การวาดเส้นสร้างสรรค์ ภาพพิมพ์acad.vru.ac.th/Journal/journal 6_3/6_3_12.pdf · Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน (มนษยศาสตรและสงคมศาสตร) ปท 6 ฉบบท 3 กนยายน-ธนวาคม 2559

161

การวาดเสนสรางสรรค: ภาพพมพ

CREATIVE DRAWING: PRINTS

สมศร อรโณทย1* Somsiri Arunothai

บทคดยอ ภาพพมพ เปนผลงานการถายทอดดวยการพมพจากแมพมพ งานภาพพมพเกยวของกบการวาดเสนสรางสรรค เพราะมลกษณะแสดงคณคาความงามของเสน และคาน าหนกเชนเดยวกบ งานวาดเสนสรางสรรค กลวธการสรางงานภาพพมพม 4 วธ คอ การพมพผวนน การพมพรองลก การพมพพ นราบ และการพมพฉล ค าส าคญ: การวาดเสนสรางสรรค ภาพพมพ กลวธ

ABSTRACT Prints are make from block print which concerning to creative drawing because it presents the beauty of lines and values as creative drawing. Prints are four techniques such as relief printing, intaglio, planographic printing and stencil. Keywords: Creative Drawing, Prints, Techniques

____________________________________ 1คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ *ผนพนธประสานงาน E-mail: [email protected]

Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social Science) Vol. 6 No. 3 September-December 2016

162

บทน า การวาดเสน เปนวธการและกลวธข นพ นฐานในการสรางสรรคงานทศนศลปทกสาขา เปนการเรมตนของการถายทอดความคด การจนตนาการ การศกษารายละเอยด และฝกฝนทกษะ การวาดภาพ เพอใหมความแมนยาชานาญในการนาไปใชสรางงานอน ๆ การวาดเสนจงเปนท งทฤษฎและการปฏบตทสาคญอยางยงในงานศลปกรรม วธการวาดเสนมหลายแบบและหลายวธ สวนมากวาดเปนลายเสนบนพ นทเปนแผน ไดแก แผนหนง กระดาษ โลหะ หรอบนวตถสงของเคร องใช ภาชนะมหลายลกษณะ หลายวธการ เชน ลายสลก ภาพสลกลายเสนบนแผนหน แผนโลหะ ภาพวาดเสนระบายสบนภาชนะกรกและโรมน เปนตน (กาจร สนพงษศร, 2555) ภาพพมพ (Print) เปนผลงานถายทอดดวยการพมพจากแมพมพ ซงทาดวยวสดตาง ๆ เชน แผนไม แผนโลหะ แทนหน ผลงานทไดจะกลบดานซาย ขวากบแมพมพ มแมพมพตะแกรงไหม (Silk Screen) ทผลงานจะเหมอนกบแมพมพไมกลบดานซาย ขวา งานภาพพมพเกยวของกบการวาดเสนมากกวาสาขาอน ต งแตการรางภาพความคด พฒนาความคด ดวยการวาดเสนสรางสรรค การทาแมพมพดวยการวาดเสนลงบนแผนโลหะ แผนหน หรอแผนไม แลวดาเนนการตามกระบวนการ ของการพมพ กลวธการสรางสรรคงานภาพพมพ ศลปนตองมความเขาใจเรองเสน และคาน าหนกออนแกทเกดจากความหนาแนน ความหนกเบาของเสนและพ นผว เพอสรางคณคาความงามเชนเดยวกบการวาดเสนสรางสรรค ผลสาเรจของงานภาพพมพมลกษณะแสดงคณคาความงามของเสน คาน าหนกเชนเดยวกบงานวาดเสน จงจดเปนงานวาดเสนสรางสรรคดวย (อศนย ชอรณ, 2543) ภาพพมพ การสรางสรรคงานภาพพมพ มกลวธ 4 วธคอ การพมพผวนน (Relief Printing) การพมพรองลก (Intaglio) การพมพพ นราบ (Planographic Printing) และการพมพฉล (Stencil) 1. การพมพผวนน (Relief Printing) การพมพผวนน เปนกระบวนการพมพทพมพจากผวสวนทอยสงของแมพมพ สวนท ถกแกะเซาะไปหรอกดกรดออกไป จะไมถกพมพ วสดทใชทาแมพมพสามารถใชไดท งไมและโลหะ เมอพมพแมพมพชนดน จะใชลกกล งหรอลกประคบหนง ทาหมกลงบนสวนนนของแมพมพ แลวจงนาไปพมพ การพมพผวนนจะไดภาพในลกษณะแขงกลา แสดงออกดานพ นทมากกวา เรองเสน ท งน ข นอยกบวสดทใช เชน โลหะ ใหรายละเอยดซบซอนมากกวาไม แตกสามารถทาใหมคาน าหนก ออนแกได การพมพผวนน ไดแก การพมพภาพแกะไม (Woodcut) การพมพภาพแกะไมคาตางแสงเงา (Chiaroscuro Woodcut) การพมพภาพพมพลายแกะไม (Wood Engraving) การพมพภาพพมพมชฌมรงค (Mezzotint) การพมพภาพพมพยางแกะ (Linocut or Linoleum Cut) การพมพภาพพมพถ (Rubbing) และการพมพภาพพมพจากฟลมถายรป (Photoengraving) เปนตน (อศนย ชอรณ, 2543; ไมเยอร, 2540) 1.1 การพมพภาพพมพแกะไม (Woodcut) เปนกลวธการพมพผวนน แมพมพไมทใชเปนแผนไมเน อแขงทตดตามยาวจากลาตนไม ลายไมจะเปนเสนขนานไปตามช นไม ซงเปนสงสาคญททาใหภาพพมพแกะไมแตกตางจากภาพพมพลายแกะไมทใชแมพมพไมแบบตดตามขวางของลายไม


163

ภาพพมพแกะไมพฒนามาจากแมพมพไมสาหรบพมพสงทอ ภาพประกอบหนงสอภาพพมพแกะไมระยะแรกสวนมากมเรองราวทางศาสนาเปนภาพลายเสนงาย ๆ แลวแตงสเพมเตมดวยมอ (ภาพท 1) 1.2 การพมพภาพแกะไมคาตางแสง (Chiaroscuro Woodcut) การพมพภาพแกะไมคาตางแสงหรอสเอกรงค คดทาข นในชวงตนครสตศตวรรษท 16 ใชทาเลยนแบบงานจตรกรรม คาตางแสงททาดวยสหมกหรอสน าทมราคาแพงกวา กลวธพมพภาพแกะไมจะแยกแมพมพออกเปนแมพมพละส ซงจะมประมาณ 1-3 แมพมพหรอมากกวา แมพมพทกช นจะมเครองหมายกาหนด บอกตาแหนงทซอนแมพมพ การพมพจะพมพแมพมพหลกซงมสแกกอนจงพมพแมพมพสออนอน ๆ อาจจะเปนสเดยวกนกบสแมพมพหลก แตมระดบแกออนตางกน สทนยมใชในการพมพประเภทน ไดแก สน าตาล สเทา สเขยว และสซเปย เปนตน (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 2) ผลงานของภาพพมพจะมคาน าหนกออนแก กลมกลนมากข นคลายการแรเงาคาน าหนก ภาพพมพแกะไมประสบผลสาเรจสงสดในครสตศตวรรษท 15-16 ในเยอรมน และยโรปตอนเหนอ ท งดานกลวธการทาและความงาม ศลปนทมฝมอข นคร คอ อล เบรคท ดอเรอร ผลงานของดอเรอรแสดงความพยายามและจนตนาการอนสงสง มการสรางสรรคท งรปทรงและ การตกแตงรายละเอยดอยางพถพถน ทาใหผลงานของเขาทรงคณคาอยางยงจนถงทกวนน นอกจากน ยงมศลปนทมชอเสยงคอ ลกส ครานค และฮนส ฮอลไบนผบตร อกดวย (ไมเยอร, 2540; Gilbert, 1992)

ภาพท 1 ภาพผพยากรณ (Prophet) ค.ศ. 1912 โดย เอมล โนลเด ภาพพมพแกะไม

ทมา: Preble & Preble (2004)

ภาพท 2 ภาพไดโอจนส นกปราชญกรก (Diogenes) ภาพพมพแกะไมคาตางแสง ดวยแมพมพ 4 ช น โดย ปารมจานโน (Parmigianino) พพธภณฑศลปะเมโทรโปลตน

ทมา: Pini (2010) 1.3 การพมพภาพพมพลายแกะไม (Wood Engraving) เปนกลวธพมพผวนนโดยใชเครองมอแกะลายเสน (Graver) เครองมอแกะเสนละเอยด (Tint Tool) หรอเครองมอขดเน อไม (Scorper) เซาะลวดลาย ลงบนแมพมพไม แมพมพจะเปนแผนไมทตดตามขวางลายไมหรอตดเฉยงลายไม โดยใชไมเน อแขง ไดแก ไมบอกซและไมเมเปลสแดง เปนตน กอนการแกะจะใชสน าสขาวของจนเจอจางระบายเปนพ นแลววาดลวดลายเสนดวยดนสอ สขาวจะชวยใหผวฝดจบเสนดนสอทาให


164

มองเหนเสนดนสอไดชดเจน เมอแกะลายเสนบนแมพมพเสรจแลวกลางสน าททาไวออก นาแมพมพ มาทาหมกพมพเชนเดยวกบการพมพแกะไม ภาพพมพลายแกะไมจะไดภาพลายเปนเสนสขาว ซงเปนบรเวณทแกะแมพมพลงไปเปนลวดลาย จงไมตดหมกพมพ ภาพพมพลายแกะไมสามารถแสดงรายละเอยดของเสนไดด ภาพพมพลายแกะไมพฒนาข นในระหวางครสตศตวรรษท 18 ในประเทศองกฤษ ศลปนเอกคนแรกคอ โทมส บวค (ค.ศ. 1753-1828) เปนงานภาพประกอบหนงสอถายทอด ภาพธรรมชาต สวนวลเลยม เบลก (ค.ศ. 1757-1827) กใชกลวธภาพพมพลายแกะไมเชนกน กลางครสตศตวรรษท 19 ภาพพมพลายแกะไม ไดเปนกลวธมาตรฐานในการทาภาพประกอบหนงสอ นตยสาร และภาพพมพทพมพจานวนมาก เมอมการคดคน การพมพลายเสนจากฟลมถายรป (Photoengraving) การทาภาพพมพลายแกะไมกเสอมความนยมลง ในชวงครสตศตวรรษท 20 ภาพพมพลายแกะไมกไดรบการฟนฟข นมาใชในการพมพศลปะภาพพมพดานวจตรศลป (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 3) 1.4 การพมพมชฌมรงค (Mezzotint) เปนกลวธพมพผวนน กลวธน นยมใชอยางแพรหลายในชวงครสตศตวรรษท 18-19 แมพมพเปนทองแดงหรอเหลกกลาจะถกขดหรอทาใหเปนหลมลกดวยเครองมอรอกเกอร (Rocker) บรเวณทเหลอจะเปนสวนทถกพมพเปนเสนหรอส สวนท ถกขดจะไมตดหมกพมพเปนสขาว ภาพพมพทไดจะมน าหนกสระดบแกออนตางกน จงเหมาะทจะใชกบภาพพมพส นยมใชสรางผลงานภาพเหมอนและจตรกรรมแบบอน ๆ (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 4)

ภาพท 3 ภาพตนปาลม (Palm) ค.ศ. 1933 ภาพพมพลายแกะไม โดย เอม. ซ. เอชเชอร

ทมา: M.C. Escher Foundation (2013)

ภาพท 4 ภาพดอส ด อาเมส (Dos D’ames) ค.ศ. 2002 ภาพพมพมชฌมรงค โดย ราวอซ ครสทน (Ravaux Christine)

ทมา: มหาวทยาลยศลปากร (2546) 1.5 การพมพยางแกะ (Linocut or Linoleum Cut) เปนกลวธพมพผวนน บรเวณสวนสงของแมพมพใชวธการตดแผนยางลโนเลยมเปนรปรางแลวตดลงบนแมพมพ พ นผวของแผน ลโนเลยมออนนม แกะดวยเครองมอ แกะแมพมพไมไดงาย แมพมพยางแกะใชลกกล งทาหมกพมพแลวทาการพมพดวยมอหรออาจจะพมพบนแทนพมพกได แมพมพยางแกะเหมาะสาหรบงานทไมม


165

รายละเอยดและมความคงทนสามารถใชพมพไดหลายคร ง (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 5) ลกษณะงานคลายการวาดเสนแสดงลายเสนทแขงแกรง หนกแนน

ภาพท 5 ภาพคนเชานา (Sharecropper) ค.ศ. 1970 โดย อลซาเบธ คารเลทท ภาพพมพยางแกะพมพบนกระดาษญปน สครม

ทมา: Preble & Preble (2004) 1.6 การพมพภาพพมพถ (Rubbing) เปนการถลอกภาพผลงานหรอแมพมพประเภทผวนน โดยนาแผนกระดาษทาบลงบนแผนแมพมพแลวใชวสดสดาหรอวสดมสอน ๆ ถบนกระดาษน น กระดาษทใชนยมใชกระดาษใยพช วสดทใชถเปนกอนข ผ งดาหรอใชผงแกรไฟตผสมกบน ามนจนจบตวเปนกอน การพมพภาพพมพถนยมใชกบงานประเภทรปนนจากผลงานหลายยคหลายวฒนธรรม เชน ผลงานภาพพมพถของจน และการพมพภาพพมพถจากประตมากรรมนนตา เรองรามเกยรตททองไมพนกระเบยงพระอโบสถ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม กรงเทพฯ ศลปนไดนากลวธการพมพถมาใชสรางสรรคงานวาดเสนโดยมการแตงเตมเสนและส เพอใหเกดความแตกตางจากเดมเปนงานภาพถ (Frottage) แบบหนง ความงามของภาพพมพถยงเกดจากคาน าหนกออนแกของน าหนกในการถทาใหเกดความเขมออนตางกน คาน าหนกและขอบเขตของรปทรงจะมลกษณะคลายกบการแรเงาแบบเกลยกลมกลน (Blending) ในวธการวาดเสน กลวธภาพถ เปนวธการพมพผวของวสด สงของ ไดแก เปลอกไม ไม หน สงทอ แผนวสดสงเคราะห เปนตน ดวยการทาบกระดาษบนวตถทตองการลกษณะพ นผว แลวใชดนสอหรอสเทยน ถกระดาษน น วธการน ศลปนกลมลทธเซอรเรยลลสมนามาใชสรางผลงานบาง ศลปนทนยมใชวธน ผสมผสานกบการระบายสคอ มกซ แอรนส (Max Ernst) (ไมเยอร, 2540) กลวธภาพถเปนกรรมวธทมกซ แอรนส นามาใชกบงานวาดเสนทเขาสรางข น แอรนสใชวสดทมพ นผวนาสนใจ ไดแก ใบไม ผา และแผนไม เปนตน เอากระดาษวางทบลงไปใชดนสอและแทงถานถจนปรากฏรองรอยพ นผวของวสด (จระพฒน พตรปรชา, 2545) (ภาพท 6-8)


166

ภาพท 6 ภาพการลานกเปดน าและการเกยวขาว ครสตศตวรรษท 2 ภาพพมพถ จากสสาน พพธภณฑจงปง ประเทศจน

ทมา: Honour & Fleming (2009)

ภาพท 7 ภาพวธการทาภาพพมพถ ภาพหนสลกนนตา เรอง รามเกยรต ททองไมพนกระเบยง พระอโบสถ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

ทมา: คณะสงฆวดพระเชตพน (2525)

ภาพท 8 ภาพความตายอยางสงบ (The Repose of the Dead) ค.ศ. 1925 ภาพพมพถดวยถาน

บนกระดาษ โดย มกซ แอรนส ทมา: Pini (2010) 1.7 การพมพภาพพมพจากฟลมถายรป (Photoengraving) เปนกลวธพมพผวนน ในระบบธรกจ ซงผานการพมพจากฟลมถายรปทอดรปลงแผนโลหะทฉาบผวดวยน ายาไวแสง และ ผงสยอมสแดง นาแมพมพไปใหความรอน ผงสจะละลายซมตดแนนทาหนาทปองกนไมใหถกกรดกด แลวนาแมพมพแชในอางกรด บรเวณทเปนรปจะเปนสวนผวนน จงใชวธการพมพลกษณะเดยวกบภาพพมพผวนน (ไมเยอร, 2540) 2. การพมพรองลก (Intaglio) การพมพรองลก เปนกระบวนการพมพจากสวนรองของแมพมพทหมกพมพขงอย วสดทาแมพมพ ไดแก แผนทองแดง สงกะส อะลมเนยม พลาสตก แมกนเซยม และกระดาษแขงเคลอบผวหนาเรยบ เปนตน การพมพรองลกสามารถสรางผลงานภาพพมพลกษณะตาง ๆ ไดมาก ดวยกลวธแกะลายเสน กลวธกดกรด กลวธจารเขม และกลวธกดกรดผวนม โดยทาหมกลงบนแมพมพ


167

เชดผวหนาของแมพมพใหสะอาดเหลอไวแตหมกทอยในรองเสน กระดาษพมพทชบน าเปยกหมาด ๆ จะตดหมกพมพจากแมพมพ โดยการพมพผานแทนพมพ การพมพรองลก ไดแก การพมพเซาะรอง (Engraving) การพมพกดกรด (Etching) การพมพกดกรดแบบพ นนม (Soft-ground Etching) การพมพจารเขม (Drypoint) การพมพอยางสน า (Aqutint) และการพมพกราวรแบบภาพถาย (Photogravure) เปนตน (ไมเยอร, 2540; อศนย ชอรณ, 2543) 2.1 การพมพเซาะรอง (Engraving) คอ กระบวนการแกะลายเสนบนพ นรองรบทมเน อแขงดวยเครองมอแหลมคม เพอสรางภาพพมพประเภทพมพรองลกหรอพมพผวนน พ นรองรบหรอแมพมพสวนมากใชแผนทองแดง แผนเหลกกลาหรอแผนไม แลวใชเหลกจาร เซาะลงบนแผนโลหะหรอใชเครองมอทมคมขนาดตาง ๆ เซาะรองใหมความกวางมากนอยตาง ๆ กนและการแกะลายเสนไมควรใหองศาเอยงไปดานใดดานหนง การพมพเซาะรอง ศลปนจะตองมความสามารถมากทางการวาดเสน จงจะเขาใจน าหนกของเสนหรอการแรเสนทเกดจากการขดเขยนลงบนแผนโลหะ กลวธน หรอกลวธอน ๆ จะทาตามภาพตนแบบหรอภาพรางทเปนภาพวาดเสนทกประการ (ไมเยอร, 2540; สชาต เถาทอง, 2536) (ภาพท 9-10) ผลงานภาพพมพเซาะรองมลกษณะคลายภาพวาดเสนดวยวธการแรเสนเงาขวาง (Cross Hatching) ทประณต นมนวล

ภาพท 9 ภาพเฮอรควลส (Hercules) ค.ศ. 1498 ภาพพมพเซาะรอง โดย อลเบรคท ดอเรอร

ทมา: Pini (2010)

ภาพท 10 ภาพความสาคญของเดอนกอน (Ultimo Momento) ค.ศ. 2008 ภาพพมพเซาะรอง บนพลาสตก โดย เฟอรนานโด จาเวยร พอลโต (Fernando Javier Polito) การใชแผนพลาสตกเปนแมพมพ

ทมา: มหาวทยาลยศลปากร (2552)

2.2 การพมพกดกรด (Etching) เปนการพมพรองลกจากแมพมพโลหะทถกวาดดวยเครองมอคลายเหลกแหลมผานเยอของน ายากนกรดกด ซงเคลอบแมพมพโลหะไวบาง ๆ นยมใชแผนทองแดง ทขดผวมนแลวทาแมพมพ น ายาเคลอบกนกรดกดจะมสวนผสมของข ผ งกบยางไม ถาตองการใหมสดาจะนาไปรมควน น ายาทใชในการกดแมพมพเปนน ากรด เมอวาดเสนลงบนแมพมพ


168

เสนทวาดจะเปดเยอน ายากนกรดกดทาใหเหนผวโลหะลอดผานข นมา การวาดลายเสนดวย เหลกแหลมใชวธขดผวเบา ๆ ไมตองกดขดผวของโลหะทเปนแมพมพ เมอวาดเสนบนแผนแมพมพโลหะแลวจะเคลอบบรเวณขอบและดานหลงของแมพมพดวยน ามนชกเงาผสมยางมะตอยกนกรดกด แลวจงนาแมพมพแชใน อางกรด ซงตองทาหลายคร ง เพอใหบรเวณของเสนมความต นลกตางกนเปนลาดบตามตองการ เพราะเสนต นจะมสออน เสนยงลกสบนภาพพมพจะยงเขมและชด วสดและอปกรณทใชในกระบวนการพมพกดกรดมความหลากหลายท งชนดและในข นตอนการทา เนองจากมวสด อปกรณใหเลอกใชไดหลายอยาง เชน ใชแผนสงกะสแทนแผนทองแดง เพราะราคาถกและใชงายกวา สวนกลวธการทาศลปนกสามารถผสมผสานกลวธอน ๆ ทาใหศลปนสรางสรรคและแสดงออกไดอยางอสระและมลกษณะเฉพาะตน การพมพกดกรด พฒนาจากการกดกรดสรางลวดลายบนเครองอาวธในสมยกลาง ภาพพมพกดกรดคร งแรกทาโดยศลปนชาวสวส ชอ อรส กรฟ ในค.ศ. 1513 ตอมาในระหวางครสตศตวรรษท 17 การพมพกดกรดไดพฒนาท งดานกลวธทดกวาและผลงานททาไดประณตละเอยดละออกมากข น ทาใหภาพพมพกดกรดเปนทนยมกนมาก ศลปนทมชอเสยง ไดแก เฮอรคลส ซเกอรส (ค.ศ. 1589/90-1638) เรมบรนต อนโทน ฟาน ไดค และฟรานซส โกยา (ค.ศ. 1746-1828) เปนตน (ไมเยอร, 2540) 2.3 การพมพภาพพมพกดกรดแบบพ นนม (Soft-ground Etching) เปนภาพพมพรองลกโดยแมพมพเคลอบดวยสารเคลอบกนกรดกดทมสวนผสมของเทยนไขอยางนอยครงหนงของสวนผสม ทาใหสารเคลอบ มลกษณะเปนไขลนมนคอนขางเหนยว เมอเอาแผนกระดาษทาบลงบนแมพมพแลวใชดนสอวาดลวดลายบนกระดาษสารเคลอบกจะตดกบกระดาษตามเสนลวดลายทวาด เมอดงกระดาษสารเคลอบกจะหลดออกมาดวย นาแมพมพแชในอางกรด ผลงานภาพพมพจะมเสนท ดนมพราคลายเสนของสเทยน ภาพพมพกดกรดแบบพ นนมเปนกลวธสรางภาพพมพเชงเสนไดดและสามารถใชควบคกบกลวธอนๆ ในประเภทภาพพมพรองลก โดยเฉพาะอยางยงกลวธภาพพมพอยาง สน า (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 11)

ภาพท 11 ภาพผหญงกบเดกทเสยชวต (Woman with Dead Child) ค.ศ. 1903 โดย เคท โคลวทซ (Kathe Kollwitz) ภาพพมพกดกรดและการกดกรดพ นนม

ทมา: Kleiner & Mamiya (2005)


169

2.4 การพมพภาพพมพจารเขม (Drypoint) เปนกระบวนการพมพรองลกดวยเครองมอทมปลายเปนเศษอญมณหรอเหลกทมปลายแหลมคลายเขมจารลงบนแมพมพซงเปนแผนทองแดงหรอสงกะสใหเปนเสน เสนจะมลกษณะเปนรอง มรอยขรขระเพราะมเส ยนหรอฟนโลหะ (Burr) ตามเสนทจารภาพทพมพจะมเสนทดนมพรา ซงเปนเอกลกษณของภาพพมพจารเขม ภาพพมพช นแรกจะเปนผลงานทมคณภาพทสด เมอพมพหลายคร งเสนบนแมพมพจะสกไปเรอย ๆ ภาพพมพทมคณภาพจงมจานวนประมาณ 30 ช น หมายเลขแสดงคร งทพมพจงมความสาคญตอคณภาพของภาพพมพ คณคาของผลงานภาพพมพจารเขม เกดจากความงามของเสนทวาดลงโดยตรงบนแผนแมพมพทศลปนสามารถทาไดงายดายเชนเดยวกบการใชดนสอวาดบนแผนกระดาษ ทาใหมความงามเชนเดยวกบภาพวาดเสน (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 12)

ภาพท 12 ภาพทวทศนเมอง (Cityscape) ค.ศ. 2007 ภาพพมพจารเขม โดย ฟลอรน ฮาเทแกน (Florin Hategan)


2.5 การพมพภาพพมพอยางสน า (Aqutint) เปนกลวธพมพรองลกแบบกดกรด วธหนง ผลงานมลกษณะคลายภาพระบายสน าทสวนตาง ๆ ไลน าหนกออนแก กระบวนการพมพอยางสน าน ใชแผนทองแดงหรอสงกะสรองรบผงยางไมทรอนจากกลองแลวนาไปผงไฟจนผงยางไมละลายจบแผนโลหะ เมอนาแผนโลหะไปแชในอางกรด กรดจะกดโลหะบรเวณรอบ ๆ ผงยาง ทาใหเกดหลมเลก ๆ ต น ๆ ซงจะเปนสวนทอมหมกพมพ ถาตองการใหเกดน าหนกแกออนตาง ๆ กน ทาโดยการเคลอบบรเวณทตองการใหมน าหนกออนสดดวยสารละลายกนกรดกด แลวนาแมพมพลงแชอางกรดตอเพอใหไดระดบสทมน าหนกเขมข น วธการทาภาพพมพน ชอง บบตส เลอ แปรงซ (Jean Baptiste Le Prince) เปนผคดคนใน ค.ศ. 1769 ภาพพมพอยางสน านยมใชควบคกบวธการอน ถาเปนภาพพมพขาวดา เชน แกะลายเสนหรอจารดวยเขม ภาพพมพของโกยา ในระหวาง ค.ศ. 1746-1828 สวนใหญทาดวยกรรมวธน ภาพพมพอยางสน าเปนกรรมวธทวงการศลปะภาพพมพนยมกนมาก โดยเฉพาะการทา ภาพพมพส (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 13)


170

ภาพท 13 ภาพการหลบใหลของเหตผล ผลผลตของปศาจ ค.ศ. 1798 โดย ฟรานซสโค โกยา ภาพพมพกดกรดและการพมพสน า พพธภณฑศลปะเมโทรโปลตน นวยอรก

ทมา: Kleiner & Mamiya (2005) 2.6 การพมพกราวรแบบภาพถาย (Photogravure) เปนกลวธการพมพรองลก ในระบบธรกจทสาคญ ภาพพมพสามารถถายทอดน าหนกออนแกของสตาง ๆ ในผลงานไดอยางดยง มข นตอนเชนเดยวกบการกดแมพมพจากฟลมถายรป แตการทาหมกพมพและข นตอนการพมพ เปนวธการพมพภาพพมพรองลก (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 14)

ภาพท 14 ภาพบนไดทางเขาหองโถงแปลกประหลาด (Strange Chambers: Stairway) ค.ศ. 2001

โดย มารลน แมคคลลม (Marlene Maccallum) ภาพพมพโฟโตกราวร ทมา: มหาวทยาลยศลปากร (2546)


171

3. การพมพพนราบ (Planographic) การพมพพ นราบ เปนการพมพจากพ นแบนราบ ในดานศลปะภาพพมพ เปนกลวธ การพมพหน (Lithography) สวนทถกพมพและสวนทพมพไมตดน นจะอยบนระนาบแมพมพหน ตางกนทสมรรถภาพในการเกาะยดหมกพมพ เมอหมกพมพลงบนแมพมพทช น ภาพพมพหน เปนการพมพพ นราบ การพมพหน คดคนข นโดย อะลอยส เซเนเฟลเดอร ในปค.ศ. 1798 ทเมองโซลนไฮเฟน ประเทศเยอรมน ดวยกระบวนการทางเคม จากหลกการทวา น ามนยอมรวมตวซงกนและกน และไมรวมตวกบน า โดยใชดนสอไขวาดลงบนพ นผวราบเรยบ ของหนปน แลวลบดวยน ากอนการกล งหมกพมพลงบนแมพมพดวยลกกล ง หมกพมพจะจบตดแตสวนของเสนทวาดดวยดนสอไขเทาน น ซงตองมข นตอนทจาเปนหลายข นตอน เชน การทาใหบรเวณทวาดภาพดวยดนสอไขผสมกรดเพอใหจบหมกพมพไดด และการทาบรเวณพ นวางของภาพใหดดซบน า การพมพหนเปนวธการทนยมใชในการพมพท งในดานงานศลปะและดานสงพมพเพอธรกจ กน อยางแพรหลาย การพมพหนไดมการปรบปรงพฒนาจนสามารถทางานไดหลากหลายแบบ เชน ใชพมพภาพประเภทเดยวกบภาพพมพรองลก และภาพพมพผวนน ท งภาพขาวดา และส การพมพหน เปนทนยมกนมากในประเทศเยอรมน สเปน และฝรงเศส ศลปนทมชอเสยง ไดแก โดมเย เชรโก เดลาครวซ เดอกาส บอนนาร มงก และตลสโลเตรก เปนตน (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 15)

ภาพท 15 ภาพเสยงกรดรอง ค.ศ. 1896 โดย เอดวารด มงค ภาพพมพหน ทมา: Preble & Preble (2004)

4. การพมพฉล (Stencil) การพมพฉล เปนการพมพจากแมพมพทฉลเปนภาพทตองการ มวธการต งแตแบบงาย ๆ จนถงซบซอน ไดแก การฉลกระดาษเปนแมพมพ การพมพตะแกรงไหม เปนตน (สชาต เถาทอง, 2539)


172

การพมพตะแกรงไหม (Serigraphy) เปนการพมพในศลปะภาพพมพดวยกลวธมาตรฐานสาหรบพมพลายฉลผานตะแกรงไหม ภาพพมพตะแกรงไหมใชอปกรณไมปาดสรดเน อสผานตะแกรงเน อละเอยด สทใชเปนเน อส ไมใชหมกพมพ สามารถใชสชนดตาง ๆ ได เชน สน ามนทหนา สน า ทโปรงใสเจอจางหรอสน าทบ ศลปนภาพพมพจะใชกระดาษใยผาคณภาพด เน อสตดทนและสาร ใหเน อทเปนสารอะครลกหรอยางอลคดโปรงใส สจะไมคล า ผลงานคงทนเชนเดยวกบงานจตรกรรม ภาพพมพตะแกรงไหมน นไมคอยมการทาการพมพเพม ศลปนสวนใหญจะเกบรกษาภาพพมพทเพมสทละส และภาพพมพแตละสไวครบชด สวนการพมพตะแกรงไหม (Silk Screen) เปนการพมพลายฉลทนยมใชในการพมพดานธรกจ เชน พมพใบโฆษณา พมพลวดลายเส อผา สงของ ภาชนะ เครองเรอน เครองใช ตะแกรง ผาไหมจะมเน อละเอยดทอโปรง ไดแก ใยผาทอ ออรแกนด หรอแผนตะแกรงลวด การทาแมพมพลายฉลบนตะแกรงไหมมหลายวธ ไดแก วธระบายดวยไข (Tusche-washout Method) วธกนดวยกาว (Block-out Stencil Method) วธฉลลายบนแผนฟลม (Film-stencil Method) วธฉลลายบนกระดาษ (Paper-stencil Method) และวธฉลลายจากระบบถายแสง (Photographic-stencil Method) เปนตน สทนยมใชในการพมพบนกระดาษ ไดแก สน ามนแปลงรปและสฝนแปลงรป เปนตน (ไมเยอร, 2540) (ภาพท 16)

ภาพท 16 ภาพภมประเทศของเรา (Terrain of the Domestic 8) ค.ศ. 2002 ภาพพมพลายฉล

โดย บล เหลยง (Bill Laing) ทมา: มหาวทยาลยศลปากร (2546) นอกจากกลวธดงกลาวมาแลวยงมการนาเทคโนโลยดานโปรแกรมคอมพวเตอรมาใช ในกระบวนการสรางสรรคภาพพมพอกดวย เชน ภาพพมพดจตล (ภาพท 17-18)


173

ภาพท 17 ภาพอสรภาพ 07 (Independence 07) ค.ศ. 2007 โดย ฮซาช คราช (Hisashi Kurachi) ภาพพมพดจตล และ พมพลายฉล


ภาพท 18 ภาพตใสของ (Cabinet) ค.ศ. 2007 ภาพพมพดจตล โดย ดาวดา คดด (Davida Kidd)


บทสรป ภาพพมพ เปนผลงานทถายทอดดวยการพมพจากแมพมพ ซงมกลวธทใชสรางงาน 4 วธคอ การพมพผวนน การพมพรองลก การพมพพ นราบ และการพมพฉล การพมพผวนนเปนการพมพจากผวสวนทอยสงของแมพมพ ไดแก การพมพภาพแกะไม การพมพภาพแกะไมคาตางแสงเงา การพมพภาพพมพลายแกะไม การพมพภาพพมพมชฌมรงค การพมพภาพพมพยางแกะ การพมพภาพพมพถ และการพมภาพพมพจากฟลมถายรป เปนตน การพมพรองลก เปนการพมพจากสวนรองของแมพมพทหมกขงอย ไดแก การพมพเซาะรอง การพมพกดกรด การพมพกดกรดแบบพ นนม การพมพจารเขม การพมพอยางสน า และการพมพ กราวรแบบภาพถาย เปนตน การพมพพ นราบ เปนการพมพจากพ นแบนราบ ในดานศลปะภาพพมพ คอ การพมพหน การพมพฉล เปนการพมพจากแมพมพทฉลเปนภาพทตองการ ไดแก การฉลกระดาษเปนแมพมพและการพมพตะแกรงไหม เปนตน นอกจากน ยงมการนาเทคโนโลยดานโปรแกรมคอมพวเตอรมาใชในกระบวนการสรางภาพพมพอกดวย เชน ภาพพมพดจตล กลาวไดวา กลวธของงานภาพพมพมความเกยวของกบการวาดเสนสรางสรรค ต งแต การรางภาพความคด จนตนาการ พฒนาความคดดวยการวาดเสนสรางสรรคผลสาเรจของงาน ซงแสดงคณคาความงามของเสนและคาน าหนก จงจดเปนงานวาดเสนสรางสรรคดวย เอกสารอางอง กาจร สนพงษศร. (2555). สนทรยศาสตร. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. คณะสงฆวดพระเชตพน. (2525). ภาพประวตวดประเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร.

กรงเทพฯ: ศวพร. จระพฒน พตรปรชา. (2545). โลกศลปะศตวรรษท 20. กรงเทพฯ: เมองโบราณ.


174

มหาวทยาลยศลปากร. (2546). การแสดงภาพพมพและวาดเสนนานาชาต เนองในวาระ ฉลองครบรอบ 60 ป มหาวทยาลยศลปากร. กรงเทพฯ: อมรนทร.

________. (2552). การแสดงภาพพมพและวาดเสนนานาชาต ครงท 2. กรงเทพฯ: อมรนทร. ไมเยอร, ราลฟ. (2540). พจนานกรมศพทและเทคนคทางศลปะ. (แปลจาก A dictionary of Art

Terms and Techniques โดย มะลฉตร เอ ออานนท). กรงเทพฯ: กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ.

สชาต เถาทอง. (2536). วาดเสน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ________. (2539). หลกการทศนศลป. กรงเทพฯ: อกษรกราฟฟค. อศนย ชอรณ. (2543). ความรเกยวกบศลปะภาพพมพ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. Gilbert, R. (1992). Living with Art. U.S.A.: Alfred A. Knopf. Honour, H. & Fleming, J. (2009). A World History of Art. London: Laurence King. Kleiner, F. S. & Mamiya, C. J. (2005). Art Through the Age. Singapore: Thomson. M. C. Escher Foundation. (2013). The Magic of M. C. Escher. New York:

Thames & Hudson. Pini, M. (2010). Master of Drawing. China: Scala. Preble, D. & Preble, S. (2004). Artforms. London: Pearson.

Documents

การวาดเส้นสร้างสรรค์ ภาพพิมพ์acad.vru.ac.th/Journal/journal 6_3/6_3_12.pdf · Valaya Alongkorn Review (Humanities and Social