กระบวนการนโยบายสาธารณะ ( Public Policy Process )

ศาสตราจารย นายแพทยประเวศ วะส

กระบวนการนโยบายสาธารณะ ( Public Policy Process )

โดย ศาสตราจารย นายแพทยประเวศ วะส

ออกแบบปกและรปเลม บจก. แวนเทจ สตดโอ

พมพครงท ๓ มถนายน ๒๕๕๒ จานวน ๓,๐๐๐ เลม

พมพท บรษท บยอนด พบลสชง จากด

ISBN. 974-92338-4-0

การจดพมพครงนไดรบอนญาตจาก

มลนธสาธารณสขแหงชาต(มสช.) ๑๑๖๘ ซอยพหลโยธน ๒๒

แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐

จดพมพเผยแพรโดย

สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต(สช.)ชน ๒ อาคาร ๘๘/๓๗ ตวานนท ๑๔

ตาบลตลาดขวญ อาเภอเมอง จงหวดนนทบร ๑๑๐๐๐

โทรศพท ๐ ๒๕๙๐ ๒๓๐๔ โทรสาร ๐ ๒๕๙๐ ๒๓๑๑

เวบไซต : www .na t i ona lhea l t h .o r . t h

สารบญ

บพพบท ๑

ประเทศไทยเปนโรคพรองนโยบายอยางรนแรง ๕

สงคมซบซอนแตสมองเรยบ ๙

นโยบายสาธารณะทด ๑๑

การเคลอนกระบวนการสาธารณะอยางกวางขวางและเปนกลาง ๑๓

การมสวนรวมเสนอประเดนนโยบายสาธารณะอยางกวางขวาง ๑๖

การวจยนโยบายสาธารณะ ๑๙

เวทนโยบายสาธารณะ ๒๑

การเรมตน ภาค จดประกายความคด ๒๓

ปจฉมพากย ๒๔

๑

๑บพพบท

ในอดมคต

กระบวนการนโยบายสาธารณะควรประกอบดวยกศล ๓ ประการ คอ

๑ เป นกระบวนการทางปญญา ใช หลกฐานขอเทจจร งท ผ าน

การวเคราะหสงเคราะหมาอยางด จนเปน “ ความร ” ทเรยกวา

เปนการสรางนโยบายทอยบนฐานของความร (knowledge -based

policy formulation)

๒ เปนกระบวนการทางสงคม นโยบายกระทบสงคมทงหมดอยาง

รนแรง ผมสวนไดสวนเสยคอสงคมควรเขามามบทบาทรวมเรยนร

รวมกาหนดนโยบาย เปนกระบวนการเปดเผยโปรงใสและเปนไป

ตามรฐธรรมนญ รฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๖๗ กาหนดให

ประชาชนมสวนรวมในการกาหนดนโยบาย

๓ กระบวนการทางศลธรรม กระบวนการนโยบายสาธารณะควรม

อดมคตเพอความถกตองดงามและประโยชนสขของคนทงหมด

ไมแฝงเรนเพอประโยชนเฉพาะตนเฉพาะกลม

๒

ในความเปนจรง

นโยบายสาธารณะมกประกอบดวยอกศล๓ประการคอ

๑ ขาดฐานความร เกดจากการคดเอาเอง การมผลประโยชนแฝงเรน

จากความคดชวแลนทขาดขอมลหลกฐานและผานวจารณญาณ

มาอยางด

๒ ขาดการมสวนรวมอยางกวางขวาง บางทคนไมก คนหรอคน

คนเดยวกาหนดนโยบาย โดยปราศจากการมสวนรวมของผ ม

สวนไดสวนเสยอยางกวางขวาง แตคนทงประเทศไดรบผลเสย

๓ ขาดศลธรรม คอขาดอดมคตเพอความถกตองดงามและประโยชน

ของคนทงหมด แตเพอประโยชนแฝงเรนของคนบางคนหรอบางกลม

นโยบายอนประกอบดวยอกศล ๓ ประการน บางทเรยกกนวา

“คอรรปชนเชงนโยบาย” คอรรปชนเชงนโยบายมผลเสยหายรายแรง

ตอประเทศชาต

๓

ตวอยางความเสยหายจากนโยบายทเปนอกศล

๑. ในประวตศาสตร มเปนอนมากทผนาคนเดยวตดสนใจนาประเทศ

เขาสสงคราม เพอสนองกเลสตน แตนาไปสความพนาศยอยยบของชวตของผคน

เปนแสนๆ หรอเปนลานคน

๒. ในสงครามเวยดนาม ททหารอเมรกนตายไปประมาณ ๕๐,๐๐๐ คน

คนเวยดนามตายไปกวา ๒ ลานคน และความพนาศอนๆ มคนเพยงไมกคน

ทตดสนใจนาสหรฐอเมรกาเขาสสงคราม คอประธานาธบดเคเนด รฐมนตร

กลาโหมแมคนามารา นายแมคจอรจบนด และผชวยอกไมกคน คนเหลาน

กดเปนคนดๆ ทงสน คนดแตถานโยบายไมดกเกดความพนาศสดคณานบ

๓. ในประเทศไทย การวจยนโยบายนาจะเปดเผยใหทราบวา มนโยบาย

ทเปนอกศลอะไรบางทกอใหเกดความเสยหายอยางรายแรง ในทนจะขอยก

นโยบายขนสงมาใหดอยางเดยว

ประเทศไทยเลอกนโยบายขนสงสนคาโดยรถสบลอเปนหลก แทนทจะ

ขนสงโดยทางรถไฟและเรอกลไฟ นโยบายอยางนนาไปสสงทตามมาเปนลาดบ

คอตองสรางทางหลวงเตมประเทศซงราคาแพงมาก ตองซอรถสบลอจานวนมาก

๔

วงกระหมทงประเทศ หมดคานำมนมหาศาล การขนสงแบบนแพงกวาขนสง

โดยรถไฟและเรอกลไฟมาก ชาวนาแทนทจะไดรบสวนแบงมากกวาน ประชาชน

ควรจะไดบรโภคสนคาราคาถกกวาน ผลประโยชนมหาศาลกลบไปตกอยกบ

ตางชาตทขายรถยนตและขายนำมน กบคนไทยจานวนนอยทไดประโยชนจาก

นโยบายเชนน และการใชเช อเพลงมหาศาลสาหรบรถสบลอท ว งกระห ม

ทงประเทศ เมอนำมนขนราคากอใหเกดวกฤตพลงงาน และวกฤตเศรษฐกจ

อยางไมมทางออก

ยกตวอยางเพยงเลกนอย เพอแสดงใหเหนความเสยหายใหญหลวงจาก

นโยบายทผด

การวจยประวตศาสตรนโยบาย วานโยบายอะไร เกดขนอยางไร โดยใคร

และผลกระทบของนโยบาย แลวนามาสการเรยนรรวมกน นาจะเปนบทเรยน

ทสาคญของมนษยชาต

๕

๒ประเทศไทยเปนโรคพรองนโยบายอยางรนแรง

ประเทศไทยขาดความถกตองเร องนโยบายอยางรนแรง ซ ง

มผลทางลบอยางมหาศาลจะกลาวถงสาเหตของโรคพรองนโยบาย

๕ประการดงตอไปน

๑ ขาดการคดเชงนโยบายของฝายวชาการ ฝายวชาการคนเคยแตการคดเชงเทคนคแตขาดการตงคาถาม

เชงนโยบาย เชนวา ทาอยางไรเรองทเรารวาดจะเกดขนเตมประเทศ การวจย

นโยบายหรอการสงเคราะหนโยบายมนอยมากในมหาวทยาลยอาจเปนเพราะ

สาเหตใหญๆ ๒ ประการ คอ

๑.๑ มหาวทยาลยแบงเปนสาขาแยกยอย นกวชาการร เฉพาะสาขา

แยกยอย การจะทานโยบายไดตอง “เหนชางทงตว”

๑.๒ มหาวทยาลยเนนการสอนมากกวาการวจย

การทมหาวทยาลยไมทางานวชาการเชงนโยบาย ทาใหประเทศเปนโรค

พรองนโยบายอยางรนแรง การสงเสรมใหมหาวทยาลยทงหมดเขามาทางาน

วชาการเชงนโยบาย มความสาคญยงนกตอความเขมแขงของประเทศ

๖

๒ องคกรนโยบายทานโยบายไมเปน องคกรนโยบายตางๆ มกจะทางานนโยบายไมเปน แตชอบไป

“ลวงลก” ในการปฏบต ทาใหสบสน ขดแยง ไมไดงานใหญๆ

ทควรได

องคกรนโยบายมตางๆ กน เชน คณะกรรมการนโยบาย คณะ

กรรมการอานวยการ สภามหาวทยาลย กรม กระทรวง

นโยบายเปนเรองขามกระทรวง แตกระทรวงมกทานโยบายขาม

กระทรวงไมเปน มกเนนทางานดวยตนเองเปนกรมๆ ภาพทเหน

บอยๆ คอ รฐมนตรไปแบงกนคมกรม ทจรงกรมควรเปนองคกร

นโยบายแหงชาตในเรองนนๆ แตกรมกมกอยกบตวเองและทางาน

ไดนอย

การททานโยบายไมเปนกเพราะนโยบายเปนเรองทตองใชปญญาแต

หนวยงานของเราคนเคยกบการใชอานาจมากกวาใชปญญา เรยกวาขาดทง

วฒนธรรมนโยบายและความสามารถเชงนโยบาย การทาใหองคกรนโยบาย

ทานโยบายเปน เปนระเบยบวาระของชาตทสาคญยง

๓ นโยบายทเปนอกศล๓ประการ ดงกลาวในตอน ๑ กลาวคอนโยบายทคดข นโดยคนสวนนอยไมได

ใชฐานความร และมผลประโยชนแฝงเรนเฉพาะตนเฉพาะกลม ซงบางท

เรยกกนวา “คอรรปชนเชงนโยบาย” เกดความเสยหายใหญหลวงตอสาธารณะ

๗

๔ ระบบการศกษาทอยนอกสงคม ระบบการศกษาของเราทงระบบเปนระบบทอยนอกสงคม คอไมรรอน

รหนาวกบสงคม ไมรวมทกขรวมสขกบสงคม ไมรวมแกปญหาสงคมเพราะเปน

การศกษาทเอา “วชา” ในตาราเปนตวตง ไมไดเอาความเปนจรงของสงคมเปน

ตวตง จงออนแอทางปญญา เพราะเทากบสงคมขาดระบบประสาทและสมอง

รางกายของเรามระบบประสาททรบรความเปนจรงทงจากภายในรางกาย

และภายนอกรางกาย แลวสงไปวเคราะหสงเคราะหทสมองใหเขาใจสถานการณ

ลกขน เพอนาไปสการ “ตดสนใจเชงนโยบาย” วาจะทาหรอไมทาอะไร

สงคมไทยซบซอนมากขนเรอยๆ แตเราไมมระบบประสาทและสมองท

รบรความจรง แลวนามาวเคราะหสงเคราะหสการตดสนใจเชงนโยบาย ระบบ

การศกษาของเราไมเปนระบบประสาทและสมองใหสงคม เราจงออนแอทาง

ปญญาเชงนโยบายยงนก

๕ เปนประดจประเทศเครองหลดออกจากกนเปนสวนๆ ประเทศไทยเหมอนประเทศท เครองหลดออกจากกนเปนสวนๆ

จงทาอะไรไมคอยสาเรจ การจะทาอะไรใหสาเรจตองมความเปนเอกภาพระหวาง

ปรชญา (หรอปญญา)

นโยบาย

แผน

ยทธศาสตร

การปฏบต

การสนบสนนการปฏบต

๘

อ งค ป ร ะ กอบ เหล า น ก ร ะ จ ด กร ะ จา ยอย ค น ล ะท า ง สอ งท า ง

ไมเขามาเชอมโยงกนเปนเอกภาพ นกถอเปนโรคดวยอกอยางหนง

ถาเขาใจสาเหตทง ๕ ดงกลาวขางตน จะเหนวาประเทศไทยเปนโรค

พรองนโยบายอยางรนแรง ซงสงผลเสยเหลอคณานบ และเปนตนเหตสาคญ

ของวกฤตการณตางๆ

๙

๓สงคมซบซอนแตสมองเรยบ

คทไมลงตวใหญทสดในสงคมไทย คอสงคมปจจบนนนสลบซบซอน

(complex) อยางยง แตสมองคนไทยนน simple หรอเรยบเพราะเราไมชอบ

อานไมชอบคด จงไมเขาใจอะไรทซบซอน ทเปนอยางนนเพราะเราอยในดนแดน

ทอดมสมบรณและมภยธรรมชาตนอย จงไมตองตนตวคดมาก และเราอยใน

เขตรอนทาใหตองใชชวตนอกบาน ทาใหเรามวฒนธรรมพดมากกวาวฒนธรรม

เขยนและอาน

ในครงโบราณทมคนนอยแตทรพยากรมาก การไมตองขวนขวายมาก

ไมอาน ไมคด กอาจจะไมเปนไร แตสมยนสงตางๆ เปลยนไป ผคนมากขน

ทรพยากรรอยหรอลง มการแยงชงในรปตางๆ ทงจากภายในและภายนอกประเทศ

ผานกลไกตางๆ ทซบซอนซอนเงอนยากตอการเขาใจ เราจะยงคงมสมองเรยบๆ

ตอไปโดยไมเขาใจความซบซอนของสงคมปจจบน ชวต สงคม และสงแวดลอม

กจะวกฤตมากขน

เรองทซบซอนและยากถาไมอานจะไมเขาใจ การฟงอยางเดยวหรอด

ขาวโทรทศนอยางเดยวไมสามารถทาใหเขาใจเรองทซบซอนได ตองอาศย

การอานไปอานมาทบทวนและคด แตเรากไมมวฒนธรรมในการอาน ตอประชากร

๖๓ ลานคน หนงสอดๆ จะขายไดประมาณ ๒,๐๐๐-๓,๐๐๐ เลม เทานน! ตวเลข

นจะบอกสถานการณการอานทนาตกใจ การจะทาใหเกดวฒนธรรมการอานเปน

เรองยากอยางหนง แตกตองทาใหได

การรบรความจรงจากประสบการณหรอเทาทสมผสอาจหลอกเราได

๑๐

เชน เราเหนแผนดน เราตองสรปวาโลกแบน แตจากขอมลอนๆ ทผานการ

วเคราะหสงเคราะหทาใหเกด “ความร” วา จรงๆ แลวโลกกลมการรบรความจรง

มความจาเปน แตไมพอ ตองมการหาขอมลอนๆ การวเคราะหและสงเคราะห

ใหรความจรงทลกขน

การรบรความจรงการหาขอมลอนๆการวเคราะหและสงเคราะห

ใหร หรอเปนความรใหร ความจรงทลกขนนเรยกวาการวจยสราง

ความรใหมความรใหมคอรลกและรจรงกวาเทาทรบร

การศกษาของเราเกอบทงหมดเนนทการทองความรเกา เกอบไมม

การวจยเพอสรางความรใหมเลย เราจงรอะไรเพยงผวเผน คาดเดาวาเปน

อยางน นม งอยางน ม ง (มคนเรยกวาเปน “วฒนธรรมม งศาสตรนยม”)

ไมรอะไรจรง ไมรอะไรลก

การมสมองเรยบ ไมรอะไรจรง ไมรอะไรลก เปนอนตรายยงนก เพราะ

จะถกหลอกไดงาย ดวยการโฆษณาชวนเชอ ดวยการสรางภาพ ใหตกเขาไป

อยในโมหภม เกดความยากจน การหมดศกดศร เขาใจผด เกดความขดแยง

และเกดความรนแรงไดงาย ในสภาพอยางนความรนแรงเปนเรองหนไมพน

นเปนกรรมรวมของสงคม

การทสงคมไทยจะตองปรบเปลยนเปนสงคมทรจรงและรลก เปนภาระท

ยากลาบากแตกตองทา กระบวนการนโยบายสาธารณะแบบมสวนรวมควรจะ

เปนเครองมอหรอวธการ “เปดพนททางสงคม เปดพนททางปญญาอยาง

กวางขวาง”โดยสงเสรมใหทกฝายเขามามสวนรวมในการตงโจทย ในการทา

การวจยในการนาผลการวจยมาเรยนรรวมกน เพอนาไปสการสรางและการใช

นโยบายสาธารณะทด เพอประโยชนสขของมหาชนชาวสยาม

๑๑

๔นโยบายสาธารณะทด

นโยบายสาธารณะทด (healthy public policies) คอนโยบายสาธารณะ

ทนาไปสความถกตองเปนธรรม และประโยชนสขของมหาชน

ในพระปฐมบรมราชโองการของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทวา

“เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขของมหาชนชาวสยาม”

อาจเรยกวาเปนทศทางของประเทศทใหญทสด ทควรจะถอดมาเปนนโยบาย

สาธารณะทด และมกระบวนการทจะทาใหเกดขน

โดยทพระมหากษตรยเปนสญลกษณของชาต คนในชาตทงหมด ควร

จะตองถอเปนหนาททจะใหแผนดนนมธรรมหรอความถกตอง เพอประโยชนสข

ของมหาชนทงหมด เราไมสามารถเบยงเบนไปจากนไดเลย เชนวา แผนดน

จะครองดวยอธรรม เพอประโยชนสขเฉพาะตวหรอเฉพาะกลม ไมใชประโยชน

สขของมหาชนทงหมด เพอใหเปนไปตามพระบรมราชโองการ คนไทยทงชาต

จะตองชวยกนดแลไมใหแผนดนถกครองดวยอธรรม เพอประโยชนสขของ

คนบางกลมบางเหลา

แตในสงคมปจจบนท ซบซอน “ความถกตองเปนธรรม” และ

“ประโยชนสข” กซบซอนและตความตางๆ กน ไมตรงไปตรงมาเหมอนเมอ

ครงพระนเรศวรหรอพระเจาตากสน การใช “ความเหน” เถยงกน หรอการ

ลงมตดวยเสยงขางมาก ไมไดเปนประกนวาจะม “ความถกตองเปนธรรม”

หรอ “เปนประโยชนสขของมหาชน”

๑๒

จาเปนตองมการวจยสรางความร ว าม “ความถกตองเปนธรรม”

และเปน “ประโยชนสขของมหาชน” หรอไม มากนอยเพยงใด ความร

ท ไดจากการวจย อนประกอบดวยขอมลหลกฐานและวธการวเคราะห

สงเคราะหท เช อถอได โปรงใส เปนสาธารณะท ใหใครๆ เขามาดและ

พสจนได สามารถนามาสการเรยนรรวมกน และเกดความเหนพองได

“การวจยนโยบาย” หรอ “การสงเคราะหนโยบาย” อยางม

คณภาพ จงเปนเรองจาเปนทจะตองทากนใหมาก เพอเปนเครองมอเคลอน

สงคมไปให “แผนดนมธรรมครอง” และเปนไป “เพอประโยชนสขของ

มหาชนชาวสยาม” เนองจากนกวจยเกงๆ มนอย และนกวจยนโยบาย

ยงมนอย จงจาเปนตองสงเสรมการสรางนกวจยนโยบายใหมากโดยเรงดวน

กระบวนการนโยบายสาธารณะแบบมสวนรวม (Participatory

Public Policy Process = PPPP = P4) น ถาทาใหดและกวางขวาง จะเปน

กระบวนการทางปญญา กระบวนการทางสงคม และกระบวนการทางศลธรรม

เพอตอบสนองพระปฐมบรมราชโองการ ใหแผนดนนมธรรมครอง และเปนไป

เพอประโยชนสขของมหาชนชาวสยาม

๑๓

๕การเคลอนกระบวนการสาธารณะอยางกวางขวางและเปนกลาง

กระบวนการนโยบายสาธารณะ ไมควรจะรวบรดใหไดขอเสนอเพอเสนอ

ตอผมอานาจ แตควรจะเนนทการมสวนรวมเรยนรของทกฝายอยางกวางขวาง

จนเกดเปนความเขาใจของสงคม (social understanding) เปนคณคาของสงคม

(social value) เปนการปฏบตโดยสงคม (social practice) สวนขอเสนอ

เปนผลพลอยไดอยางหนง

“ความเขาใจ - คณคา - การปฏบต” โดยสงคมจนเปนปรกตวสย คอ

การปรบเปลยนตวเองทางสงคม (social transformation) ซงเทากบการไดผล

ของนโยบายสาธารณะไปแลว การรวบรดทาขอเสนอ เสนอกบฝายการเมอง

กไมแนวาฝายการเมองจะเขาใจ เหนคณคา และปฏบต แตฝายการเมอง

กเปนสวนหนงของสงคม เปนภาคแหงการเรยนรรวมกนดวย และเมอสงคม

“เขาใจ - เหนคณคา -ปฏบต” นนกหมายถงฝายการเมองก “เขาใจ - เหน

คณคา - ปฏบต” ดวย เม อทกฝายปฏบตจนเปนปรกตวสยกกลายเปน

วฒนธรรม

กระบวนการนโยบายสาธารณะ เนนทการเรยนรรวมกนอยางเปนกลาง

โดยไมเขาไปสการเปนปฏปกษ การจองทาลาย หรอการเอาชนะคะคานกน

ดวยทฐมานะ เพราะจะทาใหมการเรยนรนอย

การเรยนรรวมกนในการปฏบต (Interactive learning through action)

คอหวใจของความสาเรจในเรองตางๆ แตเรามกเรยนรรวมกนไมเปน เพราะ

ตดอย ในอารมณความร สกและทฐมานะตางๆ จงขาดความสขและความ

๑๔

สรางสรรคไปอยางนาเสยดาย จงควรถอเปนโอกาสทจะทาความเขาใจและ

พฒนาทกษะในการเรยนร รวมกน

ในตางประเทศไดมการวจยและพฒนากระบวนการเรยนรรวมกน

จนเกดวธการตางๆ ซงไดผลอยางนาอศจรรย เชน AIC, Dialogue, การจดการ

ความร (knowledge management) สาหรบ AIC ไดมการใชกนในประเทศไทย

มาเปนระยะเวลาหนงแลว แตยงขาดความเปนสถาบนททางานอยางเปนระบบ

Dialogue ทมผใหชอวา สนทรยสนทนา นน เปนเทคนคททาใหเกด

พลงสรางสรรคอยางมหาศาล และเกดปญญารวม (collective wisdom)

การจดการความร หมายถงการเคารพและเหนคณคาของความรทมอย

ในตวคนแตละคน แลวจดการใหมการนาเอาความรในตวคนมาแลกเปลยน

เรยนรกน ความรในตวคนแตละคนนนไมเหมอนกน เมอสงทไมเหมอนกนมา

เจอกนจะเกดนวตกรรมทางปญญาขน โลกเปลยนแปลงตลอดเวลา นวตกรรม

ทางปญญาจงเปนความจาเปน

เรองการจดการสงเสรมการเรยนรรวมกนคงจะมวธอนๆ อกมาก สงทม

รวมกนในทกวธคอการลดอตตา (ego) ในตวตนของตนลง เปดใหมการรบรใหม

เรยนรใหมรวมกนได กระบวนการนกอใหเกดการปรบเปลยนตวเอง (personal

transformation) อนทาใหเกดความสขและความสรางสรรคอยางยงใหญ ควร

จะมการสงเสรมการสรางสถาบนผเชยวชาญการสงเสรมการเรยนรรวมกนอยาง

จรงจง และในกระบวนการนโยบายสาธารณะน ตองการผเชยวชาญดงกลาว

เขามาสงเสรมกระบวนการเรยนรรวมกนอยางมาก เพอใหกระบวนการนโยบาย

สาธารณะเปนกระบวนการมสวนรวมทางสาธารณะอยางกวางขวาง

“เราจะครองแผนดนโดยธรรม

เพอประโยชนสขของมหาชนชาวสยาม”

พระปฐมบรมราชโองการ

๑๖

๖การมสวนรวมเสนอประเดน

นโยบายสาธารณะอยางกวางขวาง

ไมควรรวบรดกาหนดประเดนนโยบายสาธารณะโดย “ผร ” ไมก คน

เทานน แตควรใหเกดการมสวนรวมเสนอประเดนนโยบายจากฝายตางๆ อยาง

กวางขวาง เพอใหเปนกระบวนการสาธารณะ เพราะเมอเปนกระบวนการ

สาธารณะแลว จะเกดความกระตอรอรนจากฝายตางๆ และกระบวนการ

สาธารณะจะทาใหงานวชาการลงตว และถกนาไปใชไดงายขน

ฝายตางๆควรจะมอยางนอย๘ฝายคอ

๑. ประชาชน/องคกรพฒนาเอกชน

๒. สอมวลชน

๓. นกวชาการ/มหาวทยาลย

๔. องคกรสนบสนนการวจยนโยบาย เชน สภาวจย สกว. สวรส. สสส.

สปสช. มสช.

๕. ภาคธรกจเอกชน

๖. องคกรทางานนโยบาย เชน กระทรวงตางๆ

๗. ฝายการเมอง เชน รฐบาล รฐสภา

๘. ผแทนองคกรอสระ เชน คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต สภา

ทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

อาจจะมฝายอนๆ อก

๑๗

ประชาชน เปนผไดรบผลกระทบจากนโยบายสาธารณะมากทสด จง

เปรยบประดจระบบประสาทของสงคมทรบความรสกเจบปวด เยนรอนออนแขง

จงควรเปนผบอกปญหาและความตองการไดดทสด ประชาชนอาจจะใชภาษา

นโยบายหรอภาษาวชาการไมเปน เปนหนาท ของนกวชาการทจะตองนา

ประเดนปญหาและขอเสนอแนะของประชาชนมาเปนประเดนทางนโยบาย

ประชาชนอาจเปนประชาชนในพนทหรอกลมเฉพาะ เชน คนพการ

คนในสลม ฯลฯ ขณะนมเครอขายและเวทภาคประชาชนมากพอสมควรทจะ

ประสานงานใหมการทาขอเสนอสมชชาสขภาพจงหวดในทกจงหวดทเคย

ประชมกน และมตวแทนเขาไปประชมสมชชาสขภาพแหงชาต เปนตวอยาง

ของการมสวนรวมในเวทนโยบายสาธารณะของประชาชน

สอมวลชน เปนสถานกลางทเชอมความรสกนกคดของสงคม เปน

เสมอนระบบประสาทรบรทางสงคม สอมวลชนจงตองเปนภาคทสาคญของ

กระบวนการนโยบายสาธารณะ สอมวลชนอาจมขอเสนอประเดนนโยบาย

สาธารณะของตวเอง และรวบรวมขอคดเหนจากประชาชน เชน หนงสอพมพ

ฉบบตางๆ อาจเปดรบขอเสนอจากประชาชน โดยองคกรควรถอสภาการ

หนงสอพมพแหงชาตและสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย

เปนภาคทสาคญ

องคกรสนบสนนการวจยนโยบาย อาจมโครงการวจยนโยบายททา

เสรจแลว หรอกาลงจะทา หรอมผลการวจยทสามารถเอามาสงเคราะหเปน

นโยบายสาธารณะได หรอมประเดนทางนโยบายทอยากใหวจย การวจยและ

การวจยนโยบายทมอยแลว ควรสารวจวามการวจยอะไรทมอยแลว ซงอาจ

นามาสงเคราะหเปนนโยบาย หรอมการวจยนโยบายอะไรทมผทาไวแลวบาง

๑๘

เหลานจะทาใหลดการตองทางานซำซอนและยนระยะเวลาการวจยนโยบาย

สาธารณะ

ประเดนนโยบายจากรฐธรรมนญ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทย พ.ศ. ๒๕๔๐ มเรองเกยวกบทศทางนโยบายการพฒนาประเทศอยมาก

ควรจะศกษาและกลนเอาประเดนนโยบายทจะตองเอามาวจยเพมเตม

พระบรมราโชวาทและพระราชดาร ส พระบรมราโชวาทและ

พระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทพระราชทานในโอกาสตางๆ

มเรองดๆ ทเปนทศทางนโยบายเพอประโยชนสขของประชาชน ควรศกษา

และนามาเขาส กระบวนการนโยบายสาธารณะ ถาขอความสนบสนนจาก

ราชเลขาธการไดกจะเปนคณอยางยง

ทกลาวมานเปนเพยงตวอยางของทางทจะไดมาซงประเดนทางนโยบาย

สาธารณะ คงจะมทางอนๆ อก การเสนอประเดนอาจทาผานสอหรอโดยการ

จดประชม

จากประเดนทางนโยบายทมการเสนอและรวบรวม ควรมผชานาญเชง

นโยบายมาสงเคราะห ใหไดเปนประเดนเชงนโยบายทคมชด มเสนหดงดด

ความสนใจ แลวตพมพรายการประเดนนโยบายสาธารณะเผยแพรอยางกวางขวาง

รายการประเดนนโยบายสาธารณะจะไปกระตนความสนใจใหมการพดคยขบคด

กนอยางกวางขวาง กอใหเกดการวจยโดยอสระ การสนบสนนการวจยนโยบาย

และสเวทนโยบายสาธารณะ

๑๙

๗การวจยนโยบายสาธารณะ

มหาวทยาลยมการวจยนโยบายสาธารณะนอยมาก จาเปนตองมการ

สงเสรมใหเขมแขงอยางคอนขางเรงดวน สานกงานคณะกรรมการอดมศกษา

(สกอ.) ควรตองถอเปนนโยบายทจะใหมหาวทยาลยตางๆ พฒนาสมรรถนะ

ในการวจยนโยบาย

โครงการนโยบายสาธารณะควรจะรวมกบองคกรอนทสนบสนน

การวจยนโยบายสาธารณะ เชน สภาวจยสกว.สวรส.สสส.สปสช.สำนกงาน

คณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) มลนธสาธารณสขแหงชาต (มสช.)

รวมกบ สกอ. สนบสนนใหมหาวทยาลยตางๆ มสวนรวมในการตงโจทย

ไปจนถงทาการวจยนโยบาย และมสวนรวมในเวทนโยบายสาธารณะซงจะได

กลาวในขอถดไป

มหาวทยาลยตองรบสรางนกวจยนโยบายโดยรวดเรว และวจยประเดน

นโยบายตามทรวบรวมมาดงกลาวในขอ ๖ ทงนตองผานกระบวนการจด

อนดบความสาคญ การวจยนโยบายไมควรเปนเร องของนกวจย ๒-๓ คน

ในมหาวทยาลย แตมหาวทยาลยควรเขาไปทางานวจยนโยบายเชงสถาบน

แตละมหาวทยาลยควรมโครงการวจยนโยบายขนาดใหญ ซงทาอยางตอเนอง

และในโครงการเชนน สามารถผลตมหาบณฑตและดษฎบณฑตไดจานวนมาก

นกศกษาปรญญาโทปรญญาเอกในมหาวทยาลยตางๆ มไมใชนอย แตถาวจย

สะเปะสะปะโดยไมม theme ใหญททาอยางตอเนอง กไมเปนพลงใหประเทศ

เทาทควร แตถามหาวทยาลยม theme การวจยใหญททาอยางตอเนอง และ

๒๐

เชอมโยงกบบณฑตศกษา นกศกษาปรญญาโทและปรญญาเอกรนแลวรนเลา

จะไดทาการวจยทมความหมาย ผลการวจยถกนาไปใชเพราะเปนสวนหนง

ของกระบวนการนโยบายสาธารณะ และมหาวทยาลยจะผลตนกวจยนโยบาย

ทเกงๆ ขนมาไดจานวนมาก

มหาวทยาลยใดทพรอมอาจตง “สถาบนวจยนโยบายและยทธศาสตร”

เพอใหสามารถทางานวจยเชงนโยบายและยทธศาสตรใหเขมแขงยงขนเพราะ

เปนทตองการมาก หากมหาวทยาลยทาการวจยนโยบายอยางเปนเอกเทศอาจ

ทาไดยากและไมนาไปสผลสาเรจ แตถามหาวทยาลยทางานเชอมโยงกบ

กระบวนการนโยบายสาธารณะ ตามทกลาวในขอตางๆ ขางตนและขอถดไป

กจะทาไดงายขน เพราะมการเชอมโยงกนเปนระบบ จนถงสงผลไปประยกตใช

นโยบาย

ควรยำวาการวจยเปนเครองมอเคลอนการเรยนรรวมกน คอมการ

รวมกนตงโจทย รวมกนวจย นาผลการวจยมาสกระบวนการเรยนร เชนนน

ตลอดทาง ไมใชวจยเพอ “ขนหง”

โครงการสงเสรมกระบวนการนโยบายสาธารณะทดควรทางานรวมกบ

สกอ. และองคกรสนบสนนการวจยตางๆ กระตนใหมหาวทยาลยเขามาทางาน

วจยนโยบายเชงสถาบน มใชเปนความสนใจเฉพาะตวของนกวจย ๒-๓ คน

เทานน

๒๑

๘เวทนโยบายสาธารณะ

เวทนโยบายสาธารณะ ถาจดใหดจะเปนจดยทธศาสตรทกระตนการ

มสวนรวมทกๆ จดของกระบวนการนโยบายสาธารณะ ตงแตการตงประเดน

การวจยนโยบาย การนาผลการวจยมาสการเรยนรรวมกนเพอการปฏบต

ลกษณะของเวทนโยบายสาธารณะทดอาจมดงน

๑. เปนเวททใชความร มากกวาการใชความเหน หรอใชวาทะโจมตกน

เวทใชความเหนมมากอยแลวในรปตางๆ เวทนควรใชความรทประมวลมา

อยางด นามาสการแลกเปลยนเรยนรกนโดยฝายตางๆ

๒. มองคประกอบของผรวมประชมทด ประกอบดวยฝายตางๆ อยางนอย

๘ ฝาย ดงกลาวในขอ ๖ มบคคลสาธารณะซงคนอนอยากประชมดวย มความ

พถพถนในการเชญเขารวมประชมเปนพเศษ ใหมสสนและสาระ

๓. ควรใหความสนใจแกสอมวลชนเปนพเศษ ใหมสอมวลชนทเหมาะสม

จานวนมากพอสมควรไดมโอกาสรวมประชม โอกาสทจะเรยนรอยางมสวนรวม

ในเรองนโยบายสาธารณะมไมมาก เวทนโยบายสาธารณะเปนโอกาสอนดของ

สอมวลชนทจะไดเรยนรจากเรองนโยบายจากความเปนจรง ดกวาการไปเขา

เรยนวชาตางๆ ในมหาวทยาลย ซงมกไดเรยนแต “วชา” แตไมไดเรยนจาก

ความเปนจรง ถาสอมวลชนเขาใจประเดนนโยบายกสามารถไปขยายประโยชน

ไดมาก จากการสมภาษณฝายตางๆ และจากการเขยนรายงาน

๒๒

๔. ถาจดใหมการกระจายเสยงสดทางวทยดวยจะดมาก ซ งสามารถ

เชอมโยงเครอขายไปอยางกวางขวาง ควรเปดโอกาสใหผฟงโทรศพทเขามา

แสดงความคดเหนไดดวย เร องนควรมเครอขายวทยบางเครอขายเปนภาค

จะลดภาระของผจดเวทลงไดมาก ควรอดวดโอการประชมเกบไวใชงานตอไป

๕. มการจดเตรยมเอกสารประกอบการประชมอยางด จะทาใหคณภาพ

ของการมสวนรวมดขน การเผยแพรงายขน โดยเฉพาะถาทาประเดนใหคม

และมเสนห มการทาเอกสารสรปผลการประชมเผยแพรแจกจายทวไป ทา

ใหกระบวนการเปนสาธารณะยงขน สงเรองทชดเจนพรอมปฏบตไดใหผเกยวของ

เพอนาไปปฏบต และใหสาธารณะรบรถงการสงมอบนโยบายนนๆ

๖. มผ จดประชมทมความสามารถในการจดประชมสง พถพถน ลง

รายละเอยด มศลปะ สามารถสรางแรงจงใจใหผคนอยากมสวนรวม สอสารเกง

ดงน เปนตน

ควรมองคกรภาคเปนเจาภาพรวมกนในการจดประชมเวทนโยบาย

สาธารณะ

๒๓

๙การเรมตนภาคจดประกายความคด

๑. ควรพมพหนงสอกรอบความคด เรองกระบวนนโยบายสาธารณะเปน

เครองมอในการสรางความเขาใจและความสนใจ

๒. พดคยกบองคกรภาคในขนตน (ดฝายตางๆ ในขอ ๖) ใหมความเขาใจ

และมฉนทะในการเปนเจาภาพรวมกน

๓. จดพมพประเดนนโยบายสาธารณะในเบองตนจานวนหนงเปนตวอยาง

เลอกเรองทจบอารมณของสงคมไดงาย เพอดงดดความสนใจ

๔. จดประชมจดประกายความคด ใหเปนกระแสใหญ มบคคลทมชอเสยง

มคอลมนสตผใหญ บรรณาธการขาว เขารวมในฐานะผใหขอคดเหน

อาจตองทาใหเปนประเดนทางการเมอง เชน เชญหวหนาพรรค

การเมองอภปราย การจดประกายความคดใหมรายงานทางสาธารณะ

อยางกวางขวาง จะทาใหเร องทจะทาตอไปไดรบความสนใจและ

รวมมอมากขน ตองมการประชาสมพนธลวงหนากอนวนประชม

จดประกายความคด เพอใหเกดความตนตวในการรวมประชม

๒๔

๑๐ปจฉมพากย

ความถกตองในบานเมองเพอประโยชนสขของมหาชนเปนเรอง

ใหญทสด พระปฐมบรมราชโองการทวา “เราจะครองแผนดนโดยธรรมเพอ

ประโยชนสขของมหาชนชาวสยาม” คอทศทางนโยบายของประเทศทใหญทสด

“โดยธรรม” หมายถงความถกตอง นโยบายสาธารณะทถกตองเปน

ปญญาทใหญทสด ทจะพาบานเมองพนความอยรอนนอนทกขไปสความรมเยน

เปนสข

ในสงคมทเชอมโยงและสลบซบซอน “ความถกตอง” เปนเรองทยาก

จะเขาใจ จะทาโดยใชโวหารเทานน ใชความเหนเทานนหรอซำรายใชกเลส

ตณหา ผลประโยชนสวนตวเขาไปเกยวของ จะไมเกดความถกตอง นาไปสความ

เสยหายรายแรงในทกองคาพยพของสงคม จาเปนตองมการวจยสรางความร

ทเรยกวา วจยนโยบาย ใชการวจยไปสการเรยนรรวมกนของทกฝายทเกยวของ

เพอสรางความเขาใจทถกตอง (สมมาทฐ) ความดารทถกตองหรอนโยบาย

(สมมาสงกปปะ) และสมมาปฏบต อนนาไปส การไดร บผลท ถ กตอง

(สมมาปฏเวธ)

กระบวนการนโยบายสาธารณะ จงเปนกระบวนการทางปญญา

กระบวนการทางสงคม และกระบวนการทางศลธรรม เพอความรมเยนเปนสข

ในบานเมอง

ขอใหเพอนคนไทยในทกวงการทาความเขาใจกระบวนการนโยบาย

สาธารณะ แลวเขามามสวนขบเคลอนใชการวจยเปนเครองมอ เพอกอใหเกด

๒๕

การเรยนรรวมกนทงสงคม เมอสงคมเขามาเชอมกน (social fusion) ดวยใจ

และความร จะเกดพลงมหาศาลประดจพลงนวเคลยรทเกดจาก nuclear fusion

อนนาไปสการแกปญหาทยาก และการสรางสรรคใหเกดความรมเยนเปนสข

อานาจอธปไตยทใหญท สดของปวงชน คออธปไตยในการกาหนด

ทศทางการพฒนาของประเทศหรอนโยบาย ประชาชนทกหมเหลาตองสามารถ

รวมกนกาหนดนโยบาย ตามความในมาตรา ๖๗ ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พศ. ๒๕๕๐ บานเมองจงจะมความถกตองหรอมธรรมครอง

เพอประโยชนสขของมหาชนชาวสยาม

ขอใหเพอนคนไทยมความสขสวสด