1

รางรายงานฉบบสมบรณ

ภาคบรการกบบทบาทการขบเคลอนเศรษฐกจไทย

รศ.ดร. อาชนน เกาะไพบลย

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

archanun@econ.tu.ac.th

บทคดยอ

ความพยายามแสวงหากลจกรขบเคลอนเศรษฐกจเปนหวใจของการออกแบบนโยบายเศรษฐกจของไทยในปจจบน หนงในกลจกรขบเคลอนทไดรบความสนใจ คอ การพงพาภาคบรการอนเนองจากโลกาภวตนและการปฏวตทางดานเทคโนโลยสารสนเทศในชวง 2 ทศวรรษทผานมาทท าใหภาคบรการขยายตวอยางรวดเรว หลายฝายเชอวาประเทศไทยไดกาวมาถงจดทขยบตอจากภาคอตสาหกรรมไปสภาคบรการ ผลการวจยในบทความนชใหเหนวาภาคบรการมความหลากหลายสงจงท าใหยากทจะเอาประสบการณของประเทศหนงมาอนมานในการออกแบบนโยบายของประเทศอนๆ ส าหรบประเทศไทยในชวง 2 ทศวรรษทผานมากจกรรมในภาคบรการยงไมมการเปลยนแปลงมากนกและสวนใหญเปนกจกรรมในลกษณะกองหนนทความตองการบรการเกดขนเมอเกดกจกรรมในภาคการผลตอนๆ มเพยงบางกจกรรมเทานนทมศกยภาพในการขบเคลอนเศรษฐกจ ดงนนการขยายผลและอนมานวาภาคบรการทงหมดสามารถขบเคลอนเศรษฐกจไดจงรงบนทอนประสทธภาพการผลตและการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศ Medical Tourism เปนกรณยกเวนทกจกรรมในภาคบรการทสามารถเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจได บทบาทภาครฐอยทการระมดระวงผลกระทบขางเคยงจาก Medical Tourism ทมตอสวนตางๆ ของระบบเศรษฐกจ และออกแบบกลไกเพอเกลยผลประโยชนทเกดมาใหกบผทไดรบผลกระทบ ส าหรบภาคบรการทเปนกองหนน ภาครฐควรใหความส าคญกบการปฎรปกฎระเบยบตางๆ เพอบรการทน าเสนอมประสทธภาพ ปองกนการแฝงเปาหมายของความคมครองผประกอบการภายในประเทศ และเสรมสรางความสามารถในการแขงขนของภาคเอกชนในภาคการผลตอนๆ

2

3

Abstract: Searching for new growth strategy is at the center of policy design in Thailand’s policy circle. Among others, service sector is gained policy attention for the new national growth engine due to the rapid growth in the past two decades due to ongoing globalication and ICT revolution. We find that activities in the service sector are so heterogeneous that replicating experience of a high-income country whose the service sector gains their relative importance to the economy must be done with a great care. Majority of service sector in Thailand remain unchanged, dominated by supporting activities to enhance competitiveness of other real sectors. The exception is medical tourism. Attempt to rely on service activities as a growth engine would rather retard growth. For medical tourism, a growth engine potential, policy focus is to ensure cross compensation from winners to lossers and minimize social welfare loss that might occur. For other service activities, policy attention should be policy reforms, streamlining rules and regulations governing them to prevent any attempt to grand protection to indigenous firms and incur costs to the rest of economy. ค าส าคญ: ภาคบรการ การขยายตวทางเศรษฐกจในระยะปานกลาง Medical Tourism และ โลจสตกส Key words: Service sector, medium-term economic growth, medical tourism and logistics.

4

1. โจทยวจย

วนนหลายฝายตางกงวลถงความยงยนกบยทธศาสตรการขบเคลอนเศรษฐกจของไทยทผานมาทมภาคอตสาหกรรมเพอการสงออกเปนกลจกรหลกทใชมาตงแตกลางทศวรรษ 1980 และประเทศจ าเปนตองปรบเปลยนเพอใหเหมาะสม ความกงวลตางๆ มสาเหตจากความเชอและมายาคตทเกยวกบภาคอตสาหกรรม1 และเปนทมาของความพยายามหายทธศาสตรการพฒนาใหมเพอขบเคลอนเศรษฐกจ หนงในกลจกรขบเคลอนทไดรบความสนใจ คอ การพงพาภาคบรการ2

ขอเสนอการพงพาภาคบรการไดรบความสนใจเพราะโลกาภวตนทพฒนาอยางตอเนองและการปฏวตทางดานเทคโนโลยสารสนเทศในชวง 2 ทศวรรษทผานมาท าใหภาคบรการขยายตวและเปลยนแปลงอยางรวดเรว จากเดมทเปนเพยงสวนหนงในกจกรรมของภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรม หรอทเรยกวาเปน Tertiary Sector (Jansson, 2013) กจกรรมบรการ ถกรวมเขาเปน (bundle) เปนสวนหนงในสนคา นอกจากนนบรการเหลานมกถกด าเนนการภายในบรษทและท าใหขอมลทางสถตทผานมาสะทอนบทบาทภาคบรการตอระบบเศรษฐกจต ากวาทควรจะเปน (Underestimation) แตปจจบนโลกาภวตนและการปฏวตทางดานเทคโนโลยสารสนเทศท าใหบรการทเดมเคยถกรวมอยในสนคาอนๆ สามารถแยกออกมา (Divisibility) และคาขายระหวางประเทศได (Tradability) นอกจากนนขอบเขตของกจกรรมภาคบรการทคาขายระหวางประเทศเพมมากขนกวาเดมบรการดงเดมอยางการทองเทยว ในขณะทสนคา digital (ภาพยนตร เพลง) บรการใหมอยาง Business Outsourcing (Call Centers, การรบจางท าบญช หรอ การกรอกฟอรมขอคนภาษเงนได) ไดขยายตวเพมขน การแบงแยกขนตอนการผลตทท าใหผผลตในแตละสวนพยายามมงผลตเฉพาะสวนทตนมความถนดมากทสด (Core Competency) ในขณะทวาจางซพพลายเออรเขามารบชวงตอกจกรรมอนๆ รวมทงกจกรรมบรการ นอกจากนนโลกาภวตนทเกดขนท าใหโลกแคบลงและการเดนทางเพอไปรบบรการในทตางๆ เปดกวางส าหรบคนจ านวนมาก เชน บรการสขภาพ

งานศกษาจ านวนหนง อาท Gereffi and Fernandex-Stark (2010) และ Barrientos et al. (2010) หยบยกคณสมบตเดนอนๆ ของภาคบรการในฐานะกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ อาท มลคาเพมทภาคบรการสามารถสรางใหระบบเศรษฐกจ บางครงใชประสบการณของประเทศพฒนาแลวมาเปนตวอยางทล าดบการพฒนา ทเรมจากภาคเกษตร ไปสภาคอตสาหกรรม และหลายฝายก าลงเชอวาวนนประเทศไทยไดกาวมาถงจดดงกลาวแลว

1 ดรายละเอยดเพมเตมเกยวกบมายาคตของภาคอตสาหกรรมไทยใน อาชนน และ จฑาทพย (2558) 2 ดงสะทอนในรายงานตามตดเศรษฐกจไทย ฉบบธนวาคม 2559 ของธนาคารโลก

http://blogs.worldbank.org/eastasiapacific/th/services-as-a-new-driver-of-growth-for-thailand

5

อยางไรกตามแนวคดการพงพาภาคบรการเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจยงไมตกลกในหมนกเศรษฐศาสตรดงสะทอนในงานเขยนจ านวนหนง อาท The Economist (2014) Rodrik (2016) Dasgupta and Singh (2006) ขอกงวลส าคญของงานเหลาน คอ เราตองระมดระวงกบการเรงรบไปพงพาภาคบรการเพราะการเรงรบอาจสรางความเสยหายไดไมวาจะเปนความสามารถในการรองรบแรงงานทจ ากด กจกรรมในภาคบรการบางกจกรรมเทานนทสามารถคาขายระหวางประเทศได ผลผลตของภาคบรการ (บรการทให) ทไมสามารถ Standardize ไดและท าใหการเพมประสทธภาพการผลตจงถกจ ากด (Baumol, 2001) และความตองการของกจกรรมภาคบรการเปนความตองการตอเนองจากภาคการผลตอนๆ การขยายตวของภาคบรการจงขยายตวตามภาคการผลตอนๆไมสามารถเปนอสระจากภาคการผลตอนๆ ได3

โจทยพนฐานของงานวจยชนน คอ ภาคบรการของไทยสามารถเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจไดหรอไม และ มกจกรรมบรการใดสามารถท าหนาท Growth Engine ได ส าหรบกจกรรมบรการทสามารถขบเคลอนได ยทธศาสตรการพฒนาควรเปนอยางไรเพอใหเราสามารถมกลจกรขบเคลอนเพมเตมจากกลจกรเดมและท าใหความกงวลกบการพงพากลจกรดงเดมอยางภาคอตสาหกรรมลดลงได โดยทงหมดเพอใหประเทศสามารถดงศกยภาพของภาคบรการมาใชประโยชนใหไดมากทสด

วธการวจยในการศกษานเปนการผสมผสานเครองมอเชงปรมาณ (การวเคราะหแนวโนมและองคประกอบ เครองมอเศรษฐมต การวเคราะหตารางวตถดบ-ผลผลต) กบการวเคราะหเชงคณภาพจากการสมภาษณเชงลกกบผประกอบการเพอประเมนทศทางความสมพนธระหวางการขยายตวของภาคบรการและการขยายตวทางเศรษฐกจ หรอ Granger-Causality Tests วาภาคบรการสามารถเปนกลจกรน าในการขบเคลอนเศรษฐกจ หรอเปนตวตามในระบบเศรษฐกจ คณสมบตของภาคบรการในฐานะกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ (ประสทธภาพการผลต การสรางความเชอมโยงไปยงภาคเศรษฐกจอนๆ และการเปนแหลงรายไดเงนตราตางประเทศ) การวเคราะหในสวนถดไปเจาะลก Medical Tourism ซงเปนหนงในอตสาหกรรมเปาหมายใหม 10 อตสาหกรรมตามกรอบนโยบาย S-curve และ New S-curve ทรฐบาลปจจบนก าลงใหความส าคญและตงความหวงใหขบเคลอนเศรษฐกจ การ

3 ในสหสวรรษใหมขอกงวลดงกลาวมกอางวาเปนสมมตฐาน Premature Deindustrialization อยางไร

กตาม Subramanian (2014) มองวาสมมตฐานดงกลาวมขอจ ากดส าคญทกลาวถงภาคอตสาหกรรมในความหมายกวาง (Industrial ทรวมภาคเหมองแรและน ามนซงในสหสวรรษใหมมวฎจกรฟองสบเกดขนแทน Manufacturing) แมค าเตอนเรองดงกลาวเกดขนแตงานศกษาเหลานกมขอเสนอแตกตางกน เชน Rodrik (2016: 23) พงเลอกไปทกจกรรมในภาคบรการบางกจกรรม เชน ICT หรอ ภาคการเงน หรอ ขอเสนออนๆ เชน Baldwin (2016) ทเสนอใหประเทศก าลงพฒนาพยายามผนวกตวเองเขาส Global Production Network และเดนหนาพฒนาภาคอตสาหกรรม

6

เจาะลกจะอาศยการสมภาษณเชงลกกบตวอยางทมลกษณะเปน Information Rich4 สวนสดทายเราน าเสนอประเดนเกยวกบการใชประโยชนจากภาคบรการอนๆ

เคาโครงของงานวจยเรมดวยการน าเสนอกรอบแนวคดของภาคบรการ (สวนท 2) สวนถดไปน าเสนอภาพรวมของภาคบรการของไทย โดยระยะเวลาในการวเคราะหเรมจากชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ และการประเมนความเปนไปไดทจะใชภาคบรการเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ สวนท 4 น าเสนอบทวเคราะหภาพเชงลก Medical Tourism ตามมาดวยประเดนเกยวกบการใชประโยชนจากภาคบรการอนๆ (สวนท 5) สดทายน าเสนอบทสรปและขอเสนอแนะเชงนโยบาย

2. กรอบแนวคดของภาคบรการในการขบเคลอนเศรษฐกจ

2.1 ภาคบรการในระบบเศรษฐกจ

ภาคบรการเปนกจกรรมทางเศรษฐกจทมความหลากหลาย กจกรรมบรการบางประเภท เปนสวนหนงของขบวนการผลตใหกบภาคการผลตอนๆ ตวอยางของกจกรรมเหลานไดแก บรการขนสง (หรอเรยกรวมวาเปนกจกรรมโลจสตกส) โทรคมนาคม บรการทางการเงน เปนตน (Melving, 1989). บางกจกรรมมบทบาทตอการเพมความสามารถในการผลตและแขงขนของภาคธรกจ เชน บรการศกษา บรการวจย พฒนาและการทดสอบ และบรการรกษาพยาบาล นอกจากนนกจกรรมบรการอยางการทองเทยวซงครอบคลมไปถง Medical Tourism ทเปนกจกรรมทมบทบาทในการขบเคลอนระบบเศรษฐกจไมแตกตางจากการผลตสนคา

ความหลากหลายดงกลาวจงท าใหการวเคราะหภาคบรการจ าเปนตองผนวกลกษณะเฉพาะดงกลาวเขามาในการพจารณา มเชนนนอาจท าใหการวเคราะหดงกลาวคลาดเคลอนและท าใหการออกแบบนโยบายเพอสงเสรมกจกรรมดงกลาวไมเหมาะสมในทสด เชน หากกจกรรมบรการมลกษณะเปนสวนหนงของขบวนการผลตในภาคเศรษฐกจอนๆ การหนพงพากจกรรมเหลานนเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจคงเปนเรองทท าไดยากเพราะความตองการของบรการเหลานทสวนใหญเปนความตองการตอเนองจากภาคการผลตอนๆ หรอเปน Derived Demand เปนตวขบเคลอน การทมเททรพยากรไปพงพากจกรรมดงกลาวอาจสรางภาระแกภาคธรกจอนๆ และท าใหหนวงขบวนการพฒนาโดยไมจ าเปน ในขณะทภาคบรการอยางการศกษา การวจยและพฒนา ทมผลตอการพฒนาเศรษฐกจในองครวม ภาครฐสามารถเลนบทบาทน าเพอใหผลดจากการสงเสรมกจกรรมดงกลาวขยายผลไป

4งานศกษาปจจบนสมภาษณผประกอบการและผทเกยวของทงสน 8 ราย ประกอบดวยผบรหารระดบสง

ของโรงพยาบาล ขาราชการ และนกวชาการ รวมทงสน 8 ตวอยางระหวางเดอนสงหาคม-ธนวาคม 2560

7

ยงทกภาคสวนในระบบเศรษฐกจหรอภาคบรการทสามารถผลตและสงออกบรการไดเองเหมอนกรณของการผลตสนคาอยางการทองเทยวทกลไกตลาดสามารถท าไดดวยตวเองอยแลว แตขบวนการผลตบรการใชทรพยากรกลางของสงคม (Social Capital) บทบาทภาครฐจงอยทการก ากบมใหการด าเนนการของภาคเอกชนสรางภาระตอทรพยากรสวนกลางมากจนเกนไป

การปฏวตเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT Revolution) ทเกดขนตงแตกลางทศวรรษ 1980 เปนตนมาไดสงผลกระทบตอโอกาสทางธรกจในวงกวาง โดยเฉพาะอยางยงภาคบรการดวย ในอดตผผลตบรการไมไดตดตอโดยตรงกบผบรโภค เนองจากการแยกบรการทไมสามารถจบตองได (Intangible) ออกจากสนคาท าไดยาก ภาคบรการมกถกรวมเขาเปน (bundle) เปนสวนหนงในสนคาและจ ากดพนททางธรกจของผผลตบรการ (Jansson, 2013)

แตปจจบนโลกาภวตนและการปฏวตทางดานเทคโนโลยสารสนเทศท าใหบรการทเดมเคยถกรวมอยในสนคาอนๆ สามารถแยกออกมา (Divisibility) และคาขายระหวางประเทศได (Tradability) นอกจากนนขอบเขตของกจกรรมภาคบรการทคาขายระหวางประเทศเพมมากขนกวาเดมบรการดงเดมอยางการทองเทยว ทกวนนสนคา digital (ภาพยนตร เพลง) หรอบรการใหมอยาง Business Outsourcing (Call Centers, การรบจางท าบญช หรอ การกรอกฟอรมขอคนภาษเงนได) ขยายตวอยางรวดเรวและในหลายๆ กรณเขาทดแทนบรการดงเดม

ปรากฎการณการแบงแยกขนตอนการผลตทขยายตวท าใหผผลตในแตละสวนพยายามมงผลตเฉพาะแตสวนทตนมความถนดมาก (Core Competency) ในขณะทวาจางซพพลายเออรเขามารบชวงตอกจกรรมอนๆ รวมทงกจกรรมบรการ แรงงานฝมอ (Local Talent)ในประเทศก าลงพฒนาจ านวนมากไดเขามารบชวงตอ กจกรรมทมการแบงแยกมายงประเทศก าลงพฒนาท ามตงแตกจกรรมศนยบรการ (Call Center) ไปจนถงการยายกจกรรมบางสวนของฝายการวจยและพฒนา (Research and Development) เพอเขาถงนกวทยาศาสตร วศวกร ในประเทศเหลานน5ซงแตละกจกรรมเหลานมความสลบซบซอนทแตกตางกนออกไป (Barrientos et al., 2010; Brockman, 2014) แนวโนมดงกลาวประยกตกบบรการอนๆ โดยเฉพาะบรการทเกยวของกบองคความรเฉพาะทางทขยายตวอยางรวดเรวและคดเปนสดสวนกวาครงหนงของมลคาเพมของการคาบรการทวโลก บรการโลจกตกสเปนสวนหนงทอยในบรการกลมน เรองดงกลาวมกอางวาเปน Servicification ทภาคอตสาหกรรมใชบรการดงกลาวเพมมากขน (Pilat, 2005; Pilat et al. 2008; Lodeflak, 2015)

5 เรองดงกลาวบางครงอางถงวาเปน R&D Internationalization อยางไรกตามการยายกจกรรม R&D ยง

ไมมขอสรปทชดเจนวาเปนแนวทางปฎบตของบรษทขามชาต ดรายละเอยดเพมเตมไดท Athukorala and Kohpaiboon (2010)

8

นอกจากนนโลกาภวตนทเกดขนท าใหโลกแคบลงและการเดนทางเพอไปรบบรการในทตางๆ มคาใชจายไมมากจนเกนไปและท าใหคนจ านวนมากสามารถเขาถงบรการเหลานไดและโลกาภวฒนก าลงเปลยนแปลงภาคบรการอยางทเคยเปลยนแปลงภาคการผลตอนๆ บรการสขภาพอยาง Medical Tourism นาจะเปนตวอยางทชดเจนทผปวยในประเทศหนงเดนทางมารบการรกษาพยาบาลในตางประเทศเพมมากขนโดยเฉพาะจากประเทศทพฒนาแลวมายงประเทศก าลงพฒนา

วนนขอบเขตของกจกรรมภาคบรการทขยายตวท าใหมกจกรรมภาคบรการใหมๆจ านวนมากเกดขนและเปนกจกรรมทไมสามารถจ าแนกอยภายใตค าจ ากดความเดมและเปนกจกรรมบรการทสามารถคาขายระหวางประเทศ ดงนนขนาดของกจกรรมอนๆ ในภาคบรการภายใตค าจ ากดความตามกรอบดลการช าระเงน (ดรายละเอยดเพมเตมในภาคผนวกท 1) เพมขนอยางรวดเรว เชน รอยละ 19.8 ของกจกรรมบรการรวมของโลกในป 2543 จ าแนกเปนกจกรรมบรการอนๆ สดสวนดงกลาวเพมเปนรอยละ 23.5 ในป 25576 หลายๆ ครงกจกรรมเหลานใหผลตอบแทนทสงและมสวนลดปญหาสมองไหลของประเทศดอยพฒนาได เรองดงกลาวเปนเหตผลหนงทท าใหประเทศก าลงพฒนาจ านวนหนงวางแผนกาวกระโดดจากภาคเกษตรมาภาคบรการโดยไมพฒนาภาคอตสาหกรรมอยางเหมาะสม

2.2 ภาคบรการกบการขบเคลอนเศรษฐกจ

บทบาทของพงพาภาคบรการเพอเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจตอจากภาคอตสาหกรรมมมานานทเรมจากสมมตฐานของ Fisher (1939) วาเปน Three-Sector Theory ในทศวรรษ 1940 ทประเทศพฒนาเปนล าดบจากภาคเกษตร/ภาคชนบท แลวมาเปนภาคอตสาหกรรม และสดทายกาวมาเปนภาคบรการ อยางไรกตามขอกงขาเกยวกบการพงพาภาคบรการเพอขบเคลอนเศรษฐกจเกดขนตงแตปลายทศวรรษ 1960 ของ Kaldor (1966, 1967) และ Baumol (1967) รวมไปถงแบบจ าลองการพฒนาส าคญจาก Lewisian Model ของนกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบลอยาง Sir. A. Lewis และท าใหกรอบแนวคดการพฒนา ณ ขณะนนเสนอแนะใหประเทศก าลงพฒนาตางๆ หนไปพงพาภาคอตสาหกรรมแทน

ม 3 ประเดนส าคญๆ ทมการหยบยกในงานศกษาทผานมาพอเปนสงเตอนใจกบการปรบยทธศาสตรการพฒนาโดยหนมาพงพาภาคบรการมาเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ

6 ค านวณจากฐานขอมลการคาภาคบรการขององคการสหประชาชาตทดาวโลนดจาก

http://unstats.un.org/unsd/servicetrade/default.aspx

9

1. การผลตบรการไมสามารถท า Mass Production และใหบรการทน าเสนอมมาตรฐานเหมอนกน หรอ Standardization ไดดงในกรณการผลตสนคาเกษตรและอตสาหกรรม (Baumol, 1967, 2001) ดงนนจงมความเปนไดทยากทกจกรรมในภาคบรการสามารถไดประโยชนจากการประหยดจากขนาด (Economies of Scale) ในทางกลบกนโอกาสทกจกรรมเหลานจะเกดการไมประหยดจากขนาด (Diseconomies of Scale)เปนไปไดสง (Dasgupta and Singh, 2005) ตวอยางท Baumol (2001: 14) ใช คอ การเพมคณภาพของบรการรกษาพยาบาลเลยงไมไดทตองเพมจ านวนแรงงาน (อาจอยในรปจ านวนคน หรอชวโมงท างาน) ดงนนตนทน เพมขนอยางรวดเรว เรองดงกลาวแตกตางจากภาคเกษตรและอตสาหกรรมทความกาวหนาทางดานเทคโนโลยเปนการลดจ านวนคนและการใชทดน ดงนนขอบเขตของการเพมประสทธภาพของภาคบรการ จงมนอยกวา (Dasgupta and Singh, 2005) และท าใหโอกาสทราคาของบรการจะเพมขนอยางรวดเรวจงเปนไปไดสง เรองดงกลาว Baumol (1967: 415; 2001) อางวาเปน Cost Disease

2. ความตองการบรการบางประเภทเทานนทขยายตวตามรายไดทเพมขนสงไดเหมอนสนคาอตสาหกรรม (ทางเทคนคอางถงวาเปน High Income Elasticity) กลางคอเมอคนมรายไดเพมขน ความตองการในบรการบางประเภทจะขยายตวเปนเทาทวคณและมากกวาอตราการขยายตวของรายได ดงทเกดขนกบสนคาอตสาหกรรม (เชน เสอผา โทรศพทมอถอ) แตมกเกดขนเมอรายไดของคนเพมสงถงจดหนง อยางไรกตามผลกระทบของราคาทเพมขน (จาก Cost Disease) ท าใหโดยสทธผลตอความตองการบรการทเพมขนไมแนนอน

3. ขอบเขตของภาคบรการในการสรางผลประโยชนแกเศรษฐกจโดยรวมจ ากดเมอเทยบกบภาคอตสาหกรรม โดยผลประโยชนทหยบยกมทงความสามารถในการหารายไดเงนตราตางประเทศ นยตอขบวนการพฒนาเศรษฐกจโดยรวมทงจากการวางรากฐานการพฒนาอตสาหกรรมเชงลกอยางอตสาหกรรมพนฐาน (เหลก ปโตรเคม) สงท Young (1928) เรยกวาเปน Macroeconomic Economies of Scale ทเกดจากความหลากหลายของผลตภณฑและความหลากหลายในการผลต และ ผลพลอยไดจากการเรยนร (Spillover) (Arrow, 1952; Kaldor, 1967)

นอกจากนนในหลายๆ ครงภาคบรการมลกษณะเปนกองหนนไมใชกองหนาในระบบเศรษฐกจ กลาวคอ ความตองการภาคบรการเกดขนกตอเมอเกดกจกรรมในภาคเศรษฐกจอนๆ กรณตวอยาง คอ บรการโลจสตกส การขยายตวของภาคบรการเหลานนจงเปนผลพวงจากการขยายตวของกจกรรมในภาคเศรษฐกจอนๆ

อยางไรกตามการปฏวตของเทคโนโลยสารสนเทศท าใหธรรมชาตภาคบรการทกลาวขางตนเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะความตองการภาคบรการทสามารถขยายตวไดอยางรวดเรวไมไดถกจ ากดเฉพาะความตองการภายในประเทศเทานน ผลประโยชนตอภาคสวนตางๆ ในวงกวางของระบบเศรษฐกจ หลายๆ กจกรรมในภาคบรการวนนสามารถคาขายระหวางประเทศไดและกลายมาเปนแหลงรายไดเงนตราตางประเทศทส าคญอกแหลง

10

หนง บรการทางดาน IT นาจะเปนตวอยางทชดเจนทสะทอนใหเหนถงธรรมชาตของกจกรรมภาคบรการทเปลยนไป

แนวโนมดงกลาวท าใหการพงพาภาคบรการในการขบเคลอนเศรษฐกจไดรบความสนใจ โดยเฉพาะงานศกษาของกลมนกเศรษฐศาสตรธนาคารโลก อยาง E. Ghani และ A. Grover และ H. Kharas ของสถาบน Brooking โดยงานศกษากลมนใหความส าคญกบกจกรรมใหมในภาคบรการ เชน ธรกจซอฟตแวร ศนยบรการ (Call Centre) หรอ Business Outsourcing รปแบบอนๆ (เชน การกรอกแบบฟอรมของคนภาษ การวเคราะหผลตรวจทางการแพทย) เปนตน และชใหเหนวาประเทศก าลงพฒนาสามารถทจะก าวจากประเทศเกษตรกรรมไปสภาคบรการโดยไมจ าเปนตองพงพาภาคอตสาหกรรมโดยใชประเทศในเอเชยใตเปนกรณหลกฐานสนบสนนชนส าคญ

ในขณะทงานศกษาอกกลมหนงออกมาทวงตงผลกระทบขางเคยงจากการใชภาคบรการเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจจากประสบการณของอนเดยทมกถกยกขนมาเปนตนแบบของเศรษฐกจท ขบเคลอนโดยภาคบรการ อาท The Economist (2011) มองวาความส าเรจดงกลาวเปนผลจากความโชคดมากกวาการเปลยนแปลงเชงโครงสราง7 นอกจากนนยทธศาสตรการพฒนาดงกลาวสรางปญหาในเรองการรองรบแรงงานจ านวนมากทเดมอยในภาคเกษตร ภาคบรการเหลานมกพงพาแรงงานฝมอ ซงมคอนขางจ ากดในประเทศก าลงพฒนา และตองอาศยสาธารณปโภคพนฐานทมกมเฉพาะในเมองใหญ ดงนนคนจ านวนมากจะไมสามารถไดประโยชนจากการขยายตวของภาคบรการ ในขณะทจะท าใหปญหาสงคมเมองทวความรนแรงขน

ความกงวลเกยวกบการใชภาคบรการในการขบเคลอนเศรษฐกจถกส าทบจากแนวโนมทพบวาประเทศก าลงพฒนาจ านวนนอยทมการพฒนาภาคอตสาหกรรมคลายกบประเทศทพฒนาแลว ในขณะทภาคอตสาหกรรมในประเทศก าลงพฒนาจ านวนมากลดบทบาทลงอยางรวดเรวเมอเทยบกบประสบการณของประเทศพฒนาแลวในอดตและตามมาดวยผลกระทบทางสงคมและการเมองอยางรนแรง ความกงวลดงกลาวรจกกนในกรอบแนวคดเรอง Pre-mature Deindustrialization (Dasgupta and Singh, 2006; Rodrik, 2016)

สงทน าเสนอทงหมดชใหเหนวาแนวคดการใชภาคบรการเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจยงไมตกผลก การอนมานประสบการณการพฒนาจากประเทศหนง (ประเทศพฒนาแลว) ไปยงประเทศอนๆ (ประเทศก าลงพฒนา) ตองท าดวยความระมดระวง เพราะภาคบรการมกจกรรมทหลากหลายและแตละกจกรรมมประเดนทตองพจารณา

7 The Economist (2011) อางวาบรษทซอฟตแวรชนน าของอนเดยเกดขนจากวศวกรชาวอนเดยท

ท างานในสหรฐฯ กลบมาตงรกรากทอนเดยและเรมธรกจน จดเดนส าคญทไมไดพบกนอยางแพรหลายในประเทศก าลงพฒนาอนๆ คอ คนกลมนสามารถพดภาษาองกฤษไดเปนอยางด

11

ทแตกตางกนไปตามแตละประเทศ ประเดนความแตกตางเรมตงบทบาทในระบบเศรษฐกจท เปนกองหนน หรอกองหนา โอกาสการเพมประสทธภาพการผลต (โอกาสการเกด Economies of Scale) ธรรมชาตของความตองการ และ ผลประโยชนดานอนๆ (แหลงทมาของเงนตราตางประเทศ รากฐานการพฒนาเศรษฐกจในวงกวาง เปนตน) ไมใชทกกจกรรมในภาคบรการจะมลกษณะเฉกเชน ภาคบรการ IT ดงนนโจทยวจยการพงพาภาคบรการในการขบเคลอนเศรษฐกจจงตองเปนกรณศกษารายประเทศทผนวกเอาลกษณะเฉพาะของประเทศนนๆ เขามาพจารณาประกอบ

3. ภาคบรการของไทย

3.1 นโยบายของรฐทมตอกจกรรมภาคบรการ และ Mind-set Trap

การด าเนนกจกรรมในภาคบรการมกเกยวของกบกฎระเบยบตางๆ จ านวนมากและสวนราชการจ านวนมาก กฎเหลานมวตถประสงคแตกตางกนแตอาจสงผลตอโอกาสการด าเนนธรกจในภาคบรการและการคาขายบรการระหวางประเทศทงทางตรงและทางออม ตารางท 1 น าเสนอตวอยางของกฎระเบยบตางๆ ทก ากบการด าเนนกจกรรมโลจสตกส เราเหนไดวากฎระเบยบเหลานมเปาหมายหลกทหลากหลายทงประเดนเรองความมนคง ความคมครองผบรโภค ความกงวลผลกระทบตอผประกอบการภายในประเทศ เชน การสงวนกจกรรมบางประเภท (บรการยกขนสงสนคา บรการใหค าปรกษาโลจสตกส) ใหคนไทยบนพนฐานของความหวงใยในความสามารถในการแขงขนของผประกอบการไทยกบผประกอบการตางประเทศ ในขณะทการจดทะเบยนทงเรอและอากาศยานเกยวของกบเปาหมายทางดานความมนคงและความปลอดภย เปนตน ไมวาเปาหมายโดยตรงจะเปนอยางไร เรองดงกลาวสงผลกระทบตอโอกาสการคาบรการระหวางประเทศทงสน

(แทรกตารางท 1 บรเวณน)

เนองจากธรรมชาตของบรการทจบตองไมได (Intangibility) และ ไมสามารถเกบรกษา (Nonstorability นอกจากนนการผลตบรการไมสามารถ Standardize ไดเหมอนสนคาอตสาหกรรม (เชน การตดผมแตละครงโดยชางคนเดม ไมจ าเปนตองเหมอนกนทกๆ ครง หรอทกๆ คน) นอกจากนนการผลตบรการจ านวนมากตองเปนผลจากปฏสมพนธระหวางผผลตและผบรโภค ดงนนบรการแตละประเภทจงมชองทางการน าเสนอบรการ หรอ Mode of Supply ทแตกตางกน โดยทวไป Mode of Supply ทสามารถจ าแนกไดอยางนอย 4 ชองทาง ไดแก

12

ชองทางท 1-Cross Border ทบรการผลตจากประเทศหนงสงมายงอกประเทศหนง (เชน Software) ชองทางท 2-Consumption Abroad ทผบรโภคตองเดนทางไปตางประเทศเพอรบบรการ (เชน การทองเทยว) ชองทางท 3-Commercial Presence ทผผลตบรการตองเขามาตงกจการเพอผลตบรการใหแกผบรโภคในตางประเทศ (โลจสตกส บรการทางการเงนและประกนภย) และ ชองทางท 4 –Presence of Natural Persons ทผใหบรการตองเดนทางมายงตางประเทศเพอใหบรการ (ชางฝมอ ชางเทคนค)

บรการแตละประเภทใชชองทางการน าเสนอทแตกตางกนและท าใหกฎระเบยบตางๆ เหลานมนยแตกตางกน ชองทางท 1 และ 2 เปนชองทางทกฎระเบยบอาจมผลตอการน าเสนอบรการนอยกวาเมอเทยบกบบรการทตองพงพาชองน าเสนอชองท 3 และ 4 ชองทางท 3 ทเปนการยนยอมใหบรษทตางชาตสามารถเขามาตงส านกงานในประเทศเพอเสนอบรการ ซงท าใหกฎระเบยบเหลานสามารถสงผลกระทบตอขอบเขตของบรการทน าเสนอและตนทนในการด าเนนการ ดงนนกฎระเบยบเหลานถกน ามาใชเปนเครองมอในการคมครองผประกอบการภายในประเทศทตงอยบนหลกการเดยวกนกบการคมครองผประกอบการในภาคการผลตอนๆ อยางภาคเกษตรและอตสาหกรรม เรองดงกลาวดเผนๆ จะเปนเรองทไมแตกตางกน แตสงทมกถกละเลย คอ ผลเสยของความคมครองดงกลาวนาจะสงผลกระทบตอความสามารถในการแขงขนของภาคเอกชนในวงกวาง ตวอยางทชดเจนในกรณน คอ บรการโลจสตกสทเปนตนทนส าคญในทกๆ อตสาหกรรม (ดรายละเอยดเพมเตมในสวนท 5)

ในขณะทชองทาง 4 เปนอกชองทมความออนไหวเพราะการเปดอนญาต-ไมอนญาตไมใชเรองของการใหความคมครองผประกอบการเทานน (ในบรบทน คอ แรงงานทกษะ) แตมมตเรองอนๆ เขามาเกยวของเพมเตม ทง ผลกระทบตอผบรโภค การยกระดบความสามารถในการผลตของภาคเศรษฐกจโดยรวม เชน การเปดใหพยาบาลวชาชพตางชาตเขามาใหบรการในประเทศตองค านงถงคณภาพ/มาตรฐานของบรการทมความเกยวของกบความอยรอดของผรบบรการ/คนปวยประกอบ หรอ การอนญาตใหนกวทยาศาสตร/ ชางเทคนคเฉพาะจากตางประเทศเขามาท างานไมใชเรองของการแยงงานของนกวทยาศาสตร/ชางเทคนคไทยเทานน แตยงเกยวของการถายทอดความรและการยกระดบการผลตของภาคการผลต กฎระเบยบตางๆ

ความสลบซบซอนของกฎระเบยบตางๆ และผลกระทบทมตอการคาขายบรการระหวางประเทศทงทางตรงและทางออมท าใหโจทยการเปดเสรภาคบรการเปนเรองสลบซบซอนและทไมตรงไปตรงมาเหมอนการเปดเสรการคาสนคาทสามารถผลกดนใหเกดผลอยางเปนรปธรรมผานความตกลงระหวางประเทศอยางความตกลงการคาเสร หรอ เอฟทเอทก าลงเปนทนยม ในขณะทการเปดเสรภาคบรการจะเกดขนอยางเปนรปธรรมกตอเมอม ขจดทงมาตรการกดกนทางการคาทเกยวของโดยตรงและปฏรปกฎระเบยบตางๆ ทเกยวของในหวงโซอปทาน พนธะทเกดขนภายใตกรอบความรวมมอระหวางประเทศอยางเอฟทเอ ไมจ าเปนตองน าไปสการเปดเสรอยางเปนรปธรรม ดงนนการขบเคลอนการเปดเสรภาคบรการมความยากล าบาก

13

ส าหรบประเทศไทยทผานมา เราคอนขางระมดระวงกบการเปดเสรภาคบรการ การเปดเสรทผานมาสวนใหญเปดตามกรอบขององคกรการคาโลก (WTO) แตระดบความผกพนการเปดเสรของไทยอยในระดบทต ามากเมอเทยบกบประเทศทมระดบรายไดใกลเคยงกน (Gootiiz and Mattoo, 2009: Figure 1) แมการเปดเสรภาคบรการถกหยบยกขนมาเจรจาในกรอบความตกลงการคาเสรตางๆ ในกรณของประเทศไทย แตขอผกพนตางๆไมแตกตางจากขอกพนกบ WTO การเปดเสรการคาบรการทกาวหนาทสดในกรอบความตกลงการคาเสรเกดขนในกรอบของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หรอ AEC (ASEAN Economic Community) (อาชนน และคณะ 2558 :ตารางท 11) อยางไรกตาม Poapongsakorn (2012) พบวาขอผกพนของไทยตามกรอบอาเซยนกยงมจ ากด

ทาทการเปดเสรในภาคบรการของไทยดงกลาวสะทอนถงจดยนทาวดานนโยบายของการเปดเสรภาคบรการของไทยทคอนขางปดแฝงไปดวยยทธศาสตรการผลตเพอทดแทนการน าเขา การแสวงหารายไดเงนตราตางประเทศ และความกงวลกบผลกระทบทมตอผประกอบการภายในประเทศเฉกเชนทเราเคยมกบการพฒนาอตสาหกรรมในชวงเรมตน8 เรองดงกลาวกพบในแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบโลจสตกสของประเทศไทยฉบบปจจบนทจะมการกลาวถงตอไป

3.2 ภาคบรการของไทยและองคประกอบ: ICT vs Non-ICT

ภาคบรการเปนภาคทมสดสวนทใหญทสดในผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศโดยคดเปนสดสวนกวาครงหนงของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ และไมเปลยนแปลงมากนกในชวงทศวรรษทผานมา โดยสดสวนตอ GDP คอนขางคงทประมาณรอยละ 53.4 ระหวางป พ.ศ. 2555 และ 2559 ในขณะทภาคบรการรองรบแรงงานกวาครงหนงของก าลงแรงงานในป 2559 (รอยละ 52) เพมขนอยางตอเนองจากรอยละ 40.8 ในป พ.ศ. 2543 ในขณะทแรงงานทอยในภาคเกษตรยงคงลดลงอยางตอเนองจากรอยละ 45 เหลอรอยละ 31 ในชวงเวลาเดยวกน สวน แรงงานภาคอตสาหกรรมมสดสวนคอนขางคงทเฉลยเทากบรอยละ 17 (ภาพท 2)

(แทรกภาพท 1 และ 2 บรเวณน)

8 ปจจบนแมประเทศไทยมองศาการเปดประเทศสงถงกวารอยละ 150 กตาม แตอตราภาษศลกากรโดย

เฉลยของไทยยงอยในระดบทสง โดยสงทสดในกลมสมาชกดงเดมของอาเซยน เรองดงกลาวสะทอนอทธพลของแผผนยทธศาสตรการผลตเพอทดแทนการน าเขาทยงคงอยในกรอบการก าหนดนโยบายของไทย

14

สาเหตทแรงงานยายจากภาคเกษตรไปยงภาคบรการแทนทไปยงภาคอตสาหกรรมมาจากทศนคตของแรงงาน (Preference) ทชอบงานในภาคบรการมากกวาเพราะแมการท างานในภาคอตสาหกรรมจะไดผลตอบแทนทสงกวาเมอเทยบกบภาคบรการ ดงน าเสนอในภาพท 3 ทเราเปรยบเทยบผลตอบแทนตอชวโมงของแรงงานในภาคตางๆ เมอเทยบกบภาคเกษตรจากขอมลการส ารวจแรงงานของส านกงานสถตแหงชาต (Labor Force Survey) โดยเราควบคมปจจยอนๆ ทอาจสงผลตอผลตอบแทน อาท อาย ระดบการศกษา จงหวดทท างาน เพศ เราพบวาทงภาคอตสาหกรรมและภาคบรการไดผลตอบแทนสงกวา โดยผลตอบแทนในภาคอตสาหกรรมสงกวาภาคบรการ เรองดงกลาวสอดคลองกบผลการศกษาของชญานและคณะฯ (2559) ทไดหลกฐานเชงประจกษในท านองเดยวกนแตมาจากการสมภาษณแรงงานในกรงเทพฯ และ หวเมองใหญทเปนศนยกลางทางเศรษฐกจ อยาง โคราช ขอนแกน

(แทรกภาพท 3 บรเวณน)

นยเชงนโยบายในเรองดงกลาวชใหเหนวาวนนแรงงานยายออกจากภาคเกษตรไปยงภาคบรการท าใหปญหาการขาดแคลนแรงงานทงในภาคเกษตรและอตสาหกรรมรนแรงขนและบนทอนการขยายตวของภาคการผลตทงสอง หากภาคเกษตรและอตสาหกรรมซงเปนกลจกรส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจโดยรวม ในขณะทภาคบรการเปนเพยงพอกองหนนตอภาคทงสอง การขาดแคลนแรงงานดงกลาวหมายถงในระยะสน9อตราการขยายตวทางเศรษฐกจจะชะลอตวลงและท าใหความตองการบรการลดลงตามเปนลกโซและในทสดน าไปสปญหาการเลกจางในภาคบรการ แรงงานทถกปลดออกจากภาคบรการอาจไมสามารถไหลกบไปยงภาคเกษตรและอตสาหกรรมไดดงเดม และน าไปสปญหาการวางงานกบระบบเศรษฐกจในวงกวาง ดงนนการประเมนวาภาคบรการสามารถเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจไดหรอไมจงเปนค าถามเชงนโยบายทส าคญอนดบตนๆ ทตองท าใหเกดความกระจางกอนเดนหนาขบเคลอนประเทศโดยใชภาคบรการ

9 ค าวาระยะสนในทนหมายถงภาคเกษตรและอตสาหกรรมยงไมสามารถหาเครองจกรเขามาใชเพอ

บรรเทาปญหาการขาดแคลนแรงงาน ในทางปฏบตผประกอบการจ านวนมากสามารถน าเอาเครองจกรเขามาใชเพอบรรเทาปญหาการขาดแคลนแรงงานอยางตอเนอง แตการทดแทนยงเกดขนเฉพาะกบผประกอบการบางรายและบางธรกจทเทคโนโลยการผลตสามารถท าได ดงนนปญหาทกลาวขางตนกยงคงเปนปญหาส าคญแมเกดการทดแทนแรงงานดวยเครองกตาม แตปญหาจะเกดขนในลกษณะทผประกอบการ/ธรกจทประสบปญหาในการน าเอาเครองจกรเขามาแทนคนกจะประสบปญหาอยางรนแรงกวาเมอเทยบกบผประกอบการ/ธรกจอนๆ

15

ตารางท 2 น าเสนอองคประกอบของภาคบรการระหวางป 2534-58 โดยในตารางเราค านวณคาเฉลยทกๆ 5 ปเพอลดคาความผนผวนทอาจเกดขนในแตละป เราพบวากจกรรมบรการในชวงเวลาทเราก าลงพจารณาอยไมมการเปลยนแปลงอยางมนยส าคญ โดยกจกรรมภาคบรการทใหญทสด 3 อนดบแรก ไดแก ภาคคาปลกคาสง การขนสง คลงสนคาและโทรคมนาคม และภาคบรการการเงน อยางไรกตามทง 3 กจกรรมหลกดงกลาวมความส าคญลดลง ในขณะทภาคบรการภาครฐ(รวมไปถงบรการปองกนประเทศ) อสงหารมทรพย บรการเชาและทเกยวเนองทางธรกจอนๆ และการศกษาทวความส าคญมากขน อยางไรกตามการกระจายตวในกจกรรมภาคบรการแมเกดขน แตไมไดมการเปลยนแปลงมากนก

(แทรกตารางท 2 บรเวณน)

องคประกอบของภาคบรการเกอบ 2 ทศวรรษชใหเหนวาโครงสรางภาคบรการไมเปลยนแปลงมากนก การปฏวตเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT Revolution) ยงไมไดท าใหเกดการเปลยนแปลงครงใหญในภาคบรการของไทยเหมอนทเกดขนในกรณของอนเดยและฟลปปนส การอนมานประสบการณของประเทศเหลานและใหประเทศไทยหนไปพงพากจกรรมภาคบรการทเหนวาก าลงเปนธรกจหนงในโลกทมการขยายตวสงเปนเรองทตองระมดระวง

3.3. บทบาทในการขบเคลอนเศรษฐกจ

เพอทดสอบความสามารถในการขบเคลอนเศรษฐกจของกจกรรมในภาคบรการ การศกษาทดสอบทศทางความสมพนธระหวางการขยายตวของกจกรรมในภาคบรการกบการขยายตวทางเศรษฐกจ สมมตฐานหลกทตองการทดสอบ คอ หากกจกรรมในภาคบรการสามารถขบเคลอนเศรษฐกจ การขยายตวของกจกรรมในภาคบรการน าไปสการขยายตวทางเศรษฐกจแทนทจะเปนการขยายตวทางเศรษฐกจน าไปสการขยายตวของกจกรรมภาคบรการ

เครองมอเศรษฐมตอนกรมเวลาทน ามาประยกตใชในการทดสอบสมมตฐานดงกลาว คอ Granger Causality Tests เพอทดสอบทศทางความสมพนธวาการขยายตวของภาคบรการและการขยายตวทางเศรษฐกจระหวางป 2533-2557 การทดสอบด าเนนการทงในระดบภาพรวมของภาคบรการและกจกรรมยอยในภาคบรการทจ าแนกทระดบความละเอยดทพกด 1 หลกตามค าจ ากดความของ ISIC (International Standard of Industrial Classification) Rev 3 ทประกอบดวย 9 สาขายอย ไดแก บรการคาสงและคาปลก บรการโรงแรมและภตตาคาร บรการโลจสตกส (ขนสง สถานทเกบสนคา และการคมนาคม) บรการตวกลางทางการเงน บรการ

16

ดานอสงหารมทรพย บรการบรหารราชการและการปองกนประเทศฯ บรการการศกษา บรการสขภาพและงานสงคมสงเคราะห และบรการอนๆ10

ตารางท 3 น าเสนอผลการทดสอบทศทางความสมพนธ Granger Causality Tests หากพจารณาในภาพรวมของภาคบรการ เราพบวาการขยายตวทางเศรษฐกจเปนเหตใหภาคบรการขยายตว แตเราไมพบความสมพนธยอนกลบ (ภาคบรการขบเคลอนเศรษฐกจ) เรองดงกลาวชใหเหนถงธรรมชาตของภาคบรการของไทยทกจกรรมสวนใหญยงมลกษณะเปนกองหนนใหกบภาคการผลตอยางเกษตรและอตสาหกรรม

เมอเราพจารณาในกจกรรมยอยๆ เราพบวาบรการคาปลกคาสงและบรการทางการเงนทพบความสมพนธ 2 ทศทาง คอ การขยายตวทางเศรษฐกจเปนเหตใหภาคบรการขยายตว พรอมๆ กบการขยายตวของภาคบรการสงผลตอการขยายตวทางเศรษฐกจ สาเหตหนงทเราพบความสมพนธ 2 ทศทางดงกลาวเปนเพราะธรรมชาตของกจกรรมบรการทงสองมลกษณะทความตองการภายในประเทศอนเปนความตองการสบเนองจากภาคเศรษกจอนๆ กระตนบรการเหลานขยายตวและท าใหเกดการพฒนาขน การพฒนาดงกลาวสงผลเสรมใหเศรษฐกจโดยรวมขยายตว ดงในกรณของกจกรรมคาปลกคาสงถกกระตน (kick-off) จากเศรษฐกจโดยรวมขยายตว คนกนดอยดและท าใหเกดความตองการซอสนคาบรการตางๆ และน ามาซงความตองการในบรการคาปลกคาสง อยางไรกตามเมอกจกรรมเหลานพฒนาขนดงสะทอนของการเกด Modern Trade ในรปแบบใหมๆ (เชน หางคาปลกคาสงขามชาต รานสะดวกซอ) ทสงผลยอนกลบตอการขยายตวในภาคการผลตอนๆ และระบบเศรษฐกจโดยรวมมากขน ค าอธบายดงกลาวสามารถประยกตกบบรการทางการเงนเชนกน

(แทรกตารางท 3 บรเวณน)

ในขณะทกจกรรมบรการอนๆ ยกเวน บรการอสงหารมทรพย เราไมพบความสมพนธทางสถต สวนหนงนาจะเปนเพราะกจกรรมอนๆ เปนสงทตองมไมวาเศรษฐกจจะขยายตวหรอไมกตาม บรการทางดานการศกษานาจะเปนตวอยางทชดเจนและสามารถประยกตกบบรการอนๆ ในท านองเดยวกน (อาท บรการปองกนประเทศ)

10 การวเคราะห Granger Causality Tests เปนไปตามสากลปฏบตทเรมจากการวเคราะหคณสมบตของ

ตวแปรทใช ซงในทน คอสดสวนของภาคบรการในผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศและอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ Augmented Dickey Fuller Unit roots ผลการทดสอบ Unit roots พบวาตวแปรทกตวมลกษณะ First-difference Stationary จากนนเราเขาสการประเมนทศทางความสมพนธ

17

กจกรรมบรการทเปนกรณยกเวนในการวเคราะหครงน คอ บรการสขภาพและงานสงคมสงเคราะห ทเราพบวาความสมพนธในทศทางยอนกลบอยางมนยยะส าคญทางสถตทการขยายตวของกจกรรมบรการดงกลาวกระตนใหเศรษฐกจโดยรวมขยายตว บรการดงกลาวนาจะรวมไปถง Medical Tourism ซงเราเจาะลกถงศกยภาพการเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจในหวขอถดไป

3.4 คณสมบตอนๆ ในการเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ

นอกจากความกงวลบทบาทของภาคบรการวาเปนกองหนน-กองหนาแลว ยงมคณลกษณะอก 3 ดานทตองวเคราะหเพอประเมนการพงพาภาคบรการเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ โดยมรายละเอยดดงน

3.4.1 ประสทธภาพการผลตของภาคบรการ และ Baumol Disease

ดงทกลาวขางตนดวยธรรมชาตของภาคบรการทไมสามารถ Standardize ได ดงนนขอบเขตการเพมประสทธภาพการผลตจงอาจมจ ากด และการหนมาพงพาภาคบรการจงเทากบเปนการบนทอนประสทธภาพการผลตโดยรวม เพอประเมนประสทธภาพการผลตของภาคตางๆ เราค านวณผลตภาพของแรงงาน หรอ Labor Productivity ทแทจรง (ขจดผลทางดานราคาออกไป) ของภาคบรการเทยบกบภาคเกษตรและอตสาหกรรมเพอเปรยบเทยบประสทธภาพการผลตของแตละภาคการผลต11

เราพบวาผลตภาพแรงงานในภาคบรการต ากวาเมอเทยบกบภาคอนๆ อยางตอเนองระหวางป 2534-2559 (ภาพท 4.1) อยางไรกตามผลตภาพแรงงานเปนเพยงเครองมอวดประสทธภาพการผลตบางสวน (Partial) เทานน เพราะระดบผลตภาพแรงงานเหลานสงต าขนอยกบระดบการใชเครองจกรตอแรงงานดวยซงแตละภาคการผลตมความแตกตงกน เพอใหภาพทชดเจน เราแปลงระดบผลตภาพแรงงานเหลานเปนดชนโดยใชป 2540-42 เปนปฐาน (คาผลตภาพแรงงานในป 2540-42 = 100) และน าเสนอในภาพท 4.2 ซงเหนไดวาอตราการขยายตวของผลตภาพแรงงานของภาคบรการกต ากวาเมอเทยบกบภาคเกษตรและภาคอตสาหกรรม

แนวโนมการขยายตวของประสทธภาพการผลตชใหเหนโดยภาพรวมภาคบรการของไทยยงคงเปนภาคบรการดงเดมทขบวนการผลตยงตองใชแรงงาน การ Standardized การผลตยงท าไมไดและท าใหขอบเขตการเพมประสทธภาพเกดขนไดอยางจ ากด โอกาสทการผลตจะเผชญกบการไมประหยดจากขนาด (Diseconomies of

11 เนองจากขอมลทางดานแรงงานทแบงภาคบรการเองไมม เราจงใชจ านวนแรงงานในภาคอนๆ ทไมใช

ภาคเกษตร เหมองแร อตสาหกรรม เปนตวแทนของแรงงานภาคบรการ

18

Scale) จงมสง อยางไรกตามขอบเขตการเพมประสทธภาพการผลตในภาคบรการมจ ากด แตการเพมประสทธภาพทเกดขนสามารถน าไปตอยอดในการเพมความสามารถในการแขงขนในภาคการผลตอนๆ ไดซงอาจไมนบรวมอยในภาคบรการ

(แทรกภาพท 4 บรเวณน)

3.4.2 การสรางความเชอมโยงไปยงสวนอนในระบบเศรษฐกจ

เมอพจารณาความเชอมโยงของภาคบรการไปยงภาคเศรษฐกจอนๆ หรอBackward Linkages เราค านวณ Inverse Leontief Matrix จากตาราง วตถดบ-ผลผลตของไทย ตงแตป 2528-ปจจบน (ลาสดป พ.ศ.2553) ตารางท 4 น าเสนอ Backward Linkage โดยรวมภาคบรการสราง Backward Linkages ไดนอยกวาเมอเทยบกบภาคอตสาหกรรม ในขณะทตารางท 5 น าเสนอ Backward Linkage ในกจกรรมยอยในภาคบรการ โดยภาคบรการทม Backward Linkage ทมากทสด 3 อนดบแรกในป 2553 ไดแก ภาคบรการบนเทง บรการธรกจและ โรงพยาบาล โดยเฉพาะบรการโรงพยาบาลม Backward Linkages ทเพมขนโดยตลอด โดยคา Backward Linkages ทค านวณเพมขนจากราว 1.87-1.91 ระหวางป 2528-38 เปน 2.37 และ2.62 ในป 2548 และ2553 เรองดงกลาวนาจะสะทอนภาคบรการโรงพยาบาลทภาคเอกชนพยายามยกระดบตนเองขนมาเปน Medical Tourism

(แทรกตารางท 4 & 5 บรเวณน)

แนวโนมทส าคญอกประการหนงทพบจากการค านวณดชนความเชอมโยง คอ ความเชอมโยงของภาคบรการเกดขนภายในภาคบรการดวยกนเอง ไมไดเชอมโยงไปยงภาคการผลตอนๆ ตวอยาง บรการสนทนาการ บรการธรกจ และโรงพยาบาลซงเปนภาคบรการทม Linkage สงทสด เราพบวารอยละ 60 ของ Backward linkage ของทงสามกจกรรมบรการเกดขนระหวางภาคบรการดวยกนเอง ประเดนความเชอมโยงไปยงภาคสวนอนๆ ในระบบเศรษฐกจยงคงเปนเรองทตองกงวลหากเราตองการใชภาคบรการมาขบเคลอนเศรษฐกจ (ตารางท 6)

19

(แทรกตารางท 6 บรเวณน)

3.4.3 แหลงรายไดเงนตราตางประเทศ

ภาคบรการเปนแหลงหารายไดเงนตราตางประเทศทส าคญ ภาพท 5 น าเสนอมลคาการสงออกและน าเขาบรการระหวางป 2548-59 มลคาการสงออกบรการของไทยเพมขนเทาตวในทกๆ 5 ป โดยเพมจากราว 2 หมนลานเหรยญ สรอ. ในป 2548 เปนเกอบ 3.5 และ 6.8 หมนลานเหรยญ สรอ. ในป 2553 และ 2559 ตามล าดบ ในขณะทการน าเขาบรการกเพมขนแมจะในอตราทนอยกวาการสงออก โดยเพมจาก 2.6 หมนลานเหรยญ สรอ. เปน 4.6 หมนลานเหรยญ สรอ. ในป 2554 ระหวางป 2555-9 มลคาการน าเขาบรการจากตางประเทศเคลอนไหวขนลงอยระหวาง 4.3-4.7 หมนลานเหรยญ สรอ. ดงนนดลบรการระหวางประเทศของไทยปรบจากขาดดลอยางตอเนองระหวางป 2548-54 และเปลยนมาเปนเกนดลตงแตป 2555 เปนตนมา

(แทรกภาพท 5 บรเวณน)

แมวาการสงออกบรการขยายตวอยางรวดเรวในชวงทผานมา แตสดสวนตอการสงออกสนคาและบรการโดยรวมเทากบเพยงรอยละ 24 ในป 2559 เพมจากรอยละ 16 ระหวางป 2548-52 ในขณะทสดสวนบรการตอการน าเขารวมคอนขางผนผวนปรบขนลงในชวงรอยละ 16.7 ถงรอยละ 23.4 ระหวางป 2548-59 (ภาพท 6)

(แทรกภาพท 6 บรเวณน)

กจกรรมบรการสงออกทส าคญ คอ การทองเทยวซงในสวนนไดรวมสวนทเปน Medical Tourism ไปดวย โดยมลคาการสงออกบรการทองเทยวเพมจาก 9.6 พนลานเหรยญ สรอ. ในป 2548 เปน 2 และ 4.9 หมนลานเหรยญ สรอ. ในป 2553 และ 2559 ตามล าดบ โดยสดสวนตอการสงออกบรการรวมเพมจากรอยละ 48.1 ในป 2548 เปนรอยละ 72.1 ในป 2559 และแนวโนมทเพมขนอยางตอเนอง ในขณะทความส าคญของ Business Services ลดความส าคญลง

(แทรกตารางท 7 บรเวณน)

20

องคประกอบส าคญในบรการน าเขามการเปลยนแปลงโดยบทบาทของคาระวางสนคาลดลงอยางมากจากรอยละ 53.9 ของบรการน าเขารวมในป 2548 ลดลงเหลอรอยละ 34.7 ในป 2559 อยางไรกตามสดสวนทลดลงไมไดเปนผลจากมลคาทลดลงแตเปนผลจากบรการอนๆ ไดแก คาบรการทางธรกจอนๆ หรอ Business Services และการทองเทยว มลคาของ Business services ทน าเขาเพมขนจาก 4.6 พนลานเหรยญ สรอ. ในป 2548 เปน10.3 และ 11.8 พนลานเหรยญ สรอ. ในป 2553 และ 2559 ตามล าดบ และท าใหสดสวนเพมขนจากรอยละ 17 เปนรอยละ 24.8 และ 27.2 ในชวงเวลาเดยวกน การทวความส าคญของ Business Service ทมองคประกอบการส าคญไดแก บรการทางดานการทดสอบไมไดอยนอกเหนอความคาดหมายส าหรบประเทศไทยทถกผนวกรวมเขาเปนสวนหนงของหวงโซการผลตของบรษทขามชาตอยางตอเนองและบรษททเปนสวนหนงในหวงโซจ าเปนตองใชบรการศนยทดสอบในตางประเทศ (ตารางท 7) การทองเทยวเปนรายการน าเขาบรการททวความส าคญขนอกรายการหนง โดยมลคาบรการทองเทยวน าเขาเพมขนอยางรวดเรวจาก 3.8 พนลานเหรยญ สรอ. ในป 2548 เปน5.6 และ 9.1 พนลานเหรยญ สรอ. ในป 2553 และ 2559 ตามล าดบ การขยายตวดงกลาวเปนผลจากโลกาภวฒนทท าใหผคนนยมเดนทางไปเทยวในทตางๆ การแขงขนอยางรนแรงในธรกจการบนโดยเฉพาะแรงกดดนจากสายการบนราคาต า (Low-cost Airlines) ท าใหคาใชจายในการเดนทางลดลง

หากเราประเมนคณลกษณะทงสามดานเราเหนไดวาภาคบรการยงมขอจ ากดในการกาวขนมาเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจแทนภาคอตสาหกรรม ทงในดานของขอบเขตการเพมประสทธภาพการผลต และการสรางความเชอมโยงไปยงภาคเศรษฐกจอนๆ มเพยงคณลกษณะทางดานการเปนแหลงรายไดเงนตราตางประเทศทภาคบรการมบทบาทเพมขน และชวยใหประเทศสามารถกาวขามขอจ ากดทางดานเงนตราตางประเทศในขบวนการพฒนา

4. การขบเคลอนเศรษฐกจโดยศนยกลางการรกษาพยาบาล

การวเคราะหเศรษฐมตทน าเสนอในสวนท 3.3 ชใหเหนวา Medical Tourism มศกยภาพในการขบเคลอนเศรษฐกจได เพราะความตองการของบรการเหลานไมเปนความตองการทตอเนองมาจากภาคการผลตอนๆ เหมอนกจกรรมบรการอนๆ การวเคราะหในสวนนเจาะลกถงศกยภาพของ Medical Tourism และผลกระทบขางเคยงทอาจเกดขนกบภาคสวนอนๆ

Medical Tourism ในการศกษานหมายถงการทบคคลไปรบบรการรกษาพยาบาลในตางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงผรบการรกษาพยาบาลในประเทศพฒนาแลวไปรบบรการในประเทศก าลงพฒนา (Horowitz

21

and Rosensweig, 2012) ในอดตบคคลมกจะเคลอนยายจากประเทศก าลงพฒนาไปยงประเทศพฒนาแลวเพอเขาถงบรการคณภาพสง อยางไรกตามปจจบนคณภาพการรกษาพยาบาลในประเทศก าลงพฒนาจ านวนหนงไดมการยกระดบคณภาพอยางมาก ในขณะทประเทศพฒนาแลวประสบราคาคารกษาพยาบาลทเพมสงขนอยางรวดเรว ระยะเวลาการรอคอยการรกษาพยาบาลทยาวนานโดยเฉพาะในโรงพยาบาลของรฐ โลกาภวตนทเดนหนาอยางตอเนองและท าใหการเดนทางไปตางประเทศท าไดงายขน และการทบรษทประกนสขภาพในประเทศเหลานใหผซอประกนสขภาพเดนทางไปรบการรกษาพยาบาลในตางประเทศ นอกจากนนประเทศก าลงพฒนาจ านวนหนงโดยเฉพาะประเทศในตะวนออกกลางทภาครฐสงเสรมใหประชาชนออกไปรบการรกษาพยาบาลในตางประเทศ

Medical Tourism เปนสวนหนงของยทธศาสตรการพฒนา Medical Hub ของรฐบาลทมองคประกอบเพมเตมอก 3 สวนไดแก ศนยกลางบรการเพอสงเสรมสขภาพ (Wellness Hub) ศนยกลางบรการวชาการและงานวจย (Academic Hub) และ ศนยกลางยาและผลตภณฑสขภาพ (Product Hub) ซงในสวนหนงครอบคลมไปถงเครองมอแพพยดวย (กรมสนบสนนบรการสขภาพ 2559) Medical Tourism ถกเลอกขนเพอเปนตวแทนของภาคบรการทมศกยภาพในการขบเคลอนเศรษฐกจไทยคลายคลงกบภาคทองเทยว ทผบรโภคในตางประเทศสามารถเดนทางเขามารบบรการในประเทศทผลตบรการ (Mode 2 ในการคาบรการ)

4.1 Medical Tourism: จดเดนของการเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ

หากพจารณาในบรบทของการขบเคลอนเศรษฐกจ กจกรรมของ Medical Tourism และ กจกรรมอนๆ ในภาคทองเทยวไมแตกตางจากภาคเกษตรและอตสาหกรรมทสามารถผลตและสงออก แมรปแบบการคาจะไมตรงไปตรงมาเหมอนกรณการคาสนคากตาม

หากเราพจารณาตวเลขจ านวนชาวตางชาตทเขามารบการรกษาในประเทศไทยโดยส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน (BOI) จ านวนชาวตางชาตเพมขนอยางตอเนองจนปจจบน (2559) มมากถงกวา 3 ลานคน12 ในขณะทตวเลขของบรษทวจยเอกชน (AsiaPac) เชอวาสงถง 3.5 ลานคน ซงจ านวนดงกลาวคดเปน

12 ขอมลเกยวกบ Medical Tourism ในประเทศไทยมปญหาอยางมากนกทงวธการนบจ านวชาวตางชาต

ทเขามารบบรการทบางครงนบเปนรายบคคล (Head Count) หรอบางครงนบเปนจ านวนครงทเขามารบการรกษาเพราะปญหาความล าบากในการรายงานผลจ านวนคนทเขารบการรกษาจากแผนกทะเบยนผปวย (จากการสมภาษณ) แตการรายงานขอมลเหลานของสวนราชการบางแหงสบสนระหวางจ านวนคนกบจ านวนครงของการรกษา ขอบเขตของชาวตางชาตทครอบคลมในการเกบขอมลเปนอกปญหาหนง ฐานขอมลสวนใหญปะปนระหวาง

22

รอยละ 10 ของจ านวนนกทองเทยวทเดนทางเขามาในประเทศไทย แตนกทองเทยวเหลานใชจายในประเทศ (คารกษาพยาบาล) สงกวา การประมาณการณทท าในการศกษานทอาศยขอมลการสมภาษณและรายไดของโรงพยาบาลเอกชนทมบทบาทส าคญใน Medical Tourism พบวา Medical Tourism มมลคาราว 50,000 ลานบาทในป 255913 ซงคดเปนรอยละ 30.4 ของรายไดจากการทองเทยวจากชาวตางชาตรวม สดสวนความส าคญทางดานรายไดนาจะต ากวาทควรจะเปนเพราะเราไมสามารถครอบคลมทกๆ โรงพยาบาลทมสวนรวมใน Medical Tourism ได สดสวนความส าคญของ Medical Tourism ทงทางดานจ านวนคนและรายไดชใหเหนวา Medical Tourism เปนเสมอน Segment ทมมลคาตอหนวยทสง (High Value per unit) และมลคาดงกลาวสวนใหญเปนการสรางมลคาเพมในประเทศไทย (จากการสมภาษณ) เรองดงกลาวเปนคณสมบตหลายฝายตองการเหนจากกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจใหม 4.2 ขอเทจจรงเกยวกบ Medical Tourism ของไทยทยงไมคอยมการพดถง

จดเดนของ Medical Tourism ของประเทศไทยมการพดกนอยางกวางขวางในเอกสารตางๆ ทมอยในWebsites ทชใหเหนถงศกยภาพของประเทศไมวาจะเปนการมจ านวน 42 แหงทไดรบมาตรฐาน JCI ทถอวาเปนทยอมรบทวโลกและท าใหมศกยภาพทรองรบผปวยชาวตางชาต จ านวนโรงพยาบาลดงกลาวสงกวาประเทศคแขงอยางมาก อาท มาเลเซยและสงคโปรมเพยง 14 และ 22 แหง ตามล าดบ (กรมสนบสนนบรการสขภาพ 2559: ตารางท 2) โรงพยาบาลชนน าของไทยอยาง รพ. บ ารงราษฎร รพ. กรงเทพ และ รพ. สมตเวช (2016) ตด Top-10 ของโรงพยาบาลทดทสดในโลกโดยการจดอนดบของ Medical Travel Quality Alliance และจดเดนในเรองของราคาคารกษาพยาบาล

ชาวตางชาตทพ านกในประเทศไทย (Expats) ชาวตางชาตทเดนทางเพอเขามารกษา ชาวตางชาต เขามาเพอทองเทยวแตประสบอบตเหตและท าใหตองเขารบการรกษาในประเทศไทย และชาวตางชาตทเขามาทองเทยวทพวงการรตรวจเชคสขภาพเขาไปในแพคเกจการทองเทยวดวย ในบางฐานขอมลนบรวมแรงงานตางชาตทเขามาท างานในประเทศไทยและตองไปตรวจสขภาพเพอเปนสวนหนงของเอกสารการท าใบอนญาตท างาน ดงนนการวเคราะหขอมลระดบมหภาคดงกลาวจงตองท าดวยความระมดระวงอยางมาก ดงขอมลทน าเสนอดงกลาวแมแหลงขอมลอางถงวาเปนจ านวนคนทเกบตรงจากโรงพยาบาลเอกชนส าคญๆ แตจากการสมภาษณหลายฝายเชอวาเปนขอมลจ านวนครงทเขามารกษา ดงนนความส าคญในแงของจ านวนคนทน าเสนอจงนาจะเปนการประมาณการณเกนจรง (Overestimate)

13 การค านวณใชขอมลรายไดของโรงพยาบาลใหญ 2 แหงในดาน Medical Tourism ผนวกกบขอมลจากการสมภาษณเพอประมาณการณรายไดจากนกทองเทยวตางชาต

23

แตมขอเทจจรงหลายๆ ประการทยงไมไดคอยหยบยกขนมาพดมากนกทงๆ ทเปนขอเทจจรงทส าคญในการออกแบบยทธศาสตรและนโยบายการพฒนา

1. ในชวง 10 ปทผานมา จ านวนคนไขชาวตางชาตของประเทศไทยมากกวาประเทศมาเลเซยและความแตกตางเพมขนอยางตอเนอง (ภาพท 7)14

2. กจกรรมทมกมการท า Medical Tourism คอ การผาตดตางๆ (กระดก เขา สะโพก) ท าฟน มะเรง โรคหวใจ และ ศลยกรรมไมใชทกๆ การรกษาท Outsource ออกมาในตางประเทศ และเปนกจกรรมเหลานทกๆ ประเทศตางๆตองการเขามาแยงสวนแบงตลาด ลกษณะรวมกนของกจกรรมเหลาน คอ

กจกรรมเหลานมคาใชจายในการรกษาทสงตางประเทศ ดงสะทอนใน ประเภทของแพทยทมรายไดสงทสดตามการจดอนดบของ Medscape Physician Compensation Report 201615

ธรรมชาตของการรกษาไมใชการรกษาทฉกเฉนแตมการหารอระหวางแพทยและผปวยในขนตอนและวธการรกษา

ตองการการพกฟนและท าใหเพมความตองการแรงงานทางดานพยาบาลและผชวยพยาบาล และ

กจกรรมสวนใหญตองใชเลอดเปนวสดทางการแพทยทส าคญ ธรรมชาตทการรกษาทตองพกฟนหมายถงคนไขชาวตางชาตทเขามารกษามรายจายตอหวทสง ดงนน

เมดเงนทตกอยในประเทศจะมมาก เรองดงกลาวสอดคลองกบความพยายามเพมรายจายตอของนกทองเทยวทเขามาในประเทศ ในขณะทธรรมชาตการรกษาทตองใชพยาบาลในการดแลและตองการเลอดเปนเรองส าคญแตมกถกมองขามทงๆ ทเปนสงทตองน ามาวเคราะหอยางละเอยดเพอประเมนผลกระทบขางเคยงตอการใหบรการสขภาพในประเทศจากการทประเทศไทยมงพฒนาไปส Medical Tourism

3. แมประเทศไทยจะมศกยภาพในการเปน Medical Tourism ทสงและมนกชาวตางชาตจ านวน

มากเขามารบการรกษาพยาบาลในประเทศไทย แตภาพลกษณของประเทศไทยยงมความสบสน เชน ในงาน

14 มความเปนไปไดทระบบการจดเกบขอมลของประเทศทงสองอาจแตกตางกน แตความผดพลาดของ

ขอมลทเกดขนและปจจยอนๆ ของประเทศทงสองไมนาจะแตกตางกนมากนก ไมวาจะเปนจ านวน Expat การพงพาแรงงานตางชาต ดงนนขอมลดงกลาวจงนาจะตงอยบนพนฐานเดยวกนและสามารถเปรยบเทยบกนไดระดบหนง

15 Retreived by 23 November 2017 จาก https://www.medscape.com/features/slideshow/compensation/2016/public/overview#page=3

24

เขยนของ Ellis (2014) ทพดถงผลกระทบของ Medical Tourism ตอโรงพยาบาลในสหรฐฯ ทแมกลาวอางวาประเทศไทยเปนแหลง Medical Tourism ทส าคญแหลงหนงของประชาชนสหรฐฯ แตไมสามารถระบไดวาจดเดนของประเทศอยทไหน (อางวาเปน Various Services) ซงแตกตางจากประเทศอนๆ หรอภาพใน Website ของ Medical Tourism ในแคนาดาทใหประเทศไทยเปนศนยกลางของการแปลงเพศ เปนตน เราตระหนกดวาในทางการแพทยการผาตดแปลงเพศถอเปนศาสตรทางการแพทยชนสงทไมใชแพทยทกๆ รายสามารถท าได แตสงทเปนความกงวล คอ ภาพลกษณดงกลาวตอกย าภาพลกษณดานอนๆ ทไมพงปรารถนาของไทยในฐานะแหลงทองเทยว ทงๆ ทประเทศไทยมศกยภาพในดาน Medical Tourism อนๆ ทมความสามารถไมไดยงหยอน ความสบสนดงกลาวท าใหเราเสยโอกาสการเขาถงกลมลกคาทกวางกวาความตองการแปลงเพศ แนวโนมความสบสนนาจะมากขนจากทศทางของนโยบายปจจบนทสงเสรมในเรองนแบบตคลมตงแต บรการรกษา (Medical Treatment) สปา ศนย Wellness ผลตภณฑยา(ทงยาสมนไพร และผลตภณฑอนๆ จากบรการ Wellness) เครองมอแพทย และการท าวจย

4.3 Medical Tourism ใน Global Value Chain ของ Medical Hub และต าแหนงของผประกอบการไทย

ดงทกลาวแลวขางตน Medical Tourism เปนหนงในหลายๆ กจกรรมของ Medical Hub ค าถามทส าคญในบรบทของการแสวงหากลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ คอ Medical Tourism เปนกจกรรมทมมลคาเพมตอหนวยทสงหรอไมเมอเทยบกบกจกรรมอนๆ ใน Medical Hub

ดกจกรรมทมกมการท า Medical Tourism คอ การผาตดตางๆ (กระดก เขา สะโพก) ท าฟน มะเรง โรคหวใจ และ ศลยกรรมไมใชทกๆ การรกษาท Outsource ออกมาในตางประเทศ ซงเปนกจกรรมเหลานทกๆ ประเทศตางๆตองการเขามาแยงสวนแบงตลาด

ในความเปนจรง Medical Tourism และกจกรรมอนๆ ใน Medical Hub คงไมแตกตางจากกจกรรมทางเศรษฐกจอนๆ ทกจกรรมของ Medical Tourism ในตวเองกมความหลากหลายเรมตงแตกจกรรมทมมลคาเพมทต า หรอ Low-end ไปจนถงกจกรรมทมความสลบซบซอน (High-end) และมมลคาเพมทเกดขนภายในประเทศจ านวนมาก (ภาพท 8) เรองดงกลาวตรงขามกบความเขาใจของนกวเคราะหจ านวนมากทมองวาการแบงงานกนท าระหวางประเทศเปนไปตามความสลบซบซอนในการรกษา การรกษาทงายไมสลบซบซอนอยางการตรวจสขภาพกระจายไปยงประเทศทมระดบการพฒนาทต ากวาและมมลคาทต า ในขณะทประเทศทมระดบการพฒนาทสงกวาใหบรการกจกรรมทสลบซบซอนกวาและมมลคาทสงกวา ดงนนการเปรยบเทยบวา Medical Tourism มมลคาเพมตอหนวยมากหรอนอยกวากจกรรมอนๆ ใน Medical Hub จงเปนประเดนทคลาดเคลอน

25

(แทรกภาพท 8 บรเวณน)

หากพจารณาเฉพาะในสวน Medical Tourism สวนทเปน Low-end นาจะเปนการตรวจสขภาพทวไปหรอ Medical Checkup ซงสามารถด าเนนการเสรจภายในครงวน ในขณะท High-end เปนการรกษาอยางจรงจง เชน การผาตด Bypass หวใจ การผาตดหวเขา ฯลฯ ซงคงเปนเรองทยากหรออาจเปนไปไมไดทจะแบงวาการรกษาไหนเปน Higher-end เพราะการรกษาเหลานขนอยกบความรนแรงของปญหาและลกษณะเฉพาะของคนปวย

ประมาณการณใน Noree (2015) ช Medical Checkup คดเปนสดสวนราวรอยละ 40 ของการใหบรการรกษาพยาบาลแกชาวตางชาตทงหมด อยางไรกตามสดสวนดงกลาวมแนวโนมลดลง (จากการสมภาษณ) อยางไรกตามสดสวนการใหบรการ Medical Check-up ดงกลาวไมนาจะเปนตวสะทอนถงความ High vs Low tech ของการเปน Medical Tourism ของไทยแตอยางใด

มนคงเปนเรองทไรเหตผลทชาวตางชาตคนหนงทจะเดนทางขามน าขามทะเลเพอมาท า Medical Checkup ค าอธบายทสมเหตสมผลในเรองน คอ Medical Checkup เกดขนโดยเฉพาะในชวงเรมตนของการเขาสธรกจของ Medical Tourism ของกลมโรงพยาบาลเอกชนทใชประโยชนจากกระแสการทองเทยวของประเทศไทยทขยายตวอยางตอเนอง ในขณะทกระแสการตนตวทางดานสขภาพของคนไทยท าใหโรงพยาบาลเอกชนจ านวนมากเสนอบรการ Medical Checkup ดงสะทอนจากการพยายามรบแพทย GP (General Practice) ดงนนการเสนอ Medical Checkup จงเปนกลยทธทางธรกจทใชประโยชนจากการเพมก าลงคน (แพทย GP) ทเพมขนและ เปนการโฆษณาทางออมเกยวกบ Medical Tourism ของประเทศไทย

หากเราประเมนจากแผนการลงทนและการพฒนาความรวมมอกบสถาบนวจยทวโลกของโรงพยาบาลเอกชนโดยเฉพาะกลมโรงพยาบาลกรงเทพทเปนกลมโรงพยาบาลทมสนทรพยใหญเปนอนดบ 5 ของโลกและความรวมมอกบสถาบนชนน า (MD Anderson Cancer Center, Hannover Medical School, Missouri Orthopedic Institute, Cedar Sinai, OHSU, Sano Hospitial เปนตน) มนคงเปนไปไดยากทการขยายการลงทนดงกลาวเปนการขยายเพอท าเพยง Medical Checkup เทานน แตเราก าลงเขาไปแยงสวนแบงตลาดใน Medical Treatment กบ Medical Tourism อนๆ อยางสงคโปรและมาเลเซย

ดงนนสดสวน Medical Check-up จงเปนเสมอนกลยทธทางธรกจของแตละโรงพยาบาลเพอใหสอดคลองกบสนทรพยของตน (ทงสนทรพยถาวรและสนทรพยในรปทรพยากรมนษย) เรองดงกลาวส าคญส าหรบประเทศทเปนแหลงทองเทยวส าคญของโลกอยางไทยทภาคเอกชนในธรกจทองเทยวพยายามน าเสนอผลตภณฑ

26

ทางดานบรการทองเทยวใหหลากหลายเพอผลทางธรกจ รวมทงการน าเสนอ Medical Check-up ใหกบนกทองเทยวเปนสวนหนงของแพคเกจทองเทยว

ตารางท 8 น าเสนอขอมลเชงเปรยบเทยบบรการ Medical Tourism ของไทยเทยบกบสงคโปรและมาเลเซย ขอมลพนทมาจาก AsiaPac ซงเปนบรษททปรกษาเอกชน เราพบวาหากพจารณาจากจ านวนคนทเขารบบรการเราพบวาประเทศไทยมจ านวนชาวตางชาตทเขามารบบรการมากกวาทงสงคโปรและมาเลเซย จ านวนคนทมากท าใหรายไดบรการ Medical Tourism ของไทยสงถง 4,400 ลานเหรยญ สรอ. สงกวาเมอเทยบกบสงคโปรและมาเลเซย16 หากเราเปรยบเทยบรายไดตอคนไขตางชาตพบวาประเทศไทยต ากวาทงมาเลเซยและสงคโปร อยางไรกตามการเปรยบเทยบดงกลาวยงไมไดปรบสวนตางคาครองชพ แถวตงสดทายน าเสนอรายไดตอชาวตางชาตทปรบโดยคาครองชพ เราพบวารายไดตอชาวตางชาตของไทยอยในระดบทสงกวามาเลเซยและสงคโปรเลกนอย17 เรองดงกลาวสะทอนใหเหนวากจกรรม Medical Tourism ในประเทศไทยไมแตกตางจากกจกรรมในสงคโปรและมาเลเซยมากนก แตอาจจะมจดเดนจดดอยแตกตางกนในแตละแหลงซงเปนเรองปกตของการแขงขนทางธรกจ แตเราไมไดท ากจกรรมในลกษณะ Low-end Medical Checkup

4.4 ความทาทายทตองเรงจดการ

แม Medical Tourism มคณสมบตทหลายๆ ฝายพงปรารถนาไมวาจะเปนกจกรรมทมมลคาสง เราก าลงขยบขนไปส High-end Segment เปนกจกรรมตางๆ มความสลบซบซอน แมมประเดนความกงวลในเรองของความเชอมโยงไปยงภาคเศรษฐกจอนๆ ในประเทศและประเดนเรองการกระจายรายไดอนเนองจากกจกรรมเหลานเสนอโดยกลมโรงพยาบาลขนาดใหญในกรงเทพฯ อยางไรกตามการพฒนาประเทศไปส Medical Tourism มแนวโนมทใหผลกระทบทางลบตอคณภาพการรกษาพยาบาลของประเทศโดยรวมและท าใหผลกระทบสทธตอประเทศอาจไมชดเจนวาเปนบวกเสมอไป ทงนเพราะ

4.4.1 ประเดนการแยงทรพยากร: แพทย vs พยาบาล

16 รายไดทรายงานโดย AsiaPac สงกวาทประมาณการณในงานศกษาน เราคงหาบทสรปไดยากวาขอมล

ของ AsiaPac เปนการประมาณการณเกนจรงมากนอยแคไหนเพราะการจดเกบขอมลในเรองดงกลาวยงไมม 17 เนองจากเราใชอตราแลกเปลยน PPP เปนเครองมอในการปรบเราจงใชสงคโปรเปนฐานวา 1 $ ทใชใน

สงคโปรหากไปใชในประเทศไทยและมาเลเซยมมลคาเทาใด

27

ผลกระทบทางลบตอการบรการสขภาพของประเทศโดยรวมเกดจาก Medical Tourism มาแยงทรพยากรภายในประเทศ ในบรบทนกคอ บคลากรทางการแพทยและท าใหคณภาพของการใหบรการการรกษาดอยลง แมปญหาการแยงทรพยากรและกระทบตอคณภาพการใหบรการเปนปญหาทภาครฐตระหนกดงสะทอนในยทธศาสตรการพฒนาประเทศไทยใหเปนศนยกลางสขภาพนานาชาต โดยเฉพาะอยางยงสดสวนแพทย พยาบาล และบคลากรทางการแพทยอนๆ ตอประชากรของประเทศไทยอยในระดบทต ากวาเมอเทยบกบคาเฉลยของประเทศรายไดปานกลางระดบสงและต ากวาประเทศคแขงอนๆ ในอาเซยน (ตารางท 9)

ประเดนส าคญ คอ ระดบความรนแรงของปญหาไมนาจะอยทการขาดแคลนแพทย แตนาจะอยทพยาบาล การแยงแพทยจากผปวยในประเทศมายงผปวยตางประเทศจากการเปน Medical Tourism สามารถแกหรอบรรเทาไดโดยการน าเอาเทคโนโลยและนวตกรรมตางๆ เขามาแกปญหาไดในระดบหนง เชน แพทยสามารถนงท างานทใดทหนงและเขาถงขอมลตางๆ และผลการตรวจคนปวยจากทอนๆ ไดไมยากนก หรอ การเคลอนยายแพทยผเชยวชาญไปยงคนไขโดยเฮลคอปเตอรและเครองบนเพอลดระยะเวลาในการเดนทาง การบรรเทาผลกระทบดงกลาวเกดขนเฉพาะโรงพยาบาลรฐในกรงเทพฯ และจงหวดใหญๆ ในแตละภาคทแพทยทท างานในโรงพยาบาลรฐยงคงท างานในโรงพยาบาลตนสงกด เพราะความผกพนทมตอสถาบน การใชทนและออกไปท างานในโรงพยาบาลเอกชนแมท าไดแตถอวาเปนสงทไมพงปฎบต (จากการสมภาษณ) การออกไปท างานกบโรงพยาบาลเอกชนเกดขนเมอหมดทนเทานนและเปนทางเลอกล าดบรองลงมาเมอเทยบกบการไดท างานในโรงพยาบาลของภาครฐใหญ ๆ ดงนนการออกไปท างานภาคเอกชนจงเปนการท างานครงเวลา (Part-time) ในทางกลบกนโรงพยาบาลเอกชนกลบตองเสนอทางออกเพอใหแพทยเหลานโดยเฉพาะแพทยทมความสามารถสงใหมาท างานกบตนมากขน เชน ความตกลงทยอมใหการท างานในโรงพยาบาลภาครฐถอเปนสวนหนงของการท างานในโรงพยาบาลเอกชน (จากการสมภาษณ)

ในขณะทโรงพยาบาลในชนบท ปญหาการขาดแคลนแพทยคงเปนปญหาเชงโครงสรางทเกดขนไมวาประเทศไทยจะพฒนาไปส Medical Tourism หรอไมกตาม ทส าคญ ความตองการแพทยทเพมจากการทประเทศไทยเปน Medical Tourism เปนความตองการแพทยเฉพาะทางไมใชแพทยทวไป ดงนนผลกระทบดงกลาวจงไมจ าเปนทตองสงผลกระทบในวงกวางทรนแรงเสมอไป

ในขณะทระดบความรนแรงของปญหานาจะอยทพยาบาล เพราะการผลตบรการการรกษาจ าเปนตองพงพาทงแพทยและพยาบาลและทส าคญการผลตบรการพยาบาลเกดขนจากจากปฏสมพนธระหวางผผลตและผบรโภคทเทคโนโลยมบทบาทเขามาบรรเทาปญหาไดการขาดแคลนไดอยางจ ากด ดงนนการพฒนา Medical Tourism เพมความตองการพยาบาลอยางมาก

เรองดงกลาวรนแรงขนเมอพจารณาถงกจกรรมทเสนอใน Medical Tourism ทสดสวนแพทยตอพยาบาลมแนวโนมสงขนและเพมความรนแรงของปญหาการขาดแคลน แมทผานมาเราพยายามผลตบคลลากรพยาบาล

28

เพมขนอยางตอเนอง (ภาพท 9) แตไมทนตอการขยายตวของกจกรรม Medical Tourism ดงสะทอนสดสวนของจ านวนพยาบาลตอผปวยชาวตางประเทศทลดลงอยางตอเนอง (ภาพท 10)

อยางไรกตามการบรรเทาปญหาดงกลาวมความสลบซบซอนเพราะเกยวของกบหลายๆ มต ทงปรมาณและคณภาพของพยาบาลทผลต (ความสามารถทางดานภาษา องคความรทางดานพยาบาลขนต า และจรรยาบรรณทางดานวชาชพ) ไมใชเพยงการผลตพยาบาลเพมเทานน เรองดงกลาวยงเชอมโยงกบขอผกพนการเปดเสรทประเทศไทยท าภายใตเอฟทเอตางๆ ทไดลงนาม โดยเฉพาะอยางยงความพยายามเปดเสรใหคนงานฝมอในกลมประเทศอาเซยนสามารถเคลอนยายไปท างานในประเทศสมาชกอนๆ ได เรองดงกลาวยงไมมการหยบยกขนมาหารอในการก าหนดยทธศาสตรการสงเสรม Medical Tourism ของไทย

4.4.2 วสดทางการแพทย: ปญหาการขาดแคลนเลอด ? ดงทน าเสนอกอนหนากจกรรมทางการแพทยใน Medical Tourism สวนใหญจ าเปนตองใชเลอด

โดยเฉพาะการผาตด ดงนนการเดนหนาใช Medical Tourism เพอขบเคลอนเศรษฐกจไทยจงเทากบเพม ความตองการเลอดเพมมากขน ในขณะทประเทศไทยเปนประเทศทมอบตเหตเกดขนมากทสดเปนอนดบสองของโลกท าใหมความตองการใชเลอดอยในระดบหนง ดงนนสงทเราตองค านงคอความเพยงพอของเลอดในประเทศเปนอยางไร

เรองนยงมความไมชดเจนเพราะแตละฝายมความเหนทหลากหลาย บางผานมองวาประเทศไทยขาดแคลนเลอด อาท ประชาชาตธรกจ (2558) ธรกจคดใหม (2560) ในขณะทตวอยางทเราครอบคลมในการศกษานไมไดตระหนกถงขนาดความรนแรงของปญหา บางกรณมองวาปญหาการขาดแคลนเลอดไมไดมาจากการเปน Medical Tourism แตเกดจากความผดพลาดในการบรหารจดการในขบวนการรกษาและท าใหเลอดบางสวนหมดอาย ในขณะทผบรหารโรงพยาบาลเอกชนรายอนๆ มองวากลไกราคาท างานไดอยางเหมาะสม (จากการสมภาษณ)

เรองดงกลาวเปนเรองส าคญอกเรองทตองพจารณาอยางถถวนหากเราตองการเดนหนาพฒนา Medical Tourism เตมรป และเปนอกประเดนทยงไมไดมการหยบยกขนมาพจารณาประกอบการก าหนดยทธศาสตร เรองดงกลาวมความสลบซบซอนและตองการการศกษาในเชงลกเพอก าหนดแนวทางการปฎบตทชดเจน อาท ประเดนเรองการจดตงธนาคารเลอด กลไกราคาและระบบการจ าหนายเลอดทใชในประเทศพฒนาแลวอยางสหรฐฯ ระบบทอนญาตใหบรจาคเลอดของผปวยเองเพอใชในการรกษาตนเองทจะเกดขนอยางในออสเตรเลย

4.5 เดนหนาอยางไรใหเกดการพฒนาอยางยงยน

29

หากเราตองการใช Medical Tourism เปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ ความทาทายจงอยทการบรหารจดการเพอใหผลกระทบขางเคยงทอาจเกดขนมอยางจ ากด ดงนนสงทควรมการด าเนนการ

1. การพฒนาระบบการจดเกบขอมลเกยวกบ Medical Tourism อยางเปนระบบเพอตดตามและประเมนผลกระทบขางเคยงวาเกดขนมากนอยเพยงใด เรองดงกลาวส าคญสวนหนงเพราะ Medical Tourism อาจสรางผลกระทบขางและอาจมความจ าเปนทตองมการจดเกบภาษ/คาธรรมเนยมพเศษเพออดหนนผทไดรบผลกระทบ

2. เราจ าเปนตองมยทธศาสตรทชดเจนของแตละสวนของ Medical Hubs แทนการเหวยงแหอยางทเปนอยในปจจบนเพอใหเราสามารถออกแบบมาตรการของรฐใหเกดการพฒนาอยางยงยนขนอยกบกลยทธทางธรกจของภาคเอกชนแตละราย

3. พฒนาระบบการไกลเกลยกรณพพาททเกดขนจากการรกษาทเปนมาตรฐานและรองรบกบระบบกฎหมายทแตกตางกนในแตละประเทศ (Civil vs Common Laws) เพอเพมความเชอมนใหแกชาวตางชาตทตองการเขามารบบรการรกษาพยาบาลและลดปญหาภาพลกษณเชงลบทอาจจะเกดขนจากอบตเหตจากการรกษาพยาบาล

4. ควรประเมนปญหาการขาดแคลนบคคลากรทางการแพทยโดยเฉพาะความเพยงพอของพยาบาลและวตถดบทางการแพทยอยางเปนระบบ เพอน าไปสการพฒนาแผนรองรบ บรรเทาผลกระทบขางเคยงทอาจมจากการพฒนาไปส Medical Tourism ของไทย และการใชประโยชนจากผเชยวชาญทางการแพทยในโลกเพอใหเกดการพฒนาทยงยน

5. เราจ าเปนตองปรบปรงกฎระเบยบตางๆ ทเกยวกบการน าเอาเทคโนโลยทางการแพทยใหมๆ ใหเกดความ ชดเจน โปรงใส และ กาวทนกบการเปลยนแปลงเทคโนโลยของโลก

5. บรการกองหนน: โลจสตกส การวเคราะหทผานมาเราพบวากจกรรมในภาคบรการของไทยจ านวนมากมลกษณะเปนกองหนนทาง

เศรษฐกจ ความทาทายทส าคญ คอ การบรหารจดการกองหนนอยางไรใหเกดประโยชนกบกองหนาอยางภาคการผลตทงเกษตรและอตสาหกรรมอยางไร เรองดงกลาวเปนหวใจของแนวคดเรอง Servicification ทก าลงไดความสนใจ (Gereffi and Fernandez-Stark, 2010; Lodefalk, 2015) งานศกษาจ านวนมากโดยเฉพาะงานขององคกรระหวางประเทศอยางธนาคารโลกใหความส าคญกบการเปดเสรและใหกลไกตลาดท างานเพอเพมประสทธภาพ เรองดงกลาวเปนจดเรมตนส าคญและเปนเรองทตองรวมกนผลกดนตอเนองอยางปฏเสธไมได แตผลการเปดเสรอยางเปนรปธรรมเกดขนกตอเมอกฎระเบยบตางๆ ภายในประเทศมการปฎรป

30

การขบเคลอนการปฎรปดงกลาวเปนเรองทยากเพราะกฎระเบยบตางๆ เหลานมหลายวตถประสงค และท าใหวตถประสงคในเรองความคมครองผประกอบการภายในประเทศจงสามารถแทรกเขามา การขบเคลอนดงกลาวตองอาศยความเขาใจบทบาทของกจกรรมภาคบรการทมตอระบบเศรษฐกจและธรรมชาตของกจกรรมในภาคบรการอยางชดเจน โดยเฉพาะอยางยงภาคบรการบางภาคทเกยวของกบแทบทกกจกรรมการผลตอยางโลจสตกส การแฝงซงเปาหมายความคมครองผประกอบการสามารถสรางผลกระทบอยางรนแรงได

เนอหาในสวนยอยนจงน าเสนอประเดนส าคญทควรพจารณาผานกรณศกษาของบรการโลจสตกส18 อยางไรกตามเนอหาในสวนนไมใชการวจยเชงลกเกยวกบบรการโลจสตกสเนองจากพนทและเวลาการวจยทจ ากด การน าเสนอจงรวบรวมประเดนส าคญทภาครฐควรน าพจารณาเพอใชประโยชนภาคบรการกองหนนอยางโลจสตกสแตเปนประเดนทยงไมไดถกหยบยกขนมา 5.1 การขยายตวของธรกจโลจสตกสในชวง 2 ทศวรรษทผานมา

ดงสะทอนในภาพท 11 สดสวนของบรการโลจสตกส (การขนสง การเกบรกษาและการสอสาร) ตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศเพมขนอยางตอเนอง โดยเพมจากรอยละ 6 ในไตรมาสแรกของป 2537 เปนประมาณรอยละ 10 ของไตรมาสทสองของป 2560 การขยายตวของบรการโลจสตกสเปนผลจากอยางนอย 4 ปจจย ไดแก

1. การเปดประเทศของเศรษฐกจไทยทเพมมากขนและท าใหธรกรรมการคาระหวางประเทศเพมขนอยางรวดเรว การเพมขนดงกลาวท าใหเกดความตองการมายงบรการโลจสตกส ดงน าเสนอในภาพท L.1 ทการขยายตวของบรการโลจสตกสไปพรอมๆ กบองศาการเปดประเทศทเพมขนอยางตอเนอง

2. การน าเอาระบบบรหารจดการใหมๆ เขามาใช หรอ Business Modernization ตงแตทศวรรษ 1980 เปนตน บรษทตางๆ น าเอาระบบการบรหารจดการใหมๆ เขามาเพอลดตนทนซงท าใหเกดความตองการบรการโลจสตกสจากมออาชพเพมมากขน แทนการบรหารจดการภายในบรษท ตวอยางทชดเจน คอ การน าเอาระบบบรหารอยาง Lean Inventory หรอ Just-in-time production ท าใหบรษทตางๆ ตองการบรการโลจสตกสทมประสทธภาพเขามาเสรมเพอลดความ

3. แนวโนมการขยายตวของเครอขายการผลตระหวางประเทศ หรอ Global Production Network ของบรษทขามชาตท าใหขนตอนการผลตถกแบงแยกยอยและกระจายไปยงทตางๆ และหลายๆ ตอง

18 ประเดนตางๆ ทน าเสนอในการศกษานไดจากการสมภาษณเชงลกกบผประกอบการและผเชยวชาญ

ทงสน 4 รายในชวงสงหาคม-ธนวาคม 2560 อยางไรกตามจ านวนตวอยางทครอบคลมในการศกษายงมจ ากดและยงไมสมบรณ สงทน าเสนอในสวนนจงเปนการเกรนน าประเดนส าคญๆ

31

ประสานงานขามทวปและเปนการแบงแยกขนตอนการผลตเหลานใหซพพลายเออรภายนอก การประสานงานระหวางฐานการผลตในประเทศเหลานเปนหวใจส าคญในการใชประโยชนจาก Global Production Network จ าเปนตองพงพาบรการโลจสตกสทมประสทธภาพเพอใหสนคาเคลอนยายในเครอขายไดอยางมประสทธภาพสงทสด และเปนทมาของการเกด Third Party Logistic Providers (3PL) และปจจบนกลายมาเปน 4 PL ทวนนบรษทขามชาตไมถอสนทรพยคงทแตอยางใด (Capgemini Consulting, 2017) แตเปนผเชยวชาญในการประสานงานระหวาง Logistic Providers ในแตละขนตอน นอกจากนนงานศกษาของ Hendricks and Singhal (2003) พบวาตลาดการเงนจะออนไหวตอความผดพลาดในการบรหาร Supply Chains มากกวาขาวรายดานอนๆ และสามารถสรางความเสยหายไดมากถง 2 ป

4. การขยายตวของธรกรรมพาณชยอเลกทรอนกส หรอ e-commerce ประเทศไทยไมแตกตางจากประเทศอนๆ ในภมภาคท e-commerce ขยายตวอยางรวดเรว ประมาณรอยละ 22.7 ของธรกรรม e-commerce เปนธรกรรมระหวางธรกจกบผบรโภค หรอ Business-to-consumer (B2C) และเปนสวนทโตเรวทสดระหวางป 2557-58 (รายงานผลส ารวจมลคาพาณชยอเลกทรอนกส 2559: 29)

จากปจจยทง 4 ประการ สงทยงไมมการพดถง คอ ปจจยทผลกดนใหบรการโลจสตกสขยายตวลวนแลว

มาจากความตองการตอเนองจากกจกรรมในภาคเศรษฐกจอนๆดงนนแมบรการโลจสตกสขยายตวอยางรวดเรวในชวง 2 ทศวรรษทผานมา แตคงเปนเรองยากทจะอนมานใหบรการ Logistics สามารถยกระดบขนมาเปน Growth Engine ได นอกจากนบทบาทของบรการโลจสตกสทเพมขนสวนหนงโดยเฉพาะจากปจจยทสองและสามเปนผล จากการโอนยายกจกรรมทเคยถกนบรวมในภาคการผลตออกมาเปนกจกรรมของภาคบรการโลจสตกสและท าใหสดสวนของบรการโลจสตกสตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศเพมขน ในขณะทภาคการผลตอนๆ มความส าคญลดลง บทวเคราะหเศรษฐมตขอมลอนกรมเวลาในงานศกษานชใหเหนวาการขยายตวของภาคบรการโลจสตกสทผานมาระหวางป 2537 ถงปจจบน (ไตรมาสท 2 ของป 2560) เปนผลจากการองศาการเปดประเทศของประเทศไทยทเพมมากขน (มากกวารอยละ 70)19 ในขณะทปจจยอนๆ มความส าคญนอยกวามาก บทวเคราะหดงกลาวยนยนธรรมชาตของบรการโลจสตกสของไทยทมหนาทเปนกองหนนทางเศรษฐกจ

19 บทวเคราะหเศรษฐมตในการศกษานใชการประมาณการณแบบ General-to-Specific (GSM) ท

พฒนาโดย D. Henry ทประมาณทงผลระยะสนและระยะยาวในลกษณะของ Error-correction Mechanism การประมาณการณในลกษณะนเหมาะส าหรบตวแปรในสมการมลกษณะผสมระหวาง Stationary และ First-difference stationary ตวแปรตาม (Dependent variable) คอ มลคาเพม(แทจรง) ของบรการโลจสตกส (ในรป ln) ln tL เปนฟงกชนขององศาการเปดประเทศ ln tOPEN Time trend t (เพอเปน proxy ของ

32

อยางไรกตามแมบรการโลจสตกสเปนเพยงกองหนนในการขบเคลอนเศรษฐกจแตมบทบาทส าคญในการก าหนดความาสามารถในการแขงขนทางธรกจ เพราะบรการโลจสตกสคดเปนสดสวนสงเกอบรอยละ 8.7 ของยอดขายสนคาในป 2557 (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2558) ความม-ไมมประสทธภาพของบรการโลจสตกสจงมนยยะตอความสามารถในการแขงขนทางธรกจ เรองดงกลาวเปนเปาหมายหนงทภาครฐใหความส าคญอยางมากและก าหนดเปนเปาหมายของแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบโลจสตกสของประเทศไทยฉบบปจจบน (ฉบบท 3 ระยะป พ.ศ. 2560-64) (ตอไปอางถงวาเปนแผนยทธศาสตรฯ)

5.2 บทบาทของผประกอบการโลจสตกสไทยใน Global Value Chain ของบรษทขามชาต

ธรกจโลจสตกสไมแตกตางจากหลายๆ ธรกจในภาคอตสาหกรรมทมบรษทขามชาตใหญมบทบาทน าในการขบเคลอน Global Value Chain ซงเปนกรอบทส าคญทตองน ามาพจารณาประกอบการวางยทธศาสตรการพฒนา นอกจากนนบทบาทน าของบรษทขามชาตท าใหเกดความกงวลเกยวกบการทผประกอบการคนไทยจะถกครอบง าโดยบรษทขามชาตจากการเปดเสร อยางไรกตามความกงวลดงกลาวมความคลาดเคลอนโดยเฉพาะอยางยงธรกจ Logistics แตกตางจากธรกจอนๆในภาคอตสาหกรรมทบรษทขามชาตและบรษททองถน (Indigenous Firm) แบงงานกนท าเพอประโยชนรวมกนในลกษณะน าพงเรอเสอพงปา

หากเราพจารณาขอบเขตของกจกรรม Logistics ประกอบดวย 3 ประเภท ไดแก 1. บรการโลจสตกสหลกส าหรบสนคา (Core Freight Logistics) ทประกอบดวยบรการยกขนสนคา

บรการคลงสนคา ตวแทนขนสง จดตารางขนสง บรการอนๆ ทสนบสนนการขนสง (เชน บรการตรวจสอบคาระหวาง บรการจดเตรยมเอกสารขนสง)

2. บรการโลจสตกสทเกยวเนอง (Related Freight Logistics) แบงเปน บรการขนสง (Freight Transport Services) ประกอบดวยขนสงสนคาทางทะเล ทางน าภายในประเทศ ขนสงทางอากาศ

ปจจยทสองและสาม บนหลกการทวาปจจยทงสองเพมขนตามระยะเวลา) อตราการขยายตวทางเศรษฐกจ (แทจรง) ln tgrowth ผลการประมาณการณเปนดงน

0 1 2 0 1 2 1 3 4 1ln ln ln ln ln lnt t t t t t tL OPEN GDP L OPEN t GDP

1 10.80 *** 0.08 0.07 *** 0.07 *** 0.06 ***

10.0008 *** 0.06

2

ln 3.2 0.07 ln 0.7 ln 0.39 ln 0.18 ln

0.004. 0.08ln

93; 0.723; ( 3,83) 1.58; Unit roots of residual -9.19

t t t t t

t

L OPEN GDP L OPEN

t GDP

N R RESET F

33

และบรการใหเชาอากาศยานพรอมลกเรอ ทางถนน และทางรางและบรการโลจสตกสอนๆ เชน การทดสอบทางเทคนคและวเคราะหสนคา การจดสงพสด ตวแทนนายหนา บรการคาสงและคาปลก และ

3. บรการโลจสตกสทมใชกจกรรมหลก (Non-core Freight Logistics) ประกอบดวยบรการคอมพวเตอรและทเกยวของกบคอมพวเตอร บรการบรรจภณฑ บรการทปรกษาดานการจดการโลจสตกส บรการอสงหารมทรพย เปนตน20

จากกจกรรม 3 สวนน บรษทขามชาตมกจะใหผองถาย (Outsource) มายงผใหบรการโลจสตกสทองถน

ในขณะทกจกรรมอก 2 สวน ไดแก บรการโลจสตกสทเกยวเนอง และ บรการโลจสตกสทมใชกจกรรมหลก บรษทขามชาตมกเปนผด าเนนการ หรอกลาวอกนยหนง คอ เมอสนคาลงถงพนดน การแบงงานกนท าระหวางบรษทขามชาตและบรษททองถนเกดขน

เหตผลของการแบงงานกนท าคอนขางชดเจน เพราะบรการโลจสตกสทเกยวเนองเปนกจกรรมทการประหยดจากขนาดและขอบเขต (Economies of Scale และ Scope) ไมวาจะเปนการขนสงสนคาทางเรอและทางอากาศทเครอขายและตองไดธรกรรมทมากพอทจะชดเชยตนทนจมทเกดขน ในขณะทบรการโลจสตกสทมใชกจกรรมหลกเปนเรองเกยวกบการบรหารจดการ Knowhow และ Software ทเขามาท าใหบรการโลจสตกสมประสทธภาพเพมมากขนตงแตการบรรจภณฑ การบรหารพนทคลงสนคา การตดตามและความแมนย าในการจดสงสนคา กจกรรมเหลานเปนกจกรรมทตองใชคนงานทมทกษะ คนเคยกบธรกจอยางยาวนาน และเขาใจในรายละเอยด หรอกลาวอกนยหนงเปนกจกรรมทม Learning Curve ทไมใชเรองอะไรทผเลนรายใหมจะสามารถลอกเลยนแบบกนไดในระยะเวลาอนสน ดงนนกจกรรมเหลานบรษทขามชาตมความไดเปรยบบรษททองถน นอกจากนนในสถานการณปจจบนทความเสยหายจากการบรหาร Logistic ผดพลาดทสงท าใหการเลอกใชบรษทโลจสตกสจงไมไดมงเพยงราคาทถกเทานน แตความนาเชอถอ (Trust) เปนปจจยทส าคญกวา ดงนนส าหรบบรษททองถนอยางบรษทคนไทยทจะแขงขนโดยตรงกบบรษทขามชาตจงไมใชเรองทงาย

ในขณะทกจกรรมบรการโลจสตกสหลกส าหรบสนคาทถกผองถายมายงผบรการทองถนทงนเพราะกจกรรมดงกลาวตองอาศยความไดเปรยบในเรองของพนทตางๆและเปนกจกรรมเหลานมกฎระเบยบ

20ค าจ ากดความของบรการโลจสตกสยงเปนสงทยงไมไดขอสรปทชดเจน ดงนนการศกษานใชค าจ ากด

ความของ Friends of Logistics ทสามารถสะทอนรปแบบการแบงงานกนท าระหวางบรษทขามชาตชนน ากบผใหบรการโลจสตกสของไทยใน Global Value Chain และสามารถเชอมโยงกบนยเชงนโยบายการเปดเสรซงเปนประเดนส าคญในการวเคราะหครงน

34

ภายในประเทศทสลบซบซอนทเกดจากความเกยวของกบกฎระเบยบจ านวนมาก ความซ าซอนกนของอ านาจหนาท ประสทธผลในการบงคบใชกฎหมาย และวจารณญาณของเจาพนกงานในการบงคบใชกฎระเบยบเหลานน. ความสลบซบซอนดงกลาวจงกลายมาเสมอนมาตรการคมครองแกผใหบรการโลจสตกสคนไทยมพนทและเขาไปมสวนรวมในเครอขายการผลตของบรษทขามชาต เรองดงกลาวสบทบดวย Business Model ปจจบนของบรษทขามชาตในบรการโลจสตกสทมงไปส 4PLs

อยางไรกตามแผนยทธศาสตรฯ ไมไดประเดนปฎสมพนธระหวางบรษทตางชาตกบบรษทคนไทยในเครอขายของบรษทขามชาตเหลาน รปแบบการแบงงานกนท าทกลาวขางตนเปนสงทเกดขนกบผประกอบการคนไทยสวนใหญ โดยเฉพาะผประกอบการรายยอย รายเลกและรายกลาง ต าแหนงดงกลาวใน Value Chain เปนสวนทมมลคาเพมตอหนวยทไมมากนก ในขณะทผประกอบการคนไทยบางสวนทพยายามยกระดบและอยในต าแหนงทสงขนใน Global Value Chain ดงนนความทาทายทส าคญ คอ เราจะไต Value Chain เหลานอยางไร และเราจะเตบโตขนไปเปนผใหบรการโลจสตกสในระดบภมภาคอยางไรเพอหนการตดกบดกท Low –end อยางไร เรองดงกลาวเปนความทาทายทส าคญทตองบรหารจดการเพอใหเกดการพฒนาทยงยน

5.3 ความไมคงเสนคงวาในยทธศาสตรการพฒนาบรการโลจสตกส

หากพจารณาจากแผนยทธศาสตรฯ แนวทางการสงเสรมทพบยงคงมลกษณะอม/ประคองผประกอบการภายในประเทศเหมอนทเราพบในแผนยทธศาสตรการพฒนาอตสาหกรรมในอดตทผานมาในยคทสงเสรมการผลตเพอทดแทนการน าเขา (Import Substitution Industrialization) ความพยายามประคองผประกอบการภายในประเทศสวนหนงเปนเพราะอตสาหกรรมโลจสตกสมผประกอบการคนไทยอยจ านวนมาก แต มสวนแบงรายไดนอยกวาเมอเทยบกบบรษทตางชาต ขอมลจากกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยชใหเหนวามผใหบรการขนสงและโลจสตกสทจดทะเบยนนตบคคลจ านวน 21,603 ราย คดเปนรอยละ 99 ของผประกอบการทงหมด สวนใหญมทนจดทะเบยนต ากวา 5 ลานบาท แตมสดสวนรายไดเพยงรอยละ 52 ในขณะทผประกอบการตางชาตจ านวน 200 รายคดเปนสดสวนรายไดรอยละ 48 ปจจบนกระแสพาณชยธรกจทขยายตวอยางรวดเรวท าใหผประกอบการรายยอย หรอ Micro-enterprises เขาสตลาดจ านวนมากขน เรองดงกลาวเปนทมาของความกงวลวาผประกอบการไทยจะเสยเปรยบผประกอบการตางประเทศและไดรบผลกระทบอยางรนแรงจากการเปดเสร

เรองดงกลาวมประเดนทตองทบทวนอย 2 ประการ ประการแรก คอ บรการโลจสตกสเปนบรการทมบทบาทก าหนดความสามารถในการแขงขนของภาคการผลตอนๆ อยางมาก ความพยายามประคองในลกษณะดงกลาวเทากบเพมภาระตนทนการผลตตอภาคเศรษฐกจอนๆ ในวงกวางและไมสอดคลองกบเปาหมายรวมทมงลดตนทนทางดานโลจสตกสของประเทศ (ทก าหนดใหตนทนโลจสตกสลดลงเหลอรอยละ 12 ในป 2564ภายใตแผน

35

ยทธศาสตรฯ) นอกจากนนความพยายามดงกลาวอาจท าใหผประกอบการภายในประเทศเหลานกลายมาเปนเสอนอนกนไดและสมเสยงเผชญการตอบโตทางการคาบนพนฐานการอดหนนการสงออก ความเสยงในเรองการตอบโตทางการคาเพมเปนทวคณในสถานการณ เศรษฐกจโลกปจจบนทก าลงเผชญกบการขยายตวของลทธชาตนยมทางเศรษฐกจ (Nationalism) และการกดกนทางการคา

ประการทสอง คอ ความกงวลดงกลาวละเลยขอเทจจรงทวาการแบงงานกนท าระหวางบรษทขามชาตและบรษทคนไทยในบรการโลจสตกสในเครอขายการผลตทตงอยบนพนฐานของผลประโยชนรวมกนในลกษณะน าพงเรอเสอพงปา การละเลยขอเทจจรงดงกลาวท าใหเปาหมายการขบเคลอนนโยบาย (Policy Focus) คลาดเคลอนไป

5.4 การใชประโยชนจากการทวความส าคญของผใหบรการโลจสตกสคนไทย กวา 2 ทศวรรษทผานมาบรการโลจสตกสในประเทศไทยขยายตวอยางมากอนเนองจากปจจยทงภายใน

และภายนอกประเทศ การขยายตวของบรการโลจสตกสไมเพยงแตการเขามาของบรษทขามชาตเทานน แตผประกอบการโลจสตกสคนไทยมบทบาทเพมมากขนตงแตผประกอบการทมศกยภาพอยางกลมนมซเสง ไปจนถง ผประกอบการรายยอยทผนตวจากการเปนมอเตอรไซดรบจาง สวนหนงเปนผลจากการขยายตวของการคาออนไลน หรอ พาณชยธรกจในลกษณะ B2C และเปนเหตผลส าคญทท าใหพนททางธรกจของผประกอบการโลจสตกสคนไทยเปดกวางขน

เร องดงกลาวมนยตอการพฒนาเพราะการขยายตวของการคาออนไลนและการ เกดขนของผประกอบการโลจสตกสรายยอยจ านวนมากท าใหผผลตสามารถเสนอขายผลตภณฑใหแกผบรโภคไดโดยตรง (ผาน Digital Platform) โดยไมตองผานระบบพอคาคนกลางอยางในอดต เชน หางคาปลกคาสง เรองดงกลาวท าให ผผลตจ านวนมากสามารถเขาสตลาดไดงายขนเพราะอปสรรค/ตนทนการเขาสตลาดลดลง ทางเลอกของการบรโภคกเพมขน และเพมโอกาสทผประกอบการจะน าเสนอนวตกรรมใหมๆ ใหกบผบรโภคและตกตวงประโยชนจากความคดสรางสรรเหลานไดอยางเตมท เรองดงกลาวมนยตอการพฒนากบผประกอบการโดยเฉพาะรายเลกและรายยอย( Small and Micro Enterprises) เพราะเปนการใชประโยชนจากเทคโนโลยอยางแทจรงซงเปนหวใจส าคญของกรอบนโยบาย Thailand 4.0 ความทาทายในเรองดงกลาว คอ เราจะสรางความตนตวใหกบผประกอบการเหลานตระหนกถงโอกาสทเกดขนนอยางไร และใชประโยชนจากพฒนาการเหลานอยางไร เรองดงกลาวเปนหวใจของเรอง Thailand 4.0 แตยงไมมการหยบยกขนมา

เรองสรางความตนตวไมใชเรองใหม แตสงทตองระวงในการสรางความตนตว คอ การสรางความตนตวอยางทนยม (จดสมมนาขนาดใหญ ใหวทยากรมาบรรยาย และเกณฑผประกอบการมารบฟงเพอใชจ านวนคนทเขา

36

รวมเปนดชนชวดความส าเรจ หรอ KPI) ไมนาบรรลเปาหมายในการสรางความตนตวและใหผประกอบการใชประโยชนไดจรงๆ รงแตท าใหสนเปลองงบประมาณโดยใชเหต การด าเนนการจ าเปนตองด าเนนการในลกษณะการจดสมมนาเชงปฎบตการ (Workshop) โดยคดเลอกคนทมความสนใจเขารวมจ านวนหนงๆ ทไมมากจนเกนไปเพอใหผทเขารวมไดความรความเขาใจอยางแทจรงและคอยๆ ขยายผล เรองดงกลาวแมฟงดเปนเรองงายแตในทางปฏบตเกดขนยากเพราะ Standard KPI ทใชในการประเมนผลงานจะต าและใชระยะเวลาในการด าเนนการ และท าใหไมเปนทนยมของผก าหนดนโยบายทวไป

37

6. สรปและนยเชงนโยบาย

ค าถามหลกของบทความเรมจากความพยายามแสวงหากลจกรขบเคลอนเศรษฐกจใหมใหกบประเทศไทยทวนนเปนหวใจของการออกแบบนโยบายเศรษฐกจ หรอ Re-design Thailand หนงในกลจกรขบเคลอนทไดรบความสนใจ คอ การพงพาภาคบรการอนเนองจากโลกาภวตนและการปฏวตทางดานเทคโนโลยสารสนเทศในชวง 2 ทศวรรษทผานมาท าใหภาคบรการขยายตวอยางรวดเรว หลายฝายเชอวาประเทศไทยไดกาวมาถงจดทขยบตอจากภาคอตสาหกรรมไปสภาคบรการ

ขอคนพบในงานวจยชใหเหนวาภาคบรการมความหลากหลายทยากทจะเอาประสบการณของประเทศหนงมาอนมานในการออกแบบนโยบายของประเทศอนๆ การทประเทศหนงจะพงพาภาคบรการเพอขบเคลอนเศรษฐกจไดหรอไมขนอยกบองคประกอบของภาคบรการเปนอยางไร และส าหรบประเทศไทยคงเปนเรองยากทจะ เกดขนไดในระยะเวลาอนสนเพราะในชวง 2 ทศวรรษทผานมากจกรรมในภาคบรการสวนใหญยงคงเปนบรการดงเดมอยางภาคคาปลกคาสง การขนสง คลงสนคาและโทรคมนาคม และภาคบรการการเงน ทเปนกจกรรมในลกษณะกองหนนทความตองการบรการเกดขนภายหลงทกจกรรมในภาคการผลตอนๆ มเพยงกจกรรมบรการอยางการเปน Medical Tourism มศกยภาพในการขบเคลอนเศรษฐกจ

นอกจากนนคณลกษณะของกจกรรมในภาคบรการยงมขอจ ากดในฐานะกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจไมวาจะเปนประสทธภาพการผลต และการสรางความเชอมโยงไปยงภาคเศรษฐกจอนๆ ยกเวนเพยงภาคบรการของไทยมสามารถสรางรายไดเงนตราตางประเทศและกลายมาเปน 1 ใน 4 ของการสงออกรวมของประเทศ

งานศกษานมนยเชงนโยบายทส าคญ 3 ประการ ประการแรก วนนการพงพาภาคบรการของไทยเพอเปน กลจกรขบเคลอนเศรษฐกจโดยตรงยงท าไดจ ากดในเพยงบางกจกรรมเทานน การขยายผลและอนมานวาภาคบรการทงหมดสามารถขบเคลอนเศรษฐกจไดจงรงแตจะท าใหเกดผลเสยตอประสทธภาพการผลตและบนทอนการขยายตวทางเศรษฐกจในระยะปานกลางได

ประการทสอง ส าหรบภาคบรการอยาง Medical Tourism ทสามารถเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจได บทบาทภาครฐอยทการระมดระวงผลกระทบจากการพฒนาเปน Medical Tourism และสรางกลไกการชดเชยทเหมาะสมเพอเกลยผลประโยชนมาแบงบนกบผทไดรบผลกระทบ

ประการทสาม ส าหรบภาคบรการทเปนกองหนน ความทาทาย คอ การปฎรปใหภาคบรการเหลานนมประสทธภาพและสามารถเสรมความสามารถในการของภาคการผลตอนๆ และเพมความสามารถในการแขงขนระดบประเทศทสด หวใจของการปฏรป คอ การลดความสลบซบซอนกฎระเบยบตางๆ เพอใหเกดความโปรงใส ชดเจน และลดการใชวจารญาณ เพอปองกนการแฝงเปาหมายของความคมครองผประกอบการภายในประเทศ

38

ภาระของความคมครองทใหกบผประกอบการในบรการกองหนนเหลานสงผลกระทบอยางรนแรงและกวางขวางตอภาคการผลต

39

ณ เพอปองกนการแฝงเปาหมายของความคมครองผประกอบการภายในประเทศ ภาระของความคมครองทใหกบผประกอบการในบรการกองหนนเหลานสงผลกระทบอยางรนแรงและกวางขวางตอภาคการผลต

40

ตารางท 1

กฎระเบยบทเกยวของในธรกจโลจสตกส

กฎหมาย หนวยงานทเกยวของ ประเดน พรบ. การประกอบธรกจของคนตางดาว พ.ศ. 2542

กระทรวงพาณชย ธรกจบรการดานขนสงทางบก ทางน า หรอทางอากาศในประเทศรวมถงกจการการบนในประเทศจดอยภายใตบญช 2 ทจะประกอบธรกจไดตองไดรบอนญาตจากรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย

บรการยกขนสงสนคา บรการจดสงพสด บรการใหค าปรกษาโลจสตกสจดเปนธรกจบรการในบญช 3 (ธรกจทคนไทยยงไมมความพรอมทจะแขงขนในการประกอบกจการกบคนตางดาว) ทงนคนตางดาวจะประกอบกจการไดตองไดรบอนญาตจากอธบดกรมพฒนาธรกจการคา โดยความเหนชอบของคณะกรรมการประกอบธรกจของคนตางดาว

พรบ. สงเสรมการลงทน ส านกงานคณะกรรมการสงเสรม

การลงทน เปดโอกาสใหผประกอบการตางชาตสามารถเขามาประกอบกจการ Logistics ในประเทศไทย

พรบ. การท างานของคนตางดาว พ.ศ. 2551

กระทรวงแรงงาน หามคนตางดาวประกอบอาชพเกยวกบบรการโลจสตกส ไดแก ขบขยานยนต หรอ ยานพาหนะทไมใชเครองจกรหรอเครองกล งานนายหนา หรองานตวแทน

พรบ. เรอไทย พ.ศ.2481 กระทรวงคมนาคม กรรมสทธเรอไทย และเรอทใหบรการขนสงสนคาระหวางประเทศอยางเดยวโดยไมท าการคาในนานน าไทย เจาของตองเปนบรษทจ ากด หรอบรษทมหาชนจ ากดจดตงขนตามกฎหมายไทย มทนไทยไมนอยกวารอยละ 51 และกรรมการฝายขางมากตองมสญชาตไทย

(มตอ)

41

42

ตารางท 1 (ตอ)

กฎระเบยบทเกยวของในธรกจโลจสตกส

กฎหมาย หนวยงานทเกยวของ ประเดน พรบ. สงเสรมพาณชยนาว พ.ศ.2521

กระทรวงคมนาคม ก าหนดใหรฐสามารถก าหนดมาตรการและใหสทธและประโยชนเกยวกบการขนสงของทางทะเลระหวางประเทศไทยกบตางประเทศ เชน สดสวนการใชเรอไทยในการขนสง การไดรบยกเวนหรอลดอตราภาษเงนไดทไดรบจากนตบคคลทประกอบการขนสงทางทะเล

พรบ. การเดนอากาศ พ.ศ.2497 กระทรวงคมนาคม (มาตรา 31) ผขอจดทะเบยบอากาศยานไมวาบคคลธรรมดา หรอนตบคคลตองมสญชาตไทย ถาเปนหางหนสวน หรอบรษทจ ากดหรอบรษทมหาชนตจ ากดตองจดทะเบยนตามกฎหมายไทยทมส านกงานใหญตงอยในไทย

พรบ. การขนสงทางบก พ.ศ.2522 (ผขอใบอนญาตขนสง)

กระทรวงคมนาคม ผขอรบใบอนญาตการขนสงตองมสญชาตไทย หรอกรณเปนหางหสวน บรษทจ ากด หรอบรษทหมาชนตองจดทะเบยนตามกฎหมายไทย

พรบ. รถยนต พ.ศ. 2522 มาตรา 49 (ใบอนญาตขบข)

กระทรวงคมนาคม ผขอใบอนญาตขบรถยนตสาธารณะตองมสญชาตไทย(มาตรา 43(4))

พรบ. การรถไฟแหงประเทศ พ.ศ. 2494

กระทรวงคมนาคม ผรบสมปทานจาก รฟม. ตองเปนนตบคคลไทย

พรบ. ขนสงตอเนองหลายรปแบบ พ.ศ. 2548

กระทรวงคมนาคม ก าหนดเงอนไขของผประกอบการขนสงตอเนองหลายรปแบบ (มาตรา 39)

ทมา: ผเขยนประมวลจากเอกสารเผยแพรของกรมเจรจาการคาระหวางประเทศ

43

44

ตารางท 2

องคประกอบของภาคบรการในประเทศไทยในชวงระหวางป พ.ศ. 2534 ถง พ.ศ. 2558

2534-38 2539-43 2544-48 2549-53 2554-57 2558p

สาขาการคาสงและคาปลก 28.5 29.9 26.1 25.8 24.0 22.7

สาขาโรงแรมและภตตาคาร 8.4 7.5 7.0 6.3 7.3 8.6

สาขาการขนสง สถานทเกบสนคา และการคมนาคม 15.0 15.8 16.4 15.8 14.6 15.8

สาขาตวกลางทางการเงน 15.1 9.7 9.7 11.1 13.2 14.1

สาขาบรการดานอสงหารมทรพย

การใหเชาและบรการทางธรกจ 9.3 10.9 13.5 12.8 12.0 10.0

สาขาการบรหารราชการและการปองกนประเทศฯ 8.8 11.0 12.0 12.9 12.9 12.3

สาขาการศกษา 7.4 8.1 8.1 8.8 9.4 9.0

สาขาการบรการดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห 2.6 2.9 3.3 3.5 3.5 4.2

สาขาอนๆ 4.7 4.2 3.9 3.1 3.1 3.2

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

45

ตารางท 3

ผลการทดสอบ Granger-Causality Tests ระหวางกจกรรมในภาคบรการกบการขยายตวทางเศรษฐกจ

สมมตหลก Null Hypothesis (F-Stats)

การขยายตวทางเศรษฐกจไมไดกระตนใหเกดการขยายตวภาคบรกา

การขยายตวของภาคบรการไมไดกระตนใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจ

ภาคบรการรวม 3.45** 1.25 สาขาการคาสงและคาปลก 3.87** 3.66** สาขาโรงแรมและภตตาคาร 1.6 0.75 สาขาการขนสง สถานทเกบสนคา และการคมนาคม 0.59 0.6 สาขาตวกลางทางการเงน 4.48*** 3.64** สาขาบรการดานอสงหารมทรพย

การใหเชาและบรการทางธรกจ 4.49*** 0.73 สาขาการบรหารราชการและการปองกนประเทศฯ 0.73 0.07 สาขาการศกษา 0.34 0.57 สาขาการบรการดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห 1.05 2.55* สาขาอนๆ 0.06 0.32 ทมา: ประมาณการณโดยผเขยน

46

ตารางท 4

ความเชอมโยงยอนหลง (Backward Linkages) ของเศรษฐกจไทยในชวงระหวางป พ.ศ. 2528 ถง

พ.ศ. 2553

2528 2533 2538 2543 2548 2553

สาขาเกษตรกรรม 1.71 1.71 1.76 1.89 2.05 2.12

สาขาการท าเหมองแร 1.64 1.62 1.69 1.87 2.03 2.19

สาขาอตสาหกรรม 2.49 2.61 2.69 2.81 2.96 3.10

สาขาสาธารณปโภค 2.01 2.07 2.03 1.99 2.17 2.42

สาขาการกอสราง 2.62 2.63 2.59 2.74 3.02 3.21

สาขาการบรการ 1.84 1.79 1.80 2.02 2.14 2.26

ระบบเศรษฐกจโดยรวม 2.18 2.24 2.29 2.43 2.58 2.72

ทมา: ค านวณโดยผเขยนดวยวธการ Inverse Leontief Matrix จากตารางวตถดบ-ผลผลต (IO) ของไทย

47

ตารางท 5

ความเชอมโยงยอนหลง (Backward linkage) ในภาคบรการยอยในชวงระหวางป พ.ศ. 2528 ถง พ.ศ.2553

2528 2533 2538 2543 2548 2553

การคาสง 1.37 1.42 1.47 1.46 1.49 1.49

การคาปลก 1.37 1.42 1.46 1.40 1.43 1.42

โรงแรมและภตตาคาร (IO 147-8) 2.12 2.14 2.16 2.35 2.49 2.67

การขนสง (IO149-157) 2.15 1.99 2.01 2.26 2.40 2.58

สถานทเกบสนคาและการเกบสนคา (IO 158) 1.72 1.78 1.78 1.78 1.97 2.09

บรการไปรษณยโทรเลข โทรศพท

และการสอสาร (IO 159) 1.51 1.25 1.30 1.60 1.90 1.88

บรการทางการเงน (IO 160-62) 1.36 1.36 1.37 1.51 1.57 1.60

บรการดานอสงหารมทรพย (IO 163) 1.27 1.23 1.28 1.20 1.31 1.39

การบรการทางดานธรกจ (IO 164) 2.35 2.13 2.25 2.54 2.76 2.71

บรการสขาภบาลและบรการทคลายคลงกน

(IO 166) 1.52 1.53 1.53 1.72 1.83 1.99

บรการการศกษา (IO 167) 1.28 1.36 1.33 1.40 1.57 1.77

สถาบนวจย (IO168) 1.87 1.81 1.83 1.77 1.87 1.99

บรการทางการแพทยและบรการทางอนามย

อน ๆ (IO 169) 1.87 1.89 1.91 2.17 2.37 2.62

(มตอ)

48

49

ตารางท 5 (ตอ)

2528 2533 2538 2543 2548 2553

สถาบนธรกจ สมาคมอาชพ และสมาคม

กรรมกร (IO 170) 1.76 1.77 1.74 1.85 1.82 2.10

บรการชมชนอน ๆ (IO171) 1.49 1.49 1.48 1.53 1.57 1.80

การบนเทง (IO 172-74) 2.38 2.39 2.29 2.78 2.93 3.06

หองสมดและพพธภณฑ (IO175) 1.78 1.76 1.62 1.71 1.81 1.91

บรการบนเทงและบรการสนทนาการ (IO176) 1.63 1.34 1.47 1.61 1.66 1.73

การซอมแซม (IO177) 2.54 2.89 2.95 4.03 4.06 3.79

การบรการสวนบคคล (IO 178) 1.36 1.42 1.43 1.97 2.18 2.60

ทมา: ค านวณโดยผเขยนดวยวธการ Inverse Leontief Matrix จากตารางวตถดบ-ผลผลต (IO) ของไทย

50

ตารางท 6

รอยละของความเชอมโยง (Linkages) ทเกดขนกบสวนอนๆของระบบเศรษฐกจ

เกษตรกรรม เหมองแร อตสาหกรรม สาธารณปโภค กอสราง บรการ การคาสง 0.68 2.87 12.98 2.71 0.09 80.30 การคาปลก 0.93 2.39 13.51 3.15 0.07 78.80 โรงแรมและภตตาคาร (IO 147-8) 8.72 6.25 31.17 7.33 0.22 46.07 การขนสง (IO149-157) 0.54 9.78 31.75 2.39 0.11 55.00 สถานทเกบสนคาและการเกบสนคา (IO 158) 0.62 5.98 18.21 13.24 0.35 59.70 บรการไปรษณยโทรเลข โทรศพท และ การสอสาร (IO 159) 0.32 2.81 15.29 3.89 0.12 76.99 บรการทางการเงน (IO 160-62) 0.53 2.61 15.80 2.38 0.27 78.14 บรการดานอสงหารมทรพย (IO 163) 0.34 2.52 8.22 5.08 0.47 83.21 การบรการทางดานธรกจ (IO 164) 0.91 4.12 33.00 2.95 0.35 58.28 บรการสขาภบาลและบรการทคลายคลงกน (IO 166) 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 100.00 บรการการศกษา (IO 167) 0.68 7.02 28.71 3.44 0.33 59.14 สถาบนวจย (IO168) 1.85 4.12 27.04 3.73 0.22 62.82 บรการทางการแพทยและบรการทางอนามยอน ๆ (IO 169) 0.65 4.11 30.04 3.53 0.10 60.93 สถาบนธรกจ สมาคมอาชพ และสมาคมกรรมกร (IO 170) 3.55 4.64 42.59 4.20 0.12 44.66 บรการชมชนอน ๆ (IO171) 1.31 5.24 24.77 3.78 0.11 63.28

(มตอ)

51

52

ตารางท 6 (ตอ)

เกษตรกรรม เหมองแร อตสาหกรรม สาธารณปโภค กอสราง บรการ การบนเทง (IO 172-74) 1.04 4.05 34.93 3.92 0.20 54.26 หองสมดและพพธภณฑ (IO175) 0.96 5.48 30.32 3.22 0.22 58.32 บรการบนเทงและบรการสนทนาการ (IO176) 2.91 3.24 24.54 3.47 0.30 65.24 การซอมแซม (IO177) 0.39 4.50 59.51 3.52 0.11 31.78 การบรการสวนบคคล (IO 178) 1.74 5.11 41.81 4.59 0.12 46.32 หมายเหต: เกษตรกรรม, เหมองแร, อตสาหกรรม, สาธารณปโภค, กอสราง และบรการ ถกจดอยในรหสหมายเลข 1-24, 25-41, 42-134, 135-7,

138-44 และ 145-79 ตามล าดบในตารางวตถดบ-ผลผลต (IO) ของไทย

ทมา: ค านวณโดยผเขยนดวยวธการ Inverse Leontief Matrix จากตารางวตถดบ-ผลผลต (IO) ของไทย

53

ตารางท 7

องคประกอบของการสงออกและน าเขาภาคบรการในประเทศไทย

สงออก น าเขา

2548 2553 2559p 2548 2553 2559p

มลคา (พนลานเหรยญ สรอ.) 19.9 34.3 67.7 26.8 41.3 43.5

สดสวนตอมลคารวม(รอยละ)

(1) คาขนสง 23.2 17.2 8.5 53.9 45.6 34.7

1.1 คาระวางสนคา 6.0 5.7 2.4 46.0 39.9 28.1

1.2 คาโดยสารเดนทาง 12.7 10.8 5.4 4.2 3.7 5.1

1.3 คาบรการขนนสงอนๆ 4.5 0.8 0.7 3.7 2.0 1.5

(2) คาทองเทยว 48.1 58.5 72.1 14.2 13.6 20.9

2.1 เดนทางเพองาน/ธรกจ n.a. 5.1 6.0 0.0 2.1 2.0

2.2 เดนทางสวนตว n.a. 53.5 66.1 0.0 11.5 18.9

(3) คารบเหมากอสราง 1.3 1.4 0.7 1.2 1.7 1.2

(4) คาประกนภยและบรการกองทนบ าเหนจบ านาญ

0.2 0.2 0.1 5.3 4.4 3.3

(5) คาบรการทางการเงน 0.4 1.0 1.1 0.6 0.8 1.5

(6) คาบรการทรพยสนทางปญญา ทมไดจดไวในประเภทอน

0.1 0.1 0.1 6.3 7.5 9.2

(7) คาบรการโทรคมนาคม คอมพวเตอร และบรการขอสนเทศ

1.4 1.4 0.8 0.9 0.9 1.3

(8) คาบรการสวนบคคล บรการดานวฒนธรรม และนนทนาการ

0.3 0.4 0.1 0.1 0.0 0.1

(9) คาบรการทางธรกจอนๆ 24.3 19.2 16.2 17.0 24.8 27.2

(10) คาบรการและคาใชจายอนๆ ของรฐบาล 0.8 0.7 0.4 0.5 0.6 0.7

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

54

ตารางท 8

Medical Tourism ของไทยเทยบกบประเทศคแขงในภมภาค

จ านวนคนไขชาวตางชาต

(ลานคน)

รายได (ลานเหรยญ

สรอ) รายไดตอคนไข

รายไดตอคนไขปรบ

ดวยคาครองชพ

ไทย 3.5 4,440 1268.6 2205.8

มาเลเซย 1.2 1554 1295.0 2157.0

สงคโปร 0.89 1776 1995.5 1995.5

อนเดย 4 4440 1110.0 470.0

ทมา: ขอมลพนฐานจาก AsiaPac Healthcare Tourism 2016 ในขณะทการปรบคาครองชพด าเนนการโดย

นกวจยโดยใขอตราแลกเปลยน Purchasing Power Parity ของธนาคารโลกเปนตวปรบและใชสงคโปรเปนฐานใน

การเปรยบเทยบ

55

ตารางท 9

อตราสวนบคลากรทางการแพทยตอประชากรเฉลยระหวาง 2550-57 (คนตอประชากร 10,000 คน)

แพทย

ทนตแพทย

และวชาชพท

เกยวของ

เภสชกรและ

วชาชพท

เกยวของ พยาบาล

ประเทศรายไดต า 2.5 0.3 0.4 5.3

ประเทศรายไดปานกลางระดบต า 7.9 1.2 4.2 18

ประเทศรายไดปานกลางระดบสง 16.1 n.a. 3.4 26.3

ประเทศรายไดสง 28.7 6.5 10.1 88.2

รวมทกประเทศ 13.9 2.8 4.5 28.6

ไทย 3.9 2.6 1.3 20.8

มาเลเซย 12 3.6 4.3 32.8

สงคโปร 19.5 4.1 4.1 44.3

ทมา: World Health Statistics 2015

56

ภาพท 1

รอยละสดสวนของภาคบรการในประเทศไทยตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP)

ทมา: Key Indicators for Asia and the Pacific 2016. Asian Development Bank

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

2558

2559

ภาคอตสาหกรรม ภาคบรการ

57

ภาพท 2

การจางงานแบงตามประเภทธรกจระหวางป พ.ศ.2540 ถง พ.ศ.2557

ทมา: Key Indicators for Asia and the Pacific 2016. Asian Development Bank

0

10

20

30

40

50

602540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

ภาคการผลต ภาคบรการ ภาคการเกษตร

58

ภาพท 3

อตราผลตอบแทนรายชวโมงจากการท างานในภาคเศรษฐกจตางๆ ของไทย

หมายเหต: คาทน าเสนอในภาพเปนคาสมประสทธตวแปรหน (Dummy Variable) ส าหรบภาคอตสาหกรรมและบรการตามล าดบ ดงในสมการตอไปน

1 2 3 4

, i

i

i manu service

Earning age edu province

โดยในกรณของภาคบรการเปนคาเฉลยถวงน าหนกของคาสมประสทธทประมาณทระดบความละเอยดพกด 1 หลกตามระบบ ISIC และใชจ านวนแรงงานในแตกจกรรมบรการเปนน าหนก การประมาณการณท าเปนรายปจากขอมลการส ารวจแรงงาน (Labor Force Survey) ของส านกงานสถตแหงชาต ทมา: ประมาณการณโดยผเขยน

0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

0.4

0.452541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

ภาคอตสาหกรรม ภาคบรการ

59

ภาพท 4

ผลตภาพแรงงานในสาขาตางๆของประเทศไทยในชวงระหวางป พ.ศ.2540 ถง พ.ศ.2557

4.1 ผลตภาพแรง (ทแทจรง) (ลานบาทตอคน)

4.2 ดชนผลตภาพแรงงาน (2540-42 =100)

ทมา: Key Indicators for Asia and the Pacific 2016. Asian Development Bank

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

2558

2559

ผลตภาพแรงงาน (ทแทจรง)

ภาคการเกษตร ภาคอตสาหกรรม ภาคบรการ

0

50

100

150

200

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

2558

2559

ดชนผลตภาพแรงงาน (1997-99 = 100)

ภาคการเกษตร ภาคอตสาหกรรม ภาคบรการ

60

ภาพท 5

การสงออกและน าเขาภาคบรการของประเทศไทยในชวงป พ.ศ.2548 ถง พ.ศ.2559

หมายเหต: p = preliminary ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

0.0

20000.0

40000.0

60000.0

80000.0

2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 p

บรการสงออก (ลานเหรยญ สรอ.)

บรการน าเขา (ลานเหรยญ สรอ.)

61

ภาพท 6

รอยละของการสงออกและน าเขาภาคบรการตอปรมาณการสงออกและน าเขาสนคาและบรการ

ทงหมดของประเทศไทยในชวงป พ.ศ.2548 ถง พ.ศ.2559

หมายเหต: p = preliminary ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

0

5

10

15

20

25

30

2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 p

บรการสงออก บรการน าเขา

62

63

ภาพท 7

จ านวนชาวตางชาตทเขามารบการรกษาพยาบาลในประเทศไทยและมาเลเซยระหวางป 2544-57

ทมา: ภาพท 2 ใน BOI (2016) Thailand's Medical Hub ในขณะทขอมลป 2558-9 มาจากการอนมานบท

สมมตฐานวาการขยายตวของจ านวนนกทองเทยวตางชาตเตบโตเทากบอตราการเตบโตเฉลยระหวางป 2552-57

ในขณะทขอมลของมาเลเซยมาจาก Penang Institute (penanginstitute.org)

0

1000000

2000000

3000000

2544 2546 2548 2550 2552 2554 2556

มาเลเซย ไทย

64

65

ภาพท 8

Medical Tourism ใน Global Value Chain ของ Medical Hub

ทมา: พฒนาโดยผเขยน

66

ภาพท 9

จ านวนบคลากรทางการแพทยระหวางป 2547-57

ทมา: กรมสนบสนนบรการสขภาพ 2559

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557

แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาลเทคนค พยาบาล(แกนทางขวา)

67

ภาพท 10

สดสวนแพทยและพยาบาลตอจ านวนผปวยชาวตางชาต

ทมา: กรมสนบสนนบรการสขภาพ 2559

0.00

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

140.00

2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557

บคคลากรทางการแพทยตอคนไขตางชาต (1000 คน) พยาบาลตอคนไขตางชาต (1000 คน)

68

ภาพท 11

ความส าคญของบรการโลจสตกสในเศรษฐกจไทยระหวางป 2537q1 -2560q2

ทมา: ขอมลจากส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

5

6

7

8

9

10

11

2537

q1

2538

q1

2539

q1

2540

q1

2541

q1

2542

q1

2543

q1

2544

q1

2545

q1

2546

q1

2547

q1

2548

q1

2549

q1

2550

q1

2551

q1

2552

q1

2553

q1

2554

q1

2555

q1

2556

q1

2557

q1

2558

q1

2559

q1

2560

q1

69

Reference

ภาษาองกฤษ Arrow, K. (1962), ‘The Economic Implications of Learning by Doing’, Review of Economic Studies,

29(3): 155-73. Athukorala, P. and A. Kohpaiboon (2010), ‘Multinational Enterprises and Globalization of R&D:A

Study of U.S-based Firms’, Research Policy, 39: 1335-1347. Baumol, W. (1967), ‘Microeconomics of Unbalanced Growth: The Anatomy of Urban Crisis’,

American Economic Review, 57(3): 415-26. Baumol, W. (2001), ‘Paradox of the Services: Exploding Costs, Persistent Demand’ in T.T. Raa

and R. Schettkat (eds.), Growth of Service Industries: The Paradox of Exploding Costs and Persistent Demand,Edward Elgar, Chamberlin.

Barrientos, S., G. Gereffi and A. Rossi (2010), ‘Economic and Social Upgrading in Global Production Networks: Developing a Framework for Analysis’, Capturing the Gains WP 2010/03, The University of Manchester, Manchester, available for downloading at http://www.capturingthegains.org/pdf/ctg-wp-2010-03.pdf

Bies, W. and L. Zacharia (2007), ‘Medical Tourism: Outsourcing Surgery’, Mathematical and Computer Modelling,46: 1114-1159.

Brockman, J. D. (2014), ‘Advanced Manufacturing Global Value Chains and Policy Implications’ in

Advanced Manufacturing: Beyond the Production Line’, The Committee for Economic

Development of Australia (CEDA), Melbourne, available for downloading at

http://adminpanel.ceda.com.au/FOLDERS/Service/Files/Documents/22092~Advanced-

Manufacting.pdf

Capgemini Consulting (2017), ‘2017 Third-Party Logistics Study: The State of Logistics Outsourcing’ available at http://www.3plstudy.com/media/downloads/2016/10/2017-report_new.pdf

Dasgupta, S. and Ajit Singh (2005), ‘Will Services Be the New Engine of Indian Economic Growth’, Development and Change,36(6): 1035-58

70

Dasgupta, S. and Ajit Singh (2006), ‘Manufacturing, Services and Premature Deindustrialization in Developing Countries: A Kaldorian Analysis, UNU-Wider, United Nations University Research Paper, No.49, Tokyo.

The Economist (2011), ‘The Service Elevator: Can Poor Countries Leapfrog Manufacturing and Grow Rich on Services?’, 19 May.

The Economist (2014), ‘Arrested Development: The model of development through industrialisation is on its way out’, October, 4

Fisher, A. (1933), Capital and the Growth of Knowledge, Economic Journal, 1933 Gereffi, G. and K. Fernandez-Stark (2010), ‘The Offshore Services Global Value Chain’, The Paper

comissioned by the Chilean Agency for Economic Development, Center on Globalization, Governance & Competitiveness, Duke University, North Carolina.

Gootiiz, B. and A. Mattoo (2009), ‘Services in Doha: What’s on the Table?’, Policy Research

Working Paper No 4903, World Bank, Washington.

Horowitz, M. and J. Rosensweig, (2012), Medical tourism--health care in the global economy"

(PDF). Physician Exec. Retrieved 20 November 2017 at

http://web.nchu.edu.tw/pweb/users/hychuo/lesson/5877.pdf

Kaldor, N. (1966), Causes of the Slow Rate of Economic Growth of the United

Kingdom,Cambridge University Press, Cambridge.

Kaldor,N. (1967), Strategic Factors in Economic Development, New York State School of

Industrial and Labor Ralations, Cornell University, Ithaca NY.

Lodefalk, M. (2015), ‘Servicification of Manufacturing Firms Makes Divides in Trade Policy-Making

Antiquated’, Ӧrebro University, Working Paper 2015:1. Melvin, J. (1989), ‘Trade in Producer Services: A Hecksher-Ohlin Approach’, Journal of Political

Economy, 97(5): 1180-96. Noree, T. (2015) ‘Impact of Medical Tourism on the Domestic Economy and Private Health

System: A Case Study of Thailand’, PhD Dissertation, London School of Hygiene and

Tropical Medicine, London.

71

Paopongsakorn, N. (2012), ‘Achieving the AEC 2015: Challenges for Thailand’, in Das, S. (ed)

Achieving the ASEAN Economic Community 2015: Challenges for Member Countries &

Business, Institute of Southeast Asian Studies (ISEAS), Singapore.

Pilat, D. (2005), ‘Measuring the Interaction between Manufacturing and Services’, OECD STI Working Paper, Working Paper Organization for Economic Co-operation and Development, Paris.

Pilat, D., A. Cimper, K. Olsen and C. Webb (2008), ‘The Changing Nature of Manufacturing in OECD Economies’, in OECD (eds.), Staying Competitive in the Global Economy: Compendium of Studies on Global Value Chains, Paris, Organization for Economic Co-operation and Development (OECD): 103-140.

Rodrik, D. (2016), ‘Premature Deindustrialization’, Journal of Economic Growth 21 (1): pp 1–33; Subramanian (2014) , ‘Premature De-industrialization’ Center of Global Development’, available

at https://www.cgdev.org/blog/premature-de-industrialization ภาษาไทย

กรมสนบสนนบรการสขภาพ (2559), ‘ยทธศาสตรการพฒนาประเทศไทยใหเปนศนยกลางสขภาพนานาชาต’,

กระทวงสาธารณสข

ธรกจคดใหม (2560), ‘เลอดทบรจาดไปไดใชหรอไม ท าไมเลอดยงขาด เจาะลกการบรจาคเลอกกบสตารทอพ

DONORA’, 6 กรกฎาคม, https://brandinside.asia/where-is-blood-donation-donora-

startup/

ประชาชาตธรกจ (2558), ‘คลงเลอด…หมดสตอกวกฤตขาดกรป O’, 10 มนาคม

https://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1425961221

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2558) รายงานโลจสตกสของประเทศไทยประจ าป

2558 http://www.nesdb.go.th/ewt_dl_link.php?nid=6097&filename=logistic

72

อาชนน และคณะฯ (2558)21 โครงการศกษาเตรยมความพรอมของภาคอตสาหกรรมไทยส าหรบการจดท าหนสวนเศรษฐกจในภมภาค )Regional Comprehensive Economic Partnership: RCEP) รายงานวจยเสนอตอส านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม โดยศนยบรการวชาการ คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพฯ

อาชนน เกาะไพบลย และ จฑาทพย จงวนชย (2558) ภาคอตสาหกรรมไทยในเศรษฐกจโลก: ผลการด าเนนงานทผานมาและความทาทายทรอการจดการ รายงานวจยในชดโครงการความทาทายภาคอตสาหกรรม เสนอตอส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) กรงเทพฯ

ชญาน ชวะโนทย นภนต ภมมา และถรภาพ ฟกทอง (2559) ‘ปญหาขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมไทย: ผลจากปจจยทางดานอปสงค หรอปจจยทางดานอปทาน’, วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร 34(2): 66-87

21

ดร. มณเทยร สตมานนท อ. อลงกรณ ธนศรธญญากล และ อ. ลอยลม ประเสรฐศร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร อ.พชญ จงวฒนากล คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นางสาวคลกา โรจนกนกศกด นางเพชรธรนทร วงศเจรญ และ นางสาววนสา เสอนลนกวจยของศนยบรการวชาการ (ERTC) คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

73

ภาคผนวกท 1 นยามของภาคบรการ

โดยทวไปค าจ ากดความของภาคบรการทใชอยม 2 แบบ แบบแรก คอ ค าจ ากดความทใชในระบบบญช

รายไดประชาชาต กจกรรมในภาคบรการถกจ าแนกตามระบบ International Standard of Industrial Classification (ISIC) แบบทสองเปนค าจ ากดความตามระบบดลการช าระเงนทองกบคมอของ IMF Balance of Payments and International Investment Position Manual (BPM6) ฉบบท 6 ประจ าป 2009 และ Manual on Statistics of International Trade in Services (MSITS 2010) ความแตกตางของค าจ ากดความทงสองลกษณะ คอ แบบแรกใหความส าคญกบการสรางมลคาเพมในประเทศ ดงนนระบบการจ าแนกไมไดค านงวากจกรรมนนเปนกจกรรมทสามารถคาขายระหวางประเทศไดหรอไม ในขณะทค าจ ากดความในแบบทสองมงใหความส าคญกบกจกรรมภาคบรการทสามารถคาขายระหวางประเทศ หรอ Tradability ได ดงนนขอบเขตของกจกรรมทครอบคลมในค าจ ากดความแบบทสองนอยกวาแบบแรก ตารางท 1 น าเสนอกจกรรมภาคบรการทงสองแบบ

จากตารางท ภ. 1 เราเหนไดวากจกรรมทางภาคบรการทงสองแบบไมสามารถจบคไดแบบหนงตอหนง (one-to-one matching) กจกรรมบางอยางปรากฎอยภายใตค าจ ากดความแบบหนงแตไมมในอกแบบหนง ตวอยางทชดเจนในกรณ คอ ภาคทองเทยวทเปนกจกรรมส าคญของค าจ ากดความในแบบทสอง (ตามหลกดลการช าระเงน) แตกลบกระจายอยในกจกรรมอนๆ ใน เชน ภาคขายปลก รานอาหาร กจกรรมสนทนาการอนๆ โรงแรมและทพกอาศย ดงนนการเชอมโยงค าจ ากดความเขาดวยกนจงท าไดยาก

74

ตารางท ภ.1

การเปรยบเทยบค านยามของภาคบรการ

บญชรายไดประชาชาต บญชดลการช าระเงนระหวางประเทศ

1. สาขาการขายสง 2. สาขาการขายปลก 3. สาขาการขนสงและการบรหารคลงสนคา 4. สาขาขอมลขาวสาร 5. สาขาการเงนและการประกนภย 6. สาขาอสงหารมทรพย, การใหเชาและการเชา

ซอ 7. สาขาบรการทางวชาชพ, วทยาศาสตร และ

เทคนค 8. สาขาการบรหารจดการบรษทและองคกร 9. สาขาการจดการ, บรการสนบสนน และการ

บ าบดของเสยและสงปฎกล 10. สาขาบรการดานการศกษา 11. สาขาบรการทางดานสขภาพและสงคม

สงเคราะห 12. สาขาศลปะ, ความบนเทง และนนทนาการ 13. สาขาทพกแรมและบรการดานอาหาร 14. สาขาการบรหารราชการ 15. สาขาบรการดานอนๆ

1. การผลตบรการทเกยวกบปจจยการผลตทางกายภาพของผอน

2. บรการบ ารงรกษาและซอมแซม ทมไดจดไวในประเภทอน

3. การขนสง 4. การเดนทาง 5. รบเหมากอสราง 6. ประกนภยและบรการกองทนบ าเหนจบ านาญ 7. บรการทางการเงน 8. บรการทรพยสนทางปญญา ทมไดจดไวใน

ประเภทอน 9. บรการโทรคมนาคม คอมพวเตอร และ

สารสนเทศ 10. บรการสวนบคคล ดานวฒนธรรม และ

นนทนาการ 11. บรการทางธรกจอนๆ 12. บรการและอนๆ ของรฐบาล