ความฉลาดด้านสุขภาพของผู้สูงอายุในอ าเภอเมือง จังหวัดก าแพง ... · 1312

1312 รายงานสบเนองจากการประชมวชาการระดบชาต ครงท 6 สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร 20 ธนวาคม 2562

ความฉลาดดานสขภาพของผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร Health literacy of the elderly in Mueang district, Kamphaeng phet province

นฤมล ใจด1 รฐฐา ระมง1 นวลจนทร กวนวาณช1และ ราตร โพธระวช2 Naruemon Jaidee1 Rattha Ramang1 Nauljan Kawinwanich1and Ratree Phorawat2

1 นกศกษาโปรแกรมวชาสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร 2 อาจารยประจ าโปรกรมวชาสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาความฉลาดทางสขภาพของผสงอาย อ าเภอเมอง จงหวด

ก าแพงเพชรกลมตวอยางทใชในวจย คอ ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร จ านวน 392 คน และสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi-stage sampling) เครองมอทใชในการวจยครงน เปนแบบศกษาความฉลาดดานสขภาพของผสงอาย อ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร สถตทใชในการวเคราะหขอมลคอ คาจ านวน (Frequency) และ รอยละ (Percentage)ผลการวจยพบวา ดานความร ความเขาใจสขภาพและปองกนโรคผสงอาย มความรอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 57.65 ดานทกษะการเขาถงขอมลสขภาพผสงอาย สวนใหญเมอตองการขอมลเกยวกบการดแลสขภาพ สามารถคนหา หรอเขาถงแหลงขอมลไดทนท ระดบการปฏบตอยทบางครง คดเปนรอยละ 49.74 ดานทกษะการสอสารขอมลสขภาพผสงอาย ไดชกชวนใหผอนท าตาม/พฤตกรรมการดแลสขภาพใหดขน ระดบการปฏบตอยททกครง คดเปนรอยละ 57.91 ดานทกษะการตดสนใจผสงอายใชความร ความเขาใจ เมอมอาการเวยน ศรษะเปนประจ าจะเลอกออกก าลงกายวธการเดนชาๆ คดเปนรอยละ 95.15 การตดสนใจรบฝงเขมเพอลดอาการปวดตงของกลามเนอ สวนใหญผสงอายเปรยบเทยบผลด-ผลเสย มากทสด คดเปนรอยละ 52.04 ดานทกษะการจดการตวเอง พบวาผสงอาย สวนใหญก าหนดเปาหมายเรอง การดแลสขภาพตนเอง ระดบการปฏบตบางครง คดเปนรอยละ 44.90 ดานทกษะการรเทาทนสอ ผสงอายมทกษะรเทาทนสอ สวนใหญ เชอโฆษณาเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ตวอยางเชน อาหารเสรม เครองดมบ ารงสมอง ทสอน าเสนอ ระดบการปฏบตไมไดท าเลย คดเปนรอยละ 55.36

ค าส าคญ : ความฉลาดทางสขภาพ / ผสงอาย

ABSTRACT The purpose of this research was to study the health literacy of the elderly in Mueang district, Kamphaeng phet. The sample group used in the study of health literacy in the elderly in Mueang district. Kamphaeng phet, consisting of 392 and multi- stage sampling tools used in this research. Is a study of health literacy in the elderly in Mueang district, Kamphaeng phet. The statistics used for data analysis are value, frequency and percentage. The results of the study revealed that knowledge about health and disease prevention of the elderly have a moderate level of knowledge accounting for 57.65% of the elderly access to health information skills for the most part, when looking for information about health care, you can search for or access resources immediately. The operational level is sometimes accounting for 49. 74% of the elderly health information communication skills persuade others to follow / improve health care behavior practice levels are at all times. 57. 91 percent of the decision- making skills, the elderly use knowledge and understanding when circulating symptoms The head will regularly exercise to walk slowly. Accounting for 95.15% of the respondents who decided to undergo acupuncture to reduce pain and muscle tension Most of the elderly compare the good-the most negative, accounting for 52. 04 % of self- management skills found that the elderly Most of the goals were set self care Practice level sometimes accounting for 44.90% of media literacy skills the elderly have skills and


knowledge. most media believe that advertisements about health products, such as nutritional supplements, brain nourishment beverages, The media presented The level of practice was not done at all. Accounting for 55.36%

Keywords : health literacy / elderly

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ปจจบนในประเทศไทยมแนวโนมของสงคมผสงอายโดยสมบรณ จะเกดขนภายในป พ.ศ. 2564 (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2559) ผสงอายจะกลายเปนประชาชนกลมใหญทสดในสงคม ซงสวนใหญมการเจบปวยดวยโรคเรอรง ตองเผชญความเสยงในเรองความเฉอยทางปญญาอนสบเนองมาจากความเสอมถอยของระบบรางกาย โดยเฉพาะประสาทสมผสตางๆ ผสงอายไมเพยงตองมการตดสนใจและจดการเรองภาวะโรคเรอรงอยางตอเนองเทานน แตมการพงพงระบบบรการทางการแพทยมากขน และมขอจ ากดในการฟงและอานค าแนะน า ขอมลสขภาพ หรอใบสงยาของแพทย ซงมความจ าเปนตองอาศยความรอบรดานสขภาพ (Health literacy) ประกอบดวย ทกษะทางการรบร และทกษะทางสงคมในการเขาถง เขาใจ และใชขอมลดวยวธการต าง ๆ เพอสงเสรมและดแลรกษาสขภาพของตนเอง ผสงอายจ านวนมากทอาจจดอยในภาวะเปราะบาง และผสงอายทอยตามล าพงคนเดยวหรอ ตามล าพงกบผสงอายดวยกนมแนวโนมเพมสงขน จ านวนผสงอายทอยในภาวะพงพง ประมาณ 4 แสนคน และในป 2559 มแนวโนม เพมสงขนอกมาก ในอก 20 ปขางหนา ผสงอายทอยในภาวะพงพงจะเพมเปน 1.3 ลานคน รายงานสถานการณผสงอายไทยมภาวะการเจบปวยจ านวนมาก และยงขาดความรความเขาใจ ขาดทกษะในการปฏบตตวไมถกตอง ใน พ.ศ. 2559 น แสดงใหเหนวาผสงอายไทยทอย ในเขตเมอง ทมสถานะภาพทางครอบครวทตางกน และยงมความเหลอมล า ไมเทาเทยมกนในการเขาถงบรการ สขภาพอนามย ซงเนองมาจากขอจ ากดในการเดนทาง และการรบรสทธของผสงอายในกลมตางๆ แมจะไมเกยวของกบการดแลรกษาผสงอายโดยตรง แตจะชวยลดภาระในการดแล และใหบรการสขภาพ แกผสงอายไดอยางมาก

สถานการณของผสงอายในปจจบนยงมปญหาอยอกมาก เปนวยทมการเปลยนแปลงทางสรระของรางกาย ท าใหประสทธภาพในการท างานของรางกายเสอมถอยไปดวย การท าหนาทของรางกายลดลง รางกายจะสรางภมคมกนปกตนอยลงพรอมๆกบมการสรางภมคมกนท าลายตวเองมากขน ท าใหรางกายตอสเชอโรคและสงแปลกปลอมไดไมดเทาทควร เปนผลท าใหเกดความเจบปวยไดงายและพบการแทรกซอนจากโรคภยไขเจบไดสง (ปยนช แกวเรอง และอนฟามร ศรโต, 2550) โรคผสงอายสวนใหญจงประกอบดวยโรคหลายโรค มทงโรคเรอรงและโรครกษาไมไดผล เชนโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง หลอดเลอดหวใจ สมองเสอม ปวดตามขอ ปวดตามกระดก (ส านกงานสงเสรมสขภาพ, 2547)โรคดงกลาวสามารถน าไปสภาวะทพพลภาพและการเสยชวตของผสงอายซงเปนภาวะทบนทอนสขภาพ (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอาย, 2553: 25) เนองจากขาดการดแลสขภาพตวเองอยางเหมาะสมและถกตอง จากการส ารวจในป2556 พบวาผสงอายในประเทศไทย รอยละ 95 มภาวะปวยอยางใดอยางหนง จากโรคความดนโลหต โรคเบาหวาน โรคเขาเสอม โรคซมเศรา ตดบาน ตดเตยง ฯลฯ ขณะทอกรอยละ 10-15 มภาวะตดบานหรอตองพงพงผอนบาง สวนอกรอยละ 1 หรอราว 100,000 คน กลายเปนผปวยตดเตยงทตองอาศยการพงพงจากผอนอยางสมบรณ และจากการสมตวอยางผทมอาย 60 ปขนไป 14,000 คน ใน 28 จงหวดทวประเทศ มเพยงแครอยละ 5 เทานนทไมปวยเปนอะไรเลย (เอกชย เพยรศรวชชา , 2559) ผสงอายนอกจากจะมสภาพรางกายทเสอมถอยไปตามกาลเวลาแลว โรคภยไขเจบตางๆกเรมเขามาเบยดเบยนท าใหเกดปญหาดานสขภาพรางกาย จตใจ สงคมตามมา นอกจากนความเสอมทางรางกายยงเกดการกระทบกระเทอนงาน อาชพ ลกษณะอารมณ สมพนธภาพกบบคคลในครอบครวและในสงคม ซงผลกระทบเกดจากการขาดทกษะ ขาดความร ความเขาใจในการดแลตนเองทไมถกวธและการปฏบตตวไมถกตอง


ในจงหวดก าแพงเพชรม ผสงอายตงแต 60 ปขนไปในป 2562 เพศชาย 58,282 คน เพศหญง 69,953 คน รวมจ านวนทงหมด 128,235 คน (กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย , 2562) พจารณาจากสภาวการณใน อ.เมอง จ.ก าแพงเพชร ปจจบนพบวามจ านวนผสงอายเพมมากขนในแตละป มความแตกตางในหลายๆดาน เชน ฐานะทางครอบครว ความเปนอย ฐานะทางสงคม และเมอกาวเขาสวยชรา สขภาพยอมจะเสอมถอยลง แตถาหากผสงอายมความฉลาดทางสขภาพกจะชวยชะลอการเสอมถอยนนไดหรอชวยเพมคณภาพชวตของผสงอาย จากทสถานการณกลาวมาขางตน คณะผวจยไดเลงเหนความส าคญของกระบวนการท าความเขาใจดานสขภาพขนพนฐานและบรการทจ าเปนส าหรบประกอบการตดสนใจเพอดแลสขภาพของตนเองและคนในครอบครว ซงมทงหมด 6 ดาน ไดแก การเขาถง การมความร การวเคราะห การตดสนใจ การลงมอปฏบต การกระท าการดแลสขภาพตนเองครอบครวและชมชน ซงท าใหผสงอายมรางกายทสมบรณแขงแรง ทงดานรางกาย จตใจ และสงคม ดงนนคณะผวจยจงท าการศกษา ความฉลาด ดานสขภาพของผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร เพอใชเปนขอมลพนฐานในการวางแนวทางการดแลชวยเหลอผสงอาย ไดตรงกบปญหาและความตองการของผสงอาย ใหมภาวะสขภาพทด ด ารงชวตในสงคมไดอยางเหมาะสม

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาความฉลาดทางสขภาพของผสงอาย อ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร

ขอบเขตของการวจย การศกษาเรองความฉลาดดานสขภาพของผสงอายอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร คณะผวจยไดก าหนดขอบเขตของการวจยดงตอไปน 1. ขอบเขตดานเนอหา ขอบเขตเนอหาในการวจย ไดแก ความฉลาดทางดานสขภาพของผสงอาย อ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร ม 6 ดาน ไดแก การเขาถง การมความร การวเคราะห การตดสนใจ การลงมอปฏบต การกระท าการดแลสขภาพตนเองครอบครว และชมชน (ขวญเมอง แกวตาเกง และนฤมล ตรเพชรศรยร, 2554)

2. ขอบเขตดานประชากร 2.1 ประชากร ประชากรทใชในการศกษาครงน เปนผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร จ านวน 18,769 คน (กระทรวงมหาดไทย, 2561) 2.2 กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการศกษาความฉลาดดานสขภาพของผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร จ านวน 392 คน ซงไดมาโดยวธการค านวณกลมตวอยางของทาโร ยามาเน (Yamane. 1967: 886) และสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi-stage sampling)

3. ขอบเขตดานเวลา การศกษาในครงนท าการศกษาในชวงเดอนตลาคม – เมษายน พ.ศ. 2562

4. ขอบเขตดานสถานท สถานทใชในการศกษาในครงน คอ อ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร

5. ขอบเขตดานตวแปรทจะศกษา 5.1 ตวแปรตน ไดแก เพศ อาย ขอมลทวไป 5.2 ตวแปรตาม ไดแก ความฉลาดทางดานสขภาพของผสงอาย


วธด าเนนการวจย ประชากรและกลมตวอยาง

1. ประชากรทใชในการวจยครงน เปนผสงอายใน อ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร จ านวน 18,769 คน (กระทรวงมหาดไทย, 2561) 2. กลมตวอยางทใชในการวจยครงน เปนผสงอายอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร จ านวน 392 คน ไดมาจากการค านวณโดยใชสตรทาโร ยามาเน (Yamane,1967: 886) สมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi-stage sampling) โดยการสมอยางงาย ดวยวธการจบฉลากต าบลใน อ.เมอง จ.ก าแพงเพชรมา 5 ต าบล หลงจากนนการจบฉลากเลอกหมบานในต าบลทไดมาต าบลละ 3 หมบาน หลงจากนนสมกลมตวอยางแบบมระบบ โดยการน ารายชอผสงอายในหมบานนนมาค านวณหาชวงของการสม และเลอกผสงอายตามเกณฑคดเขาและเกณฑการคดออก คอ เปนบคคลทมอาย 60 ป ขนไป ทมการสอสารได ไมมอาการทางจต ไมมปญหาทางการไดยนและการมองเหน ไมเปนพระภกษสงฆ และยนดเขารวมในการวจย เครองมอทใชในการท าวจย เครองมอทใชในการวจยครงน เปนแบบศกษาความฉลาดดานสขภาพของผสงอาย อ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร โดยดดแปลงมาจาก วรรณศร นลเนตร (2557, หนา 33-39) สรางตามวตถประสงคทก าหนดขน แบงออกเปน 2 สวน ดงน สวนท 1 แบบประเมนขอมลทวไป เปนแบบประเมนชนดเลอกตอบ (Check list) มลกษณะแบบประเมน 21 ขอ ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรสของทานในปจจบน ปจจบนทานอยในบานนกบใครบาง ระดบการศกษา สงสดของทาน อาชพหลกของทานในปจจบน อาชพในอดต ความพอเพยงของรายไดของทานตอเดอน ทาน ชวยเหลอตวเองไดระดบใด สวนใหญใครดแลทาน ทานมโรคประจ าตวอะไรบาง สทธในการรกษาพยาบาลหลกฯลฯ สวนท 2 แบบประเมนความฉลาดดานสขภาพ เปนแบบประเมนชนดเลอกตอบ (Check list) มลกษณะ แบบประเมน 6 ดาน ไดแก ความร ความเขาใจเกยวกบสขภาพ และการปองกนโรค จ านวน 12 ขอ ลกษณะเปนแบบส ารวจ 3 ระดบ เหนดวย ไมเหนดวย ไมแนใจ หากตอบถก ให 1 คะแนน ผดกบไมแนใจ ให 0 คะแนน โดยจะม เกณฑการให คะแนนดงน

คะแนน 0-7 มความรอยในระดบต า คะแนน 8-10 มความรอยในระดบปานกลาง คะแนน 11-12 มความรอยในระดบสง

คณภาพเครองมอจากการศกษาของ วรรณศร นลเนตร (2557, หนา 100) คาความยากเฉลยใน ระดบงาย (p=0.85) คาอ านาจจ าแนกเฉลยในระดบพอใช (D=0.24) และมความความเทยงในระดบพอใช (KR20=0.47) ทกษะการเขาถงขอมลสขภาพ จ านวน 5 ขอ ลกษณะเปนค าถามเปนการประเมนตนเองถงความสามารถในการเขาถงขอมลสขภาพ มตวเลอกในลกษณะของประมาณคา 3 ระดบ หากตอบ ทกครง ให 2 คะแนน บางครง 1 คะแนน ไมไดท าเลย 0 คะแนน คณภาพเครองมอจากการศกษาของ วรรณศร นลเนตร (2557, หนา 100) คาอ านาจจ าแนกเฉลยในระดบดมาก (D=0.73) คามความความเทยงในระดบส ง (Cronbach ,s alpha coefficient=0.88 ) ทกษะการสอสารขอมลสขภาพ จ านวน 6 ขอ ลกษณะเปนค าถามเปนการประเมนตนเองถงความสามารถในการสอสารขอมลสขภาพ มตวเลอกในลกษณะของประมาณคา 3 ระดบ หากตอบทกครง ให 2คะแนน บางครง 1 คะแนน ไมไดท าเลย 0 คะแนน คณภาพเครองมอจากการศกษาของ วรรณศร นลเนตร (2557, หนา 100) คาอ านาจจ าแนกเฉลยในระดบดมาก (D=0.73) คามความความเทยงในระดบส ง (Cronbach ,s alpha coefficient=0.88 ) ทกษะการตดสนใจ จ านวน 5 ขอ ลกษณะเปนแบบสถานการณสนมตวเลอก 2-4 ตวเลอกโดยใหคะแนนตามการใหเหตผลในค าถามแตละขอ


ทกษะการจดการตนเอง จ านวน 5 ขอ ลกษณะเปนค าถามเปนการประเมนตนเองถงความสามารถในการจดการตนเอง มตวเลอกในลกษณะของประมาณคา 3 ระดบ หากตอบ ทกครง ให 2 คะแนน บางครง 1 คะแนน ไมไดท าเลย 0 คะแนน คณภาพเครองมอจากการศกษาของ วรรณศร นลเนตร (2557, หนา 101) คาอ านาจจ าแนกเฉลยในระดบดมาก (D=0.81) คามความความเทยงในระดบสง (Cronbach ,s alpha coefficient=0.93 ) ทกษะการรเทาทนสอ จ านวน 5 ขอ ลกษณะเปนค าถามเปนการประเมนตนเองถงความสามารถในการคด ท าความเขาใจ วเคราะห ประเมนเนอหาสงทสอน าเสนอ มตวเลอกในลกษณะของมาตรประมาณคา 3 ระดบ หากตอบทกครง ให 2 คะแนน บางครง 1 คะแนน ไมไดท าเลย 0 คะแนน คณภาพเครองมอจากการศกษาของ วรรณศร นลเนตร (2557, หนา 101) คาอ านาจจ าแนกเฉลยในระดบดมาก (D=0.65) คามความความเทยงในระดบสง (Cronbach ,s alpha coefficient=0.84 ) การเกบรวบรวมขอมล 1. ตดตอประสานงานกบผน าชมชน 2. เกบรวบรวมดวยตวเอง โดยแนะน าตว อธบายวตถประสงคของการวจยและขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลโดยใหกลมตวอยางกรอกแบบประเมน 3. น าขอมลทไดมาตรวจสอบความสมบรณถกตองพรอมน าขอมลมาวเคราะหผลการวจยตามวธทางสถตตอไป การวเคราะหขอมล สถตทใชในการวจยครงน คณะผวจยน าขอมลมาประมวลผลการวเคราะหโดยโปรแกรม SPSS ในการศกษาขอมลทวไปและความฉลาดทางดานสขภาพ สถตทใชในการวจย เปนจ านวน (Frequency) รอยละ (Percentage) สรปผลการวจย

1. ขอมลทวไป ตารางท 1 จ านวนและรอยละของขอมลทวไป

ลกษณะกลมตวอยาง จ านวน (คน) รอยละ เพศ ชาย หญง

158 234

40.31 59.69

อาย 60-69 ป 70-79 ป 80 ปขนไป Mean = 66.31 Minimum = 60 Maximum = 84

290 89 13

74.33 22.71 3.33

สถานภาพสมรส โสด

24

6.12

ค 269 68.62 แยกกนอย 11 2.81 หมาย 72 18.37 การอยอาศย หยา

16

4.08


ตารางท 1 (ตอ)

ลกษณะกลมตวอยาง จ านวน (คน) รอยละ อยคนเดยว 68 17.35 คสมรส 266 67.86 บตร 159 40.56 หลาน 73 18.62 ญาต 8 2.04 ระดบการศกษา ไมไดเรยนหนงสอ

127

32.40

ประถมศกษา 217 55.36 มธยมศกษา 38 9.69 ปวช. / ปวส. 3 0.77 ปรญญาตร 7 1.79 อาชพในปจจบน ไมไดประกอบอาชพ

166

42.35

รบจาง 92 23.47 เกษตรกร (ชาวไร ชาวนา ชาวสวน) 101 25.77 ขาราชการเกษยณ 2 0.51 คาขาย 25 6.38 อนๆ เชน ชางยนต 6 1.53 อาชพในอดต ไมไดประกอบอาชพ

2

0.51

รบจาง 150 38.27 ขาราชการ 5 1.28 คาขาย 45 11.48 ขาราชการเกษยณ 2 0.51 คาขาย 25 6.38 อนๆ เชน ชางยนต 6 1.53 แหลงทมาของรายได อาชพปจจบน

150

38.27

บตร 200 51.02 หลาน 23 5.87 คสมรส 17 4.34 เบยยงชพ 392 100.00 อนๆ เชน พนอง 9 2.30 ความพอเพยงของรายได เงนพอใช

299

76.28

เงนเหลอเกบ 10 2.55 มหนสน 80 20.41 เดอดรอนจากภาระหนสน 3 0.77 เงนพอใช 299 76.28 เงนเหลอเกบ 10 2.55 มหนสน 80 20.41


ตารางท 1 (ตอ)

จากตารางท 1 พบวา ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร สวนใหญเพศหญงคดเปนรอยละ 59.69 สวนอาย มอายเฉลย 66.31 ป ดานสถานภาพสมรส มสถานภาพสมรสคคดเปนรอยละ 68.62 ดานการอยอาศย ผสงอายอาศยอยกบคสมรสคดเปนรอยละ 67.86 สวนระดบการศกษา มระดบการศกษาสงสดในระดบประถมศกษาคดเปนรอยละ 55.36 สวนอาชพในปจจบน ไมไดประกอบอาชพคดเปนรอยละ 42.35 สวนอาชพในอดต (กอนอาย 60 ป)ประกอบอาชพเกษตรกรคดเปนรอยละ 47.45 สวนแหลงทมาของรายไดปจจบน ไดจากเบยยงชพคดเปนรอยละ 100.00 สวนความพอเพยงของรายได มเงนพอใชคดเปนรอยละ 76.28 ดานระดบการชวยเหลอตนเอง สามารถชวยเหลอตนเองในการท ากจวตรประจ าวนไดคดเปนรอยละ 96.68 ดานผดแล ดแลตนเอง คดเปนรอยละ 58.16 ดานผเตรยมอาหาร ท าอาหารเองคดเปนรอยละ 69.64 ดานความสามารถใน การมองเหน มความสามารถในการมองเหนในระดบมองเหนไดชดเจน คดเปนรอยละ 62.24 สวนความสามารถในการไดยน มความสามารถในการได ยนในระดบไดยน ชดเจนคดเปนรอยละ 65.82 สวนความสามารถในการพดมความสามารถในการพดในระดบพดคลอง คดเปนรอยละ 79.34 สวนความสามารถในการอาน มความสามารถในการอานในระดบอานคลองบางไมคลองบางคดเปนรอยละ 36.22 และสวนความสามารถในการเขยน มความสามารถในการเขยนในระดบเขยน คลองบางไมคลองบาง คดเปนรอยละ 34.95 สวนโรคประจ าตว เปนโรคความดนโลห ตสงคดเปนรอยละ 40.62 ดานอาการในชวง 6 เดอนทผานมา ผสงอาย ไมมอาการคดเปนรอยละ 89.54 ดานการใชสทธในการรกษาพยาบาล ใชสทธบตรทองผสงอายคดเปนรอยละ 86.22 และดานสถานบรการทไปใชบรการเมอเจบปวยบอยทสด ใชบรการท โรงพยาบาลรฐคดเปนรอยละ 42.60

ลกษณะกลมตวอยาง จ านวน (คน) รอยละ เดอดรอนจากภาระหนสน 3 0.77 ระดบความชวยเหลอตวเอง ชวยเหลอตวเองในการท ากจวตรประจ า วนได

379

96.68

ชวยเหลอตวเองไดบางสวน ตองมผชวยเหลอ 13 3.32 ผดแล ดแลตนเอง

228

58.16

บตรสาว 86 21.94 บตรชาย 12 3.06 ผดแล ลกสะใภ

2

0.51

หลาน 5 1.28 คสมรส 59 15.05 ผเตรยมอาหาร ท าอาหารเอง

273

69.64

ผดแลท าอาหารให 100 25.51 ซออาหารส าเรจรปเอง 10 2.55 ผดแลซออาหารส าเรจให 9 2.30


2. ความฉลาดทางสขภาพ ตารางท 2 จ านวนและรอยละของความร ความเขาใจสขภาพ และการปองกนโรค ระดบความร จ านวน รอยละ ระดบความรต า ระดบความรปานกลาง ระดบความรสง

59 226 107

15.05 57.65 27.30

จากตารางท 2 พบวา ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร มความร ความเขาใจสขภาพและปองกนโรค อยในระดบปานกลางคดเปนรอยละ 57.65

ตารางท 3 จ านวนและรอยละของระดบการปฏบตดานการเขาถงขอมลสขภาพ

จากตารางท 3 พบวา ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร มทกษะการเขาถงขอมลสขภาพ สวนใหญเมอตองการขอมลเกยวกบการดแลสขภาพ สามารถคนหา หรอเขาถงแหลงขอมลไดทนท ระดบการปฏบตอยทบางครงคดเปนรอยละ 49.74

ขอท ทกษะการเขาถงขอมลสขภาพ ระดบการปฏบต (จ านวน (รอยละตามแถว))

ทกครง บางครง ไมท าเลย

1 เมอตองการขอมลเกยวกบการดแลสขภาพ สามารถคนหา หรอเขาถงแหลงขอมลไดทนท

110 (28.06)

195 (49.74)

87 (22.19)

2 เมอตองการขอมลเกยวกบการดแลสขภาพ สามารถคนหาขอมลจากหลาย ๆ แหง

105 (27.30)

180 (45.92)

107 (26.79)

3 เมอตองการขอมลเกยวกบการดแลสขภาพ สามารถคนหาขอมล หรอสอบถามจากผรจนไดขอมลทถกตอง

127 (32.40)

157 (40.05)

108 (27.55)

4 น าขอมลทได มาตรวจสอบกบผร หรอต าราจนขอมลมการนาเชอถอ

115 (29.34)

153 (39.03)

124 (31.63)

5 น าขอมลการดแลสขภาพทได และน ามาปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ

151 (38.52)

140 (35.71)

101 (25.77)


ตารางท 4 จ านวนและรอยละของระดบการปฏบตดานการสอสารขอมลสขภาพ

จากตารางท 4 พบวา ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร มทกษะการสอสารขอมลสขภาพสวนใหญ ไดชกชวนใหผอนท าตาม/พฤตกรรมการดแลสขภาพใหดขน ระดบการปฏบตอยททกครง คดเปนรอยละ 57.91 ดง

ตารางท 5 จ านวนและรอยละของระดบการใหเหตผลดานการตดสนใจ

จากตารางท 5 พบวา ในขอค าถามทเปนสถานการณสน ตดสนใจ เลอกปฏบต ในขอท 1-4 สวนใหญ ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร ใชความร ความเขาใจใน เมอมอาการเวยน ศรษะเปนประจ าจะเลอกออกก าลงกายวธการเดนชาๆ คดเปนรอยละ 95.15 การตดสนใจรบฝงเขมเพอลดอาการปวดตงของกลามเนอ ตอบไดมากกวา 1 ขอ พบวาผสงอายเลอกตอบ เปรยบเทยบผลด-ผลเสย มากทสด คดเปนรอยละ 52.04

ขอท ทกษะการสอสารขอมลสขภาพ ระดบการปฏบต(จ านวน (รอยละตามแถว)) ทกครง บางครง ไมท าเลย

1 อานเอกสารแนะน าเรองการดแลสขภาพแลวเขาใจด

199 (50.77)

118 (30.10)

75 (19.13)

2 ฟงค าแนะน าเรองสขภาพแลวเขาใจด 219 (55.87)

107 (27.30)

66 (16.84)

3 ตองขอความชวยเหลอจากบคคลอน เพอท าความเขาใจขอความจากสอสขภาพ

108 (27.55)

204 (52.04)

80 (20.41)

4 ไดบอกตอแนะน าบคคลอนเรองการปฏบตตวเพอดแลสขภาพใหดขน

161 (41.07)

177 (45.15)

54 (13.78)

5 สามารถโนมนาวใหผอนยอมรบขอมลการคณภาพทถกตอง

159 (40.56)

179 (45.66)

54 (13.78)

6 ไดชกชวนใหผอนท าตาม/พฤตกรรมการดแลสขภาพใหดขน

227 (57.91)

115 (29.34)

50 (12.76)

ทกษะการตดสนใจ การใหเหตผล กน รอยละ ไมกน รอยละ

1. ถาเปนเบาหวาน มคนซอน าอดลมมาฝาก จะกนหรอไม

29 7.40 363 92.60

2. ถาเปนความดนโลหตสง จะเลอกกนอาหารรสเคมหรอไม

24 6.12 368 93.88

3. ถาปวดเมอยกลามเนอจะซอยากนเองหรอไม 212 54.08 180 45.92

4. ถามอาการเวยนศรษะเปนประจ า จะเลอกออกก าลงกายวธใดตอไปน

373 95.15 19 4.85

5. หากตดสนใจรบการฝงเขมเพอลดอาการปวดตงของกลามเนอ จะตดสนใจโดยพจารณาจากขอใดตอไปน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

69 (17.60)

204 (52.04)

115 (29.34)

129 (32.91)


ตารางท 6 จ านวนและรอยละของทกษะการจดการตนเอง

จากตารางท 6 พบวา ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร มทกษะการจดการตนเอง สวนใหญก าหนดเปาหมายเรอง การดแลสขภาพตนเอง ระดบการปฏบตบางครงคดเปนรอยละ 44.90

ตารางท 7 จ านวนและรอยละของระดบการปฏบตดานการรเทาทนสอ

จากตารางท 7 พบวา ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร มทกษะรเทาทนสอ สวนใหญ เชอโฆษณาเกยวกบผลตภณฑสขภาพ ตวอยางเชน อาหารเสรม เครองดมบ ารงสมอง ทสอน าเสนอ ระดบการปฏบตไมไดท าเลยคดเปนรอยละ 55.36

ขอท

ทกษะการจดการตนเอง ระดบการปฏบต(จ านวน(รอยละตามแถว)) ทกครง บางครง ไมท าเลย

1 ก าหนดเปาหมายเรองการดแลสขภาพตนเอง เชน การออกก าลงกายอยางสม าเสมอ

70 (17.86)

176 (44.90)

146 (37.24)

2 วางแผนเรองการดแลสขภาพตนเอง ภายในระยะเวลา 1 – 3 เดอน เชน การออกก าลงกายครงละ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห

66 (16.84)

170 (43.37)

156 (39.80)

3 สามารถท าตามแผนการดแลสขภาพทวางไว 93 (23.72)

165 (42.09)

134 (34.18)

4 ทบทวนการดแลสขภาพทท าไปวาเปนไปตามแผนทวางไว

123 (31.38)

123 (31.38)

146 (37.24)

5 หลงจากทบทวนไดปรบเปลยนวธการดแลสขภาพทดขน

142 (36.22)

110 (28.06)

140 (35.71)

ขอท ทกษะรเทาทนสอ ระดบการปฏบต (จ านวน (รอยละตามแถว)) ทกครง บางครง ไมไดท าเลย

1 เ ช อ โ ฆ ษ ณ า เ ก ย ว ก บ ผ ล ต ภ ณ ฑ ส ข ภ า พ ตวอยางเชน อาหารเสรม เครองดมบ ารงสมอง ทสอน าเสนอ

29 (7.40)

146 (37.24)

217 (55.36)

2 น าเนอหา/ขอมล ทสอน าเสนอเกยวกบสขภาพมาตรวจสอบกบผรหรอต ารา

87 (22.19)

132 (33.67)

173 (44.13)

3 เปรยบเทยบเนอหา/ขอมล ทสอน าเสนอเกยวกบสขภาพ ในเรองเดยวกนจากหลายๆสอ

97 (24.74)

158 (40.31)

137 (34.95)

4 หากคดวาขอมลจากสอเกยวกบสขภาพนนถกตอง น าขอมลจากสอมาปฏบตตอตนเอง

141 (35.97)

181 (46.17)

70 (17.86)

5 หากคดวาขอมลจากสอเกยวกบสขภาพนนถกตอง น าขอมลจากสอไปแนะน าคนรอบขาง

199 (50.77)

121 (30.87)

72 (18.37)


อภปรายผลการวจย 1. ทกษะดานการความร จากการวจยครงน พบวา ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชรสวนใหญมความรอยในระดบปานกลาง ทงนอาจเนองมาจากผสงอาย อานออก เขยนไดบาง เปนปจจยหนงทท าให ผสงอายมความรอยในระดบปานกลาง ซงสอดคลองกบ Bostock and Steptoe ศกษาความฉลาดทางสขภาพใชการประเมน ความสามารถในการอานและการท าความเขาใจขอมลสขภาพ ผลการศกษาพบวา 1 ใน 3 ของผสงอาย มความยากล าบากในการอาน การท าความเขาใจ และการเขยนขอมลสขภาพ โดยความสามารถ ในการท าความเขาใจทต านมความสมพนธกบอตราการตายทสงขนขอจ ากดของการศกษาน คอ อคตทเกดจากผทไมไดถกประเมน (non-response bias) ไดแก ผทมระดบการคดอานทต า จะพยายามปดบงความยากล าบากในการอานของตน 2. ทกษะดานการเขาถง ทกษะดานการสอสาร และ ดานการรเทาทนสอ จากการวจยครงน พบวา ผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร ในทกษะการเขาถงขอมลพบวาผสงอายไมปฏบต ทน าขอมลทไดมาไปตรวจสอบกบผร หรอต ารา ตลอดจนถงดานทกษะการรเทาทนสอและทกษะดานการสอสาร ซงผสงอายไมปฏบตในการขอความชวยเหลอจากบคคลอนเพอท าความเขาใจเกยวกบขอมลทางสขภาพ ทงนอาจเนองมาจากผสงอาย ไมน าขอมลทไดรบมาตรวจสอบใหรถงแหลงขอมลทแทจรง จงเปนปจจยหนงทท าใหการสอสารอาจผดพลาดได ซงสอดคลองกบ ความรอบรดานสขภาพ ของ วชราพร เชยสวรรณ (2560) ความสามารถของประชาชนในการเขาถง เขาใจ ประเมน และประยกตขอมลขาวสารทางสขภาพ เพอพจารณาและตดสนใจในชวตประจ าวนเกยวกบ การดแลสขภาพ การสงเสรมสขภาพและปองกนโรคใหมคณภาพชวตทดในตลอดชวงอาย แนวทางการพฒนาความรอบรดานสขภาพ และแนวทางการประยกตสการปฏบตการพยาบาล ประชาชนทวไปสามารถมความรอบรดานสขภาพได โดยการใชทกษะ ทจ าเปนในการแสวงหาท าความเขาใจ ประเมน สอสาร และใชสารสนเทศดานสขภาพ ในขณะเดยวกน พยาบาลสามารถสงเสรมความรอบรดานสขภาพไดโดยมการประเมนระดบความรอบรดานสขภาพของผรบบรการ การสรางสมพนธภาพและสอสารในแนวทางทท า ใหผรบบรการเกดความเขาใจ และสามารถปฏบตตนตามขอมลทไดรบดขน ซงการสอสารทดยงสามารถเพมความปลอดภยใหแกผปวยดวย และ ขวญเมอง แกวด าเกง และดวงเนตร ธรรมกล (2558) แนวโนมของสงคมผสงอายโดยสมบรณ (Aged society) ผสงอายจะกลายเปนประชาชนกลมใหญทสดในสงคม ซงสวนใหญมการเจบปวยดวยโรคเรอรง ตองเผชญความเสยงในเรองความเฉอยทางปญญาอนสบเนองมาจากความเสอมถอยของระบบรางกาย โดยเฉพาะประสาทสมผสตางๆ ผสงอายไมเพยงตองมการตดสนใจและจดการเรองภาวะโรคเรอรงอยางตอเนองเทานน แตมการพงพงระบบบรการทางการแพทยมากขน และมขอจ ากดในการฟงและอานค าแนะน า ขอมลสขภาพ หรอใบสงยาของแพทย ซงมความจ าเปนตองอาศยความรอบรดานสขภาพ (Health literacy) ประกอบดวย ทกษะทางการรบร และทกษะทางสงคมในการ เขาถง เขาใจ และใชขอมลดวยวธการตาง ๆ เพอสงเสรมและดแลรกษาสขภาพของตนเอง การสรางเสรมความรอบรดานสขภาพในประชากร และสอดคลองกบ พชร บอนค า การรเทาทนสอซงเปนองคประกอบพนฐานอนดของการเปนผผลตสอทด ส าหรบผทสามารถคดวเคราะห เขาใจธรรมชาตของสอไดเปนอยางดแลวเราอาจเปนผผลตสอเอง โดยกอใหเกดสอดๆ มประโยชนเพอสงคม และสามารถพดใหสอดคลองกบวตถประสงคทตองการภายใตการผลตสอทมความรบผดชอบตอสงคมองคประกอบนเปนพนฐานอนดของการเปนผผลตสอทด 3. ทกษะดานการตดสนใจ และดานทกษะการจดการตวเอง จากการวจยครงน พบวาผสงอายในอ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร ในทกษะการตดสนใจผสงอาย เมอมอาการปวดเมอยกลามเนอมกซอยามารบประทานเอง ตลอดจนถงทกษะการจดการตวเอง ทงนอาจเนองมาจาก ผสงอายเมอปวยจะไมสามารถเดนทางไปโรงพยาบาลไดเอง จงเปนปจจยหนงทท าใหผสงอายตองซอยารบประทานเอง ซงสอดคลองกบ สเมธ ทรายแกว ทกลาวถงลกษณะของการมสวนรวมในการตดสนใจ แตกไมไดหมายความวาจะเปนการตดสนใจแตเพยงอยางเดยว ยงใชการตดสนใจควบคไปกบการปฏบต ดวยการตดสนใจยงมความเกยวของกบประชาชนในเรองของผลประโยชน ในกจกรรมพฒนาตนเองดวยซงจะเหนวา การตดสนใจนนเกยวของโดยตรงกบการปฏบตการ แตกเกยวของกบ ผลประโยชนและการประเมนผลดวยเหมอนกน


ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช 1. หนวยงานทเกยวของควรใหความรหรอจดกจกรรมสงเสรมสขภาพใหแกผสงอาย โดยเฉพาะอยางยงเรอง การน าขอมลทได มาตรวจสอบกบผร หรอต ารา ปญหาดานสขภาพจต การจดการความเครยดของผสงอาย การซอยารบประทานเองโดยเนนกลมยาแกปวดเมอยกลามเนอ รปแบบการดแลสขภาพตนเองทหลากหลาย เชน การฝงเขม การใชยาสมนไพร 2. หนวยงานทเกยวของ ควรจดกจกรรมในการวางแผนการออกก าลงกายใหแกผสงอายและควรฝกทกษะการดแลสขภาพใหเหมาะสมกบตนเอง ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 1. ควรศกษาแนวทางการจดกจกรรมการสงเสรมความรอบรใหกบผสงอาย เพอสงเสรมพฤตกรรมสงเสรม สขภาพของผสงอาย 2. ศกษาปจจยทมความสมพนธกบระดบความฉลาดทางสขภาพของผสงอาย 3. ควรมการวจยดานความตองการสวสดการของผสงอายกบหนวยงานทเกยวของตาง ๆ

เอกสารอางอง กระทรวงมหาดไทย.สถตประชากรจงหวดก าแพงเพชร. (2561). [Online].

Available: http://odpc3.ddc.moph.go.th. (2561, ตลาคม 15). กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. สถตผสงอายในป 2562. (2562). [Online].

Available: http://www.dop.go.th/th/. [2562, พฤศจกายน 28] ขวญเมอง แกวด าเกง และดวงเนตร ธรรมกล. (2558). การเสรมสรางความรอบรดานสขภาพใน ประชากรผสงวย. วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ, 9(2), 1-8. ค านวณขนาดกลมตวอยางดวยสตร Taro Yamane. (2560). [Online].

Available: https://greedisgoods.com/taro-yamane. [2561, ตลาคม 18]. ปยะนช แกวเรอง และอนฟารม ศรโต. (2550). การดแลสขภาพตนเองของผสงอายในชมรมดอก ล าดวน ต าบลคบว อ าเภอเมอง จงหวดราชบร. วทยานพนธ วทยาศาสตรบณฑต, สาขาสขศกษา มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม. พชร บอนค า. (2560). องคประกอบของการรเทาทนสอ. [Online].

Available: https://www.thaihealth.or.th/. [2562, พฤศจกายน 28] มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. (2559). สถานการณผสงอายไทย. [Online]. Available: http://thaitgri.org/?p=38427. [2561, พฤศจกายน 20]. วชราพร เชยสวรรณ. (2560). ความรอบรดานสขภาพ : แนวคดและการประยกตส การปฏบตการ พยาบาล. [Online]. Available: https://www.tci-thaijo.org. [2562, มนาคม 5]. วรรณศร นลเนตร. (2557). ความฉลาดทางสขภาพของผสงอายไทยในชมรมผสงอายในเขตกรงเทพมหานคร. [Online]. Available:http://cuit car.chula.ac.th. [2561, ธนวาคม 20]. ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. (2009). ผสานพลงแหงสขภาวะเพอลดการบรโภคสราและ ยาสบ. [Online]. Available: https://www.thaihealth.or.th/Aboutus.html. [2562, กรกฎาคม 20] สเมธ ทรายแกว. (2536). การมสวนรวมในการดแลสขภาพผสงอายของอาสาสมครสาธารณสข. [Online]. Available: http://digital_collect.lib.buu.ac.th. [2562, กรกฎาคม 20] เอกชย เพยรศรวชชา. (2559). การประเมนผลการด าเนนงานตามแผนงานสงเสรมสขภาพผสงอายและผพการ. วารสารวชาการสาธารณสข, 24(5), 937. Bostock, S. & Steptoe, A. (2012). Association between low functional health literacy and mortality

in older adults: longitudinal cohort study. British Medical Journal, 15, 334.

https://www.thaihealth.or.th/Aboutus.html

Documents

ความฉลาดด้านสุขภาพของผู้สูงอายุในอ าเภอเมือง จังหวัดก าแพง ... · 1312