สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

ทรงบรรยายเรอง

สหกรณนกเรยน: สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง

ในการสมมนาความสมพนธไทย - จน ครงท ๙ ประจำาป ๒๕๕๕

“สหกรณ: พลงพฒนาเศรษฐกจและสงคมทยงยน”

วนจนทรท ๒๐ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๕

ณ หองสมานฉนท ชน ๓

ธนาคารกสกรไทย สำานกงานใหญ

เขตราษฎรบรณะ กรงเทพมหานคร

ชมนมสหกรณจดหาและจำาหนายสนคาแหงประเทศจนสำานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

สนบสนนและอำานวยการสมมนา

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง4

เรมตนความเปนมาของเรองสหกรณน คอ ไดมโอกาส ตามเสดจพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถไปในททรกนดารตาง ๆ สมยกอนทตามเสดจมหนาท ไปคยกบผคนในทองถนในเรองทเปนปญหาตาง ๆ เชน เรองของการ ทำามาหากน สมยนน คอพดถง ๓๐ - ๔๐ ปมาแลว สวนใหญจะเปน เรองการเกษตร และสงทเสรมจากการเกษตร เชน หตถกรรมตาง ๆ มาทหลง ถงจะเปนอตสาหกรรมทองถน เปนสงทไดเหนมา นอกจาก เรองทำามาหากน เปนการคยเรองการศกษาวาทำาอยางไรจะชวยใหเขา มการศกษา ตงแตระดบอานออกเขยนไดถงการศกษาระดบประถม มธยม มหาวทยาลยสบตอไป สมยแรก ๆ ทเขาไปไดแคอานออกเขยนได กเปนเรองสำาคญแลว เพราะเขาจะมโอกาสไปศกษาดวยตนเองตอจาก ทเคยรกนมาจากพนบาน และมปญหาท ๓ คอเรองสขภาพอนามยท

จะตองไปชวยเหลอ จดนเปนประเดนทสนใจมากทสดรวมกบเรอง การศกษา แหลงการศกษาคอโรงเรยน เปนจดศนยกลางทราษฎรตอง เขาไปอย และถาคนในสมยนนจะเหนจากรปนวา มรปตงแตเดกยง ผอม ๆ ขาดแคลนอาหาร ถาขาดแคลนถงระดบนกยากทจะมสมองทด ทจะศกษาตอไป ยากทจะมแรงทำางานตอไป จรง ๆ เขาใสรปมาใหอกรปหนงเปนรปทคนขาดอาหารอยางมาก ซงตองยอมรบวาสมยนน เมอ ๓๐ - ๔๐ ปมาแลวมจรง แตเปนภาพสยอง จงขอตดออก เพราะไมใชคนไทยทกคนจะเปนอยางนน ขอนนเปนเรองของกรณพเศษ ทมปญหาไมสามารถทจะเพาะปลกพอ เพราะคนมารวมกนมากในท แหงเดยวกน ดงนนวธทจะชวยเดกทขาดอาหารกมงไปทโรงเรยน

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 5

มาเรมตนเปนเรองเปนราวเพอทจะชวยพฒนาเดกและเยาวชน ในถนทรกนดาร พอถงเวลาททำางานรวมสนองพระเดชพระคณมาไดระยะหนง มประสบการณดพอสมควร ดานการเรยนกเรยนจบแลว เรมเขาทำางานเปนครบาอาจารย เรมตนจงเอาเรองโภชนาการมากอน และเรมทำางานทโรงเรยน เพราะโรงเรยนมเจาหนาท มครทจะเปน ผถายทอดความรเทคนคตาง ๆ ใหนกเรยนได และเปนทรวมของเดก ทงหมบาน โรงเรยนในยคนนเปนโรงเรยนประถม ตอมาไดลงมาทำา ถงระดบอนบาล เดกเลก ศนยพฒนาเดกทเอาเดกเลก ๆ กอนวยเรยนเขามารวมกน เพราะวาสมยกอนมประสบการณทเขาไปในหมบานและ วงไลเดกแตละคน จบมาสรางภมคมกนโรค จบมาถายพยาธ รสกวา ไมคอยสะดวก ตามไมคอยได แตถามารวมกนในสถานทซงถอวาเปน สถานทราชการกงายขน เมอทำาไดดแลวตอมากทำาลงไปถงเดกตงแต กอนวยเขาอนบาลมาจนถงเดกแรกเกด และดลงไปจนถงหญงมครรภ ตรงนยงหนอย เพราะไมรวาใครมครรภใครไมมครรภ แตไดรวมมอกบทางสาธารณสข สามารถทจะใหคำาแนะนำาตงแตหญงมครรภ หญงให นมบตร และฝายหญงทเปนแมสวนหนง และพวกเดก ๆ ทเปนลก สวนหนง ไดมาชวยเหลอเรองเหลาน

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง6

วธดำาเนนการคอใหเดก ๆ ลงมอทำาการเกษตรดวยตนเอง มครบางคนบนวาเดกเปนลกเกษตรกรบางครงทำาไดเกงกวาคณคร ซงสวนใหญกเปนลกเกษตรกรเหมอนกนแตไปทำางานอยางอนนานแลว จงไมไดทำาการเกษตรมากเทาเดก แตไดอธบายใหคณครเหลานนฟงวา การทเราใหเทคโนโลยทางการเกษตรอยางใหมนเปนเรองจำาเปน ถาไมมประโยชนกไมตองมกระทรวงเกษตรฯ ปลอยใหเขาทำากนไปตามเรองตามราว ถากระทรวงเกษตรฯ จะเรมสงเสรมการเกษตรตงแต ในระดบทเปนผใหญ หวหนาชมชน หวหนาครอบครว เราจงไดมา สงเสรมการเกษตรใหตงแตเดกชนอนบาลและชนประถมขนมาทเดยว

เดกเหลาน นอกจากจะมอาหารรบประทานแลว ยงมความรเพมเตม เอาไปสงเสรมอาชพตอไป เมอผลตไดดแลว ตอนแรกคดวาอาจจะ มเหลอจากแปลงของโรงเรยนทจะเอาไปแจกชาวบานตอไป หรอจะ เอาไปขายเปนรายไดเขามาหมนเวยนกได นอกจากจะมวชาเกษตร แลวตองมประกอบการคาขายดวย เรมตนทมาประกอบการคาขาย เพราะวาโรงเรยนของเราทไปดำาเนนการในยคนน ในยคนกดขน ในยคนนเดกบางคนไมมสญชาตไทย เพราะฉะนนใครไมมสญชาตไทย เขาไมใหเขาโรงเรยนดวยซำาถอวาไมใชคนไทย เราไปสงเสรมตาม ชายแดนกนมา คนไหนไมมสญชาตไทย พอเรยนจบมาแลว แมแต ประกาศนยบตร ป. ๔ - ป. ๗ กไมให ถาไมมใบรบรองอะไรกตาม ไปทำางานหรอไปเรยนตอกไมได ถาจะไมใหไปทำางานในดานมจฉาชพ

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 7

กตองใหมความรทางดานอาชพอยางอน อยางเชนหตถกรรม งานโยธาตาง ๆ ทำาอฐกอสรางกม ฝายอาชวศกษากมาชวยแนะนำา ออกไปเปนชางตดผม ชางไฟ ชางยนต และอน ๆ ทพอจะไปได ทงนอกภาคการเกษตร และทางดานการเกษตรนนจะตองรเรอง ธรกจ เรองสหกรณตรงนทกรมสงเสรม สหกรณและตอมามกรมตรวจบญชสหกรณเขามามบทบาท ความจรงจะซอวตถดบมา ถาแตละคนซอกยอมแพง ถารวมกนซอ สหกรณซอแลวเอามาขายในรานสหกรณ

คนซอกได ถอวาอฐยายซอขนมยาย ความจรงสนคาเปนของตวเอง ตวเอง เปนคนมาซอ เวลาเอาไปขายถาขายรวมกนเวลาจะไปพดจะมอำานาจตอรองมากกวา เพราะวาตอนนนบางทจะมปญหาวา มผประกอบการ ทมสายปานยาวกวา มรานมบรษทเขามา เกษตรกรทยากจนจะขายอะไรกแพ ถกตดหนาไปหมด ถาเราเปนสหกรณเรากไมแพบรษทเหมอนกน เรารวมกนไมใชคนคนเดยว แปลวาเรารวมกนทำารวมกนใช เรองการเกษตรในโรงเรยนททำาแลวเอามากนกนเองมจดมงหมายใหญเพอแกไขการขาดอาหาร เพอสขภาพ แตวาในเมอทำาแลวเราตอง รวาทกสงทกอยางในโลกนไมมของฟร คอถงทำาแลวถาตวเองไมไดจาย คนมาบรจาคกจาย ภาครฐกจาย ของทกอยางมราคา มตนทน เอามาขายกเปนราคา ความจรงมเงนของสหกรณทซอ ซอเสรจเอาไปขายใหโรงครว สหกรณขายโรงครว โรงครวทำากบขาวมาเลยงนกเรยน

พดถงเรองสหกรณ ตอนนนอายประมาณ ๘ ขวบ ๙ ขวบ ตามเสดจพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรม-ราชนนาถ ไปทสหกรณหบกะพงทชะอำา เพชรบร สมยนนเปนสหกรณประเภทหนง คอ สหกรณประเภทนคม คอคนมาอย แตวาอาจจะตางกบหมบานปกตคอ หมบานปกตเขาอยกนมาตงแตปยาตายาย แตนคมคอ เปนพวกทมาจากขางนอก ไมมททำากน แตมกำาลงความรทจะทำาเกษตรได มความตงใจ มความขยนขนแขง มาพลกฟนแผนดนใหดขน ลก ๆ ของเขามาอยในโรงเรยน เรยนหนงสอ สมยกอนโรงเรยนเปนอยางน มอาคารกคอนขางจะโกแลว แตกยงพยายามเรยนคณครขอใหสอนเรองราวของ ตวเอง ประวตคนสมยโบราณ เพอจะไดใหทกคนระลกถงบญคณของปยาตายายทขยนขนแขงสรางเนอสรางตวจนเราอยสบายทกวนน ตอนนน ทรงเนนมากวาประชาชนตองรจกทำางานรวมกนอยางเปนระบบ ซอขาย รวมกน จะไดมอำานาจตอรองมากขน

ทสหกรณหบกะพง อำ�เภอชะอำ� จงหวดเพชรบร

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง8

ตอนทเขาไปเรยนทจฬาลงกรณมหาวทยาลย ประมาณป ๒๕๑๖

อนนกเปนเรองทเขยนไว เขาไปถายมาจากรานสหกรณจฬาลงกรณมหาวทยาลย

เปนสหกรณรานคา ไปถงกเปนสมาชก จะเอาอะไรหรอคนทบานอยากไดอะไร

หมอ ไห กระทะ ทกอยาง กรบอาสาเปนผจดซอ แลวเอาแตมใสใหตวเอง

พอถงปปนผล กไดเงนมาอก ไดเขยนไววา

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 9

จากทเหนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงทำาเรองการสหกรณ ท มแนววาทำางานอยคนเดยวฝายเดยว จะไมสามารถทจะมทนม แรงงานได ไมมความสามารถความรความคดทจะทำางานใหญได ถา รวมกนจงจะด ซอของซอรวมกนจะถก แบบเหมาโหลถกกวา จงเรม มาทำาทโรงเรยนทอยในพนททรกนดารหางไกลใน พ.ศ. ๒๕๓๔

นเปนเรองทจะตองฝกฝนตงแตเปนเดกเลก จะไดมความคนเคย กบระบบสหกรณ ระบบการทำางานดวยกน เมอเตบโตเปนผใหญเดกเหลานจะไดเขารวมเปนสมาชกสหกรณของหมบาน ของอำาเภอ ของ จงหวดตอไป และจะเปนสมาชกทมประสทธภาพ เพราะมความร ความเขาใจอยางดวา การรวมกนทำา จะทำาใหไมเสยเปรยบผอน ทงการ ซอวตถดบ สนคาทผลต สนคาอปโภคบรโภค ถารวมกน ประหยด คาใชจาย และจะทำาไดดกวา

กจกรรมสหกรณนกเรยน เปนของนกเรยน จดตงขนและ ดำาเนนการโดยนกเรยน และมนกเรยนเปนสมาชก เรมตนจาก ป. ๓ - ป. ๔ ขนไปถง ป. ๖ มกจะจบการศกษาในโรงเรยน และไปเรยนตอทอน หรอ ออกไปทำามาหากน ในสหกรณเหลานมสมาชกของเราทเรยกวาสมทบ เหมอนกน สมาชกสมทบจะเปนคร ศษยเกา และชาวบาน บางแหงม นกเรยนประมาณ ๕๐ - ๖๐ คน แตมสมาชกสมทบมากกวา เพราะเปน พนททรกนดาร ของทใชทอนไมมขาย มแตทสหกรณในโรงเรยน ชาวบานตองอาศยโรงเรยนเปนทซอของอปโภคบรโภค หรอเวลาท เขาประดษฐของ ทำากบขาว ทำาอะไรไดกเอามาขายทสหกรณใน โรงเรยนน ถอวาเปนจดศนยกลางของหมบานเหมอนกน สหกรณ นกเรยน เปรยบเสมอนหองแลบหรอหองปฏบตการใหนกเรยนได เรยนรหลกการ วธการ และทดลองปฏบตดวยตนเอง เรองการศกษา สหกรณเขามมานานแลว ในหนงสอเรยนตงแตตอนเดก ๆ กเรยนเรองสหกรณ ครจะใหทองวาสหกรณเปนอะไร แตไมเคยปฏบตเองเลย กจกรรมนสงเสรมใหนกเรยนลงมอเอง ปฏบตเอง เปนประธานเอง เปนสมาชก เปนคณะกรรมการเองทกอยาง ใหมทกษะ มความเคยชนกบระบบ การทำางานรวมกน และปลกฝงคณธรรมในการดำารงชวตรวมกนใน สงคม และจะเชอมโยงกบโครงการอน ๆ อกหลายโครงการ เชน โครงการเกษตร โครงการประมง โครงการหตถกรรม จะทำาอะไรกใหผานสหกรณเสยกอน เพราะฉะนนเรองเกษตรเรองฟารมนเราจดบนทกวา ในฟารมมอะไรบาง ราคาทจะขาย มการใหความรภาคทฤษฎเหมอนกน วากจกรรมมอะไรบาง ครไปอบรมทกรมสงเสรมสหกรณ มาทำาหลกสตรวาสปดาหละ

ฝกฝนตงแตเปนเดกเลกๆ จะไดมคว�มคนเคยกบระบบก�รทำ�ง�นดวยก�รรวมกนทำ�

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง10

ชวโมง ครกมแผนการสอน ใหความรประชาสมพนธ รณรงคเรองสหกรณเปนระยะ ๆ แลวใหปฏบตจรง

ขนตอนของการดำาเนนงานสหกรณนกเรยน

ขนตอนท ๑ คอ การรบสมครสมาชก เปนการรบดวยความ สมครใจ เหมอนสหกรณผ ใหญเหมอนกน และเปดกวางสำาหรบ นกเรยนทกคน การสมครเปนสมาชกจะเกบคาหนสวนใหญหนละ ๑ บาทบาง หนละ ๓ บาทบาง ทไหนทมมาก ๆ กหนละ ๑๐ บาทบาง แลวแตพนท เพราะฐานะของนกเรยนในแตละพนทแตกตางกน การเกบคาหนทำาใหตวเองรสกวาเปนเจาของมสวนรวมในกจกรรม ดวย แตทจรงกมทนใหถาไมมสตางคจรง ๆ ซงตอนหลงกมคนบรจาค มบตรประจำาตวสมาชก จดวาถอหนเทาไร แลวลงลายมอชอ

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 11

ขนตอนท ๒ การประชมใหญสามญ มการลงคะแนนเสยงเพอเลอกตงสหกรณนกเรยน ๑ เสยง โดยสมาชกสหกรณแตละคน เลอกเพอนสมาชกมาตามหลกการสหกรณ เปนคณะกรรมการสหกรณนกเรยน ดำาเนนกจการสหกรณ ใครจะมหน ๑ หน ๑๐๐ หน กม ๑ คะแนนเสยงเหมอนกน ในขนตอนนนกเรยนจงไดฝกฝนในเรองสทธของตนตามหลกประชาธปไตย นกเรยนทกคนจะเรยนรเรองประชาธปไตย

นกคอกรรมการทไดรบเลอกมา จะมประธาน รองประธาน มเหรญญก คณะกรรมการนกเรยนมประมาณ ๘ - ๑๐ คน เดมม วาระในการทำางาน ๑ ปการศกษา ตอมาเพอเปดโอกาสใหนกเรยน ไดเขามาเรยนรมากขน บางแหงกรรมการมวาระในการทำางาน ๑ ภาคการศกษา จะไดเลอกใหมมคนอนเขามา

ขนตอนท ๓ เมอไดกรรมการแลวกมการประชมกรรมการ สหกรณนกเรยน ตองประชมกนอยางนอยเดอนละครง เรองท ประชมกน เชน การแบงหนาท การซอ - ขาย การตลาด วางแผน การปฏบตงาน ตดตามผลการปฏบตงาน แกไขอปสรรคตาง ๆ เชน จะซออะไรเขาสหกรณ อยากไดอะไร แตบางทมคนคานเหมอนกนวา คนหนงจะซอแตขนม ขนมนเปนสงทหมอฟนทเขามาตรวจในโรงเรยน เขาจะโทษสหกรณ ความไมดของสหกรณ คอมขนมขบเคยวทมนำาตาล มาก พอออกจากสหกรณกเปนลกคาหมอฟนกนหมด บางทฟนไมด เคยวไมออก กนไมได โภชนาการกเลยไมด

มปญหาทเกดขนในสหกรณ เชน มการพดถงการกเงน บางท ไปดตามสหกรณนกเรยน ครก กเสยหมดไมมทนหมนเวยน บางทหามไมอย แตครกซอสตยจดเอง เราไปเปดเจอเขา หรอบางทมแมคา ไปขายของในโรงเรยน กไมด ทำาใหนกเรยนมาซอของทในสหกรณ นอยลง กตองไปเจรจากบแมคาใหซอขายพอประมาณ ไมใหสหกรณ เราเสยประโยชน

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง12

ในกระบวนการประชมน เปนการฝกการทำางานรวมกนในรปของกรรมการ ซงตอไปกจะมกรรมการไดอกหลายอยาง ฝกออกความคดเหนแบบประชาธปไตย ใชเหตผลโตเถยงกนและใหยอมรบเสยงสวนใหญ เสยงขางมาก ฝกการจดบนทก การประชม อนนเปนเรองหลอกเดกเลกนอย เดกสมยนไมคอยเขยนหนงสอ จดบนทกสหกรณ หดคดลายมอ ซงเปนการฝกหดการเขยนหนงสอและการจดสรป ใจความ เวลาไปเยยมสหกรณจะเปดดอยเสมอวาเขาเขยนอะไร บนทกเรยบรอยหรอเปลา

ขนตอนท ๔ ดำาเนนการกจกรรมของสหกรณมหลายกจกรรม ไดแก กจกรรมท ๑ ร�นค� ปฏบตงานในรานสหกรณ การซอ - ขาย ไดแก การซอสงของเครองอปโภคบรโภคทสมาชกตองการ รบซอ ผลผลตจากฟารมของโรงเรยน รวมทงผลตภณฑตาง ๆ ททำากนเอง อาหารแปรรป หตถกรรมตางๆ การเกบรกษาตรวจสอบจำานวน การจดวางสนคาเพอจำาหนาย การจำาหนาย ในขนตอนนเปนการ ฝกหดทำาธรกจ ฝกการเลอกซอของวาสงใดควรซอ รจกตงราคา การคดผลกำาไรหรอขาดทน

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 13

กจกรรมตอไปคอ ก�รออมทรพย เปนเรองสำาคญมาก เพราะ ถงแมวาหาไดมาก แตไมออมทรพย สรยสรายจายออกกไมมประโยชน อะไร เพราะการออมทรพยเปนการชวยวางแผนชวต ไมใหใชจาย เกนกวาทตนเองม เพอใหมพอใชเมอจำาเปน เชน เวลาเจบไข เปนตน ในพนททรกนดาร แมนกเรยนสวนใหญจะมฐานะยากจน แตกสามารถ ออมเงนนำามาฝากเปนประจำาได ครงละ ๑ บาทบาง ๕ บาทบาง และจะปดบญชเมอจบการศกษาจากโรงเรยนนน ๆ จงทำาใหนกเรยน มเงนกอนจำานวนหนง แมจะไมมากนกแตกนำาไปทำาประโยชนไดบาง เชนเปนคาใชจายในการศกษาตอ การเกบออมทรพยทางกรมสงเสรม เขาทำากระปกออมสนนารก ๆ เพอเปนแรงจงใจใหเดกอยากออมทรพย และทางคณะกรรมการทมครเปนทปรกษาจะนำาเขาฝากธนาคาร จรง ๆ กจะมดอกเบยให

กจกรรมท ๓ กจกรรม สงเสรมก�รผลต ไดแก การผลตทาง การเกษตร โดยนกเรยนรวมกลมกนตามกจกรรมตาง ๆ เชน ปลกผก เลยงไก เลยงปลา เพาะเหด แปรรปอาหาร แตละกลมขายผลผลตเขาสหกรณเพอเขาครว จดบนทกทำาบญชทกกจกรรม รวาลงทนไปเทาไร ตงราคาเหมาะสม ขายมรายไดเทาไร คำานวณแลวไดกำาไรหรอขาดทน เงนกำาไรกจดสรรไวเปนทนดำาเนนการตอไป สวนมากไดกำาไร แตขาดทนกมเหมอนกน และมเหตผลตาง ๆ ทเขาขาดทนกน เรองบญช ตอนน มรปแบบบญชทกรมสงเสรมสหกรณและกรมตรวจบญชสหกรณ ชวยกนคด เดมเกยวของกบนกเรยนและคร ตอมาเราตองพยายาม ทำาบญชใหผปกครองหรอชาวบานดเขาใจ กรรมการของหมบาน เชน องคกรสวนทองถนซงเขาจะมบทบาทมาก ตอไปรฐบาลจายเปนรายหว จายผานองคกรปกครองสวนทองถน เขาจะไดเหนวามความสมพนธอยางไร จะไดใหงบประมาณหรอใชจายชวยเหลอดานนใหมากยงขน

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง14

มาถงขนตอนทสำาคญอกขน คอ การทำาบญช เรามทง บญชประจำาวน บญชรบและจาย บญชสนคา บญชสมาชก ฯลฯ สรป บญช ผลกำาไร ขาดทน และนำาขอมลมาวางแผนตอไป นกเรยนไดฝก ทำาบญชลงในสมดบญช บางแหงเรมมการใชคอมพวเตอรเขามาชวย เพราะเดยวนใคร ๆ กใชคอมพวเตอรกนทงนน แทนทจะใชกดเฉย ๆ กมา สมพนธกบการทำาบญชระบบสหกรณ พยายามใหใชคำานวณดวยสมอง แลวตรวจสอบ และใชสมดบญชอยางเดม ๒ อยาง นกเรยนเสนอวา ตามหลกบญช สำาหรบของผใหญเขาไมใหใชดนสอเขยน เขาใหใช ปากกาเขยน เขยนเสรจ ถาผดกใหขดและเซนชอ ไมใชเอาสขาว ๆ มาปาย ๆ เรองนกเปนอบายเหมอนกน สงทตามมาคอ นกเรยนไดฝก ความละเอยด ความถถวน ความรอบคอบ และความเปนระเบยบ นอกจากนการหดทำาบญชยงชวยใหนกเรยนไดพฒนาทกษะทาง คณตศาสตร ฝกหดทำาเลข และเปนตวเลขทมความหมาย นอกจาก แบบนแลวยงมแบบบนทกวา รายไดมาจากไหน จากสนคา จาก กจกรรมเกษตร รายไดอน ๆ สนคาทว ๆ ไป จายแลวไดกำาไร ขาดทน แคไหน จะมบนทก สรปผลการดำาเนนงานตามวาระของคณะกรรมการสหกรณนกเรยน

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 15

ขนตอนสดทาย คณะกรรมการสหกรณนกเรยนจะฝก การปดบญช สรปผลการดำาเนนงานตามวงรอบ จดสรรผลกำาไร เปนเงนปนผลแกสมาชก บางสวนสะสมไวเปนเงนทนของสหกรณ และ เปนเงนบรจาคสำาหรบทำากจกรรมสาธารณประโยชน ขนตอนน จะชวยฝกการทำางานอยางโปรงใส ซอสตย และการทวาชวยเหลอคนอน เดยวนเขาเรยกกน ๒ อยาง คอจตสาธารณะหรอจตอาสากได คำานง ถงสวนรวม มความรบผดชอบตอสงคม หรอการสรางศรทธาในเรอง สหกรณใหแกสมาชกดวย

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง16

มการสงเสรมความรใหแกคณะกรรมการสหกรณนกเรยน และสมาชก เชน การศกษาดงานสหกรณจรง ๆ สหกรณใหญเปนกลม สหกรณการเกษตร หรอกลมสหกรณแบบตาง ๆ เพอใหมประสบการณ ในการทศนศกษาไดมการเพมพนประสบการณชวตในดานอน ๆ เชน ทางภาคเหนอ กรมสงเสรมสหกรณพานกเรยนไปดพชสวนโลก เปนตน หรอบางทเดกทอยบนภเขากพาไปดทะเล ดพพธภณฑตาง ๆ กม สวนสตวกม ไปดพพธภณฑไดโนเสาร เวลาใหเลาวาไปดอะไร ไปสมภาษณเดกไมเหนเลาเรองวาไปดสหกรณเลย เลาเรองไดโนเสาร เปนการให ความรทางดานวทยาศาสตรไปดวย

ในบางครงสหกรณจรง ๆ ทอยในพนทกมาเปนพเลยง บางครง เขาคดการสรางแรงจงใจในการดำาเนนงานสหกรณนกเรยน มการ ประกวดและไดรางวลประกาศนยบตรเชดชเกยรต การประกวดการ บนทกบญช การประกวดวาดภาพหรอประกวดเรยงความ ผลพลอยได คอ เปนการเสรมทกษะนกเรยนในดานตาง ๆ และทำาใหนกเรยนเกดความภาคภมใจในผลงานของตนเองดวย เวลาไปเยยมตามโรงเรยน ครใหญมาบรรยายเขาจะบอกวาความภาคภมใจของโรงเรยนมเรอง ไดรางวลการบนทกบญชและการประชม ความภาคภมใจอยางอน ๆ เชน สขภาพระดบทอง ปศสตวดเดน ยวเกษตรดเดน ครดเดน นกเรยนดเดน เลนกฬาชนะ นอกจากนกเรยนคนทสำาคญไมยงหยอนกวานกเรยน คอ คร เพราะเปนผถายทอดความรและเทคนคตาง ๆ ใหนกเรยน ครบางคนเปนศษยเกา ตอนสมยทเปนเดกนกเรยนเคยเปนกรรมการของสหกรณ กจำาเรองนไวสอนนอง ๆ อกตอไป จำาเปนตองมการพฒนาศกยภาพ ของคร เพอใหมความร ความสามารถ ทจะกำากบ ใหคำาแนะนำา ชวยเหลอ

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 17

นกเรยนในการดำาเนนงานสหกรณได เชน การฝกอบรมครในเรอง การจดการเรยนการสอนวชาสหกรณ วชาบญช และการจดการศกษา ดงาน

การเชอมโยงกบโครงการอน ๆ

• ก�รเกษตร สหกรณนกเรยนเปนหนวยรบซอผลผลตจาก ฟารมของโรงเรยน หรอแมแตของทผลตได ปลกไดใน ทองท ผปกครองปลก แลวนำามาวางจำาหนายใหแกโรงครว เพราะบางทโรงเรยนมทนอย ไมสามารถปลกพชผกใหพอ บรโภคได รายไดจากการขายผลผลตทางการเกษตรกลบ คนสฟารมของโรงเรยน ทำาใหมการทำาเกษตรกรรมท ยงยนได

• ก�รประกอบอ�ห�รกล�งวน ครวของโรงเรยนกสามารถ ใชเงนทไดรบจากกองทนอาหารกลางวนของรฐบาล ซอวตถดบในการประกอบอาหารทมคณภาพ ปลอดภย และ ราคาถกกวาทองตลาดจากสหกรณ ไมตองเดนทางไปซอ ในทไกล ๆ สหกรณทำาบญช ออกใบเสรจให นอกจากน สหกรณยงชวยหาเครองปรง หรอของแหงมาวางจำาหนายดวย

• ก�รฝกอ�ชพ เวลาจะประดษฐของหรอแปรรปอาหาร ตองซอวตถดบบางอยาง แทนทตางคนตางซอ กเอามา รวมมาขายราคาขายสง แลวมาแบงกน จะขนราคาเลกนอย แลวสหกรณกเปนของเรากนเอง ขนราคานดหนอยกไม เปนไร มการปนผล หรอผลงานทผลตได กนำามาขายผาน สหกรณ เพราะเปนศนยรวม ทำาใหเกดประโยชนแกทกคน

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง18

พนทดำาเนนการทงหมด ในปการศกษา ๒๕๕๔ มสถาน ศกษาในโครงการทจดกจกรรมสหกรณนกเรยนทงหมด ๗๔๖ แหง ทวประเทศ นเฉพาะในโครงการททำาเอง แตคนอนในพนทอน ๆ เขา กทำาเหมอนกน พระเณรกทำาสหกรณเหมอนกน มสหกรณพระ สหกรณเณร แลวทานกรายงานไดด ตวชวดเพอใชดความกาวหนา เชน นกเรยนมพฤตกรรมพงตนเอง ชวยเหลอผอน นกเรยนมความร และทกษะในดานสหกรณ การจดกจกรรมสหกรณตาง ๆ และการจด ประชม เวลาไปประเมนกดตวชวดพวกน

ก�รตดต�มผลก�รดำ�เนนก�ร

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 19

นอกจากทำาในโรงเรยนแลว กมการขยายสครวเรอน นกเรยน แตละคนจะตองมสมดบญชสวนตว เขยนวาวนนไดเงนจากไหน ใชจาย ไปในการทำาอะไรบาง เมอสกครทางดานทานปลดกระทรวงเกษตร ไดเลาวาบางทนกเรยนไปดบญชทตวเองทำาเองแลวไปบอกพอแมวา รายจายของพอแมมาก มาใหหนทำาไมเยอะแยะ ดจากบญช ชกหวงบญชครอบครว คอนกเรยนเปนตวกลางซอขาย ผปกครองนกเรยน หรอชาวบานมาชวยกน มาสชมชน เขาเรยกวาตนกลาเศรษฐกจ พอเพยง มาทำาบญช บางทซออะไร ขายอะไรแลว รายได รายจาย วนนชวยพอแมลางจาน นอกจากสะสมเงนแลว ยงสะสมความด หลงจากนนเขาจะมเลมใหญอกเลม พอดปทผานมาเปนปทพระบาท สมเดจพระเจาอยหวพระชนม ๘๔ ทางกรมฯ เขาทำาโครงการทำา ความดเพอพอ เขากเอาความดพวกนมาใสในเลมใหญเพอเตอนตวเอง วาวนนเราไดทำาความด เปนการปลมใจใหกำาลงใจตวเองดวย นอกจาก บญชของนกเรยนแตละคน กเอาไปทำาบญชในครวเรอน สมยกอน พอแมเคยบนเหมอนกนวา พอแมบางทเปนคนรนเกาเขยนหนงสอยง ไมคอยเปนจะใหลกชวยทำาหนอย ลกกไปวงเลนเสยแลว แตวาตอนหลง นเทาทไปสอบถามมา ทกคนรวมกนทำา มบญชแมลก บญชพอลก บญชในครวเรอนวาใชจายอะไรบาง บญชฟารม แตละคนเปนเกษตรกร มฟารมของตวเอง กทำาบญชฟารม ทำาใหประหยดคาใชจายไปไดมาก อะไรทไมควรซอ บางครงใชเงนไปกบการสบบหร ดมสรามากมาย กลด แตทำาไปทำามาลดไดบางไมไดบาง แตมคนเยอะทคดวาของ บางอยางฟมเฟอยไมซอกม ขยายผลไปถงประชาชน

ขย�ยสชมชน เชอมโยงกบครอบครว ชมชน

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง20

นกเปนอกรปแบบของการขยายผลสชมชน เกดการพฒนาอาชพในชมชนนกเรยนทเปนศษยเกาทเรยนเรองสหกรณไป เขาไป ขยายผลตอ เชนมนกเรยนอยคน เขาจบประถมปท ๖ แลวไปเรยนตอ ม. ๑ ในโรงเรยนทไมมสหกรณ เขากไปตงสหกรณ เดกคนนนดเปนคน ทมภาวะเปนผนำาสง ไปตงสหกรณ ครยงไมคอยเขาใจเรองสหกรณ เดกคนนเขาไปกไปสอนเพอน ๆ สอนคร และจดทำาไดทกอยาง แกกเสย อยอยางเดยว คอแกไมประชม แกบอกวาคนอนไมรเรอง แกทำาอย คนเดยว แลวไมมคนวาดวย เลยบอกวากเตอนสะกด ๆ กนหนอยวา ทเราสอน เราสอนประชาธปไตย เรองนไมคอยเปนประชาธปไตย เทาไร เขาเรยกวาเปนเผดจการ แตเรยกวาเขานำาไปใช มการพยายาม จะจดการอบรมทงครและนกเรยนในโรงเรยนทนกเรยนไปเรยนตอ อยางมคนหนงเปนนกเรยนนบถอศาสนาอสลาม พอจบจากชนประถม ๖ แลวไปเรยนตอในโรงเรยนราษฎรสอนศาสนาอสลาม กไปตงสหกรณ เหมอนกน คอ เปนเรองทนกเรยนตดใจ กไปตง โตะครกบพวกคร ศาสนาอสลามทโรงเรยนนนเขากสนบสนนกน ทางราชการกไปชวยสนบสนน

สวนคนทเหนในภาพกเปนการพฒนาอาชพทรวมกลมกนภายใน หมบานของผประกอบอาชพ คนเสอดำาชอ นางชชร พรยะปรชากล จบจากโรงเรยนตำารวจตระเวนชายแดนกามาผาโด ทกคนนจบกามาผาโด ซงเปนโรงเรยนของชาวเขาเผากะเหรยง อยทจงหวดตาก จบชนประถม ๔ ป ๒๕๓๕ ปจจบนอาย ๓๐ ป เปนสมาชกกลมทอผายอมสธรรมชาตบานกามาผาโด อำาเภอทาสองยาง จงหวดตาก ทำา หนาทเปนเหรญญกของกลม และเปนผประสานงานกบเจาหนาทท มาตดตอกบกลม ตอนทไปเยยมเขาเมอปลายปทแลวเดอนธนวาคม ชชรเปนคนมารายงานผลการดำาเนนงานของกลมอาชพ

นางอญชล สงหสทธกร จบการศกษาจากโรงเรยนตำารวจ ตระเวนชายแดนกามาผาโด ชนประถม ๖ ป ๒๕๓๙ ปจจบนอาย ๒๖ ป เปนกรรมการกลมทอผายอมสธรรมชาต มความรดกวาคนอน มความรสามารถอานเขยนภาษาไทยไดด สวนคนน นางสาวฐตชญา เกษยรธารา เรยนทโรงเรยนเดยวกนน จบชนประถม ๒ ไดทนไปเรยน ทโรงเรยนศกษาสงเคราะหตาก ปจจบนอาย ๒๘ ป เปนครอาสาสมคร ทศนยการเรยนชมชนชาวไทยภเขา “แมฟาหลวง” บานตะโตะโกร ชอพวกนอานไมคอยออก สำานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดตากรบผดชอบกลมอาชพบานปาสก ม ๔ กลมยอย และเปนนกศกษาในโครงการจดการศกษาเพอพฒนา ครเพอใหครทมาสอนในถนทรกนดารสามารถมวฒถงปรญญา

ขย�ยผลสชมชน

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 21

นอกจากโรงเรยนตำารวจตระเวนชายแดน โรงเรยนของ กระทรวงศกษาธการ ยงมโรงเรยนวด ในวดซงสามเณรและพระอาจารยเปนผดำาเนนการอย และโรงเรยนราษฎรสอนศาสนาอสลามกลวนแต ทำาโครงการสหกรณอยางน

ยงมการขยายผลไปสตางประเทศ ปจจบนไดไปทำาโครงการ เกษตรเพออาหารกลางวนและโครงการสหกรณในประเทศตาง ๆ หลายประเทศ เชน ลาว พมา เวยดนาม กมพชา ทไปไกลหนอยก มองโกเลย บงกลาเทศ ภฏาน เรมตนใหประเทศตาง ๆ เหลานไดมา ศกษาดงาน และนำาไปทดลองใช อยางเชนในเวยดนามไดไปเปดรานคา สหกรณ ตอนท ไปเย ยมเขาบอกนกเรยนทำาอยางจร งจ งมาก จนผปกครองกลววาจะเสยเวลาเรยนเลยหยดไป ทจรงเมองไทย กเคยเปนอยางนเหมอนกน มบางแหงไมคอยเรยน รสกทำาการคา อยางเดยว กจการเจรญรงเรองมาก บอกวาใหทำาสหกรณ ทำาพอ

ประมาณ วชาอนกตองเรยนดวย สวนในเวยดนามไปอธบายแลววา ประโยชนจะมหลายอยาง เทาทบรรยายมาตองควบคมจำากดเวลาใน การปฏบต ไมใชทำาจนกระทงนกเรยนเสยการเรยน เหนเขาพยกหนา ไมทราบวาจะทำาตอหรอเปลา ยงไมไดไปตดตามผล สวนทภฏานหรอ ทอน ๆ นำาไปประยกตใชกบการผลตทางการเกษตร ทภฏานยงไมได ไปเยยมโรงเรยน เพราะเขาบอกวาโรงเรยนทเขากำาหนดใหทำากจกรรม ของเราจะตองเดนเทาไปเปนเวลา ๑ วน ๑ วนของภฏาน แตของไทย อาจจะเยอะกวา เพราะฉะนนเลยยงไมคอยกลาไปเยยม ยงไมแนใจ

ขย�ยผลสต�งประเทศ

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง22

กลาวโดยสรป สหกรณนกเรยนนพยายามทจะใหเปนพนฐาน ทจะดำาเนนกจกรรมสหกรณและกจกรรมอน ๆ เชนทฝายไทยไดกลาวมา และฝายจนไดบรรยายมาน อะไรทแปลก ๆ ทไทยยงไมไดทำา จะได ศกษานำามาปฏบตเปนบางเรองทเรามความสามารถทจะทำาได สหกรณ นกเรยนนเราไมไดมงเนนกำาไร และไมไดใหเหนผลเปนรปธรรม อยางรวดเรว ตองด ตองดเลศ รำารวยอยางรวดเรว แตจะเปนกระบวนการปลกฝงคณธรรมในการดำารงชวตในสงคมรวมกบผอน ทงความซอสตย จรงใจ ความเมตตากรณา การรจกถอยทถอยอาศยกน เออเฟอชวยเหลอกนและกน มความสำานกตอสวนรวม และรจกการทำางานรวมกบผอน อนจะเปนการนำาความสข ความสงบมาสทกคนในสงคม สหกรณนกเรยนจงมเปาหมายทจะสรางคนรนใหมทจะวางรากฐาน ทมนคงใหแกชมชนและประเทศชาต เหมอนกบโครงการจงนองททางกรมตรวจบญชสหกรณเขาจะจางศษยเกา ไดพบบางคนทสำาเรจการศกษาดานบญช บางคนไมใชแตมความรด จางเขามาทำางานชวงหนง ทเขายงไมไดงานประจำาทำา เขากมาทำาใหนกเรยนเรา

สรป

สหกรณนกเรยน : สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง 23

ตองยกพระราชดำารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมา “สหกรณ แปลวา การทำางานรวมกน การทำางานรวมกนนลกซงมาก เพราะวาจะตองรวมมอกนในทกดานทงในดานงานการททำาดวยรางกาย ทงในดานงานการททำาดวยสมอง และงานการททำาดวยใจ ทกอยางนขาดไมได ตองพรอม” สมองกบใจไมเหมอนกนนะ

สมองคอความร ในทนใจคอความตงใจความกระตอรอรน และอยากจะทำา

นคอทเดยวกนทเหนมเดก ๆ ยนอย พระเจาอยหวทานสนทนากบสมาชก กแลกเปลยนความคดเหน ไมใชพระเจาอยหวไปเลกเชอรหรอสงอะไร เขามปญหาอะไรเขากทลถาม หรอเขาจะแสดงความคดเหน อนนสหกรณการเกษตร สหกรณนคม แตอนทพระเจาอยหวไปทำา สหกรณตาง ๆ อนทโปสเตอรแสดงเปนสหกรณโคนมหลายแหง ตองใหทำากจกรรม บางทกมกจกรรมนอกฝาย เรองโคนม ถาด

กเกบไว ไปเจอกจการไมดกขอใหเขาเลกเสย ดกวาขาดทนทำาใหลมจม จะมคนททำาและรบใชพระเจาอยหวอกคนชอหมอมหลวงเดช สนทวงศ ทานไปทำาทสหกรณเชนสหกรณหนองโพ สหกรณโคนม ทสหกรณยงมรปทานตดอยในพพธภณฑของสหกรณ ตอนทไปไดพยายามไปคยวานคนโบราณเขาทำากนมา เราเปนคณะกรรมการสหกรณรนใหม กควรจะรกษางานทรนพอรนแมทำาเอาไว เพอใหเจรญรงเรอง เปนประโยชนอยางยงยนตอคนอนตอไป ในทนขอเปนตวแทนของชาวสหกรณทกคนตงแตผใหญผโตในวงการราชการ ไปจนกระทงถงนกเรยนเลก ๆ เหลาน ขอบคณ ทสนใจในกจการของเรา

สวสด

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

ทรงบรรยายเรอง

สหกรณนกเรยน: สรางเยาวชน สรางชมชนมนคง

ในการสมมนาความสมพนธไทย - จน ครงท ๙ ประจำาป ๒๕๕๕

“สหกรณ: พลงพฒนาเศรษฐกจและสงคมทยงยน”

ISBN : 978-616-7975-13-9

จดพมพโดยสำ�นกง�นโครงก�รสมเดจพระเทพรตนร�ชสด� ฯ สย�มบรมร�ชกม�รสวนจตรลด� พระร�ชวงดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๓โทรศพท ๖๖ ๒๒๘๒ ๖๕๑๑, ๖๖ ๒๒๘๑ ๓๙๒๑โทรส�ร ๖๖ ๒๒๘๑ ๓๙๒๓

พมพครงท ๑ กรกฎ�คม ๒๕๕๙

จำ�นวน ๒,๐๐๐ เลม

พมพท บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำ�กด (มห�ชน)๓๗๖ ถนนชยพฤกษ เขตตลงชน กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐โทรศพท ๖๖ ๒๔๒๒ ๙๐๐๐ โทรส�ร ๖๖ ๒๔๓๔ ๑๓๘๕