โครงการ

ชอเรอง (ภาษาไทย) ประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมยจากภมปญญาชางทองถน

แนวเรอง ความอดมสมบรณ“ ” (ภาษาองกฤษ) Contemporary ceramic art from the

wisdom of local sculpture entitle “Exuberance”

ไดรบทนอดหนนการวจย ประจำาปงบประมาณ พ.ศ. 2560 ระยะเวลาทำาการวจย 1 ป เรมทำาการวจยเมอ 29 มถนายน พ.ศ.

2560 สนสดการทำาวจยเมอ 29 มถนายน พ.ศ. 2561

รายนามหวหนาโครงการและผรวมโครงการหวหนาโครงการ

ชอ : นายสรศกด แสนโหนงหนวยงาน : หนวยวจยเฉพาะทางคณะศลปกรรมศาสตร

มหาวทยาลยมหาสารคาม โทรศพทมอถอ : 089-417-1334 อเมลล : sannong83@gmail.com

ผรวมงานวจย ชอ : นางสาวเมตตา ศรสขหนวยงาน : คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลย

มหาสารคามโทรศพทมอถอ : 084-260-9758 อเมลล : sirisuk83@hotmail.com

หลกการเหตผลและระบสาเหตทตองดำาเนนการวจย

“ภมปญญา เปนสงทเกดขนและดำารงอยกบสงคมมนษยมาชานาน” เปนการดำารงอยในชวตทเกยวพนกบธรรมชาตของแตละทองถน โดยมการปรบสภาพการดำาเนนชวตใหเหมาะสมกบธรรมชาตสภาพแวดลอมทมการเปลยนแปลงตามกาลเวลา เนองจากมนษยเปนสตวโลกทพเศษกวาสตวอนๆ กลาวคอ มมนสมองทมความสามารถในการคดคนเรยนร แกปญหาและมการสบทอดแบบแผนความรทเปนมรดกมาชานาน แมวาภมปญญาเปนสงทสงสมและถายทอดเปนมรดกมาชานาน แตมเอกลกษณสำาคญอยางหนง คอ เปนองคความรทมการเชอมโยงกนไปหมด ไมวาจะเปนเรองของอาชพ เศรษฐกจ ความเปนอย คาใชจาย การศกษา วฒนธรรมจะผสมกลมกลนในวถการดำาเนนชวตของมนษย (ประเวศ วะส, 2530)

เครองป นดนเผา เปนผลตภณฑจาก ภมปญญา ของมวล“ ”มนษยชาตทมมาแลว ตงแตครงบรรพกาล ทกภมภาคทวโลกปรากฏรองรอยของเครองป นดนเผามากบางนอยบางแตกตางกนไป (วระศกด จลดาลย และคณะ, 2549 : ไมปรากฏเลขหนา) เครองป นดนเผาจดเปนศลปหตถกรรมแขนงหนงทเกาแกและเปนสวนหนงของชวตประจำาวนของคนทวไป งานเครองป นดนเผาเหลานเปนเครองชใหเหนถงอารยะธรรมและความเจรญของมนษย เปนมรดกทางวฒนธรรมทมเอกลกษณสะทอนใหเหนความเชอมโยงในการดำาเนนชวต ความเชอ ความศรทธา ศาสนาตลอดจนภมปญญาทมอยใหผสมผสานและถายทอดออกมาอยางวจตร ซงแสดงใหเหนถงคณคาของความงามทางศลปะ เครองป นดนเผาในแตละภมภาคมความแตกตางกน ทงนเนองมาจากกระบวนการผลต กระบวนการเผา คณลกษณะของดนในแตละพนท

สงเหลานลวนสงผลใหเกดลกษณะเดนของเครองป นดนเผาในแตละแหลงซงมความเหมอนและแตกตางกนดวย

ในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอปรากฏแหลงผลตเครองป นดนเผาสำาคญหลายแหลง ทงในเขตแองสกลนคร และแองโคราช ซงพบวามกระบวนการเผาไฟตำา และการเผาดวยไฟแรงสงจนไดเครองป นดนเผาเนอแกรง ( สมชาย นลอาธ, 2554 : 1) แตในสภาพปจจบนผสบทอดภมปญญาการทำาเครองป นดนเผาหลายพนทนบวนจะมจำานวนนอยลงเรอย ๆ ซงเมอชางทองถนผเปนตนแบบภมปญญาสนชวตลง โดยไมมผสบทอดความรเหลานนกจะสญหายไปพรอมกน (วระศกด จลดาลย และคณะ, 2549 : ไมปรากฏเลขหนา)

ดงนนในฐานะผสรางสรรคผลงานศลปกรรมทมความสนใจและนำามาสกระบวนการสรางสรรคผลงานศลปกรรมทถายทอดดวยเทคนคกระบวนการทางเครองป นดนเผาเรอยมา ผวจยไดเลงเหนแนวทางการสบทอดภมปญญาเครองป นดนเผาของชางในทองถนใหคงอยดวยวธการถายทอดภมปญญาผานกระบวนการสรางสรรคผลงานศลปกรรม ซงพบวา ทศวรรษทผานมามศลปนหลายทานสรางสรรคผลงานศลปกรรมเครองป นดนเผาทไดสบทอดภมปญญาของชางในทองถนจนประสบผลสำาเรจ ไดรบการยอมรบในวงการศลปกรรม ในหลายเวท เชน ชน ยนาง, เดช นานกลาง, บรรกษ ศภตรยวรพงษ, พรสวรรค นนทะภา, พนมชาง นานอก เปนตน อยางไรกตามผลงานสวนใหญทปรากฏเกดจากการเรยนรจากภมปญญาชางทองถนเพยงแหลงใดแหลงหนงเทานน ขาดการผสมผสานเชอมโยงองคความรภมปญญาของชางจากแหลงตางๆเพอใชในการสรางสรรคผลงานศลปกรรมเครองปนดนเผา ซงเปนเหตผลสำาคญทนำามา

สโครงการสรางสรรคเชงวชาการ ประตมากรรมเครองป นดนเผาจากภมปญญาชางทองถน แนวเรอง ความอดมสมบรณ ในครงน“ ”

ความสำาคญของ โครงการสรางสรรคเชงวชาการ ประตมากรรมเครองป นดนเผาจากภมปญญาชางทองถน แนวเรอง ความอดม“สมบรณ ในครงน มงเนนศกษาเทคนคกระบวนการเครองปนดนเผาจาก”ภมปญญาชางทองถนจากแหลงเครองป นดนเผาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทสำาคญ 3 แหลง คอ แหลงเครองป นดนเผาบานกลาง ตำาบลโนนตาล อำาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม, แหลงเครองป นดนเผาตำาบลดานเกวยน อำาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา และแหลงเครองป นดนเผาบานหมอ อำาเภอเมอง จงหวด มหาสารคาม เปนเบองตน เพอนำาไปสกระบวนการวเคราะห สงเคราะห เชอมโยงองคความรของภมปญญาทงสามแหลงและถายทอดประสบการณ การเรยนรผานผลงานสรางสรรค ประตมากรรมเครองป นดนเผา ในแนวเรอง ความอดมสมบรณ โดยไดรบแรงบนดาลใจจากรปทรงของ“ ”สงมชวตในธรรมชาต ในชวงเวลาแหงการเกด การผลดอกออกใบ การเจรญเตบโตงอกงาม ซงแสดงใหเหนถงการเรมตนของชวตทเป ยมลนดวยความอดมสมบรณ

วตถประสงค1. เพอศกษาระบบคดของชาวอสานเกยวกบความอดมสมบรณ

และภมปญญาองคความรทเกยวของกบกระบวนการสรางเครองปนดนเผาของชางจากแหลงเครองป นดนเผาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

2. เพอทดลองกระบวนการสรางเครองปนดนเผา โดยประยกตใชองคความรจากภมปญญาของชางเครองป นดนเผาในทองถน และพฒนา

วธการใหเหมาะสมเพอใชเปนแนวทางสำาหรบการสรางสรรคผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมยจากภมปญญาชางทองถน

3. เพอสรางสรรคผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมย ภายใตกรอบแนวคดเรอง “ความอดมสมบรณ จำานวน ” 12 ชน

ขอบเขตของการวจยศกษาประวตความเปนมาเทคนคกระบวนการเครองป นดนเผาจาก

ภมปญญาชางทองถนจากแหลงเครองป นดนเผาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทสำาคญ 3 แหลง คอ แหลงเครองป นดนเผาบานกลาง ตำาบลโนนตาล อำาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม, แหลงเครองป นดนเผาตำาบลดานเกวยน อำาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา และแหลงเครองป นดนเผาบานหมอ อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม เพอนำาไปสกระบวนการวเคราะห สงเคราะห เชอมโยงองคความรของภมปญญาจากชางป นดนเผาทงสามแหลงและถายทอดองคความร การทดสอบ และประสบการณการเรยนรผานผลงานสรางสรรคประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมย ในแนวเรอง ความอดมสมบรณ จำานวน “ ” 12 ชน

กรอบแนวความคดของการวจยสรางสรรคเชงวชาการโครงการวจยสรางสรรคประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมยจาก

ภมปญญาชางทองถน แนวเรอง ความอดมสมบรณ มกรอบแนวคดเพอศกษาวจยดงน “ ” 1) ศกษาภมปญญาของชางป นในทองถนและทดลองพฒนาองคความรจากการศกษา ซงผลทไดนำาไปสการประยกตใชเทคนควธการในการสรางสรรคประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมย 2) แรงบนดาลใจในการ

สรางสรรค ไดศกษาแนวคดคตความเชอเรองความอดมสมบรณ ซงใชแนวคดสญวทยา (Semiology) เปนกรอบในการมองมตเรองความอดมสมบรณทสะทอนอยในสงคมวฒนธรรมของชมชน โดยผลการศกษาวจยทงสองสวนจะนำามาสกระบวนการสรางสรรคประตมากรรมเครองปนดนเผาจากภมปญญาชางทองถน แนวเรอง ความอดมสมบรณ โดยใช“ ”แนวคดทฤษฎสนทรยศาสตร ทวาดวยศลปะคอการสอความหมาย ทงนโครงการสรางสรรคเชงวชาการฉบบน มกรอบแนวคดของการวจยและสรางสรรค ดงน

ภาพประกอบ กรอบแนวคดการวจยสรางสรรคกระบวนการดำาเนนงาน

แหลงเครองปนดนเผาตำาบลโนนตาล อำาเภอ

แหลงเครองปนดนเผา ตำาบลดานเกวยน อำาเภอ

แหลงเครองป นดนเผา

ลงพนท ศกษาองคความรจากภมปญญาในการผลตเครองป นดนเผา

ทดลองสรางสรรค โดยเชอมโยงองคความรของภมปญญาชางทองถนแหลงดน กระบวนการเผา

แหลงเครองปนดนเผาตำาบลโนนตาล อำาเภอทาอเทน จงหวด

เผาเตาอโมงคแบบโนนตาล

เผาเตาอโมงคอฐ

เผากลางแจงแบบบานหมอ

ศกษาระบบคดของชาวอสานทเกยวกบความอดมสมบรณ

ภมปญญาชางเครองป นดนเผา

ในทองถน

แนวคดคตความเชอเรอง

ความอดมสมบรณ

ประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมย

แนวเรองความอดม

กรอบ

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ1. ไดศกษาองคความรเกยวกบระบบคดของชาวอสานเกยวกบ

ความอดมสมบรณ และองคความรเกยวกบเครองป นดนเผาจากแหลงเครองป นดนเผาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

2. ไดองคความรใหมในกระบวนการสรางสรรคประตมากรรมเครองป นดนเผา รวมถงวสดอปกรณทจะชวยใหเกดประโยชนตอวงการสรางสรรคประตมากรรม และเครองป นดนเผา

3. ไดแนวทางในการสรางสรรคผลงานศลปกรรมเครองป นดนเผารวมสมย จากคณคาของทนทางภมปญญาของชางป นดนเผาในทองถน

ทดลองสรางสรรค โดยเชอมโยงองคความรของภมปญญาชางทองถนแหลงดน กระบวนการเผา

แหลงเครองปนดนเผาตำาบลโนนตาล อำาเภอทาอเทน จงหวด

เผาเตาอโมงคแบบโนนตาล

เผาเตาอโมงคอฐ

เผากลางแจงแบบบานหมอ

วเคราะหผลการทดลอง สรปผลเพอนำามาประยกตใชในการ

การสรางสรรคผลงานศลปกรรมเครองป นดนเผารวมสมย

วพากษและประเมนคณคาผลงานศลปกรรมโดยผ

เผยแพรผลงานศลปกรรมในรปแบบนทรรศการศลปะ

4. ไดผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมยทสะทอนภาพของความอดมสมบรณของวถชวตในทองถน ในรปแบบผลงานศลปกรรมสการรบรของสาธารณะชนในวงกวาง

ระยะเวลาทำาการวจย และแผนการดำาเนนงานตลอดโครงการวจยโครงการสรางสรรคเชงวชาการ ประตมากรรมเครองปนดนเผาจากภมปญญาชางทองถน

แนวเรอง ความอดมสมบรณ ประกอบไปดวยผลงานประตมากรรม “ ”จำานวน 12 ชน และผลงานจาก ทงนใชระยะเวลาดำาเนนงานตลอดโครงการ 1 ป ซงแผนการดำาเนนงานโครงการสรางสรรคไดกำาหนดวางแผนงานไว 3 ดาน ดานการศกษา ดานการทดลอง และดานการสรางสรรค ดงน การศกษารวบรวมขอมลทงเอกสารและภาคสนามทสำาคญเพอนำามาใชในการวเคราะหองคความรของชางในทองถนและพฒนาสกระบวนการสรางสรรค ดานการทดลองพฒนาองคความรใหมในกระบวนการสรางสรรคประตมากรรมเครองป นดนเผาจากองคความร เปนการสงเสรมการบรณาการความรสการสรางสรรคทเปนแบบอยางตอการนำาไปประยกตใชในการสรางสรรคและการเรยนการสอน โดยมแผนงานตลอดโครงการดงน

กจกรรมระยะเวลา (เดอน)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11

12

1. ศกษาเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารชนตน, เอกสารชนรองและ งานวจย2. สำารวจขอมลและศกษากระบวนการสรางเครองป นดนเผา

จากแหลงเครองป นดนเผาทง 3 แหลง3. สมภาษณผใหขอมลสำาคญทเกยวของกบภมปญญาเครองป นดนเผาของชางในทองถนและนกวชาการ4. การศกษาวเคราะหขอมล ทดลองสรางสรรคจากแหลงดนและกระบวนการเผาทหลากหลาย ประมวลและสรปขอเทจจรง5. สรางสรรคเชงวชาการ ประตมากรรมเครองป นดนเผาจากภมปญญาชางทองถน แนวเรอง ความอดมสมบรณ “ ”ประกอบไปดวยผลงานประตมากรรม จำานวน 12 ชน5. สรปและเรยบเรยงผลการศกษาวจย6. จดทำาสจบตร และนทรรศการเผยแพรผลงาน, องคความร7. สรปโครงการ

เปาหมายของผลผลต (Output) และตวชวด1. เพอสรางผลงานศลปกรรมสรางสรรคประตมากรรม

เครองป นดนเผา แนวเรอง

“ความอดมสมบรณ จำานวน ” 12 ชน ขนาดไมตำากวา 40 เซนตเมตร และไมเกน 150 x150 x150 เซนตเมตร

2. ถายทอดองคความรอธบายกระบวนการสรางสรรคงานศลปกรรมใหกบนกเรยน นกศกษาและผสนใจ

3. เพอการเผยแพรผลงานศลปกรรม ในรปแบบผลงานแสดง หรองานนทรรศการ

4. จดทำาเอกสารสจบตร จำานวน 200 เลม เพอเผยแพรองคความรอธบายกระบวนการสรางสรรคงานศลปกรรม และเอกสารสรปรายงานการวจย

เปาหมายของผลลพธ (Outcome) และตวชวด1. เกดองคความรใหมทางดานการสรางสรรคผลงานประตมากรรม

เครองป นดนเผาจากภมปญญาชางทองถน 2. เกดคณประโยชนดานคณคาทางดานวชาการศลปกรรม3. เกดการแลกเปลยนเรยนรเพอการเผยแพรผลงานศลปกรรม ใน

รปแบบผลงานแสดง หรองานนทรรศการ 4. เกดการการนำาผลงานวจยไปใชประโยชนในการตอยอด ประยกต

ใชและพฒนารปแบบผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผาในวงวชาการและการสรางสรรคทางศลปกรรมดานทศนศลป

ผลการวจย และการวเคราะหผลการวจยสวนท 1 ภมปญญาและองคความรทเกยวของกบกระบวนการ

สรางเครองป นดนเผาของชางจากแหลงเครองป นดนเผาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

จากการศกษาคณะผวจยไดจำาแนกภมปญญาองคความรทเกยวของกบกระบวนการสรางเครองป นดนเผาของชางจากแหลงเครองป นดนเผา ออกไดเปน 4 ดาน ประกอบดวย ภมปญญาดานการเตร

ยมดนป น, ภมปญญาดานการขนรปเครองป นดนเผา, ภมปญญาดานการทำาเตาเผา โดยพบวาภมปญญาและองคความรในกระบวนการสรางเครองป นดนเผาของชางปนในแตละทองถนมความแตกตางกนทงนรปแบบการผลตทมความตางกนสงผลใหเกดความรและภมปญญาทตางกนดวยผลการศกษาผวจยไดสรปองคความรจากภมปญญาชางป นเครองป นดนเผาในทองถน ออกเปนประเดนตางๆไดดงน

1. ภมปญญาดานการเตรยมดนป น จากการศกษาพบวาดนป นจากแหลงเครองป นดนเผาทง 3 แหลง เปนดนทไดจากแหลงดนใกลหนองนำาใกลหมบาน ลกษณะของดนป นมคณสมบตของเนอดนทแตกตางกน คอ เนอดนป นจากบานกลาง อำาเภอทาอเทนเปนเนอดนเหนยวปนทรายทมคณสมบตเหมาะสมในการนำามาใชป นภาชนะดนเผาไดโดยตรง แตดนจากแหลงดนเผาดานเกวยนและแหลงดนบานหมอ ดนทนำามาป นภาชนะดนเผาไดนนตองมการผสมดนเชอหรอดนทรายเหนยวเขาไปในเนอดนเพอใหสามารถนำามาป นและเผาชนงานได ทงนการเตรยมดนสำาหรบนำามาป นไดนน พบวามกระบวนการคลายคลงกนคอจะตองหมกดนและนวดใหดนนมกอนจงจะสามารถนำาดนป นไปใชงานได ซงดนป นจากแตละแหลงมลกษณะของเนอดนทตางกน รายละเอยดในการเตรยมดนปนจงมความแตกตางกนดวยซงเปนภมปญญาของชางป นในการปรบโครงสรางของเนอดนใหมความเหมาะสมสำาหรบการนำามาใชป นภาชนะและเผาในอณหภมทมความแตกตางกนดงน

1) ดนป นบานกลาง อำาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม ดนป นไดจากบอดนทหนองกดคาว หนองนำาทายหมบาน เนอดนมลกษณะเปนดนเหนยวปนทรายสนำาตาลอมชมพเนอเนยนละเอยด เนอดนทขดไดมคณสมบตทเหมาะสมในการนำามาใชป นดนเผาโดยเฉพาะซงเรยกวาเนอดน สโตนแวร (Stoneware) ดนทนำามาใชป นขนรปเปนดนจากแหลงขดทนำามาตาก

แหง และหมกแชนำาหนงคนแลวจงนำามานวดใหนมถงจะสามารถนำาไปใชงานได เนอดนเผาสามารถเผาทอณหภม 1,200 องศาขนไป โดยดนไมบดตว

2) ดนป นดานเกวยน อำาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา เปนดนเหนยวทไดจากแหลงดนใกลฝงรมแมนำามลไมไกลจากหมบาน ปจจบนตองไปเอาดนจากหมบานใกลเคยงเนองจากคณภาพของแหลงดนเดมเปลยนไป ดนสำาหรบนำามาป นคอดนทผสมระหวางดนเหนยวและดนทรายเหนยวรมแมนำามล นำามานวดผสมใหเขากนตามอตราสวนทเหมาะสม ดนดานเกวยนมการหดตวสงแตทนความรอนไดถง 1,120 องศาเซลเซยส เนอดนทใชมสวนผสมของแรเหลกซงเมอเผาแรเหลกจะไหลออกมาเคลอบทผวภาชนะ

3) ดนป นจากบานหมอ จงหวดมหาสารคาม ดนทนำามาใชคอดนเหนยวในหนองนำาใกลหมบาน ดนทนำามาป นชนงานตองนำามาหมกและนวดผสมกบดนเชอหรอดนกอกซงจะททำาหนาทเปนตวผสานและเชอมเนอดน การทดนมสวนผสมของดนเชอนนทำาใหเครองป นดนเผาสามารถนำาไปเผากลางแจงดวยอณหภมตำาได ทงนการเผาแบบกลางแจงจะไมมการอนเตาเหมอนการเผาดวยเตาลกษณะอน ดงนนดนจะสมผสกบไฟโดยตรงและใชระยะเวลารวดเรวในการเพมหรอลดอณหภม หากดนป นไมมสวนผสมของดนเชอเมอเผาชนงานจะทำาใหดนแตกหรอระเบดได เนองจากดนเชอ(Grog) เปนตวผสานททำาหนาทเหมอนโครงสรางของกระดกทยดตดดนเผาใหเชอมยดตดกน (พทกษ นอยวงคลง, 2560 : สมภาษณ)

2. ภมปญญาดานการขนรปเครองป นดนเผา การศกษาพบวากระบวนการขนรปของชางป นในชมชนเครองป นดนเผา 2 แหลงคอ ชมชนบานกลางและชมชนดานเกวยนมการพฒนาวธการขนรปภาชนะเครองป นดนเผาทมความแตกตางไปจากวธการขนรปของบรรพบรษในชมชน โดยชางป นในแตละชมชนไดมการประยกตใชความรและเทคโนโลยทเหมาะสมกบตนและชมชนเพอพฒนาวธการขนรปเครองปนดนเผา สงผล

ใหชางป นสามารถผลตชนงานไดจำานวนมากขนและมมาตรฐานคณภาพทใกลเคยงกน สวนแหลงเครองปนดนเผาบานหมอยงคงขนรปภาชนะดนเผาดวยวธการดงเดมทสบทอดกนมาตงแตโบราณแตอยางไรกตามชางป นไดมการประยกตใชวสดอปกรณทเหมาะสมในการขนรปเครองป นดนเผาดวยเชนกน โดยวธการขนรปเครองป นดนเผาของชางปนในชมชนเปนภมปญญาทเกดจากรากฐานดงเดมทไดรบการถายทอดมาจากบรรพบรษและพฒนาปรบปรงใหเหมาะสมในยคปจจบนซงมความแตกตางกนในแตละชมชนดงน

1) การขนรปเครองปนดนเผาบานกลาง อำาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม อดตเครองป นดนเผาบานกลางจะขนรปดวยมอเปนหลก ภายหลงชมชนไดรบการพฒนาความรจากกรมวทยาศาสตรบรการและศกษาดงานจากแหลงเครองป นดนเผาทลำาปาง ทงนเนองจากชมชนผลตครกดนเผาเปนสวนใหญ จงทำาใหมการพฒนาวธการขนรปโดยใชเครองทนแรงทชมชนไดประดษฐเองจากองคความรทไดรบการถายทอดมา ซงเครองมอนเรมประยกตใชเมอ 3 ปทผานมา ทำาใหสามารถผลตชนงานไดรวดเรวขนและมคณภาพไดมาตรฐานใกลเคยงกน

ภาพประกอบ 1 กระบวนการขนรปครกดนเผาบานกลางทมา : เมตตา ศรสข. 9 ธนวาคม 2560 : ถายภาพ

2) การขนรปเครองปนดนเผาดานเกวยน อำาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา การขนรปเครองปนดนเผาทดานเกวยนในปจจบนไดรบการพฒนาปรบปรงใหสามารถตอบสนองความตองการของผบรโภคมากขน ทงนการขนรปทปรากฏม 2 กระบวนการ คอ (1) การขนรปดวยมอแบบดงเดม และ (2) การขนรปจากแมพมพซงเปนวธการทสามารถผลตผลงานไดปรมาณทมากขนรวมทงผลงานมคณภาพ ลกษณะและรปแบบใกลเคยงกน อยางไรกตามชางในทองถนยงไดคดประดษฐอปกรณขนเพอใชเปนเครองมอสำาหรบการขนรปผลงานซงประกอบดวย พะมอนหรอแปนหมนแบบดงเดมทำาดวยไมแขง ปจจบนใชแปนหมนททำาจากเหลกมมอเตอร และแมพมพปนพลาสเตอรซงเปนเทคโนโลยทไดรบการพฒนาขนในปจจบนเพอตอบสนองการผลตในเชงพาณชย

ภาพประกอบ 2 การะบวนการขนรปจากแมพมพ

ทมา : (มตร สงหทะเล, 2013) : เวบไซต

ภาพประกอบ 3 โครงสรางตกตาดนเผาทขนรปจากแมพมพ

ทมา : สรศกด แสนโหนง, 2555 : ถายภาพ

ภาพประกอบ 4 ตกตาดนเผาทใสรายละเอยดเรยบรอยพรอมนำาไปเผาทมา : สรศกด แสนโหนง, 2555 : ถายภาพ

3) การขนรปเครองปนดนเผาบานหมอ อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคามกระบวนการขนรปภาชนะดนเผาทบานหมอ เปนวธการทใชองคความรดงเดมทสบทอดมาจากบรรพบรษดวยการขนรปดวยมอ มอปกรณเพยงไมกชนซงประกอบไปดวย ไมตททำาจากไมเนอแขง, หนดสำาหรบหนนรองขณะตขนรปภาชนะซงทำาจากดนเหนยวทเผาแบบพนบาน และใบสวทใชสำาหรบการขดผวภาชนะดนเผาใหมความมนขนจากเดมในปจจบนมการประยกตใชถงพลาสตกแทน

ภาพประกอบ 5 การป นขนรปภาชนะ

ทมา : (ขวญชนก นาถมทอง, 2551) : เวปไซต

3. ภมปญญาดานการทำาเตาเผา ลกษณะเตาทพบจากการศกษาวจยในครงนม 2 แบบ คอ เตาเผาแบบกลางแจง และเตากออฐแบบอโมงค เตาทงสองลกษณะเหมาะสำาหรบการเผาทใชอณหภมแตกตางกน โดยเตาเผาแบบกลางแจงเหมาะกบการเผาอณหภมตำา เผาเพอใหภาชนะดนเผาสกเทานน ภาชนะมความเปราะบาง นำาซมผานได สวนเตากออฐแบบอโมงคเหมาะกบการเผาทใชอณหภมสง ซงภาชนะดนเผาจะมความแกรง หากเนอดนมแรอนผสมอย อณหภมในการเผาจะหลอมละลายแรในดนออกมากทำาใหผวภาชนะเกดความมนเงาและเกดสเคลอบทผวภาชนะลกษณะตางๆ ทงนวธการกอเตาของชางในแตละชมชนลวนมลกษณะเฉพาะทเกดจากภมปญญาทงทไดรบการสบทอดตอกนมาและการพฒนาใหเหมาะสมกบดนในทองถนดงน

1) เตาเผาบานกลาง อำาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม เตาเผาทบานกลางเปนเตาอโมงคกอดวยอฐ แตเดมเปนเตาขดในจอมปลวกเปดปลองไฟดานบน ปจจบนกอเตาเผาดวยอฐลกษณะเปนอโมงคมปลองไฟตอนทายของเตา ดานหนาเตาเปดเปนชองสำาหรบใสฟน ภายในเตาถกแบงออกเปนสองสวนคอหองไฟจะอยสวนหนาของเตาสำาหรบใสฟน และสวนทสองคอหองสำาหรบเรยงชนงาน เมอจะนำาผลงานเขาเตาหรอออกจากเตาชางจะเจาะชองเปดเตาดานขางออกตรงบรเวณทใชเรยงชนงาน

และจะถกกอปดเชนเดมเมอจะเผาชนงานเพอปองกนไฟและความรอนออกจากเตาบรเวณชองทางน

ภาพประกอบ 6 เตาเผาเครองป นดนเผาบานกลาง

ทมา : สรศกด แสนโหนง. 13 ธนวาคม 2559 : ถายภาพ

2) เตาเผาดานเกวยน อำาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา เตาเผาทดานเกวยนมลกษณะคลายคลงกบเตาเผาทบานกลาง ซงเปนเตาอโมงคมปลองไฟเพอระบายอากาศดานทายของเตา ทงนเตาเผาตงแตอดตถงปจจบนมวธการสรางเตาเผา 2 ลกษณะ คอ (1) เตาเผาแบบดงเดมเปนเตาเผาทขดเปนโพรงเขาไปในจอมปลวกมเจาะปลองไฟดานบนจอมปลวก เตาเผาดงเดมนมทางเขาออกเพยงดานเดยวสามารถเกบความรอนไดดแตในปจจบนไมปรากฏวามเตาลกษณะนคงเหลออย (2) เตากออฐเปนเตาทใชในปจจบน สามารถกำาหนดขนาดใหญเลกของเตาตามความตองการ เปนเตาทกอดวยอฐมปลองไฟดานทายเตา เกบความรอนไดนอยกวาเตาแบบดงเดมเนองจากผนงเตามความบางกวา เตาถกเปดใหสามารถเขาได 2 ทาง คอดานหนาสำาหรบใสฟนและดานขางสำาหรบนำาชนงานเขาเตาซงเมอเรยงชนงานในเตาเตมแลวจงปดชองทางเขานเพอควบคมอณหภมของไฟและอากาศทไหลเวยนภายในเตา

ภาพประกอบ 7 เตากออฐทใชในเผาชนงานในปจจบนทมา : สรศกด แสนโหนง, 2560 : ถายภาพ

3) เตาเผาบานหมอ อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม ลกษณะการเผาเครองป นดนเผาทบานหมอเปนวธการเผาอณหภมตำาแบบกลางแจง กระบวนการกอเตาเผาแบบกลางแจง ประกอบดวยชดความรทประกอบกนหลายสวน ทงในดานการเลอกใชไมฟนชนดตางๆทใหอณหภมความรอนและการเผาไหมแตกตางกน รวมถงการสงผลตอสของภาชนะทไดจากการใชฟนแตละชนด เชน ไมกระถนจะทำาใหสของภาชนะออกสแดง ไมไผทำาใหสของภาชนะออกสขาว เปนตน รวมถงองคความรดานการกอเตาทตองยกฟนใหมระดบความสงจากพนดนโดยใชทรองรบฟนดวยหลกเตาซงมผลตอการถายเทของอากาศภายในเตา และความกวางของเตามความสมพนธกบปรมาณหรอขนาดของภาชนะ เปนตน

ภาพประกอบ 8 การเรยงฟนเตาเผากลางแจงในชนสดทาย

ทมา : เมตตา ศรสข, 2558 : ถายภาพ

4. ภมปญญาการเผาเครองป นดนเผา กระบวนการเผาเครองป นดนเผาในชมชนเปนวธการทตองใชทกษะและประสบการณและสงสมจนกลายเปนเชยวชาญของชางแตละคน เนองดวยวธการเผาของชมชนเปนวธการเผาทประกอบไปดวยปจจยหลายอยาง เชน ฟนเชอเพลง อากาศ เปนตน ทงนการเผาแตละครงไมสามารถควบคมใหเหมอนกนไดเหมอนวธการเผาดวยเตาไฟฟา อยางไรกตามจากการศกษาพบลกษณะการเผาจาก 3 ชมชน ม 2 ลกษณะ คอกระบวนการเผาอณหภมตำา และกระบวนการเผาอณหภมสงเพอใหภาชนะมความแกรง ทนทาน ซงสามารถสรปวธการไดดงน

1) กระบวนการเผาเครองปนดนเผาบานกลาง อำาเภอทาอเทน จงหวดนครพนมการเผาเครองป นดนเผาทบานกลางเปนวธการเผาโดยใชอณหภมสง ประมาณ 1,200 องศาเซลเซยส ขนไปโดยใชไมฟนเปนเชอเพลง ภาชนะทไดจะมความแกรง ทนทาน นำาซมผานไมได ผวชนงานมความมนวาวสเขมดำาอมเขยวซงเกดจากแรเหลกในดนถกความรอนหลอมละลายมาเคลอบทผวของภาชนะ การวดอณหภมภายในเตาชาวบานใชภมปญญาในการใชแผนดนป นซงมความหนาเทากบภาชนะในเตา โดยใสแผนดนป นนไวททายเตา และสามารถตรวจสอบอณหภมไดจากดทแผนดนทดสอบนวาสกและไดสดนเผาตามทตองการหรอไม

2) กระบวนการเผาเครองปนดนเผาเผาดานเกวยน อำาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา ลกษณะการเผาเครองป นดนเผาทดานเกวยนพบวาม 2 วธการคอ การเผาดวยอณหภมตำา และการเผาอณหภมสง ทงสองวธการใชกระบวนการเผาในเตาเผาเชนเดยวกน แตทตางกนคอปรมาณการใชฟนซงสงผลตออณหภมในการเผาทตางกนและระยะเวลาทใชในการเผา ทงนการเผาแบบดงเดมเปนการเผาดวยอณหภมสงซงผลทำาใหภาชนะมความแขงแกรงทนทาน เนอดนเผามสเขมเกอบดำาเปนมนเงาซงเปนลกษณะสำาคญตามทรจกกนดวาเปนลกษณะของ ดนดำา“ดานเกวยน ในปจจบนการเผาลกษณะนมปรมาณนอยลงเนองจากงบ”ประมาณในการเผาคอนขางสงและเผาไดปรมาณนอยชน

สวนการเผาอณหภมตำาประมาณ 900 องศาเซลเซยสเปนการเผาเพอใหดนสกเทานนลกษณะของภาชนะทไดจะมสแดงสม เนอไมแกรง สามารถเผาชนงานไดปรมาณมาก ตนทนในการเผาตำากวาการเผาอณหภมสง เมอเผาแลวสวนใหญผลงานจะถกนำามาตกแตงดวยการระบายสทผวชนงานอกครงเพอตอบสนองความตองการของผบรโภค

3) กระบวนการเผาเครองปนดนเผาบานหมอ อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม ลกษณะการเผาเครองป นดนเผาทบานหมอเปนวธการเผาแบบกลางแจงใชระยะเวลาในการเผานอยประมาณ 1-2 ชวโมงตอเตา โดยขนอยกบขนาดของเตาและชนงานทเผา ทงนไมฟนทใชในการเผามความสำาคญซงสงผลตอคณภาพในกระบวนการเผาและสของชนงาน รวมถงระดบของการกอเตาทมความสงจากพนอยางเหมาะสมเพอใหอากาศสามารถไหลเวยนและถายเทไดสะดวกซงมผลตอความรอนและการไหลเวยนของไฟภายในเตา ภาชนะดนเผาจากบานหมอจะมความพรนและเปราะเนองจากเผาดวยอณหภมตำาเนอภาชนะมสแดงอมสมนำาสามารถซมผานได

จากการศกษาองคความรจากภมปญญาชางเครองป นดนเผาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอจาก 3 แหลงทมกระบวนการผลตเครองป นดนเผาทมความแตกตางกน คอ แหลงเครองป นดนเผาบานหมอ อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม ทผลตเครองป นดนเผา ดวยกระบวนการเผาไฟตำา ดานแหลงเครองป นดนเผาตำาบลโนนตาล อำาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม และแหลงเครองป นดนเผาดานเกวยน อำาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา ทผลตเครองป นดนเผาเนอแกรงดวยการเผาไฟแรงสง ผลการศกษาพบวาเครองป นดนเผาแตละแหลงมลกษณะเฉพาะทแตกตางกน ทงนเนองมาจากกระบวนการผลต กระบวนการเผา คณลกษณะของดนในแตละพนท สงเหลานลวนสงผลใหเกดลกษณะเฉพาะของเครองป นดนเผาในแตละแหลงทงทมความเหมอนและแตกตางกน

สวนท 2 แนวคดและสญลกษณทเกยวของกบความอดมสมบรณ

จากการศกษาแนวคดและสญลกษณทเกยวของกบความอดมสมบรณ พบวา โลกทศนของมนษยเกยวกบคตความเชอเรองความอดมสมบรณนน ไดสงผลสะทอนกลบไปยงระบบการจดการของชมชนสงคมในแตละทองถนดงจะเหนไดจากประเพณพธกรรมตางๆทมความเชอมโยงกบความคดน มนษยมมมมองและโลกทศนเรองความอดมสมบรณทมความผกพนเชอมโยงกบธรรมชาตมาตงแตอดตจนถงปจจบน ตวหมายทชมชนเลอกใชเปนสอกลางซงทำาหนาทเปนสญลกษณแทนความอดมสมบรณนน พบวา สญลกษณทมรหสหมายแทนความอดมสมบรณทปรากฏในพนทตางๆ ทวโลกลวนมความผกพนใกลชดกบมนษยมาตงแตยคกอนประวตตศาสตรจนถงปจจบน และเปนตวหมายทสามารถสอสารความหมายไดอยางตรงไปตรงมา ทงในเรองของเพศ การสงวาส พชศกดสทธ สตวศกดสทธ การเกดใหมหลงความตาย เปนตน

ทงนชมชนมกระบวนการถายทอดแนวคดความอดมสมบรณหลากหลายลกษณะ อาทเชน ตำานานนทานพนบาน ประตมากรรมรป

เคารพ ประเพณ พธกรรม เหลานเปนตน ปฏบตการของชมชนภายใตแนวคดเรองความอดมสมบรณน แสดงใหเหนถงกระบวนการตางๆทมนษยพยายามกระทำาขนเพอสอสารกบธรรมชาตอนยงใหญใหไดรบรถงความตองการของคนในชมชน ซงเปนความตองการพนฐานเพอการดำารงชวตอย การสอสารตางๆจดกระทำาขนโดยผานตวหมายทเปนสญลกษณของความอดมสมบรณทชมชนไดเลอกใช เชน เพศ กบ ง ปลา หมอนำา นำาเตา เปนตน

ภาพประกอบ 9 การใชสญลกษณเพศและการสงวาสในประเพณบญบงไฟทสอถงความอดมสมบรณ

ทมา : (ตก แสนบญ, มปพ.)

ภาพประกอบ 10 ผลนำาเตาและภาชนะดนเผารปทรงคลายนำาเตาผลไม

ศกดสทธทสอถงความอดมสมบรณทมา : (สจตต วงษเทศ, 2558)

ดงนนจะเหนไดวาแนวคดเรองความอดมสมบรณเปนแนวคดทปรากฏในชมชนตางทวโลก ความอดมสมบรณจงเปนแนวคดรวมทเปนสากลของคน สงคม ชมชนตงแตยคดงเดมจนถงปจจบน

แมทกวนนชมชนสงคมเกษตรกรรมในหลายพนทของไทย กยงคงปรากฏแนวคดเรองความอดมสมบรณทสะทอนผานประเพณพธกรรมตางๆ เชน บญบงไฟ การแหนางแมวขอฝน เปนตน โดยแนวคดเรองความอดมสมบรณนเปนการแสดงออกของมนษยททำาใหเหนถงการเปนผพกพงและพงพาธรรมชาต อกทงยงเปนการแสดงความเคารพตอธรรมชาตอยางสงสดเชนกน

การศกษาแนวคดและสญลกษณทเกยวของกบความอดมสมบรณในงานวจยฉบบน ผวจยไดวเคราะหองคความรเรองความอดมสมบรณ ผานระบบคด และสญลกษณทมนษยในแตละชมชนไดเลอกใชเปนตวหมายทสอถงความอดมสมบรณ โดยการมองผานกรอบแนวคดสญญะวทยา ทสะทอนมตทางความคดความเชอของมนษยผานรปทรงสญลกษณของตวหมายและความหมายของความอดมสมบรณในมตตางๆ ผลจากการศกษาครงนไดนำาไปสกระบวนการสงเคราะหและออกแบบรปทรงทมความเหมาะสมตอการใชเปนภาพแทนแนวความคด ในการสรางสรรคผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมยแนวเรอง ความ“อดมสมบรณ ตอไป”

สวนท 3 ผลการทดลองและพฒนากระบวนการปนดนเผา โดยพฒนาองคความรจากภมปญญาของชางเครองปนดนเผาในทองถน เพอสรางสรรคผลงานศลปกรรม

จากการศกษาเพอทดสอบความเปนไปไดของการใชแหลงดน การเคลอบและกระบวนการเผาทหลากหลาย โดยผวจยออกแบบกระบวนการทดลองตามตาราง

ลำาดบ

กระบวนการเผาชดทดสอบ 1 ชดทดสอบ 2 ชดทดสอบ 3

เผาเตาอโมงคแบบทาอเทน

เผาเตาอโมงคอฐแบบดานเกวยน

เผากลางแจงแบบบานหมอ

แหลงดน นำาเคลอบ แหลงดน นำาเคลอบ แหลงดน นำาเคลอบ1 บานหมอ - บานหมอ - บานหมอ -2 บานหมอ นำาดน บานหมอ นำาดน บานหมอ นำาดน

ทาอเทน ทาอเทน ทาอเทน3 บานหมอ นำาดนดาน

เกวยนบานหมอ นำาดนดาน

เกวยนบานหมอ นำาดนดาน

เกวยน4 ดน

ทาอเทน

- ดนทาอเทน

- ดนทาอเทน

-

5 ดนทาอเทน

นำาดนบานหมอ

ดนทาอเทน

นำาดนบานหมอ

ดนทาอเทน

นำาดนบานหมอ

6 ดนทาอเทน

นำาดนดานเกวยน

ดนทาอเทน

นำาดนดานเกวยน

ดนทาอเทน

นำาดนดานเกวยน

7 ดนดานเกวยน

- ดนดานเกวยน

- ดนดานเกวยน

-

8 ดนดานเกวยน

นำาดนบานหมอ

ดนดานเกวยน

นำาดนบานหมอ

ดนดานเกวยน

นำาดนบานหมอ

9 ดนดานเกวยน

นำาดนทาอเทน

ดนดานเกวยน

นำาดนทาอเทน

ดนดานเกวยน

นำาดนทาอเทน

ผลการทดสอบ พบวา ดนป นจากแหลงเครองป นดนเผาบานหมอสามารถนำาไปเผาไดหลากหลายรปแบบ เผาในอณหภมทสงขนได สามารถนำาไปเผาแกรงไดและแรธาตในดนจะไหลออกมาสงผลใหสของเครองป นดนเผามลกษณะสสนทแตกตางไป แตทงนพบวาดนป นจากแหลงดนทาอเทน และดานเกวยนไมสามารถนำามาเผากลางแจงแบบสมไฟ อณหภมตำาได โดยผลการทดสอบพบวาดนจากแหลงดนทงสองเกดการแตกระเบดเมอนำาไปเผากลางแจง ดงนนดนทงสองแหลงจงเหมาะกบการเผาโดยใชเตาเผาทคอยๆเพมระดบอณหภมใหสงขนเทานน ผลจากการทดลองและพฒนากระบวนการป นดนเผาจากแหลงเตาทงสามแหลงมขอสรปดงนลำาดบ

ชดท 1 กระบวนการเผาเตาอโมงคแบบทาอเทน

ชดแทง นำาเคลอบ ผล สดนเผา/ การหด สามาร

ดนทดสอบ

การเผา

สนำาเคลอบ ตว /การบด

ตว

ถประยกตใช

1 บานหมอ ไมเคลอบ

/

เนอดนมความแกรง ผวดนดานมความสาก, สวนทโดนความรอนสงแรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสเหลองอมเขยว มน เงา

หดตว 1.2 ซม.มการบดตวเลกนอย

/

2 บานหมอ นำาดนทาอเทน

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาสากเลกนอย, สวนทโดนความรอนสงแรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสเหลงอมเขยว

หดตว 1.2 ซม.มการบดตวเลกนอย

/

3 บานหมอ นำาดนดานเกวยน

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาสากเลกนอย, สวนทโดนความรอนสงแรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสออกเหลองอมเขยว

หดตว 1.2 ซม.มการบดตวเลกนอย

/

4 ดนทาอเทน

ไมเคลอบ

/

เนอดนมความแกรง ผวดาน มนเงาบางสวน แรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสเหลองอมนำาตาล

หดตว 1.9 ซม.มการบดตว

/

5 ดนทาอเทน

นำาดนบานหมอ

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาดานเลกนอย แรธาตในดนละลายเคลอบผวดนมสออกเหลองอมนำาตาลเขม

หดตว 1.9 ซม.มการบดตว

/

6 ดนทาอเทน

นำาดนดานเกวยน

/ เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาไมดาน แรธาตในดน

หดตว 1.9

/

ละลายเคลอบผวดนเปนสเหลองอมนำาตาลดำา

ซม.มการบดตว

7 ดนดานเกวยน

ไมเคลอบ

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาไมสากไมดาน สเขม แรธาตในดนละลายเคลอบผวเปนสเหลองสวางมนเงา

หดตว 1.8 ซม.มการบดตว

/

8 ดนดานเกวยน

นำาดนบานหมอ

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาไมสากไมดาน สเขม แรธาตในดนละลายเคลอบผวเปนสนำาตาลออนมนเงา

หดตว 1.8 ซม.มการบดตว

/

9 ดนดานเกวยน

นำาดนทาอเทน

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาไมสากไมดาน สดำาเขม แรธาตในดนละลายเคลอบผวเปนสนำาตาลเหลองมนเงา

หดตว 1.8 ซม.มการบดตว

/

ลำาดบ

ชดท 2 กระบวนการเผาเตาอโมงคกออฐแบบเกวยน

ชดแทงดน

ทดสอบ

นำาเคลอบ ผลการเผา

สดนเผา/สนำาเคลอบ

การหดตว

/การบดตว

สามารถ

ประยกตใช

1 บานหมอ ไมเคลอบ

/

เนอดนมความแกรง ผวมน มความสาก, สวนทโดนความรอนสงแรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสเขยวขมามนเงา

หดตว 1.2 ซม.มการบดตวปานกลาง

/

2 บานหมอ นำาดนทาอเทน

/ เนอดนมความแกรง ผวมนเงาสากเลกนอย สวนทโดน

หดตว 1.2

/

ความรอนสงแรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสดำาอมเขยว

ซม.มการบดตวปานกลาง

3 บานหมอ นำาดนดานเกวยน

/

เนอดนมความแกรง ผวดนดาน มความสาก สวนทโดนความรอนสงแรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสเขยวอมเหลองดาน

หดตว 1.2 ซม.มการบดตวปานกลาง

/

4 ดนทาอเทน

ไมเคลอบ

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาแรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสดำาอมเขยวมน กงเงากงดาน

หดตว 2 ซม.มการบดตวมาก

/

5 ดนทาอเทน

นำาดนบานหมอ

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาแรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสนำาตาลอมเหลองมน

หดตว 2 ซม.มการบดตวมาก

/

6 ดนทาอเทน

นำาดนดานเกวยน

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงา แรธาตในดนละลายเคลอบผวดนเปนสเหลองอมนำาตาลมนเงา

หดตว 2 ซม.มการบดตวมาก

/

7 ดนดานเกวยน

ไมเคลอบ

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงา สนำาตาลเขม แรธาตในดนละลายเคลอบผวเปนสนำาตาลออนมนเงา

หดตว 1.9 ซม.มการบดตวมาก

/

8 ดนดานเกวยน

นำาดนบานหมอ

/ เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาไมสากไมดาน ส

หดตว 1.9

/

นำาตาลเขม แรธาตในดนละลายเคลอบผวเปนสนำาตาลอมเขยวออนมนเงา

ซม.มการบดตวมาก

9 ดนดานเกวยน

นำาดนทาอเทน

/

เนอดนมความแกรง ผวดนมนเงาไมสากไมดาน สนำาตาลเขม แรธาตในดนละลายเคลอบผวเปนสนำาตาลออนมนเงา

หดตว 1.9 ซม.มการบดตวมาก

/

ลำาดบ

ชดท 3 กระบวนการเผาเตาแจงแบบบานหมอ

ชดแทงดน

ทดสอบ

นำาเคลอบ ผลการเผา

สดนเผา/สนำาเคลอบ

การหดตว

/การบดตว

สามารถ

ประยกตใช

1 บานหมอ ไมเคลอบ

/

เนอดนมความพรน เปราะ ผวดานมสแดงอมสม ดำาบางเปนบางสวน

หดตว 1.2 ซม.มการบดตวปานกลาง

/

2 บานหมอ นำาดนทาอเทน

/

เนอดนมความพรน เปราะ ผวดานมสแดงอมสม ดำาบางเปนบางสวน

หดตว 1.2 ซม.มการบดตวปานกลาง

/

3 บานหมอ นำาดนดานเกวยน

/

เนอดนมความพรน เปราะ ผวดานมสแดงอมสม ดำาบางเปนบางสวน

หดตว 1.2 ซม.มการบดตวปานกลาง

/

4 ดนทาอเทน

ไมเคลอบ Xแตก

ไมปรากฏผล แตก Xไมได

5 ดนทาอเทน

นำาดนบานหมอ

Xแตก

ไมปรากฏผล แตก Xไมได

6 ดนทาอเทน

นำาดนดานเกวยน

Xแตก

ไมปรากฏผล แตก Xไมได

7 ดนดานเกวยน

ไมเคลอบ Xแตก

ไมปรากฏผล แตก Xไมได

8 ดนดานเกวยน

นำาดนบานหมอ

Xแตก

ไมปรากฏผล แตก Xไมได

9 ดนดานเกวยน

นำาดนทาอเทน

Xแตก

ไมปรากฏผล แตก Xไมได

สวนท 4 การสรางสรรคผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมย

การสรางสรรคผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผาจากภมปญญาชางทองถน แนวเรอง ความอดมสมบรณ เปนขนตอนการ“ ”ดำาเนนงานในโครงการวจยตามวตถประสงคขอทสาม คอเพอสรางสรรคผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมย ใหเกดสนทรยภาพทางศลปกรรมทตอบสนองแนวคดเรอง ความอดมสมบรณ “ ”

กระบวนการสรางสรรคผลงานประตมากรรมเครองปนดนเผาในงานวจยฉบบน เปนผลทเกดจากการศกษาองคความรในทองถนทสำาคญ 2 สวน ซงประกอบไปดวย 1)ภมปญญาของชางเครองปนดนเผาในทองถน 2) แนวคดและสญลกษณทเกยวของกบความอดมสมบรณ ทงนผวจยไดนำาผลจากการศกษาองคความรทงสองสวนมาวเคราะหและเชอมโยงไปสกระบวนการสรางสรรคผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมยแนวเรอง ความอดมสมบรณ ตามเปาหมายและวตถประสงค“ ”ของงานวจยดงน

1. แนวเรอง ความอดมสมบรณ เกดจากการศกษา“ ”แนวคดและสญลกษณทเกยวของกบความอดมสมบรณ ซงพบวาแนวคดนเปนความคดสากลของมนษยในชมชนทองถนตงแตอดตจนถงปจจบน มนษยผกโยงแนวคดเรองของความอดมสมบรณไวกบธรรมชาตอนยงใหญ รปทรงและสญลกษณทชมชนหยบมาใชเปนตวหมายทสอถงความอดมสมบรณนนมความใกลชดกบธรรมชาตเปนอยางมาก เชน การเลอกใช กบ ง ปลา ควาย ซงเปนสตวทมในธรรมชาตเปนสญลกษณเรองความอดมสมบรณ หรอการใชเรองเพศ การสงวาสเปนสญลกษณทปรากฏในพธกรรมทเกยวเนองถงความอดมสมบรณ เปนตน

การศกษานนำาไปสกระบวนการวเคราะห แนวคดและสญลกษณทเกยวของกบความอดมสมบรณ เพอนำาไปใชในการพฒนารปทรงและรปแบบของผลงานภายใตกรอบแนวคดเรองความอดมสมบรณ ดงนนความอดมสมบรณในงานสรางสรรคชดนจงไมใชเปนเพยงการถอดแบบรปทรงสงมชวตในธรรมชาตจากชวงเวลาแหงการเกด การผลดอกออกใบ การเจรญเตบโตงอกงาม ซงแสดงใหเหนถงการเรมตนของชวตทเป ยมลนดวยความอดมสมบรณของชวตเทานน แตรปทรงทเลอกใชจะถกทำาหนาทเปนตวหมายทบรรจแนวคดเรองความอดมสมบรณทสะทอนคต

ความเชอของชมชน ทงเรองของเพศ นำาเตาพชศกดสทธ การกำาเนดจากครรภมารดา โดยนำาเสนอผานรปแบบ และรปทรงทผวจยไดสงเคราะหขนและรางแบบทางความคดและผลงานดวยภาพราง 2 มต และภาพราง 3 มต

ภาพประกอบ 11 ตวอยางภาพราง 2 มต

ภาพประกอบ 12 ตวอยางภาพราง 3 มต

2. รปแบบทางศลปกรรม ผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมย แนวเรองความอดมสมบรณ ผวจยตองการนำาเสนอผลงานศลปกรรมทถายทอดผานแนวคดทฤษฎสนทรยภาพทมงเนนถายทอดความงามในอดมคตทปราศจากหลกความเปนจรงตามธรรมชาต การสรางสรรครปแบบทางความงามไดจนตนาการผสมผสานไวในรปทรงทใชเปนสอสญลกษณทมความหมายถงความอดมสมบรณ อนเปนคตทางความงามของศลปะตะวนออกทมกไดรบอทธพลในการสรางสรรคมาจากวฒนธรรม คตความเชอ และธรรมชาตสภาพแวดลอมเปนสำาคญ

การถอดสญลกษณของรปทรงและรปแบบทางศลปะในงานสรางสรรค โดยเลอกใชรปทรงทสามารถใชเปนสญลกษณทสอสารถงความอดมสมบรณได ผวจยไดวเคราะหและผสานแนวคดใหเชอมโยงกบผลการศกษาเรองแนวคดทเกยวของกบความอดมสมบรณทปรากฏเปนหลก

3. เทคนคกลวธ กระบวนการสรางสรรคประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมยในงานวจยฉบบน เกดจากผลการวเคราะหการศกษาภมปญญาของชางเครองปนดนเผาในทองถน ตามวตถประสงค ขอ 1 โดยผวจยเลอกศกษากลมตวอยาง 3 กลม ประกอบไปดวยแหลงเครองป นดนเผาบานกลาง ตำาบลโนนตาล อำาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม, แหลงเครองป นดนเผาตำาบลดานเกวยน อำาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา และแหลงเครองป นดนเผาบานหมอ อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม จากนนจงไดทดลองและพฒนากระบวนการป นดนเผาจากภมปญญาของชางทไดศกษามาแลวเพอทดสอบความเปนไปไดทเหมาะสมสามารถนำาไปประยกตใชในการสรางสรรคผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผาจากภมปญญาชางทองถน แนวเรอง ความอดมสมบรณ จำานวนทงสน“ ”จำานวน 12 ชน

ภาพประกอบ 13 การขนโครงสรางงานและเกบพนผว

ภาพประกอบ 14 ตวอยางโครงสรางผลงานพรอมนำาไปเผา

ภาพประกอบ 15 ผลงานทเสรจสมบรณ

ผลงานประตมากรรมเครองป นดนเผารวมสมยแนวเรอง ความ“อดมสมบรณ ชดนเกดจากแรงบนดาลใจเบองตนมาจากรปทรงของสงม”ชวตในธรรมชาต ในชวงเวลาแหงการเกด การผลดอกออกใบ การเจรญเตบโตงอกงาม ซงแสดงใหเหนถงการเรมตนของชวตทเป ยมลนดวยความอดมสมบรณ ทงนจากการศกษาโลกทศนของชาวอสานทเกยวของกบ ความอดมสมบรณ พบวาแนวคดเรองความอดมสมบรณ“ ”เปนคตความเชอทผกโยงไวกบกบนทานปรมปราพนบานในทองถนทไดมการกลาวถงการกำาเนดของมนษย

ในเรองนำาเตาปง รวมถงกระบวนการฝงศพของคนตายในอดตทพบหลกฐานในพนทแถบนซงมความเชอมโยงกบแนวคดการกลบไปเกดใหมในครรภมารดาทแทนดวยภาชนะฝงศพดนเผาทมลกษณะใกลเคยงกน เปนตน ดงนนการออกแบบรปทรงทสอถง ความอดมสมบรณ ในงานวจยฉบบน ผวจยจงไดถายทอดผานรปทรงสญลกษณทมลกษณะเปนกระเปาะคลายกบครรภหรอนำาเตาททำาหนาทหอหมชวตอนอดมสมบรณและพรอมจะผลดอกออกผลใหเบงบาน โดยใชเทคนคกระบวนการเครองป นดนเผาซงเปนภมปญญาของชางในทองถนทไดศกษาและทดสอบความเปนไปไดในการพฒนาสการสรางสรรคตามทปรากฏ

เอกสารอางอง

George Dickie. (1979). Aesthetics An Introduction. Pegasus A Division of Bobbs-merrill Educational Publishing Indianapolis.

Jerome Stolnitz. (1965). Aethetics. New York: Macmillan Series.

John Hopers. (1967). Aesthtics ,Problem of, in the Encyclopedia of Philosophy,.

เถกง พฒโนภาษ. (มปป.). สญศาสตร กบภาพแทนความ. ถายสำาเนา.โอเชยนสมาย. (มปพ.). เทพเจาอยปตโบราณ. (โอเชยนสมาย)

Retrieved มกราคม 1, 2561, from เทพเจาอยปตโบราณ ตำานานเทพเจาแหงอยปต: http://www.oceansmile.com/Egypt/God.htm

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (ม.ป.ป.). หลงโครงสรางนยมกบการศกษารฐศาสตร. ใน ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, สญวทยาโครงสรางนยม.

ไพจตร องศรวฒน. (2539). การออกแบบเซรามก(Ceramic Design). ใน มหาวทยาลยศลปากร, การแสดงศลปะเครองป นดนเผาแหงชาต ครงท 8. กรงเทพ: มหาวทยาลยศลปากร.

ไพฑรย พฒนใหญยง. (2541). สนทรยศาสตร แนวความคด ทฤษฎและการพฒนา. กรงเทพฯ: สำานกพมพเสมาธรรม.

กรต บญเจอ. (2522). สารานกรมปรชญา. กรงเทพฯ: สำานกพมพไทยวฒนาพานช.

ขวญชนก นาถมทอง. (กนยายน 2551). บานหมอง. เรยกใชเมอ 11 มถนายน 2560 จาก โครงการจดทำาเวบไซตขอมลทองถน จงหวดมหาสารคาม: http://202.29.22.167/newlocaldb/stdlocal/2551/kwanchanok/home.html

ชลด นมเสมอ. (2557). องคประกอบของศลปะ (เลมท พมพครงท7). กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

ณฏฐชา วงษวานช. (ม.ป.ป.). มมมองสญญวทยาและปรากฏการณวทยา. ใน รายการปฏบตการลาฝน Academy Fantasia.

ตำานานเทพพราหมณ. (มปพ.). พระลกษม เทพแหงความความงาม ความอดมสมบรณ. (ตำานานเทพพราหมณ) Retrieved มกราคม 1, 2561, from ตำานานเทพพราหมณ: https://sites.google.com/site/orderno5300452/k

ตก แสนบญ. (มปพ.). เพศวถ...เพศสภาพ ในปรมณฑลแหงศลปะงานชางสวรรณภม. อบลราชธาน: มหาวทยาลยอบลราชธาน.

ธนก เลศชาญฤทธ. (2551). "คนกบดน(เผา)วาดวยกำาเนดภาชนะดนเผา". มนษยกบภาชนะดนเผาจากอดตกาลสโลกสมยใหม.

นนทวรรธน จนทนะผะลน. (2560). รปแบบและความหมาย : ภาษาของประตมากรรม. ใน มหาวทยาลยศลปากร, ประตมากรรมนทศน นนทวรรธน อภวนทนานสรณ นนทนราศ 2560. กรงเทพฯ: บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

พพธภณฑสถานแหงชาตสรนทร. (มปป.). ภาชนะดนเผาในวฒนธรรมเขมร. Retrieved ธนวาคม 27, 2560, from พพธภณฑสถานแหงชาตสรนทร: http://www.finearts.go.th/surinmuseum

ภาวดา. (2555). mythology เทพปกรก-โรมน. กรงเทพฯ: ไพลนบคเนตจำากด.

มหาวทยาลยศลปากร. (2558). ความทรงจำาในวถชวตชนบทอสาน. (มหาวทยาลยศลปากร) Retrieved มกราคม 4, 2561, from คลงสะสมศลปกรรมของมหาวทยาลยศลปากร: http://www.resource.lib.su.ac.th

มตร สงหทะเล. (2013). ภมปญญาไทย. เรยกใชเมอ 11 November 2017 จาก otoptoday: http://www.otoptoday.com/wisdom

มลนธโครงการตำาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร. (2545). สงคโลก-สโขทย-อยธยากบเอเชย. กรงเทพฯ: มลนธโตโยตาประเทศไทย.

มลนธอนรกษโบราณสถานในพระราชวงเดม. (2013). ประวตเครองป นดนเผาของไทย. Retrieved ตลาคม 8, 2556, from พระราชวงเดม: http://www.wangdermpalace.org/Pottery_th.html

ราชบณฑตยสถาน. (2532). พจนานกรมศพทปรชญา องกฤษ-ไทย. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง.

วรณย พงศาชลากร. (11 ธนวาคม 2011). เครองเคลอบดนเผา และเตาโบราณ จากแดนดนถนทงสงหารสอสานใต. เรยกใชเมอ 22 ธนวาคม 2017 จาก เรองราวทางมานษยวทยา ประวตศาสตร โบราณคด สหวทยาการและมม Gossip: http://oknation.nationtv.tv/blog/voranai

วศาล บญประกอบ. (2557). พฒนารปแบบผลตภณฑเครองป นดนเผาเพออนรกษและฟ นฟภมปญญาทองถนของชมชนบานแกงเปา อำาเภอหลมเกา จงหวดเพชรบรณ. เพชรบรณ: สาขาวชาเศรษศาสตร คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยเพชรบรณ.

สมชาย นลอาธ. (2545). เครองป นดนเผาแกรงพนบานอสาน เครองปนดนผาในสงคมอดต. วารสารมนษยศาตรและสงคมศาสตร, 2.

สำานกพมพคต. (2554). เครองป นดนเผา. กรงเทพฯ: สำานกพมพแสงแดดเพอเดก จำากด.

สำานกศลปวฒนธรรมรวมสมย. (2547). ศลปวฒนธรรมรวมสมย. กรงเทพฯ: โรงพมพอง๕การรบสงสนคาและพสดภณฑ.

สจตต วงษเทศ. (2549). เครองป นดนเผา และเครองเคลอบกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของสยาม. กรงเทพฯ: สำานกพมพมตชน.

-----------. (2550). เครองป นดนเผาและเครองเคลอบกบพฒนาการทางเศรษฐกจและสงคมของสยาม. กรงเทพฯ: สำานกพมพมตชน.

-----------. (2556). วฒนธรรมรวมของอาเซยน อษาคเนย. บรรยายโครงการอษาดเนย. กรงเทพฯ: คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

-----------. (25 ธนวาคม 2558). คนไทยมาจากไหน. (มตชน) เรยกใชเมอ 2 ตลาคม 2560 จาก Matichon Online: http://m.matichon.co.th/readnews.

สธดา มาออน. (2558). การสรางสรรคงานประตมากรรม ความอดมสม“บรณแหงผนดนไทย”. วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร, ปท6(1 มกราคม-มถนายน 2558).

สรศกด แสนโหนง. (2558). รายงานสรปโครงการสรางสรรคศลปกรรมชด "ดนแดนแหงความสข". กรงทพฯ: หอศลปมหาวทยาลยศลปากร.

-----------. (2558). รายงานสรปโครงการสรางสรรคศลปกรรมชด"ดนแดนแหงความสข". มหาสารคาม.