทรงเปนความจรงสงสด

ศำสนำครสต และศำสนำยวมควำมเชออยำงเดยวกนวำ พระเจำ คอ พระเยโฮวำห เปนผทรงอำนภำพยงใหญในจกรวำล ไมมผใดจะยงใหญกวำพระองค มค ำสอนมำกมำยท พรรณนำลกษณะ

-70-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ของพระเจำไวในฐำนะทรงเปนควำมจรงสงสดเพยงหนงเดยวเทำนน ทรงม คณลกษณะพเศษตำงๆ ดงตอไปน (ธรรมกำย.2550:356-357)

2.1 ทรงเปนจตบรสทธ ไมมรปรำง 2.2 ทรงมอยนรนดร ไมมกำรเกด ไมมกำรตำย 2.3 ทรงสถตอยทกหนทกแหง 2.4 ทรงรอบรทกสงทกอยำง 2.5 ทรงมพลงอ ำนำจทกอยำง 2.6 ทรงมอยตลอดกำล ไมมเบองตน ไมมทสด 2.7 ทรงบรสทธทกประกำร ไมมบำปเลย 2.8 ทรงม 3 ภำค เรยกวำ ตรเอกำนภำพ คอ พระบดำ พระบตร และ พระจตหรอพระ

วญญำณบรสทธ ลกษณะพเศษของพระเจำตำงๆ ทกลำวมำแลวในขำงตน เปนลกษณะเดยวกนกบศำสนำทมพระเจำสงสดทกศำสนำ เชน พระเจำในศำสนำอสลำม และศำสนำซกข เปนตน อำจจะตำงกนตรงชอเรยกพระเจำสงสดเทำนน แตคณลกษณะพเศษไมแตกตำงกน 3. หลกความจรง 4 ประการ

กำรเขำถงหลกควำมจรง 4 ประกำร ดงตอไปน จะท ำใหชวตมควำมสมพนธทดกบพระเจำคอ

3.1 ควำมรกของพระเจำและแผนกำรของพระเจำ เรำตองตระหนกวำพระองคทรงรกคณและไดจดเตรยมแผนกำรทดเลศส ำหรบชวตของคณ

3.2 มนษยเปนคนบำปจงถกตดขำดจำกพระเจำ มนษยจงไมสำมำรถไดรบควำมรกอนเตมลนของพระองค

3.3 พระเยซครสตเปนหนทำงเดยวทพระองคประทำนใหเพอทจะน ำเรำไปถงพระเจำ โดยกำรรบพระเยซคณจะไดรบควำมรกจำกพระเจำและแผนกำรททำนไดเตรยมไวใหคณ

3.4 เรำตองตอนรบพระเยซเขำมำเปนพระผชวยใหรอดและพระเจำเปนกำรสวนตว กำรไปโบสถเปนประจ ำกำรอยในครอบครวทเปนครสเตยน ไมไดท ำใหเรำเปนบตรของพระเจำ แตละคนตองตอนรบพระเยซครสตเขำมำในชวตเปนกำรสวนตวเทำนนจงจะไดรบของขวญของพระเจำ คอ เขำไปอยในอำณำจกรของพระองค และจะไดสงทพงปรำรถนำในชวตเปนของขวญ คอ 3.4.1 พระเยซจะอยในชวต 3.4.2 ควำมบำปจะไดรบกำรใหอภย 3.4.3 ไดเปนบตรของพระเจำ 3.4.4 ไดรบชวตนรนดรหลงควำมตำย ทสำมำรถฟนจำกควำมตำยได ไมตองสะดงตอควำมตำยอกตอไป 3.4.5 ไดรบสงใหมๆ ในชวตทพระเจำเตรยมไวให

-71-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

สรป ศำสนำครสตไดชอวำ เปนศำสนำแหงควำมรก พระเยซเนนถงควำมรกวำส ำคญทสด มควำมรกอยำงเดยวกเพยงพอแลว รกพระเจำ รกเพอนมนษย รกเพอนบำน รกครอบครว กจะไดควำมรกตอบแทนซงมคำกวำสมบตใดๆ ใหรกโลก ท ำตนเปนคนของโลก และกดวยอทธพลค ำสอนดง กลำวจงมนกสอนศำสนำครสตออก ไปเผยแผศำสนำทวโลก ทงชวยจดตงโรงเรยนและโรงพยำบำลควบคไปดวย เปนตน ทงนกเพรำะด ำเนนรอยตำม พระเยซซงเปนทงหมอกำยหมอใจ ชวยเหลอคนเจบปวยทงโรคกำยโรคใจ ดงนน กำรชวยเหลอกนในรปแบบตำงๆ จงมอยทวไปในหมชำวครสต สะทอนถงอทธพลของศำสนำครสตดงกลำว มำแลว

แตภำยในศำสนำครสตเองกลบแตกแยกกนแบงเปนนกำยใหญนอยมำกมำย และแตละนกำยตำงกยดมนในปรชญำของตนไมปรองดองเขำหำกน ทงยงไมมองคกำรใดทคอยประสำนรอยรำวได ดงนน ศำสนำครสตถงแมจะเปนศำสนำใหญ แตกอยในฐำนะทรวมกนได แคเพยงหลวมๆ หรอรปลกษณภำยนอกเทำนน ตลอดทงควำมเจรญกำวหนำทำงวทยำกำรและ เทคโนโลยในโลกปจจบน กมกำรขดแยงกบค ำสอนในศำสนำครสต จงท ำใหชำวครสตรนใหม ไมสนใจศำสนำถงกบประกำศตวไมมศำสนำและหนไปนบถอศำสนำอน กมมำกขนตำมล ำดบ (ธรรมกำย. 2550 :371)

-72-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ค าถามทบทวน

ตอนท 1 จงท ำเครองหมำยกำกบำท (X) ลงหนำขอทถกตองทสด 1. ค ำวำ ครสต มควำมหมำยตรงกนกบขอใด?

ก. พระเยซ ข. เมสสอำห ค. พระบตร ง. พระเจำ

2. ขอใดคอสำเหตควำมเจรญกำวหนำของศำสนำครสต? ก. ค ำสอนลกซง ข. ควำมศรทธำ ค. กำรเผยแพรศำสนำของพระเยซ ง. กำรเผยแพรของพระสำวก

3. ขอใดคอหลกศรทธำของศำสนำครสต? ก. ศรทธำในพระยโฮวำห ข. ศรทธำในวนสรำงโลก ค. ศรทธำในควำมรกของพระเจำ ง. ขอ ก และ ค ถก

4. ขอใดคอหลกปฏบตเพอเขำถงอำณำจกรของพระเจำในโลกน? ก. ศรทธำในพระเยซครสต ข. รกเพอนมนษยเหมอนรกตนเอง ค. รกพระเจำอยำงสดจตสดใจ ง. ขอ ข และ ค ถกตอง

5. พธกรรมในขอใดทกระท ำเพยงครงเดยวในชวตแลวไมตองท ำอก? ก. ศลมหำสนท ข. ศลลำงบำป ค. ศลก ำลง ง. ศลแกบำป

6. พธกรรมใดทแสดงถงสมพนธภำพระหวำงพระเจำกบมนษย? ก. ศลลำงบำป ข. ศลมหำสนท ค. ศลก ำลง ง. ศลแกบำป

7. พธกรรมในขอใดทเปนกำรระลกถงกำรสนพระชนมของพระเยซ? ก. ศลมหำสนท ข. ศลลำงบำป ค. ศลก ำลง ง. ศลแกบำป

8. พลงอ ำนำจทพระเจำแสดงเพอดลบนดำลใหมนษยกลบใจมำปฏบตตำมแนวทำงของพระเจำเรยกวำอะไร?

ก. พลงควำมรก ข. พระวญญำณบรสทธ ค. พระจต ง. ขอ ข และ ค ถก

9. กำรเจมหนำผำกดวยน ำมนมะกอกเปนรปไมกำงเขน อยในพธกรรมอะไร? ก. ศลมหำสนท ข. ศลลำงบำป ค. ศลแกบำป ง. ศลก ำลง

10. สำวกคนใดททรยศตอพระเยซ? ก. ซมอน ข. มทธำย ค. ยำโกโบ ง. ยดำห อสกำรดโอด

-73-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ตอนท 2 จงตอบค าถามตอไปน 1. จงอธบำยควำมแตกตำงระหวำงพระคมภรเกำและพระคมภรใหม มำพอ เขำใจ? 2. จงยกตวอยำงหลกค ำสอนของศำสนำครสตมำ 3 ขอ และนกศกษำเหนดวยกบ

หลกค ำสอนขอใดมำกทสด เพรำะเหตใด? 3. จงอธบำยควำมแตกตำงของนกำยโรมนคำทอลก นกำยออรธอดอกซและนกำย

โปรเตสแตนต?

เอกสารอางอง กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. (2554). ความรศาสนาเบองตน. กรงเทพฯ : ชมชนสหกรณ

การเกษตรแหงประเทศไทย. เจม บคกงแฮม. (2543). พลงแหงชวต. กรงเทพฯ: มลนธอารเธอร เอส เดอมอส. ธรรมกาย. (2550). ศาสนศกษา. ปทมธาน : มหาวทยาลยธรรมกาย แคลฟอรเนย. พระครสธรรมคมภร. เยเนซส. 1:26-27. พระครสธรรมคมภร. เยเนซส. 2:18-27. ภทรพร สรกาญจน. (2546). ความรพนฐานทางศาสนา. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : โรง พมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. เสร พงศพศ. (2529). ศาสนาครสต. กรงเทพฯ : โรงพมพเอดสน. เสถยร พนธรงส. (2524). ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพฯ : แพรวทยา. หลวงวจตรวาทการ. (2546). ศาสนาสากล เลมท 1. กรงเทพฯ : อษาการพมพ.

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5

หวขอเนอหาประจ าบท ความรทวไปเกยวกบศาสนาอสลาม

ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาอสลาม หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาอสลาม เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาอสลาม

สาระส าคญ 1. ศาสนาอสลาม เกดในประเทศซาอดอาระเบย เมอ ค.ศ. 590 โดยคดตามปเกดของศาสดา นบมฮมมด ผเปนศาสดาของศาสนาน ค าวา อสลาม มาจากรากศพทวา อสลมะ แปลวา การเขาไปในสนต หรอ การยอมนอบนอมตว การแสวงหาสนตกบพระผเปนเจา คอ การมอบตนเองโดยสนเชง หรอการนอบนอมถอมตนตอ พระประสงคของพระผ เปนเจา โดยการปฏบตตามในสงทพระผเปนเจาทรงบญญตและงดการกระท าในสงททรงหาม ทงนเพอ ความสนตสขในสงคม

2. ศาสดามฮมมด หรอพระนบมฮมมด ประสตเมอวนจนทรท 12 เดอนเราะบอลเอาวล ซงตรงกบวนท 22 เมษายน ค.ศ. 571 หรอ พ.ศ.1114 ทนครมกกะฮ ซงปจจบน อยในประเทศซาอดอาระเบย

3. คมภรในศาสนาอสลามทส าคญ ม 2 ประเภท คอ คมภรอลกรอาน ถอวาเปน คมภรหลก และคมภรอล ฮะดส ซงเปนโอวาทและจรยวตรตางๆ ของทานนบมฮมมด ซงสาวก ของทานเปนผรวบรวมไว

4. ศาสนาอสลามมหลกค าสอนทส าคญ ประกอบดวยหลกศรทธาหรอความเชอใน ศาสนา หลกปฏบตหรอหนาทในศาสนา และขอหามในศาสนาอสลาม

5. นกายส าคญของศาสนาอสลาม ม 4 นกาย คอนกายซนน นกายชอะฮ นกาย คอวารจและนกายวาฮะบ

6. พธกรรมของศาสนาอสลาม ไดแก พธฮจญ พธถอศลอด พธนมาซหรอละหมาด และพธบรจาคซะกาฮ 7. ศาสนาอสลามไมนยมการบชารปเคารพอน จงไมมสญลกษณใดๆ ใหศาสนกเคารพบชา รปพระจนทรครงเสยวและมดาวอยขางบน ถอไดวาเปนสญลกษณของศาสนาอสลามได โดยอนโลม วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ

1. อธบายความเปนมาของศาสนาอสลามได 2. อธบายคมภรส าคญของศาสนาอสลามได 3. อธบายหลกค าสอนส าคญของศาสนาอสลามได 4. อธบายพธกรรมส าคญของศาสนาอสลามได 5. อธบายสญลกษณของศาสนาอสลามได

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

กจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท 1. การบรรยาย 2. การอภปรายกลมยอย 3. การบนทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน 4. งานมอบหมาย

สอการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาวถแหงชวต 2. สออเลกทรอนกสทกประเภท 3. บทเรยนออนไลน http://lmsonline.nrru.ac.th/course/index.php?categoryid=69

การประเมนผล 1. ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม 2. ประเมนจากการสรปการอภปราย 3. ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน 4. ประเมนจากผลการสอบระหวางภาคเรยน และปลายภาค

บทท 5 ชวตตามทศนะศาสนาอสลาม

ศาสนาอสลามประเภทเอกเทวนยม นบถอพระอลเลาะห องคเดยวเปนสงสงสด สถาปนาโดย

ศาสดานะบมฮมหมด หรอมะหะหมด ศาสนาอสลามสบทอดมาจากศาสนายดายห มถนก าเนดในทวปเอเชยแถบตะวนออกกลาง ดนแดนแหงชนชาวอาหรบ ไดแกประเทศซาอดอาระเบย เมอ พ.ศ. 1113 เปนศาสนาทมคนนบถอมากจ านวน 1 ใน 3 ของโลก ไดแพรหลายไปทตะวนออกกลาง เอเชยใต ยโรป อเมรกา และในภมภาคตางๆ ทวโลก

ศาสนาอสลาม เกดในประเทศซาอดอาระเบย เมอ ค.ศ. 590 หรอพ.ศ. 1133 โดยคดตามปเกดของศาสดา นบมฮมหมด ผเปนศาสดาของศาสนาน ค าวา อสลาม มาจาก รากศพทวา อสลมะ แปลวา การเขาไปในสนต หรอ การยอมนอบนอมตว การแสวงหาสนตกบพระผเปนเจา คอ การมอบตนเองโดยสนเชง หรอการนอบนอมถอมตนตอพระประสงคของพระผเปนเจา โดยการปฏบตตามในสงทพระผเปนเจาทรงบญญตและงดการกระท าในสงททรงหาม ทงนเพอความสนตสขในสงคม (ดเรก กลสรสวสด. 2539 : 468)

อสลามเปนศาสนาประเภทเอกเทวนยม ถอวามพระเจาสงสดเพยงองคเดยวคอ พระอลลอฮ (อลลอฮ) พระองคทรงสรางโลกและสรรพสง ทรงก าหนดชะตากรรมของมนษย และสรรพสตวทรงเปนผรทกสงทกอยาง ทรงเปนสรรพเดช มมหทธฤทธเหนอกวาสงใด ไมมอะไรอยนอกเหนอพระองค

ศาสนาอสลามมาจากพระเจาและมไดถกกอตงขนโดยมนษย มสลมทวไปถอวา ศาสนาอสลามไดปรากฏขนในโลกตงแตมมนษยคนแรกคอ อาดม และไดมววฒนาการทาง ค าสอนตามววฒนาการของสงคมมนษยโดยผานทางศาสดาประกาศกตางๆ จนกระทงมาเปนค าสอนทสมบรณแบบในสมยของศาสดานบมฮมหมด

ผทนบถอศาสนาอสลาม เรยกวา มสลม หมายถง ผทยอมรบอ านาจสงสดของพระเจาดวยความสมครใจ และด าเนนชวตตามค าสงสอนของพระองค สวนค าวา นบ หรอ รอซล หมายถงผทพระเจาทรงแตงตงใหเปนผเผยแพรค าสงสอนของพระองค ในศาสนาอสลามไมม การบวชเปนพระหรอสงฆ ไมมศาสนาจารย มแตผน าทางศาสนาและมสลมทกคนมหนาทศกษา และเผยแพรศาสนาอสลาม

ความรทวไปเกยวกบศาสนาอสลาม

ศาสนาอสลามเกดขนในคาบสมทรอาหรบซงมสภาพเปนทะเลทราย ผทอาศยอย ในคาบสมทรนคอพวกอาหรบ (เบดอน) ทมอาชพเรรอนเลยงสตว ชาวอาหรบเหลานพากนเคารพบชาภตผปศาจและเทพตางๆ การด ารงชวตของคนเหลานเปนไปอยางหยาบชา มการทะเลาะววาทฆาฟนและเสพกามารมณกนอยางฟมเฟอย ตอมาเมอประมาณ 1400 ปมาแลว ทานศาสดานบ มฮมหมดซงเปนชนชาตอาหรบเผากเรซ ไดประกาศค าสอนอนเปนโองการของพระเจาเพอใหมนษยไดด าเนนชวตอยางถกตองดงามทเรยกวา ศาสนาอสลาม (ภทรพร สรกาญจน. 2546 : 81-82)

-78-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ศาสนาอสลามมจดเรมตนการเผยแพรจากคาบสมทรอาหรบ และไดขยายเขาสดนแดนตางๆ ของโลก รวมทงเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดแก อนโดนเซย และมาเลเซย รวมถงตอนใตของประเทศไทย โดยพอคาชาวอาหรบทเดนทางเขามาคาขาย พรอมน าหลกปฏบตของอสลามทงดงาม เขามาเผยแพร จนไดรบการยอมรบจากประชาชนในดนแดนเหลานน

ในสมยกรงรตนโกสนทรอสลามไดขยายเขาสภาคกลางและภมภาคอนๆ ของประเทศไทย โดยการอพยพและยายถนฐานของมสลม นอกจากนยงมมสลมชาวตางชาตทไดเขามาตงถนฐานอยในดนแดนของไทยดวย 1. ประวตศาสนาอสลาม ศาสดามฮมหมด หรอพระนบมฮมหมด ประสตเมอวนจนทรท 12 เดอน เราะบอลเอาวล ซงตรงกบวนท 22 เมษายน ค.ศ. 571 หรอ พ.ศ.1114 ทนครมกกะฮ ซงปจจบนอยในประเทศซาอดอาระเบย มฮมหมด แปลวา ผไดรบการสรรเสรญ บดาของทานชอ อบดลลอฮ มารดาของทานชอ อามนะฮ บดามารดาของทานมาจากเผาเดยวกนคอเผากเรซ บดาของทานเสยชวตขณะททานยงอยในครรภของมารดาเพยง 4 เดอน (อมรอน บยซฟ และ อลย บน อบรอฮม. 2546 : 72) ในวยเยาว ทานมอาชพรบจางเลยงแกะและไดตดตามลงไปคาขายยงประเทศซเรย 2 ครง ครงแรกเมออาย 12 ป และครงทสองเมออาย 25 ป ในขณะททานมอาย 25 ปนน ทานไดไปท างานอยกบทานหญงเคาะดญะห ซงเปนเจาของกจการคาในนครมกกะฮ ดวยความซอสตยสจรตมไมตรและมตรภาพประกอบกบมประสบการณในเรองการคาขายตงแตสมยทานยงอยกบลง จงท าใหกจการคาของทานหญงเคาะดญะฮไดรบความเจรญรงเรองตามล าดบ ทานไดรบการยกยองและขนานนามวา อล-อามน ซงแปลวา ผซอสตยหรอผยตธรรม และจากการไดรบความไววางใจเชนนท าใหทานหญงเคาะดญะหซงเปนนายจางของทานไดขอแตงงานกบทาน ขณะนนทานมอาย 25 ป สวนทานหญงเคาะดญะหอาย 40 ป และเปนแมหมาย ทานหญงเคาะดญะหไดสนชวตกอนการอพยพ (ฮจญเราะฮ) ประมาณ 3 ป (อมรอน บยซฟ และ อลย บน อบรอฮม. 2546 : 74) ทานศาสดาไดรบการดลใจหรอการรวบรดดวงจตโดยฉบพลน ทเรยกวา วะฮย (วะฮย) จากพระเจา ซงเรมตนดวยค าวา อกเราะห แปลวา จงอาน ดงขอความวา “จงอาน ดวยพระนามของผอภบาลของเจาผทรงสราง (สากลจกรวาล) ผทรงสรางมนษยจากกอนเลอด จงอานเถดและผอภบาลของเจาทรงเออเฟอเผอแผยง” ทานไดรบการดลใจหรอการแตงตงใหเปนศาสดาจากพระเจาโดย ผานมลาอกะฮ (ทตสวรรค) คอ ทานญบรล ในเดอนเราะมะฏอน ณ ถ าฮรออ ซงขณะนนทานอาย 40 ป (อมรอน บยซฟ และ อลย บน อบรอฮม. 2546 : 74-75) สวนการแตงตง ใหทานเปนรอซล (ศาสนทต) พรอมมบญชาใหน าเอาหลกการศาสนาออก เผยแพรตอมวลมนษยนน เกดขนหลงจากวนททานไดรบการแตงตงเปนนบ 6 เดอน (กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. 2554 : 90) พระเจาทรงบญชาใหทานศาสดาประกาศศาสนาอสลามแกญาตผใกลชดอยางลบๆ กอนหญงคนแรกทรบอสลามคอทานหญงเคาะดญะหภรรยาของทาน ชายคนแรกทรบอสลามคอ ทานอบบกร เยาวชนคนแรกทรบอสลามคอทานอาลยหรออาล ซงมอายเพยง 8-10 ป ทาสคนแรกคอทานซยด ซงตอมาไดรบการปลดปลอยใหเปนอสระ การประกาศศาสนา อสลามอยางลบๆ ไดกระท าเปนเวลา 3 ป สาเหตทตองท าแบบลบๆ เชนนเพราะบรรดามสลมยงมก าลงนอยอย

-79-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

หลงจากททานศาสดาไดประกาศศาสนาอยางลบๆ เปนเวลา 3 ปแลวไดรบการบญชาจากพระเจาใหประกาศอสลามอยางเปดเผย ทงๆ ทในขณะนนมผนบถออสลามยงไมมากนก ยงนานวนจ านวนผศรทธาไดเพมมากขน ค าสอนของอสลามไดเปลยนแปลงชวตความเปนอยของประชาชนใหมคณธรรมสงขน เชน อสลามสอนวามนษยทกคนมศกดศร เทาเทยมกน หามคาก าไรเกนควร หามกกตนสนคา หามกนดอกเบย หามเสพสรายาเมา เปนตน ค าสอนเหลานท าใหผเสยผลประโยชน เชน นกคาทาส นกคาสรา เปนตน ไมพอใจอยางมาก เนองจากเปนค าสอนทขดผลประโยชนของเขา จงรวมตวกนตอตานคดคาน ดวยวธการตางๆ เมอเหตการณเปนเชนนทานศาสดาจงไดรบค าสงจากพระเจาใหอพยพ (ฮจญเราะฮ) จากนครมกกะฮไปยงเมองยษรบ ผอพยพเรยกวา มฮาญรน สวนผทอยในเมองยษรบเรยกวา ชาวอนศอร แปลวา ผชวยเหลอ การอพยพครงนเปนการเรมตนศกราชของศาสนาอสลาม เรยกวา ฮจญเราะฮศกราช (ฮ.ศ.) ซงตรงกบป ค.ศ.622 หรอ พ.ศ.1165 (อมรอน บยซฟ และ อลย บน อบรอฮม. 2546 : 77-79) เหตการณส าคญตางๆ หลงจากเรมฮจญเราะฮศกราช มดงน (อมรอน บยซฟ และ อลย บน อบรอฮม. 2546 : 78-84) ปลายฮจญเราะฮท 6 ทานศาสดาไดรวบรวมบรรดาสาวกประมาณ 1,300 - 1,400 คน เดนทางไปนครมกกะฮเพอท าพธอมเราะห (การเยยมเยยนนครมกกะฮ รองจากการบ าเพญฮจญหรอเรยกวา หจญเลก) ทานไดสงคนลวงหนาไปสบความเคลอนไหวของชาวมกกะฮ พรอมกบบอกพวกเขาวาทานไมไดมาท าสงคราม พรอมกนนนกยนดจะท าสญญาสนตภาพ พอพวกมกกะฮรกสงกองทพมาลอมไว แตกองทพมาของพวกเขาแตกตนเสยกอน จงไดถอยทพกลบไป ในทสดพวกมกกะฮคดวาควรท าสนตภาพดกวาเพราะพวกมกกะฮเองกออนก าลงลงมาก สญญาสนตภาพฮดยบยะฮจงเกดขน สญญาสนตภาพนฝายมสลมเปนฝายเสยเปรยบ เพราะทานศาสดาตองการความสงบทานจงยอมเสยเปรยบ ปลายฮจญเราะฮท 7 ทานศาสดาไดไปท าฮมเราะฮอกคราวนไดมผรวมเดนทางไปกบทานจ านวนมากถงเกอบหนงหมนคน ทานไดเดนทางเขามกกะฮดวยความปลอดภย เพราะประชาชนใน มกกะฮไดขานรบทานอยางเตมท เมอประชาชนสวนมากใหการสนบสนนและขานรบ กไมมใครทจะมายบยงกระแสคลนของประชาชนได ผทเคยเปนศตรตอทานตางกไดรบ การอภยจากทานอยางทวหนา ปลายฮจญเราะฮท 10 ทานศาสดาไดเดนทางเขาสมกกะฮเพอประกอบพธหจญ ซงเปนครงสดทายของทานและทานไดกลาวค าปราศรยแกมวลมสลมททงอารอฟะฮ เนองจากทานศาสดาไดประกอบพธกรรมครงสดทายทเมองน จงท าใหเมองมกกะฮกลายเปนทศกดสทธของอสลาม และเปนยอดปรารถนาของมสลมทกคนทจะไดมานมสการสถานทศกดสทธทเมองมกกะฮสกครงหนงในชวต ตอนปลายเดอนซอฟร ปฮจญเราะฮท 10 ตรงกบวนพฤหสบด ทานศาสดาเรมปวย แตทานกยงไปรวมนมาซกบสาวกทกเวลาจนกระทงอาการหนก ทานจงมอบหนาทอหมาม (ผน านมาซ)ใหแกทานอบบกรท าหนาทแทน ทานศาสดามฮมมหด สนพระชนมในวนจนทรท 12 เดอนเราะบอลเอาวล ปฮจญเราะฮท 10 ณ เมองมะดนะฮ

-80-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

จากทกลาวมาขางตน สรปไดวา ศาสนาอสลามเกดขนในประเทศซาอดอาระเบย ประมาณ 1133 ป หลงพทธศกราช เปนศาสนาประเภทเอกเทวนยมซงถอวาพระเจาสงสดม เพยงองคเดยวเทานน คอ พระอลลอฮ เปนผทรงสรางโลกและสรรพสง ทรงก าหนดชะตากรรม ของมนษยและสรรพสตว ศาสดาของศาสนาอสลามคอ พระนบมฮมหมด 2. นกาย

ปจจบนศาสนาอสลามมนกายตางๆ ทมชาวมสลมนบถออยทวโลกซงมนกายทส าคญๆ จ านวน 4 นกาย ดงตอไปน 2.1 นกายซนน นกายนรจกกนทวไปในโลกมสลม และชมชนมสลมกลมใหญนนเชอและปฏบต ตามนกายน ค าวา ซนน มาจากภาษาอาหรบทวา ซนนะฮ แปลวา จารต หรอการปฏบตตาม ศาสดา ไมวาจะเปนค าพดหรอการกระท าแปลอกนยหนงคอพวกทเครงครดในแนวทางโดยยด หลกของคมภรอล กรอานเปนเครองยดเหนยวและถอวาพระวจนะของทานศาสดาเทานนเปน ทางน า นอกจากนนยงยดถอผทใกลชดศาสดาเปนเสมอนผเชอถอในการทจะคดและเอาวจนะ ของทานมาเผยแพรดวย นกายนใหความส าคญแกบรรดาคอลฟะฮทง 4 ทสบตอจากศาสนาเทานน สวนคอลฟะฮหลงจากนนมไดยดถอวามความส าคญแตอยางใด แนวยดถอของนกายนสวนใหญ จะปฏบตตามอหมามหรอเรยกวา มซฮบทง 4 คน คอ อหมามฮานาพ อหมามมาลก อหมาม ชาฟอ และอหมามฮมบล เทานน หลกการตางๆ ทเชอถอตามแนวทางของอหมามทง 4 น เปนหลกการทสอดคลองกบการกระท าของศาสดาเปนสวนใหญ (อมรอน มะลลม. 2524 : 43) พวกนกายนใชหมวกสขาวเปนสญลกษณ และเปนนกายทมผนบถอมากทสด ถอวาเปนนกายดงเดม แลวสวนมากมอยในประเทศสาธารณรฐตรก ซาอดอาระเบย แอฟรกา และชาวมสลมสวนใหญในอนโดนเซย มาเลเซยและประเทศไทย 2.2 นกายชอะฮ ค าวา ชอะฮ แปลวา ผปฏบตตาม หรอ สาวก นกายนไดแตกแยกออกมาจากนกายซนน นกายชอะฮเรยกผสบทอดจากพระมฮมหมดวา อหมาม โดยถอวาอหมามนนเปนผหมดมลทนจากบาป เปนสอกลางการตดตอระหวางมนษยกบพระเจา และเปนผแปลพระวจนะของพระเจาทปรากฏในคมภรอลกรอาน เรยกวา อยาตลเลาะห แปลวา อายแหงอลลอฮ ชอะฮถอวา หลงจากศาสดามฮมหมดแลว คอลฟะฮอนๆ นนไมใชคอลฟะฮ ทแทจรงเพราะอหมามทสบตออยางถกตองตามความเชอของนกายนม 12 คน ดงตอไปนคอ

2.2.1 อาล ลกพลกนองและบตรเขยของทานศาสดา 2.2.2 ฮาซน บตรคนโตของอหมามอาล 2.2.3 ฮเซน นองชายของอหมามท 2 2.2.4 อาล ซยนลอาบดน บตรของอหมามท 3 2.2.5 มฮมหมด อลบากร บตรของอหมามท 4 2.2.6 ยะฟร อลซอดก บตรของอหมามท 5 2.2.7 มซา อล กอซม บตรของอหมามท 6 2.2.8 อาล อลรดอ บตรของอหมามท 7 2.2.9 มฮมหมด อลญะวาด บตรของอหมามท 8

-81-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

2.2.10 อาล อลฮาด บตรของอหมามท 9 2.2.11 อาซน อล-อสการ บตรของอหมามท 10 2.2.12 มฮมหมด อลมะฮด บตรของอหมามท 11 ส าหรบอหมามองคสดทายนน พวกชอะฮเชอวายงมชวตอย ตางเชอกนวา อหมาม

ไดหายตวไปอยางลกลบ ขณะทหายตวไปนนอลมะฮดยงเดกอย บางกวาหายไปตอน อาย 4 ขวบ บางกวาหายไปตอน 8 ขวบ และอหมามผนถอกนวาจะเปนผมาปราบยคเขญของโลกและจะมาปรากฏตวในวนสดทายของโลก นกายชอะฮถอวา ปจจบนเปนชวงระยะเวลา แหงการรอคอยการกลบมาของอหมามองคสดทายในฐานะของมะฮด ซงหมายถง ผถกน าโดย พระเจา หรอ ผน าทางอนชอบในอนาคต (อมรอน มะลลม. 2524 : 46) นกายชอะฮนมผนบถอมากทสดในประเทศอหราน อรก อนเดย อฟกานสถาน และซเรยนกายนใชหมวกสแดงเปนสญลกษณ 2.3 นกายคอวารจ ความหมายของนกายน คอ ผแยกตวออก หรอผตอตาน สาเหตการเกดของนกาย นเนองมาจากการแขงขอของกลมชนบางกลมทไมพอใจตอการสนชวตของอสมานซงเปนคอลฟะฮองคท 3 การทอาลซงไดสบต าแหนงเปนคอลฟะฮองคท 4 ไมสามารถจบตวคนรายมาลงโทษได ท าใหพวกนตงตวเปนกบฏไมยอมเชอฟงและไมปฏบตตามคอลฟะฮไมวากจใดๆ ไดแยกตวออกไปตงกองทพใหม ไมยอมขนตออาล ดงนน จงไดชอวา คอวารจ ดงกลาวขางตน จงเกดการตอสกนทงสองฝาย ลกษณะความคดของนกายคาวารจ สรปได ดงน 2.3.1 ต าแหนงทสงสด ท เรยกกนวา คอลฟะฮนนใหเลอกกนโดยเสร โดยทก ประเทศในโลกมสลมจะตองมสวนดวย ไมใชเฉพาะเลอกกนในบางกลมอยางทกระท ากนอย 2.3.2 ผทจะด ารงต าแหนงน ไมจ าเปนตองมเชอสายกเรชทเปนชนเผาของทาน ศาสดาเสมอไป แมจะไมใชชาวอาหรบทกคนมสทธเทากน 2.3.4 บคคลใดทกระท าผดและฝนบญญตของศาสนา ถอวาพนสภาพการเปนมสลม ทนท ดงนน ผทไมปฏบตตามและไมตอสตามแนวทางของตนทก าหนดไวต องถอวาเปนพวกท มความผดมหนต นกายนไดสมญานามอกอนหนงจากกลมมสลมโดยทวไปวา พวกนอกคอก หมายถง พวกทรนแรง และมสลมบางกลมถงกบกลาววา พวกทออกนอกแนวทางของศาสนา อสลามไมควรนบวาเปนมสลม (อมรอน มะลลม. 2524 : 48-49) 2.4 นกายวาฮะบ นกายนกอตงขนโดยทาน มฮมหมด-อบดล-วาฮบ เมอประมาณครสตศตวรรษท 18 ในประเทศซาอดอาระเบย นกายนเนนความส าคญเฉพาะค าสอนในคมภรอลกรอานและ ค าสอนของทานนบมฮมมดเทานน ไมยอมรบการตความของผน าหรอนกปราชญคนใดๆ ในศาสนาอสลาม นกายนถอวาคมภรอล กรอานเปนสงศกดสทธทไมอาจตความหรออธบายได มสลมทกคนจะตองปฏบตตามค าสอนอยางเครงครดตามตวอกษร นกายวาฮะบ ปฏเสธพธกรรมใดๆ กตามทไมไดบญญตไวในพระคมภร และไมเคารพเชอฟงผใดนอกจากพระเจา เพยงผเด ยว จดหมายของนกายนคอการรกษาศาสนาอสลามใหบรสทธตามแบบดงเดม จงปฏเสธทกสงทไมไดบญญตไวในคมภรอลกรอาน นกายนม

-82-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ผนบถอแพรหลายอยใน ประเทศอนเดย แอฟรกาตะวนออกและบางประเทศในตะวนออกกลาง (ภทรพร สรกาญจน. 2546 : 84-85) ความหมายของชวตตามทศนะศาสนาอสลาม

ศาสนธรรมของศาสนาอสลาม ตามทปรากฏในคมภรอลกรอาน เปนโองการมาจากพระเจา จงกลายเปนธรรมนญชวตของชาวมสลม ไมมการแกไขเปลยนแปลงใดๆ ทงสน เพราะถอวาเปนศาสนธรรมทสมบรณดแลว รวมถงความเชอเกยวกบมนษยวา ชวตมาจากอลเลาะห ดงปรากฏในพระคมภรวา “มนษยชาตทงหลาย จงย าเกรงพระเจาของพวกเจาทไดบงเกดพวกเจามาจากชวตหนง และไดทรงบงเกดจากชวตนนซงคครองของเขา และไดทรงใหแพรสะพดไปจากทงสองนน ซงบรรดาชายและบรรดาหญงอนมากมาย และจงย าเกรงอลเลาะหทพวกเจาตางขอกน ดวยพระองค และพงรกษาเครอญาต แทจรงอลเลาะหทรงสอดสองดพวกเจาอยเสมอ” (อลกรอาน. 2555 : 4 : 1) “จงร าลกถงขณะทพระเจาตรสแกมะลาอกะฮวา แทจรงขาจะสรางมนษยคนหนงจากดน” (อลกรอาน: 38:71) “ ดงนน เมอขาไดท าใหเขามรปรางสมสวน และไดเปาวญญาณจากขาเขาไปในตวเขา ฉะนนพวกเจาจงกมลงสญดตอเขา” (อลกรอาน. 2555 : 38 : 72) ค าวา “...วญญาณทเปา..” ในภาษาอาหรบเรยกวา “รฮ” เปนจตวญญาณทอยภายในมนษย ท าใหชวตถกลขตโดยองคอลเลาะห ชวตมนษยยงตองมตอในโลกหนาหรอ “โลกบรซค” อลกรอานกลาววา “และเบองหนาของพวกเขามโลกบรซค จนกระทงถงวนทพวกเขาจะถกฟนคนชพขนมา” (มนษยในทศนะอสลาม. 2555)

มนษยทกคนถกสรางมาบนพนฐานทสะอาดบรสทธแหงพระผเปนเจา ในลกษณะ ทว า ถาหากไมมสงยวยภายนอกท าใหหลงทาง ชวตเขาจะด าเนนบนวถทางแหงสจธรรมตลอดไป เนองจากไมมทารกคนใดคลอดออกจากครรภมารดาดวยความผดพลาดหรอมบาปตดตว แตหลงจากนนวถชวตไดเปลยนไปเพราะผลกระทบภายนอกทเกดจาก ความชวชาและสงไมด ทงหลายซงขนอยกบการเลอกสรร หรอแมวาจะมกรรมพนธทไมด แตสงนนกไมอาจเปลยนแปลงเจตนารมณของมนษยได เพราะชวตทมการเลอกสรร หมายถงการใชสตปญญาพจารณาการกระท า และผลขางเคยงทจะเกดตามมาภายหลง หลงจากนนจงตดสนใจวาจะท าหรอละเวน อลกรอาน กลาววา “แทจรงเราไดชแนะแนวทางแกเขาแลว บางคนเปนผกตญญ และบางคนเนรคณ” (มนษยในทศนะอสลาม. 2555)

ศาสนธรรมของศาสนาอสลาม อยในสายธารแหงจรยธรรมระดบเดยวกบศาสนายว ศาสนาครสต ดงนน จงมค าสอนทกลมกลนกนในหลายประเดน โดยเฉพาะความจงรกภกดตอพระเจา การด าเนนชวตตามวถทพระเจาทรงบญญตไว ชาวมสลมด าเนนชวตตามหลกศรทธา และหลกปฏบตเพอจะไดเขาถงอาณาจกรของพระเจา จดมงหมายสงสดแหงความสขสงบของชวต กลาวโดยสรป ชวตตามทศนะของศาสนาอสลามเปนสงทพระเจาสรางขน

ทศนะความคดเกยวกบชวตของศาสนาทงหมดตามทกลาวมา ศาสนาทเชอในพระผเปนเจา (ศาสนาเทวนยม) มความคดในทางเดยวกนวา ชวตของมนษยเปนเรองของพระผเปนเจาบนดาลสรางขนมาตามประสงคของพระองค การด าเนนชวตตลอดจนจดหมายปลายทางของชวตจะอย ในการ

-83-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ก าหนดของพระองคทงหมด สวนในทศนะของศาสนาประเภทอเทวนยม เชน ศาสนาพทธ มแนวคดวาชวตมนษยเปนเรองของกฎเกณฑธรรมชาต การด าเนนชวตอยภายใตการก าหนดของมนษย มนษยก าหนดชะตาชวตของตนเองดวยตนเอง หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาอสลาม

หลกธรรมในการด าเนนชวตตามหลกศาสนาอสลาม มหลกค าสอนส าคญแบงออกเปนสวนใหญๆ ได 3 สวน คอ 1. หลกศรทธาหรอความเชอในศาสนา

หลกความศรทธา เรยกวา อมาน เปนหลกค าสอนทชาวมสลมทกคนจะตองเชอวา เปนความจรงแทและตองยดถออยางมนคง แมจะไมสามารถพสจนไดดวยประสาทสมผส กตาม โดยศาสนาอสลามไดแสดงหลกศรทธาไว 6 ประการ คอ

1.1 ศรทธาในอลลอฮแตเพยงพระองคเดยวดวยสจรตใจ ศรทธา ทแทจรงของมสลมทมตอพระผเปนเจานนหมายถงการถวายทงกายและใจใหแกพระองค การปฏบตผดไปจากน ถอว าเปนบาปมหนตทมอาจยกโทษใหได มสลมทศรทธาตอพระผ เปนเจาอยางแทจรงจะท าใหเขาละเวนจากการท าชว ท าแตความด มพลงใจทจะเผชญกบ เหตการณตางๆ ไมวาจะดหรอราย การศรทธาตออลลอฮจงเปนหวใจของการเปนมสลม

1.2 ศรทธาในมลาอกะฮ ซงเปนเปนเทพบรวารหรอเทวทตของพระเจาเปนผท าหนาทเปนสอระหวางอลลอฮกบมนษย มจ านวนมากมายสดจะประมาณได เทาทมระบ ชอและหนาทเฉพาะกมอย 10 มลาอกะห เชน ยบรออล มกาฮล อสรออล เปนตน มหนาทสนองพระบญชาอลลอฮแตกตางกนออกไป

1.3 ศรทธาในบรรดาศาสนทตหรอผเทศนาทงหลาย เรยกวา รอซล ทได ลวงลบไปแลว และทานนบมฮมหมดเปนรอซลคนสดทาย หลงจากทานแลวกไมมนบ ไมมรอซลอก ศาสนาอสลามจ าแนกศาสนทตหรอผรบโองการจากพระเจาใหน าบญญตของ พระองคมาสงสอน ชแนะแกมวลมนษยดวยกน ในแตละยคแตละสมยออกเปน 2 ประเภท คอ

1.3.1 ผไดรบมอบหนาทใหปฏบตตนเปนแบบอยางทดตามบทบญญตของพระเจาเพยงอยางเดยวเทานน ศาสนทตประเภทนเรยกวา นบ

1.3.2 ผไดรบมอบหนาทใหปฏบตตนเปนแบบอยางทดตามบทบญญต ของพระเจา และท าการเผยแผบทบญญตนนแกมวลมนษยชาตทวไปดวย ศาสนทตประเภทน เรยกวา รอซลหรอ สล ชาวมสลมเชอกนวา ทานนบมฮมหมด เปนทงนบและรอซล เพราะเปนแบบอยาง ทดตามบทบญญตของพระอลลอฮ และเปนผเผยแผบทบญญตนนแกมนษยชาตดวย

1.4 ศรทธาในพระคมภร โดยใหศรทธาในความถกตองแตดงเดมของ คมภรทงหลายของนบองคกอนๆ และศรทธาในคมภรอลกรอานซงเปนคมภรสดทายซงไมม ผใดสามารถประพนธเยยงนนไดแมแตมาตราเดยว

1.5 ศรทธาในวนพพากษา โดยชาวมสลมจะตองมความศรทธาวา โลกนมวนแตกดบจะมโลกใหมและระบบใหมเกดขนอก ซงไมมผใดรวาจะเปนเชนนนเมอใด มนษยจะถกใหฟนขนรบโทษ

-84-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

และรางวลตามกรรมของตน มสลมผศรทธาในวนพพากษาและ สรางสมความดไวมากจะไดไปสโลกหนาและไดพบกบชวตนรนดร

1.6 ศรทธาในการก าหนดของพระเจา วาทกสงทกอยางในจกรวาลอย ภายใตการก าหนดของพระเจาทงสน แตการกระท าของมนษยนนอยทเจตนาและการตดสนใจ ของมนษยเอง (ดเรก กลสรสวสด. 2539 : 417) 2. หลกปฏบตหรอหนาทในศาสนา

หลกปฏบตเรยกวา อบาดะห ชาวมสลมทกคนจะตองถอเปนหนาทและเปน กจวตรอนจะขาดมได ซงการปฏบตนนแบงออกเปน 5 ประการ ดงน

2.1 การปฏญาณตน การเปนมสลมคอการปฏญาณดวยดวยความจรงใจวา ไมมพระเจาอนใด นอก

จากอลลอฮ และมฮมหมดเปนรอซล (ศาสนทต) ของอลลอฮ เพราะผใดกตามไดนมาซ ถอศลอด หรอไดไปบ าเพญหจญ แตไมมศรทธาในอลลอฮและรอซลของพระองคอยางแทจรง การงานของผนนกไมมผลแตประการใด เพราะขาดรากแกว และการยดมนในค าปฏญาณ อยางเดยว โดยไมแสดงออกดวยการกระท านนกไมใชหลกการของอสลาม การปฏญาณตนจงเปนความศรทธาในขอแรกทส าคญมากดเรก กลสรสวสด เปรยบเทยบไววาเสมอน กระโจมทตองมเสาเอกค าอยตรงกลาง สวนอกสเสานนเปนหลกยดเหนยว ตามหลกปฏบตทง 5 ประการ บางคนกปฏบตไดครบถวน บางคนกหยอนยาน แตถาผใดละทง หลกเอกเมอใดกเปนอนหมดสนกน เสมอนวากระโจมนนตองยบลงมาทนทฉนนน (ดเรก กลสรสวสด. 2539 : 417)

2.2 การนมาซ (ละหมาด) ค าวา นมาซ เปนภาษาเปอรเซย ในภาษาอาหรบเรยกวา อศ -เศาะลาฮ ชาวไทย

มสลมเรยกวา ละหมาด เปนการแสดงความเคารพตอพระเจา เปนการปฏบตเพอแสดง ความภกดตอพระเจา เปนหลกการทสรางความมระเบยบวนย ขจดกเลสและสรางความเปน อนหนงเดยวกนในประชาคมมสลม การนมาซในวนหนงม 5 เวลา คอ เวลารงเชากอนตะวนทอแสง เวลากลางวน เวลาคลอยบาย เวลาพลบค าเมอพระอาทตยตกลบดวงไปแลว และเวลากลางคน ซงเปนเวลาทมนษยก าลงอยในความสขสบายจากการนอนหลบ ในเวลาทก าลงสาละวนกบธรกจกบการรนเรงหรรษาและกบการพกผอนนเองทศาสนาอสลามก าหนดใหมสลมฉกคดและเสยสละเวลาเพยงเลกนอยเขาเฝาพระอลลอฮดวยการนมาซเพอการท าจตใหเปนสมาธ การเขาแถวในการนมาซนนแสดงถงความมระเบยบวนย การกมเปนการคารวะ และการกราบเปนการนอบนอมอยางสงสดทมนษยจะพงกระท าได อรยาบถตางๆ ในการนมาซจงเปนการแสดงออกถงการเคลอนไหวทนอบนอมทสดอนมนษยพงมตอพระเจา ดงนน จงหามการนมาซเพออวดอางหรอหามการนมาซแบบเนอยๆ ไมตงใจ กระท าพอเปน พธอยางเสยไมได

2.3 การถอศลอด การถอศลอด เรยกในภาษาอาหรบวา อศ-เศาม หรอ อศ-ศยาม หมายถง การเวนจาก

การกน ดม การรวมประเวณตงแตรงสางจนถงพลบค า ในทางปฏบตยง หมายถง การหามพดเทจ นนทา คดโกง ดสงลามก ใหอดกลนความโกรธ ใหมความอดทน และพดด ท าด มจตใจผองแผว เออเฟอเผอแผ การถอศลอดตามหลกการของศาสนาอสลาม ไมใชเพออดอาหารอยางเดยว แตตองงด

-85-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เวนอกหลายขอพรอมทงฝกจตใหเขมแขง มสลมชายหญงทกคนทบรรลนตภาวะ คอ มน าอสจหรอมประจ าเดอน แลวตองถอศลอดในเดอนเราะมะฎอน ตามปฏทนทางจนทรคตอนเปนเดอนทเกาของ ฮจญเราะฮศกราชบางปกม 29 วน บางปกม 30 วน นอกจากเดอนเราะมะฎอนแลว มสลมจะถอศลอดในวาระอนๆ ตามสมครใจกได ผทไดรบการยกเวนไมตองถอสลอด คอ กรรมกรผท างานหนก เชน นกประดาน า กรรมกรในเหมองถานหน ทหารทออกสนามรบ คนแกทไมสามารถถอศลอดได คนปวย สตรทมรอบเดอน หญงพกฟนหลงจากการคลอดบตร เปนตน ผทขาดการถอศลอด ทงๆ ทตนสามารถถอไดนนตองถอชดใชในเดอนอนของรอบ 11 เดอนนน สวนคนแกกใหไถภาระของตนโดยการใหอาหารแกคนขดสนยากจนคนละ 1 มอในแตละวนทขาดการถอศลอด ในระหวางการถอศลอดตงแตเชาจนพลบค า จะดมน าไมได แตใหกลนน าลายตนเองได พดเทจไมได เพราะท าใหจตใจมวหมอง ลกขโมย หามดสงลามกหรอพดจาลามกลวนลามทางชสาวดวย เมอถอศลอดครบเดอนเราะมะฎอนแลวใหบรจาคทานเปนขาวหรอเงนแทนสมาชกทกคนในครอบครวแกคนยากจนขดสน กอนจะนมาซอดซงถอวาเปนวนตรษและใหกระท าได 3 วนลวงหนา ถาบรจาคหลงจากนมาซอดแลว ถอวาเปนทานอาสา (การบรจาคทานทวๆ ไป) ไมใชทานตามบทบญญต ในเดอนเราะมะฎอน มสลมทวโลกจะอยในภาวะเดยวกนแหงการถอศลอด กลาวคอ การเวนความชว สงเสรมการท าความดและเสรมสรางพลงจตขอตนใหชนะอ านาจ ฝายต า (ดเรก กลสรสวสด. 2539 : 483)

2.4 การจายซะกาฮ ซะกาฮ แปลวา ท าใหงอกเงยขน การขดเกลากเลสท าใหจตใจผองแผว เปน การจาย

ทานตามขอบญญตของศาสนาอสลาม นอกเหนอจากการบรจาคทานทวๆ ไปซงเรยกวา ทานอาสา ซะกาฮ ตองจายจากเงน ทรพยสน ธญญาหารทมเกนพกดและอยใน ครอบครองครบหนงปหรอตามฤดกาลของธญพช บคคลทมสทธรบซะกาฮม 8 ประเภท คอ (1) คนยากจน (2) คนขดสน ไดแก ผมอาชพ มรายได แตไมเพยงพอกบการใชจายจรง (3) เจาหนาทในการเกบจดการและจายซะกาฮ ซงไมมอาชพอนและยากจนเชนกน (4) ผทโนมมารบนบถออสลาม แตยากจนหรอถกญาตตดขาด (5) ทาสทตองการทรพยไปไถตวเองใหเปนอสระ มสทธรบซะกาฮเพยงเทาทจะน าไปไถตวเอง (6) ผเปนหนจากการประกอบอาชพทสจรต มสทธรบซะกาฮเพยงเทาทเปนหน (7) ในแนวทางพระเจา หมายถง เพอสวนรวมหรอแมแตในการสงคราม รบซะกาฮเพยง คาใชจายระหวางด าเนนการ และ (8) ผเดนทางซงตกคางในตางแดนและหมดความสามารถจะเดนทางตอไปได มสทธรบซะกาฮไดเพยงคาใชจายทจ าเปน บคคลผมรายไดครบหนงปเมอมเงนเหลอเกนจากการใชจายตามอตภาพแลว ตองจายรอยละสองครงจากยอดเงนตนแกองคการทมเจาหนาทตรวจสอบ เกบและจายซะกาฮ (บยตลมาล) เชน นาย ก มเงนเดอน 15,000 บาท นาย ก มครอบครวใชจายเดอนละ 10,000 บาท นาย ก ตองจายซะกาฮจากเงนตน 180,000 บาท เปนเงนปละ 4,500 บาท แกบยตลมาล เปนตน ผใดไมจายซะกาฮ เมอมรายไดซงจ าตองจาย ศาสนาอสลามถอวาทรพยสนทผนนหามาไดยงไมสะอาด อยางไรกตาม รายไดนนจะตองไดมาโดยชอบธรรม ไมใชจากการ ขโมยปลนหรอคดโกง ไมใชจากการพนนหรอการคาขายทตองหาม เชน คาของมนเมา คาประเวณ เปนตน ความประสงคหลกของการเกบและจายซะกาฮนนกเพอเอาทรพยจากคนมงม ในจ านวนนอยทสมควรไปแจกจายแกคนยากจนขดสนซงรวมอยใน 8 ประเภท ดงกลาวแลว ขางตน (ดเรก กลสรสวสด. 2539 : 485)

-86-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

2.5 การบ าเพญฮจญ การบ าเพญฮจญ คอ การเดนทางไปปฏบตศาสนกจทนครมกกะฮ ประเทศ

ซาอดอาระเบย ในเทศกาลฮจญ เรมตงแตวนท 8 ถงวนท 12 เดอนท 12 ของฮจญเราะฮศกราช โดยมากหลงจากนนผไปบ าเพญฮจญจะเดนทางไปทนครอล-มดนะฮ เพอเยยมชมและนมาซทมสยดนะบะวยดวย การบ าเพญฮจญในสถานทและชวงเวลาทก าหนดไวนนเปนมหาสมาคมแหงมนษยชาต ผมความสามารถจะเดนทางไปถงได คอ มรางกายแขงแรง มทรพยส าหรบการเดนทางไปกลบ ถาไมไดอยตามเงอนไขนกไมตองไปบ าเพญฮจญ ผชายนงเพยงผานงและสวมผาพนกายทไมมรอยเยบรวมเพยงสองผนทเปน สขาวเทานน เรยกวาชด อหรอม หามใชผายอมสใดๆ สวนผหญงใหนงผานงสวมเสอคลมกาย คลมศรษะ เปดไดเฉพาะใบหนา ฝามอและขอเทา ใชไดเฉพาะผาสขาวหรอสด าเทานน ทงชาย และหญงจะใชผาไหมแพรพรรณไมได ตางเวยนรอบหนอล-กะอบะฮ จากซายไปขวาเจดรอบ แลวไปเดนบางวงเหยาะๆ บางระหวางเนนเขาอศ-เศาะฟาและอล-มรวะฮซงอยใกลๆ กนอก เจดรอบ ใหนมาซทลานของอล-กะอบะฮแลวกลบทพก หามสวมหมวกหรอคลมศรษะ แตใหกางรมกนรอนได หามสวมรองเทาหมสน แตสวมรองเทาแตะได หามเกยวพาราสกน ดาทอ ขโมย ทะเลาะเบาะแวงหรอท ารายรางกายกน คนแกทวงไมไดจะนงแครหรอรถเขนกได ดงนนการบ าเพญฮจญจงเปนหลกสตรส าหรบเสรมสรางใหเปนคนดอยางแทจรง ทสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนของชาวมสลม 1,000 ลานคน วนทส าคญทสดของการบ าเพญฮจญ คอ การชมนมกนททงอะเราะฟะฮในเวลากลางวนของวนท 9 เดอน 12 ผใดกตามทไดปฏบตขอบญญตตางๆ ของการบ าเพญฮจญ แตไมไดไปชมนมในวนดงกลาว ณ ทงอะเราะฟะฮถอวาผนนไมไดบ าเพญฮจญใกลๆ กบหนอล-กะอบะฮมบอน าซมซบส าหรบดบกระหายซงมน าไหลตลอดมาหลายพนปแลว ผทไดบ าเพญฮจญครงแรกนนถอวาไดกระท าตามศาสนาบญญต สวนจะไปบ าเพญอกกครงจากนนนถอวาเปนการอาสา (ดเรก กลสรสวสด. 2539 : 483-484) หลกการทง 2 น เปนพนฐานอนจ าเปนส าหรบผนบถอศาสนาอสลามทกคนทงท สบทอดจากบดามารดามาแตเดมหรอเพงเขารบใหมกตาม จะตองศกษาใหเขาใจโดยถองแท และประพฤตปฏบตอยางตอเนอง

3. ขอหามในศาสนาอสลาม ศาสนาอสลามมขอหามทเปนหลกใหญๆ ดงตอไปน 3.1 หามตงภาคหรอน าสงอนขนเทยบเคยงพระเจา เชน การยดมนถอมนตอเงนตรา

ชอเสยง วงศตระกล เกยรตยศ ประเพณ เหนอการยดมนตอพระเจา 3.2 หามกราบไหวบชา รปปน วตถ ตนไม กอนอฐ กอนหน ดวงอาทตย ดวงจนทร แมน า

ภเขา ผสางเทวดา เพราะในศาสนาอสลามไมมเจาทเจาทาง ดงนนจงหามเซนไหวสงใดๆ 3.3 หามเชอดวง หามผดวง หามดหมอ หามเชอโหร หามการเสยงทาย หามถอโชคลาง

และใชเครองรางของขลง 3.4 หามเลนการพนนทกชนด หามเสยงทาย เสยงโชค หามแทงมา 3.5 หามกนสตวทตายเอง สตวทมโรค เลอดสตวทกชนด สกร สนข หามกนสตวทถก

น าไปเซนไหว สตวทถกรดคอตายโดยทไมเชอดใหเลอดไหล สตวทเชอดโดยมไดกลาวนามของอลลอฮ หามกนสตวทมลกษณะอนนารงเกยจ สตวทมเขยวหรอทดราย เชน เสอ จระเข สตวทตะปบสตวอนกนเปนอาหาร เชน เหยยว กา เปนตน

-87-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

3.6 หามเสพสงมนเมาทกชนด เชน เหลา เบยร กระแช กญชา ยาฝน อะไรกตามทเสพเขาไปแลวมนท าอนตรายตอรางกาย เปนสงตองหามทงสน นกปราชญมสลม บางกลมมความเหนวา แมกระทงบหรกเปนสงตองหามเหมอนกน

3.7 หามผดประเวณไมวาจะดวยความยนยอมหรอสมครใจทงสองฝายกตาม ขอหามในเรองการผดประเวณนอสลามไมไดหามการผดประเวณอยางเดยว แตยงหามการตดตอสมพนธทจะชกน าไปสการผดประเวณดวย เชน การคบหากนระหวางเพศนนจะตองม ขอบเขตจ ากด หามสงสงเกนขอบเขตแมวาจะเปนเครอญาตกตาม

3.8 หามฆาสงมชวตทกชนด โดยไมมเหตผลตามทศาสนาก าหนดไว 3.9 หามประกอบอาชพทไมถกตองดวยศลธรรมหรออาชพนนจะน าคน ไปสหายนะ เชน

ตงซองโสเภณ ตงโรงเหลา บาร อาบอบนวด ปลอยเงนกโดยวธเกบดอกเบย รบซอของโจรและเปดสถานเรงรมยทกชนด

3.10 หามบรโภคอาหารทหามาไดโดยไมชอบธรรม 3.11 หามกกตนสนคา จนราคาสนคาขนสงแลวน าสนคาออกมาขาย 3.12 หามใสรายปายส นนทาหรอกระท าการใดๆ ทจะสรางความเดอดรอนตอตนเอง

เพอบาน สงคม และประเทศชาต ทงหมดทกลาวมาขางตนนเปนขอหามหลกใหญๆ ในอสลาม นอกจากนแลวยงมขอหาม

อนๆ ทไมสามารถน ารายละเอยดทงหมดมากลาวได (อมรอน บยซฟ และ อลย บน อบรอฮม. 2546 : 108-109)

เปาหมายชวตตามทศนะศาสนาอสลาม

ค าสอนหรอศาสนบญญตไดชแนะวา “อบาดต” คอ การยอมตามเจตจ านงของพระเจา (อลเลาะห) เปนเปาหมายของมนษย อนจะน ามาซงการบรรลธรรม ตลอดจนความผาสกในโลกนและโลกหนา อกนยหนงจดประสงคของชวตกคอ การแขงขนกนท าความด อล-กรอาน กลาววา “แทจรงอล-กรอานน ชน าไปสแนวทางทดมนคงทสดในทามกลางแนวทางทงหลาย” (อล-อสรออ. 9) และ “เราไดประทานคมภรนลงมาใหแกเจาซง (เปนคมภรท) สาธยายทกสรรพสง” (อน-นะหล. 89) อล-กรอานไดยนยนถงทศนะดงกลาวนไววา “ทกกลมชน (หรอทกๆ คน) มทศทางและเปาหมายทมงหนาไปส (ทศทางนนๆ) ดงนน พวกเจาจงรดหนาไปสความดงามเถด (เพอจะไดไปถงยงเปาหมายหนงอนสงสงยง)” (อล-บะเกาะเราะฮ. 148) 1. แผนของการด าเนนชวต

แนวทางและแบบแผนของการด าเนนชวตเพอไปสเปาหมายของชวตนน อล-กรอานใชค าวา “ดนะ” ในความหมายวา ผศรทธาหรอผปฏเสธกตามตางกม “ดนะ” ทงสน เนองจากการด าเนนชวตของมนษยมอาจกอรปขนโดยปราศจากแนวทางและแบบแผนได ไมวาจะเปนแนวทางทมาจากศาสดาและโองการ (วะหย) ของพระผเปนเจาหรอแบบแผนทถกก าหนดขนโดยมนษยเองกตาม แนวทางและแบบแผนในการด าเนนชวตทดและมนคงทสดส าหรบมนษย ไดแก แนวทางทไดรบการ

-88-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ชน าโดยธรรมชาตของการสรางสรรคในตวมนษย มใชโดยอารมณความรสกของบคคลหรอของสงคมแตอยางใด

“ดนะ” ทถกตองนน ตองไดรบรองจากอลเลาะห ซงดนะทรบรองโดยอลเลาะห คอ การยอมจ านน ตอพระประสงคของพระองค หมายถงการยอมจ านนตอธรรมชาตแหงการสรางสรรคของพระองคซงไดเรยกรอง มนษยไปสประมวลขอบญญตหนงโดยเฉพาะ ส าหรบมสลมแลว “อลเลาะห” ผทรงสงสงจะทรงชน าทางทกๆ สรรพสงไปสความผาสกและเปาหมายของการสรางสรรคอนเฉพาะเจาะจงตอสงนนๆ ดวยวถทางแหงการสรางสรรคของพระองค ดงนน เสนทางทแทจรงส าหรบมนษยในการด าเนนชวตจงไดแกเสนทางทธรรมชาตอนบรสทธของมนษยไดเรยกรองเขาไปสเสนทางดงกลาว และไดแกการน าเอากฎเกณฑตางๆ มาปฏบตใชทงในชวตสวนบคคลและชวตในทางสงคม ซงมนษยทมธรรมชาตอนบรสทธจะไดรบการชน าไปสการปฏบตตาม กฎเกณฑเหลานนและน าไปส

2. เปาหมายแบบในวถแหงมสลม 2 อยาง 2.1 เปาหมายในโลกน เปนเปาหมายเพอใหตนมความสขทงทางกายและใจ หมดความทกข ความหวาดกลว และท าใหสงคมและโลกมความสข 2.2 เปาหมายในโลกหนา (ปรชค) คอ การพนจากการถกลงโทษ ไดเขาถงสวรรค รบความโปรดปรานจากพระเจา มความสขตลอดไป พนจากความทกข ความทรมานตางๆ ชวตในโลกปรชค ตามค าพรรณนาสภาพชวตในสวรรคไวกลาววา “จงกนและดมตามสบาย เพราะสงทสเจาไดกระท าแลวเถด” “เขาจะไดนอนบนเกาอนวมเปนแถว แลวเราจะใหเขาแตงงานกบสาวผมนยนตาโต” “ผใดมความเชอและลกหลานกเชอตาม เราจะใหลกหลานของเขาไดพบกบเขา และเราจะไมโกงเขาเพราะการงานของเขาเปนอนขาด ทกคนไดรบประกนวาจะไดสงทเขาควรจะได และเราจะยนผลไมและเนอชนดทเขาชอบใหเขา พวกเขาจะไดสงถวยทมขอเสยหายและบาปตอๆ กนไปจนทว และพวกเดกรบใชจะแวดลอมเขาประดจไขมกทซอนไว ” (คณคาของอลกรอานในวถชชตของมสลม. 2555.) โดยสรปจากทกลาวมาทงหมดนจะเหนไดวาสงทศาสนาสนใจกคอเปาหมายสงสดและเปนขนสดทายของชวตจรงๆ เปาหมายเหลานศาสนาทกศาสนาสอนไวอยางชดเจน และพอประมวลลงเปนประเภทใหญ ๆ ได 3 ประเภท ดงตอไปน (1) การมชวตอยดวยการเวนจากความชวทงปวง การท ากรรมด และการช าระจตของตนใหสะอาด สวาง สงบ เมอชวตสนสดลงกเปนสนสดแหงกระแสชวต ไมมการเกด แก เจบ ตาย อกตอไป ตามหลกค าสอนของศาสนาพทธ (2) การมชวตอยดวยศรทธาในพระเจาอยในความด ไดรบการอภยบาป ตายแลวไปอยในสวรรคกบพระเจาชวนรนดร เปนทศนะของศาสนาครสต (3) การมชวตอยดวยศรทธาในพระเจาอยในความด ตายแลวไปอยในสวรรคกบพระเจาชวนรนดร ตามทศนะศาสนาอสลาม สวนความแตกตางทส าคญนน เปนเรองของสถานภาพของบคคลผบรรลถงเปาหมายสงสดหลงจากทเขาเสยชวตแลว ศาสนาเทวนยมกลมเสมตกเหนวา ชาวสวรรคยงคงมความเปนปจเจกบคคลเหมอนยงมชวตอยในโลกน บางพวกกเหนวาชาวสวรรคมพรอมทงรปกายและนามกาย ดงนนมตรสหายจงคงไปพบกนทสวรรคและยงคงจ ากนได แตบางพวกกเหนวาสวรรคมเพยงนามกาย (spiritual body) เทานน การจ ากนไดจงไมม ทกคนมฐานะเทาเทยมกน เนองจากไมมภารกจใดๆ จะตองท า ชาวสวรรคจงไดแตสรรเสรญพระเจาตลอดกาล (โปรแกรมปรชญา ศาสนาและเทววทยา มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. 2557 : 41-42)

-89-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สรป

ศาสนาอสลามในปจจบน มผนบถอมากเปนอนดบ 2 รองจากศาสนาครสต โดยมศาสนกกวา 900 ลานคน ผนบถอศาสนาอสลามสวนใหญจะอยในประเทศตางๆ แถบตะวนออกกลาง และในทวปแอฟรกา สวนทวปเอเชยกมมากในประเทศปากสถาน บงคลาเทศ อนโดนเซย และมาเลเซย จ านวนมสลมเพมขนเรอยๆ เพราะความเขมงวดในสงคมมสลมทไมยอมใหคนในออกแตใหคนนอกเขาอยางเชน หามแตงงานกบคนตางศาสนา สวนคนตางศาสนาจะมาแตงงานกบมสลมได แตตองเปลยนเปนมสลมเสยกอน ประเทศมสลมเหลานจะคอยชวยเหลอกนรวมมอกนในดานตางๆ ในเมอมปญหากบประเทศตางศาสนา ตลอดทงมทรพยากรธรรมชาตมาก เชน น ามน แกส และแรธาตตางๆ จนกลายเปนฐานเสยงส าคญเสยงหนงบนเวทโลก แตทวาภายในประเทศทนบถอแตศาสนาอสลามเอง ยงขาดความเปนเอกภาพ แบงแยกเปนคายและเปนนกายตางๆ มากมาย ยงกวานกายในศาสนาใด และยงไมมองคกรทจะสามารถประสานรอยราวนไดอยางมประสทธผล จะเหนไดจากประเทศอรกและประเทศอหราน ซงกนบถอศาสนาอสลามดวยกนและเปนนกายเดยวกน แตกมาท าสงครามกนเปนเวลานานตดตอกนถง 8 ป ตงแต พ.ศ.2523 ถง พ.ศ.2531 ตองสญเสยชวตผคนมากมายและทรพยสนมหาศาล และหลงจากเลกรบกนแลว เพราะการไกลเกลยของสหประชาชาต ประเทศอรกกไดบกยดประเทศคเวต ซงเปนประเทศมสลมเชนกนอก โดยอางวาเปนจงหวดหน งของตน รอนถงสหประชาชาตอนมสหรฐอเมรกาและสมพนธมตรเปนตวแทนชวยกนตอบโตจนประเทศอรกยอมจ านนเหตการณครงนกท าใหประอรกและประเทศคเวตตองสญเสยชวตผคนและทรพยสน มากมายเชนกน เพราะฉะนน แมศาสนาอสลามจะมศาสนกมาก แตกเปนการรวมตวอยางหลวมๆ เทานน อกทงปจจบนโลกกก าลงเจรญกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลย อกทงอารยธรรมตะวนตกก าลง ไหลบามาสประเทศตางๆ อยางรนแรง มอทธพลสงผลใหมสลมไมนอยคอยเปลยนแปลงชวต ของตนใหม คลายความเขมงวดเปนมสลมดงเดม กลายเปนมสลมใหมมากขนทกท กยงทวความแตกแยกในศาสนาอสลามเอง (มหาวทยาลยธรรมกาย แคลฟอรเนย. 2550 : 436)

-90-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ค าถามทบทวนทายบท ตอนท 1 ใหนกศกษาท าเครองหมายกากบาท (X) ลงหนาขอทถกตองทสด 1.ขอใดคอความหมายของค าวา อสลาม?

ก. สนตสข ข. ยอมจ านน ค. ถอมตน ง. ถกทกขอ

2. ศาสดามฮมหมดเผยแพรศาสนาใหแกใครเปนคนแรก? ก. คาดยะห ข. เซอด ค. อบบกร ง. โอมา

3. ค าวา "โมสเลม (Moslem) มความหมายวาอยางไร? ก. ยอมจ านน ข. ออนนอมถอมตน ค. ทรยศ ง. สนต

4. ผสบทอดต าแหนงตอจากศาสดานบมฮมหมด เรยกวา อะไร? ก. อหมาม ข. นบ ค. กาหลบ ง. ขอ ข และ ค ถกตอง

5. คมภรอลกรอาน มค าแปลตรงกบขอใด? ก. สงทจะตองอาน ข. บททอง ค. บทอาน ง. ถกทกขอ

6. หนงสอรวบรวมโอวาทและจรยาวตรของศาสดานบมฮมหมดเรยกวาอะไร? ก. อลกรอาน ข. อายะห ค. อลฮะดส ง. ญซฮ

7. หลกการทเปนขอบงคบส าหรบบคคลในศาสนาอสลาม คอขอใด ? ก. หลกศรทธา ข. หลกคณธรรม ค. หลกปฏบต ง. ถกทกขอ

8. ค าวา ศรทธาในมลาอกะฮ ไดแกขอใด? ก. ศรทธาในพระเจา ข. ศรทธาในทานนบมฮมหมด ค. ศรทธาในเทพบรวาร ง. ศรทธาในวนพพากษา

9. ขอใดคอหลกปฏบตทเรยกวา อบาดะห? ก. การปฏญาณตน ข. ศรทธาในพระคมภร ค. การนมาซ ง. ขอ ก และ ค ถกตอง

10. การนมาซหรอละหมาดตามหลกการของอสลามในหนงวนตองท ากครง? ก. 4 ครง ข. 5 ครง ค. 6 ครง ง. 7 ครง

-91-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ตอนท 2 จงตอบค าถามตอไปน 1. คมภรในศาสนาอสลามมคมภรใดบาง นกศกษามความคดเหนอยางไรกบการ ยดถอ

คมภรอลกรอานเปนธรรมนญสงสดในการด าเนนชวตของผนบถอศาสนา อสลาม? 2. จงยกตวอยางหลกค าสอนทส าคญของศาสนาอสลามมา 2 ประเดน พรอมทงแสดงความ

คดเหนวานกศกษาเหนดวยกบหลกค าสอนใด เพราะเหตใด? 3. จงอธบายความแตกตางระหวางนกายซนนและนกายชอะฮ มาพอเขาใจ?

เอกสารอางอง กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม.(2554). ความรศาสนาเบองตน. กรงเทพฯ : ชมชนสหกรณ

การเกษตรแหงประเทศไทย. ดเรก กลสรสวสด. ( 2539). เอกสารการสอนชดวชาความเชอและศาสนาในสงคมไทย หนวยท

11. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. โปรแกรมปรชญาศาสนาและเทววทยา มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. 2557. วถแหงชวต.

นครราชสมา : มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. ภทรพร สรกาญจน. (2546). ความรพนฐานทางศาสนา. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร. อมรอน บยซฟ และ อลย บน อบรอฮม. (2546). คมอศาสนาอสลาม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ :

ออฟเซท เพรส จ ากด. อมรอน มะลลม. (2524). ศาสนาอสลามเบองตน. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

คณคาของอลกรอานในวถวชตของมสลม. (2555) [Online].Available : www.taqrib.info (20 พฤษภาคม 2555)

อลกรอาน. 2555. [Online] Available : http://www.alquran-thai.com (30 พฤษภาคม 2555)

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 6

หวขอเนอหาประจ าบท การศกษาศาสนาอยางเปนวชาการ ความเขาใจเบองตนเกยวกบคณภาพชวต หลกธรรมกบแนวคดทอยเบองหลงหลกธรรมในศาสนา

สาระส าคญ 1. เปนชวตทมความสขทงรางกาย จตใจ ซงเปนผลจากการตอบสนองความตองการทง

ภายใน และภายนอกทเหมาะสมกบวถการด ารงอยของมนษย คณภาพชวตมบทบาทส าคญท งในดานความผาสกของมนษยในการด ารงชวตและการสรางผลงานทมคณคา เรองความสขและคณภาพชวต ไมใชเปนเรองใหม ความสขของชวตไดมการกลาวกนมาตงแตยคอดตถงปจจบน

2. “หลกธรรม” ส าหรบน าไปปฏบตในชวตประจ าวน หลกธรรมเหลานจะมเนอหาเปนขอแนะน าบาง ค าสงบาง วาใหเราท าอยางนอยางนน โดยศาสนาจะมค าอธบายวาหากท าตามหลกธรรมเหลานแลว เราจะไดอะไรเปนผลตอบแทน หลกธรรมในศาสนาทงหลายนนเปน “ผลอนส าเรจรปมาแลว” โดยมแนวคดหรอวธคดบางอยางอยเบองหลง

3. “หลกธรรม” ส าหรบน าไปปฏบตในชวตประจ าวน หลกธรรมเหลานจะมเนอหาเปนขอแนะน าบาง ค าสงบาง วาใหเราท าอยางนอยางนน โดยศาสนาจะมค าอธบายวาหากท าตามหลกธรรมเหลานแลว เราจะไดอะไรเปนผลตอบแทน หลกธรรมในศาสนาทงหลายนนเปน “ผลอนส าเรจรปมาแลว” โดยมแนวคดหรอวธคดบางอยางอยเบองหลง

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ

1. อธบายความความหมายของค าวาศาสนาอยางเปนวชาการ 2. อธบายความเขาใจเบองตนเกยวเกยวกบคณภาพชวต 3. อธบายหลกธรรมกบแนวคดทอยเบองหลงหลกธรรมในศาสนา

กจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. การบรรยาย 2. การอภปรายกลมยอย 3. การบนทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน 4. งานมอบหมาย

สอการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาวถแหงชวต 2. สออเลกทรอนกสทกประเภท

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

3. บทเรยนออนไลน http://lmsonline.nrru.ac.th/course/index.php?categoryid=69

การประเมนผล 1. ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม 2. ประเมนจากการสรปการอภปราย 3. ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน 4. ประเมนจากผลการสอบระหวางภาคเรยนและปลายภาค

บทท 6 ศาสนากบการพฒนาคณภาพชวต

เมออารยธรรมของมนษยพฒนาขน สงหนงทถอกนวาเปนสวนส าคญของอารยธรรมนนคอความร ความรนนท าใหมนษยแตกตางจากสตวอนๆ ยงความรพฒนามากเทาใดเรากยงแตกตางจากสตวเหลานนมากเทานน เวลานมนษยดเหมอนจะเปนเจาของโลกใบนทงทตามธรรมชาตนนโลกนเปนของมนษย สตว และพชเสมอเหมอนกน สงทท าใหเรามสถานะอยสงกวาสงตางๆ เชนนนกคอความรนนเอง ความรนนสมพนธกบความฉลาด ปจจบนเรายงไมทราบแนชดวาอะไรเปนสาเหตทท าใหมนษยเราฉลาดกวาสตวชนดอน นกวทยาศาสตรทท างานทางดานชววทยาบางสวนเขาใจวาการทเผาพนธมนษยฉลาดกวาเผาพนธสตวชนดอนนนเปนเรองของความบงเอญ บงเอญในทนหมายถงวาในกระบวนการววฒนาการตามธรรมชาตนน เราบงเอญมววฒนาการมาดกวาสตว เหมอนเราปลกตนไมหลายๆ ตน เชน ตนมะมวง จะมบางตนทบงเอญผลดกกวาตนอน ทงหมดนอธบายไมไดพยากรณไมได ทเรารมเพยงวาเราฉลาดกวาสตวชนดอน สวนวาพนไปจากโลกนแลวจะมเผาพนธสงมชวตอนทฉลาดมากกวาเราหรอไม ไมมใครตอบได นกวทยาศาสตรบางสวนทสนใจเรองชวตนอกพภพเชอวาหากกลาวในแงความเปนไปได กเปนไปไดทจะมสงทฉลาดกวาเรา บางคนในกลมนเสนอทฤษฎดวยซ าไปวาเปนไปไดทอารยธรรมของมนษยปรากฏขนไดในโลกใบนเพราะเราถกสอนโดยเผาพนธทฉลาดกวาเรา เผาพนธเหลานเดนทางมาทโลกเราแลวกเลอกเรา ไมเลอกสตวชนดอน จากนนกสอนเราใหรจกคด รจกใชสมองประดษฐสงตางๆ ทเรยกในเวลาตอมาวาเทคโนโลย เทคโนโลยนเองทกลายมาเปนอ านาจของมนษย ท าใหมนษยเราซงอยตามธรรมชาตเปนสตวทปราศจากเขยวเลบสามารถเอาชนะสตวทมเขยวเลบและความแขงแรงกวาเรามาก ผานการใชเทคโนโลย เชน ปน เปนตน เมอกลาวถงศาสนาในประเทศไทย ซงเปนประเทศทไดมการเปดกวางในเรองสทธเสรภาพในการนบถอและปฏบตตามหลกค าสอนของแตละศาสนาตามความเชอของแตละบคคล ดงนน จงมสถาบนทางศาสนาเปนสถาบนหลกทประชาชนนบถอทมความหลากหลายดวยความเชอมนวาหลกธรรมค าสอนของทกศาสนานนมขนเพอมงทจะผดงไวซงศลธรรม คณธรรม และจรยธรรมอนด รวมทงการรกษาไวซงระเบยบแหงสงคมอนดงามและการมชวตอยรวมกนอยางสนตสขในสงคมไทย จงไดมการบญญตไวเปนตวบทกฎหมายทส าคญของประเทศ การศกษาศาสนาอยางเปนวชาการ ศาสนานนเกดกอนทจะมการศกษาศาสนาอยางเปนวชาการ กอนหนานนกมการศกษาศาสนาอยแลว แตเปนการศกษาศาสนาอยางผทนบถอศาสนา อาจกลาวไดวา ลกษณะส าคญของการศกษาศาสนาแบบนคอศกษาผานความศรทธาเลอมใส วาไปแลวการศกษาศาสนาแบบนนาจะตรงกบวตถประสงคของศาสนามากทสด ยกตวอยางเชน พทธศาสนานนเกดขนเพราะพระพทธเจา (สมยทยงทรงเปนเจาชาย) ทรงประสงคจะแสวงหาหนทางทจะพนไปจากความทกขอนไดแก ความเกดความแก ความเจบ และความตาย เมอทรงพบหนทางทวานนแลวกทรงน ามาสอนผคน แรกทเดยวกม

-96-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

คนจ านวนหนงสนใจในค าสอนนนแลวปฏบตตามจนบรรลผล บคคลทปฏบตตามแลวไดผลเหลานกชวยกนกระจายขาวนนไปยงคนอนๆ ท าใหมผเขามาปฏบตตามค าสอนของพระองคมากขนจนเกดชมชนของผปฏบตตามค าสอนของพระองคทเรยกวา พทธบรษทขน การปฏบตตามค าสอนของพระพทธเจานนจะเรมตนดวยการศกษาสงททรงสอนในแงหลกวชาการกอน (พทธศาสนาเรยกการศกษาแบบนวาปรยต) เมอเขาใจหลกวชาถกตองแลวกลงมอปฏบตตาม (พทธศาสนาเรยกการศกษาแบบนวาปฏบต) หากวาการปฏบตนนสอดคลองตามเงอนไขทหลกวชาเรยกรองไวอยางพอเหมาะพอดกจะเกดผลขน (พทธศาสนาเรยกผลทเกดขนนวาปฏเวธ) พทธศาสนาถอวาการศกษาพทธธรรมในแงทเราเปนพทธศาสนกชนนนหากไมผานขนตอนครบทงสามกถอวาการศกษานนยงไมสมบรณ ขนตอนแรกทเรยกวาปรยตนนแมวาพทธศาสนาจะไมเรยกรองความศรทธาเปนตวน า แตในทางปฏบตเนองจากผปฏบตตามนอยคนทจะสามารถตรวจสอบความนาเชอถอของหลกวชานนดวยปญญาของตนเอง คนสวนใหญจงฝากเรองราวทงหมดไวกบความวางใจวาพระพทธองคนาจะทรงคนพบความจรง และพระสงฆทน าเอาหลกค าสอนนนมาสอนเรากคงตรวจสอบค าสอนนนมาดแลว เราเพยงแตปฏบตตามสงทพระทานสอนกพอแลว ไมจ าเปนทเราจะตองตรวจสอบหลกค าสอนเหลานดวยตนเองกอน นคอรปแบบหนงของการใชศรทธา ในศาสนาประเภทเทวนยม เชน ศาสนาครสต เนองจากหลกธรรมทส าคญๆ เปนเรองทไมอาจตรวจสอบดวยประสาทสมผสหรอเหตผล เชนเราไมอาจตรวจสอบวาพระเจามจรงหรอไม หากจะตองรอใหตรวจสอบค าสอนกอนการปฏบตตามค าสอนกอาจจะไมเกดขนเลยกเปนได ศาสนาในแนวนจงสอนวาขอใหมนใจในสงทศาสนาสอนเอาไวแลวปฏบตตามหลกค าสอนไดเลย ใหผลทจะเกดขนเปนสงตดสนความนาเชอถอของศาสนาแทน นคอรปแบบหนงของการใชศรทธาในการศกษาศาสนาแบบดงเดมกอนหนาทการศกษาศาสนาอยางเปนวชาการจะเกดขน การศกษาศาสนาแบบทตดมากบศาสนานนเราอาจเรยกวา “การศกษาศาสนาในเชงศาสนา” (The Religious Study of Religion) การศกษาศาสนาในแนวนมกเกดในสงคมโบราณทการตดตอขามศาสนายงไมปรากฏ ตอมาเมอโลกพฒนามากขน ผคนจากสงคมทนบถอศาสนาตางกนมโอกาสไดพบปะกนและพบวานอกจากศาสนาทตนเองนบถออยยงมศาสนาอนทมความเชอถอแตกตางไปจากศาสนาของเรา หรอไมในสงคมเดยวกนนนเองกเรมมสมาชกทนบถอศาสนาตางกนเขามาอยรวมกนมากขนเพราะปจจยแวดลอมทางสงคมบางอยาง (เชน เปนสงคมทกอตงขนใหมแลวมผคนอพยพจากภมหลงทตางกนมาอย หรอเปนสงคมทแตเดมมศาสนาเพยงศาสนาเดยว แตตอมากมผคนจากตางถนทนบถอศาสนาอนอพยพเขามาตงรกรากอย) สภาพตามทกลาวมานเรยกรองใหเกดการศกษาศาสนาอกแบบหนงทเรยกวา การศกษาศาสนาอยางเปนวชาการขน โดยทผจดใหมการศกษาศาสนาในแนวนมกไดแกรฐทพบวาผคนในประเทศของตนมความเชอทางศาสนาตางกนจดประสงคดงเดมของการศกษาศาสนาในแนวนกเพอสรางความเขาใจระหวางคนทนบถอศาสนาทแตกตางกน การศกษาศาสนาในแนวนบางทกเรยกวา “การศกษาศาสนาในเชงเปรยบเทยบ” (The Comparative Study of Religion) การศกษาศาสนาในเชงเปรยบเทยบนเนองจากจดโดยรฐผานหลกสตรการศกษาทด าเนนการโดยรฐ สงทรฐจะพงกระท ากคอการวางตวเปนกลาง การวางตวเปนกลางในทนหากกลาวเปนภาพเปรยบเทยบกเหมอนกบการทรฐท าตนเสมอนเปนเจาของรายการโทรทศนซงมหนาทเชอเชญวทยากร

-97-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ทรเรองศาสนาตางๆ มาเสนอค าสอนในศาสนาของตน หนาทของผด าเนนรายการคอ การอ านวยความสะดวกและด าเนนการใหการน าเสนอแนวคดของวทยากรนนเดนไปอยางทผชมจะไดประโยชนมากทสดและเปนธรรมแกทกฝาย ผด าเนนรายการไมมหนาททจะสนบสนนวทยากรคนใดคนหนงเปนพเศษ ทกลาวมานเปนเพยงตวอยางเปรยบเทยบเพอใหเหนภาพวารฐทด าเนนการใหเกดการศกษาศาสนาในเชงเปรยบเทยบนนเปนอยางไร แตในรายละเอยดน นมอะไรหลายอยางทเกนไปกวานน คอ โดยทวไป การศกษาศาสนาอยางเปนวชาการทกระท าโดยนกวชาการทางดานศาสนานนมกเปนการกระท าในเชงลก คอ เปนการศกษาศาสนาตางๆ อยางลกซง แลวน าเอาสงทไดจากการศกษานนมาเปรยบเทยบเพอใหเหนภาพวาศาสนาตางๆ สอนตางกนอยางไร และท าไมศาสนาเหลานจงสอนตางกนเชนนน พจารณาจากแงน นกวชาการทางดานศาสนาจงตางจากผด าเนนรายการทางโทรทศนทกลาวมาแลว กลาวอยางรวบรดคอ นกวชาการดานศาสนาเปรยบเทยบจะเปนผคดเลอกและวเคราะหค าสอนทางดานศาสนาในศาสนาตางๆมาเปรยบเทยบใหเหนความเหมอนความตางระหวางศาสนา โดยมจดประสงคเพอใหผทนบถอศาสนาหนงไดทราบวานอกจากศาสนาตนยงมศาสนาอนทสอนตางออกไปจากศาสนาของตน ไมเพยงเทานน ผทนบถอศาสนาอยางชาวบานทวไปนนแมจะคนเคยกบค าสอนของศาสนาตนอยบาง แตกอาจไมทราบมตทลกซงบางอยางของศาสนาตน การศกษาศาสนาอยางเปนวชาการในเชงเปรยบเทยบนอกจะชวยใหเขาใจศาสนาอนในแงทลกซงแลวยงชวยใหเขาใจศาสนาของตนเองลกซงกวาเดมดวย จากทกลาวมาทงหมดนท าใหเรามองเหนไดวา การศกษาหรอเรยนรศาสนาเพอใหเกดความงอกงามทางปญญานนทส าคญๆ มอยอยางนอยสามแบบ คอ (1) การศกษาศาสนาโดยเนนไปทการท าความเขาใจค าสอน (The Doctrinal Study of Religion) (2) การศกษาศาสนาโดยเนนไปทการท าความเขาใจชมชนทนบถอศาสนานนๆ ซงปรากฏชดมากวาศาสนาทผคนในชมชนนนๆ นบถออย มอทธพลตอวถชวตความคดและการตดสนใจในเรองตางๆ ของพวกเขามาก (The Anthropological or Sociological Study of Religion) (3) การศกษาศาสนาโดยเนนไปทการท าความเขาใจทศนะทางปรชญาของศาสนาทมตอเรองตางๆ (The Philosophical Study of Religion) ความเขาใจเบองตนเกยวกบคณภาพชวต สงทเราเรยกกนวา “คณภาพของชวต” นนหมายความวาอยางไร เมอเราเขาใจความหมายของสงนแลว ขนตอไปเราจงจะไปพจารณาวาศาสนาตางๆ ไดกลาวถงชวตทมคณภาพเอาไวอยางไรบาง กลาวอกอยางหนงคอความหมายของคณภาพชวตจะเปนตวก าหนดการคนควาค าสอนของศาสนาในเรองน อาจเปนไปไดวาเราอาจเขาใจความหมายของคณภาพชวตแบบหนง แตพอเขาไปพจารณาค าสอนของศาสนาแลวปรากฏวาศาสนาไมไดกลาวถงหรอเหนดวยกบความคดนนเลย เมอเปนเชนนนกจะกลายเปนวาศาสนาไมไดพดถงเรองคณภาพชวต เพราะเราเอาสงทศาสนาไมสอนหรอไมเหนดวยไปหาค าตอบจากศาสนานนเอง

-98-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1. ความหมายของการพฒนาคณภาพชวต สมใจ ลกษณะ (2543 : 85) กลาววา การพฒนาคอการเปลยนแปลง ปรบปรง แกไข สรรคสรางเกยวกบตนเอง เพอน าไปสความด ความงาม ความเจรญในตนเอง โดยมความมงหมายสงสดคอ การมชวตทมคณภาพ สงวน สทธเลศอรณ (2545 : 159) กลาววา คอการตงเปาหมายในชวตใหมความเปนอยทดขน มความเปนตวตนทสมบรณ เนองมาจากการพฒนาอยเสมอ จากค าจ ากดความขางตนสรปไดวา “คณภาพชวต” เปนชวตทมความสขทงรางกาย จตใจ ซงเปนผลจากการตอบสนองความตองการทงภายในและภายนอกทเหมาะสมกบวถการด ารงอยของมนษย คณภาพชวตมบทบาทส าคญทงในดานความผาสกของมนษยในการด ารงชวตและการสรางผลงานทมคณคา เรองความสขและคณภาพชวต ไมใชเปนเรองใหม ความสขของชวตไดมการกลาวกนมาตงแตยค อรสโตเตล แตกเปนความหมายในเชง “จรยธรรม” ซงเปนความหมายทไดรบอทธพลแนวความคดของทางตะวนตก ในการใหความหมายในเชงระบบของ “ความสข” พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต. 2538 : 2) ใหแนวคดวา “ความเชอในความเปนมนษยทพฒนาไดหรอเชอในความเปนมนษยวาเปนสตวทพฒนาได จะท าใหเกดจตส านกทจะตองฝกฝนพฒนาตนเองซงแสดงอาการออกดวยการเปนผทมความออนนอมถอมตน อนชบงถงความเปนผพรอมทจะฝกฝนพฒนาตนใหสงขน โดยเฉพาะอยางยงจตส านกในการศกษาหรอฝกฝนพฒนาตน จะท าใหบคคลมทาทตอประสบการณทงหลายอยางทเรยกวา มองทกอยางเปนการเรยนรทจะน ามาใชประโยชนในการพฒนาตน” จากความส าคญของการพฒนาคณภาพชวตดงกลาว จะเหนวามนษยมคณลกษณะทส าคญคอ ความสามารถทพฒนาได และเมอไดรบการพฒนาแลวจะมความสมบรณทงรางกาย และจตใจ จะมวถชวตความเปนอยทด และมความสขบนพนฐานความตองการของมนษย ดงนน ประโยชนของการพฒนาคณภาพชวต จงสรปไดดงน 1.1 การพฒนาคณภาพชวตชวยท าใหบคคลด าเนนชวตอยในสงคมโดยมแนวทางในการด ารง ชวตทดขน ซงจะสงผลใหสงคมมความสงบสขไปดวย 1.2 การพฒนาคณภาพชวต กระตนใหบคคลและสงคมเกดความกระตอรอรนคดทจะปรบปรงตนเอง สงคม และสงแวดลอมใหดขนอยเสมอ 1.3 การพฒนาคณภาพชวตท าใหบคคลรจกใชปญญา มเหตผล มคณธรรม จรยธรรม หลกจตวทยา หลกการบรหาร เพอมาแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนกบตนเองและสงคม 1.4 การพฒนาคณภาพชวตท าใหบคคลและสงคมมการอยรวมกนดวยความสมานฉนท ชวยลดปญหาความขดแยง และปญหาสงคม 1.5 การพฒนาคณภาพชวต ท าใหบคคล และสงคมทมความรความเขาใจอยรวมกนอยางสนตสข เกดการรวมมอ รวมใจ ในการสงเสรมศลปวฒนธรรมประเพณ และคานยมทดงามใหเกดขนในสงคม

-99-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

2. แงมมตางๆ ของคณภาพชวต เพอใหการศกษาเรองคณภาพชวตทจะกระท าตอไปสะดวกและชดเจนขน เราจะมาพจารณากนในเบองตนกอนวาคณภาพชวตอาจมแงส าคญๆ ทเราจะใชเปนกรอบในการศกษาตอไปอยางไรบาง 2.1 ชดทหนง 2.1.1 คณภาพชวตของคนเปนคนๆ 2.1.2 คณภาพชวตของคนทรวมกนอยมากๆ คณภาพชวตชดนกคอทไดกลาวขางตน หมายความวา เมอกลาวถงคณภาพชวต เราควรกลาวใหครอบคลมสองสวน คอ คณภาพชวตทดจากคนเปนคนๆ และทดจากภาพรวมของสงคม ในเรองนเมอกลาวถงคณภาพชวตตามหลกศาสนากจะกลาวใหครอบคลมสองสวนน 2.2 ชดทสอง 2.2.1 คณภาพชวตทางกาย 2.2.2 คณภาพชวตทางใจ ชดนเปนการขยายความขอของชดทหนง หมายความวา เมอเราพจารณาคณภาพชวตของคนเปนคนๆ ไป คณภาพชวตนนจะตองครอบคลมสองเรองคอเรองกายกบเรองใจ มผเขาใจวาศาสนาโดยทวไปไมสนใจกาย แตสนใจจตใจ ถาความเขาใจนถกตอง คณภาพชวตตามทศนะของศาสนากเปนเรองของใจเปนหลก ไมใชกาย จะอยางไรกตาม ในเบองตนนเราควรก าหนดกรอบใหครอบคลมทสดเทาทจะท าได ศาสนานนแมโดยภาพรวมจะใหความส าคญแกใจมากกวากาย แตประเดนเรองกายกเหมอนประเดนเรองความยตธรรมทกลาวขางตนในแงทวาศาสนาอาจไมไดเสนอแนวคดเกยวกบเรองนเอาไวตรงๆ แตจากการพจารณาค าสอนของศาสนาอยางรอบคอบ เราอาจพบวาศาสนากมแงคดทดๆ เกยวกบเรองนไมนอยเลย 2.3 ชดทสาม 2.3.1 คณภาพชวตในระดบโลกๆ 2.3.2 คณภาพชวตในระดบทเหนอโลก ชดนเปนชดทจ าเปนตองมเมอเราตองพจารณาทศนะของศาสนาเกยวกบเรองคณภาพชวต ในคมภรพทธศาสนานน พระพทธองคทรงแสดงวาประโยชนทมนษยเราจะพงเขาถ งไดในชวตมอยสามประการคอ (1) ประโยชนในโลกน (2) ประโยชนในโลกหนา (3) ประโยชนอยางยง การจ าแนกประโยชนออกเปนสามอยางเชนนกเพราะพทธศาสนามองวาชวตของมนษยเรานนมสงทเราเขาถงไดอยเปนระดบๆ ประโยชนในโลกนหมายถงสงดงามทเราสามารถกระท าใหเกดในชวตนยกตวอยางเชน มตรภาพ การมมตรทดนนเปนสงส าคญอยางหนงของมนษย ในบางวฒนธรรม เชน กรก จน และอนเดย ถอวาชวตทปราศจากมตรแทเปนชวตทไมพงปรารถนา พทธศาสนาสอนวาเราจะสรางมตรใหเกดไดอยางไร นคอหลกการทเมอปฏบตแลวจะท าใหเราเขาถงสงทดงามในชวตน หรอกลาวอกอยางหนง ค าสอนแบบนของพทธศาสนากคอค าสอนทชใหเรารวาอะไรบางทเราควรแสวงหาในชวตน เมอพบแลวกจงปฏบตตามค าสอนทจะเกอกลใหเราเขาถงสงนนๆ ได ประโยชนอยางทสองนนหมายถงสงทเราสามารถเขาถงไดหลงจากทละชวตในโลกนไปแลว

-100-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ศาสนาทกศาสนาเชอวาหลงจากตายแลวชวตของเรายงไมสนสด ชวตหลงความตายจะเปนอยางไร กขนอยกบวาชวตในโลกนกอนทเราจะตายเราไดใชไปอยางไร หากใชอยางมคณธรรม ชวตหลงความตายกจะด ตรงกนขาม หากใชอยางปราศจากคณธรรม ชวตหลงความตายกจะไมด พทธศาสนาสอนวามสงดๆ มากมายรอใหเราเขาถงในโลกหนา เชน ชวตในสวรรค สงเหลานมนษยเราสามารถเขาถงไดดวยการปฏบตตามหลกธรรมทจะเออใหเกดผลทวาน ปกตการท าความดใดๆ กตามทพทธศาสนาถอวาเปนประโยชนในโลกนการกระท านนกมกเปนประโยชนในโลกหนาดวย ส าหรบประโยชนอยางยงนนหมายเอาการไดบรรลความหลดพนอนเปนเปาหมายสงสดในพทธศาสนาความหลดพนอาจพจารณาไดวา สามารถเขาถงในชาตนและหลงจากตายไปแลว ผเขาถงประโยชนสงสดในชาตนจะเปนผทมจตใจอนไมมสงใดอาจจะกอทกขใหเกดได สวนกายอาจยงมทกขอยตามธรรมชาตของมน เมอสนชวตแลว ทกขกายกไมม คนทบรรลความหลดพนเมอสนชวตแลวจงเปนผทปราศจากทกขโดยสนเชง ประโยชนอยางยงนมนษยเราสามารถเขาถงไดดวยการปฏบตธรรมในชาตน สรปความคอ พทธศาสนาคดวาการท าความดในชาตนมหลายระดบ แตละระดบกน าไปสประโยชนทละเอยดประณตตางกน ประโยชนในโลกนถอเปนขนต าสด โดยมประโยชนในโลกหนาและประโยชนอยางยงอยสงขนไปตามล าดบ ในศาสนาอนๆ กมค าสอนเชนเดยวกนน สรปความวา คณภาพชวตตามหลกศาสนานนสวนหนงเปนเรองในโลกน เปนคณภาพชวตอยางโลกๆ “อยางโลกๆ” ในทนหมายถงเปนคณภาพชวตของคนธรรมดาสามญทยงใชชวตแบบปถชนคนธรรมดาอย ตางเพยงวาเปนปถชนทมปญญา รวาอะไรคอแกนหรอเปลอกของชวต คณภาพชวตอกสวนหนงนนเปนเรองเหนอโลก “เหนอโลก” ในทนหมายถง เปนคณภาพชวตทเนนเรองของใจเปนเรองส าคญ และใจทวานนหมายถง ใจทไดรบการขดเกลาจนคอยๆ เกลยงสะอาดจากสญชาตญาณอยางสตวมากขนตามล าดบจนวนหนงกกลายเปนจตใจทสงสงดงามอยางยง ผมคณภาพชวตแบบนเราอาจพจารณาไดจากบคคลตวอยางในศาสนาตางๆ เชน มหาตม คานธในศาสนาฮนด นกบญฟราสซสแหงอสซซ (Francis of Assisi) ในศาสนาครสต พระเซนชอเรยกกนในศาสนาพทธนกายเซน เปนตน ทานเหลานเปนผมจตใจอนงดงามประณตมาก เปนผทไมสามารถท าความชวโดยธรรมชาต แมจะเปนความชวเลกๆ นอยๆ กตาม เมอประมวลประเดนตางๆ เกยวกบคณภาพชวตตามทกลาวมาขางตน สงทจะตองกลาวถงในเรองนเมอกลาวถงคณภาพชวตคอ (1) คณภาพชวตดานกายภาพ (The Physical Quality of Life) คณภาพชวตในความหมายนหมายถงการมกายทมคณภาพ (2) คณภาพชวตดานจตใจหรอจตวญญาณ (The Spiritual Quality of Life) คณภาพของชวตในความหมายนหมายถงการมจตใจทสงสงดงาม ค าวา “จตใจ” ในภาษาไทยนนอาจหมายถงสงทฝรงเรยกวา “Mentality” กได หมายถงสงทเรยกวา “Spirituality” กได ในทน เราจะหมายถงอยางหลงจตใจในความหมายแรกนนอาจรวมอยในเรองทางกายภาพ ยกตวอยางเชน ผคนรมทะเลทประสบเคราะหกรรมจากคลนสนามจ านวนมาก เปนผซมเศรา หมดหวงกบชวต อยอยางซงกะตายปญหาทางใจทผคนเหลานประสบเปนปญหาทางจตแบบแรก การแกปญหาทางจตแบบนโนมไปในทางทจะตองอาศยการแพทยและจตวทยาแบบตะวนตกส าหรบเยยวยาเปนอนดบแรก สภาพทางใจแบบนเกยวของกบกายคอนขางมาก เมอเยยวยากายใหอยในสภาพทอาจเยยวยาใจตอไปไดศาสนากอาจรบชวงเยยวยาตอไป ปญหาทางใจชนดทศาสนาจะรบชวงมาตอนนจะเปนสภาพจตใจอกแบบ เปนสภาพจตใจทพจารณาดานกายภาพแลวไมมปญหามากนก

-101-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

กลาวงายๆ กคอทกขทางใจแบบทการแพทยจะรกษานนเปนทกขชนดรนแรงแตไมลก สวนทกขทางใจทศาสนาจะรกษานนเปนทกขทไมรนแรง แตลก คนปกตทเดนเหนท าการท างานและเรยนหนงสออยเปนตนนศาสนามองวามทกขแบบหลงนอยทกคน ตางแตอาจมากนอยไมเทากน เสมยนบรษททไมเคยชนชมงานของตนนนเปนตวอยางของคนทมสขภาพทางจตไมดในความหมายหลง นายทนทรวยแลวกยงไมยอมหยดกอบโกยกเปนคนทมสขภาพทางจตไมดในความหมายหลงเชนกน (3) คณภาพชวตทางดานสงคม (The Social Quality of Life) คณภาพของชวตในความหมายนหมายเอาการมชวตทางสงคมทด “ชวตทางสงคมทด” อาจหมายถงปจจยทางสงคมทมคณภาพสองดานหลกๆ คอดานกายภาพและดานทเปนนามธรรม การอยในสลมแตมเพอนบานทนารกนนเปนการอยในสงคมทมปญหาดานคณภาพทางกายภาพ แตไมมปญหาดานนามธรรม แตถาอยในสลมแลวเพอนบานกไมมใครสนใจใคร สภาพชวตเชนนถอวาไรคณภาพทางสงคมครบทงสองดานศาสนาโดยทวไปนนเนนการมชวตทเกยวของกบสงคม ศาสนาสอนวาชวตเราจะมคาไมใชเพราะเรารจกรกตนเองเทานน แตชวตจะมคากตอเมอเรารจกรกคนอนดวย พจารณาจากจดนศาสนาถอเปนแหลงก าเนดส าคญของการมคณภาพชวตทดในทางสงคม (4) คณภาพชวตดานการยกระดบจตวญญาณใหสงขน (The Spiritual Quality of Life) คณภาพชวตสามขอขางตนนนอาจพจารณาไดวายงเปนเรองโลกๆ อย ศาสนาโดยภาพรวมนนมองวาชวตในโลกนเปนเพยงชวตชวคราวส าหรบการเปลยนผานไปสชวตอนเปนนรนดรหลงจากทเราตายไปแลว ชวตนรนดรทวานอาจเรยกรวมๆ วา “ภาวะเหนอโลก” หรอ “ภาวะทพนไปจากโลก” ดวยพนฐานความคดนศาสนาแมจะสอนจรยธรรมทจะเออใหมนษยเราไดเขาถงสงดงามอนพงเขาถงในโลกน แตศาสนามกจะสอนตอไปวาเราไมควรหยดอย เพยงเทาน การสอนเชนนกหมายความวาคณภาพชวตตามทศนะของศาสนานนยงมขนทสงไปกวาคณภาพชวตอยางโลกๆ ตามทเรากลาวถงกนอยผานค าสอนในระดบโลกๆ ของศาสนาและผานทางศาสตรอยางโลกๆ แขนงตางๆ หลกธรรมกบแนวคดทอยเบองหลงหลกธรรมในศาสนา เวลาทมนษยเกยวของกบศาสนานน สงทมนษยจะสงเกตเหนในศาสนาตางๆกคอ แตละศาสนาจะมสงทเรยกวา “หลกธรรม” ส าหรบน าไปปฏบตในชวตประจ าวน หลกธรรมเหลานจะมเนอหาเปนขอแนะน าบาง ค าสงบาง วาใหเราท าอยางนอยางนน โดยศาสนาจะมค าอธบายวาหากท าตามหลกธรรมเหลานแลว เราจะไดอะไรเปนผลตอบแทน หลกธรรมในศาสนาทงหลายนนเปน “ผลอนส าเรจรปมาแลว” โดยมแนวคดหรอวธคดบางอยางอยเบองหลง พจารณาจากแงนเราจะเหนวา หลกธรรมทศาสนาตางๆสอนเชนหลกศลหาขอแรกทพทธศาสนาสอนวาไมพงฆาสตวนนไมไดเกดลอยๆ แตเกดเพราะวาศาสนามวธคดบางอยาง การท าความเขาใจวธคดอนเปนตนก าเนดของหลกธรรมในศาสนาตางๆนนจะชวยใหเราเขาใจวาท าไมศาสนานจงสอนเชนนน ในขณะทเรองเดยวกนนอกศาสนาหนงไมสอนเชนนนเลย หลกคดหรอวธคดทอยเบองหลงของค าสอนในศาสนาตางๆ นเราจะเรยกวาเปนโลกทศนหลกของศาสนากได เพอใหเขาใจสงทเรยกวาโลกทศนหลกของศาสนาในเบองตนนมากขน เราจะลองพจารณาตวอยางสกสองตวอยางตอไปน ตวอยางแรกเปนของพทธศาสนา สวนตวอยางตอมาเปนของศาสนาครสต ดงน

-102-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

1. พทธศาสนา ประวตศาสตรของพทธศาสนากลาววา พทธศาสนานนอบตขนจากเจาชายแหงประเทศอนเดยพระองคหนงนามวาสทธตถะ เจาชายพระองคนทรงไดรบการปรนเปรอดวยสขนานปการเทาทพระราชบดาจะทรงสรรหามาใหไดดวยความคาดหวงวาจะทรงอยในราชสมบต แตแลววนหนงเจาชายกทรงคนพบ “ความจรง” อนเรนลบบางอยางทมพลงรนแรงมากจนถงกบวาทรงพจารณาวาพระราชวงอนโออาสงางามและเพรยบพรอมดวยโลกยสขนานาชนดเหลานนเปนสถานททไมอาจผกมดชวตของพระองคใหด ารงอยในนนตอไปได ทรงตดสนพระทยละราชสมบตออกถอบวชเปนนกบวชเรรอน ทรงรอนแรมไปตามทตางๆทมขาวเลากนตอๆ มาวามอาจารยทสอนธรรมอนจะชวยใหพบแสงสวางบางอยางททรงแสวงหา หลงจากศกษาจากครบาอาจารยเหลานนจนตลอดแลวกทรงพบวาค าสอนและหลกปฏบตเหลานนไมชวยใหทรงรสกวา “พบแลว” จนกระทงวนหนงเมอทรงปลกพระองคออกมาจากส านกสอนธรรมเหลานนแลวเพยรแสวงหาหนทางสแสงสวางทมงหมายไวดวยพระองคเอง เมอวนเวลาแหงความสมบรณเตมเปยมมาถง กทรงรสกจากขางในวาทรง “พบแลว” พทธศาสนาเรยกการพบนนวาการตรสร และการตรสรนนกคอทมาของหลกธรรมในพทธศาสนาเชนหลกอรยสจส ไตรลกษณ ปฏจจสมปบาท เปนตนทชาวพทธในโลกก าลงศกษาและปฏบตอยเวลานชวประวตของพระพทธเจาตามทเลามาขางตนนมจดทนาพจารณาอยสองจด จดแรกคอจดททรงพบความจรงอนเรนลบบางอยางทมพลงแรงมากจนความสขทปรากฏเฉพาะหนา (อนเปนสงทคนทวไปปรารถนาจะไดประสบ) นนสญสนก าลงทจะฉดดงพระองคเอาไวอยางเชนแตกอน จดทสองคอจดททรงประจกษภายในพระทยของพระองควาทรงพบความจรงททรงแสวงหามายาวนานนนแลว สองจดนเชอมโยงกนในแงทวาจดแรกนนเปนจดของการเรมตน สวนจดทสองเปนจดของการสนสด ทงสองจดนเกยวของกบความจรงบางอยางทสายตาของปถชนคนธรรมดาไมอาจจะมองเหนได ปรากฏการณเกยวกบการมองเหนความจรงอยางนภาษาพทธศาสนาเรยกวาการม “ดวงตาเหนธรรม” หากกลาวเพอใหเขาใจงายขนส าหรบคนสมยปจจบนกอาจกลาวไดวาดวงตาเหนธรรมหมายถงการมโลกทศนทเปลยนไปจากเดม ตามพทธประวตนนทานเลาวาสงทเปลยนโลกทศนของเจาชายสทธตถะในเบองตนคอสงททานเรยกวา “เทวทตทงส” ซงไดแกภาพของคนแกคนเจบ คนตาย และสมณะ เราอาจเขาใจเรองนดวยเหตผลไดวาเจาชายนาจะเปนคนทชางคดชางสงเกต อปนสยอนนท าใหพระองคครนคดและตงค าถามเกยวกบธรรมชาตของชวตวา... “ท าไมหนอคนเราเมอเกดมาแลวจงตองแกชราเจบปวยแลวกตายดวย มทางไหมหนอทจะไปพนจากธรรมชาตทวาน...” ในระหวางททรงครนคดอยนนกทรงมองเหนหลกคดอนหนงซงขยายความมาจากขอเทจจรงทเราสามารถสงเกตเหนไดในชวตทวา... “ธรรมดาวาสงทงหลายยอมมของคกนตรงกนขามกน เชนมมดกมสวาง มโรคภยกมโอสถส าหรบรกษา... โดยนยเดยวกนน เมอมภาวะทเปนความเกด แก เจบ และตาย กนาจะมภาวะทตรงกนขามคอไมเกด ไมแก ไมเจบ และไมตาย...” หลกคดดงกลาวนอาจถอไดวาเปนธงส าหรบน าทางใหพระองคออกบวชเพอแสวงหาสงทอยตรงกนขามกบขอเทจจรงอนนาเอนจอนาถของชวตทวานน ส าหรบเทวทตประการทสคอสมณะนนนาจะหมายถงการททรงพจารณาเหนวาในการแสวงหาสงทอยตรงขามกบเกดแกเจบและตายนนจ าตองอาศยรปแบบชวตทเอออ านวย การอยในทามกลางสงอ านวยความสะดวกสบายของชวตอยางเชนทเปนอยนนนาจะไมเออใหการแสวงหาเปนไปอยางงายดาย ชวต

-103-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สมณะตามทปรากฏทวไปในอนเดยสมยนนนาจะเออตอการแสวงหาสงนมากทสด เมอทรงตดสนพระทยมนเหมาะเชนนนแลวกไดอ าลาพระราชวงออกมาเปนนกบวชเรรอนในเวลาตอมา หลกคดเบองตนทกอใหเกดพทธศาสนานนคอหลกทวา “สรรพสงยอมมของทเปนคตรงกนขาม” หลกคดทวานไมไดเกดลอยๆ แตมาจากการสงเกตธรรมชาตรอบตว มขอทนาสงเกตวาเมอตรสรแลว พระธรรมททรงน ามาสอนผคนนนมกไดรบการอธบายโดยพระพทธองควาเปน “ขอเทจจรงในธรรมชาต” การตรสรคอการคนพบขอเทจจรงในธรรมชาต พจารณาในแงนเนอหาของสงทพทธศาสนาสอนกคอนขางใกลเคยงกบเนอหาความรทวทยาศาสตรสอน คอทงพทธศาสนาและวทยาศาสตรกลาวเหมอนกนวาความรทตนน าเสนอออกมานนเปนความรทเกดจากการสงเกตเหนความจรงในธรรมชาต จะตางกนบางกตรงทนกวทยาศาสตรใชประสาทสมผสธรรมดาในการสงเกตธรรมชาตทเปนรปธรรม สวนพระพทธเจาทรงหยงเหนความจรงในโลกธรรมชาตผานการตรสร ซงเปนกระบวนการทางจตใจทอธบายดวยภาษาไมได นอกจากนนโลกธรรมชาตทค าสอนของพทธศาสนาเกยวของดวยกมสวนหนงทอยพนการตรวจสอบดวยอายตนะเพราะไมใชสสาร อนทจรง บางสงทวทยาศาสตรกลาวถงกไมใชสสาร เชนสงทเรยกกนในทางวทยาศาสตรวากฎธรรมชาต กฎธรรมชาตคออะไร เกดไดอยางไร มกอยาง และท าหนาทอะไรในจกรวาลนเปนค าถามหลกทพทธศาสนาถาม ค าสอนส าคญๆ ในพทธศาสนา เชน ไตรลกษณ อรยสจ ปฏจจสมปบาท นยาม แสดงเอาไวในรปขอความทกลาวถงกฎธรรมชาต เปนททราบกนดวาในทายทสดแลวสงทพทธศาสนาสอนกคอกฎธรรมชาตหลกๆ 5 อยางอนไดแก

1.1 กฎธรรมชาตวาดวยฤดกาล ทภาษาพทธศาสนา เรยกวา อตนยาม 1.2 กฎธรรมชาตวาดวยพชพนธทศพททางพทธศาสนา เรยกวา พชนยาม 1.3 กฎธรรมชาตวาดวยจตใจของมนษยและสตวทศพททางพทธศาสนาเรยกวา จตนยาม 1.4 กฎธรรมชาตวาดวยกรรมอนไดแกการกระท าทเกดจากความจงใจของมนษยและสตว

ทศพททางพทธศาสนาเรยกวากรรมนยาม 1.5 กฎธรรมชาตวาดวยความถกตองดงามทศพททางพทธศาสนาเรยกวาธรรมนยาม กฎธรรมชาต 5 ประการนพทธศาสนาเชอวาครอบคลมปรากฏการณทางธรรมชาตทกอยางในจกรวาลน หมายความวาพทธศาสนานนมองวาในจกรวาลนมสงตางๆ อยจ านวนหนง สงเหลานมลกษณะเฉพาะของตนแตกตางกนไป สงเหลานแมจะมลกษณะเฉพาะตนแตกสามารถจดกลมใหอยในประเภทเดยวกนกบสงอนได เชน เปนสสารทไรชวต เชนกอนหน เปนสงมชวตแตไมมจตใจเชนพช เปนสงมชวตและมจตใจเชนมนษยและสตว สสารทไรชวตนนทานถอวาอยภายใตการดแลควบคมของกฎธรรมชาตขอแรกทเรยกวาอตนยาม กลาวอก อยางหนงคอสงทไรชวตเชนกอนหนกอนดนนนจะเกยวของกบกฎธรรมชาตขอนเทานน ไมเกยวกบขออนๆ พฤตกรรมหรอการแสดงออกของสสารทปราศจากชวตจะเปนไปตามอ านาจของกฎธรรมชาตขอนเทานน สงมชวตทงสองชนดคอไรจตกบมจตลวนแลวแตตกอยภายใตกฎธรรมชาต ประการทสองอนไดแกพชนยามดวยกนทงสน แตการเกยวของกบกฎธรรมชาตขอนจะเปนไปในดานทภาษาสมยใหมเรยกวาพนธกรรมเทานน ยกตวอยางเชนมะพราวออกลกเปนมะพราว แมวออกลกเปนแมว คนกคลอดลกเปนคน นคอตวอยางปรากฏการณทางพนธกรรม ปรากฏการณเชนนพทธศาสนาถอวาอยภายใตการดแลควบคมของกฎธรรมชาตประการทสอง ส าหรบสงมชวตทไมมจตคอตนไมนนนอกจากจะอยภายใตกฎธรรมชาตขอน

-104-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

กอยภายใตกฎธรรมชาตขอแรกดวย เมอใบไมแหงตองลมกปลวรวงลงดน นเปนไปตามกฎธรรมชาตขอแรกเพราะไมเกยวกบพนธกรรมสวนสงมชวตทมจตใจคอคนและสตวนนนอกจากจะอยภายใตกฎธรรมชาตสองขอทกลาวมาแลวจะตองอยภายใตกฎธรรมชาตอกสามขอทเหลอดวย กฎธรรมชาตวาดวยจตใจของมนษยและสตวนนมเนอหากวางมาก แตอาจกลาวยอๆ วาตามกฎธรรมชาตขอน สงทเรยกวาจตใจของมนษยและสตวไมไดท างานหรอแสดงพฤตกรรมออกอยางสะเปะสะปะ ตรงกนขาม มกฎเกณฑเกยวกบจตใจอยจ านวนมาก กฎเกณฑเหลานสวนหนงบอกเราวาจตใจทมสภาพเชนนเมอกอใหเกดพฤตกรรมผลของพฤตกรรมนนจะเปนคณหรอโทษแกมนษยและสตว กฎเกณฑเหลานบางสวนบอกเราวาเมอเราทราบวาพฤตกรรมเชนนเชนนนทมนษยแสดงออกเปนผลมาจากการมสภาพจตใจเชนนเชนนน ความรนจะเปนประโยชนโดยตรงแกการใหการศกษาเรยนรแกมนษยเพอใหเขาไดแสดงพฤตกรรมทพงประสงคออกมา กลาวโดยสรปคอกฎธรรมชาตวาดวยจตใจทพทธศาสนาสอนนนสวนหนงเหมอนกบทกลาวในวชาจตวทยาตะวนตก คอกลาวถงความเชอมโยงระหวางสภาพจตใจอยางใดอยางหนงตอพฤตกรรมอยางใดอยางหนงทมนษยเราแสดงออก (เชนคนทมกโออวดตนนนเปนเพราะลกๆ เขาไมมความภาคภมใจในตวเอง) แตเนอหาสวนหนงกมลกษณะเฉพาะของพทธศาสนาเองคอ กฎธรรมชาตวาดวยจตใจนจะมสวนหนงทเปนเรองของการยกระดบจตของมนษยใหสงขนจนสามารถอยเหนอสญชาตญาณอยางสตว (ซงอยางหลงนไมมกลาวเอาไวตรงๆ ในจตวทยาตะวนตกดงเดม แตเรมมการกลาวถงบางแลวในจตวทยาตะวนตกสมยใหมทผสมผสานแนวคดแบบจตวทยาดงเดมเขากบปรชญาและศาสนาโดยเฉพาะอยางยงปรชญาและศาสนาตะวนออก) พทธศาสนานนสอนเรองกรรม หมายถงการกระท าทเกดจากความจงใจ กรรมสามารถเกดไดกบมนษยและสตวเพราะสตวนนพทธศาสนาถอวามจตเชนเดยวกบมนษย จะอยางไรกตามจตของสตวเนองจากมคณภาพดอยกวามนษยในเรองของปญญาและความรส านกตว เจตนาในการท ากรรมของสตวจงออนกวามนษย กรรมทสตวกระท าโดยทวไปจงไมรายแรงเทากบกรรมทกระท าโดยมนษย ขอใหสงเกตวากรรมทศาสนาพทธสอนนนมสถานะเปนกฎธรรมชาตประการหนง การเปนกฎธรรมชาตหมายความวาเราสามารถเขาใจความเชอมโยงระหวางการกระท า (กรรม) และผลของการกระท า (วบาก) ไดเสมอนกบทเขาใจความเชอมโยงเชงสาเหตและผลทปรากฏในธรรมชาตอนๆ เชนธรรมชาตดานฟสกส เคม (อตนยาม) และ ชววทยา (พชนยาม) ยกตวอยางเชน น าหนงโมเลกลนนประกอบจากไฮโดรเจนสองอะตอมและออกซเจนอกหนงอะตอม เมอใดกตามทเราแยกน าออกจากกน เราจะไดผลเชนนเสมอ หรอเมอเรากนอาหารทมไขมนมากๆ ไขมนเหลานนเมอยอยสลายไมหมดกสะสมอยในระบบรางกายของเรากอใหเกดโรคตางๆ เชนโรคหวใจ นกเปนกฎธรรมชาตเชนกน กรรมทมนษยท ามสองอยางคอดและชว กรรมดยอมสงผลใหเกดสงทดแกชวตเราในท านองเดยวกบการกนอาหารดๆ และออกก าลงกายสม าเสมอยอมสงผลดแกสขภาพของเรา สวนกรรมชวกสงผลในทางตรงกนขามกบทกลาวมาแลว เหมอนการกนอาหารไมดหรอเสพสงเสพตดทยอมสงผลรายตอสขภาพ แมวาการพสจนกรรมจะไมอาจท าไดชดแจงเหมอนการพสจนความสมพนธระหวางอาหารและสขภาพทกลาวขางตน แตพทธศาสนากเสนอวธพสจนกรรมบางแงเชนในแงทกรรมจะสมพนธกบจตใจอยางไมอาจปฏเสธได คนท าดแมไมมใครเหนกอมใจกบการกระท านน สวนคนทท าชวยอมเดอดรอนใจแมไมมคนเหนกตาม จรงทบางครงคนชวอาจหลอกตนเองหรอปลอบใจตนเองวาไมควรเดอดรอนใจทไดท าสงนนลงไป แตพทธศาสนาเชอวาในทายทสดเขาจะไมสามารถหลอกตวเองไดตลอดไป ณ วนทเขา

-105-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

แกชราขนหรอก าลงสนลมหายใจอยบนเตยงในโรงพยาบาล สงทเขาท าไวทกอยางทเปนกรรมชวและเคยกดไวไดชวคราวดวยการหลอกตนเองจะพรงพรออกมาบบเคนทรมานจตใจของเขา นคอกฎแหงกรรมทไมมใครอาจตานทางหรอเบยงเบนได ส าหรบกฎธรรมชาตประการสดทายนนอาจกลาวไดสองแง แงหนงกฎธรรมชาตหมวดนหมายเอากฎธรรมชาตทดแลสงตางๆ นอกเหนอจากทไดกลาวมาแลวในกฎธรรมชาตสอยางขางตนอกแงหนงกฎธรรมชาตขอนหมายเอากฎความสมพนธทางดานศลธรรมทไมไดอยในรปของการใหผลของกรรม ยกตวอยางเชนพทธศาสนาเชอวาการทคนในสงคมมระดบจรยธรรมทต าลงจะสงผลใหเกดความไมปรกตทางดานธรรมชาตแวดลอม ปรากฏการณนอธบายไมไดดวยกฎแหงกรรม เพราะกฎแหงกรรมกลาวถงการกระท าของคนคนหนงและการทกรรมทวานนสงผลตอตวเขาแตปรากฏการณขางตนนเปนเรองความสมพนธระหวางการทมนษยในสงคมประพฤตตนต าทรามลงในทางศลธรรมกบความวปรตทางธรรมชาต (เชนน าทวม ฝนแลง ฤดกาลผดไปจากทเคยเปน) ความหมายสองแงนในทายทสดแลวอาจเปนสงเดยวกนคอเปนปรากฏการณทอยนอกเหนอการควบคมของกฎธรรมชาตสอยางขางตน จะอยางไรกตาม การตความใหกวางไวกอน (คอตความตามแงทหนงตามทกลาวขางตน) กเปนทยอมรบของนกปราชญทางดานพทธศาสนามากกวาเพราะอาจเปนไปไดทจะมปรากฏการณทแปลกไปจากทเราคนเคย ปรากฏการณเหลานในทายทสดแลวเรากสามารถอธบายไดดวยกฎธรรมชาตขอสดทายนเอง จากทกลาวมาทงหมดจะเหนวา โลกทศนใหญของพทธศาสนานนคอความเชอวาจกรวาลนประกอบดวยสงตางๆ ทอาจจดเปนหมวดหมได สงทจดกนเขาเปนหมวดหมแตละหมวดนกจะอยภายใตการดแลของกฎธรรมชาตอยางใดอยางหนง บางหมวดอาจถกดแลโดยกฎธรรมชาตเพยงอยางเดยว แตบางหมวดหมอาจไดรบการดแลโดยกฎธรรมชาตมากกวาหนงประเภท ตามแงตางๆ ทสงเหลานนแสดงออกหรอสมพนธกบสงอน โลกทศนทองอยกบการมองจกรวาลวาเปนไปตามธรรมชาตเชนนมผลโดยตรงตอระบบจรยธรรมทพทธศาสนาสอน จรยธรรมของพทธศาสนานนเปนจรยธรรมของการลงมอท า ไมใชจรยธรรมของการออนวอน ครงหนงพระพทธเจาไดทรงวจารณการไหววอนเทพเจาเพอใหตนเองไดสงทปรารถนาซงคนอนเดยสมยนนพวกหนงกระท าอยวา สมมตวาชายคนหนงยนอยรมแมน า เขาปรารถนาจะขามไปยงอกฝงหนง ชายคนนนนงลงกราบไหวขอใหฝงน าดานโนนเลอนมายงขางน เพอวาเขาจะไดขามไปได ถามวาการกระท าของชายคนนจะประสบผลหรอไม การกระท านมเหตผลหรอไม แนนอน ทกคนตองตอบไดตรงกนวาการกระท านไมมเหตผล พระพทธองคไดตรสสบไปวา สงทตรงไปตรงมาส าหรบชายคนนนทจะพงกระท าเพอใหตนเองไดบรรลผลทปรารถนากคอเขาตองวายน าขามไปดวยตนเองหรอไมกตอเรอหรอแพขนแลวขามไป จรยธรรมของพทธศาสนาเปนจรยธรรมของการลงมอท า เหมอนการลงมอวายน าเพอขามไปยงอกฝง การกราบไหวออนวอนนนอยนอกเหนอธรรมชาต เมอไมเปนไปตามกระบวนการทางธรรมชาต การกระท านนกไรผล สวนการตอเรอหรอวายน าขามไปยงอกฝงนนเปนกระบวนการตามธรรมชาต เมอเปนเรองของธรรมชาตกถกตองแลวทจะเกดผลขนจรงๆ

-106-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

2. ศาสนาครสต ศาสนาครสตแตกตางจากศาสนาพทธตรงทศาสนาครสตสอนเรองพระเจา แตพทธศาสนาไมสอนการเกดขนของศาสนาครสตนนในแงหนงกคลายกบพทธศาสนาตรงทพระศาสดาในศาสนาครสตอนไดแกพระเยซทรงรสกวาการด าเนนชวตอยางชาวโลกทวไปทสบทอดกนมาหลายชวงอายคนนนไมนาจะเปนชวตทประเสรฐ ตามประวตพระเยซทรงเกดในตระกลชางไม บดาประกอบอาชพเปนชางไม ปกตคนธรรมดาทวไปเมอเกดในตระกลใดกยอมจะด าเนนอาชพตามตระกล แตพระเยซไมสจะสนใจ “การงานทางโลก” เหลาน ทรงใชเวลาในวยหนมครนคดและไตรตรองถงความหมายอนลกซงของชวต โลก และจกรวาล การใชเวลาครนคดไตรตรองในทอนเงยบสงดเพยงล าพงนกคลายกบการบ าเพญเพยรทางจตของพระพทธเจากอนทจะไดตรสร แลววนหนงพระเยซกเชอวาไดทรงพบอะไรบางอยางทกอใหเกดความมนใจวาสงทจะทรงเผยบอกแกคนทงหลายนบจากนเปนตนไปนนถกต อง คมภรศาสนาครสตกลาววาสงทท าใหพระเยซมนใจตามทกลาวขางตนนนคอ “พระเจา” พระเจาทพระเยซทรงมนใจวาไดพบนนเปนพระเจาตามคตของศาสนายดาย ศาสนายดายเปนศาสนาทกอก าเนดขนในชนชาตยว (หรออสราเอลในปจจบน) ชนชาตยวนนบแตเกดมากตกเปนทาสของชนชาตอนมาตลอด แรกทเดยวกเปนทาสของชาตอยปต ตอมากเปนทาสของชาตโรมนการตกเปนทางของผอนและตลอดชวตตองถกบงคบใหกร างานหนกอยางปราศจากอนาคตนนท าใหชนชาตยวสราง “ภาพในฝน” บางอยางขนเพอใหชวตอนเปนทกขอยางแสนสาหสนนสามารถด าเนนตอไปไดโดยไมเปนบาเสยกอน ภาพในฝนทวานคอ “พระเยโฮวาห” (Yahweh) หรอ “พระเจา” (God) ชนชาตยวนนบอกเลากนตอๆ มาหลายรนคนวาวนหนงพระเจาของพวกเขาจะทรงสง “ผปลดปลอย” มาเกดในหมพวกเขา และทานผนจะเปนผน าพาชนชาตยวใหเปนอสระจากการปกครองของชนชาตอน ขอใหสงเกตวาพระเจาทชาวยวจนตนาการถงนนคอความหวง ก าลงใจและสงหลอเลยงใหชวตทแหงเฉาของพวกเขาไดด ารงสบไปวนตอวน เมอแรกทพระเยซปรากฏตนตอสาธารณะและเทยวสงสอนธรรมนน ชาวยวบางคนกเขาใจวาพระองคนาจะเปนผปลดปลอยตามทเลากนสบมานน ลองสงเกตวาสภาพสงคมของชนชาตยวนนแตกตางจากสภาพสงคมของชนชาตอนเดยคนอนเดยสมยพทธกาลนนไมไดตกเปนทาสของใคร ไมมใครมากดข การทชาวอนเดยสวนหนงนบถอพระเจานนอธบายไดดวยเงอนไขทแตกตางออกไปจากของชนชาตยว นกจตวเคราะหคนส าคญของโลกตะวนตกคนหนงคอฟรอยด (Sigmund Freud) ไดวเคราะหปรากฏการณการนบถอพระเจาของชาวยววา เปนธรรมดาวาเมอคนเราประสบเคราะหกรรมทตนเองรสกวาเกนความสามารถของตนทจะแกไขเยยวยาได ทางออกของมนษยในกรณเชนนกคอการ “ฝน” ชาวยวผประสบเคราะหกรรมไดฝนถงพระบดาผทจะมาชวยปลดปลอยลกความฝนนอธบายไดดวยสญชาตญาณในการปกปองตนเองทพบเหนในมนษยทวไป เดกๆ เวลาทอยในทมดแลวเกดตกใจกจะรองไหเรยกหาพอหรอแม พระบดาอนหมายถงพระเจาในศาสนาครสตนนกคอภาพของพอผแขงแรงทพรอมจะปกปองลก การวเคราะหของฟรอยดนในทายทสดแลวน าไปสการทเขาปฏเสธวาพระเจาไมมจรง พระเจาไมไดสรางมนษย ตรงกนขาม มนษยตางหากทสรางพระเจาขน แตในทนเราจะไมพจารณาไกลไปถงขนนน การจะปฏเสธวาพระเจาไมมอยนนในทางปรชญาศาสนาเราทราบกนดวาไมงาย (แนวคดของฟรอยดขางตนกไดรบการวพากษวจารณมากจากผทไมเหนดวย) สงทเราจะพจารณากนเปนหลกในตอนนคอ เมอสภาพสงคมและชวตของชนชาตยวแตกตางจากสภาพชวตทกอใหเกดพทธศาสนาตามทไดกลาวมาขางตน สงทเปนหลกคดของชน

-107-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ชาตยวทพฒนาตอมาสศาสนาครสตจงแตกตางจากวธคดของชาวพทธ ดงทไดกลาวมาขางตนวาจรยธรรมของพทธศาสนานนอาจเรยกวา “จรยธรรมแบบธรรมชาตนยม” (Naturalistic Ethics) จรยธรรมแบบนมลกษณะส าคญคอเชอวาสงตางๆ ในจกรวาลมอยตามธรรมชาตและด าเนนไปตามกฎธรรมชาต ไมมอะไรทอยเหนอธรรมชาตหรอไมเปนไปตามกฎธรรมชาต พทธศาสนานนปฏเสธสงทเรยกวา “สภาวะเหนอธรรมชาต” (Supernatural Phenomena) แมวาในคมภรพทธศาสนาจะกลาวถงสงทดเหมอนจะเปนภาวะเหนอธรรมชาตเชนอทธปาฏหารยแตทงหลายทงปวงกไดรบการอธบายวาสงเหลานกด าเนนไปตามกฎธรรมชาต เพยงแตวามนษยเราอาจไมรจกกฎธรรมชาตทอาจกอใหเกดปรากฏการณเชนนเทานนเอง (เทวดารกฎธรรมชาตทจะชวยใหเหาะไปในอากาศได แตมนษยไมร เราจงเหาะไมได ทเทวดาเหาะไดไมไดแปลวาเทวดาอยเหนอกฎธรรมชาต นคอค าอธบายของพทธศาสนาเกยวกบเรองท านองน) แตจรยธรรมในศาสนาครสตนนมองตางไปจากทพทธศาสนามอง ขอใหเรายอนกลบไปทตวอยางเรองชายทยนออนวอนใหฝงน าดานโนนเลอนมาหาตวเองอกครง ตวอยางนหากพจารณาตามหลกคดในศาสนาครสตกอาจพจารณาไดวาเปนตวอยางของสภาพปญหาทมนษยเราสามารถหาทางออกไดดวยสตปญญาของตนเอง ดงนนกถกตองแลวทพทธศาสนาจะสอนใหเรา “ลงมอ” กระท าการเพอแกปญหานน แตศาสนาครสตคดวายงมปญหาอกแบบหนงทนาจะอยพนความสามารถของมนษยเราทจะแกไขไดดวยตนเอง ปญหาชนดนตองการผทมสตปญญาและพลานภาพมากกวาเรามาชวยแกไข เมอเราเผชญหนาปญหาเหลาน เราเหมอนทารกทชวยตวเองไมได เราตอง “ออนวอน” ใหผทสามารถชวยเราไดมาชวยเหลอเราเชนพอแม เพราะนเปนเพยงหนทางเดยวทเราจะท าได สมมตวาแมน าในตวอยางขางตนเปนแมน าพเศษ น าในแมน านนเปนกรด เราลงไปวายไมได ทอกฝงหนงมชายคนหนงมเรอพเศษททนตอน ากรด ฝงนไมมเรอชนดนน อะไรคอสงทเราจะสามารถท าไดในภาวะเชนนหากไมใชการรองขอใหชายคนทอยฟากโนนไดชวยลองเรอมารบเรา จรยธรรมในศาสนาครสตนนเปน “จรยธรรมแบบเทวนยม” (Theistic Ethics) จรยธรรมแบบนในบางแงเปนสงทยนอยคนละดานกบจรยธรรมแบบธรรมชาตนยมทกลาวขางตน ส าหรบศาสนาครสต สภาวะตามธรรมชาตเปนสงทเกยวของกบมนษยโดยทวไปในแงทวามนษยตองด าเนนไปภายใตกฎธรรมชาต จะอยเหนอหรอบงการใหกฎธรรมชาตเปนอยางทตนตองการไมได แตส าหรบสงทมอ านาจเหนอมนษยเชนพระเจา ธรรมชาตเปนสงทบงการใหเปนไปอยางทปกตไมเป นเชนนนได มนษยบางคนกสามารถบงการธรรมชาตได แตคนเชนนกมกไดแกคนทไดรบอ านาจพเศษบางอยางจากพระเจา ทพระเยซแสดงปาฏหารยเชนเดนบนน าไดกดวยเหตผลตามทกลาวมาน ศาสนาครสตนนสอนวา “จงชวยเหลอตนเองกอน แลวพระเจาจะชวยทาน” ค าสอนนคอนขางสะทอนโลกทศนของศาสนาครสตอนเปนโลกทศนแบบเทวนยมไดคอนขางด ขอความขางตนนแบงออกเปนสองตอน ตอนแรกศาสนาครสตสอนวาเราจะตองชวยเหลอตนเองกอนเวลาทเผชญหนากบปญหาตางๆ ในชวตการสอนเชนนคอนขางจะตรงกบทพทธศาสนาสอน จะตางกนกตรงทในขณะทพทธศาสนาเชอวาปญหาทกอยางในโลกนอยในมอของมนษยทจะแกไขไดทงสน ดงนนพทธศาสนาจงไมสอนเรองการใหผอนมาชวย แตศาสนาครสตคดวาในบางสถานการณแมมนษยจะพยายามชวยเหลอตนเองเตมทแลว แตปญหานนกยงไมไดรบการแกไข ปญหาเชนนพระเจาเทานนทจะชวยแกไขได จะอยางไรกตาม เงอนไขหลกทจะท าใหพระเจามาชวยมนษยแกไขปญหาประเภทนกคอการทมนษยไดลงมอเพยรพยายามทจะแกไขจนสดความสามารถกอนแลวเทานน

-108-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เราจะมองเหนความแตกตางกนระหวางหลกคดของพทธศาสนากบศาสนาครสตตามทกลาวมาขางตนไดมากขนถาเราจะลองตงค าถามดวา “มตวอยางไหมทแสดงวาปญหาบางอยางมนษยแกเองไมได” ตวอยางนส าคญมาก เพราะหากม และชดเจนวาเปนปญหาทอยพนปญญาของมนษยทจะแกไข ทศนะของศาสนาพทธทวามนษยแกปญหาไดทกอยางกจะไดรบผลกระทบไปดวยดเหมอนวาการจะหาตวอยางทกลาวขางตนนไมงายเลย โปรดอยาลมวาปญหาทเราก าลงกลาวถงอยนเปนปญหาในเชงศาสนาอนหมายถงปญหาทกอใหเกดความทกขโดยเฉพาะอยางยงทางดานจตใจแกเรา การทเราบนไมไดอยางนกนนไมใชปญหาทางศาสนา เชนเดยวกน การทเราเกดมาแลวตองแกเจบและตายกไมใชปญหา แตถาเรารสกวาการบนไมไดนนเปนทกข หรอการรสกวาวนหนงตนเองตองแกชราและลมปวยแลวกตายไปเปนสงทรบกวนความรสกของเรา นคอปญหา และปญหาเชนนพทธศาสนาเชอวาเราสามารถแกไดดวยตนเอง ไมเพยงแตปญหานเราสามารถแกไดดวยตนเองเทานน ปญหานยงเปนสงทคนอนไมสามารถแกแทนเราไดดวย เพราะคนทรสกเปนทกขคอเรา คนอนมารวมรสกกบเราไมได เหมอนเมอเราหวขาวเราตองกนขาวเอง จะใหคนอนมากนและอมแทนเราไมได แมวาเราจะหาตวอยางปญหาทางจรยธรรมทดเหมอนล าพงมนษยไมสามารถแกไดคอนขางยาก แตปญหาบางอยางทโลกมนษยปจจบนก าลงประสบอยอาจเขาขายปญหาทเราก าลงมองหาอยเวลาน ปญหาทวานกคอปญหาทางดานจรยธรรมสมยใหมทเรยกกนวา “ปญหาชวจรยธรรม” (Bioethical Problems) ปญหาเหลานสวนมากเกดจากความกาวหนาทางดานวทยาศาสตรการแพทยและชววทยา วทยาศาสตรนนถอวาตนมหนาทศกษาธรรมชาตเพอใหรไปหมดวาการทสงตางๆ ในธรรมชาตแสดงตนเชนน เชนนนมอะไรอย เบองหลง วทยาศาสตรเชอวาเบองหลงปรากฏการณทางธรรมชาตทกอยางจะตองมกฎธรรมชาตอยางใดอยางหนงรองรบอย หากวาเราสามารถเขาถงกฎเหลานหมด กเทากบเรารตลอดจกรวาลทงจกรวาล ความรดงกลาวนในทายทสดแลวจะท าใหเรามอ านาจอนเบดเสรจเดดขาดทจะบญชาใหธรรมชาตเปนอยางทเราตองการได เดมนนมนษยเกบพชตามธรรมชาตมากน ตอมาเรากรจกปลกและบ ารงตกแตงพนธพชใหไดผลงอกงามอยางทเราตองการ วชาชววทยาสมยใหมไดดวยเปดเผยความลบวาภายในพชมกลไกทางพนธกรรมบางอยางท างานอยเงยบๆ เมอเรารจกกลไกพวกน เรากสามารถบงการใหพชผลดอกออกผลอยางทเราตองการ นคอทมาของการดดแปลงพนธกรรมพช ทตอมากขยายมายงสตว และลงทายทมนษย ในท านองเดยวกน วชาการแพทยตงแตสมยโบราณมาแลวกพยายามเอาชนะโรคภยไขเจบทมาเบยดเบยนบนทอนชวตมนษยใหสนลง นอกจากจะพยายามเอาชนะโรคภยไขเจบ วทยาศาสตรการแพทยยงพยายามทจะเอาชนะขอจ ากดตามธรรมชาตบางอยางทมนษยเราบางพวกไมตองการเชนการไมสามารถมบตรตามปกตได งานอยางหลงนตอมาปรากฏวาไดเจรญกาวหนามาก พรอมกนนงานประเภทนกไดสรางปญหาทางจรยธรรมขนวาการพยายามเอาชนะขอจ ากดตามธรรมชาตเหลานเปนสงทขดแยงกบศลธรรมหรอไม ตวอยางของประเดนทเราก าลงกลาวถงอยนกเชนการใหก าเนดชวตมนษยดวยวธการทเรยกกนวา “การโคลน” (Cloning) ศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลกถอไดวาเปนผทไดตงค าถามในเชงจรยธรรมตอปญหาชวจรยธรรมสมยใหมอยางแขงขนในโลกตะวนตก วธคดของศาสนาครสต (ในทนหมายถงส านกวาตกน) เกยวกบปญหาเหลานนนอาจสรปไดวา (1) เมอพระเจาทรงสรางโลก พระเจาไดทรงจดวางสงตางๆ เอาไวอยางเหมาะสมแลว (2) ตอมาเมอมนษยประสบบางสงทพระเจาทรงวางเอาไว (เชน

-109-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

การทมนษยบางคนเปนหมนไมสามารถมบตรตามธรรมชาตได การทมนษยจะสบทอดเผาพนธของตนกโดยวธการทประกอบดวยชายและหญง เปนตน) มนษยกคดเอาเองวาสงเหลานเปนปญหา เม อเปนปญหากพยายามหาทางเอาชนะ (3) ความพยายามของมนษยตามทกลาวในขอสองนนเนองจากเกดจากความรเทาไมถงการณ การกระท าเชนนในทายทสดแลวจะน ามนษยชาตไปสหายนภย การโคลนมนษยนนเปนตวอยางของสงทส านกวาตกนเรยกวา “การท าตวเปนพระเจาเสยเอง” (Playing God) ของมนษยพวกหนงทเรยกวานกวทยาศาสตร จะเหนวาเหตผลของศาสนาครสตนนคอมนษยเรานนไมใชผสรางธรรมชาต มนษยเปนสวนหนงของธรรมชาต ในฐานะสวนหนงของธรรมชาตมนษยกถกสรางมาโดยอะไรบางอยางทยงใหญกวา (ซงสงนศาสนาครสตคดวากคอพระเจาทศาสนาครสตนบถออยนนเอง) ในแงของการปรากฏขนในโลกนนมนษยกมาทหลงโลกอยางไมอาจเทยบกนได อารยธรรมของมนษยเพงเรมตนเมอราว 2 หมนปทผานมานเอง ชวงเวลาดงกลาวนเมอเทยบกบเวลาของโลกกนบวานอยมากอยางไมอาจเทยบกนไดเลย และเวลาของโลกเองเมอเทยบกบจกรวาลทงหมดกตองถอวานอยอย เมอคดไลเรยงไปตามล าดบเชนนเราจะเหนวาการทมนษยซงเปนสงทปรากฏขนทหลงจกรวาลนจะอาจหาญเอาชนะธรรมชาตทถกบรรจใสสงตางๆ เอาไวกอนแลวมาเนนนานนบหลายลานลานปโดยพระเจา (หรอจะโดยอะไรกตามแต) ยอมเปนสงทเราสามารถคลางแคลงใจได เหตผลของศาสนาครสตนนส าหรบคนทไมเชอหรอไมสนใจค าวาพระเจากสามารถเขาใจไดเพราะสาระส าคญของเหตผลนนอยทการบอกวา (1) มนษยมขอจ ากดทางดานสตปญญา (2) เหตผลส าหรบยนยนวามนษยมขอจ ากดทวานนคออารยธรรมของมนษยเพงเรมขนเมอไมนานมานเอง ในขณะทโลกและจกรวาลมมากอนหนาทจะมมนษย เกดขนในจกรวาลนยาวนานมาก (3) ปญหาทมนษยพยายามหาทางเอาชนะนนเปน “ปญหาตามทมนษยคดวาเปน” ในความเปนจรงขอจ ากดตามธรรมชาตทมนษยเราไมประสงคเหลานอาจมความหมายบางอยางในทางดแอบแฝงอย แตมนษยยงมประสบการณไมพอทจะเขาใจสงเหลาน (4) เมอยงไมเขาใจเรากไมควรผลผลามจดการโยกยายเปลยนแปลงธรรมชาตอยางขนานใหญเชนนน 3. ศาสนาอสลาม การพฒนาชวตนบวาเปนเรองส าคญ เพราะความดของมนษยอยทการพฒนาตนเอง ในทรรศนะของอสลามเหนวาขนตอนของการพฒนาชวตสงขนไปเปนล าดบทางดานประสบการณ คนอาจมชวตตกต าทางดานความประพฤตและผลทเขาไดรบ คนทกคนเกดมามลกษณะรวมกนเปนสากลอยอกประการหนง คอ ความบรสทธ อนเปนศกยภาพทจะน าคนสเปาหมายสงสดของชวตในจดหมายปลายทางของชวตโดยเสมอกนคอ การมชวตในสวรรค ทารกทกคนเกดมาในสภาพบรสทธ ไมมบาป ไมมการฝาฝนกฎของอลลอฮ เพราะอยในแบบแผนทตนก าหนดไมได อลกรอานกลาววา "ธรรมชาตทอลลอฮทรงสรางขนนนพระองคไดทรงสรางมนษย การตกอยภายใตกฎธรรมชาตของอลลอฮ เปนสภาพของการยอมจ านนตอเจตนารมณของอลลอฮ โดยไมขดขน คอ เปนอสลาม บาปเกดขนเมอคนเตบโตมความรจกผดชอบชวดแลวจงใจฝาฝนหรอละเมดจรยธรรมของศาสนา ความรจกผดชอบชวดเกดจากการเรยนร ทานศาสดามฮมหมดกลาววา "เดกทกคนเกดมาในอสลาม แลวพอแมของเขาท าเขาใหเปนยว ครสเตยน หรอพวกมะญซ (พวกนบถอลทธบชาไฟ)" (ฮะดษของบคอร) ค าวา "อสลาม" หมายถงการยอมจ านนตอเจตนารมณของอลลอฮ "ผยอมจ านนหรอสงทยอมจ านนตออลลอฮ" เรยกวามสลม นอกจากนนทารกเกดมาบรสทธเนองจากเปนการเกดมาเปนหนวยชว ตเดยว เกดจาก

-110-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ครรภและอยในโลกตางๆ ชวงละครง ไมมการเวยนกลบ นบวาเปนการรบผดชอบตอการกระท าของตนเองโดยเฉพาะ ไมตองรบผดชอบตอการกระท าความดความชวของผอนเปนไปตาม ทวา "ไมมผแบกภาระคนใดแบกภาระของอกคนได และนนคอมนษยไมไดรบอนใด นอกจากสงทเขาไดขวนขายไว" หลกการนครอบคลมไปทวสถานทและกาลเวลา เพราะคนไมตองรบผดชอบตอความผดของบรรพบรษคอ อาดมผเคยละเมดค าสงของอลลอฮ และอาดมไดรบการอภยโทษจากอลลอฮ หลงจากส านกผด และขออภยโทษ กลาวคอ "แลวอาดมไดเรยนค าจากพระผอภบาลของเขาดงนน พระองคไดทรงหนยงเขา (ยกโทษให) โดยปราณ แทจรง พระองคคอผทรงนรโทษโดยปราณ ผทรงเมตตาเสมอ" ครนเมอคนรจกผดชอบชวดและใชชวตในโลกน คนอาจท าดบางชวบางระคนกน หรอกลบไปกลบมาระหวางการท าชวและท าด สวนคนในโลกบรซค และในโลกหนา ถงแมจะมการพฒนาดานความรความส านกสงขนไป แตคนกหมดโอกาสกลบตว แกตว หรอเปลยนแปลงอนาคตของตน หรอเราอาจจะมองไดอกแงหนงไดวา อนาคตของคนในโลกบรซค และในโลกหนาจะดหรอเลว เปนสขหรอทกข เปนผลความประพฤตของเขาในโลกนนนเอง สรป ทกๆ ศาสนาไดอธบายวาคอการพฒนาคณภาพชวตนนสามารถกระท าไดทงดวยหลกศรทธาและหลกปญญาเพอแกปญหาในชวตของตนเองตามค าสอนของศาสนานนๆ แมวามนษยจะมขอจ ากดมากมายหลายอยาง ขอจ ากดอยางหนงของมนษยทพทธศาสนามองเหนและไดเตอนเอาไวกคอการมอคต โดยเฉพาะอยางยงอคตอนมาจากความรไมเพยงพอในเรองตางๆ แตกเขาใจวาตนร เมอถงจดนจรยธรรมในพทธศาสนา ครสตศาสนา และศาสนาอสลามกมจดเชอมตอบางอยางรวมกน แมวาศาสนาหนงจะสอนเรองทอกศาสนาหนงไมสอนคอพระเจากตาม

-111-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ค าถามทบทวน

1. คณภาพของชวต หมายถงอยางไร และควรเปนไปอยางไร 2. แงมมตางๆ ของคณภาพชวต แบงไดกแงมม และแตละแงมมนนมความส าคญอยางไร 3. กฎธรรมชาตตามแงมมของพระพทธศาสนาแบงไดกอยาง อะไรบาง 4. อะไรคอประโยชนของการพฒนาคณภาพชวต

เอกสารอางอง พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). (2538). พจนานกรมพทธศาสตร ประมวลธรรม. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ________. (2541). ธรรมกบการพฒนาชวต. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : มลนธพทธธรรม. สงวน สทธเลศอรณ. (2545). พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตน. กรงเทพฯ : อกษราพพฒน. สมใจ ลกษณะ. (2543). การพฒนาประสทธภาพในการท างาน. กรงเทพฯ : สถาบนราชภฏสวน สนนทา. สมภาร พรมทา. (2549). ศาสนาเพอการพฒนาคณภาพชวต. กรงเทพฯ : อรณการพมพ.

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 7

หวขอเนอหาประจ าบท ความรทวไปเกยวกบปรชญา ความหมายของชวตตามทศนะของปรชญา

เปาหมายของชวตตามทศนะของปรชญา สาระส าคญ

1. ความรทวไปเกยวกบปรชญา เพอใหทราบถงทมาทไปของปรชญาวาเปนอยางไร และการ แบงสายของปรชญาสามารถแบงออกไดกสาย และแตละสายนนมความส าคญอยางไรบาง

2. ความหมายของชวตตามทศนะของปรชญา เพอศกษาความหมายของชวตตามทศนะของ กลมปรชญาตางๆ ในโลกน เกยวกบความหมายและกลมทางปรชญาในแตละกลมวามความส าคญอยางไรบาง

3. เปาหมายของชวตตามทศนะของปรชญา มความแตกตางจากเปาหมายของชวตในทรรศนะของศาสนา ปรชญาเมออธบายธรรมชาตของสงตางๆ น าเสนอทฤษฎหรอการอางเหตอางผลมาสนบสนนทกครง สวนศาสนาไมสามารถอธบายไดดวยเหตผลเชงประจกษได อาศยความเชอความศรทธาในเรองนนๆ แมแตการอธบายเปาหมายของชวตทางปรชญากเปนการอางทฤษฎประกอบการเอาเหตผลมารองรบ โดยมกลมนกปรชญาทมพดถงเปาหมายของชวตอย 3 กลม ใหญไดแก ปรชญากลมสขนยม ปรชญากลมศานตหรออสขนยม และกลมมนษยนยม

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ

1. อธบายความความรทวไปเกยวกบปรชญาได 2. อธบายความหมายของชวตตามทศนะของปรชญาได 3. บอกถงเปาหมายของชวตตามทศนะของปรชญาไดอยางชดเจน

กจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. การบรรยาย 2. การอภปรายกลมยอย 3. การบนทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน 4. งานมอบหมาย

สอการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาวถแหงชวต 2. สออเลกทรอนกสทกประเภท 3. บทเรยนออนไลน http://lmsonline.nrru.ac.th/course/index.php?categoryid=69

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

การประเมนผล

1. ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม 2. ประเมนจากการสรปการอภปราย 3. ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน 4. ประเมนจากผลการสอบระหวางภาคเรยน และปลายภาค

บทท 7 ปรชญากบชวต

ความรทวไปเกยวกบปรชญา ค ำวำ “ปรชญำ”เปนศพทบญญตเพอใชแทนค ำวำ Philosophy ในภำษำองกฤษ ค ำวำ Philosophy มรำกศพทมำจำกภำษำกรกโบรำณ คอ มำจำกค ำวำ Philos ซงแปลวำ รก (Love) กบค ำวำ (Sophia) ซ งแปลวำ ควำมร ควำมฉลำด (Wisdom) เมอรวมกนเปน Philosophy จงมควำมหมำยวำ ควำมรกในควำมร (Love of wisdom) อนไดแก ควำมสนใจใครร ควำมกระหำยในควำมร ควำมไมอมในควำมร (ทองพล บณยมำลก. 2535 : 3) ปรชญำคอ แนวทำงหรอวถแหงกำรด ำเนนชวตของมนษย ปรชญำเกยวของกบคนทกคน อำจกลำวไดวำ มนษยทกคนเปนนกปรชญำ จะรตวหรอไมกตำม จะยอมรบหรอไมยอมรบกตำมท มนษยคนแรกคอนกปรชญำคนแรก ปจจบน ปรชญำเปนวชำกำรแขนงหนงทมศกษำกนใสถำนศกษำทกแหง คอ เรยนในฐำนะเปนวชำพนฐำนททกคนตองเรยนรเหมอนอยำงทนกศกษำก ำลงเรยน บำงสถำบนมกำรเรยนกำรสอนในฐำนะเปนวชำเอก ทงในระดบปรญญำตร โท เอก จงนยำมควำมหมำยของปรชญำในแงนไดอกอยำงหนงวำ “ปรชญำคอ วชำกำรแขนงหนง” ทเปนทรจกกนดปรชญำมอย 2 สำย คอ 1. ปรชญาสายตะวนตก ปรชญำสำยตะวนตก หมำยถง ปรชญำของชำวยโรปและชำวอเมรกน ปรชญำตะวนตกเรมขนครงแรกทประเทศกรก เมอ 2600 ปมำแลว ชำวกรกเปนชนชำตทมอำรยธรรมเกำแกมำตงแตกอนครสตศกรำชประมำณ 1,500 ป ในระยะนนชำวกรกมควำมเชอเหมอนชนชำตโบรำณอนๆ คอเชอวำ โลกและจกรวำลมลกษณะเปนกลภพ (Chaos) หมำยควำมวำ ไมมระเบยบ ไมมกฎเกณฑเปนของตนเอง โลกหรอจกรวำล (รวมถงทกสงในจกรวำล) จะเปนอยำงไรขนอยกบเทพเจำหรอสงศกดสทธทงหลำยดลบนดำล ดงนน ชำวกรกโบรำณจงอธบำยปรำกฏกำรณธรรมชำตดวยเทพนยำยหรอนยำยปรมปรำ ทำเลส (Thales) เปนชำวกรกคนแรกทเชอวำ โลกหรอจกรวำลมลกษณะเปนเอกภพ (Cosmos) คอเปนระเบยบ มกฎเกณฑ ทกสงทเกดขนลวนเปนไปตำมกฎเกณฑในธรรมชำต ดงนน เขำจงอธบำยปรำกฏกำรณธรรมชำตดวยวธธรรมชำตหรอทเรยกวำ ธรรมชำตวทยำ ดวยเหตนทำเลสจงไดรบกำรยอมรบวำเปนบดำแหงปรชญำตะวนตก นกปรชญำกรกในระยะเรมแรกมทำเลสเปนตนคดวำ ถำมนษยสำมำรถเรยนรกฎเกณฑของธรรมชำตได มนษยจะสำมำรถควบคมธรรมชำตได เพอทจะหำทำงเขำใจธรรมชำต นกปรชญำเหลำนจงพยำยำมขบคดวำ อะไรคอธำตแทของโลก อะไรคอปฐมก ำเนดของสงทงหลำย สงทงหลำยในโลกนเกดขนมำจำกอะไร ปญหำทนกปรชญำเหลำนพำกนคดเรยกวำ ปญหำปฐมธำต (First element) ทำเลสเปนนกปรชญำคนแรกทเสนอวำ ปฐมธำตคอน ำ แตทำเลสกไมไดเหตผลวำ ท ำไมน ำจงเปนปฐมธำต ศษยของทำเลสอกหลำยคนไดเสนอควำมคดเหนเพมเตมเกยวกบปญหำปฐมธำต ท ำนองเดยวกนน จงสรปวำ ปฐมธำตลวนเปนสสำร ปรชญำกรกในยคเรมแรกจงมลกษณะเปนสสำรนยม กลำวคอ เปนเรองเกยวกบประสำทสมผสทงหำเทำนน

-116-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ตอมำยคหลงจงคอยๆ พฒนำควำมคดกำวไกลจำกประสำทสมผสออกไปเปนควำมคดเกยวกบนำมธรรมบำง 2. ปรชญาสายตะวนออก โดยปกตเมอเรำพดถงปรชญำตะวนออก เรำมกจะหมำยถงปรชญำอนเดยและปรชญำจน ปรชญำตะวนออกเกดขนครงแรกทประเทศอนเดยตงแตสมยพระเวท คอประมำณะ 4,000 กอน ค.ศ. และเชอกนวำ คมภรพระเวทเปนหลกฐำนหรอเปนต ำรำชนแรกของปรชญำตะวนออก คมภรพระเวทเปนคมภรของศำสนำพรำหมณ ไมปรำกฏหลกฐำนวำใครเปนผแตง แตเชอกนวำ ฤษของอนเดยคงจะแตงตอ ๆ กนมำ ตอมำไดมกำรปรบปรงคมภรพระเวทเปนปรชญำอปนษท เมอประมำณ 650 ปกอนค.ศ. ปรชญำอปนษทเปนแมบทของปรชญำภควตคตำ จำกปรชญพระเวทและปรชญำอปนษท ไดเกดเปนปรชญำอนเดยขน 6 ระบบ คอ นยำยะ ไวเศษกะ สำขยะ โยคะ มมำงสำ และเวทำนตะ ทงหมดนเรยกวำ ปรชญำสำยอำสตะ เพรำะเปนสำยยอมรบนบถอควำมศกดสทธของคมภรพระเวท และเชอวำมมพระเจำสงสด คอพระพรหม หรอปรมำตมน จงเรยกอกอยำงหนงวำ สำยเทวนยมปรชญำอนเดยทไมเกยวของ ไมนบถอคมภรพระเวทเรยกวำ สำยนำสตกะและเนองจำกเปนกลมทไมเชอวำพระเจำสรำงโลก หรอพระเจำสงสด จงเรยกอยำงหนงวำ พวกอเทวนยม ไดแก ศำสนำพทธ ศำสนำเชน และลทธจำรวำก สวนปรชญำตะวนออกอกสำยหนงคอ ปรชญำจน เรมเปนหลกฐำนเมอประมำณ 500 ปกอน ค.ศ. โดยมเลำจอและขงจอตงส ำนกเปนระเวลำไลเลยกนและเปนคอแขงกนเรอยมำจนถงปจจบน เมอพระพทธศำสนำไดแพรเขำไปสประเทศจนประมำณ 100 ปกอน ค.ศ. ไดเจรญรงเรองเปนพทธศำสนำนกำยเซนและปรชญำส ำคญส ำนกท3 ของจน (ทองพล บณยมำลก. 2535 : 10-132) ความหมายของชวตตามทศนะของปรชญา มนษยคออะไร คนโดยทวไปจะตอบวำมนษยกคอสงมชวตชนดหนงทอยในประเภทเดยวกบสตว แตสงกวำสตวตรงทวำมสตปญญำเรยนรได มศำสนำและศลธรรม และรจกรสของสนทรยะได ค ำตอบนนกปรชญำทกคนกยอมรบ แตกะนนเขำกมควำมเหนแตกตำงกน ทวำมนษยเปนสตวหมำยควำมวำอยำงไร ทวำมนษย “สง” กวำแปลวำอะไรแน องคประกอบอนเปนเนอแทของมนษยเหมอนกบสตวหรอไม พฤตกรรมของมนษยมลกษณะพเศษแตกตำงจำกสตวอยำงไรหรอไมในทำงปรชญำมองวเครำะหในเรองของชวตมนษยออกเปน 2 ประเดน คอ (1) เรำจะพจำรณำดวำอะไรคอเนอแทของมนษย นอกจำกรำงกำยอนประกอบไปดวย ตำ ห จมก แขน ขำ หวใจ สมอง ฯลฯ แลวยงมอะไรอกหรอไมทเปนสวนหนงของมนษย นนคอมนษยมจตหรอมวญญำณ หรอไม มอะไรอกหรอไมทไมมตวตนจบตองไมไดแตเปนสวนหนงของชวตของมนษยเทำๆ กบรำงกำย ทศนะทตำงกนเกยวเรองนจะท ำใหกำรเขำใจชวตมนษยไมเหมอนกนดงจะกลำวตอไป ปญหำขอนเรำเรยกวำเปนปญหำเรองจตกบกำย (อภปรชญำ) (2) พฤตกรรมหรอนยหนงกำรกระท ำของมนษยเปนอสระหรอไม โดยทวไปเรำนกวำในบำงกรณเรำเลอกกระท ำสงตำงๆ ตำมใจสมคร แตมนกปรำชญบำงคนถำมวำจรงหรอ ทำนแนใจหรอวำททำนคดทำนเลอกท ำสงตำงๆ อยำงเสรนน ทำนเปนอสระจำกอทธพลสงตำงๆ ทงทปรำกฏชดเจนและแฝงอยอยำงสลบซบซอน (จรยศำสตร) อยำงไรกตำมในประเดนตอไปนเรำจะ

-117-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

มำศกษำวำในทำงปรชญำนนเขำมองชวตเปนอยำงไร และชวตเปนอยเพออะไร เปำหมำยของชวตในทำงปรชญำคออะไร จะไดศกษำแนวคดของ 2 กลมใหญ คอ 1. ชวตตามทศนะของกลมนกปรชญาสสารนยม กลมสสำรนยมถอวำ สสำรหรอพลงงำนเปนเครองก ำหนดคณลกษณะพนฐำนของสงและเหตกำรณทงหลำย แตสสำรเทำนนเปนภำวะทมอยจรง สงและเหตกำรณทงมวล รวมทงชวต พชำนและจต เปนผลกระทบตำงๆของภำวะเชงซอน และพฤตกรรมของวตถกำยภำพ หรอพลงงำนเทำนน สงทเกดขนใดๆ ซงรวมถงสงทงมวล ทงทมชวตและไมมชวต ลวนเปนปฏบตกำรระบบรวมแหงกฎทำงวตถ ไมมพระเจำ หรอภำวะเหนอธรรมชำตใดๆ อนทจะน ำมำใชอธบำยถงควำมมอยของโลกและสภำพของโลก ทกอยำงเปนสสำรและสสำรเปนทกอยำง สสำรนยมตรงขำมหรอปฏเสธจตนยมหรอทฤษฎเกยวกบวญญำณหรอจตทกรปแบบ ซงเปนทฤษฎทวำสสำรไมมอย สสำรนยมมประวตควำมเปนมำพอๆ กบประวตของมนษยชำตเหมอนกน เชน ทำเลส ตอบวำ โลกเกดจำกน ำ อแนกซแมนเดอร ตอบวำ โลกเกดจำกสสำรอนนต แนกซนนส ตอบวำ โลกเกดจำกอำกำศและกำลตอมำ เอม พโดคลส ตอบวำ โลกเกดจำกธำตทง 4 คอ ดน น ำ ลม และไฟ เมอธำตทง 4 นรวมกน สรรพสงยอมเกดขน นเปนควำมคดเรมตนของสสำรนยม สำระส ำคญของกลมสสำรนยมสำมำรถสรปไดดงตอไปน 1.1 กลมนกปรชญำสสำรนยม ถอวำสสำรเปนพนฐำนของเอกภพ เอกภพสรำงขนมำดวยสสำร สสำรเปนเนอสำรหรอสวนประกอบขนตนของจกรวำล สสำรมกำรเคลอนไหววตถสงของ และสงชวตทงปวงในโลกนสรำงดวยสสำรทมกำรเคลอนไหวดงกลำวน 1.2 กลมสสำรนยมเชอวำ ไมมควำมแตกตำงกนในทำงคณภำพ นกสสำรนยมปฏเสธมตวำ สงตำงๆ มคณสมบตหรอคณสมบตแตกตำงกน กเพรำะสสำรอะตอม เพรำะทกสงทกอยำงเรำมองเหนนน เปนเรองเกยวกบปรมำณไมใชคณภำพ ฉะนน เรำควรกลำวควำมแตกตำงทำงคณภำพเปนผลทเกดจำกควำมแตกตำงทำงปรมำณจงจะถกตอง มตนพสจนไดจำกกำรเปลยนพลงไฟฟำเปนพลงกล และเปลยนพลงกลเปนพลงไฟฟำ 1.3 กลมทเชอวำชวตมำจำกสสำร มนษยเกดจำกกระบวนกำรทำงชววทยำและทำงเคม จงถกก ำหนดใหเปนไปอยำงมระเบยบโดยสสำรอะตอม ดงนน นกสสำรนยมจงปฏเสธทศนะทำงศำสนำในเรองก ำเนดของมนษย แมวำในขณะนนกชววทยำยงไมสำมำรถคนพบวำ อะไรเปนโครงสรำงของชวต ซงอำจจะท ำใหสำมำรถสบสำวเขำไปจนถงจดเรมตนทแนนอนของชวตได แตนกสสำรนยมยนยนวำ สกวนหนงค ำอธบำยเรองเกยวกบกระบวนกำรทำงกำย ภำพทสมบรณจะพสจนใหเหนวำ ก ำเนดของชวตนนมำจำกสสำร 1.4 นกปรชญำกลมสสำรนยมเชอวำ สสำรเทำนนเปนจรง สสำรนยมปฏเสธทฤษฎแนวคดของฝำยจตนยมทวำ จตเปนเนอสำรหรอเปนวญญำณอำศยอยในรำงกำย สสำรนยมถอวำเอกภำพทปรำกฏอยในบคลกภำพของมนษยนน เปนเพยงสงชวครำวเทำนน ในแตละบคคลมมนสมองทประกอบขนดวยสสำรธำต เมอสมองหยดท ำหนำท กำรกระท ำตำงๆ ของจตทกอยำงกจะสลำยไปในทนท ดงนน สสำรนยมจงพยำยำมพสจนใหเหนวำ ไมมอะไรนอกเหนอไปจำกสมอง (คอไมมจต) สสำรนยมอธบำยพฤตกรรมของมนษยวำเปนไปอยำงกลไก (คอมใชจตเปนผสง) 1.5 กลมนกปรชญำสสำรนยมเชอในทฤษฎกลไกนยมและนยตนยม เพรำะถอวำพฤตกรรมของมนษยเปนแบบกลไก สสำรนยมปฏเสธเรองเจตจ ำนงเสร (Free Will) วตสน (Watson)

-118-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ซงเปนผกอตงลทธพฤตกรรมนยม กเปนผมควำมเชอในเรองสงแวดลอมของเขำทงสน กำรกระท ำหรอกจกรรมแตละอยำงนนยอมตรงกบสงเรำเสมอ สสำรนยมจดอยในพวกนยตนยม (Determinism) จงไมยอมเชอเรองกำรววฒนำกำรใดๆ ทงนน 1.6 มควำมคดทำงจรยศำสตรเปนสขนยมเกยวกบควำมคดทำงศลธรรมนน สสำรนยมเชอในลทธสขนยม (Hedonism) สสำรนยมยนยนวำ ถำมนษยพยำยำมหลบหลกหนควำมทกขทรมำนและพยำยำมแสวงหำควำมสขนน เปนขอเทจจรงทถกตองในทำงจตวทยำแลวไซร หมำยควำมวำ ควำมสขเปนสงทมนษยควรแสวงหำ แตสสำรนยมกมควำมเชอเฉพำะเรองควำมสขทำงจรยศำสตรเทำนน สวนเรองควำมสมพนธระหวำงมนษยตอมนษยนน ถอวำโดยรำกเหงำจรงๆ แลวมขนเพรำะควำมตองกำรทำงกำยภำพ และอทธพลของสงแวดลอมรอบๆ ตวมนษยเอง แมกระทงควำมงำมและควำมจรง สสำรนยมอธบำยในเชงวตถ 1.7 กลมปรชญำสสำรนยม ถอวำ วตถแทนพระเจำ สสำรนยมเปนพวกอเทวนยม คอไมเชอในเรองพระเจำพวกเขำอำงวำ พระเจำนนจตของมนษยสรำงขนมำเอง สสำรนยมเหนวำ พระเจำนนมใชสงจ ำเปนอะไรตอกำรทจะอธบำยกำรสรำงโลก เพรำะกำรสรำงโลกนนสำมำรถอธบำยไดดวยกฎทำงฟสกส เนองจำกสสำรเปนผสรำง (the Creator) คณสมบตทกอยำงทยกใหเปนของพระเจำใหเปนของสสำรธำต (Material substance) เปนสงนรนดรมอยทวไป สสำรนยม เปนเอกนยม (Monism) ถอวำสสำรและปรำกฏกำรณของสรรพสงนนทเปนจรง สงทไมใชสสำรและปรำกฏกำรณของสสำรมใชสวนหนงของจกรวำล ควำมจรงประเภทเดยว เอปควเรยน นกปรำชญกรกอกกลมหนงในสมยปรชญำกรกโบรำณและใหทรรศนะเกยวกบมนษยและกำรด ำเนนชวตของมนษย แนวคดของเอปควเรยนมสวนคลำยแนวคดของพวก โสฟสท และมรำยละเอยดแตกตำงกนอยหลำยประกำร นกปรชญำผเปนผน ำและกอตงลทธน คอ เอพควรส (Epicurus 341-271 BC.) เอพควรสเกดทเกำะซำมอส บดำมำรดำเปนชำวเอเธนส เอพควรส กอตงชมนมลทธ เอพควเรยน (an Epicurean community) เรยกวำ “the Garden” ณ กรงเอเธนส ทศนะเกยวกบชวต เอพควรสและบรรดำสำนศษยของเขำมควำมเชอแบบสสำรนยม คอ ถอวำ สสำรหรอวตถเทำนนเปนสงทมอยจรงและเปนควำมจรง ควำมรทแทจร งไดแก ควำมรทเกดจำกประสบกำรณ คอกำรรบรประสำทสมผสของเรำ สงใดนอกเหนอไปจำกนและสำมำรถรบรไดดวยประสำทสมผส สงเหลำนนไมมอยจรง รำงกำยของมนษยประกอบดวยสสำร เชน วญญำณกเปนสสำรชนดละเอยดออนรวมอยในรำงกำยในรปแบบของอนทรยภำพ (organism) และมนษยเปนหนำทประกำรหนงของรำงกำย รำงกำยและวญญำณของมนษยเปนสงทไมอำจแยกจำกกน ท ำหนำทประสำนกน เสมอนดวงตำกบสำยตำ เมอรำงกำยดบวญญำณกดบไมมสงใดเหลออย ดงนน เอพควเรยน จงปฏเสธชวตหลงควำมตำย รวมทงเรองของนรก สวรรค ชวตมนษยมคำเมอยงมลมหลำยใจและสนสดลงทควำมตำย ควำมตำยเปนจดจบของชวตและเปนส งทไรควำมหมำย ดงค ำอธบำยของเอ พ ค ว ร ส ด งต อ ไป น “Death is nothing to us: for that which is dissolved is without sensation: and that which lacks sensation is nothing to us” (สวล ศรไล. 2542 : 45) สรป สสำรนยมมองชวตมลกษณะเปนเครองจกรกล หรอวตถสงหนงเทำนนมนษยไมมจตใจอยำงใด พฤตกรรมทเรำเขำใจวำเรำจตเรำก ำลงนกคดนนเปนแคกำรส ำแดงออกของปฏกรยำ

-119-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ทำงเซลลของสมองท ำงำนเทำนน เมอมนษยเรำตำยลงทกอยำงกจบลงไมมชวตหลงควำมตำยแตอยำงใด ไมมชำตหนำ มนษยสำมำรถแสวงหำสงตำงๆ ไดในโลกนเทำนน โลกแหงควำมเปนจรงนนมเพยงโลกแหงวตถเทำนน เรองของพระเจำหรอสงศกดเหนอธรรมชำตนนเปนเรองทมนษยสรำงขนมำไมมอยจรง 2. ชวตตามทศนะของนกปรชญาจตนยม จตนยมเปนส ำนกปรชญำทยอมรบควำมอยของสสำร จต วญญำณ พระเจำ เปนตน ตำมควำมเชอของจตนยม ธรรมชำตของมนษยหรอธำตแทในตวมนษยมอย 2 อยำง คอ กำย กบ จต กลำวคอในตวมนษยมทงสวนทเปนสสำรและทงสวนทเปนอสสำร ทงสสำรและอสสำรนตำงกเปนคนละสวนกน กำยเปนสวนหนง จตเปนสวนหนง กำยเปนสวนทเปลยนแปลงเกดดบได เรยกไดวำ กำยเปนอนจจง สวนจตนนเปนอมตะเปนนรนดรไมเปลยนแปลง ดงนนธำตแททงสองสวนของมนษยน จตมควำมส ำคญมำกกวำ เพรำะจตเปนอมตะ นอกจำกนจตยงท ำหนำทเปนผบงคบบญชำ สงกำรใหกำยท ำอยำงโนนอยำงน จตจงท ำหนำทเหมอนนำย หรอกปตนเรอ สวนกำยนนมสภำพเปนบำวหรอตวเรอ (ทองพล บณยมำลก. 2535 : 53) มนษยและกอนหนจงเหมอนกนแงทวำรำงกำยของมนษยกบเนอของกอนหนประกอบขนจำกหนวยยอยหรออนภำคเลกๆ เหมอนกน แตอำจจะมอตรำสวนทตำงกน ทงรำงกำยมนษยและกอนหนตำงกตกอยภำยใตกฎเกณฑทำงฟสกสและเคมอนเดยวกน ถำทำนทบหรอผำทงคกจะแตกเปนเสยง ถำทำนโยนลงจำกหนำตำงทงคกจะหลนลงสพนหรอถำทำนยกแบกขนบำทำนกจะรสกหนก แตมนษยแตกตำงจำกกอนหน กอนหนกอนหนงจะเคลอนไหวหรอเปลยนแปลงไปอยำงไรมนมไดเปนผรเรมเอง ทกสงทกอยำงเกดขนกบมนลวนแตเกดจำกแรงภำยนอกตวมนทมำกระท ำตอมน มนจะอยในปำหรอในสวน อยนงๆ หรอกลงไป ตะไครน ำจะจบหรอไมจบ เหลำนนลวนแกอย ในกำรก ำหนดของสงอนทงสน แตมนษยเรำไมเปนอยำงนน เรำมควำมคด ควำมรสก ควำมอยำก ควำมตองกำรสงเหลำนมนเปนตวกำรรเรมท ำใหรำงกำยของเรำเคลอนไหวไปตำมควำมตองกำรของเรำ ถำประสงคจะอยบำนเรำกอยบำน ถำเรำเปลยนใจเรำกเขำปำ เมอเรำตองกำรอะไรเรำกบงคบหรอก ำหนดรำงกำยของเรำใหท ำตำมทเรำประสงค กำรด ำเนนวถทำงของเรำ เรำเปนผก ำหนด ไมใชสงภำยนอกเทำนนทมบทบำทก ำหนดวถของเรำ ตำมควำมคดของจตนยมทคนเปนเชนนได แตกอนหนไมเปนเพรำะวำคนเรำมสงๆ หนงทกอนหนไมม สงนเรยกวำจต (mind) หรอวญญำณ (soul) จะเรยกอะไรกแลวแต สงๆ นตองเปนสงทไมใชวตถหรอสสำร กลำวคอมนตองเปนสวนหนงของรำงกำย (วทย วศทเวทย. 2540 : 57) ดวยเหตนจตนยมถอวำจตหรอวญญำณส ำคญกวำรำงกำย เพรำะจตเปนตวตนทแทจรงของคนเรำ รำงกำยไมใชตวตนทแทจรง กำรทจตนยมถอวำจตเทำนนเปนตวตนทแทจรงของมนษยดวยเหตผล 2 ประกำร คอ 2.1 จตหรอวญญำณเปนอมตะ ไมมกำรผพงเสอมสลำยไปเหมอนรำงกำย คนทเชอเรองกรรมและกำรเกดใหมเชอวำ เมอเกดกำรปฏสนธขนในครรภของสตรผเปนมำรดำไดวญญำณของผทจะมำเกดใหมเขำมำอยในรำงกำยของทำรกในครรภเมอครบก ำหนดคลอดออกมำทำรกนนกเจรญเตบโตขนเปนผใหญ ระหวำงทมชวตอยนน เขำกไดท ำทงกรรมดและกรรมชว เมอถงเวลำตำย รำงกำยของเขำกจะเปนซำกศพทผพงเนำเปอยเสอมสลำยหำยไปเหลอไวแตวญญำณ ซงเปนอมตะตองไปชดใชกรรมชวหรอกรรมดของตนในนรกหรอสวรรค เมอชดใชกรรมจนครบแลววญญำณกมำ

-120-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

เกดเปนมนษยเพอท ำกรรมดหรอกรรมชวตอไปอก วนเวยนอยอยำงนไมมทสนสด ไมวำคนจะเกดและตำยกครง จตหรอวญญำณของคนกไมเสอมสลำยไป ยงเปนจตดวงเดยวอย คนแตละคนจงมรำงกำยไดหลำยรำงแตกตำงกนออกไปในแตละภพละชำต แตเขำกยงเปนจตดวงเดมอยนนเอง ดงนน ตวตนทแทจรงของคนจงตองเปนจต ไมใชรำงกำยทเสอมสลำยแปรเปลยนไปไดเรอยไปในแตละภพแตละชำตทเกดเปนมนษย 2.2 สงทท ำใหจตนยมเชอวำ จตเปนตวตนทแทจรงของมนษย คอ รำงกำยของเรำไมไดเรมท ำอะไรเอง แตจตของเรำเปนตวบงคบใชรำงกำยใหปฏบตตำมควำมตองกำรของเรำ เมอเรำอยำกมควำมรสอบไลไดปรญญำ เรำคอจต กบงคบตวเรำคอรำงกำย ไมใหเดนออกไปหำสงทพงประสงค หรอเดนไปนอน แตเรำบงคบรำงกำยของเรำใหเดนไปหยบหนงสอมำอำนและท ำแบบฝกหด กำรทเรำอยำกมควำมรสอบไดรบปรญญำนน จตนยมถอวำตวทอยำกคอจตของเรำไมใชรำงกำย เพรำะหลงจำกทเรำใชรำงกำยใหท ำงำนมำทงวนจนเหนดเหนอยแลว ในตอนค ำรำงกำยคงอยำกพกผอนมำกกวำทจะเรยนหนงสอ แตจตของเรำกพยำยำมบงคบรำงกำยใหเอำชนะควำมเมอยลำ งวงนอน กลบไปศกษำหำควำมรจนได เหตผลอกประกำรหนงทท ำใหจตนยมยอมรบวำชวตมนษยนนนอกจำกรำงกำยแลวยงมควำมเปนจรงอกอยำงหนงคอจตกคอมนษยเรำนนมควำมรสกนกคด มอำรมณ เรยนรสงตำงๆ ไดรบร รป รส กลน เสยง สมผสทมอยในโลกได ควำมสำมำรถเหลำนกอนหนไมม กอนหนมนไมรควำมแตกตำงระหวำงวงกลมกบสเหลยม เปรยวกบหวำน เยนกบรอน เหมนกบหอม มนไมมควำมสขควำมทกข ควำมหวและควำมอม ควำมรกควำมเกลยดและอนๆ สงเหลำนเปนประสบกำรณของมนษย แตกอนหนไมเคยรจกสงเหลำน จตนยมเชอวำทเปนเชนนเพรำะกอนหนไมมจต ซงเปนตวกำรทท ำใหมนษยรจกเรยนรคดคนและมอำรมณควำมรสกได เมอมบำดมอเรำเลอดไหล กำรไหลของเลอดเปนเรองของสรระ ควำมรสกเจบเปนเรองของจต เมอทำนฟงครอธบำยเสยงทเขำหทำนแลวกระทบแกวหเปนเรองของสรระ แตตวทกระท ำกำรฟง รบร คด แลวเหนคลอยตำมนนมใชรำงกำย แตเปนอะไรอกบำงอยำง ซงเปนสวนหนงของทำนเทำๆ กบรำงกำย สงนนคอจตหรอวญญำณ บำงทำนอำจบอกวำ กำรคดกำรเรยนรเหลำนเปนเรองของสมอง ขอนจตนยมบอกวำมปญหำ สมองนนเปนสสำรเปนวตถ ถำวเครำะหออกมำแลวกจะออกมำเปนโมเลกลแยกออกมำอกจะไดอะตอมจนกระทงในทสดแยกไดเปนอเลกตรอน โปรตอนและอนๆ ซงอนภำคเหลำนกเหมอนกบอนภำคทเปนสวนหนงของสรรพวตถทงหลำย อเลกตรอน โปรตรอน โปรตรอนซงประกอบเปนสมองของมนษย จงสำมำรถท ำอยำงนนได เรำคงจะแปลกใจถำมคนบอกเรำวำอเลกตรอนทอยในกะโหลกศรษะของเรำมนหว มนโกรธ มนรก มนเขำใจทฤษฎเรขำคณตบทท 16 ส ำหรบชำวจตนยม สมองเปนเพยงเครองมอส ำคญอนจะขำดเสยมไดทจะชวยใหมนษยเรยนรเขำใจและรสกกบสงตำงๆ แตผทกระท ำกำรเรยนร เขำใจรสกนกคดนนตองเปนอกสงหนงทมใชสมองและมใชสสำร สงๆนนคอจตหรอวญญำณซงถงแมจะไมมตวตนใหมองเหนหรอตองไมได แตมนกเปนของจรงในตวเรำเทำๆกบทรำงกำยเปนของจรง (วทย วศทเวทย . 2540 : 59)

-121-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

เปาหมายของชวตตามทศนะของปรชญา เปำหมำยของชวตตำมทรรศนะของปรชญำ จะมควำมแตกตำงจำกเปำหมำยของชวตในทรรศนะของศำสนำ ปรชญำเมออธบำยธรรมชำตของสงตำงๆ น ำเสนอทฤษฎหรอกำรอำงเหตอำงผลมำสนบสนนทกครง สวนศำสนำไมสำมำรถอธบำยไดดวยเหตผลเชงประจกษได อำศยควำมเชอควำมศรทธำในเรองนนๆ แมแตกำรอธบำยเปำหมำยของชวตทำงปรชญำกเปนกำรอำงทฤษฎประกอบกำรเอำเหตผลมำรองรบ ดงจะอธบำยของกลมนกปรชญำทมพดถงเปำหมำยของชวตอย 3 กลม ดงตอไปน 1. ปรชญากลมสขนยม (Hedonism) ในทำงอภปรชญำทศนะของกลมนคอ สสำรนยม จกรกลนยม คนเรำเปนเครองจกรไมเปนอสระ ในทำงทฤษฎควำมรกเปนประสบกำรณนยม ทำงจรยศำสตรกคอ หลกของฮอบสและสขนยม (รวมถงประโยชนนยม) โลกทศนของกลมนคอ ไมมพระเจำ ไมมโลกอนเปนแบบแผน แมบทของเพลโตในโลกนำมธรรมมอยเฉพำะในควำมคด วตถเทำนนทเปนจรง มนษยหลงตววำมเสร แตโดยควำมเปนจรงแลว มไดมอะไรเปนตวของเรำเลย จตเปนเงอนไขของวตถ เรำไมสำมำรถแกไขจตใจของคนโดยกำรสงสอน แตตองปรบสภำพวตถใหดขน มนษยไมควรแสวงหำอะไรนอกจำกควำมสขสบำย คนทหลงใหลในกบนำมธรรมอนไมเปนจรงนนหลอกตวเอง เปนพวกหนชว ต ชวตตองตอส ตองแขงขน แตควรมกฎและกตกำบำงเพอประโยชนของทกคน ลทธกลมสขนยมทเชอวำ ควำมสขเปนสงทดทสด ควำมสขเปนสงทมคณคำมำกทสด ควำมสขเปนสงทมคำในตวของมน (Intrinsic value) คอสนสดในตวของมนเอง ซงตรงขำมกบคำภำยในนอกเพรำะเปนคำทน ำไปสสงอนหรอภำวะอน (Extrinsic value) ควำมสขจงเปนเปำหมำยสงสด เปนเปำหมำยสดทำยทมนษยทกคนแสวงหำ นกปรชญำทส ำคญๆทควรกลำวถงในกลมสขนยมนม ฟรอยด, เจเรม เบนธม, เอพคควรส, จอหน สจวต มลล เปนตน ซกมนด ฟรอยดนกจตวทยำทมชอเสยงชำวออสเตรย มควำมเหนวำ พฤตกรรมหรอกำรกระท ำทกอยำงของมนษยลวนมงควำมสขเปนจดสดทำย กำรแสวงหำควำมสขนนอำจมทงด ำนบวกและดำนลบ ดงเชน ฟรอยด ไดกลำววำ “อะไรคอสงทชวตตองกำรและปรำรถนำจะบรรลถง ตอปญหำนค ำตอบไมมอะไรนำสงสย มนษยแสวงหำควำมสข เขำตองกำรไดรบควำมสข และธ ำรงมนไว กำรแสวงหำนม 2 ดำน ทงดำนบวกและดำนลบ ดำนหนงมนษยแสวงหำสภำพทปรำศจำกควำมเจบปวดและควำมทกขอกดำนหนง อกดำนหนงเขำแสวงหำควำมรสกทเปนสขสบำย” เจเรม เบนธม นกปรชญำชำวองกฤษมควำมเหนวำ แรงสงหรอแรงผลกดนทท ำใหมนษย (อำจรวมถงสตวดวย) ตองท ำอยำงโนนอยำงนนนม 2 อยำง คอ กำรหลกหนควำมเจบปวด และกำรไดมำซ งควำมสข กำรหลกหนควำมเจบปวดจะเหนได เชน กำรฝกสงโต เปนตนของละครสตว ซงเขำตองท ำใหมนเจบปวดเสยกอน สงโตจงจะยอมท ำหรอแสดงอยำงทผฝกตองกำร ตวอยำงของกำรควำมสขจะเหนไดจำกพฤตกรรมของมนษยทวไป เพรำะกจกรรมทกอยำงของมนษยนนถำสำวไปลกๆลวนมควำมสขเปนเปำหมำยสดทำยทงสน ดงนนมนษยจงอยภำยใตกำรบงกำรของนำยทมอ ำนำจเตม 2 คน อนไดแก ควำมเจบปวด และควำมสขสบำย เอพคควรส นกปรชญำชำวกรกอกคนหนง เปนผมควำมคดแนวสขนยมเชนกน โดยพนฐำนเอพคควรส เปนพวกสสำรนยม เขำจงไมเชอเรองโลกหนำ เรองนรก สวรรค คนตำยแลว

-122-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

รำงกำยกเนำเปอยผพงไป ดงนน เมอมชวตอยกควรแสวงหำควำมสขใสตวเองใหมำกทสดเทำทจะมำกได แตในกำรแสวงหำควำมสขนน ตองรจกคด รจกเลอก ไมตองหำควำมสขกบของหำยำก หรอของรำคำแพง เพรำะมฉะนน เรำจะกลำยเปนทำสของสงนนๆ ไปเพรำะกำรเปนอสระจำกสงภำยนอกเปนควำมดอยำงหนง จอหน สจวต มลล นกปรชญำชำวองกฤษอกทำนคนหนงไดเสรมแตงแนวคดแบบสขนยมขนอก โดยกลำววำ มนษยกบสตวมสมรรถนะหรอควำมสำมำรถ (Faculty) ไมเทำกน ดงนน ควำมสขของสตว เชน สกร เปนตน กบควำมสขของมนษยยอมแตกตำงกนหรอมคำไมเทำกน ทงนเพรำะควำมสขม 2 ชนด คอควำมสขทำงกำย กบควำมสขทำงใจ ทงมนษยและสตวตำงกมควำมสขทำงกำยเหมอนกนได แตควำมสขทำงใจนนมนษยเทำนนทรจกได และควำมสขทงสองชนดนมคำไมเทำกน ควำมสขทำงใจมคำมำกกวำ และถำวรปลอดภยมำกกวำควำมสขทำงกำย ลทธจำรวำกของอนเดยกมทรรศนะคลำยกบพวกสขนยม แตไดเตอนวำในควำมสขนนอำจมควำมทกขเจอปนดวย เพรำะในขณะทแสวงหำควำมสขบำงทอำจตองเผชญกบควำมทกขด วย ฉะนน บำงทดเรำจะตองรจกคดเลอกหรอระมดระวง เหมอนคนจะกนปลำ ตองระวงไมใหกำงปลำตดคอ ในบำงครงเรำอำจจะตองยอมทกขยำกเสยกอนเพอแลกกบควำมสขระยะยำว เปำหมำยสงสดของชวตตำมควำมเหนของกลมวตถนยมคอ สงทประเสรฐสดส ำหรบชวตทควรแสวงหำกคอ กำรมควำมสขระยะยำวกำรหลกเลยงควำมทกข ซงควำมสขเชนนจะเกดขนไดดวยควำมฉลำดรอบคอบทจะพจำรณำไตรตรองเลอกกำรกระท ำ มนษยเรำควรด ำเนนชวตเรยบงำยและไมควรผกผนกบสงใด แตกำรออกบวชกไมใชวธทดทสด เพรำะเหตวำกำรออกบวชยอมมศล ขอปฏบตทผกพนท ำใหตวเรำขำดอสระ กำรเปนตวของตวเอง ไตรตรองเลอกกำรกระท ำอยอยำงไรขอผกพนเปนชวตทมควำมสขอยำงแทจรง ชำวสขนยมเชอวำ ยงวทยำศำสตรเจรญขนมนษยยงสบำยมำกขน อำจมบำงคนแยงวำ ท ำไมเดยวนคนเรำมควำมสขนอยกวำเกำ ชำวสขนยมจะบอกวำ นไมเปนควำมจรง ถำดอยำงผวเผนหรอถำพจำรณำเรองทเกดขนโดยไมวเครำะหลงไปจรงจงกดเหมอนวำปจจบนเรำมควำมสขนอยกวำเมอกอน แตถำดโดยทวๆ ไป เรำจะตองยอมรบวำเดยวนเรำมควำมสขสบำยมำกกวำเมอกอน มใครบำงทอยำกกลบไปอยในยคสมยหน ซงมนษยตองทนกบควำมหนำวควำมรอนและโรคภยไขเจบ ชำวสขนยมจะบอกวำ ถำมนษยเรำฉลำดรอบคอบและมองกำรณไกลแลว ควำมรทำงวทยำศำสตรจะชวยใหมนษยแสวงหำควำมสขอยำงดเยยมเรำศกษำวทำศำสตรมใชเพรำะมนมคำในตวของมนเอง สงมคำส ำหรบมนษยมเพยงสงเดยวคอควำมสข คำทำงวทยำศำสตรอยเพยงวำมนท ำใหเรำบรรลสขสบำยไดดขน (วทย วศทเวทย. 2540 : 144-146) สรปเปำหมำยของชวตกของกลมสขนยมคอ คอ กำรมสงทมำสนองควำมตองกำรของมนษยใหมำกพอกบควำมตองกำร หมำยควำมวำ ควำมตองกำรของมนษย (want) ทเปนจรงทสดคอควำมตองกำรทำงประสำทสมผสทง 5 (Five Senses Organ) คอ ตำ ห จมก ลน กำย นเอง มนษยจะเขำถงควำมสขไดกตอเมอมสงทสนองควำมตองกำรของประสำทสมผสนเทำนน ตรำบใดทควำมตองกำรของมนษยไมไดรบกำรตอบสนองควำมสขกจะไมเกดขน สงทมนษยแสวงหำกยงมำไมถง แตถำควำมตองกำรของมนษยไดรบกำรตอบสนองจนกระทงเกดควำมควำมเพลดเพลนทำงกำมำรมณ (Pleasure) ในกำรเสพของมนษยควำมสขกจะเกดขน ลกษณะควำมสขทพดถงแบบนจงเปนควำมสขทเกดจำกกำรน ำวตถมำสนอง ควำมสขแบบนบำงครงจงเรยกวำเปนวตถนยม บรโภคนยม วลทเรำ

-123-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

คนเคย เชน “ควำมสขทคณดมได” “ฉนรกเธอชอบเธอดวยใจ ของอะไรไมตองเอำมำฝำก ฉนรกเธอไมไดรกของฝำก ... แตเงนนะมไหม” นำจะเปนวลทแสดงควำมคดแบบ “สขนยม” นไดด 2. ปรชญากลมศานตหรออสขนยม (Non-Hedonism) ปรชญำลทธอสขนยมหรอบำงพวกเรยกวำ ศำนต คอลทธทถอวำ สงทมคำสงสดทมนษยทกคนแสวงหำหรอควรแสวงหำนนหำใชควำมสขไม แตเปนควำมสงบของจตใจอนเกดจำกกำรเอำชนะจตใจของตนเอง และกำรแสวงสจธรรม นกปรชญำเมธหลำยส ำนกเสนอวำอยำไปเทยวแสวงหำควำมสขใหมำกเลย ยงทำนหำมนเทำไรทำนยงจะไดนอยเทำนน กลมศำนตนยมบอกวำสงทมคำของชวตมไดอยทควำมสขจำกวตถภำยนอก แตอยทควำมสงบของจตและวญญำณภำยในของชวต อยทกำรทวญญำณไดลมรสอะไรบำงอยำง ไมใชกำรทรำงกำยไดสมผสรปธรรมภำยนอก ปรชญำเมธกลมหนงทเหนวำสงทมนษยควรจะแสวงหำในฐำนะทเปนควำมมงหมำยของชวตนนควรจะเปนสงทอยเหนอกวำวตถทงมวล โดยใชค ำวำ “ศำนต” ซงมนเปนสงตรงขำมกบ “ควำมสข” ทกลำวมำ บำงครงมผเรยกวำ “อสข” ซงเปนกำรใชค ำเพอใหเกดกำรแยงกนในควำมหมำยวำชวตทไมตองอำศยวตถและกำรเสพดวยประสำทสมผส แตไมใช “ทกข” (Suffering) ทตรงขำมกบสข ซงเรำมกจะเหนทกขเปนสงไมพงประสงคในชวต แตศำนตหรออสขนยมนเปนสงทพงประสงคของชวต แนวควำมคดแบบศำนตนยมนทส ำคญม 2 กลม คอ 2.1 วมตตนยม (Salvationism) พวกวมตนยม คอ พวกทเชอวำ ควำมสงบของจตและกำรหลดพนกเลสตณหำเปนสงทดทสดของชวต นกปรชญำทอยในกลมนไดแกพวกซนนค (Synnic) พวกสโตอก (Stoic) และศำสนำตำงๆ รวมทงปรชญำอนเดยโดยทวไป นกปรชญำกลมน เชอวำ คำอนแทจรงของชวตอยทกำรด ำรงชวตอยำงงำย ๆ มสงจ ำเปนในชวตใหนอยทสดเทำทจะนอยได ชวตแบบเรยบงำยเปนจดหมำยในตวมนเอง มคำในตวเอง แตส ำหรบโสเครตส ชวตทเรยบงำยไมไดมคำในตวเอง แตเปนเพยงวถทจะน ำจตไปสสจธรรมอนเปนอมตะเทำนน แกนแทของปรชญำกลมน คอ กำรลดควำมตองกำรทำงเนอหนงลงเหลอเทำจ ำเปนจรงๆ ทงนเพอใหดวงวญญำณเปนอสระ ควำมสขอนแทจรงของมนษยอยทกำรด ำรงชวตอยำงถกตองและฉลำด พวกซนนคชอบกำรด ำรงชวตอยำงเรยบงำย นอนบนดน กนอำหำรทกอยำงเทำทพบ เทำทหำได ท ำตวเหมอนสงสนขขำงถนน พวกซนนคพยำยำมปลดเปลองมนษยจำกพนธนำกำรของมนษยลงใหเหลอเทำทจ ำเปนส ำหรบชวตเทำนน ปรชญำของพวกเขำจงเปนปรชญำทกลบไปหำธรรมชำตและอำจมองไดวำ ในทรรศนะทมลกษณะหน (Negative) มำกกวำจะเปนลกษณะเขำเผชญ (Positive) มนษยอำจตกอยใตอ ำนำจของกเลส และตกเปนทำสของกเลส หรออำจหนจำกกเลสได โดยน ำเอำศลธรรมขนมำชวย เมอเขำชนะกเลสไดกเปนอสระ ซงนนคอควำมเปนอสระอยำงแทจรง เพรำะอสรภำพเปนยอดปรำรถนำของมนษย อสรภำพคอควำมสงบทำงดำนจตใจ ควำมสงบไมไดเกดจำกควำมสมอยำก แตเกดจำกกำรระงบควำมอยำก และควำมอยำกจะระงบไดเมอเรำยดเหตผลอยเสมอ ดงนน มนษยควรเอำชนะตวเอง ถำเอำชนะตวเองได จะเอำชนะโลกทงโลกได นอกจำกน พวกสโตอกยงสอนไมใหยดมนถอมน แตสอนใหคดวำทกสงทเรำแตละคนมอยนนไมใชของเรำทแทจรง ถำคดเชนนเรำจะไมมควำมเสยใจ ไมผดหวง มแตควำมสงบ แตแนวคดเชนนจะศกษำไดจำกค ำพดของเอพคเตตส นกปรชญำสำยสโตอกคนหนง ควำมวำ “ถำทำนเลกชนชมกบเสอผำ ทำนจะไมโกรธขโมย ถำทำนเลกชนชมกบควำมงำมของภรรยำ ทำนจะไมโกรธชำยช จงรวำ

-124-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ขโมยกบชไมสำมำรถท ำอะไรไดกบสงทเปนของทำนจรงๆ ท ำไดกแตสงทเปนของคนอนและสงทอยพนอ ำนำจของทำนเทำนน ถำทำนจะวำงมนเสยโอกำสททำนจะโกรธใครกไมมได แตถำทำนชนชมกบสงเหลำนอย ทำนควรจะโกรธตวเองมำกกวำจะขโมยหรอชำยช (วทย วศทเวทย. 2529 : 53) กลมวมตนยม มแนวคดคลำยกบกลมปญญำนยม คอ ถอวำควำมสขไมใชสำระส ำคญของชวต ควำมสงบแหงใจมคำมำกกวำ กลมปญญำนยมจะมงเนนทกำรแสวงหำสจจะหรอควำมจรงทเปนสงประเสรฐของชวต แตวมตนยมจะเนนในเรองกำรดบควำมตองกำรทำงรำงกำย และกำรเอำชนะตนเองมำกกวำ ควำมพอใจของมนษยคอ ควำมพอใจระหวำงสงทเรำตองกำรและสงทเรำไมตองกำร สงทเรำตองกำรนน เรำไดมำจำกภำยนอกซงตองเอำมำโดยวธกำรตำงๆ เพรำะเปนสงทมจ ำนวนจ ำกด ทกคนอยำกไดอยำกมและวตถสงของตำงๆ เมอเรำไดมนมำแลว กไมสำมำรถทจะแนนอนใจไดวำมนจะอยกบเรำอกนำนแคไหน เพรำะมนเปนสงทไมคงท มนอำจเสอมสภำพ อำจหำยไปหรอโดนขโมยไปกเปนไปไดทงนน ถำเรำยดตดกบของพวกนกจะท ำใหเรำเปนทกข หรอผดหวงโดยไมทนตงตว เหตเพรำะควำมสขของเรำขนอยกบของทไมแนนอนทเรำไมสำมำรถควบคมมนได ถำเรำลดควำมตองกำรสงของวตถพวกนลง เรำจะมควำมสขมำกกวำกำรทเรำตองไปดนรนขวนขวำยหำสงของวตถตำงๆ ทตงอยบนควำมไมแนนอนนน กำรเอำชนะใจตนเองนนเปนกำรงำยและแนนอนกวำกำรทเรำจะไปเอำชนะผอน ดงนนวธนจงเปนวธแหงควำมสขอยำงแทจรง ตำมทศนะของวมตนยมถอวำ ควำมสงบของจต ควำมหลดพนจำกควำมตองกำรเปนสงทดทสด ควำมหลดพน หมำยถง จตทหลดพนจำกควำมตองกำร จตสะอำดปรำศจำกกเลสทงหลำย 2.2 ปญญำนยม (Rationalism) ปรชญำเมธกลมนเหนวำสำระส ำคญของมนษยคอ วญญำณไมใชวตถรำงกำย และในวญญำณสงทเปนสำระคอ “ปญญำ” (Wisdom) หรอ “ควำมร” (Knowledge) โดยเชอวำ โดยสภำพแลวมนษยเปนผทตองกำรหำปญญำ เพรำะธรรมชำตของมนษยเปนผทมควำมสงสยอยเปนนจ เขำตองกำรค ำอธบำยของสงตำงๆ ทมรอบตวเอง ปญญำหรอควำมรนจะท ำใหเขำเกดควำมเปลยนแปลงจำกสตวไปสมนษย จำกควำมชวไปสควำมด ชวตทพงประสงคคอชวตทมปญญำ พวกปญญำนยมคอพวกทถอวำ ปญญำหรอควำมรเปนสงทดทสดของมนษย ปญญำเปนสงทมคำในตวเอง นกปรชญำส ำนกส ำคญๆ ในสำยนไดแก โสเครตส เพลโต และอรสโตเตล ทงสำมคนนมควำมคดพนฐำนเหมอนกน แตมรำยละเอยดอำจแตกตำงกนบำง แนวคดของปรชญำกลมนคอ ทกสงทกอยำงในโลกนมลกษณะเฉพำะของมน เปนลกษณะทท ำใหสงหนงเปนตวของมนเองแยกไดจำกสงอน ลกษณะเฉพำะทมประจ ำอยในแตละสงนเรยกวำ “สำระ” ของสงนนๆ ทงอรสโตเตลและเพลโตตำงกเชอวำ สำรของคนคอปญญำ ปญญำคอควำมสำมำรถในกำรใชเหตผลเพอแสวงหำควำมจรง ปญญำเปนลกษณะเฉพำะของมนษย ปญญำท ำใหมนษยแตกตำงจำกสตวและท ำใหมนษยมควำมเปนตวของตวเอง ตำมควำมคดของเพลโต มนษยจะเขำถงโลกแหงแบบไดกดวยอำศยปญญำ ชวตทดไมใชชวตทแสวงหำควำมพอใจใหแกรำงกำย แตเปนชวตทหนเขำหำสำระหรอธำตแทของคน เปนชวตทอยกบปญญำ กลำวโดยสรป กลมวมตนยม มแนวคดคลำยกบกลมปญญำนยม คอ ถอวำ ควำมสขไมใชสำระส ำคญของชวต ควำมสงบแหงใจมคำมำกกวำ กลมปญญำนยมจะมงเนนทกำรแสวงหำสจจะหรอควำมจรงทเปนสงประเสรฐของชวต แตวมตนยมจะเนนในเรองกำรดบควำมตองกำรทำง

-125-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

รำงกำย และกำรเอำชนะตนเองมำกกวำ ควำมพอใจของมนษยคอ ควำมพอใจระหวำงสงทเรำตองกำรและสงทเรำไมตองกำร สงทเรำตองกำรนน เรำไดมำจำกภำยนอกซงตองเอำมำโดยวธกำรตำงๆ เพรำะเปนสงทมจ ำนวนจ ำกด ทกคนอยำกไดอยำกมและวตถสงของตำงๆ เมอเรำไดมนมำแลว กไมสำมำรถทจะแนนอนใจไดวำมนจะอยกบเรำอกนำนแคไหน เพรำะมนเปนสงทไมคงท มนอำจเสอมสภำพ อำจหำยไปหรอโดนขโมยไปกเปนไปไดทงนน ถำเรำยดตดกบของพวกนกจะท ำใหเรำเปนทกข หรอผดหวงโดยไมทนตงตว เหตเพรำะควำมสขของเรำขนอยกบของทไมแนนอนทเรำไมสำมำรถควบคมมนได ถำเรำลดควำมตองกำรสงของวตถพวกนลง เรำจะมควำมสขมำกกวำกำรทเรำตองไปดนรนขวนขวำยหำสงของวตถตำงๆ ทตงอยบนควำมไมแนนอนนน กำรเอำชนะใจตนเองนนเปนกำรงำยและแนนอนกวำกำรทเรำจะไปเอำชนะผอน ดงนนวธนจงเปนวธแหงควำมสขอยำงแทจรง ตำมทศนะของวมตนยมถอวำ ควำมสงบของจต ควำมหลดพนจำกควำมตองกำรเปนสงทดทสด ควำมหลด หมำยถง จตทหลดพนจำกควำมตองกำร 3. มนษยนยม (Humanism) นกปรชญำมนษยนยมไมเหนดวยกบฝำยสขนยม เพรำะพวกสขนยมใหควำมส ำคญแกควำมสขสบำยมำกเกนไป และไมเหนดวยกบพวกปญญำนยมและวมตนยม เพรำะพวกปญญำนยมและวมตนยมใหควำมส ำคญแกจตมำกเกนไป มนษยนยมเหนวำ รำงกำยของมนษยเปนสงส ำคญ เพรำะถำไมมรำงกำยมนษยกไมเปนมนษย สวนจตใจนน กอำศยรำงกำยไมสำมำรถแยกอสระจำกรำงกำยได มนษยนยมเหนควำมส ำคญของทงรำงกำยและใจเสมอกน พวกมนษยนยมเหนวำเรำไมควรลดมนษยใหลงไปเปนสตว และไมควรเชดชเขำใหเทำเทยมกบพระเจำ เพรำะผดธรรมชำตทมนษยไมใชสตว ไมใชพระเจำไมใชเทวดำ ไมใชพช มนษยมธรรมชำตของมนษยเอง มรำงกำยไมแขงแรงอยำงสตวบำงชนดทอำจอยในน ำไดตลอดเวลำ อยในอำกำศตลอดเวลำ อยในหมะโดยไมมเครองกนหนำว แตพวกมนษยนยมถอวำรำงกำยของมนษยเปนสงประกอบทดทสดของมนษยพรอมกบจตใจ เพรำะทกสงทกอยำงเกดจำกรำงกำยและจตใจของมนษยทงสน สงทมนษยตองรกษำใหดทสด เพรำะเปนสงทมคำทสด คอ “รำงกำย และ จตใจ” มนษยเรำควรมองชวตใหรอบดำน แทนทจะมองดำนเดยว เพรำะนนจะท ำใหทศนคตของมนษยแคบไปดวย ซงสงผลใหกำรใชชวตของเรำนนแคบไปดวย ทำงทถกคอ เรำตองมองชวตทงในดำนสขนยม ปญญำนยม วมตนยม ไปดวย ดงนนเรำสำมำรถสรปไดวำ สงทมคำและทมนษยควรแสวงหำเพอควำมเปนมนษยทสมบรณ คอ สงทสำมำรถตอบสนองควำมตองกำรของมนษยในทกๆ ดำน ทงทำงดำนรำงกำย และทำงดำนจตใจ แตกตองรจกควบคมควำมตองกำรใหอยในระดบทพอเหมำะพอดและเหมำะสมดวย ไมเอนเอยงไปทำงใดทำงหนง ตองท ำใหสมดลกน จงจะเปนกำรใชชวตรอบคอบมำกทสด แนวคดทยกยองเชดชศกดศรของควำมเปนมนษยใหสงกวำสงอนใดในแงทเกยวกบเปำหมำยของชวต พวกมนษยนยมมแนวควำมคดทประสำนแนวควำมคดตำงๆ ทผำนมำเขำดวยกน พวกสขนยม วมตนยม พวกปญญำนยม เขำดวยกน พวกมนษยนยมเหนวำ แนวควำมคดทงสำมลกษณะทมงใหควำมส ำคญตอกำรตอบสนองควำมตองกำรของมนษยเพยงดำนใดดำนหนง ในกำรน ำเสนอควำมคด มนษยนยมคดคำนแนวคดอนๆ โดยตงค ำถำมและใหค ำตอบไวดงน หำกมนษยพงแสวงหำสงตอบสนองควำมตองกำรทำงดำนรำงกำย หรอใหคณคำแตกบวตถตำมแนวสขนยมแลว มนษยกดจะไมแตกตำงอะไรจำกสตวอนหำกมนษยพงแสวงหำสงตอบสนองควำมตองกำรทำงดำน

-126-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

สตปญญำเพยงอยำงเดยว กดเหมอนจะลดคณคำของควำมเปนมนษยลงไปเปนเพยงเครองจกร โดยกลมนมแนวคดทส ำคญ 2 ประกำร คอ 3.1 หำกมนษยยดถอแตอำรมณควำมรสกจะกลำยเปนพวกเอำแตใจตวเองและอยในสงคมรวมกบผอนไมได 3.2 หำกมนษยเอำแตควบคมควำมตองกำรของตนเอง กจะท ำใหมนษยพลำดจำกโอกำสทจะไดเขำถงควำมเปนมนษยทสมบรณ พวกมนษยจงเสนอแนวคดวำ เปำหมำยของชวตมนษยนน คอกำรแสวงหำสงตอบสนองตำงๆ เทำทมนษยจะมควำมตองกำรได คอ ยอมรบวำมนษยมควำมตองกำรควำมสขทำงดำนรำงกำยและวตถตำมแบบสขนยม ยอมรบวำมนษยตองแสวงหำควำมรและสงตอบสนองทำงดำนสตปญญำบำงตำมโอกำส แตมนษยกควรแสวงหำสงตอบสนองควำมตองกำรหรอสงทมคณคำทำงดำนควำมสนทรยภำพ เชน ฟงเพลง ดภำพยนตร ชนชมศลปะ หรอเทยวชมทวทศนทงดงำม ตลอดจนตองรจกชนชมตอควำมดงำมของผอน รจกท ำตวใหเปนทยอมรบในสงคม รจกตงเปำหมำยของงำน และท ำใหส ำเรจเพอควำมภำคภมใจในผลงำน 4. คณคา เรองของคณคำมเนอหำกวำงขวำง รวมไปถงคณคำทำงสงคม คณคำทำงเศรษฐกจ แตเรองของคณคำทนกปรชญำใหควำมสนใจคอเรองคณคำทำงจตใจ (Mental Value) ซงเมอจดหมวดหมใหตรงกบแนวคดดงเดมทนกปรชญำไดแบงกำรศกษำคณคำทำงจตใจไว 3 ประกำรคอ 4.1 คณคำทำงควำมคด เหตผล หรอคณคำทำงสตปญญำ (Thinking) หมำยถง กำรทมนษยสำมำรถคดสงสยเรองใดเรองหนงขนมำ แลวหำค ำตอบเรองนนไดพร อมดวยค ำอธบำยทสมเหตสมผล (Validity) และสำมำรถอธบำยควำมคดของเรำใหผอนรบรได แมวำควำมรซงเปนผลจำกควำมคดของผนนจะมประโยชนใด ๆ ตอกำรด ำเนนชวตประจ ำวนหรอไมกตำม ส ำหรบกำรศกษำในดำนนจะใชแนวทำงของวชำตรรกศำสตร (Logic) 4.2 คณคำทำงอำรมณควำมรสก (Felling) หมำยถง กำรไดรบกำรตอบสนองควำมตองกำรทำงดำนอำรมณ สำมำรถจดจอ (Contemplation) กบอำรมณควำมรสกนน จนมไดสนใจเรองอนๆ ชนดไมรบรโลกภำยนอก เชน เวลำดละครโทรทศนเรองโปรดหำมใครชวนคย เวลำฟงเพลงโปรดอยำกฟงสงบๆ คนเดยว เปนตน กำรศกษำคณคำดำนนเรยกวำ กำรศกษำวชำสนทรยศำสตร (Aesthetics) 4.3 คณคำทำงควำมดงำม หรอเจตนำรมณ อนด (Willing) หมำยถง กำรไดรบกำรตอบสนองควำมส ำนกเกยวกบควำมดงำม หรอคณคำทำงจตใจทำงดำนเปำหมำยของชวต หรอเจตนำรมณ (Willing) เชน ควำมรสกชนชมตอผเสยสละเพอสงคม ผเปนตวอยำงทดของสงคม ทหำรหำญทเสยสละเพอประเทศชำต ชำวบำงระจนทยอมตอสจนตวตำย ทำวสรนำรผกลำหำญ และชำญฉลำดสำมำรถตอสและปกปองเอกรำช หรอควำมรสกมควำมสขสบำยใจเมอไดใสบำตรหรอท ำบญ รวมทงควำมรสกปลมปตทท ำงำนไดส ำเรจตำมเปำหมำยหรอเจตนำรมณ เชน ควำมรสกปลมปตขณะรบพระรำชทำนปรญญำ เปนตน กำรศกษำคณคำดำนนเรยกวำกำรศกษำในวชำจรยศำสตร (Ethics)

กำรศกษำเรองเกยวกบคณคำจงมขอบเขตกวำงขวำงกระจำยอยเปนหวขอของวชำกำรตำงๆ หลำยวชำอยำงไรกตำม มชอเรยกวชำทศกษำเรองคณคำโดยเฉพำะวำ "ทฤษฎคณคำ”(Theory of Value) หรออรรฆวทยำ (Axiology) ซงมรำยละเอยดตำงๆ หลำยแงนนลวนมจดประสงครวมกน

-127-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

คอ เพอหำแนวทำงในกำรตดสน ซงเรยกวำกำรตดสนคณคำนนเอง (Value Judgment) ดงนนกำรตดสนคณคำนนกคอกำรเปรยบเทยบเพอเลอกอยำงใดอยำงหนงจำกสองอยำง (หรอมำกกวำ) เรำจะเหนไดวำ ในชวตประจ ำวนของมนษย จะมสถำนกำรณใหมนษยเลอกกระท ำอยำงใดอยำงหนง หรอเลอกสงใดสงหนงเพยงเพอตนเอง และกำรเลอกนนกอำศยกำรพจำรณำเปรยบเทยบคณสมบตของสงตำงๆ ทเปนตวเลอกโดยพจำรณำใหสมพนธกบเปำหมำยและเจตคต (Attitude) ของผเลอก กำรตดสนคณคำจงเปนสงทใกลตวเรำ

กำรศกษำเรองของคณคำซงเรยกวำ ทฤษฎคณคำ (Theory of Value) จงมขอบเขตเนอหำครอบคลมอยในสำขำปรชญำทเรยกวำ คณวทยำ หรออรรฆวทยำ (Axiology) ประกอบดวยทฤษฎของคณคำ 3 สำขำ คอคณสมบตพนฐำนของชวตมนษย ทจะน ำมำพจำรณำในรำยละเอยดของควำมมงหมำยและคณคำของชวต ดงน 4.3.1 ตรรกศำสตร (Logic) วำดวยคณคำของควำมสมเหตผล (Validity) และควำมเปนไปได (Probability) 4.3.2 สนทรยศำสตร (Aesthetics) วำดวยคณคำแหงควำมงำม หรอคณคำควำมรสกมนษยทรบรโลกภำยนอกดวยประสำทสมผสและมปฏกรยำตอโลกภำยนอก เรยกวำคณคำทำงสนทรยะ 4.3.3 จรยศำสตร (Ethics) วำดวยคณคำแหงควำมด คอกำรกระท ำทมคณคำ ควำมดถอเปนคณคำอยำงหนง ทเกยวกบควำมประพฤตของมนษยควรจะเปนอยำงไร พฤตกรรมของมนษย ทจะตองไดรบกำรประเมนคำวำ ด-ชว ควร-ไมควร ควรอยำงไร กรยำกำรแสดงออกของมนษย เรำจะไมถอวำ เปนเพยงสงทเรยกวำ พฤตกรรมเทำนนเพรำะสตวอนๆ กมพฤตกรรมเหมอนกนไมวำจะเปนกำรกนอย กำรหลบนอน กำรขบถำยและกำรสบพนธ แตมนษยไดพฒนำตวเองเขำสพฤตกรรมทสงกวำ เขำสกำรตดสนพฤตกรรมทตองไดรบกำรประเมนคำ ทเรยกวำจรยะ นอกจำกน มนษยยงมควำมเปนอยทสมพนธกบมนษยคนอนๆ ในสงคม กำรกระท ำตำงๆ ทมนษยควรจะปฏบตตอกนควำมเปนอยำงไร มนษยจงพยำยำมทจะแสวงหำหลกแหงควำมประพฤต เพอใหสำมำรถน ำมำประเมนคำ และยงไปกวำนน มนษยยงตองกำรแสวงหำสงทดใหแกตวเองและสงคมในฐำนะทเปนอดมคตหรอเปนเปำหมำยสงสด (Summum bonum) วำคออะไรและควรเปนอยำงไร ในภำษำองกฤษวำ “Value” มำจำกค ำในภำษำลำตนวำ “Valere” ซงหมำยถง มคณคำ นำยกยอง มควำมส ำคญ มเกยรตศกด (ค ำแหง วสทธำงกร . 2550) ในพจนำนกรมศพทปรชญำองกฤษ - ไทย ใหควำมหมำยไววำ “คณสมบตทไดจำกกำรประเมนสงใด สงหนง เชน ควำมงำมเปนคำทำงศลปะ ควำมดเปนคณคำทำงจรยธรรม” 5. มาตรฐานทางจรยธรรม มำตรฐำนส ำหรบวดควำมด มทฤษฎทำงจรยศำสตรทส ำคญๆ กลำวไว 4 ทฤษฎ ไดแก หนำทเปนมำตรฐำนทำงจรยธรรม ควำมสขเปนมำตรฐำนทำงจรยธรรม ควำมอยรอดเปนมำตรฐำนทำงจรยธรรม และกำรพฒนำตนเองเปนมำตรฐำนทำงจรยธรรม ดงน 5.1 หนำทเปนมำตรฐำนทำงจรยธรรม ค ำวำ “หนำท” ม 2 แนวคดทเสนอเรองน คอลทธของคำนทกบพระพทธศำสนำ ลทธของคำนทไดเสนอวำ หนำทคอมำตรฐำนในกำรวดควำมด ลทธนตงสมมตฐำนวำ หนำทไดถกก ำหนดดวยเหตผล เหตผลมำจำกศลธรรม ในขณะทศลธรรมมำจำกกฎ

-128-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ศลธรรม และกฎศลธรรมมำจำกกฎสำกล ใครปฏบตตำมหนำท ถอวำไดปฏบตตำมกฎสำกล แตกำรจะปฏบตตำมหนำทจะตองมเจตนำด ค ำวำ “เจตนำด” ของคำนท คอเจตนำปฏบตตำมหนำทเทำนน ไมเหมอนกบเจตนำดตำมหลกพระพทธศำสนำ ในทศนะของคำนท ใครปฏบตตำมหนำท ถอวำมเจตนำดและถอวำเจตนำด เปนเกณฑตดสนควำมดได แตถำถำมวำกฎสำกลของคำนท คออะไร คำนทตอบวำ กฎสำกลคอกฎททกคนยอมรบ เมอทำนคดทจะท ำอนใดตองคดเสมอวำ กำรกระท ำอนนนทกคนยอมรบไดหรอไม หนำทและเจตนำดในทำงพระพทธศำสนำ หนำทเปนเพยงกจกรรมทควรกระท ำของบคคลตอบคคลหรอกลมชน เชน หนำทของพอทมตอลก หนำทของลกทปฏบตตอพอฯลฯ สวนเจตนำในทำงพระพทธศำสนำถอวำเปนตวก ำหนดกรรม (เจตนำห ภกขเว กมม วทำม) ถำมเจตนำ ถอวำเปนกรรม เจตนำของพระพทธศำสนำกวำงกวำของคำนท เจตนำดของคำนทตองปฏบตตำมหนำท หรอเรยกวำ ปฏบตตำมหนำทเพอหนำทมนษยในทศนะของคำนทจงมม มมองวำเปนมนษยหนยนต 5.2 ควำมสขเปนมำตรฐำนทำงจรยธรรม แนวคดนถอวำ กำรกระท ำใดทกอใหเกดควำมสข กำรกรท ำนนด จะไมค ำนงวำ คณจะมเจตนำดหรอไมด คณจะปฏบตตำมหนำทหรอไม ผลกำรกระท ำทออกมำเปนควำมสขเปนประโยชนแกตนเองและผอนถอวำเปนควำมดในทำงตรงกนขำม กำรกระท ำโดยกอใหเกดควำมทกขทงแกตนเองและผอน ถอเปนควำมชวแนวคดน เนนผลกำรกระท ำเปนมำตรฐำน 5.3 ควำมอยรอด กำรรกษำตวใหอยรอด หรอภำษตทวำ “รกษำตวรอดเปนยอดด” แนวคดนถอวำ กำรรกษำตวรอด หรอกำรปรบตวใหเขำกบคนอนได เปนมำตรฐำนกำรตดสนควำมดและควำมชว ควำมชว ควำมถกและชว ควำมถกและควำมผด คลำยแนวควำมคดของ ชำลส ดำรวน ทวำผแขงแรงเทำนนทจะอยรอดได มควำมคดขดแยงกนอย 2 ทำง คอ อยดกวำตำย กบตำยดกวำอย เปนหำงรำชสหทตำยแลว ยงดกวำเปนหวสนขทยงมชวตอยหรอเปนหวของสนขทมชวตอยดกวำเปนหวรำชสหทตำยแลว กแลวแตจะคดและเลอกทจะท ำอยำงใดอยำงหนงทคดวำดส ำหรบตนเอง 5.4 กำรพฒนำตนเปนมำตรฐำนทำงจรยธรรมแนวคดน ถอวำกำรพฒนำตนเอง เปนมำตรฐำนกำรตดสนควำมด ควำมชว ควำมผด และควำมถก กำรพฒนำคอกำรท ำใหดกวำเดม ดกวำ ดกวำจนถงดทสด โดยธรรมชำตกำรกระท ำของมนษยมอย 2 ทำงคอ ไมท ำดกท ำเลว หรอท ำผสมผสำนกนทงดและเลว แตแนวคดน ตงเปำหมำยไวใหมนษยด ำเนนไป ใครกระท ำทเกดผลสอดคลองกบเปำหมำย บรรลเปำหมำยโดยล ำดบจำกนอยไปหำมำก จำกต ำไปหำสง จำกงำยไปหำยำก ฯลฯ 6. เกณฑตดสนจรยธรรม เกณฑตดสนจรยธรรม คอมำตรกำรทจะบอกแกเรำวำ สงใดควรท ำ สงใดไมควรท ำ สงใดถก สงใดผด โดยทวไปแลวเมอมกำรตดสนกำรกระท ำเรำมกจะใชสงเหลำนเปนเกณฑตดสนจรยธรรม คอ ศำสนำ กฎหมำย คำนยมในสงคม ขนบธรรมเนยมประเพณ รวมทงกฎเกณฑตำงๆ ขอสถำบน แตนกจรยศำสตรมควำมเหนวำสงตำงๆ ตำมทกลำวมำน ไมอำจน ำมำตดสนกำรกระท ำไดดพอและบำงครงกอำจจะท ำใหเกดขอขดแยง ตวอยำงเชน กำรเลนกำรพนนถอวำเปนสงทผด ไมสมควรท ำตำมนเปนทศนะทำงศำสนำ แตในทำงตรงกนขำมกำรพนนนนจดทะเบยนอยำงถกตองตำมกฎหมำยไดรบอนญำตใหเลนได ผทเลนกำรพนนนนกไมถอวำกระท ำผด อยำงนแลวกำรเลนกำรพนน

-129-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

อำจะทงถกและผดกได นอกจำกนนตำมสภำพควำมเปนจรงในสงคม ปญหำบำงเรองมควำมซบซอนและมองคประกอบหลำยประกำรทตองค ำนงถงและยำกแกกำรตดสนใจ

ปญหำเกยวกบเกณฑกำรตดสนทำงจรยศำสตร มำตรกำรในกำรท ำควำมดควำมชวของมนษย มกลมแนวคดในเสนอมำตรกำรไว 5 กลม ไดแก 6.1 ปฏบตนยม (Pragmatism) ปฏบตนยมเชอวำควำมรเปนสงจ ำเปนส ำหรบชวต ควำมคดเปนเครองมอของกำรกระท ำ ควำมคดทเอำไปใชไมไดกเปนสงไรควำมหมำยกำรร กำรจ ำ และจตนำกำรกคอ กำรปรบตวใหเหมำะสมกบสงแวดลอมของสงทมชวตนนเองควำมคดมใชเปนเพยงสงทมในจต หรอเปนเพยงกำรถำยแบบควำมจรงเทำนน แตเปนสงทมพฒนำกำรไปตำมพฒนำกำรของชวต และเปนสงทขนอยกบควำมเกยวของกนของอนทรยกบสงแวดลอม สตปญญำหรอควำมรเปนสงทชวยใหมนษยบรรลเปำหมำยของชวต ปฏบตนยมเหนวำในขณะทเรำยงไมรโครงสรำงของมนส (ควำมคด) จงควรยดประสทธภำพในกำรปฏบตไปกอน นกปรชญำปฏบตนยมทส ำคญม 3 ทำน และทง 3 ทำน เปนชำวอเมรกน ซงไดแก 6.1.1 ชำเลส แซนเดอร เพรส (Charles Sanders Peirce) เปนนกปรชญำปฏบตนยมทเชอวำประสทธภำพเปนตวก ำหนดควำมจรง เพรสไดก ำหนดวธรกอนแลวจงจะรวำอะไรจรง ซงกคอวธวทยำศำสตรนนเอง นอกจำกนเพรสไดเสนอทฤษฎควำมหมำย (theory of sign) และถอวำทฤษฎนเปนทฤษฎตรรกวทยำ (logic theory) ทฤษฎนถอวำพฤตกรรมเปนเพยงสวนเสรมของควำมหมำย คณสมบตตำงๆ อนเปนวตถเปนแกนของควำมหมำยและเหนวำควรมภำษำทเปนมำตรฐำนส ำหรบมนษยทกคน 6.1.2 วลเลยม เจมส (William James) เปนนกปฏบตนยมทแทจรง เจมส ถอวำมนษยควรยดควำมคดของตนเองในแงทเหนวำจะมประสทธภำพในทำงปฏบตมำกทสด เขำจงเปนนกปฏบตนยมทแทจรงในแงน 6 .1 .3 จอห น ด ว อ (John Dewey) เป นน กปฏ บ ต น ยมแบบ อปกรณ น ยม (Instrumentalist) เพรำะสอนวำมนส (ควำมคด) ของมนษยฉลำดขนโดยกำรปฏบต จงสรปเปนวธสอนวำเรยนโดยกำรปฏบต (learning by doing) ดวอถอวำ ควำมจรงอยทประสทธภำพของกำรใหปญหำเปนเครองมอเพอประโยชนในกำรด ำรงชพดงนนตองฝก นกปรชญำปฏบตนยมทงสำมอำจมทศนะแตกตำงกนบำง แตหลกกำรใหญๆ นนไมแตกตำงกน กลำวคอ ปฏบตนยมมทศนะวำโลกและสงตำงๆ ในโลกเปนสงทมอยจรง ควำมรไดมำจำกประสบกำรณ ไมใชสงทไหลเขำมำในทำงจตหรอเปนสงทธรรมชำตใหแกจต แตจตของเรำเปนตวด ำเนนกำรในกำรรบร กำรเขำใจ และกำรเชอ กลมปฏบตนยมถอวำ กำรตดสนคณคำทำงศลธรรมวำ ด ชว ถก ผด ขนอยกบประสทธภำพของกำรกระท ำคอ กำรใชประโยชนไดจรง คณคำทำงศลธรรมตำมทศนะนตงอยบนฐำนของกำรทดสอบ ขอสมมตฐำนหรอหลกกำรทำงศลธรรมตองผำนกำรทดสอบ หรอทดลองปฏบตใหไดผลเสยกอน จงยอมรบวำมคณคำ กลมปฏบตยมจงถอวำ “คณคำไมไดรบกำรทดสอบไมควรไดรบกำรประทบตรำวำ คณคำ แต เปน เพยงส ำนวนเสนำะห หรอคต เตอนใจในศำสนำส ำหรบชวตประจ ำวนในระดบต ำเทำนน” กลมปฏบตนยมถอวำสงทดคอสงดส ำหรบสวนรวม และสงทถกตองกคอ ถกตำมกำรยอมรบของสงคม ควำมจรงจงตองเปนควำมจรงสวนรวม ควำมดจ งตองเปน

-130-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ควำมดสวนรวม ดงนนควำมดกบควำมจรงจงเปนเรองทสมพนธกน และเปนสงทยดหยนได คอเปลยนแปลงไดตำมควำมเปลยนแปลงทำงสงคม หลกแหงศลธรรมทอ ำนวยประโยชนแตเปลยนแปลงไดตำมควำมเปลยนแปลงทำงสงคม หลกแหงศลธรรมทจะอ ำนวยประโยชนแกสงคม หรอใชไดในสงคมกตองยดหยนได คอปรบตวเขำกบสภำพสงคมในยคนนๆ ได ตำมทศนะของกลมน เกณฑตดสนทำงศลธรรมคอ กำรทดสอบวำใชไดจรง ใชประโยชนไดจรงตำมทวำงไว และประโยชนนนเปนประโยชนของสวนรวม สอดคลองกบกำรยอมรบของสงคมในสมยนนๆ 6.2 บรสทธนยม (Rigorism) กลมนถอวำ เจตนำด (Good Will) เปนเครองตดสน กำรกระท ำวำด หรอถกตอง คณคำทำงศลธรรมเปนสงทตำยตว สงดยอมดอยำงเสมอตนเสมอปลำย ไมวำใครๆ จะเมอไร ทไหนกตำม คำนทนกปรชญำชำวเยอรมนเปนผตงทฤษฎนขนโดยกลำววำ กำรกระท ำทด คอกำรกระท ำดวยเจตนำด และเจตนำดในควำมหมำยนคอ กำรท ำตำมหนำท ดงนน กำรกระท ำทดคอกำรกระท ำตำมหนำท กำรกระท ำ (ดวยเจตนำด) คอกำรกระท ำตำมหนำทนน หมำยถง กำรกระท ำตำมหนำททกชนด โดยไมเหนแกตนเองและผอน และไมมอำรมณควำมรสกใดๆ มำมอทธพลรวม เปนกำรกระท ำทไมไดหวงผลประโยชนสขแกผ ใด แตเปนกำรกระท ำตำมหนำท โดยไมค ำนงถงผลวำจะเกดขนอยำงไร เชน เพชฌฆำต มหนำทยงคนใหตำย เขำตองยงทกคนทสงมำใหเขำยงใหตำย กำรกระท ำของเพชฌฆำต ถอวำ เปนกำรท ำตำมหนำทดวยเจตนำด เกณฑตดสนทำงศลธรรมตำมทฤษฎบรสทธนยม (Rigorism) น จงยดถอเจตนำด (Good Will) เปนหลกส ำคญ กำรกระท ำดวยเจตนำดกคอ กำรกระท ำหนำทเพอหนำท (duty for duty's sake) มใชท ำหนำทเพอควำมด ควำมสข หรอเพอผลอนใด อมมำนเอล คำนท เปนนกปรชญำชำวเยอรมนมควำมเหนวำ ด ชว เปนเรองทมอยจรง เปนสงทแนนอนตำยตว และเชอวำ มเกณฑตดสนจรยธรรมทแนนอนตำยตวเชนเดยวกน ตวอยำงเชน เรำถอวำ กำรพดควำมจรงเปนสงทด ดงนนกำรพดควำมจรงจงเปนควำมดตลอดเวลำไมวำใครจะพด พดเวลำใด พดกบใคร พดแลวจะออกมำเปนอยำงไร สวนกำรพดเทจนน เปนสงไมด ดงนน ใครพดเทจ พดกบใครพดแลวผลจะออกมำเปนอยำงไร พดเพออะไร กเปนสงทไมดทงสน ดงนนหลก จรยศำสตรของคำนทจงตรงกนขำมกบลทธประโยชนนยมอยำงสนเชง กำรกระท ำทด คอ กำรกระท ำทท ำดวยเจตนำด กำรกระท ำทท ำดวยเจตนำดคอกำรกระท ำทเกดจำกกำรส ำนกในหนำท กำรกระท ำทเกดจำกหนำทเปนกำรกระท ำทเกดจำกเหตผล กำรกระท ำทตงอยบนเหตผลคอกำรกระท ำทเกดจำกกฎศลธรรม กฎศลธรรมในทรรศนะของคำนทนนมลกษณะเปนค ำสงเดดขำด คอเปนกฎทไมมขอแมใดๆ จะตองไมค ำนงถงเปำหมำยใดๆ และจะตองเปนกฎสำกล คอใชไดกบคนทกคน ไมเฉพำะกบคนใดคนหนงหรอกลมใดกลมหนง ดงนน หลกพจำรณำกฎศลธรรมตำมทรรศนะของคำนทจงม 2 อยำง คอ (1) จงท ำตำมหลกซงทำนจงใจไดทจะใหเปนสำกล (เปนกฎส ำหรบทกคน) (2) จงปฏบตตอเพอนมนษย โดยถอวำ เขำเปนจดหมำยในตวเอง อยำถอวำเขำเปนเพยงเครองมอ ไมวำจะเปนตวทำนเองหรอเพอนมนษยดวยกน 6.3 สมบรณนยม (Absolutism) กลมนถอวำมโนธรรมเปนมำตรฐำนตำยตวในกำรตดสนทำงศลธรรม และมโนธรรมนเปนอนทรยพเศษหรอควำมสำมำรถพเศษ ตวมโนธรรมคออนทรยภำยใน หรออนทรยทำงวญญำณ ทท ำใหมนษยรคณภำพหรอลกษณะทเปนนำมธรรมตำงๆ เชน ด ชว ถก ผด ไดซงไดแก ปญญำ หรอบำงทเรยกวำ ส ำนกดชวนนเอง และควำมส ำนกดชว เรำรไดดวยมโนธรรม

-131-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

อนเปนสำมญส ำนกของมนษยทกคนมโดยธรรมชำตในฐำนะทเปนมนษยสมบรณนยม (Absolutism) หมำยถง แนวคดทถอวำมเกณฑตดสนทำงศลธรรมทตำยตว มควำมสมบรณอนเปนกฎสำกลเหมอน 2 + 2 = 4 ไมวำจะเปนคนชำตไหน บวกทไหน กตองได 4 ทงนน หรอเหมอนเกลอไมวำใครชมกตองวำเคม ไฟใครเอำมอไปสมผสกตองวำรอน ค ำวำ สมบรณ จงมควำมหมำยวำ สงทเปนอยโดยตวของมนโดยไมตองขนกบใคร ไมแปรไปตำมเวลำหรอสถำนท โดยทวไปจะเนนเกณฑทใชตดสนคอมโนธรรม จงใชชอเรยกเตมๆ วำ ลทธมโนธรรมสมบรณ กอนทจะไดรจกควำมหมำยของมโนธรรม ควรท ำควำมเขำใจเรองวตถวสยและอตวสยเสยกอน ไพรซ กลำววำ ผด ถกหรอด ชว เปนลกษณะทบอกวำ กำรกระท ำอนใดอนหนงนนคออะไร ทเปนเชนนมนไมใชเพรำะเจตนำ ค ำสง อ ำนำจ แตถกผด ชว เปนลกษณะจรงๆ ของกำรกระท ำ และลกษณะดงกลำวนตองมลกษณะตำยตวของกำรกระท ำดวย เมอมองตำมแนวนจะเหนวำ คณคำทำงศลธรรมเปนสงแนนอนตำยตว (เหมอนคณตศำสตร) ใครจะคด จะรสก หรอจะร ไมร กตำม คณคำทำงศลธรรมกเปนควำมจรงตำยตวอยตลอดเวลำไป มโนธรรมเปนสงทมอยในตวมนษยทกคน ในฐำนะทเปนมนษย มโนธรรมสำมำรถรดรชว ถก ผด ไดนน เปนกำรรโดยตรงไมมใครชแนะหรอไดรบค ำอธบำยจำกใครๆ มโนธรรมเปนสงสำกล คอมนษยทกคนมเหมอนกนและเทำเทยมกนมำแตก ำเนด แตมนษยมควำมรบร ด ชว ถก ผด ตำงกน เพรำะมโนธรรมในตวมนษย แตละคนไดรบกำรพฒนำไมเหมอนกนเหมอนตำของผใหญกบตำของเดกเลกสำมำรถมองเหนหลำยสงหลำยอยำงแตกตำงกน คอตำของผใหญสำมำรถมองเหนอะไรๆ ไดมำกกวำตำของเดกเลก เพรำะตำของผใหญมกำรพฒนำมำกกวำ สมบรณนยมเชอวำ ถำคนอยในสภำพปกต ยอมมมโนธรรมเหมอนกน มควำมรสกวำอะไร ถก ผด ด ชว ตรงกน เวนเสยแตวำมสำเหตบำงอยำง เชน ควำมโลภ ควำมโกรธ และควำมหลงเขำมำปดบงมโนธรรมเทำนน จงจะท ำใหคนเรำมควำมรสกด ชว ถก ผด ตำงกน เกณฑตดสนแบบสมบรณนยมน ถอวำกำรกระท ำทกอยำงมลกษณะบงบอกวำด ชว ถก ผด อยในตวมนเอง มนษยสำมำรถรบรภำวะเหลำนนไดโดยมโนธรรม ซงเปนอนทรยพเศษทมอยเหมอนกนในมนษยทกคน ในภำวะปกต มนษยทกคนยอมจะมมโนธรรมรวำอะไร ถก ผด ด ชว เหมอนกนและเชนเดยวกน เวนเสยแตวำจะมอำรมณหรอปจจยอนมำปดบง อำจท ำใหมนษยมองเหนสงด ชว ถก ผด ตำงกนได มโนธรรมคออะไร มโนธรรม แปลตำมตววำ ใจทเตมเปยมดวยธรรมะ หมำยถงวำ กำรทจะเปนมนษยทสมบรณไดนน จะตองเปนผทมจตใจสง สำมำรถทจะรถก ผด ด ชว รวำอะไร ควรท ำ ไมควรท ำ เปนสงทมนษยทกคนมในฐำนะทเปนสตวโลกชนสง เรำอำจจะนยำมมโนธรรมไดดงน มโนธรรมคอเสยงกระซบจำกกนบงหวใจ ทจะบอกใหเรำทรำบวำ อะไรถก อะไรผด อะไรควรท ำ และไมควรท ำ ตวอยำงเชน เมอเรำเหนเดกทำรกคลำนไปจะตกบอน ำ คงไมมมนษยปรกตคนไหนทจะมองแลวนกลนอยในใจใหเดกรบคลำนไวๆ เพอจะไดตกลงไปในบอน ำ แตในฐำนะแหงควำมเปนมนษย มโนธรรมในใจ จะกระตนเตอนใหเรำรบวงไปชวยอมเดกทำรกคนนนใหรอดพนจำกอนตรำยอยำงแนนอน โดยทไมตองมใครบงคบหรอออนวอนเรำหรอในอกตวอยำง กรณทผหญงคนหนงถกคนรำยขมขนจนตงทอง มค ำแนะน ำจำกพอแมและญำตพนองใหเธอท ำแทง แมเธอจะโกรธแคนกบเหตกำรณทเกดขนอยำงมำกมำย แตดวยมโนธรรมในใจท ำใหเธอไมไปท ำแทง แตกลบถนอมบตรในครรภจนกระทงคลอดและท ำหนำทแมอยำงด สงเหลำนเปนตวอยำงแทนค ำตอบไดเปนอยำงดถงค ำวำ มโนธรรมในใจมนษย มโนธรรมคอใจพเศษรำงกำยมนษยมอวยวะส ำหรบรบร มตำเอำไวด มห

-132-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

เอำไวฟง มจมกเอำไวดมกลน มลนเอำไว ชมรส มกำยเอำไวสมผสเยน รอน ออน แขง กำรจะพสจนวำกลนหอมหรอไม เปนหนำทของจมก ไมใชของลน ในขณะทจะพสจนวำเปรยว หวำน มน เคม กเปนหนำทของลนไมใชของจมก เรยกวำ เรำมอวยวะทำงกำยซงเปนวตถส ำหรบเปนเครองพสจนตดสนคณสมบตดำนกำยภำพ แตส ำหรบกำรพสจนดหรอชวนน เปนคณสมบตทำงจรยธรรม ไมสำมำรถใชอวยวะทำงกำยเปนเครองพสจนได แตเรำมอนทรยพเศษในตวมนษยซงเรำสำมำรถใชพสจนควำมด ควำมชวได เรำเรยกสงนนวำใจ ซงกลมมโนธรรมสมบรณเรยกวำ ปญญำ (intellect understanding) บำง มโนธรรม (conscience) บำง หรออนทรยทำงศลธรรม (moral faculty) บทเลอรไดใหควำมเหนในเรองนสรปวำ มนษยเรำมมโนธรรมเอำไวเปนหลกในกำรตดสนกำรกระท ำ มนจะบอกใหเรำทรำบเปนกฎตำยตววำ กำรกระท ำของเรำนน ยตธรรมหรออยตธรรม ดหรอชว ถกหรอผด โดยทเรำไมตองไปขอค ำแนะน ำหรอค ำปรกษำจำกใครเลย เจำตวมโนธรรมน จะแสดงอ ำนำจออกมำอยำงเตมท ส ำหรบกำรเหนชอบหรอกำรต ำหนกำรกระท ำแลวแตกรณ มโนธรรมสำมำรถเขำใจ ด ชว ไดโดยตรง เชน ในกรณตวอยำงทยกมำแลว คนทวงไปชวยเดกทำรกทก ำลงคลำนจวนจะตกบอน ำโดยทไมตองมใครสงบงคบหรอขอรองหรอหญงทถกขมขนจนตงทอง แมพอแมญำตพนองจะขอรองแกมบงคบใหเธอท ำแทงแตเธอกไมยนยอม นนเปนเพรำะมโนธรรมบอกแกพวกเขำวำ ควำมเมตตำกรณำเปนสงทดส ำหรบมนษย มโนธรรมนถอวำเปนคณสมบตพเศษทมอยในตวมนษย มโนธรรมมลกษณะเปนสำกล มโนธรรมเปนสงทมตดตวมนษยมำตงแตเกด ถำมวำแลวมนษยไดมโนธรรมมำจำกไหน? ส ำหรบนกปรชญำทเชอพระเจำกตอบวำ พระเจำเปนผประทำนใหพรอมกบอนทรยทงหำ คอ ตำ ห จมก ลน กำย บำงพวกกถอวำ พระเจำประทำนปญญำใหแกมนษย ท ำใหมนษยสำมำรถสมผส ควำมจรง ควำมด และควำมงำมทถกตอง ส ำหรบพวกทไมเชอในพระเจำกถอวำ มโนธรรมเปนคณสมบตพเศษทท ำใหมนษยสำมำรถพฒนำตนเองจนเปนมนษยทสมบรณได และเมอมนษยไดกลำยเปนมนษยทสมบรณ กจะพบควำมจรงทเปนสำกลไดเหมอนกน จนท ำใหเหนเหมอนกนวำ กำรฆำ กำรลกขโมย กำรประพฤตผดในกำม กำรพดเทจ เปนสงไมด แตกำรทมนษยปถชนนน เหนควำมเปนจรงทแตกตำงกน กเกดมำจำกกำรพฒนำมโนธรรมทแตกตำงไม เทำกน และเกดจำกอำรมณ ไดแก โลภ โกรธ หลง มำปดบงใจ ท ำใหเหนดเปนชว เหนถกเปนผด มโนธรรมจะมลกษณะแฝง ซงจะตองพฒนำจงจะเจรญเตบโตไดเตมท ตวอยำงทเหนไดชดทพอจะเปรยบเทยบใหเหนกคอ เดกทหดเดนตงไข แมจะมขำทงสองเหมอนผใหญ แตกยงเดนไดไมคลอง แตในทสดกจะเดนคลองเหมอนผใหญ มโนธรรมกมลกษณะเดยวกน ตองอำศยกำรฝกฝนพฒนำ เพรำะฉะนน กำรทคนตำงเผำมควำมเหนแตกตำงกน กไมใชเพรำะไมมควำมจรงทถกตอง แตเปนเพรำะมโนธรรมของแตละเผำแตกตำงกน ระดบควำมเจรญทำงสตปญญำไมเทำกน 6.4 ประโยชนนยม (Utilitarianism) แนวคดกลมนตองกำรปฏเสธระบบควำมคดทตำยตว ไมสนใจแรงจงใจอนเนองมำจำกไมสำมำรถมองเหนได ดแตผลลพธทเกดขนจำกกำรกระท ำอยำงเดยว จงเรยกแนวคดนวำ ทฤษฎแนว อนตนยม (Teleological Theory) เปนแนวคดทอยตรงกลำงระหวำงแนวคดทเปนอตนยมและอญนยม โดยถอวำทกคนเทำเทยมกนหมด แนวคดนเกดขนในปลำยครสตศตวรรษท 18 ถงตน ครสตศตวรรษท 19 โดยนกปรชญำชำวองกฤษ 2 คนคอ เจอเรม เบนธม ผเปนอำจำรยและจอหน สจวต มลล ผเปนลกศษย

-133-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ม ลล ได เข ยนแนวค ดของเขำลงใน งำน เข ยน อนม ช อ ว ำ ล ท ธป ระ โยชน น ยม (Utilitarianism) ในป ค.ศ.1861 ซงแนวคดของเขำเรยกอกอยำงหนงวำ หลกมหสข (The Greatest Happiness Principle) แนวคดนสบเนองมำจำกกำรยดควำมสขเปนเปำหมำยหลกในชวต หลกมหสขในตอนแรกเรยกวำ ลทธประโยชนนยมแบบกำรกระท ำ (Act-Utilitarianism) โดยมแนวคดวำ กำรกระท ำทจะถอวำถกไดนน จะตองเปนกำรกระท ำทกอใหเกดควำมสขแกมหำชน ควำมผดของกำรกระท ำอยทกอใหเกดควำมทกขแกมหำชน โดยกำรพจำรณำมหสขนนพจำรณำผลท เกดขนจำกกำรกระท ำในแตละครง กำรกระท ำโดยตวมนเองไมได ด ชว ถก ผด แตขนอยกบวำมนจะกอใหเกดประโยชนแคไหน ลทธนจงสงกดสขนยม เพรำะถอวำควำมสขเปนสงดทสดของมนษย ดกบสขเปนเรองเดยวกน ตวอยำง ต ำรวจจบนกเลงผมอทธพลไดและทรำบวำ ถำสงบคคลนขนฟองศำลเขำจะตองหลดคดแน จงท ำฆำทงดวยคดวำ ถำต ำรวจจบนกเลงผมอทธพลไดและจำกประจกษพยำนท ำใหมนใจไดวำ เขำเปนผทอยเบองหลงควำมชวมำกมำย จบมำด ำเนนคดกหลดรอดจำกตำรำงไปไดทกครง ดงนน กำรยงทงจงเปนวธกำรทดทสด ถำต ำรวจทกคนในโลกยดหลกกำรนโลกจะเกดควำมสงบอยำงแนนอน แนวคดนเปนแนวคดทมควำมเปนสำกลมำกยงขนกวำเดม ประโยชนนยมจะไมสนใจแรงจงใจหรอเจตนำ ตวอยำงเชน กำรชวยเหลอคนทตกน ำไมวำจะเกดเพรำะสงสำรหรอหวงคำตอบแทนมผลเทำกนคอดเทำกนเพรำะชวยเหลอชวตคน กลมนตดสนคนทกำรกระท ำ กำรดเจตนำดไดยำกเพรำะอยขำงในใจคน กำรดแรงจงใจคอกำรดอดตของกำรกระท ำ กำรดผลคอกำรดอนำคตของกำรกระท ำ หลกมหสขบอกวำ “กำรกระท ำทถกคอกำรกระท ำทกอใหเกดควำมสขมำกทสดแกมหำชนมำกทสด” ดงนน ในทกสถำนกำรณและทกสงแวดลอม เรำจงตองเปนนกค ำนวณตลอดเวลำวำ ในแตละกำรกระท ำจะกอใหเกดควำมสขและควำมทกขเทำไหร เมอหกลบแลว ถำกอใหเกดสขมำกกวำทกข นนเปนสงทควรท ำ ถำไมท ำเรำผด เบนธมเสนอแนวคดวำ “คนทกคนมคำเทำกบหนงและไมมใครมคำมำกกวำหนง” สวนมลลผเปนลกศษยนนไดเสนอแนวคดทคลำยกนวำ “คนทกคนมสทธในควำมสขเทำๆ กน” ดวยหลกกำรนวธกำรค ำนวณควำมสขจงตองกระจำยควำมสขไปสคนทกคน แนวคดนจงขดแยงกบกลม อตนยมทเหนแกตนและอญนยมทเหนแกผอน ประโยชนนยมอยตรงกลำง คอไมลดคำตวเองนอยกวำผอนและกไมลดคำผอนใหนอยกวำตน ในกำรค ำนวณควำมสข ใหนบตนเองเปนสมำชกคนหนงเทำๆ กบคนอน อยำมฝกฝำยใหท ำตนเปนตำชงทเทยงตรงตวอยำงเชน ก ำลงดหนงสอสอบ เพอนเหงำชวนไปแทงสนกเกอรกค ำนวณดวำ ระหวำงไปเทยวกบเพอนกบอยดหนงสออนไหนจะเกดประโยชนมำกกวำกน กำรไปเทยวกบเพอน ควำมสขคอกำรท ำใหเพอนหำยเหงำ สวนกำรดหนงสอนนมประโยชนมำกกวำเพรำะท ำใหเรำไมตองสอบตก เหตผลนชำวประโยชนนยมเหนดวย หลกมหสขไมมทำทเปนศตรตอศำสนำเลย ถำศำสนำมหลกค ำสอนเพอประโยชนสขตอมนษยชำตใหเมตตำเกอกลกน แตถำศำสนำดถกเหยยดหยำมควำมสขทำงกำย หรอสอนใหคนเหนแกตวมงกอบโกยควำมสขเพอตนอยำงเดยว ทำทของหลกมหสขทมตอศำสนำจะเปลยนเปนศตรทนท ในเรองของศล 5 กเหมอนกน เชน กำรฆำมนษยกไมไดเปนควำมเลวในตวของมน แตขนอยกบวำจะเปนประโยชนตอมหำชนหรอไม กำรประหำรชวตนกโทษทมควำมผดรนแรง ถำสงคมคดวำดท ำใหสงคมเปนสขมหสขกเอำดวย แตถำสงคมคดวำกำรประหำรนกโทษไมเกดประโยชนมแตควำมสญเสย ควรหำมำตรกำรอนมำลงโทษและ

-134-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ควรยกโทษประหำรชวตเสย ถำทำนมเหตผลทท ำใหคนอนยอมรบไดมหสขกพรอมจะยนอยเคยงขำงกบทำนทนท สรป ชวตตำมทศนะของปรชญำสำมำรถแยกแนวคดออกเปน 2 กลมใหญคอ กลมวตถนยมเชอวำชวตมนษยมลกษณะเปนสสำร ไมมจตใจสงทปรำกฏทำงควำมรสกนกคดเปนปฏกรยำทำงเคมทำงสมองไมใชจตหรอวญญำณแตอยำงใดไมมชำต ชวตมนษยสนสดลงเมอระบบตำงๆ ของรำงกำยหยดท ำงำน สวนอกกลมหนงกลมจตนยมทมองวำชวตนนอกจำกรำงกำยหรอรปรำงทเรำมองเหนดวยตำเปลำแลวยงมสงหนงทเรำไมสำมำรถมองเหนดวยตำเปลำ ทคอยบงกำรพฤตกรรมของมนษยอยตลอดเวลำ สงๆ นคอจตหรอวญญำณ มนษยมชวตหลงควำมตำย เปำหมำยของชวต สวนเปำหมำยของชวตในทำงปรชญำนนมองกลมสขนยมจะบอกวำเปำหมำยสงสดของชวตมนษยเรำคอกำรแสวงหำควำมสข ควำมสขเปำหมำยสดทำยของกำรกระท ำทกอยำง ควำมสขเปนสงทมนษยควรแสวงหำ สำรตถะของชวตคอควำม ไมมควำมสขใดเปนสงเลวรำยในตวของมน แตวธกำรไดมำซงควำมสขตำงหำกเปนสงทตองพจำรณำ สวนกลมอสขนยม มองวำ เปำหมำยของชวตไมใชควำมสข แตหำกเปนกำรไดรบอมฤตธรรมหรอควำมเขำใจในธรรมชำตของชวตคอกำรใชปญญำอยำงรอบคอบ

-135-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ค าถามทบทวน แบบอตนย

1. ตำมทศนะของปรชญำชวตคออะไร? อธบำย 2. เปำหมำยของชวตตำมทศนะของปรชญำคออะไร ยกตวอยำงมหนงส ำนกปรชญำ? 3. คณคำทำงจตใจมอะไรบำงจงกลำวมำใหครบ? 4. พฤตกรรมทสำมำรถน ำมำเปนมำตรฐำนทำงจรยธรรมไดมกอยำง อะไรบำง?

แบบปรนย 1. กำรไดรบกำรตอบสนองควำมตองกำรทำงดำนอำรมณ และสำมำรถจดจอกบอำรมณควำมรสกนน จนมไดสนใจเรองอนๆ กำรศกษำศำสตรดำนนเกยวของกบศำสตรดำนใดตอไปน ก. จตวทยำ ข. สนทรยศำสตร ค. อรรถศำสตร ง. ตรรกศำสตร จ. จรยศำสตร 2. กำรตดสนคณคำพฤตกรรมของมนษยถกหรอผดใหยดเจตนำเปนส ำคญ เปนแนวคดของนกปรชญำกลมใด ก. ปฏบตนยม ข. บรสทธนยม ค. เสรนยม ง. สมบรณนยม ง. ประโยชนนยม 3. ควำมสขเปนสงทมนษยควรแสวงหำ เพรำะควำมสขเปนเปำหมำยสงสดของชวต เปนทศนะของนกปรชญำทำนใด

ก. คำนท ข. เอพคควรส ค. อรสโตเตล ง. โสเครตส จ. เพลโต

4. ขอใดกลำวผดเกยวกบสงทมคณคำ ก. สงทมคณคำคอสงทควรม ข. สงทมคณคำคอสงทท ำ ค. สงทมคณคำคอสงตอบสนองควำมตองกำรทำงดำนรำงกำยและจตใจ ง. สงทมคณคำคอสงทสอดคลองกบเปำหมำยทเรำวำงไว จ. สงทมคณคำอำจจะมประโยชนและไมมประโยชนกได

เอกสารอางอง ทองพล บณยมาลก. (2535). ปรชญาเบองตน. กรงเทพฯ : ภาควชาปรชญาและศาสนา มหามกฏราชวทยาลย. บญม แทนแกว. (2541). ประวตศาสนาตางๆ และปรชญา. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. เมนรตน นวะบศย. 2543). ความจรงของชวต. นครราชสมา : สมบรณการพมพ. วทย วศทเวทย. (2540). ปรชญาทวไป. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน. ศวล สรไล. (2542). จรยศาสตรส าหรบพยาบาล. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยมหดล.

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 8

หวขอเนอหาประจ าบท ความหมายของสทธมนษยชน

ประวตและพฒนา ปรชญาและทฤษฎรากฐานแนวคดสทธมนษยชนปจจบน ปฏญญาสากลวาดวยเรองสทธมนษยชน กระบวนดานสทธมนษยชนของไทย สาระส าคญ

1. สทธมนษยชนเปนสทธพนฐานของบคคลซงมสทธโดยแทดวยเหตแหงความเปนมนษยของเธอหรอเขานน สทธมนษยชนเปนสงสากลทตองเกดและตองมกบทกสถานทและทกเวลา และสทธเหลานอาจเปนสทธตามธรรมชาตหรอเปนสทธตามกฎหมายทงในระดบชาตและกฎหมายระหวางประเทศกได

2. ประวตและพฒนาความเปนมาของแนวคดเรองสทธมนษยชนนมเคาโครงในประวตศาสตรของมนษยชาตมานานตราบเทาทมนษยสามารถบนทกประวตศาสตรได และแนวคดไดพฒนาเปลยนแปลงไปตามบรบทของยคสมย จนมความหมายทเราใชในปจจบน

3. ปรชญาและทฤษฎรากฐานแนวคดสทธมนษยชนปจจบน แนวคดสทธมนษยชนในปจจบนมรากฐานมาจากปรชญาหลกสองกลม คอ กลมกฎหมายธรรมชาตนยมกบกลมสงคมนยมและเสรนยมฝายกาวหนา

4. ปฏญญาสากลวาดวยเรองสทธมนษยชน โดยศกษากรอบประเดนตางๆ ดงตอไปนคอ ความส าคญของสทธมนษยชน หลกการและประเภทของสทธมนษยชน ระดบของสทธมนษยชน อนสญญาทส าคญดานสทธมนษยชน

5. กระบวนดานสทธมนษยชนของไทย ตงแตอดตจนถงปจจบน วามการด าเนนการอยางไรบางในหลกกฎหมาย โดยเฉพาะกฎหมายรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540, 2550

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ

1. อธบายความความหมายของค าวาสทธมนษยชนได 2. อธบายววฒนาการประวตและพฒนาได 3. อธบายปรชญาและทฤษฎรากฐานแนวคดสทธมนษยชนปจจบนได 4. อธบายปฏญญาสากลวาดวยเรองสทธมนษยชนได 5. อธบายกระบวนดานสทธมนษยชนของไทยตงแตอดตจนถงปจจบนได

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

กจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท 1. การบรรยาย 2. การอภปรายกลมยอย 3. การบนทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน 4. งานมอบหมาย

สอการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาวถแหงชวต 2. สออเลกทรอนกสทกประเภท 3. บทเรยนออนไลน http://lmsonline.nrru.ac.th/course/index.php?categoryid=69

การประเมนผล 1. ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม 2. ประเมนจากการสรปการอภปราย 3. ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน 4. ประเมนจากผลการสอบระหวางภาคเรยน และปลายภาค

บทท 8 หลกสทธมนษยชน

ค ำวำ “สทธมนษยชน” ภำษำองกฤษ “Human Right” เปนค ำทบญญตขนมำในชวง

ระยะเวลำประมำณ 80 ป และไดรบกำรน ำมำเปนกรอบวถแหงกำรด ำรงชวตของมนษยในสงคมปจจบน และมแนวโนมวำจะมควำมส ำคญเสยยงกวำกรอบวถชวตแบบเกำ ไมวำจะเปนศำสนำ ปรชญำ จำรตประเพณ กฎหมำย หรอหำกจะพจำรณำอกมมหนงเรองสทธมนษยชนเปนกรอบใหญทคลอบคลมทกเรองในควำมเปนมนษยทบำงครงค ำตอบแบบศำสนำ ปรชญำ กฎหมำยมค ำตอบกบชวตทไมเปนทยอมรบได เชน วธปฏบตตำมวถทำงศำสนำหรอปรชญำหน ง ตองท ำใหผไมนบถอตำมแบบนนตองไดรบควำมเดอดรอน เรำจะท ำตอบไดอยำงไรวำอะไรคอสงทควรท ำ หรอกฎหมำยทบญญตขนเพอควำสงบเรยบรอยของสงคม แตตองท ำใหบำงคยบำงกลมตองไดรบผลจำกกฎหมำยนน เรำจะตดสนอยำงไร ความหมายของสทธมนษยชน

ค ำวำ “สทธมนษยชน” เปนค ำทมนษยใชเพอเปนหลกในกำรใหค ำตอบส ำหรบกรอบวถชวตแบบหนงและค ำนเปนค ำทมควำมหมำยกวำงทตองศกษำและนยำมในกรอบทถกตอง ดงน

ในภำษำองกฤษ พจนำนกรมวกกพเดยใหควำมหมำยไววำ "สทธมนษยชนเปนสทธพนฐำนของบคคลซงมสทธโดยแทดวยเหตแหงควำมเปนมนษยของ

เธอหรอเขำนน สทธมนษยชนเปนสงสำกลทตองเกดและตองมกบทกสถำนทและทกเวลำ และสทธเหลำนอำจเปนสทธตำมธรรมชำตหรอเปนสทธตำมกฎหมำยทงในระดบชำตและกฎหมำยระหวำงประเทศก ได ” (Human rights are commonly understood as "inalienable fundamental rights to which a person is inherently entitled simply because she or he is a human being. Human rights are thus conceived as universal (applicable everywhere) and egalitarian (the same for everyone). These rights may exist as natural rights or as legal rights, in both national and international law.) ในภำษำไทยค ำวำสทธมนษยชนไดถอตำมควำมหมำยทบญญตไวตำมพระรำชบญญตคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต พ.ศ. 2542 มำตรำ 3 บญญตไววำ

“สทธมนษยชน หมำยควำมวำ ศกดศรควำมเปนมนษย สทธ เสรภำพและควำมเสมอภำคของบคคลทไดรบกำรรบรอง หรอคมครองตำมรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย หรอตำมกฎหมำยไทย หรอตำมสนธสญญำทประเทศไทยมพนธกรณทจะตองปฏบตตำม” (ส ำนกงำนคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต, 2555) นอกจำกนรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดก ำหนดขอบเขตแนวทำง และ

กำรคมครอง ในมำตรำ 26 27 28 และ 29 โดยสำระส ำคญสรปไววำ “สทธมนษยชน เปนศกดศร

-140-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ของควำมเปนมนษย สทธ เสรภำพและควำมเสมอภำคทตองไดรบควำมคมครองตำมกฎหมำย เปนสทธขนพนฐำนของควำมเปนมนษย เปนมำตรฐำนขนต ำทพงม เปนสงจะเปนในกำรด ำรงชวตของมนษยอยำงมศกดศรและมคณคำ เปนสทธทไดรบกำรยอมรบจำกนำนำประเทศโดยไมค ำนงถงควำมแตกตำงในเรองเชอชำต สผว เพศ อำย ภำษำ ศำสนำ สถำนภำพทำงกำยและสขภำพ รวมทงควำมเชอทำงกำรเมองหรอควำมเชออนๆ ทขนกบพนฐำนทำงสงคม สทธมนษยชนเปนสงทไมสำมำรถถำยทอดหรอโอนใหแกผอนได หำกมกำรลวงละเมดตอสทธมนษยชนยอมจะไดรบกำรรบรองและคมครองจำกกฎหมำย เชน สทธในชวตรำงกำย และควำมมนคงปลอดภย สทธในกำรถอครองทรพยสน ตลอดจนสทธในกำรเคลอนไหวและในกำรเลอกถนทอยอำศย” (ส ำนกงำนคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต, 2555 )

1. สาระส าคญ หำกจะวเครำะหถงควำมส ำคญของค ำวำ “สทธมนษยชน” ตำมควำมหมำยดงกลำว จงม

สำระส ำคญ 5 ประกำรเปนองคประกอบ คอ 1.1 ศกดศรควำมเปนมนษย หมำยถง สงทตดตวบคคลมำตงแตเกดททกคนตองปฏบตตอ

กนอยำงใหเกยรตในฐำนะทเปนมนษย ดงทปรำกฎในค ำปรำรภของปฏญญำสำกลวำดวยสทธมนษยชนทวำ มนษยทกคนเกดมำมอสระ เสรภำพ และเสมอภำคกน จงควรปฏบตตอกนฉนทพนอง

1.2 สทธ หมำยถง อ ำนำจทจะกระท ำกำรใดๆ ไดโดยกำรรบรองจำกกฎหมำย 1.3 เสรภำพ หมำยควำมวำ บคคลสำมำรถจะคด ท ำ พด อยำงไรกตำมควำมพอใจของ

ตน (พจนำนกรมไทยฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ.2525) 1.4 ควำมเสมอภำค หมำยถง กำรไมเลอกปฏบต ถงแมวำคนเรำเกดมำ จะมควำม

แตกตำงกนในเรอง ฐำนะ ควำมเปนอย กำรศกษำ เพศ ศำสนำ หรอควำมบกพรองของรำงกำย แตภำยใตกำรคมครองโดยบทบญญตแหงกฎหมำย เรำตองไมอำศยควำมแตกตำงเหลำนมำเปนสำระส ำคญในกำรปฏบตหรอจ ำกดสทธหรอกดกนบคคลบำงกลม เชน ไมอนญำตใหคนอวนเรยนพยำบำล ถอเปนกำรละเมดสทธมนษยชนจำกกำรเลอกปฏบต

1.5 กำรสรำงหลกประกนแกประชำชนวำจะไดรบกำรปกปองคมครองตำมหลกสทธมนษยชน หมำยควำมวำ รฐเปนผมหนำทโดยตรงในกำรทจะตองปฏบตในกำรสรำงหลกประกนโดย กำรรบรองสทธของประชำชนเอำไวในรฐธรรมนญหรอในกฎหมำยเพอใหมผลบงคบใชอยำงเปนรปธรรม วำงนโยบำยอ ำนวยกำรและก ำกบตดตำมใหเกดกำรปฏบตตอกนในสงคมโดยค ำนงถงศกดศรควำมเปนมนษย ควำมเสมอภำค กลำวคอ หำกบคคลอยในสถำนกำรณทไมเทำเทยมกน ดวยเหตจำกควำมแตกตำง อำท เผำพนธ สผว เพศ ภำษำ สญชำต เชอชำต ชนชน เปนตน กตองมกำรปฏบตตอบคคลใหเสมอภำคโดยเทำเทยมกนแบงแยกไมได 2. สทธขนพนฐาน

หลกสทธมนษยชนเปนเรองของมนษยโดยตรง กำรท ำควำมเขำใจในสทธของตนและสทธคนอนจงถอวำ มควำมจ ำเปนอยำงมำก แมแตในทำงศำสนำบำงศำสนำกยกเรองสทธมนษยชนมำกลำวไวเหมอนกน เชน หลกค ำสอนทำงพระพทธศำสนำทสอนไมใหมนษยเบยดเบยนกนไมใหดหมนเหยยดหยำมกน โดยสอนใหเหนวำทกคนควำมเปนมนษยเทยมกน มสทธในกำรประกอบคณงำมควำมด

-141-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

เทำกน มสทธทจะเลอกด ำเนนชวตของตนเองในทำงทถกทควรดวยตวมนษยเอง สญชำต สผว เผำพนธไมใชตวก ำหนดสทธในกำรด ำเนนชวต เปนตน

สทธมนษยชน เปนสงทยอมรบกนในประเทศทมอำรยธรรมวำ เปนสทธขนพนฐำนทจ ำเปนในกำรด ำรงชวตอยำงมศกดศรของมนษย และจ ำเปนในกำรพฒนำบคลกภำพของมนษย เปนสทธทมกำรคมครองปองกนในทำงกฎหมำยเปนพเศษ ผใดจะลวงละเมดซงกนและกนไมได มนษยเรำแตละคนไมวำจะเกดมำในเผำพนธใด ฐำนะอยำงไร ยอมมสทธสวนตวในเรองเกยวกบรำงกำย ควำมคด ควำมเชอ กำรเลอกแนวทำงกำรด ำเนนชวต ควำมสมพนธในครอบครว และทรพยสมบตของตน ซงผอนจะมำละเมดไมได และในขณะเดยวกนกำรด ำรงและกำรใชสทธสวนตวของแตละคนยอมตองไมสงผลกระทบหรอกอควำมเดอดรอนใหแกผอน ซงหมำยถงตองเคำรพในสทธสวนตวของกนและกน

จงพอสรปไดวำสทธมนษยชน หมำยถง ศกดศรควำมเปนมนษยอนเปนสทธขนพนฐำนในกำรพฒนำบคลกภำพ คณภำพชวต เพอธ ำรงรกษำไวซงคณคำของควำมเปนมนษยของตนเองในทกมต เชน สทธในกำรเลอกนบถอศำสนำ สทธในกำรเลอกทจะประกอบอำชพ สทธในกำรแสดงควำมคดเหน ตลอดจนสทธในกำรมสวนรวมในทำงกำรเมอง สทธในกำรด ำรงชวต เสรภำพและในควำมมนคงแหงรำงกำย

ประวตและพฒนา

ประวตควำมเปนมำของแนวคดเรองสทธมนษยชนนมเคำโครงในประวตศำสตรของมนษยชำตมำนำนตรำบเทำทมนษยสำมำรถบนทกประวตศำสตรได และแนวคดได พฒนำเปลยนแปลงไปตำมบรบทของยคสมย จนมควำมหมำยทเรำใชในปจจบน ซงกวำจะมควำมหมำยนมนษยชำตไดจำยชวตเพอแลกกบควำมหมำยนไปหลำยลำนชวต นกประวตศำสตรไดกลำวถงประวตและพฒนำกำรแนวคดเกยวกบสทธมนษยชนประมวลสรปได ดงน

1. แนวคดเรองสทธมนษยชนยคโบราณ ในยคโบรำณสทธมนษยชน หมำยถง กำรผอนปรนอ ำนำจของจกพรรดทถอวำอ ำนำจของ

จกรพรรดเปนสทธขำดทกเรอง คนอนเปนเพยงทรพยสมบตหรอทำส ดงนน กำรผอนปรนอ ำนำจของจกพรรดโบรำณถอเปนจดเรมตนของสทธมนษยชนโบรำณ ตวอยำงเชน

1.1 กฎหมำยของพระเจำฮมบรำบ (Code of Hammurabi) แหงเมโสโปเตเมย (กอน ค.ศ.1800 ป) กฎหมำยน เปนกฎหมำยโบรำณทเปนแบบของกฎหมำยของชนดท เปนประมวลกฎหมำยของโลก เนอควำมของกฎหมำยนนไดกลำวถงสทธกำรปกครองตวเองของชนเผำตำงๆ ทพระองคไดยดครอง ซงเรองนส ำคญและยงใหญมำกในโลกยคนน

1.2 ค ำประกำศของพระเจำไชรส (Cyrus Cylinder) แหงเปอรเชย (กอน ค.ศ 600 ป) เนอควำมทบนทกไวถงสทธในกำรเดนทำงหำทพกพงและกำรนบถอเทพเจำของตนของประชำกรกลมตำงๆ

1.3 จำรกของพระเจำอโศก (Reforms of Ashoka) แหงอนเดย( กอน ค.ศ. 230 ป) กลำวถงสทธเสรภำพในกำรนบถอศำสนำ กำรไดรบกำรรกษำพบำบำลของคนทกวรรณะอยำงไมเลอก

-142-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ปฏบ ต กำรประกำศแบบน ในสงคมทถอวรรณะอยำงเครงครดถอวำเปนเรองส ำคญในหนำประวตศำสตรเรองสทธมนษยชน

1.4 กฎหมำยธรรมชำตหรอ (Natural law) ของชำวกรก (กอน ค.ศ.400 ป ) หลกกฎหมำยธรรมชำต (Natural law) ทถอหลกวำมนษยมควำมเสมอภำคกนตำมธรรมชำต มแนวคดเรองสทธ เสรภำพ ควำมเสมอภำคของมนษย ตำมประวตกำรเมองกำรปกครองของชำวกรกมระบบกำรเมองกำรปกครองทยดหลกควำมเสมอภำคและกำรมสวนรวมผำนสภำ จนถงยคโรมน ชำวโรมนรบอำรยธรรมตอจำกพวกกรก ในชวงแรกชำวโรมนมแนวปฏบตตอกนตำมกฎหมำยทเรยกวำกฎหมำยธรรมชำตเชนกน ภำยหลงเมอโรมนใชระบบกำรปกครองแบบจกรพรรดทคมอ ำนำจเบดเสรจ ระบบกฎหมำยธรรมชำตนกถกยกเลกไป

2. แนวคดเรองสทธมนษยชนยคกลางจนถงยคใหม ในยคกลำง สทธมนษยชน หมำยถง กำรใชหลกจรยธรรมของชำวครสต และกำรตอตำน

ศำสนำครสตของศำสนกทไมพอใจกำรกดขของศำสนจกรและจกพรรด ตวอยำงเชน 2.1 กำรประกำศหำมใชหนำไมเปนอำวธในกำรท ำสงครำมระหวำงครสเตยนของสภำ

ส ำนกสนตะปำปำในยคกลำง ค.ศ.1139 ค ำประกำศนถอเปนแนวคดเรองสทธมนษยชน เพรำะค ำประกำศนมนยควำมหมำยวำ หนำไมเปนอำวธรำยแรงใชเปนอำวธลอบสงหำร หรอบำงครงกำรใชอำวธนอำจไปท ำรำยผไมเกยวของกบกำรตอส นกประวตศำสตรจงถอวำเปนจดเรมตนส ำคญในประวตศำสตรเรองสทธมนษยชน แมวำสทธมนษยชนมควำมหมำยเพยง “จรยศำสตรตำมแนวทำงของศำสนำยดำยห-ครสต” โดยเหนวำ ค ำสอนทำงศำสนำหรอค ำประกำศของศำสนจกรคอ หลกกำรและแนวคดเรองสทธมนษยชน (จรญ โฆษณำนนท, 2545)

2.2 กำรประกำศตอตำนศำสนจกรของกระบวนกำรตอตำนทำงศำสนำ (Protestant Reformation) ในยคฟนฟศลปวทยำ (Renaissance) ค ำประกำศ "ญตต 95 ขอ" (The 95 Theses) ของมำตน ลธอร ชำวเยอรมน โดยน ำไปปดไวทประตหนำโบสถเมองวตเทนบรก ซงมเนอหำประณำมกำรขำยใบยกโทษบำปของสนตะปำปำ และกำรกระท ำทเหลวแหลกอนๆ และเรยกรองใหชำวครสตฟนฟศำสนำครสต และมสทธในกำรเขำถงพระเจำโดยไมตองอำศยบำทหลวง กำรกระท ำครงนของเขำถอวำเปนตวแทนของกำรตอสของมนษยเพอสทธมนษยชนทส ำคญ (วกพเดย, 2555)

2.3 กฎบตรแมคแคนำคำตำ (Magna Cartar ) ค.ศ 1215 ประกำศหลกกำรวำ ไมมใครมสทธฆำประชำชนแมแตกษตรย กฎบตรนไดประกำศรวมกนระหวำงฝำยประชำชนและขนนำงของ สหรำชอำณำจกรเพอหำหลกกำรควำมเทำเทยมกนในฐำนะเปนมนษย นอกจำกกฎบตรนชำวองกฤษยงแสวงหำสทธมนษยชนในวธกำรและแนวทำงมำกมำย เชน ค ำประกำศสทธของคนองกฤษ (British Bill of Rights) ค.ศ. 1689

2.4 ค ำประกำศอสรภำพของสหรฐอเมรกำ (America declares Independence) ค.ศ. 1776 ประกำศเมอชำวอเมรกนไดอสรภำพจำกองกฤษสงทประกำศใหรบรกนทวไปของอเมรกนชนคอสทธเสรภำพและควำมเสมอภำคของอเมรกน วลทรกนดคอ “ทกคนเกดมำเทำเทยมกน”

3. แนวคดเรองสทธมนษยชนยคปจจบน เมอสงครำมโลกครงทสองไดยตลงเมอชำวโลกไดประจกษถงควำมทำรณโหดรำยของพรรคนำซเยอรมนทกอสงครำมและไดฆำลำงเผำพนธชำวยวหลำยลำนคน กระท ำกำรย ำยประชำชน

-143-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ทกประเทศทเยอรมนเขำยดครอง ซงถอวำกำรฆำลำงเผำพนธ กำรย ำยสทธสตรและเดก ถอเปนกำรท ำลำยศกดศรมนษยอยำงชดเจน ฝำยสมพนธมตรทมสหรฐอเมรกำ องกฤษ ฝรงเศส รสเซย เปนผน ำนนตำงเหนพองตองกนวำจะตองแสวงหำมำตรกำรทเปนรปธรรมปองกนมใหมกำรท ำลำยศกดศรของมนษยเกดขนอก จงมกำรกอตงองคกำรสหประชำชำต (United Nation-UN) และไดออกกฎบตรสหประชำชำต (UN Charter ) ทแสดงถงควำมมงมนของสหประชำชำตในกำรท ำหนำทสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน โดยสหประชำชำตไดตงคณะกรรมำธกำรสทธมนษยชน (The Commission on Human Rights) ใหอยภำยใตคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม(Economic and Social Council หรอ ECOSOC ) คณะกรรมกำรสทธมนษยชนดงกลำวไดแตงตงคณะกรรมกำรยกรำงปฏญญำสำกลวำดวยสทธมนษยชน “ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (The Universal Declaration of Human Right) ค.ศ. 1948” และเสนอใหสมชชำใหญแหงสหประชำชำตลงมตรบรอง เมอวนท 10 ธนวำคม 1948 (พ.ศ.2491) ดวยคะแนนเสยง 48 คะแนนเสยง ไมมเสยงคดคำน ประเทศกลมคอมมวนสตทงหมด ซำอดอำระเบยและอฟรกำใตงดออกเสยง ส ำหรบประเทศไทยเปนหนงในประเทศทใหกำรรบรอง ปจจบนจงถอวำวนท 10 ธนวำคม เปนวนสทธมนษยชนสำกล ในปฏญญำนไดใหควำมหมำยสทธมนษยชนไววำ “สทธมนษยชนเปนสทธพนฐานของบคคลซงมสทธโดยแทดวยเหตแหงความเปนมนษยของเธอหรอเขานน สทธมนษยชนเปนสงสากลทตองเกดและตองมกบทกสถานทและทกเวลา และสทธเหลานอาจเปนสทธตามธรรมชาตหรอเปนสทธตามกฎหมายทงในระดบชาตและกฎหมายระหวางประเทศกได ” (Human rights are commonly understood as "inalienable fundamental rights to which a person is inherently entitled simply because she or he is a human being. Human rights are thus conceived as universal (applicable everywhere) and egalitarian (the same for everyone). These rights may exist as natural rights or as legal rights, in both national and international law.) ควำมหมำยนถอเปนควำมหมำยทใชและก ำหนดแนวคดเกยวกบสทธมนษยชนในปจจบน

ปรชญาและทฤษฎรากฐานแนวคดสทธมนษยชนปจจบน แนวคดสทธมนษยชนในปจจบนมรำกฐำนมำจำกปรชญำหลกสองกลม คอ

1. กลมกฎหมายธรรมชาตนยม กลมกฎหมำยธรรมชำตนยม เหนวำ สทธมนษยชน คอ สงทเรำไดรบมำตงแตเกด หำก

ปรำศจำกสทธเหลำนแลวเรำจะไมสำมำรถด ำรงควำมเปนมนษยไวได สทธมนษยชนท ำใหเรำสำมำรถพฒนำอยำงเตมทและสำมำรถใชคณสมบตของควำมเปนมนษย มโนคตและสำมำรถตอบสนองควำมตองกำรของเรำ สทธมนษยชนเปนสทธพนฐำนทหญงและชำยทกคนในโลกนมสทธทจะไดรบและเปนพนฐำนแหงมนษยชำตอนเปนสำกล ในฐำนะทเกดมำเปนมนษยยอมมคณคำและศกดศรอนเทำเทยมกนไมวำจะอยแหงหนใด กลมกฎหมำยธรรมชำตถอหลกกำรส ำคญ 5 ประกำร คอ

-144-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

1.1 มคณคำทเปนสงสมบรณอนหนง เปนเกณฑพนฐำนในกำรตรวจสอบควำมถกตองของกฎหมำยตำงๆ

1.2 ในธรรมชำตมระบบทแนนอน ซงประกอบดวยเหตผลทมนษยสำมำรถรบรได เรยกวำ กฎแหงธรรมชำต

1.3 หลกแหงกฎธรรมชำตท ำใหเรำไดมำซงขอก ำหนดคณคำตำง ๆ รวมทงควำมเปนมนษย

1.4 สงดมประโยชน คอ สงทสอดคลองกบธรรมชำต สงเลวกตรงกนขำม 1.5 กฎหมำยทขดธรรมชำต คอกฎหมำยทไรควำมสมบรณทำงศลธรรม (จรญ โฆษณำ

นนท. 2545) 2. กลมสงคมนยมและเสรนยมฝายกาวหนา กลมสงคมนยมและเสรนยมฝำยกำวหนำ เหนวำ สทธมนษยชน คอ ไมใชสงทเรำไดรบมำตงแตเกด แตมนษยมศกดศรแหงควำมเปนมนษยโดยหลกกฎหมำยและควำมจรงของปจจบน หลกกฎหมำยจงตองรองรบและคมครอง หำกปรำศจำกกฎหมำยทยตธรรมบนควำมจรงทเปลยนแปลงในสงคมแลว เรำจะไมสำมำรถด ำรงควำมเปนมนษยไวได กลมสงคมนยมและเสรนยมฝำยกำวหนำ มหลกกำรโดยสรป 4 ประกำร คอ

2.1 ควำมเปนจรงคอ กำรเปลยนแปลงภำยใตของบรบททำงเศรษฐกจและสงคม 2.2 ส ำนกแหงปจเจกชนเกดขนบนฐำนควำมจรงของชวตในโลกน มใชจำกควำมสมบรณ

ใด 2.3 มนษยสำมำรถก ำหนดศกดศรแหงควำมเปนมนษยดวยตวเอง 2.4 กำรมสวนรวมของสงคมเปนพนฐำนรองรบคณคำใดๆ และคมครองสทธมนษยชน

ทงหลำย (จรญ โฆษณำนนท. 2545) จำกแนวปรชญำทงสองทกลำวมำ แมจะมควำมเชอและมมมองทเหนตำงกนในเรองฐำนคดทำงอภปรชญำ แตกมควำมสมพนธทำงควำมคดอนหนงทเปนหลกส ำคญของเรองสทธมนษยชน ทน ำไปสกำรปฏบต ปฏญญาสากลวาดวยเรองสทธมนษยชน ปฏญญำสำกลวำดวยสทธมนษยชน (The Universal Declaration of Human Right) แหงสหประชำชำตนถอเปนธรรมนญ หรอประมวลหลกสทธมนษยชนของโลก สำมำรถสรปประเดนส ำคญ ดงน 1. ความส าคญของสทธมนษยชน สหประชำชำตไดประกำศรบรองปฏญญำสำกลวำดวยสทธมนษยชน เมอวนท 1 ธนวำคม 1948 (พ.ศ. 2491) มควำมส ำคญดงน “สมชชำ จงขอประกำศใหปฏญญำสำกลวำดวยเรองสทธมนษยชนน เปนมำตรฐำน รวมกนแหงควำมส ำเรจ ส ำหรบประชำชนทงหลำยและประชำชำตทงปวง ดวยจดประสงคทจะใหปจเจกบคคล ทกผทกนำมและองคกรของสงคมทกหนวย โดยกำรร ำลกเสมอถงปฏญญำน พยำยำมสง

-145-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

สอนและใหกำรศกษำเพอสงเสรม กำรเคำรพตอสทธและเสรภำพเหลำน ดวยมำตรกำรทเจรญกำวไปขำงหนำ ทงในและระหวำงประเทศ เพอใหไดมำซงกำรยอมรบและถอปฏบตตอสทธ เหลำนน อยำงเปนสำกลและไดผล ทงในหมประชำชนของรฐสมำชกเอง และในหมของประชำชนแหงดนแดน ทอยภำยใตดลอำณำของรฐสมำชกดงกลำว” จำกถอยค ำดงกลำวสำมำรถสรปประเดนหลกกำรและควำมส ำคญของสทธมนษยชน สทธมนษยชนประกอบไปดวยสทธตำงๆ ครอบคลมวถชวตของมนษยทกคนตงแตเกดจนตำยท ทงโดยธรรมชำตและกฎหมำยบญญตเอำไว สทธมนษยชนเปนหลกประกนควำมเปนมนษยอยำงเทำเทยมกนในเรองสทธ เสรภำพ สทธมนษยชนเปนหลกในกำรวำงระบบควำมคดใหประชำชนรและตระหนกถงคณคำของควำมเปนมนษยยอมรบควำมเปนมนษย ศกดศร ชำตก ำเนด สทธขนพนฐำนของกำรด ำรงชพตงแตเกดจนตำยสทธมนษยชนเปนหลกเพอปกปอง คมครอง สทธของพลเมองภำยใตกระแสของควำมเจรญทำงเศรษฐกจ และสงคมเพอมใหบคคลใดบคคลหนงถกละเมดสทธมนษยชนเปนแนวทำงแกไขปญหำทเหมำะสม สงเสรมและคมครองสทธมนษยชน สงเสรมกำรศกษำ วจยและเผยแพรควำมรดำนสทธมนษยชน 2. หลกการสทธมนษยชน ศกดศรควำมเปนมนษย หมำยถง คณคำของควำมเปนมนษย 2 แบบ คอ (1) คณคำใน ฐำนะทด ำรงต ำแหนงทำงสงคม และ (2) คณคำในฐำนะทเปนมนษย ควำมเสมอภำค หมำยถง กำรปฏบตตอบคลตองมควำมเสมอภำค ไมมเพศหรอสถำนะ เปนไปตำมควำมตองกำรและจ ำเปนของบคคลไมเลอกปฏบต หมำยถง สทธมนษยชนตองไมมกำรเลอกปฏบตแกบคลใด กลมใดเปนพเศษ เปนสำกลและไมสำมำรถถำยโอนได หมำยถง สทธมนษยชนไมมพรมมแดน ไมมกำรครอบครองสทธแทนกน แบงแยกไมได หมำยถง สทธทก ำหนดไมสำมำรถแบงแยกออกจำกกนได สงใดทบญญตไว กตองปฏบตใหครบถวนและเทำเทยมกน 3. ประเภทของสทธมนษยชน ประเภทของสทธมนษยชนนน เรำสำมำรถแบงไดเปนประเภทตำงๆ ได 5 ประเภท ดงตอไปนคอ 3.1 สทธพลเมอง หมำยถง สทธในชวตรำงกำยของตน ไดแก บคคลมสทธในกำรด ำเนนชวต ไมถกบงคบใหเปนทำสหรออยในภำระจ ำยอมใดๆ ไมถกลงทณฑหรอไดรบกำรปฏบตททำรณโหดรำย ไรมนษยธรรมหรอเหยยดหยำมเกยรตมได ทกคนมสทธทจะไดรบกำรยอมรบวำเปนบคคลในกฎหมำย มสทธเสมอกนในกฎหมำยและชอบทจะไดรบควำมคมครองตำมกฎหมำยโดยปรำศจำกกำรเลอกปฏบต 3.2 สทธทำงกำรเมอง หมำยถง สทธแหงในกำรเลอกวถทำงทำงกำรเมองทตนศรทธำ ไดแก บคลมสทธและเสรภำพในควำมเหน และกำรแสดงออก สทธทจะแสวงหำ รบรและสงขำวสำร รวมทงควำมคดเหนโดยผำนสอใดๆ โดยมตองค ำนงถงเขตแดน สทธและเสรภำพในกำรชมนม และสมำคมโดยสงบ สทธทจะเขำรวมในรฐบำลของตนไมวำจะโดยหรอผแทนทผำนกำรเลอกอยำงเสร สทธออกเสยงอยำงทวถงและเทำเทยมและโดยกำรลงคะแนนลบหรอโดยวธกำรลงคะแนนอยำงเสร 3.3 สทธทำงเศรษฐกจ หมำยถง สทธในกำรประกอบสมมำอำชพ กำรเขำถงทรพยำกรกำรผลต ไดแก มสทธทจะท ำงำนอยำงเสรและมสภำวะกำรท ำงำนทยตธรรมและพอใจ ทจะไดรบกำร

-146-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

คมครองจำกกำรวำงงำน สทธทจะรบคำตอบแทนเทำกน ส ำหรบกำรท ำงำนทเทำกน โดยไมมกำรเลอกปฏบต สทธทจะกอตงและเขำรวมสหภำพแรงงำน เพอคมครองผลประโยชนของตน สทธในกำรพกผอนมเวลำวำงและมวนหยด มสทธในมำตรฐำนกำรครองชพทเพยงพอส ำหรบสขภำพและควำมเปนอยทดส ำหรบตนเองครอบครว 3.4 สทธทำงสงคม หมำยถง สทธในกำรไดรบควำมมนคงทำงสงคม ไดแก สทธในกำรศกษำ สทธในกำรไดรบกำรรกษำพยำบำลเมอเจบปวย สทธในกำรสรำงครอบครว เปนตน 3.5 สทธทำงวฒนธรรม หมำยถง สทธทจะเขำรวมกำรใชชวตทำงวฒนธรรมในประชำคม ไดแก กำรใชภำษำของตน กำรแตงกำย กำรนบถอศำสนำ ควำมพงพอใจในศลปะ สทธในกำรไดรบกำรคมครองประโยชนเปนผลไดจำกกำรประดษฐทำงวทยำศำสตร วรรณกรรม และศลปทตนเปนเจำของ 4. ระดบของสทธมนษยชน 2 ระดบ 4.1 สทธธรรมชำต หมำยถง สทธทไดมำตงแตเกด ไมสำมำรถโอนถำยกนได ไดแก สทธในชวต สทธในกำรแสดงควำมคดเหน ควำมเชอ รสนยม 4.2 สทธโดยกฎหมำย หมำยถง สทธทตองไดรบกำรคมครองโดยกฎหมำยรฐธรรมนญ หรอนโยบำยแหงรฐ เพอเปนหลกประกนวำคนในรฐจะไดรบกำรคมครองอยำงเทำเทยมกน ไดแก สทธกำรไดรบสญญำต สทธกำรมกงำนท ำและไดรบคำจำง สทธเดก สตร ผสงอำย คนพกำร 5. อนสญญาทส าคญดานสทธมนษยชน นอกจำก “ปฏญญำสำกลวำดวยสทธมนษยชน” (The Universal Declaration of Human Right) ยงมอนสญญำอก 7 ฉบบทมควำมส ำคญในกำรศกษำวถแหงสทธมนษยชนดงน คอ 5.1 อนสญญำวำดวยสทธเดก (Convention on the Rights of the Child - CRC) มอนสญญำวำดวยสทธเดกจ ำนวน 4 ขอ 5.1.1 กำรหำมเลอกปฏบตตอเดกและกำรใหควำมส ำคญแกเดกทกคนเทำเทยมกนโดย ไมค ำนงถงควำมแตกตำงของเดก ในเรองเชอชำต สผว เพศ ภำษำ ศำสนำ ควำมคดเหนทำงกำรเมอง ชำตพนธ หรอสงคม ทรพยสน ควำมทพพลภำพ กำรเกดหรอสถำนะอนๆ ของเดก หรอบดำมำรดำ หรอผปกครองทำงกฎหมำย ทงน เพอใหเดกมโอกำสทเทำเทยมกน 5.1.2 กำรกระท ำหรอกำรด ำเนนกำรทงหลำยตองค ำนงถงประโยชนสงสดของเดกเปนอนดบแรก 5.1.3 สทธในกำรมชวต กำรอยรอด และกำรพฒนำทำงดำนจตใจ อำรมณ สงคม 5.1.4 สทธในกำรแสดงควำมคดเหนของเดก และกำรใหควำมส ำคญกบควำมคด เหลำนน 5.2 อนสญญำวำดวยกำรขจดกำรเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women - CEDAW) มหวขอทส ำคญ 7 ขอ ดงตอไปน 5.2.1 วตถประสงคหลกของอนสญญำฉบบน คอกำรขจดกำรเลอกปฏบตตอสตรทกรปแบบ รวมทงกำรประกนวำสตรและบรษมสทธทจะไดรบกำรปฏบตและดแลจำกรฐอยำงเสมอภำคกน

-147-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

5.2.2 กลำวถงค ำจ ำกดควำมของค ำ วำกำรเลอกปฏบตตอสตร (discrimination against women) พนธกรณ ของรฐภำค มำตรกำรท รฐภำคตองด ำเนนกำรเพอสนบสนน ควำมกำวหนำของสตร มำตรกำรเรงดวนชวครำวเพอสรำงควำมเทำเทยมกนระหวำงบรษและสตร อยำงแทจรง ซงจะไมถอวำเปนกำรเลอกปฏบตดวยเหตแหงควำมแตกตำงทำงเพศ กำรปรบรปแบบทำงสงคมและวฒนธรรมเพอใหเออตอกำรขจดกำรเลอกปฏบต ตอสตร และกำรปรำบปรำมกำรลกลอบคำ และแสวงหำประโยชนทำงเพศจำกสตร 5.2.3 ควำมเทำเทยมกนระหวำงบรษและสตรในดำนกำรเมองและกำรด ำรงชวต (public life) ทงในระดบประเทศและระหวำงประเทศ เชน สทธในกำรเลอกตง กำรสนบสนนใหด ำรงต ำแหนงทส ำคญ ควำมเทำเทยมกนในกฎหมำยวำดวยสญชำต และกำรศกษำ 5.2.4 กลำวถงกำรทสตรจะไดรบกำรดแลทำงเศรษฐกจ โดยไดรบควำมเทำเทยมกนในดำนสทธและโอกำสทจะไดรบกำรจำงงำนและสทธดำนแรงงำน รวมถงกำรปองกนควำมรนแรงตอสตรในสถำนทท ำงำน ควำมเทำเทยมกนในกำรเขำถงบรกำรดำนสขภำพ โดยเฉพำะสตรมครรภและหลงคลอดบตร กำรทรฐภำคจะประกนควำมเปนอสระของสตรดำนกำรเงนและควำมมนคงดำนสงคม และกำรใหควำมส ำคญแกสตรในชนบท ทงในดำนแรงงำนและควำมเปนอย 5.2.5 กลำวถงควำมเทำเทยมกนของบรษและสตรในดำนกฎหมำย โดยเฉพำะในดำนกฎหมำยแพง และกฎหมำยครอบครว ซงเปนกำรประกนควำมเทำเทยมกนในชวตสวนบคคล 5.2.6 กลำวถงกำรจดตงคณะกรรมกำรกำรขจดกำรเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ พนธกรณในกำรจดท ำรำยงำนของรฐภำค กำรปฏบตหนำทของคณะกรรมกำร และกำรมสวนรวมของทบวงช ำนญพเศษทเกยวของ 5.2.7 กลำวถงกำรมใหตควำมขอ บทของอนสญญำทจะขดตอกฎหมำยภำยในทด ำเนนกำรมำกกวำทก ำหนดไวใน อนสญญำและกฎหมำยระหวำงประเทศทมอย กำรน ำพนธกรณไปปฏบตในระดบประเทศ กำรเปดใหลงนำมและกระบวนกำรเขำเปนภำคของอนสญญำ กำรแกไขอนสญญำ เงอนไขกำรมผลบงคบใชของอนสญญำ กำรตงขอสงวน กำรขดแยงในกำรตควำมระหวำงรฐภำค 5.3 กตกำระหวำงประเทศวำดวยสทธพลเมองและสทธทำงกำรเมอง ( International Covenant on Civil and Political Rights - ICCPR) มสำระส ำคญ อย 5 ประกำร คอ 5.3.1 พนธกรณของรฐดำนสทธมนษยชนตำมกฎบตร สหประชำชำต รวมทงหนำทของบคคลทจะสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน และไดรบสทธทงดำนพลเมอง กำรเมอง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมอยำงเทำเทยมกน 5.3.2 สทธในกำรก ำหนดเจตจ ำนงตนเอง (right of self-determination)ของพลเมอง 5.3.3 พนธกรณของรฐ ภำคทรบรองจะเคำรพและประกนสทธของบคคล รวมถงกำรหำมกำรเลอกปฏบต ไมวำจะดวยเหตผลทำง เชอชำต สผว เพศ ภำษำ ศำสนำ ควำมคดเหนทำงกำรเมอง สญชำต สถำนะทำงเศรษฐกจ สงคม ถนก ำเนด หรอสภำพอนใด โดยจะด ำเนนกำรใหเกดผลในทำงปฏบตภำยในประเทศ ประกนวำบคคลทถกละเมดจะไดรบกำรเยยวยำ ไมวำบรษหรอ

-148-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

สตรจะไดรบสทธพลเมองและกำรเมองอยำงเทำเทยมกน กำรลดรอนสทธในสถำนกำรณฉกเฉน และกำรหำมกำรตควำมกตกำในอนทจะไปจ ำกดสทธและเสรภำพอนๆ 5.3.4 ก ำหนดสทธในสวนทเปนสทธพลเมองและสทธทำงกำรเมอง ไดแก สทธในกำรมชวตอย เสรภำพจำกกำรถกทรมำน กำรหำมบคคลมใหตกอยในภำวะเยยงทำส กำรหำมบคคลมใหถกจบกมโดยตำมอ ำเภอใจ กำรปฏบตตอผถกลดรอนเสรภำพอยำงมมนษยธรรม กำรหำมบคคลถกจ ำคกดวยเหตทไมสำมำรถช ำระหนตำมสญญำได เสรภำพในกำรโยกยำยถนฐำน ควำมเสมอภำคของบคคลภำยใตกฎหมำย กำรหำมมใหมกำรบงคบใชกฎหมำยอำญำยอนหลง สทธกำรไดรบรองเปนบคคลตำมกฎหมำย กำรหำมแทรกแซงควำมเปนสวนตว กำรคมครองเสรภำพทำงควำมคด เสรภำพในกำรแสดงควำมคดเหนและกำรแสดงออก กำรหำมกำรโฆษณำชวนเชอเพอกำรส งครำมหรอกอใหเกดควำมเกลยดชงทำงเชอ ชำต สทธทจะชมนมอยำงสนต กำรรวมกนเปนสมำคม สทธของชำยหญงทอยในวยทเหมำะสมในกำรมครอบครว กำรคมครองสทธเดก และกำรทพลเมองทกคนมสทธทจะมสวนในกจกำรสำธำรณะ กำรรบรองวำบคคลทงปวงยอมเสมอภำคกนตำมกฎหมำยและไดรบกำรคมครองอยำง เทำเทยมกน กำรรบรองสทธของชนกลมนอยทำงเผำพนธ ศำสนำ และภำษำภำยในรฐ 5.3.5 กำรจดตงคณะกรรมกำรสทธมนษยชน ซงมหนำทรบผดชอบในกำรตรวจสอบกำรปฏบตตำมพนธกรณทก ำหนดไวในกตกำ รวมถงพนธกรณในกำรเสนอรำยงำนของรฐภำค กำรยอมรบอ ำนำจของคณะกรรมกำรสทธมนษยชน และขนตอนกำรพจำรณำขอรองเรยน หำมกำรตควำมไปในทำงขดกบกฎหมำยระหวำงประเทศอนๆ รวมทงกำรมให ตควำมในกำรทจะลดรอนสทธทจะใชประโยชนจำกทรพยำกรธรรมชำต 5.4 กต กำระหวำงประเทศว ำด วยสทธท ำงเศรษฐกจ ส งคม และวฒ นธรรม (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights - ICESCR) มสำระส ำคญ อย 5 ประกำร คอ 5.4.1 หลกกำรก ำหนดสทธในกำรก ำหนดเจตจ ำนงของตนเอง (right of self-determination) ของบคลดำนเศรษฐกจ 5.4.2 พนธกรณของรฐ ภำคทจะด ำเนนมำตรกำรตำงๆ อยำงเหมำะสมตำมล ำดบขน นบตงแตกำรเคำรพ คมครอง สงเสรม และท ำใหเปนจรง อยำงเตมทตำมททรพยำกรมอยเพอใหมควำมคบหนำ โดยไมมกำรเลอกปฏบต ควำมเทำเทยมกนระหวำงบรษและสตรในกำรไดรบสทธ กำรจ ำกดสทธตำมกตกำ รวมทงกำรหำมตควำมใดๆ ในกตกำทจะท ำลำยสทธหรอเสรภำพตำมทรบรองไวในกตกำน 5.4.3 สำระของสทธ ไดแก สทธในกำรท ำงำนและมเงอนไขกำรท ำงำนทเหมำะสมเปนธรรม สทธทจะกอตงสหภำพแรงงำน และสทธทจะหยดงำน สทธทจะไดรบสวสดกำรและกำรประกนดำนสงคม กำรคมครองและชวยเหลอครอบครว สทธทจะมมำตรฐำนชวตทดพอเพยง สทธทจะมสขภำวะดำนกำยและใจทดทสดทเปนไปได สทธในกำรศกษำ สทธในวฒนธรรมและประโยชนจำกควำมกำวหนำทำงวทยำศำสตร 5.4.4 พนธกรณในกำรจดท ำรำยงำนของรฐภำค บทบำทของคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมในกำรตรวจสอบกำรปฏบตตำมพนธกรณรวมกบกลไกอนๆ ของสหประชำชำต รวมทงกำรใหขอคดเหนตำงๆ เกยวกบกำรปฏบตตำมพนธกรณของกตกำ กำรด ำเนนกำรของรฐภำคทจะรวมมอ

-149-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ในระดบระหวำงประเทศในกำรสงเสรมสทธตำมกตกำ กำรหำมกำรตควำม บทบญญตเพอจ ำกดหนำทของกลไกสหประชำชำตทก ำหนดไวตำมกฎบตรและธรรมนญขององคกร รวมทงกำรไมตควำมในทำงทจะจ ำกดสทธในกำรใชประโยชนจำกทรพยำกรธรรมชำต 5.4.5 กำรเขำเปนภำค และกำรแกไขเพมเตมบทบญญตของกตกำ 5.5 อนสญญำวำดวยกำรขจดกำรเลอกปฏบตทำงเชอชำตในทกรปแบบ (International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination - ICERD) มสำระส ำคญ จ ำนวน 3 ขอ คอ 5.5.1 หำมกำรเลอกปฏบตทำงเชอชำต” วำหมำยถงกำรจ ำแนก กำรกดกน กำรจ ำกด หรอกำรเอออ ำนวยพเศษ เพรำะเชอชำต สผว เชอสำย หรอชำตก ำเนด หรอเผำพนธ โดยไมรวมถงกำรปฏบตทแตกตำงระหวำงบคคลทเปนพลเมองและไมใชพลเมอง นโยบำยของรฐภำคและกำรด ำเนนมำตรกำรเพอขจดกำรเลอกปฏบตทำงเชอชำตในทกรปแบบ เชน กำรหำมกำรโฆษณำชวนเชอ กำรประกนสทธอนเทำเทยมกนของบคคลภำยใตกฎหมำย ทงในดำนสทธพลเมอง สทธทำงกำรเมอง สทธทำงเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม กำรเยยวยำเมอถกละเมด 5.5.2 มำตรกำรในกำรศกษำ วฒนธรรม และขอมลเพอขจดกำรเลอกปฏบตทำงเชอชำตกำรจดตงคณะกรรมกำรกำรขจดกำรเลอกปฏบตทำงเชอชำต และกำรจดท ำ รำยงำนของรฐภำค กำรปฏบตงำนและกำรรบเรองรองเรยนของคณะกรรมกำร 5.5.3 กระบวนกำรเขำเปนภำค และกำรแกไขเพมเตมบทบญญตของอนสญญำ 5.6 อนสญญำตอตำนกำรทรมำนและกำรปฏบตหรอกำรลงโทษทโหดรำยไรมนษยธรรม หรอย ำยศ กด ศร (Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment - CAT) มสำระส ำคญ จ ำนวน 2 ขอ คอ 5.6.1 กำรระงบและยบยงกำรทรมำนทโหดรำยทำรณ 5.6.2 ก ำหนดควำมหมำยของกำรทรมำนวำ หมำยถง กำรกระท ำใดกตำมโดยเจตนำทท ำใหเกดควำมเจบปวดหรอควำมทกข ทรมำนอยำงสำหสไมวำทำงกำยภำพหรอทำงจตใจตอบคคลใดบคคลหนง ดวยควำมมงประสงค เพอใหขอสนเทศหรอค ำสำรภำพจำกบคคลนนหรอบคคลทสำม กำรลงโทษบคคลนนส ำหรบกำรกระท ำซงบคคลนนหรอบคคลทสำมกระท ำ หรอถกสงสยวำไดกระท ำ รวมทงกำรบงคบขเขญ โดยมงเนนไปทกำรกระท ำหรอโดยควำมยนยอมของเจำหนำทรฐหรอบคคลอน ซงปฏบตหนำทในต ำแหนงทำงกำร 5.7 อนสญญำวำดวยสทธของคนพกำร (Convention on the Rights of Persons with Disabilities) มสำระส ำคญ ประกอบดวย 5.7.1 กำรใหผพกำรไดรบกำรปฏบตอยำงสมควรแกควำมเปนมนษยท เขำเปนทงเรองควำมเสมอภำคไมเลอกปฏบต 5.7.2 กำรเสรมสรำงควำมรเกยวกบผพกำรในสงคม

-150-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

กระบวนดานสทธมนษยชนของไทย ประเทศไทยไดรวมลงมตรบรองปฏญญำสำกลวำดวยสทธมนษยชนมำตงแตตน แมปฏญญำสำกลดงกลำวจะมไดมลกษณะเปนขอตกลงระหวำงประเทศ อนจะกอใหเกดพนธะกรณตำมหลกกฎหมำยระหวำงประเทศกตำม ประเทศไทยกไดพยำยำมปฏบตกำรใหเปนไปตำมหลกกฎหมำยพนฐำนทก ำหนดไวในปฏญญำดงกลำวดวยดตลอดมำ 1. คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต รำชอำณำจกรไทยไดรวมลงนำมในปฏญญำสำกลวำดวยสทธมนษยชนแหงสหประชำชำตตงแต 10 ธนวำคม พ.ศ. 2491 (ค.ศ.1948) ตลอดถงลงนำมในอนสญญำและพนธกรณตำงๆ ในเวลำตอๆ มำ กระบวนกำรสทธมนษยชนของประเทศไทยไดขบเคลอนมำเงยบๆ ภำยใตกฎหมำยปกตและหนวยงำนรำชกำรทเกยวของเดม เชน ศำล อยกำร กระทรวงยตธรรม ต ำรวจ ยงไมไดมกำรบญญตกฎหมำยวำดวยสทธมนษยชนขนมำใชอยำงเปนรปธรรม จนกระทงประกำศใชรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พ.ศ. 2540 และตอมำจงมกำรออกพระรำชบญญตวำดวยคณะกรรมกำรส ทธมนษยชนแหงชำต พ.ศ. 2542 ถอวำเปนกำรเรมมหนวยงำนดำนสทธอยำงเปนทำงกำรครงแรก ณ จดน ตำมพระรำชบญญตวำดวยคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต พ.ศ. 2542 ไดตงคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต ชดท 1 ไดรบกำรโปรดเกลำแตงตงเมอวนท 13 กรกฎำคม พ.ศ. 2544 มกรรมกำร 11 คน ประกอบดวยประธำนกรรมกำรหนงคน และกรรมกำรอนอกสบคนตอมำเมอมกำรประกำศใชรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดจดองคประกอบของคณะกรรมกำรใหม ใหมคณะกรรมกำรเพยง 7 คน ประกอบดวยประธำนกรรมกำรหนงคนและกรรมกำรอนอกหกคน และใหมวำระกำรด ำรงต ำแหนง 6 ป นบตงแตวนทไดรบโปรดเกลำฯ แตงตง มกระบวนกำรสรรหำและไดรบกำรโปรดเกลำฯ แตงตงเมอวนท 25 มถนำยน 2552 คณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต ชดท 3 ชดปจจบนมคณะกรรมกำร 7 คน ไดรบโปรดเกลำฯ แตงตง เมอวนท 20 พฤศจกำยน 2558 ประกอบดวยประธำนกรรมกำรหนงคนและกรรมกำรอนอกหกคน คอ

1. นำยวส ตงสมตร ประธำนกรรมกำร 2. นำงฉตรสดำ จนทรดยง กรรมกำร 3. นำงประกำยรตน ตนธรวงศ กรรมกำร 4. นำยสรเชษฐ สถตนรำมย กรรมกำร 5. นำงองคนำ นละไพจตร กรรมกำร 6. นำงเตอนใจ ดเทศ กรรมกำร 7. นำยชำตชำย สทธกลม กรรมกำร

2. หนาทของคณะกรรมการ ตำมรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พ.ศ. 2540 มำตรำ 200 คณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำตมอ ำนำจหนำท จ ำนวน 6 ขอ ดงตอไปน 2.1 ตรวจสอบและรำยงำนกำรกระท ำหรอกำรละเลยกำรกระท ำอนเปนกำรละเมดสทธมนษยชน หรออนไมเปนไปตำมพนธกรณระหวำงประเทศเกยวกบสทธมนษยชนทประเทศไทยเปน

-151-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ภำค และเสนอมำตรกำรกำรแกไขทเหมำะสมตอบคคลหรอหนวยงำนทกระท ำหรอละเลยกำรกระท ำดงกลำวเพอด ำเนนกำร ในกรณทปรำกฏวำไมมกำรด ำเนนกำรตำมทเสนอ ใหรำยงำนตอรฐสภำเพอด ำเนนกำรตอไป 2.2 เสนอแนะนโยบำยและขอเสนอในกำรปรบปรงกฎหมำย กฎ หรอขอบงคบ ตอรฐสภำและคณะรฐมนตรเพอสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน 2.3 สงเสรมกำรศกษำ กำรวจย และกำรเผยแพรควำมรดำนสทธมนษยชน 2.4 สงเสรมควำมรวมมอและกำรประสำนงำนระหวำงหนวยรำชกำร องคกำรเอกชน และองคกำรอนในดำนสทธมนษยชน 2.5 จดท ำรำยงำนประจ ำปเพอประเมนสถำนกำรณดำนสทธมนษยชน ภำยในประเทศและเสนอตอรฐสภำ 2.6 อ ำนำจหนำทอนตำมทกฎหมำยบญญต ครนตอมำรฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดก ำหนดหนำทเพมเตมอก 3 เรอง คอ (1) กำรเสนอเรองพรอมดวยควำมเหนตอศำลรฐธรรมนญ ในกรณทเหนชอบตำมทมผรองเรยนวำบทบญญตแหงกฎหมำยใดกระทบตอสทธมนษยชนและมปญหำเกยวกบควำมชอบดวยรฐธรรมนญ (2) กำรเสนอเรองพรอมดวยควำมเหนตอศำลปกครอง ในกรณทเหนชอบตำมทม ผรองเรยนวำกฎ ค ำสง หรอกำรกระท ำอนใดในทำงปกครองกระทบตอสทธมนษยชนและมปญหำ ทเกยวกบควำมชอบดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมำย (3) กำรฟองคดตอศำลยตธรรมแทนผเสยหำย เมอไดรบกำรรองขอจำกผเสยหำยและเปนกรณทเหนสมควรเพอแกไขปญหำกำรละเมดสทธมนษยชนเปนสวนรวม ในกำรปฏบตหนำท คณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำตตองค ำนงถงผลประโยชนสวนรวมของชำตและประชำชน ประกอบดวยคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำตมอ ำนำจเรยกเอกสำรหรอหลกฐำนทเกยวของจำก บคคลใด หรอเรยกบคคลใดมำใหถอยค ำ รวมทงมอ ำนำจอนเพอประโยชนในกำรปฏบตหนำท ทงนเปนไปตำมทกฎหมำยบญญต รฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พทธศกรำช 2550 จงเปนรฐธรรมนญฉบบแรก ทบญญตใหคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำตมอ ำนำจหนำทในกำรเสนอเรองพรอมควำมเหนตอศำลรฐธรรมนญและศำลปกครอง รวมทงกำรฟองคดตอศำลยตธรรมแทนผเสยหำยได โดยใหเปนไปตำมพระรำชบญญตประกอบรฐธรรมนญวำดวยวธพจำรณำของศำลรฐธรรมนญ พระรำชบญญตจดตงศำลปกครองและวธพจำรณำคดปกครอง และทกฎหมำยบญญตตำมล ำดบ กำรรองเรยนสทธ 3. การรองเรยนการละเมดสทธมนษยชน กำรรองเรยนเรองเกยวกบกำรถกละเมดสทธมนษยชนนน ตำมกรอบกำรปฏบตของส ำนกงำนคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต มดงน 3.1 ผรอง ไดแก ผถกละเมด หรอ ผแทน, ผพบเหนกำรละเมด 3.2 กำรรองเรยนนนตองสงหลกฐำนประกอบ คอ

3.2.1 ชอ ทอยของผรองเรยนหรอผท ำกำรแทนทสำมำรถตดตอกลบได 3.2.2 ชอ ทอย บคคล หรอหนวยงำนทเปนผละเมด

-152-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

3.2.3 รำยละเอยดกำรกระท ำหรอเหตกำรณทมกำรละเมด 3.3 สถำนทรบรอง 3.3.1 ส ำนกงำนคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต 3.3.2 กรรมกำรคนสทธมนษยชนแหงชำตคนใดคนหนง 3.3.3 องคกรภำครฐ/เอกชนดำนสทธมนษยชนทคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำตก ำหนดสำมำรถดหนวยงำนไดท www.nhrc.or.th 3.4 วธกำรรอง ผรองสงแบบยนค ำรองสำมำรถพมพไดท www.nhrc.or.th หรอโดย ทำงจดหมำย ทำงโทรสำร ทำงโทรศพท จดหมำยอเลกทรอนกส (E-mail) หรอรองเรยนดวยตนเอง ณ สถำนท หรอบคคลทกลำวในขอ 3) สรป สทธมนษยชน เปนเรองส ำคญในบรบทแบบใหมของสงคมทมนษยไดรบอทธพลจำกกำรพฒนำในหลำยดำนจนท ำใหธรรมชำตตำง ๆ เปลยนไปแมแตธรรมชำตของมนษย ควำมหมำยในอดตจะแตกตำงจำกปจจบน แตกำรค ำนงถงหลกปรชญำในเรองนกไดพฒนำและสงผำนมำจนเรำสำมำรถศกษำและท ำควำมเขำใจหลกปรชญำแบบปจจบน แตควำมคดและแนวปฏบตหลกทงหลำยกคอกำรค ำนงถง “ศกดศรควำมเปนมนษย” เปนส ำคญ แมแตในทำงศำสนำกอำจะมกำรตควำมแนวค ำสอนหรอแนวปฏบตวำสอดคลองหรอขดแยงตอหลกปรชญำสทธมนษยชนสมยใหมหรอไม มนษยนนแมจะมสทธทจะเลอกปฏบตตำมควำมคด กำรกระท ำของตนเอง ควำมรบผดชอบทเกดจำกผลกำรกระท ำของตนเองกยอมเกดขนพรอมกนดวย ดงนนประเดนทในเรองสทธมนษยชนแมจะมกฎขอตกลงระหวำงมนษยดวยกน กยงเปนปญหำอยเลอยมำ ในบทนจงมประเดนทส ำคญทนำศกษำ และเปนสงทเกยวของกบตวมนษยเรำ

-153-

วชำวถแหงชวต มหำวทยำลยรำชภฏนครรำชสมำ

ค าถามทบทวน แบบอตนย 1. ใหนกศกษำอธบำยประวตและพฒนำกำรแนวคดเกยวกบสทธมนษยชน พอสงเขป 2. สทธมนษยชนมควำมส ำคญตอกำรด ำเนนชวตปจจบนอยำงไร 3. สทธทำงกำรเมองทบญญตไวในปฏญญำสำกลวำดวยสทธมนษยชนวำไวอยำงไร

4. อธบำยกระบวนกำรรองเกยวกบสทธมนษยชนของคณะกรรมกำรสทธมนษยชนของไทย

แบบเตมค า 1. ขอบเขตของสทธมนษยชนม ........ประเภท คอ

............................................................................................................................. ...................................

............................................................................................................................. ................................... 2. ปฏญญำสำกลวำดวยสทธมนษยชนของสหประชำต ประกำศรบรองเมอ............................ 3. ในปจจบนมอนสนธสญญำดำนสทธมนษยชนซงสหประชำชำตถอเปน สนธสญญำหลก

จ ำนวน …………. ฉบบ 4. สทธมนษยชน ม............ระดบ คอ

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................ 5. รฐธรรมนญไทย พ.ศ. 2550 ก ำหนดใหมคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำตจ ำนวน .....คน

เอกสารอางอง คณะอนกรรมการสทธมนษยชนดานชนชาต ผ ไรสญชาต แรงงานขามชาตและผพลดถน สภาทนายความ. (2555). สทธมนษยชน และสทธขนพนฐาน. [ออนไลน]. แหลงทมา : www.statelessperson.com [20 พฤษภาคม 2555]. จรญ โฆษณานนท. (2548). สทธมนษยชนไรพรมแดน. กรงเทพฯ: นตธรรม. พจนานกรมวกพเดย. (2555). สทธมนษยชน. [ออนไลน]. แหลงทมา : http://en.wikipedia.org [20 พฤษภาคม 2555]. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (2546). สทธมนษยชน สรางหรอสลายสงคม. กรงเทพฯ: กรมองคการระหวางประเทศ กระทรวงตางประเทศ. ส านกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต. (2555). ความรเกยวกบสทธมนษยชน. [ออนไลน]. แหลงทมา : www.nhrc.or.th [26 กรกฎาคม 2559].

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 9

หวขอเนอหาประจ าบท ความหมายของสนตวธ ความส าคญของสนตวธ การอยรวมกนอยางสนตวธ สรปแนวคด ทฤษฎ และการปฏบตการในเชงสนตวธ

สาระส าคญ 1. ความหมายของสนตวธ 3 รปแบบคอ (1) สนตวธในการตอสและเรยกรอง (2) สนตวธใน

การแกปญหาความขดแยง และ (3) สนตวธในการด าเนนชวต 2. สนตภาพมความส าคญอยางยงตอชวต ไมใชมความส าคญเฉพาะกบมนษยเทานน แตยงม

ความส าคญกวางไปถงสงมชวตอนดวย ซงเราจะเหนวามนษยสวนใหญจะเหนความส าคญของสนตภาพกตอเมออยในภาวะทรสกเดอดรอนในดานใดดานหนง

3. การอยรวมกนอยางสนตวธโดยศกษาแนวคดและทฤษฎสนตวธในทศนะของนกคดทง 4 ทาน คอ ยน ชารป, โยฮน กลปตง, มหาตมะ คานธ, และพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต)

4. สรปการศกษาวเคราะหแนวคดและทฤษฎสนตวธในทศนะของนกคดทง 4 ทาน คอ ยน ชารป, โยฮน กลปตง, มหาตมะ คานธ, และพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต)

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ

1. อธบายความความหมายของค าวาสนตวธได 2. อธบายความส าคญของสนตวธได 3. บอกแนวคดของการอยรวมกนอยางสนตวธได 4. สรปแนวคด ทฤษฎ และการปฏบตการในเชงสนตวธได

กจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. การบรรยาย 2. การอภปรายกลมยอย 3. การบนทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน 4. งานมอบหมาย

สอการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาวถแหงชวต 2. สออเลกทรอนกสทกประเภท 3. บทเรยนออนไลน http://lmsonline.nrru.ac.th/course/index.php?categoryid=69

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

การประเมนผล

1. ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม 2. ประเมนจากการสรปการอภปราย 3. ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน 4. ประเมนจากผลการสอบระหวางภาคเรยน และปลายภาค

บทท 9 หลกการใชชวตอยางสนตวธ

หลงจากบรรยากาศของสงครามเยนสนสดลงพรอมกบ “ความพายแพ” ของฝายคอมมวนสต

เสรนยมประชาธปไตยดประหนงวาจะกลายเปนเปาหมายแหงการพฒนาของ ประชาคมโลกทงมวล พรอมกนนนอดมการณและวถทางทประชาคมโลกหนมาใหความส าคญและพยายามจะน ามาปฏบตอยางเปนรปธรรมควบคไปกบประชาธปไตยคอสทธมนษยชน และ “สนตวธ” ซงเปนทฤษฎและวธปฏบตการทมกจะไดถกน าเสนออยเสมอ ในขณะทปจเจกบคคล ชมชน หรอสงคมเกดความขดแยงขน สาเหตส าคญทท าให “สนตวธ” ถกกลาวถงกเพราะวาแนวคดและการปฏบตการของสนตวธกลายเปนทางเลอกทส าคญประการหนงในการหาทางออกตอประเดนของความขดแยงทเกดขนได กลมปจเจกบคคล หรอสงคมนนอดมไปดวยสนตภาพ และสนตสข ดวยเหตดงทไดกลาวแลวนน จงท าใหนกวชาการบางทานใหความหมายของ “สนตวธ” วา หมายถง “วธทกลมบคคลหรอมวลชนใชตอสเพอใหไดในสงทตนปรารถนาในบางอยางหรอเพอใหรฐ หรอผมอ านาจเปลยนแปลงพฤตกรรม เชน การจดชมนม หยดประทวง หรอดอเพง เปนตน” (มารค ตามไท. 2543 : 78-80) ซงค านมตนเคามาจากภาษาองกฤษวา “Non-violence” แตในขณะเดยวกน นกวชาการบางทานกชใหเหนวา “สนตวธ” นาจะมความหมายทมงไปท “วธการ หรอเครองมอในการจดการกบความ ขดแยงทเกดขนดวย” หรอภาษาองกฤษใชค าวา “Conflict Resolution, Conflict management และ Conflict transformation” แตนกวชาการบางทานกชใหเหนวา “หมายถง วธการทไมใชความ รนแรง หรอวธการปฏบตทไมรนแรงในการแกปญหาหรอการด าเนนชวต” (รงธรรม ศจธรรมรกษ. 2533 : 14) จากการตงขอสงเกตเชนน ท าใหเหนวา นอกจากจะมนยทมงเนนไปทการแกปญหาโดยปราศจากความรนแรงแลว ยงมนยทสะทอนใหเหนการด ารงอยโดยไมเบยดเบยนสงแวดลอม และสตวตางๆ ดวยเชนกน

เมอกลาวถง “สนตวธ” ในสงคมไทยแนวคดนถอไดวาเปนเรองทใหมในสงคมไทย และวงวชาการโดยทวไป การศกษาแนวคดสนตวธทปรากฏในวงวชาการของไทยเรมเหนเดนชดในราวป พ.ศ. 2529 ซงเปนปสนตภาพสากลของสหประชาชาตนกวชาการไทยไดผลตผลงานออกมาหลายชนในชวงนน และหลงจากนนเปนตนมากไดมการผลตงานในเชงสนตศกษาออกมาเปนระยะ ต าราทางวชาการทเกยวกบสนตศกษาทส าคญและถอเปนงานทใหขอมลเกยวกบทฤษฎสนตภาพและสนตวธทนาสนใจคอ หนงสอสนตศกษาของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช พ.ศ. 2532 เปนการน าเสนอประเดนปญหาและทฤษฎทเกยวของกบสนตภาพและสนตวธโดยผานสายตาของผเชยวชาญและนกวชาการในสาขาตางๆ เชน ปรชญา สงคมวทยา รฐศาสตร การทหาร เปนตน สวนต าราทางวชาการในแนวเดยวกนนอกเลมหนงคอหนงสอ มนษยกบสนตภาพของจฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. 2534 และหนงสอประมวลความรเรองสนตภาพ (Anthology on Peace) ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. 2530 เปนเอกสารประกอบค าบรรยายโครงการปาฐกถาสญจร (Lecture Tours) ซงเปนกจกรรมรวมฉลองปสากลแหงสนตภาพขององคการสหประชาชาต 2530 (International Year of Peace) เนอหาเปนการประมวลทศนะวาดวยสนตภาพและสนตวธจากนกวชาการและผม

-158-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ประสบการณการท างานทนาสนใจมากอกเลมหนงคอ หนงสอสนตทฤษฎ : วถวฒนธรรม ของชยวฒน สถาอานนท พมพครงแรกเมอเดอนมนาคม 2539 เปนหนงสอรวมบทความวาดวยสนตศกษาของผ เขยน ตงแตป พ .ศ. 2528 - พ .ศ. 2538 นอกจากนนกมหนงสอซงจดพมพโดยภาควชาการสอมวลชน คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ชอหนงสอสอในสนตภาพ สนตภาพในสอ (2530) โดยม กาญจนา แกวเทพ เปนบรรณาธการ เนอหาของหนงสอเปนประมวลบทความวาดวยความหมายของสนตภาพ ความสมพนธระหวางสอกบสนตภาพ สนตภาพในส อนานาชนด และสนตภาพในประเทศไทย นอกจากนน หนงสอเกยวกบสนตภาพและสนตวธทนาสนใจอกเลมคอ สรางสนตดวยมอเรา : คมอสนตวธส าหรบนกปฏบตการไรความรนแรง (2533) เรยบเรยงโดยไพศาล วงศวรวสทธ จดพมพโดยกลมประสานงานศาสนาเพอสงคมเปนหนงสอทวาดวยแนวปฏบตทางสนตวธ เปนคมอทใชในการฝกฝนและท าความเขาใจกบปฏบตการสนตวธทนาสนใจอกเลมคอ การศกษาเพอสนตภาพ (2538) ของพระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) เปนทศนะวาดวยพทธศาสนากบสนตภาพซงเปนการศกษาสนตภาพและสนตวธจากมมมองทางศาสนา สวนต าราทางทฤษฎสนตวธทเปนทรจกในเมองไทยอกสวนหนงแปลและเรยบเรยงมาจากหนงสอของนกเขยนตางประเทศ เชน งานแปลชอ อ านาจและยทธวธไรความรนแรง (2539) เขยนโดย ยน ชารป (Gene Sharp) แปลโดย ชยวฒน สถาอานนท และคมสน หตะแพทย เนอหาสวนใหญน ามาจาก The Politics of Nonviolent Action ของยน ชารป สวนหนงสอแปลทนาสนใจอกเลม คอ พทธสนตวธ : ทฤษฎเชงโครงสราง (2538) เขยนโดย โยฮน กลตง (Johan Galtung) แปลโดย สมชย เยนสบาย วาดวยการศกษาพทธศาสนาโดยมองผานทฤษฎสนตภาพ ท าใหไดขอเสนอแนะทนาสนใจเกยวกบการใชพทธศาสนาเพอการเขาถงสนตภาพของโลก นอกจากนนกมหนงสอทแปลมาจากงานของมหาตมะ คานธ เกยวกบอตชวประวตและแนวคดเรองอหงสาและสตยาเคราะห รวมทงเขยนเกยวกบแนวคดของคานธ เชน หนงสอทชอ อหงสา อาวธของคนกลา : ศกษาปฏบตการสตยาเคราะหของคานธ (2536) เขยนโดย โจแอน บอนดแรนด แปลโดย ไพศาล วงศวรวสทธ และอนตรา พวงสวรรณ หนงสอทนาสนใจมากอกเลมหนงของคานธคอ โลกทงผองพนองกน (2539) แปลโดย กรณา – เรองอไร กศลาสย เปนหนงสอรวมบทความวาดวยอตชวประวตและแนวคดของคานธ โดยเฉพาะเรองอหงสาหรอการไมใชความรนแรงและการไดมาซงสงน บทความตางๆ ในหนงสอเลมนสามารถใหความกระจางเกยวกบแนวคดเรองอหงสาและสตยาเคราะหของคานธไดเปนอยางด จะอยางไรกตาม เมอวเคราะหปรากฏการณในสงคมยคปจจบนจะพบวา สนตวธยงเปนทยอมรบในวงจ ากด ทงนเพราะมนษยยดมนอย ในกรอบแนวคดหรอฐานคตเดมๆ ในการแกปญหาความขดแยง นนคอ “การใชความรนแรง” ดวยเหตดงกลาวจงท าใหนกสนตวธพยายามทจะน าเสนอมรรควธทวาดวย “การปฏบตการทไรความรนแรง” หรอ “สนตวธ” ในการแกปญหาความขดแยงอนจะน าไปสความรนแรง

ความหมายของสนตวธ สนตวธมาจากค าวา สนต+วธ สนต หมายถง ความสงบ วธ หมายถง หนทางหรอแนวทางทจะกระท า วธท จะกอให เกดความสงบ เชน เจรจาสงบศกโดยสนตวธ (พจนานกรมฉบบ

-159-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ราชบณฑตยสถาน. 2542 : 1166) สนตวธมาจากภาษาองกฤษวา “Non-violence สนตวธมความหมายมงไปทวธหรอเครองมอในการจดการกบความขดแยงทเกดขน ภาษาองกฤษใชค าวา Conflict resolution, Conflict management,และ Conflict transformation” (ชยวฒน สถาอานนท. 2539 : 78-80) สนตวธมหลายความหมาย ไดแก “วธการทไมใชความรนแรง วธการปฏบตทไมรนแรงในการแกปญหาหรอด าเนนชวต” “สนตวธเปนวธทกลมบคคลหรอมวลชนใชตอสเพอใหไดมาในสงทตองการ” ดงนน สนตวธจงหมายถงวธการทไมใชความรนแรงทงทางตรงและทางออมในการบรหารจดการชวตของตนเองและสงคม เพอใหสามารถด าเนนชวตไดอยางปกตสข เปนเครองมอในการจดการกบความขดแยงไดดวยความสงบและไมใชความรนแรง รวมไปถงการใชชวตดวยสนตวธ โดยสนตวธจ าแนกออกเปน 3 ประเภท คอ (1) สนตวธในการตอสและเรยกรอง (Peaceful Demonstrate/Protest) เปนแนวทางทถกน ามาใชเมอเกดความไมพอใจหรอมความเหนทไมสอดคลองกบผทมอ านาจ มการด าเนนการในลกษณะประทวงหรอเรยกรองจากผมอ านาจอยางสงบ โดยสนต ไมมอาวธ และไมใชความรนแรงทงตอตนเองและผอน (2) สนตวธในการแกปญหาความขดแยง (Peaceful Conflict Resolution) เปนแนวทางทใชในการแกปญหาหลงจากทความขดแยงหรอขอพพาทเกดขนแลว มความพยายามยตความขดแยงโดยใชสนต เพอระงบยบยงไมใหความขดแยงขยายไปสความรนแรงตอไป โดยใชการเจรจา การไกลเกลย การประนประนอม เปนตน (3) สนตวธในการด าเนนชวต หมายถง การด าเนนชวตทไมเบยดเบยนตนเองและผอน ตามแนวทางของศล 5 ของพระพทธศาสนา เปนเครองมอในการอยรวมกนอยางปกตสขของมนษย เปนบรรทดฐานหรอกฎเกณฑทางสงคม เพอใหมนษยสามารถอยรวมกนในสงคมไดอยางมความสข ดงนน สนตวธทกรปแบบจงจ าแนกเขาในหลกสนตวธ 3 ประเภท เพราะทงการตอสและเรยกรอง การแกปญหาความขดแยง รวมทงการด าเนนชวต หากไมใชแนวทางสนตวธกมความสมเสยงทจะท าใหความขดแยงยกระดบไปสความรนแรงได สนตวธมความสมพนธกบสนตภาพ “หากมองมตหนงกเปนสงเดยวกน ผทเกยวของกบการสรางสงคมสนตนน อาจมองวาสนตภาพอยในฐานะเปาหมาย และมองสนตวธในฐานะวธการหรอเครองมอในการจดการความขดแยง” เรยกวาสนตวธ สนตวธจงเปนทงเครองมอ วธการ และกระบวนการจดการกบความขดแยงอยางสนต ซงจะท าใหเกดสนตภาพตอไป 1. ความหมายของสนตภาพ ภาวะทคนสามารถอยรวมกนไดอยางสงบสขเปนภาวะทมนษยมความตองการ เปนภาวะทไมท ารายหรอใชความรนแรงตอกน ภาวะนนอาจมชอเรยกขานทแตกตางกนไป บางครงเรยกวาสนต บางครงเรยกวาความสงบ บางครงเรยกวาสนตสข แตภาวะดงกลาวนยมเรยกรวมกนวาสนตภาพ ซงนกปราชญไดนยามสนตภาพไวหลายความหมาย ดงตอไปน 1.1 สนตภาพในความหมายของความสงบ ในหนงสอพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานใหความหมายของสนตภาพไววา หมายถง “ความสงบ เชน โลกตองการสนตภาพ จงรวมมอกนรกษาสนตภาพของโลก” (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. 2542 : 1166) ประเดนนแสดงใหเหนวาสนตภาพเปนสงทโลกตองการ ซงไมเฉพาะมนษยเทานนทตองการ แตยงรวมถงสรรพสตวและธรรมชาตดวย ในขณะทสนตภาพในความหมายของความสงบทแสดงใหเหนถงความไมวนวายหรอเรารอนของสงคม คอ ค าวา “สนต แปลวา ความสงบ ยงมมากยงยงนอย เราควรจะรวาเรามสวนชวยกนสรางโลกทมสนตสขหรอ

-160-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สนตภาพ” ซงเปนภาวะทสงคมมความเปนระเบยบเรยบรอย ซงเปนดชนชวดระดบของสนตภาพ สงคมมความวนวายนอยเพยงใดยงท าใหระดบของสนตภาพมมากขนเทานน 1.2 สนตภาพในความหมายทสมพนธกบความขดแยง สนตภาพกบความขดแยงมใชสงทอยตรงขามกน เพราะความขดแยงทถกเกบกดมใหแสดงออกอยางสนตตางหากจงเปนชนวนไปสความรนแรง อนเปนสงทอยตรงขามกบสนตภาพ เปนการมองสนตภาพและความขดแยงวาเปนสงเดยวกน เหตทท าใหมองความขดแยงกบสนตภาพตางกนกเพราะมองเพยงปรากฏการณทเกดขน การจดการกบความขดแยงไมไดจนท าใหยกระดบไปสการใชความรนแรงเปนผลทท าใหสนตภาพถกท าลายลง แตหากสามารถจดการกบความขดแยงใหอยในวงจ ากดได แมยงมความขดแยงอยกถอวาสนตภาพยงไมถกท าลาย ดงนน การใหความหมายสนตภาพลกษณะนจงเปนเชงสมพนธระหวางความขดแยงกบสนตภาพ หากระงบความขดแยงไมใหแสดงออกดวยการใชความรนแรงกถอวาความขดแยงยงอยในฝงเดยวกนกบสนตภาพ แตเมอใชความรนแรงครงใดกแสดงวาความขดแยงกบสนตภาพถกความรนแรงกดกนออกจากกน จงท าใหมองเหนความเปนอนหรอสงทอยตรงกนขาม 1.3 สนตภาพในความหมายของภาวะของการไมใชความรนแรง สนตภาพ หมายถง “ความสงบ หรอสภาพทมระเบยบขอบงคบทเปนระบบหนงของการแกปญหาโดยไมใชก าลง” เปนความสงบทเกดจากการปฏบตตามกฎระเบยบอยางเครงครด เมอเกดปญหาแลวกไมใชความรนแรงในการแกปญหา สนตภาพลกษณะนเปนการใหความหมายเชงวธการและเปาหมาย “สนตภาพ หมายถง สภาวะทปราศจากความรนแรง ไมวาจะเปนความรนแรงเชงโครงสราง หรอความรนแรงในมตตางๆ ทเกดขนแลวท าใหสงคมปราศจากสนตสข ภาวะทปราศจากความรนแรงในความหมายของกลมนคอการปราศจากความรนแรงเชงพฤตกรรม การไมมพฤตกรรมใชความรนแรงเปนวธการ ผลจากการไมใชความรนแรงเปนเปาหมายหรอผลลพธ ซงเปนภาวะของความสงบ เนองจากไมน าความรนแรงมาเปนเครองมอในการตดสนปญหาหรอแสดงออกถงความตองการ รวมไปถงการด าเนนชวตทไมใชความรนแรง เพราะโดยธรรมชาตแลวสงคมยอมมความรนแรงแฝงอย ซงมกเรยกวาความรนแรงเชงโครงสรางทไมเปนธรรม หรอการเอารดเอาเปรยบ แตเมอความรนแรงแฝงไมแสดงตวออกมาเปนความขดแยงในระดบทใชความรนแรงทางกายภาพตอกน กยงอยในความหมายของสนตภาพ ตวชวดระดบของสนตภาพจงอยทพฤตกรรมทปราศจากการใชความรนแรง 1.4 สนตภาพในความหมายของการปราศจากสงคราม เนองจากมการนยามความหมายของสนตภาพทหลากหลายความหมาย แตเทาทประวตศาสตรโลกไดบนทกไว ลวนไมมชวงใดเลยทละเวนการใหความหมายของสนตภาพในมตของภาวะทปราศจากสงคราม “สนตภาพตามความหมายเกาจงหมายถงชวงเวลาทปราศจากพลงทางการทหาร” หรอภาวะทปราศจากการท าสงคราม ซงเปนสภาวะทบงบอกถงการขาดสนตภาพอยางรนแรง ซงการท าสงครามเปนการสญสนสนตภาพ “มองวาสนตภาพคอสจจะทตรงกนขามกบสงคราม (war) การใชก าลง (use of force) การเผชญหนาโดยใชอาวธ (armed conflict) หรอการเผชญหนาอนๆ” ซงถอเปนการขดเสนสนตภาพในแนวแคบ เพราะเจาะจงเฉพาะชวงเวลาทมนษยไมท าสงครามกนเทานน “โยฮน กลตงไมเหนดวยกบการนยามความหมายของสนตภาพวาเปนสภาพทปราศจาก

-161-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สงคราม เพราะเหนวาสนตภาพไมใชสภาวะทปราศจากสงคราม แตคอสภาวะทปราศจากความรนแรง” ทกยคสมยคนมกเขาใจวาสนตภาพโลกคอ “การทประเทศมหาอ านาจตางสะสมและปรบปรงอาวธนวเคลยร แตการตกลงท าลายอาวธนวเคลยรทงหมดโลก กมไดท าใหสนตภาพชดเจนขน เพราะถายงมปนใหญ ปนกลธรรมดา กยงมการฆาฟนกน หรอถาท าลายปนทงหมดกยงอาจฆาฟนกนไดดวย งาว หอก ดาบ มด กอนหน เปนตน” แมวาจะสะสมอาวธทมอานภาพท าลายรางรนแรงโดยไมจ าเปนตองน ามาใชกตาม แตตราบใดทยงมการสะสมอาวธอย โลกกยงไมหางไกลจากวงจรของการใชความรนแรง เพราะมนษยพรอมทจะหยบฉวยเครองมอเหลานนมาใชกอความรนแรงไดเสมอ สนตภาพในความหมายนมองเพยงภาวะทปราศจากสงครามเทานน แตกอนทจะเกดภาวะปราศจากสงครามอาจมการผานชวงเวลาท าสงครามมากอน เมอมผชนะทางสงครามแลวจงท าใหการสรบยตลง จงมกใหความชอบธรรมกบการท าสงครามวา “สงครามเพอสนตภาพ” แตอาจมการใชความรนแรงในรปแบบอนอย ซงไมครบองคประกอบของสงคราม เชน ความรนแรงเชงโครงสรางหรอความรนแรงทางวฒนธรรม เปนตน ค านยามของสนตภาพตามปกตจะหมายถงประเทศหรอของพนททไมมสงคราม หรอไมมการสรบกน ค าวา “สนตภาพ” ตองสอความหมายมากกวาภาวะทไมมสงครามหรอไมมการสรบ สนตภาพนนมชวตของมนเอง สนตภาพเปนสงทเคลอนไหวได สนตภาพเปนบนไดทน าไปสภาวะทเรยกวาสนตสข การมองสนตภาพในสภาวะทปราศจากสงครามจงเปนความหมายเชงจ ากด ซงท าใหตวสนตภาพถกกระท าใหมขอบเขตเชงพนท เพราะสนตภาพจะมแคเพยงพนททไมมสงครามเทานน ขณะเดยวกนกท าใหสนตภาพดดอยคาลง ซงจะถกแทนคาดวยภาวะทไมมสงคราม แตความรนแรงในรปแบบอนยงคงมอย 1.5 สนตภาพในความหมายของความไมเหนแกตว ในขณะทกลมหนงเหนวาสนตภาพไมใชเพยงสภาวะทปลอดสงครามเทานน หากสนตภาพหมายถง “ความเปนอนหนงอนเดยวกนของมวลมนษยชาต ความรวมมอทจะขจดความเหนแกตว เพอเปนความหวงในการอยรวมกนอยางสนตสข” ใชความหลากหลายทางชาตพนธมาเปนเบาหลอมใหเกดความรวมมอเพอแสวงหาหนทางใหมนษยสามารถอยรวมกนกบผอนไดอยางสนตสข โดยลดความตองการฟมเฟอยของตนเองลง และเผอแผใหผขาดแคลน สนตภาพในความหมายนจงเชอวาหากลดความเหนแกตวลงกจะรกคนอนเหมอนกบรกตนเอง ไมท าลายหรอเบยดเบยนเพยงเพราะเขามความเหนไมตรงกบเรา ผทลดความเหนแกต วจงจะสามารถชวยเหลอผ อนได “ความเชอเรองสนตภาพ เปนการรวมมอกนชวยเหลอผทออนดอยกวา” เพอใหผทดอยกวาทงทางก าลงอ านาจ เศรษฐกจ และสงคม สามารถอยรวมกบผทมก าลงอ านาจเหนอกวาได นอกจากความไมเหนแกตวจะลดความตองการสวนตวลงแลว ยงน าไปสการเพมโอกาสใหกบสงคมดวย ซงจะสามารถเฉลยทรพยากรไดอยางทวถงกน ดงนน สนตภาพในความหมายของความไมเหนแกตวจงท าใหเกดการอยดกนด ซงจะท าใหโครงสรางความรนแรงลดระดบลง เกดสงคมแหงการแบงปนและการใชทรพยากรอยางรคณคา ท าใหเกดสนตภาพระหวางมนษย สงคมและธรรมชาต คอ มนษยลดความเหนแกตว สงคมอยดกนด ทรพยากรไมถกท าลายเกนความจ าเปน มระบบเศรษฐกจแบบพงพาอาศยกน 1.6 สนตภาพในความหมายเชงอดมคต

-162-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานใหความหมายของ “อดมคต” ไววา หมายถง “จนตนาการทถอวาเปนมาตรฐานแหงความด ความงามและความจรง ทางใดทางหนงทมนษยถอวาเปนเปาหมายแหงชวตของตน” (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. 2542 : 1381) ซงอดมคตของมนษยมหลายระดบ ในอดมคตแบบปจเจกชนกคอการมความสข ทงภาวะทางจตใจและความสขทเกดจากการไดรบสนองตอบทางกายภาพ เชน สมบรณดวยปจจย 4 มครอบครวอบอน มทรพย มเครองอ านวยความสะดวก สามารถด าเนนชวตโดยปราศจากโทษภยตางๆ เปนตน สวนอดมคตทางสงคมคอการทสามารถอยรวมกนไดอยางสนตสข “สนตภาพหมายถงสภาวะอนหนงซงเปนทพงปรารถนาของมนษยและสงคมมนษย” แสดงวาสนตภาพเปนแรงปรารถนาทมนษยโหยหามาทกยคสมย เมอมองถงสภาพความเปนจรงทางสงคมกจะเหนวาการไมใชความรนแรงในสงคมกคออดมคต “สนตภาพคอสภาพสงคมอนเปนอดมคตซงมนษยไมกระท าความรนแรงตอตนเอง ตอเพอนมนษย ตอสงมชวตและตอธรรมชาตแวดลอม” สนตภาพจงเปนมาตรฐานของความดงาม และเปนความจรงทางประวตศาสตรทวามนษยไมสามารถอยรวมกนอยางมความสขไดหากใชความรนแรงตอกน มนษยไดเปนทงผสรางและท าลายสนตภาพในชวงเวลาทแตกตางกน “มโนคตสนตภาพเปนสงทมนษยสรางสรรคขน แตจะมสภาวะตามธรรมชาตรองรบ ผเรยกรองสนตภาพควรมหลกฐานยนยนวาเปนสภาวะทมอยจรง บรรลถงได” สนตภาพเปนความคดสรางสรรค เปนความจรงทางประวตศาสตรทยนยนวาภาวะของสนตภาพเปนสงทมอยจรง ไมใชเพยงจนตนาการทเพอฝน เปนธรรมชาตทสามารถบรรลถงไดจรง ซงเปนภาวะทมธรรมชาตเปนความสงบ ทงสงบภายในและสงบภายนอก และทกศาสนากมสนตภาพเปนอดมคต เพราะสอนใหมนษยทกคนเปนคนด การปกครองกมงหวงใหเกดสนตภาพ จงไดรางกฎระเบยบขนมาเพอเปนแนวทางปฏบตรวมกน สะทอนใหเหนถงการใหความส าคญกบสนตภาพวาเปนสงดงามอนเปนอดมคตสงสดทจะตองด าเนนไปใหถง 1.7 สนตภาพในความหมายเชงวธการทสมพนธกบเปาหมายของสงคม สนตภาพยงมความหมายมงเนนในเชงสงคมเปนหลก ทงในเชงการด าเนนชวตและเชงปรากฏการณ “สนตภาพ หมายถง ความสงบสขอยางแทจรงทเกดจากองคประกอบตางๆ ของสงคม เรมตงแตองคประกอบระดบพนฐานทสดคอมนษยแตละบคคลซงมมนษยธรรม มตรภาพ ศลธรรมและธรรมะ แลวขยายไปจนถงระดบโลกซงเปนสงคมขนาดใหญทสด” นอกจากนสนตภาพยงมความหมายในเชงวธการและเปาหมายทางสงคม “สนตภาพในฐานะทเปนเปาหมายคอสนตภาวะ เปนภาวะทไมใชความรนแรง สวนสนตภาพในฐานะเปนวธการคอสนตวธ เปนวธการปฏบตทไมใชความรนแรง” ซงถอเปนเจตจ านงทางสงคม ในขณะทผนยมความรนแรงกจะขาดความชอบธรรมในการกระท าความรนแรง และถกปฏเสธจากสงคม เพราะจะเกดความวนวายและไรระเบยบขน นอกจากสนตภาพจะมความหมายโดยตรงถงความสงบแลว ยงมความหมายกวางไปถง “ภาวะทมความสมานฉนท ภราดรภาพ และความสามคคกลมเกลยวในสงคมมนษย ระหวางประเทศ ระหวางเชอชาต มความอยดกนดและมเสรภาพ” 1.8 สนตภาพในความหมายเชงคณคา บางลทธใหความหมายของสนตภาพวาเปนสงทตรงกนขามกบสงคราม “ความคดเกยวกบสนตภาพของตะวนตก โดยเฉพาะลทธสนตภาพสมบรณ ถอวาสนตภาพเปนความดอยางเดดขาด และสงครามเปนความชวอยางเดดขาด” แนวคดลกษณะนใหความหมายของสนตภาพในเชง

-163-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ปฏเสธความรนแรง มองการใชความรนแรงวาเปนความชวรายทอยตรงกนขามกบความดงาม สวนสนตภาพเปนฟากฝงของความดงามทอยตรงกนขามกบการใชความรนแรง ซงเปนการใหความหมายแบบแยกสวนระหวางสนตภาพและความรนแรงวาเปนสงทตดขาดจากกน แสดงใหเหนแงมมของการตคา เปรยบเทยบใหเหนความแตกตางระหวางคณคากบการท าลาย สนตภาพในความหมายนจงสมเสยงตอการเลอกขาง ขาดการยอมรบจากผใชความรนแรง ซงอาจท าใหเปนชนวนทท าใหเกดความรนแรงในรปแบบใหมท ไมปรากฏรป ซงจะท าใหความรนแรงซบซอนมากยงขน สนตภาพในความหมายเชงคณคาจงเปนคณประโยชน สวนความรนแรงถอเปนสงชวราย 1.9 สนตภาพในความหมายของสภาวะทปราศจากความขดแยงและความรนแรง ในสภาพความเปนจรงทางสงคมยอมเปนไปไมไดทจะท าใหคนในสงคมไมมความขดแยงกน เพราะความขดแยงท าใหเกดการปรบตวและเปลยนแปลง หากเปลยนแปลงในทางสรางสรรคเรยกวาเปนการพฒนา แตหากเปลยนแปลงในทางรายกจะท าใหเกดความรนแรง ซงแทบเปนไปไมไดเลยทจะท าใหคนในสงคมไมมความขดแยงกน แมแตการอยตามล าพงกยงมความขดแยงกบตวเอง แตมสภาวะหนงทเปนสภาวะของความไมขดแยงและไมมความรนแรง ทกลมนกคดทางศาสนาเรยกวาสนตภาพ โดยเฉพาะนกคดทางพทธศาสนา พระธรรมปฎกไดวเคราะหไววา “สภาวะแหงสนตภาพกบสภาวะแหงนพพานวาเปนสงเดยวกน ทานไดนยามสนตภาพไววา สนต แปลวา ความสงบ เปนชอหนงของพระนพพาน คอ ค าทใชแทนกนได สรปวา สนต คอ นพพานนนเอง” (พระธรรมปฎก, (ป.อ. ปยตโต). 2539 : 5) ทางพทธศาสนาเหนวานพพานเปนสภาวะทท าใหมนษยเกดสนตภาพภายใน ซงเปนสนตภาพระดบสงสดในพทธศาสนา เปนสภาวะทรแจงโลกและชวต เขาใจสภาพความเปนจรง ปราศจากภาวะของความขดแยงและความรนแรงทงภายในและภายนอก “เปนอสรภาพ คอ หลดพนจากความบบคน ท าใหเกดความสงบสข ศานต อสรภาพ ความสงบ ความสขและสนตภาพจงเปนเรองเดยวกน อกทงยงมความหมายไปไกลสดถงนพพาน คอ ความหลดพนเปนอสระโดยสนเชง” (ประเวศ วะส. 2554 : 897) สนตภาพทปราศจากความขดแยงและความรนแรงจงมความหมายกนความไปถงความสงบภายนอกคอความไมขดแยงและความไมรนแรง รวมไปถงสนตภาพภายในคอการทจตสงบระงบจากกเลสตณหา ซงเปนสภาวะเดยวกบนพพาน “นพพานเปนสภาพทดบกเลสและกองทกข ภาวะทเปนสขสงสด เพราะไรกเลสไรทกข เปนอสรภาพสมบรณ” กลมนมองวาสนตภาพทแทจรงจะตองเปนภาวะทปราศจากความขดแยงและความรนแรง ทงในมตเชงปจเจกและเชงสงคม แมจะยอมรบวาเปนไปไดยากในเชงสงคม แตกไมใชวาจะเปนไปไมได 1.10 สนตภาพในความหมายของสงสากล สนตภาพยงไดรบการจ ากดความงายๆ วาเปนภาวะทปราศจากสงคราม ทงทอาจมแนวทางในการนยามใหกวางและลกกวานน ดวยเหตนเอง “การแสวงหาสนตภาพจงมกถกมองวาเปนเรองเพอฝน หางไกลจากความเปนจรงและไมอาจท าใหเปนความจรงขนมาได” จงเปนปญหาใหตองขบคดวาสนตภาพแบบใดทสามารถท าใหเปนจรงขนมาไดดวยศกยภาพของมนษยเอง และสามารถสมผสไดในเชงปรากฏการณสากล “สนตภาพสากล (International Peace) จงหมายถง สนตภาพซงจะน าความสงบปลอดภย และความสขมาสประชากรของทกประเทศ จงมความหมายและขอบเขตกวางขวางกวาภาวะปลอดสงคราม สนตภาพสากลจะเกดขนไดตอเมอไดขจดความทารณโหดรายทกรปแบบใหหมดไป” กลมนมองวาสนตภาพควรเปนความจรงสากลทสามารถเขาถงไดจรง และเปน

-164-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สภาวะทเปนความจรงทางปรากฏการณทเขาถงไดเหมอนกนทกเชอชาต คอ ความสงบสขและปลอดภยในชวต 1.11 สนตภาพในความหมายของสภาวะทปราศจากความรนแรงแตขดแยงกนได กลมนเหนวาสนตภาพเปนสงทสามารถสมผสไดในทางปรากฏการณจรง “สนตภาพเปนความรบรตอสงทมอยจรง เปนรปธรรมทมนษยและสงคมพงปรารถนา” โดยเหนวาสนตภาพหมายถงสงทเปนจรงทางสงคม สามารถจบตองหรอสมผสไดจรงไมใชเรองเพอฝน “สนตภาพคอสภาวะทปราศจากความรนแรง แตไมไดปราศจากความขดแยง เพราะเปนสงทเปนไปไมไดในเชงสงคม” ความขดแยงเปนความจรงเชงโลกยะ เปนธรรมดาหรอธรรมชาตของโลกและความจรงทางสงคม การใหความหมายสนตภาพวา เปนสภาพทปราศจากความรนแรง แตยงมความขดแยงกนอย เพราะความขดแยงเปนความจรงทางสงคม เมอมนษยมความขดแยงกนกไมไดหมายความวามนษยขาดสนตภาพ ตราบใดทยงไมเลอกใชวธการรนแรงในการจดการกบความขดแยง ซงสนตภาพในความหมายนดเหมอนจะมโอกาสเปนจรงทางสงคมไดมากทสด ซงไมใชสนตภาพเชงอดมการณหรออดมคต แตเปนสนตภาพทไมไดปฏเสธความขดแยง และเปนสนตภาพในระดบทอยกบความขดแยงอนเปนปรากฏการณจรงของสงคมไดโดยไมใชความรนแรงตอกน การนยามความหมายของสนตภาพแตกตางกน จงน าไปสการปฏบตการตอสนตภาพตางกน

โดยการนยามความหมายขางตนท าใหเหนแงมมทมตอสนตภาพกวางขน โครงสรางความหมายของสนตภาพม 11 ลกษณะ คอ ความสงบ, ความสมพนธกบความขดแยง, ภาวการณไมใชความรนแรง (ยอมรบวาความรนแรงยงคงอย แตไมน ามาใช) , ภาวะทปราศจากสงคราม (แตจะมความรนแรงในรปแบบอน), ความไมเหนแกตว, อดมคต (มาตรฐานของความดงาม), วธการทมความสมพนธกบเปาหมาย (สนตวธ-สนตภาพ), เชงคณคา, ปราศจากความขดแยงและความรนแรง, สงสากล (ความสงบ ความสข ความปลอดภย), และภาวะทปราศจากความรนแรงแตกสามารถขดแยงกนได, นยามความหมายของสนตภาพโดยสรป มความหมายในเชงรก คอ การไมใชความรนแรงตอตนเอง ผอน และธรรมชาตทกรปแบบ นอกจากนยงมความหมายเชงรบคอการด าเนนชวตดวยความสงบสขและปลอดภย ดงนน การศกษาสนตภาพจงตองศกษาทงความขดแยง ความรนแรง สนตวธและสนตภาพ เพราะเปนโครงสรางทเกยวของกนใน 2 ลกษณะ คอ โครงสรางทเปนอปสรรคตอสนตภาพและโครงสรางทสงเสรมสนตภาพ โดยโครงสรางทเปนอปสรรคของสนตภาพประกอบไปดวยความขดแยงและความรนแรง ซงเปนตนเหตของการขาดสนตภาพ สวนโครงสรางทสงเสรมสนตภาพ ไดแก สนตวธ ซงเปนวธการทมความสมพนธกบเปาหมาย สนตวธจงเปนมรรควธไปสสนตภาพ ความส าคญของสนตวธ สนตภาพมความส าคญอยางยงตอชวต ไมใชมความส าคญเฉพาะกบมนษยเทานน แตยงมความส าคญกวางไปถงสงมชวตอนดวย ประเดนส าคญจงอยทวาจะท าอยางไรจงจะเหนความส าคญของสนตภาพ ซงเราจะเหนวามนษยสวนใหญจะเหนความส าคญของสนตภาพกตอเมออยในภาวะทรสกเดอดรอนในดานใดดานหนง เชน การขาดแคลนอาหารท าใหคนเดอดรอน การกอความรนแรงท าใหเกดภาวะคกคาม การเอารดเอาเปรยบหรอขาดความยตธรรม ท าใหคนอกกลมหนงรสกเดอดรอน

-165-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เปนตน ภาวะความเดอดรอนเหลานเปนผลพวงมาจากการขาดสนตภาพ เมอใดทคนหรอกลมคนมความเดอดรอนทงทางตรงและทางออมกแสดงใหเหนถงภาวะทขาดสนตภาพ ซงมนษยจะสมผสกบผลกระทบทเกดจากการขาดสนตภาพไดเรวมาก ดงนน สนตภาพจงเปนสงทมความส าคญในฐานะเปนสวนส าคญตอชวต และเปนความตองการสากล เพราะจะท าใหเกดความสงบสข โดยมนกปราชญไดเสนอแนวคดความส าคญของสนตภาพในดานตางๆ ดงตอไปน 1. ความส าคญในฐานะทเปนเปาหมายของชวต เปาหมายของทกชวตลวนมความมงหมายทจะด าเนนอยบนเสนทางของความสงบสข แมแตสตวกตองการจะมชวตทมความสข เพยงแตจะแตกตางกนทางเจตจ านงเทานนเอง สตวบางจ าพวกอาจมความสขกบการมอาหารกน มทอย ไมอยในภาวะของการถกคกคาม เปนตน ทกชวตจงมเปาหมายเดยวกนคอการอยอยางไมเดอดรอน ทงในแงของสวนตนและสงคมสวนรวม ความตองการเหลานนลวนเปนเปาหมายของชวต “สนตภาพ (Peace) เปนสงคมแหงเปาหมายทมนษยชาตมงหวงทจะอยรวมกนอยางมความสข เปนเปาหมายของชวตและสงคม” เปนเปาหมายสาธารณะทชวตตองการ อยากจบตอง และพยายามแสวงหาเมอรสกวาตนเองบกพรองจากสภาวะหรอสภาพของความสงบสข 2. ความส าคญในฐานะทเปนสงจ าเปนตอสงมชวต สนตภาพมความเกยวของกบชวต และเปนปจจยทมความจ าเปนพนฐานทผกตดอย กบปจจยพนฐานของการด าเนนชวต การมอาหารกน มเครองนงหม มทอยอาศยและมยารกษาโรคเปนสงจ าเปนตอชวต แตความจ าเปนเหลานนยงไมสามารถสนองความสขทแทจรงไดหากยงมภยคกคามอย หลวงพอพทธทาสจงกลาววา “สนตภาพมความส าคญอยในตวของมนเอง มความจ าเปนส าหรบชวตทกชนด ไมวาชวตระดบไหนลวนแตตองการสนตภาพหรออยไดดวยความมสนตภาพ” ชวตไมสามารถด ารงอยไดโดยปราศจากสนตภาพ มนษยพยายามแสวงหาปจจยตางๆ เพอสนองความตองการของตนเอง ความตองการของมนษยไมไดอยนอกเหนอไปจากความสขในชวต “สนตภาพเปนยอดปรารถนาของประชาชนทงปวง โดยไมจ ากดเพศ วย อาชพ ชนชน เชอชาต ศาสนา พรรคการเมอง และลทธ” แมวาจะมอดมการณหรอชาตพนธทแตกตางกนกตาม หากไมมสนตภาพกจะท าใหเกดการท าลายลางกนอยางรนแรง เหมอนกบบางชวงเวลาของประวตศาสตรโลก การทสามารถอยรวมกนไดเพราะเหนวาเปนความจ าเปนอยางยง การทมนษยชาตสามารถอยรวมกนไดกเพราะวามนษยมสนตภาพ ดงนน มนษยจงมชวตอยไดเพราะมสนตภาพนนเอง 3. ความส าคญในฐานะเปนอดมการณทางศาสนา ศาสนาเปนความเชอถอของมนษย เปนเครองยดเหนยวจตใจและเปนแนวทางในการด าเนนชวตอนประเสรฐ ศาสนาเปนความเชอทวาดวยความดงาม มอดมการณเพอท าใหศาสนกเปนคนด สามารถอยรวมกนไดอยางมความสข “ทกศาสนาจงมความรบผดชอบทจะผลกดนสนตภาพขนในโลก แตนาเศราทพบวาศาสนาไดกลายมาเปนสาเหตของความขดแยงเสยเอง” อดมการณของการกอตงศาสนาเปนไปเพอใหโลกสงบรมเยน ซงถอวาเปนหลกการทด แตมนษยมกจะเอาหลกการดเหลานนไปรบใชการเมองเพอสรางความชอบธรรมใหกบการเอารดเอาเปรยบหรอท าลายฝายตรงขาม อดมการณของศาสนาไมใชเพอท าลายลาง แตเปนการสรางสมพนธภาพระหวางมนษยกบมนษย

-166-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

มนษยกบสตว หรอระหวางมนษยกบสงทอยรอบตว ศาสนาทยดแนวทางสนตภาพจงเปนศาสนาแหงโลกหรอศาสนาสากล 4. ความส าคญในฐานะเปนเครองมอในการสรางสมดลเชงอ านาจ การทมนษยสามารถอยรวมกนไดทามกลางความแตกตาง กเพราะวามนษยรจกการปรบสมดลเชงอ านาจ แมจะมผใชอ านาจแตกไมใหอสระในการใชอ านาจตามอ าเภอใจ ผใชอ านาจจะมอ านาจไดกเพราะใชอ านาจดวยความชอบธรรม สวนผทอยใตอ านาจกจะยอมรบเฉพาะการใชอ านาจทชอบธรรมเทานน หากใชอ านาจโดยขาดความชอบธรรม อ านาจนนกจะถกสนคลอนเพราะจะถกตอตานจากผอยใตอ านาจ เพอความรอมชอมกบผอยใตอ านาจ ผมอ านาจจงใชอ านาจดวยความระมดระวง และไมลแกอ านาจ เชนเดยวกบโครงสรางระดบบน “องคการสหประชาชาตท าหนาทรอบดาน ทงทางการเมอง เศรษฐกจ การพฒนา การทหาร วฒนธรรมและอนๆ เพอชวยเสรมสรางความรวมมอระหวางรฐ แจกแจงอ านาจและความมงคงทางเศรษฐกจระหวางรฐ อนเปนการลดความขดแยงลง” อ านาจทางการเมองและเศรษฐกจจะถกใชเพอความรวมมอระหวางประเทศ ชาตมหาอ านาจจะตองลดบทบาทเชงอ านาจเพอจะไดรบความไววางใจจากชาตอน ท าใหเกดระบบสมดลเชงอ านาจขน มการรวมมอกนทางเศรษฐกจ เพอหาประโยชนรวมกน และชวยเหลอประเทศดอยพฒนา เชน กลมประเทศเศรษฐกจขนาดใหญ จ 20 (Group Twenty Finance Ministers and Central Bank Governors) เปนกลมความรวมมอจากประเทศทมระบบเศรษฐกจขนาดใหญ 19 ประเทศ “ประกอบดวยประเทศอตสาหกรรมชนน า 7 ประเทศ (จ-7) คอ องกฤษ ฝรงเศส อตาล ญปน เยอรมน สหรฐอเมรกา และกลมประเทศทมระบบเศรษฐกจเกดใหมขนาดใหญ 12 ประเทศ ประกอบดวย ประเทศอารเจนตนา ออสเตรเลย บราซล จน อนเดย อนโดนเซย เมกซโก รสเซย ซาอดอาระเบย แอฟรกาใต เกาหลใตและตรก ซงประเทศกลมจ 20 มขนาดเศรษฐกจรวมกนเทากบ 90 เปอรเซนตของเศรษฐกจโลก และมประชากรรวมกนประมาณ 2 ใน 3 ของโลก” โดยองคกรระหวางประเทศทางดานเศรษฐกจ เชน สหภาพยโรป องคการการคาโลก กลมประเทศสงออกน ามน สมาคมการคาเสรแหงยโรป เขตการคาเสรอาเซยน ความรวมมอทางเศรษฐกจในภมภาคเอเชยแปซฟก และการท าขอตกลงการคาเสรอเมรกาเหนอ เปนตน นอกจากจะสรางสมดลทางเศรษฐกจแลวยงมการรวมมอกนทางการเมองมากขน เพอลดโอกาสในการขดแยง และสรางความสมพนธระหวางประเทศ เชน องคการสหประชาชาต (United Nation -UN) ซงเปนการรวมกลมกนของประเทศตางๆ ในระดบโลก ภายหลงจากหายนะอนใหญหลวงทเกดจากน ามอของมนษย คอ สงครามโลกครงท 2 ไดยตลง โดยประเทศไทยไดเขารวมเปนสมาชกขององคการสหประชาชาตเมอวนท 16 ธนวาคม ค.ศ.1946 อยในล าดบท 54“วตถประสงคขององคการสหประชาชาตเพอท าใหเกดสนตภาพและความมนคงระหวางประเทศ การพฒนาความสมพนธระหวางประชาชาตเพอบรรลความรวมมอระหวางประเทศ อนจะน าไปสการแกปญหาระหวางประเทศดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม” โดยความพยายามเหลานนกเพอใหสามารถอยรวมกนไดในฐานะเปนหนสวนของโลก ซงกคอความพยายามสรางสนตภาพนนเอง แสดงวาสนตภาพเปนแรงผลกดนใหมนษยพยายามแสวงหาวธการทจะอยรวมกนอยางสนต ไมใหฝายทมอ านาจเหนอรงแกฝายทดอยกวา ซงจะท าใหโลกมความมนคงและมเสถยรภาพ

-167-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

5. ความส าคญในฐานะเปนเครองมอทท าใหโลกอยรอดจากภยคกคาม ภยคกคามท าใหเกดความหวาดหวน และสมเสยงตอการสญเสยชวตและทรพยสน เมอโลกมภยคกคาม มนษยทอาศยอยบนโลกยอมไดรบผลกระทบไปดวย โดยภยคกคามโลกแบงออกเปน 2 รปแบบ คอ ภยคกคามแบบเกา เกดจากการใชกองก าลงทหารเขาท าการรบ และยงรวมไปถงการบอนท าลาย กอวนาศกรรม จารกรรม หรอทมการกระท าในลกษณะรฐตอรฐ เชน ในยคสงครามเยนทสหรฐฯ และสหภาพโซเวยตตางมสถานะทเปนภยคกคามตอกน ท าใหตางฝายตางสะสมอาวธนวเคลยรจนถงขนสามารถท าลายลางโลกได ภยคกคามแบบดงเดมทมผลกระทบตอความมนคงแหงชาต บรณภาพแหงดนแดน และอธปไตยเหนอดนแดน เชน ภยคกคามจากลทธ ลาอาณานคม หรอการสญเสยสทธสภาพนอกอาณาเขต สวนภยคกคามอกรปแบบหนงคอ “ภยคกคามรปแบบใหม” ภาษาองกฤษจะใชค าวา “Non-Traditional Threat” เปนภยคกคามในทกๆ มต ไมใชภยคกคามเฉพาะมตดานการทหารเทานน เชน ปญหาโลกรอนทกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงแวดลอมทมผลกระทบตอความเปนอยของมวลมนษยชาตและระบบนเวศน หรอการเคลอนยายทนจากบรรษทขามชาตทสงผลใหประเทศบางประเทศลมละลายไดภายในชวขามคน หรอ การกอการรายและการกอความไมสงบทกระท าตอผบรสทธดวยความรนแรงและสรางความหวาดกลว หรอการคามนษยขามชาต เปนตน ภยคกคามใหมแสดงออกหลายรปแบบดงตอไปน 1)การแขงขนแยงชงทรพยากร (Competition over Resources) 2) การเปลยนแปลงภมอากาศ (Climate Change) 3) การเกดขนของชนกลมนอย จากสภาพเศรษฐกจทมการแขงขนอยางรนแรงกอให เกดการกระจกตวของความเจรญและความมงคง สงผลใหเกดความแตกตางในแงของคณภาพชวต มชองวางทางสงคม อนน ามาซงความรสกทไมเทาเทยมกน ความอจฉา ความโกรธ ความเกลยดชง การเอารดเอาเปรยบ ความรสกแปลกแยก และในทสดกมการแสดงออกทแตกตางกน ท าใหบางกลมใชความรนแรงเปนเครองมอในการตอรองหรอสรางความเทาเทยม เชน การอพยพยายถนฐานของชนกลมนอยในประเทศตางๆ กลมผตดเชอเอชไอว และการกอการราย เปนตน ดงในปจจบนปญหาของการกอการรายไดแพรกระจายจนไมสามารถควบคมได และผทเสยชวตจากการตดเชอเอชไอวมมากกวาผทเสยชวตจากการกอการราย 4) การขยายอทธพลทางทหาร (Global Militarization) ถงแมสงครามเยนยตลงสงผลใหเหลอขวอ านาจเดยว ซงนาทจะเปนผลดและลดการสะสมอาวธของประเทศตางๆ ทวโลก แตสถานการณกไมไดเปนเชนนน ทงนเพราะสหรฐฯ เองกลบพยายามทจะกาวขนมาเปนมหาอ านาจชาตเดยว จงสงผลใหเกดการขยายอทธพลทางทหารอยางตอเนอง นอกจากนกลนอายของระบบอาวธนวเคลยรกไมไดจางหาย มหลายประเทศกลบเรมมามองการพฒนาเทคโนโลยนวเคลยร และรวมไปถงอาวธทมอ านาจท าลายลางสงอยางตอเนอง เชน อาวธชวภาพและอาวธเคมหรออาวธนวเคลยร ภยคกคามดงกลาวท าใหโลกไรเสถยรภาพ เตมไปดวยความหวาดหวน ความไมมนคง สงผลกระทบตอมนษยทงทางตรงและทางออม มสภาพทกอใหเกดความรนแรง ภยคกคามจงเปนตวชวดสภาพการณทขาดสนตภาพ “ความส าคญของสนตภาพทงทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง และสงแวดลอม ลวนตงอยบนฐานแนวคดเกยวกบความอยรอดของโลกและมนษยชาต เพราะโลกเปนทอยอาศยของมนษยและสงมชวตทงหลาย เมอโลกปลอดภย มนษยและสงมชวตกอยรอดปลอดภย”

-168-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สนตภาพท าใหมนษยไมเปนภยคกคามตอกน ตลอดถงไมคกคามตอธรรมชาตและสงแวดลอมจนท าใหเสยสมดลยภาพ ท าใหมความปลอดภยในชวตและทรพยสน 6. ความส าคญในฐานะทเปนเปาหมายของสนตวธ ในมาตราท 1 แหงกฎบตรสหประชาชาต ไดกลาวถงวตถประสงคทส าคญอนดบแรกของการกอตงไววา “เพอธ ารงรกษาไวซงสนตภาพและความมนคงระหวางประเทศ เพอปองกนและก าจดการคกคามตอสนตภาพ และเพอระงบยบยงการกระท ารกราน หรอการท าลายสนตภาพโดยวธการอนๆ และจะด าเนนการโดยสนตวธ โดยสอดคลองกบหลกการแหงความยตธรรม และกฎหมายระหวางประเทศในการแกไขหรอระงบขอพพาทหรอสถานการณระหวางประเทศอนจะน าไปสการท าลายสนตภาพ” กฎบตรสหประชาชาตมงเนนใหเกดสนตภาพ และยตขอพพาทอนจะน าไปสความรนแรงในโครงสรางระดบบน และยงสามารถเขาไปแทรกแซงกจการภายในประเทศทมการใชความรนแรงอยางชดเจน เพอยตความรนแรงและสรางสนตภาพขน โดยยดแนวทางสนตวธ สนตวธจงเปนวธการทจะท าใหเกดสนตภาพ 7. ความส าคญในฐานะทเปนความมนคงของสงคมโลก นอกจากสนตภาพจะมความส าคญตอโลกเชงมหพภาคแลว “สนตภาพยงเปนยอดของความสงบในทางธรรมและทางโลก เปนเงอนไขของการอยอยางเสถยรภาพทางสงคม การเมอง การตอส เพอการปลดปลอยมวลมนษยชาตออกจากแอกของการกดข ขดรด การถกลดรอนสทธเสรภาพ และเพอคณคาอนๆ ในทางสงคม” แมแตกฎบตรสหประชาชาต “มาตรา 1 ยงมวตถประสงคเพอจะผดงสนตภาพและความมนคงระหวางประเทศ” ชวงเวลาทโลกมสนตภาพยอมเปนชวงทโลกอยในสถานะของความมนคง ซงจะน าใหโลกมความมนคง แนนหนา และตงอยไดอยางคงทนถาวร สนตภาพมความส าคญตอความอยรอดของมวลมนษยชาต สนตภาพครอบคลมความมนคงทกดาน ไมวาจะเปนความมนคงดานเศรษฐกจ ความมนคงดานทรพยากร ความมนคงดานพลงงาน ความมนคงดานอาหาร ความมนคงดานสงคม ความมนคงดานอาหาร เปนตน สงเหลานจะท าใหมนษยกบธรรมชาตและโลกสามารถอยรวมกนไดอยางมนคงตอไป ภาพท 8.1 แผนภาพแสดงโครงสรางความส าคญของสนตภาพ

-169-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

จากภาพความเชอมโยงดงกลาวจะเหนไดวาสนตภาพมความส าคญตอชวต สงคม ธรรมชาตและโลก เนองจากสนตภาพมลกษณะเปนความสงบ เมอใดทมความสงบยอมไมมการเบยดเบยนหรอท ารายกน กอใหเกดการรวมมอสรางสรรค พฒนา และแบงปนกนอยางยตธรรม ท าใหสามารถอยรวมกนไดอยางมความสข แมจะยงมความขดแยงแตกไมใชความรนแรงตอกน ไมท าใหมนษยเปนภยคกคามตอมนษยดวยกนเอง ไมเปนภยคกคามตอธรรมชาต และไมเปนภยคกคามตอโลกดวย สนตภาพจงเปนเปาหมายของชวตและเปนสงจ าเปนทสงคมโลกขาดไมได เพราะถาขาดสนตภาพเมอใดกจะเกดความวนวายและเดอดรอนทนท นอกจากนสนตภาพยงเปนบอเกดหรอความเชอทางอดมการณทางศาสนาดวย เพราะทกศาสนาลวนมแนวทางมงไปสสนต และสนตภาพยงปองกนไมใหใชอ านาจในเชงคกคาม เมอมความขดแยงรนแรงสนตภาพกจะเปนอดมคตหรอเปาหมายของการแกปญหาความขดแยงรนแรง ดงนน สนตภาพเปนสงสากลทมความส าคญกบมนษยทกชาตพนธ และมความส าคญตอความมนคงของโลกดวย การอยรวมกนอยางสนตวธ ในวถทางสงคมมนษยนน ความขดแยงยอมเกดขนไดเสมอ ในขณะเดยวกนมนษยกจะพยายามแสวงหาแนวทางเพอนขจดความขดแยงนนใหได วธการดงกลาวนน มหลากหลาย ทงน ขนอยกบ บคคล สถานท และสถานการณในขณะทความขดแยงเกดขน เราอาจจะสรปจากการสงเกตการขจดความขดแยงทเกดขนโดยทวๆ ไปไดดงน 1. การขจดความขดแยง 1.1 เมอเกดความขดแยงขน วธทงายทสด และไมน าไปสความรนแรง คอ การชกจงดวยค าพดหรอประพฤตกรรมอนๆ ทเกยวของ เชนการไกลเกลยปรองดอง ซงวธการดงกลาวน หากคกรณยอมรบการไกลเกลยปรองดองนน ยอมท าใหสามารถขจดความขดแยงไปได วธการอยางน อาจเรยกไดวา เปนวธการแบบสนตวธอยางหนงในการแกปญหาความขดแยง 1.2 ในบางสถานการณ เมอเกดความขดแยง ในบางครงการไกลเกลย อาจจะไมประสบความส าเรจ เพราะแตละฝายไมสามารถยอมรบขอตกลงในการไกลเกลยได ในกรณเชนน การขวาลงทณฑ กอาจจะถกน ามาใชเพอขจดความขดแยง เพราะโดยธรรมชาตของมนษยโดยทวไปยอมกลวการลงโทษ เพราะการลงโทษยอมน าความเดอดรอนมาสตน การขวาจะลงโทษจงท าใหสามารถขจดความขดแยงไดในบางกรณ 1.3 ความขดแยงในบางกรณ มลกษณะรนแรง ซงคกรณไมยอมรบวธการไกลเกลยปรองดอง หรอแมกระทงการขวาการลงโทษ ดวยเหตน การขจดความขดแยง จงกลายเปนการการท าทรนแรงตอบคคล เชน การท ารายรางกายหรอฆาคน เราจะเหนอยเสมอจากขาวหนงสอพมพ หรอ โทรทศน วาวธการขจดความขดแยงแบบน เรมทวความรนแรงขนในสงคมมากยงขน 1.4 การกระท าทรนแรงตอบคคลและท าลายทรพยสน 1.5 การท าลายทรพยสนเทานน 1.6 ปฏบตการไรความรนแรงหรอสนตวธ

-170-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ในทางปฏบตจรงเมอเกดความขดแยง ผทอยในสถานการณอาจใชรปแบบปฏบตการแบบใดแบบหนงหรอหลายแบบปะปนกนได ปฏบตการไรความรนแรงเกดขนภายใตขบวนการทศนทไมยอมรบความรนแรงเปนเพยงทางเดยวทจะแกไขความขดแยงได ไมยอมรบแมกระทงการถอความรนแรงเปนทางเลอกสดทาย แตถอวาการสนตวธหรอการปฏบตการไรความรนแรงเปนกระบวนการในการแกไขขอขดแยงทมประสทธภาพวธหนง ดวยเหตผลดงกลาวน จงท าใหมนกคดหลายทานทไดศกษาแนวคดสนตวธและมผลงานทางวชาการออกมาเผยแพร ซงแนวคดเกยวกบ “สนตวธ” เหลานน จะสามารถเปนแนวทางทท าใหเราไดเขาใจแนวคดสนตวธทปรากฏในเชงทฤษฎไดลกซงขน 2. แนวคดสนตวธของยน ชารป ยน ชารป (Gene Sharp) เปนนกวชาการทางดานรฐศาสตรสงคมวทยา ทไดศกษาเรองราวของการตอสโดยใช “สนตวธ” หรอ “Non – violent Action” ทส าคญมากคนหนง เรยกไดวาเปนผรเรมการศกษาสนตวธอยางเปนระบบ ส าหรบแนวคดสนตวธหรอปฏบตการไรคว ามรนแรงทยน ชารป น าเสนอสามารถสรปประเดนส าคญไดดงน คอ สงแรกทยน ชารป กลาวถงและเปนประเดนทไดรบการยอมรบอยางมาก คอ ทฤษฎในเรองทมาแหงอ านาจของผปกครอง ซงยน ชารป กลาววา อ านาจของผปกครองมาจากการยนยอมเชอฟงของผอยใตปกครองดงนน เมอใดทผอยใตปกครองถอนการยนยอมเชอฟง เมอนนผปกครองกหมดอ านาจ ชารป เขยนไววา “ความเขาใจอยางพนฐานเกยวกบธรรมชาตของอ านาจนน ม 2 แนวทาง แนวทางแรกคอการเขาใจวา ประชาชนขนอยกบความตงใจด การตดสนและการสนบสนนของรฐบาลของตนหรอระบบการจดล าดบชนอนๆ ของตน แนวทางทตรงขามคอการมองวา รฐบาลหรอระบบนนขนอยกบเจตนาด การตกลงใจและแรงสนบสนนของมวลประชาชน ปฏบตการไรความรนแรงมพนฐานอยบนทศนะแบบท 2 ทมองวารฐบาลขนอยกบประชาชน อ านาจนนเปนพหภาวะ และอ านาจทางการเมองกเปราะบาง เพราะขนอยกบการเสรมอ านาจของกลมตาง ๆ” อยางไรกตาม การท ประชาชนจะใหการสนบสนนผปกครองหรอรฐบาลหรอกลาวงายๆ วา การทประชาชนจะยนยอมเชอฟงผน านน ยอมมสาเหตหรอแรงจงใจหลายประการ โดยชารปไดศกษาและใหขอสรปเกยว กบสาเหตของการยนยอมเชอฟงของประชาชนไว ดงนคอ 2.1 นสยเนองจากมนษยมลกษณะนสยของการเชอฟง ซงไดรบการฝกฝนกนมาจนกลายเปนวถปฏบตอยางหนงของมนษย 2.2 ความกลวการลงทณฑ ไมวาจะเปนการลงทณฑตอปจเจกชนโดยใชความรนแรงตางๆ หรอการลงทณฑตอกลมชน โดยการกดดนทางเศรษฐกจ สงคม 2.3 พนธะทางใจ โดยทประชาชนมความรสกถงความผกพนทางใจกบผปกครอง โดยการยอมรบในตวผปกครองหรอระบบการปกครอง 2.4 ผลประโยชนสวนบคคล เชน การมผลรางวลตอบแทนในการยนยอมเชอฟง เชน ผลตอบแทนทางการเศรษฐกจ ต าแหนงหนาทหรอชอเสยง 2.5 ความรสกผกพนกบผปกครองในทางจตวทยา ราษฎรอาจมความรสกผกพนทางอารมณกบผปกครอง 2.6 ความไมใสใจของราษฎรกบนโยบายการปกครองของรฐบาลประชาชนจะเชอฟงโดยไมมการตงค าถามกบอ านาจรฐ ทงนอาจเพราะขาดจตส านกในสทธธรรมและหนาทของตน

-171-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

2.7 ราษฎรขาดความมนใจในตนเอง ซงเปนทมาของความรสกทวา ผปกครองมคณสมบตตางๆ ทเหนอกวาตนเอง ยน ชารป กลาววา จากขอถกเถยงทยกมานน ท าใหมเหตผลทจะมองการยนยอมเชอฟง ซงเปนปจจยหลกแหงอ านาจของผปกครองวา “เปนผลรวมระหวางความกลวการลงทณฑและการยนยอมโดยเสร” ซงสอดคลองกบขอเสนอของนกทฤษฎหลายทานทอธบายวา การยนยอมเชอฟงเกดจากผลรวมของ “การบงคบ” และ “ความยนยอม” ดงนนโดยสรปแลว อ านาจของผปกครองขนอยกบการไดมา ซงทมาแหงอ านาจทงหลาย และการไดมาซงทมาแหงอ านาจทงหลายกถกก าหนดโดยระดบของการยนยอมเชอฟงและการรวมมอของประชาชน อยางไรกตาม การยนยอมเชอฟงและการรวมมอนนไมใชสงซงหลกเลยงมได แตถงจะมการโนมน า มแรงกดดน และแมกระทงการลงทณฑ การยนยอมเชอฟงกเปนเรองสมครใจโดยพนฐาน เพราะฉะนนการปกครองทกประเภทจงขนอยกบการยนยอมพรอมใจของประชาชนทจะเชอฟงหรอมอบอ านาจใหแกผปกครอง และเนองจากแหลงทมาของอ านาจของผปกครองมาจากการยนยอมเชอฟงของผอยใตการปกครอง ดงนนตนตอของอ านาจของผปกครองกคอ ประชาชน ดวยเหตน ถาประชาชนจะถอนอ านาจนนกลบคนมาจากผปกครองทไมดกไมใชเรองยากอกตอไปอยางไรกตาม ความคดและความตระหนกเชนนไมไดเกดขนกบผคนหรอประชาชนโดยทวไป ทงนเปนดวยมายาคตตางๆ หรอความเชอตางๆ ทไดรบการปลกฝงกนมา รวมทงความกลวการลงทณฑเพราะผปกครองมอ านาจทจะใหคณใหโทษกบผ อยใตปกครองได ดวยเหตทไดกลาวแลวในเบองตนนน เมอประชาชนโดยทวไปตองเผชญกบกลมคนทครองอ านาจ และใชอ านาจในทางทไมถกตอง และชอบธรรม ยน ซารปไดน าเสนอวธการสนตวธเพอตอสกบกลมอ านาจนยมเหลานน โดยเขาไดรวบรวมวธการสนตวธจากประวตศาสตรการตอสอนยาวนานไวไดถง 198 วธ ซงสามารถจ าแนกเปนประเภทใหญๆ ได 3 ประเภท ไดแก 1. การประทวงหรอชกจงโดยไมใชความรนแรง เปนวธการในเชงสญลกษณทมจดหมายเพอชกจงฝายตรงขามหรอคนอนๆ ใหมาเหนดวยกบฝายตน หรอเพอแสดงใหเหนถงความไมพอใจของกลม เชน การชมนมเดนขบวน การเสยดส ลอเลยน การสงจดหมายผนก 2. การไมใหความรวมมอ วธการนอาจแบงเปนกลมใหญๆ ได 3 กลมคอ 2.1) การไมใหความรวมมอทางสงคม คอการปฏเสธทจะมความสมพนธทางสงคมกบปกตตามบคคลทมงจะคดคาน การระงบกจกรรมทางศาสนา คอบคลากรทางศาสนาหยดท าพธทางศาสนาแกบคคลใดบคคลหนง หรอบางทกไมใชวธการรวมมอกบกจกรรมประเพณและสถาบนสงคม บางกลมใชวธอพยพออกเพอประทวง อนเปนการแสดงออกถงการไมรบอ านาจของสถาบนทางการเมองโดยสนเชง 2.2) การไมใหความรวมมอทางเศรษฐกจ เปนการหยดยงหรอปฏเสธทจะมความสมพนธทางเศรษฐกจอยางเฉพาะเจาะจงอาจแบงแยกออกได เปนสองกลมหลกคอ การคว าบาตรทางเศรษฐกจ และนดหยดงาน 2.3) การไมใหความรวมมอทางการเมองเปนการปฏบตทจะเขามสวนรวมทางการเมองในรปแบบทเคยมภายใตสภาพการณเปนจรง ในทางปฏบตจะตองมประชาชนจ านวนมากเขารวมดวย การไมใหความรวมมอทางการเมองนอาจปฏบตโดยเจาหนาทรฐบาล หรอแมแตโดยรฐบาลเองความส าคญของความไมรวมมอทางการเมองจะเพมขนตามจ านวนของผคนทเขารวม การไมใหความ

-172-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

รวมมอทางการเมองมหลายรปแบบ ขนอยกบสถานการณ เชน การปฏเสธทจะชวยเหลอกองก าลงของรฐ การคว าบาตรการเลอกตง 3. การแทรกแซงโดยไรความรนแรง วธการประเภทนแตกตางจากสองประเภทแรก ตรงทวธการนเปนการเขาแทรกแซงเขาไปในสถานการณ ซงสามารถใหผลได ทงในแงบวกและแงลบ อาจจะแยกสลายหรอแมแตท าลายแบบแผนพฤตกรรมทมอยนโยบาย ความสมพนธ หรอสถาบนทควรคดคาน วธการประเภทนบางครงกตอใหเกดแบบพฤตกรรม หรอสถาบนใหมทประชาชนพอใจ วธการแทรกแซงโดยไรความรนแรงนอาจเปนการมงแทรกแซงทางจตวทยา ทางกายภาพทางสงคม เศรษฐกจ หรอการเมองได เชน อาจหมายถงการอดอาหารประทวง การนงยดเยอการ ขวางกนพาหนะกดขวางทางเดน การยดพนทกอสราง การแสดงมหรสพลอการเมองเผดจการ การทม สนคาตตลาด การตงองคการเศรษฐกจแบบใหมขนมา การตงรฐบาลหรอสถาบนซอน การยอมเขาคกจนลน หรอแมกระทงการสรางภาระหนกแกระบบการบรการดวยประการทประชาชนจงใจเรยกใช บรการลนหลาม กถอเปนการแทรกแซงทางการเมองโดยไรความรนแรงได วธการทเปนการทาทายโดยตรงและฉบพลนกวา 2 วธการทกลาวมา ถาประสบความส าเรจชยชนะมกจะเกดขนอยางรวดเรวกวาการวธการกอนหนาน เพราะการแทรกแซงโดยตวของมนเองมผลทางแยกสลายซงยากจะมสงใดทนทานไดในระยะยาว แตผลลพธกไมไดหมายความวาจะประสบความส าเรจอยางรวดเรวเสมอไป เพราะในบางทกอาจน ามาซงการปราบปรามอยางรนแรงและรวดเรวกวา วธการทง 3 ประเภทคอการชกชวน การไมใหความรวมมอ และการแทรกแซงโดยไมใชความรนแรง มการปฏบตตวอยางมาแลวในอดต เปนการด าเนนนโยบายแบบจงใจเพอตอบสนองความตองการในสถานการณขดแยงขณะนน วธการดงกลาวนแพรหลายไปทงโดยการมการปรบปรงใหเหมาะกบสภาพแวดลอมกบสภาพแวดลอมใหมบาง วธการทงหมดลวนมรากฐานแบบทฤษฎแหงอ านาจทวา อ านาจด ารงอยไดดวยการยอมรบเชอฟงประชาชน ฝายประชาชนนนเองเปนผใชอ านาจในการเชอฟงตนเอง การยตการเชอฟงจงเปนการใชอ านาจเพอลดทอนหรอแยกสลาย อ านาจเดมนนเอง ยน ซารปไดพยายามทจะอธบายเพมเตมวา หากปฏบตการประสบความส าเรจ จะท าใหเกดการเปลยนแปลงอยางใดอยางหนงในสามแนวทางใหญดงน 1. การเปลยนทศนะ เมอใชปฏบตไรความรนแรงแลวฝายตรงขามจะมปฏกรยาตอการกระท าไรความรนแรง จนในทสดจะเกดทศนะใหมขนโดยใหการยอมรบตอเปาหมายของผปฏบตเหลานน ดงทเกดในการขบไลประธานาธบด มารกอส แหงฟลปปนส เมอป 1986 2. การโอนผอนตาม คอฝายตรงขามยอมตามขอเรยกรองและปรบเปลยนเขากบสถานการณใหมทเกดขน โดยมไดเปลยนทศนะของตวเองแตอยางใด ตวอยางในกรณนเชน การนดหยดงานท าใหโรงงานไมสามารถด าเนนงานตอไปได โรงงานกขาดทนผบรหารจงยอมขนเงนเดอนเพราะเหนวาจะเกดผลเสยหายเชงธรกจนอยทสด 3. การบงคบโดยใชความรนแรง ปฏบตการไรความรนแรงอาจท าใหอ านาจของคตอส ลดทอนหรอถกท าลายลง จนไมสามารถจะควบคมสถานการณได เชน การพายแพของประธานาธบด มารกอสตอพลงชาวฟลปปนส บางสวนกเปนผลมาจากการทฐานค าจนอ านาจของตนถกลดทอนลงไป ก าลงสวนใหญทเคยสนบสนนมารกอสยตการเชอฟงประธานาธบดมารกอสจงตอง

-173-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

พายแพและเดนทางออกนอกประเทศ นนหมายถงวามารกอสถกบบใหพายแพดวยปฏบตการไรความรนแรงอนท าใหอ านาจของมารกอสตองถกแยกสลาย จากทศนะคตขางตนจะเหนวายน ชารป ไดพยายามน าเสนอแนวทฤษฎการตอสแบบไรความรนแรงในฐานะเปนปรากฏการณธรรมดาทมนษยทกคนสามารถเขารวมได ชารปพยายามชใหเหนวา การตอสแบบไมใชความรนแรงหรอสนตวธนน คอทางเลอกหนงของการตอส เหมอนกบทการใชความรนแรงเปนยทธวธทเปนทางเลอกใหมทมนษยผใชสตปญญา ผทเคารพในชวตของเพอนรวมโลก ผตระหนกถงภยทไมมทสนสดของการใชความรนแรงไดลงความเหนรวมกนวา เปนการตอสทมประสทธภาพและสามารถน าสนตสขมาใหมนษยอยางแทจรง จะเหนไดวา สนตวธในทศนะของยน ชารป เปนการเสนอโดยเนนในแงของวธการตอสทางการเมอง และตงอยบนฐานคตทวา ในเมอมนษยสามารถพฒนาขบวนการตอสแบบใชความรนแรงจนมประสทธภาพทจะท าลายลางโลกไดภายในพรบตา เชน การใชระเบดปรมาณ แลวท าไมมนษยจะไมสามารถคดคนวธการตอสแบบใหมเพอใหบรรลวตถประสงคทางการเมองแบบเดยวกน แตโดยวธการทชาญฉลาดกวา และไมเปนการท าลายลางมนษยชาตดวยกนเอง นนคอปฏบตการไรความรนแรงซงถามนษยท าไดเชนน การแกไขขอขดแยงตางๆ ของมนษยกจะเปนไปในทางทดขน และจะน ามนษยไปสโลกทมสนตสขมากขน 3. แนวคดสนตวธของโยฮน กลตง โยฮน กลตง (Johan Galtung) เปนนกวชาการดานสนตภาพอกทานหนงทมความส าคญมากในแงของการศกษาพทธศาสนาโดยใชทฤษฎสนตภาพ และน ามาซงขอเสนอแนะในการใชพทธศาสนาเพอแกปญหาความรนแรงเชงโครงสราง และสรางสนตภาพเชงโครงสรางแกสงคม ในหนงสอชอ พทธสนตวธ : ทฤษฎเชงโครงสราง รวมทงบทความทมชอเสยงมากของกลตงชอ “ความรนแรง สนตภาพ และการวจยสนตภาพ” (Violence, Peace, and Peace Research) ตพมพใน Journal of Peace Research, vol.6 ป ค.ศ.1969 กลตงไดการน าเสนอแนวคดเกยวกบขอบขายทางสนตภาพของมนษยวา สนตภาพซงเปนเพยงภาวะทปลอดสงครามนนยงเพยงพอ แตตองเปนภาวะทไมมการกระท ารนแรงตอเพอนมนษย ความรนแรงในทศนะของกลตงไมใชเพยงความรนแรงทางตรงอนเกดจากการกระท าระหวางบคคลเทานน แตยงรวมถงความรนแรงทางโครงสรางอนเกดจากระบบสงคมทไมเปนธรรมอกดวย กลตงกลาววา ถาปฏบตการสนตวธไดรบการยกยองอยางสง เพราะเปนปฏบตการทตอตานการใชความรนแรง ดงนน ทศนะหรอนยามของความรนแรงจะตองกวางขวางพอทจะครอบคลมความหมายทหลากหลายของการใชความรนแรง ขณะเดยวกนกตองชดเจนเพยงพอทจะเปนฐานส าหรบการน าไปปฏบตอยางเปนรปธรรม กลตงไดแบงความตองการขนพนฐานทง 4 ประการน ไมไดรบการตอบสนองหรอไดรบไมเพยงพอ มนษยจะอยในสภาวะทตองเผชญกบความรนแรง ความตองการขนพนฐานดงกลาวคอ การด ารงชวต (Survival) การมความเปนอยทด (Welfare) การมเสรภาพ (Freedom) และการมเอกลกษณและความรสกมความหมายในชวต (Identity) กลตงมองวา การทมนษยไมไดรบการตอบสนองความตองการขนพนฐานทง 4 ประการ หรอไมสามารถทจะสนองตอบความตองการขนพนฐานดงกลาวใหแกตวเองอยางเพยงพอนนเอง จงท าใหมนษยเกดความขดแยง และความรนแรงขนในสงคม ดวยเหตนความตองการขนพนฐานดงกลาวจะเปนตวเรงทท าใหเกดความขดแยง และความรนแรงขน ซงลกษณะแหงการเกดความ

-174-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

รนแรงมอย 2 ลกษณะ คอ ความรนแรงทางตรง เชน การถกท ารายรางกาย การถกวงราวทรพย และความรนแรงทางโครงสราง เชน การทเดกจ านวนมากตองเสยชวตเพราะขาดอาหาร ในขณะทมคนจ านวนมากมอาหารรบประทานเหลอเฟอ นอกจากนน กลตงมองวา ผลของความรนแรงนอกจากจะเปนผลทางรางกายหรอทางวตถแลว ยงสงผลทางจตใจอกดวย กลตงไดใชแนวคดดงกลาวนนมาเปนฐานในการแกไขปญหาความรนแรงของสงคมมนษย โดยกลตงไดศกษาเปรยบเทยบหลกการของศาสนาตางๆ โดยใชคาความเปนไปไดทจะน าไปสสนตภาพเปนตววด และในทสดกลตงพบวา พทธศาสนามอตราความเปนไปไดทสามารถน าไปสการปองกนและแกปญหาการเกดความรนแรงของมนษยไดมากวาศาสนาอนๆ และถามนษยใชวถพทธในการด าเนนชวตกจะน ามาซงสนตภาพของโลกได จากความคดน กลตงไดเขยนหนงสอ พทธสนตวธ : ทฤษฎเชงโครงสรางขน โดยใชทฤษฎสนตภาพเปนฐานในการท าความเขาใจปรชญาพทธศาสนา กลตงมองวา แนวปรชญาของพทธศาสนานนยงสามารถพฒนาไปไดอกมาก ในแงของการใหความหมายและในแงของการน าไปใชแกปญหาความรนแรงของมนษยชาต กลตงมองวา ขอปฏบตในการไมบรโภคเนอสตวหรอการปฏบตมงสวรต และการหามดมสงมนเมาของพทธศาสนาเปนแนวทางในการแกปญหาตางๆ ได เพราะขอปฏบตเหลานมปรชญาเบองหลงทลกซง นนคอ การท าใหมนษยมความกลมกลนกบธรรมชาตและมนษยมความกลมกลนกบธรรมชาตกจะน ามาซงเอกภาพของสรรพสงในโลก เมอความเปนเอกภาพของสรรพสงไมไดจ ากดขอบเขตอยทมนษย แตมความพยายามในการขยายขอบเขตไปยงปรมณฑลของธรรมชาตดวย เมอนนโลกกจะมสนตภาพอยางแทจรง ทฤษฎสนตภาพในทศนะของกลตงตงอยบนแนวความคดเรอง “แอนโทรป” (Entropy) หรอ “ความไรระเบยบ” หรอสภาวะแหงความซบซอนคอลกษณะการมองคประกอบทหลากหลายและการมปฏสมพนธระหวางองคประกอบในหลายๆ รปแบบ อาจพดไดงายๆ วา “แอนโทรป” กคอ ลกษณะของ “พหนยม” (Pluralism) เนองจาก “ความไรระเบยบ” ในทนไมไดมประเดนอยทความยงเหยงซงเปนความหมายนยลบ แตหมายถง “ความซบซอนอยางสงของระบบ นนคอการมองคประกอบทมากมายและหลากหลาย ซงแตละสวนจะมปฏสมพนธกนนานารปแบบ” กลตงมองวา ลกษณะโครงสรางของโลกปจจบนมความผดพลาดเนองจาก “แอนโทรป” และมองวาความเปนระเบยบทเหนอยจากตวอยางการปฏสมพนธของชาตตางๆ นน ตงอยบนพนฐานของการ “ลดจ านวน” การรวมศนยท าใหปฏสมพนธของระบบมจ านวนจ ากด และท าใหมแนวโนมทเปนความสมพนธในทางลบหรอเปนปฏปกษกน เกดการทานอ านาจกนดวยอาวธ และอ านาจอนทมอยในมอ ซงเปนภาวะทพรอมจะประหตประหารกน กลตงยกตวอยาง “การประชมสดยอด” ของชาตมหาอ านาจ และมองวา ขอตกลงเรองการลงอาวธของชาตมหาอ านาจเหลานน ทจรงอาจเปนฉากบงตาเพอกลบเกลอนขอตกลงเรองการสะสมอาวธกได พรอมกนแนวความคดขางตน กลตงไดน าเสนอ “ทางเลอกใหม” ใหกบสงคม คอสงทเรยกวาสนตภาพเชงโครงสราง โดยไดตงสมมตฐานเกยวกบสนตภาพไววา

1. สนตภาพไมไดเปนเพยงสนตภาพในระหวางระดบประเทศหรอรฐชาตเทานน แตหมายถงสนตภาพในสงคม สนตภาพระหวางและภายในตวมนษย และสนตภาพระหวางมนษยกบธรรมชาต เปนสนตภาพทครอบคลมทงธรรมชาต มนษย สงคม และโลก กลตงมองวาทงหมดนจะ

-175-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สามารถอยรวมกนอยางสนตไดภายใตเงอนไข 2 ประการ คอ “ความหลากหลาย (ในสวนตางๆ ของความสมพนธและตวผกระท า) และการพงพาอาศยระหวางกนและกน (Symbiosis)” 2. ความหลากหลายและการพงพาในธรรมชาตน ามาซงความสมดลทางนเวศและสงนท าใหเกดการสรางสรรค ท าใหเกดสงคมพหนยมและท าใหเกดการอยรวมกนอยางสนต 3. การพงพากนและกนในธรรมชาตเปนการพงพาในแนวนอนไมใชการพงพาในแนวตง ไมใชการพงพาของผออนแอกวาตอผแขงแรงกวาดงนจงไมเกดการครอบง าของผแขงแรงตอผทออนแอกวา จากสมมตฐานขางตน กลตงกไดชใหเหนภาพในดานตรงขามของการทโลกขาดความหลากหลายและการด ารงอยอยางพงพา ซงกลตงมองวาท าใหโลกคลายอยในภาวะสงคราม การทแตละฝายตางพยายามควบคมการใชความรนแรงโดยการถวงอ านาจ โดยมรากฐานนโยบายทตงอยบนการใชอาวธ ท าใหเกดการแขงขนกนสะสมอาวธและน าไปสสงครามทงโดยคกรณและโดยการใชตวแทน เชน การขายอาวธใหแกโลกท 3 ของประเทศมหาอ านาจตางๆ ซงกลตงมองวาเปนการน าความหายนะมาใหแกมนษยชาต และมองวา สงนคอแนวโนมของโลกทผใฝหาสนตภาพจ าเปนตองทวนกระแส จากการศกษาแนวคดสนตภาพเชงโครงสรางของกลตงพบวา กลตงมงเนนความสมพนธของสงคมในเชงพหนยม การเคารพความแตกตาง และการใชลกษณะของความแตกตางใหเกดการสรางสรรค ภาพในอดมคตของกลตง คอ “ถา” มนษยความรวมมอรวมใจกนและกน และมทศนะทด าเนนไปในทางเดยวกน โดยใชพทธศาสนาเปนฐานคตในการกอใหเกดทศนะดงกลาว สนตภาพของโลกกจะเกดขนอยางแทจรง กลตงมองวา หลกการมองโลกของพทธศาสนามความเคลอนไหว (พลวต) และความ ซบซอนสง ซงสอดคลองกบแนวทฤษฎสนตภาพในทศนะของกลตงเอง ดงนน พทธศาสนาจงมคณสมบตทน าไปสการมสนตภาพไดอยางด โดยเฉพาะอยางยง หลกค าสอนพนฐานของพทธศาสนาเรอง อนตตา เมตตากรณา ขนตธรรม มชฌมาปฏปทา และอนจตา เปนประเดนทกลตงมองวาสอดคลองกบความคดสนตภาพเชงโครงสราง เนองจากแนวคดดงกลาวนน เปนแนวคดทท าใหมนษยสามารถด ารงอยบนฐานของความแตกตางระหวางวฒนธรรม วถชวต และความเปนอยไดอยางกลมกลนกบสรรพสงไดเปนอยางด ในขณะเดยวกนประเดนทส าคญมากอกประเดนหนงและสอดคลองอยางมากกบแนวคดของทฤษฎทางสงคมวทยาวาดวยความขดแยง คอ การทกลตงมองวา แนวคดของพทธศาสนามลกษณะเปนวภาษวธคอนขางสง เพราะพทธปรชญามองวาโลกนเตมไปดวย “ความขดแยง” กลตงจงไดสรปวา จากมมมองของนกทฤษฎสนตภาพ มนษยไมจ าเปนตองตอสกบความขดแยง ทกประการเพยงเพอระบบใดระบบหนง หากการทมนษยสามารถอยรวมกนในโลกทมความหลากหลายตางหากเปนสงทพงปรารถนา ดงนนแนวคดของพทธศาสนาจงไปดวยกนไดอยางดกบ แนวคดของนกทฤษฎสนตภาพและสนตวธ 4. แนวคดสนตวธของมหาตมะ คานธ สนตวธในแบบของคานธ เรมปรากฏเปนทรจกอยางเปนรปธรรมในแอฟรกาใต เมอ ค.ศ.1906 โดยการตอตานการกดขของพวกนยมผวขาวทกระท าตอชาวอนเดยทอยในแอฟรกาใต และ

-176-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

เมอกลบมาอยในอนเดยนน คานธกใชแนวทางสนตวธหรอทเรยกวา “สตยาเคราะห” ในการตอสกบองกฤษจนสามารถเรยกรองเอกราชคนใหแกอนเดยไดในทสด การทจะเขาใจสนตวธของมหาตมะ คานธไดอยางแจมชดนน จ าเปนอยางทจะศกษาและท าความเขาใจเกยวกบแนวคดหลกๆ 3 ประการดวยกน กลาวคอ สตย (Satya) อหงสา (Ahimsa) และสตยาเคราะห (Satyagraha) หรอพลงแหงสจจะ สตย หรอ “สจจะ” นน คานธถอวาเปนสจจะอนสงสดทแสดงถงเอกภาพของชวตทงมวล สตยหรอสจจะคอการแสดงออกในรปลกษณแหงความรกและการรบใชสรรพสตว “สตย” ทคานธเสนอนมความหมายในเชงอภปรชญา โดยเฉพาะเมอทานเสนอวา “สจจะคอพระเปนเจา” ความเชอนชวยใหคานธ ประจกษถงพระเปนเจาอยางซงหนา ขาพเจารสกถงพระองคในทกอณของรางกาย สงทสามารถชใหเหนถงความจรงทวา “ทานใหความส าคญกบสจจะอยางสงสง” กคอ กอนททานจะเดนทางไปเรยนกฎหมายทประเทศองกฤษ ทานเคยใหสตยสาบานแกมารดาไววา จะไมแตะตองสรา เนอสตว และสตร และทานกไดมความพยายามอยางยงในการทจะรกษาสจจะ จะอยางไรกตามคานธมความเชอมนวาสจจะ หรอสตยด ารงอยในชวตและสรรพสง ฉะนน ความดงามจะเกดขนไมได หากเราท าลายชวตและสรรพสงนน ดวยเหตน “อหงสา” จงถอไดวาเปนแนวทางเดยวเทานนทจะท าใหมนษยเขาถง “สจจะ” ได ทงทในความเปนเปนจรงแลว อหงสามสมรรถภาพพรอมทจะโจมตคตอสได แตอหงสาไมท าเชนนน เพราะอหงสาเปนการฝกและบงคบใจไมยอมใหมการท ารายหรอแกแคนผใด อยางไรกตาม อหงสามใชเปนการยอมจ านนหรอสโรราบ หากจะมการยอมจ านนหรอสโรราบแลวไซร การใชหงสาหรอก าลงจะดกวา ฉะนน เงอนไขทส าคญของอหงสา หรอการไมใชความรนแรงกคอ การสรางความเปนธรรมใหแกชวตทกชนดและทกระดบ สาเหตทเปนเชนนกเพราะวา การใชความรนแรงนนเปนสงทแสดงใหเหนถงการลวงละเมดสงทเรยกวา “สจจะ” ซงเปนสงสงสด ฉะนน คานธจงไดสรปวา การไมใชความรนแรงหรออหงสา “จะเปนพลงทแทจรงเพยงอยางเดยวของชวต” และ “ทใดมอหงสาทนนยอมมสจจะ และสจจะกคอพระเปนเจา” ส าหรบ “สตยาเคราะห” หรอ “พลงแหงจตวญญาณ” หรอ “พลงแหงสจจะ” หรอ “การดอเพง” นนอาจกลาวไดวา คอ พลงของสจจะทแสดงออกผานอหงสา การทจะเขาใจสตยาเคราะหวาเปนเพยงวธการอยางหนงในการตอสดจะไมเพยงพอ ดวยเหตนคานธจงชใหเหนวา “หวใจ” ของสตยาเคราะหกคอ “การอทศชวตใหแกสงทตนเชอวาถกตอง” ฉะนนการตายจากรางกายของผปฏบตสตยาเคราะหนน เปนการตายทเกดขนกอนทศตรจะพยายามฆาเขา สาเหตทเปนเชนนกเพราะวา เขาเปนอสระจากการยดตดกบรางกาย และเพยงมชวตอยกบชยชนะแหงจตวญญาณเทานน จากกรอบแนวคดในเชงนามธรรมดงกลาว เขาจงไดชใหเหนแงมมในเชงปฏบตทจะท าใหประสบความส าเรจเอาไวอยางนาสนใจวา 1. ผปฏบตสตยาเคราะหจะตองไมมความเกลยดชงฝายตรงขามอยในใจ 2. ประเดนในการตอสจะตองเปนประเดนทมเนอหาจรงจงเปนเรองทถกตองตามท านองคลองธรรม 3. ผปฏบตสตยาเคราะหจะตองทนทกขทรมานจนถงทสด 4. การสวดภาวนาเปนปจจยส าคญอยางยงตอสตยาเคราะห เฉพาะศรทธาในพระเปนเจาเปนสงทจะเปนตอสตยาเคราะห

-177-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ฉะนน เมอกลาวโดยสรปแลวจะพบวารากฐานของอหงสาของมหาตมะ คานธนน เรมตนจากศรทธาในสจจะ หรอพระเปนเจาซงด ารงอยทกหนทกแหง ดงนน จะไมอาจจะใชความรนแรงตอชวตของฝายตรงขามได ไมอาจเกลยดชงเขาได แตทตองเปนศตรดวยคอความชวและความอยตธรรมตางๆ การตอสกบความอยตธรรมเหลานจกตองใชอหงสาเปนหลก และพรอมทจะเผชญกบความทกขยากในลกษณะตางๆ ซงจะกระท าไดกตอเมอผปฏบตสตยาเคราะห หรอผท ใชอหงสามศรทธาในพระเปนเจาหรอสจจะ ซงสงทเปนขอมลยนยนแนวคดดงกลาวขางตนกคอสถานการณการตอสเพอเอกราชของอนเดย ทคานธไดชใหเหนวา “หากทานคดวาเราจะสามารถไดเอกราชมาดวยวธการไมใชความรนแรง นนกหมายความวา ผคนจ านวนมากในประเทศจะตองจดองคกรกนดวยการไรความรนแรง ถาปราศจากคลนมหาชนทหนมาใชอหงสาแลว เรากไมอาจเปนไทแกตวโดยอาศยเสนทางแหงการไมใชความรนแรงได” ซงแนวคด และการปฏบตการทไรความรนแรงดงกลาวนน ท าใหประเทศอนเดยไดรบเอกราชในทสด 5. สนตวธของพระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) สนตวธในทศนะของพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) นน มนยทครอบคลมสนตวธทง 2 ประเภทดงทไดน าเสนอแลวในเบองตน ซงเปนการใชสนตวธเพอแกไขปญหาความขดแยง และการใชสนตวธเพอเปนวถทางในการด าเนนชวต แตเมอกลาวถง “ความขดแยง” ทานมองวา “เปนปรากฏการณทสามารถเกดขนได ซงในความเปนจรงแลว ความขดแยงเปนธรรมชาตของสงทงหลาย สาเหตทเปนเชนนกเพราะสงทงหลายมความแตกตางกน ซงความแตกตางดงกลาวจะใหเกดความขดแยงกน แตถงกระนน ความแตกตางจะท าใหเกดความหลากหลาย และมความสมบรณมากยงขน หากจะแปรผลของความแตกตางนนใหกลายเปนสงทมประโยชน ท าใหเกดแงคด และมมมองใหมๆ ซงการมองในลกษณะนคอนขางจะสอดรบกบแนวคด “พหนยม” ของกลตง จะอยางไรกตามทานกชให เหนถงจดเดนของความขดแยงวา ความขดแยงนน ควรจะกอรปขนมาจากเจตนาทด มจดมงหมายเพอความดงาม และความกาวหนา และความรมเยนของสงคม แนวคดเชนน หากจะกลาวอกนยหนงกคอ “ความขดแยงในเชงบวก” ในขณะเดยวกน ประเดนทนาสนใจทนาสนใจซงพระธรรมปฎกไดน าเสนอเพมเตมกคอ “การขดแยงและสงครามนนเปนเรองปกตของมนษย” สงททานน ามายนยนขอสมมตฐานขางตนกคอ “หากยอนดจากประวตศาสตรของโลกทผานมา เชน “สงคมตะวนตกมการรบราฆาฟน และท าสงครามกนอยตลอดเวลา” และสงทสามารถยนยนขอสมมตฐานดงกลาวไดอกประการหนงกคอ กอนครสตกาลจนถง ค.ศ.1980 จะพบวาโลกตองเผชญกบสงครามใหญประมาณ 2,400–3,500 ครง และสงครามใหญๆ ในชวงดงกลาว มคนตายเพราะสงครามโดยตรงไมนบพลเรอนทบงเอญตายลงไป หรอผทตายโดยผลของสงครามทางออม เชน อดอยาก ซงมยอดสงถง 1.1 พนลานคน แตนกวชาการบางทานมองวา การทประชาชนทวไปมกจะมองวา “สงครามเปนเรองปกตของมนษย” นน เกดจากการทสงคมมนษยทวไปตกอยภายใตอทธพลของกระบวนทศนชนดหนงทมองวาความรนแรงหรอสงครามเทานนทจะชวยแกปญหาหรอความขดแยงตางๆ ได “การกลาววาความรนแรงหรอสงครามเปนวธการแกความขดแยง “วธสดทาย” หรอ “วธการทมประสทธภาพมากทสด” นน เปนการคดภายใตกระบวนทศนชนดหนงเทานน มใชความเปนจรงชนดททาทายไมไดแตประการใด”

-178-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ถงกระนนประเดนซงถอไดวา “เปนทมาของความขดแยง” พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) มองวาเกดจาก ตณหา มานะ ทฐ ซงเปนตวจกรส าคญทท าใหมนษยออกไปแสดงบทบาทตางๆ ทท าใหเกดภาวะทเรยกวา ลดรอนสนตภาพหรอท าลายสนต และเนองจากกเลส 3 ตว นกอตวขนในจตใจของมนษย เพราะฉะนนในทสดกตองแกปญหาทจตใจของมนษย เพราะฉะนนในทสดกตองแกปญหาทจตใจของมนษย และการแกปญหาทจตใจของมนษยจะท าไดกดวยการพฒนามนษย คอการใหมนษยเปนคนทดขน และการดขนของมนษยนนกตองประกอบดวยทงในดานพฤตกรรมคอการกระท า จตใจ และปญญา ท าอยางไรประเดนปญหาความขดแยงอนจะน าไปสความรนแรงจงจะไดรบการเยยวยาหรอแกไข พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) มองวา การรถงภมหลงอนเปนทมาในทกๆ มต จะเปนสงทดทจะชวยใหมนษยไมละเมดตอกน และไมปดโอกาสแกกนและกนในการทจะมชวตอยรอด ในสงคมใด ถามนษยไมค านงถงสทธของกนและกน ปลอยใหมการละเมดตอชวตตอทรพยสน มการกดกน แบงแยก ท าใหบคคลขาดอสระ เสรภาพ ขาดความเปนเอกภาพ ในขณะเดยวกน ในความสมพนธระหวางมนษยนน อาจจะใชการประนประนอมกน แตมนษยกไมสามารถทจะประนประนอมกบสจธรรมได เพราจะเปนการสรางก าแพงกนตวเองไม ให เขาถงความจรง ท เปนจรงน ก เพราะวา การประนประนอมไมใชสงทจะชวยใหมนษยอยรวมกนไดดอยางแทจรง เพราะแตละฝายตองยอมเสยบางอยางเพอใหตนไดบาง หรอเพอจะไดดวยกนทงสองฝาย ตางฝายจงตองยอมเสยอยางใดอยางหนง จงตองมความจ าใจอยในตว หากการประนประนอมไมทางออกทดทสด ทฤษฎใดควรจะเปนใหค าตอบทดทสด พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) มองวา “การประสานกลมกลนเขาดวยกน (Harmonize) คอ ไมมหรอไมเหลอความขดแยง เมอมความขดแยงกจดจนกระทงลงตว คอเขากนไดด ทกอยางประสานกลมกลน โดยองครวมตางๆ อยในต าแหนงทถกตอง และมความสมพนธทถกตอง พรอมทงท าหนาทถกตองตอกน สงตอประสานกนไดด” ซงการประสอดประสานจะท าใหมนษยมการพฒนาจตปญหาใหหลดพนจากความยดถอคบแคบ มสภาพจตทไมเปดกวาง มความคดตบตน จะอยางไรกตาม การสอดประสานดงกลาวจะตองสอดคลองกบหลกความคดสากล 3 ประการ กลาวคอ 1. ความจรงทเปนสากล คอ หลกความจรงทเปนกลางๆ มผลเสมอเหมอนกนแกทกคนทกท รวมทงทกศาสนา 2. ความเปนมนษยทเปนสากล คอ ความเปนมนษยทจะตองมองเหน เขาใจใหความนบถอเสมอกน การท ารายและท าลายชวตมนษย ไมวาจะมสงกดใดหรอไม เปนความไมด ไมงามทงสน 3. ความมเมตตาทเปนสากล คอ แผความรสกเปนมตร มความรก ความปรารถนาประโยชนสขแกมนษยทวทกคนเสมอเหมอนกน โดยไมมการจ ากดหรอแบงแยก สวนแนวคดทวา “สนตวธเปนวถทางในการด าเนนชวต” นน ทานมงเนนใหมนษยอยรวมกนกบสรรพสงอยางปกตสข ไมเบยดเบยน และท าลายลางซงกนและกน ซงแนวคดนสอดคลองกบหลกการของพระพทธศาสนาทวา “สรรพสงลวนมความสมพนธซงกนและกน” เชน หากมนษยเสพบรโภคอยางเตมทโดยไมรจกประมาณ กจะท าใหเกดการท าลายลางธรรมชาต และสงแวดลอม ท าใหธรรมชาตสญเสยความเปนดลยภาพไป และเมอธรรมชาตเกดความเสอมโทรม กจะสงผลยอนกลบมา

-179-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สรางความเดอนรอนใหแกมนษย ฉะนน จงมความจ าเปนทมนษยจะตองอยรวมกนอยางสอดประสานกบธรรมชาตในฐานะทเปนมตรทดตอกน จะเหนไดวา ทศนะเรองสนตวธในมมมองของพระธรรมปฎกเปนการตความผานค าสอนทางพทธศาสนา โดยการเนนเรองการควบคมตนเองของมนษยไมใหตกเปนทาสของกเลส 3 ตว กลาวคอ ตณหา มานะ และทฐ ซงกเลสเหลานจะเปนสงทท าใหมนษยขาดแคลนสนตภาพทงภายในและภายนอก มนเนนกบสงเสพภายนอกจนเกนความจ าเปน และเบยดเบยนแกงแยงท าลายลางซงกนและกน โดยมงเนนเอาประโยชนของตนเองเปนทตง ดงค ากลาวของทานทวา“ การท าลายสนตภาพกอตวขนบนฐานขางในจต” สรปแนวคด ทฤษฎ และการปฏบตการในเชงสนตวธ จากการศกษาวเคราะหแนวคด และทฤษฎสนตวธในทศนะของนกคดทง 4 ทาน กลาวคอ ยน ชารป, โยฮน กลปตง, มหาตมะ คานธ, และพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ท าใหทราบชดเกยวกบการประสานสอดคลองกบทมาของการน าเสนอ “สนตวธทฤษฎ” สาเหตทเปนเชนนกเพราะวา นกคดทกทานมองวา สงคมมนษยเปนสงคมทหมหอไปดวยความขดแยงทมนษยพากนสรางขน ซงหากมองในมตของนกสนตนยมสายศาสนากจะมองวา ตณหา มานะ และทฐ เปนตวชกใย และมบทบาทอยเบองหลงของการกระท าทงหมด แตหากวเคราะหในมตของยน ชารปเขากลบมองวา “อ านาจ” คอทมาของสงคราม และความขดแยง จะอยางไรกตาม นกสนตนยมทกทานลวนสรปไดคอนขางจะตรงกนในประเดนทวา ตวแปรทเกยวกบความตองการในการด ารงอาชพของตน ตวแปรทางจตวทยาอนไดแกความตองการและการขดขนอ านาจของมนษย ตวแปรในทางสภาพภมศาสตรอนกอใหเกดขอพพาทระหวางพรมแดน ตวแปรทางเศรษฐกจสงคมอนท าใหเกดความขดแยงทางชนชน และตวแปรในทาง วฒนธรรมและศาสนา ลวนเปนสาเหตส าคญทท าใหเกดความขดแยงในหมมนษย ซงความขดแยงดงกลาวไดน าไปสความรนแรงจนท าใหมนษยตองเบยดเบยนกน ฆากนมาโดยตลอด ดวยสาเหตดงทไดกลาวแลวนน จงท าใหนกสนตนยมไดพยายามอยางยงในการทจะน าเสนอกรอบทจดไดวา “เปนกลยทธ” ทส าคญในการแสวงหาทางรอดใหแกมวลมนษยชาตโดยการน าเสนอแนวคด ทฤษฎ และแผนเชงปฏบตการเพอน าไปเปนฐานความรในการแกไขปญหาความขดอนน าไปสความรนแรงในมตตางๆ การน าเสนอแนวคด ทฤษฎ และแผนเชงปฏบตการในการแกไขปญหาโดยแบงออกเปน 2 กลมหลกๆ ดวยกน กลาวคอ กลมทอาศยฐานความรทางศาสนาเปนเครองมอในการออกแบบทฤษฎ และแผนเชงปฏบตการ ซงกลมนประกอบไปดวยโยฮน กลตง มหาตมะ คานธ และพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) โดยกลตงมองสงคมในเชงพหนยม (Pluralism) เปนสงคมทมความหลากหลายทงในแงความคด และการด าเนนชวต เปนตน ฉะนน ทามกลางความหลากหลาย จ าเปนทจะตองอาศยแนวคดเกยวกบหลกแหงการพงพาซงกนและกนมาเปนฐานในการเชอมใหสงคมมนษยอยดวยกนไดอยางปกตสข ในขณะเดยวกน กควรทจะน าหลกการส าคญทางพระพทธศาสนาขออนๆ มาเปนองค

-180-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

คณในการทจะเชอมจตของมนษยเขาดวยกนดวย เชน หลกขนตธรรม หลกอนตตา และหลกอนจจตา เมอนนสงคมกจะอดมไปดวย สนตภาพ จะอยางไรกตาม มหาตมะ คานธมองวามนษยทกคนควรทจะมหลกยดใหกบตวเอง ซงหลกดงกลาวกคอ “สจจะ” ซงการทมนษยมสจจะตอตวเองกจะเปรยบประดจมสจจะตอพระเปนเจา เชนเดยวกน เพราะ “พระเจาคอสจจะ” และ “สจจะกคอพระเจา” ฉะนน การทจะเขาถงพระเจาไดนน มนษยควรทจะใชหลกอหงสาเปนเครองมอในการเขาถงความจรง ดวยเหตนการตอสในมตตางๆ ของคานธจงใชหลกแหงอหงสาเปนอาวธอยตลอดเวลา ส าหรบพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) นน พยายามทจะย าอยเสมอวา “ความขดแยงและสงครามเปนเรองปกตของมนษย” ทเกดขนมาอยางยาวนานคกบการถอก าเนดของมนษย สาเหตทเปนเชนนกเพราะมนษยมตณหา มานะ ทฐอยในจตของตวเอง แตถงกระนนทานกยอมรบวา ความขดแยงมไดมนยในเชงลบอยเสมอไป มนษยสามารถแปรความขดแยงไปสแงมมในเชงบวกได แตตองมเจตนาทด โดยมงไปทความผาสกของมนษยเอง เมอเกดความขดแยงขนมา สงทจะสามารถเยยวยาความขดแยงในลกษณะดงกลาวนน ทานมองวาหลกการประนประนอมกสามารถน ามาใช แตหลกการทจะถอไดวาสมบรณทสดกคอ “หลกแหงความสอดประสาน” (Harmonize) ซงหลกการนจะท าใหเกดสภาวะทหมดปญหาอยางแทจรง เปนสภาพจตทรบรและเขาใจไมขดเของใจ หลกการเชนนกคอ “หลกแหงมชฌมาปฏปทา” นอกเหนอจากนนแลว ทานมองวา “หลกแหงการพงพาอาศยซงกนและกน” กเปนหลกทควรจะน ามาชวยแกปญหาความขดแยงในการด าเนนชวตไดเชนเดยว จากการวเคราะหภาพรวมเกยวกบ “หลกสนตวธ” เพอแกไขปญหาความขดแยงอนจะน าไปสความรนแรงนน ท าใหเรามองเหนถงวตถประสงคของการใชรปแบบของแนวคด และแผนปฏบตการในมตทแตกตางกนพอสมควร จะเหนวา ยน ชารป และมหาตมะ คานธ ไดใชแนวคดนไปเปนฐานในการตอสเพอเรยกรองความเปนธรรม หรอความตองการใหกลมของตนเอง ซงบางครงอาจจะอางวาเปนกลมของคนหมมาก ซงการใชรปแบบสนตวธในลกษณะดงกลาวนน บางครงไดมการวธ “สตยาเคราะห” หรอ “การดอเพง” โดยไมปฏบตตามกฎหมายและขอบงคบของรฐ ซงท าใหรฐตองออกมาปราบปรามดวยวธการทรนแรง ซงท าใหรปแบบสนตวธของคานธถกตงขอสงเกตวา เปนผานยวยใหเกดความรนแรง ทงทไดพยายามทจะประกาศเจตนารมณของตนเองวา “จะไมใชวธการรนแรงในการแกไขปญหา” แตการยวยใหเกดความรนแรงไดสงผลใหเกดความ รนแรงตามมา แตวตถประสงคหลกในการน าเสนอแนวคด และแผนปฏบตการสนตวธของโยฮน กลตง และพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) กลบมนยทตรงกนขามกบแนวคดของยน ชารป และมหาตมะ คานธ เพราะแนวคดหลงจะมงเนนเพอความผาสกของมวลมนษยโดยรวม โดยไมไดมเปาหมายเพอทจะเรยกรองความตองการหรอผลประโยชนใหแกกลมของตนแตประการใด และการเรยกรองกมไดมวตถประสงคเพอไปบบคนกลมหนงกลมใด การน าเสนอแนวคดจงเปนการน าเสนอในกรอบกวางๆ และไมไดมแผนปฏบตการทชดเจนเพอตอส หรอเรยกรองเชนเดยวกนกลมแนวคดแรก การตอสในเชงสนตวธทง 4 แนวคด ลวนมจดประสงครวมกนในประเดนทตองการใช สนตวธเปนเครองมอในการทจะท าใหมนษยอยรวมกนอยางปกตสขในสงคม ไมมการแกงแยง หรอเอารดเอาเปรยบซงกนและกน มความยตธรรม และเกดความเสมอภาคในสงคม ซงจะท าใหสงคมอยรวมกนอยางสนตสข

-181-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

สรป เมอกลาวโดยสรปเกยวกบประเภทของสนตวธของนกสนตนยมดงทไดน าเสนอมาในเบองตนนน ไดมการน าเสนอหลกการของสนตวธเพอใชเปนวธการในการแกไขปญหาความขดแยง ซงนกคดกลมนจะตอตานการใชความรนแรงในการแกไขปญหา เชน การใชก าลงในการตดสนปญหาตาง อนจะน าไปสความรนแรงทมนษยไดกระท าตอมนษยดวยกน และการน าเสนอสนตวธเพอใชเปนฐานในการรองรบวถทางในการด าเนนชวต ซงนกสนตวธกลมนจะมองวา ความรนแรงไมไดจ ากดอยทการกระท าระหวางมนษยดวยกนเทานน แตยงรวมไปถงการกระท าความรนแรงของมนษยตอสตว พช และธรรมชาตสงแวดลอมอนๆ อกดวย

-182-

วชาวถแหงชวต มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ค าถามทวบทวน

1. สนตวธหมายถงอะไร และมความส าคญอยางไรบาง 2. สนตวธมความส าคญในฐานะทเปนเปาหมายของชวตอยางไร 3. สนตวธมความส าคญในฐานะทเปนสงจ าเปนตอสงมชวตอยางไร 4. ใหนกศกษาอธบายโครงสรางความส าคญของสนตภาพมาพอเขาใจ 5. เราสามารถขจดความขดแยงไดอยางไรบาง 6. ใหนกศกษาเลอกอธบายแนวคดของนกสนตวธตอไปนมา 1 คน

6.1 ยน ชารป 6.2 โยฮน กลตง 6.3 มหาตมะ คานธ 6.4 พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต)

เอกสารอางอง ชยวฒน สถาอานนท. (2539). สนตทฤษฎ-วถวฒนธรรม. กรงเทพฯ : มลนธโกมลคมทอง. มารค ตามไท. (2543). สนตวธ : ยทธศาสตรชาตเพอความมนคง. กรงเทพฯ : สถาบน ยทธศาสตร ส านกงานสภาพความมนคงแหงชาต. ราชบณฑตยสถาน. (2546) พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชนส. รงธรรม ศจธรรมรกษ. (2533). สนตศกษากบสนตภาพ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช