สังคมเศรษฐกิจการเมืองไทยในประชาคมอาเซียนacad.vru.ac.th/Journal/journal 5-1/journal 5-1/5_1_15.pdf ·

วารสารวไลยอลงกรณปรทศน ปท 5 ฉบบท 1 มกราคม-มถนายน 2558

209

สงคมเศรษฐกจการเมองไทยในประชาคมอาเซยน

THAI SOCIETY, ECONOMY AND POLITICS IN THE ASEAN COMMUNITY

ธรภทร เสรรงสรรค1*

Thirapat Serirangsan

บทคดยอ

ประชาคมอาเซยน เปนเปาหมายของการรวมตวกนของประเทศสมาชกอาเซยนภายใน ป ค.ศ. 2015 (พ.ศ. 2558) โดยมวสยทศนรวมของผน าอาเซยน ไดแก “การสรางประชาคมอาเซยน ทมขดความสามารถในการแขงขนสง มกฎเกณฑกตกาทชดเจน และมประชาชนเปนศนยกลาง” ทงนเพอสรางประชาคมทมความแขงแกรง สามารถสรางโอกาสและรบมอสงทาทายทงดานการเมอง ความมนคง เศรษฐกจ และภยคกคามรปแบบใหม เพมอ านาจตอรองและขดความสามารถในการแขงขนของอาเซยนในเวทระหวางประเทศทกดาน โดยใหประชาชนมความเปนอยทด สามารถประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจไดสะดวกมากขน และประชาชนในอาเซยนกจะมความรสกเปนอนหนงอนเดยวกน ดงนน ประเทศไทยจงมความจ าเปนทจะตองปรบตวโดยการยกระดบพนฐานทงทางดานการเมอง เศรษฐกจ และสงคม โดยเฉพาะทางดานการเมองซงเรามแผนพฒนาการเมองทใชอยในปจจบน ทจะสามารถใชเปนแนวทางในการด าเนนการตามยทธศาสตรทง 6 ยทธศาสตรทก าหนดไว จะท าใหประเทศไทยประสบความส าเรจในการเปนผน าในประชาคมอาเซยน ไดแก 1) การคมครองสทธ เสรภาพและสงเสรมความเขมแขงของภาคประชาสงคม 2) การเสรมสรางวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยและการมสวนรวมทางการเมอง 3) คณธรรมและจรยธรรมของผน าและนกการเมอง 4) ธรรมาภบาลทางการเมองและการบรหาร 5) ความมนคง การจดการความขดแยงและการสรางสงคมสมานฉนท และ 6) การกระจายอ านาจและการสรางความเปนธรรมในการบรหารทรพยากร

ค าส าคญ: ประชาคมอาเซยน, สงคมไทย, เศรษฐกจไทย, การเมองไทย

_____________________________________ 1สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช และประธานสภาพฒนาการเมอง *E-mail: [email protected]

Valaya Alongkorn Review Vol. 5 No. 1 January-June 2015

210

ABSTRACT ASEAN Community is a goal towards the integration of the members of the ASEAN Community in 2015 (B.E. 2558) with the common vision of its leaders: “Building ASEAN Community with high competitive capabilities, having clear rules and regulations with people as its center.” This is to build up a rigorous community capable of creating opportunities and countering challenges from politics, security, economy and other new challenges. It is also to increase bargaining power and competitiveness in international world in every aspect. Furthermore, it is to raise the people’s standard of living, enabling then to perform economic activities more conveniently, resulting in the esprit de corps of the ASEAN people. Therefore, it is a must to adopt itself to raise up its basic political, economic, and social infrastructure, especially our politics in which there exists a present political development plan with its six strategies to serve as a guideline in order that Thailand will be successful in leading the ASEAN Community. The aforesaid six strategies are as follows: (1) the protection of right and liberty and the promotion of the strength of the civil society; (2) the strengthening of democratic political culture and political participation; (3) the promotion of virtue and ethics of the leaders and politicians, (4) the upholding good governance in politics and administration; (5) the maintenance of internal security, conflict reconciliation and national conciliation and (6) the setting up of decentralization, devolution and fairness in allocating natural resources. Keywords: ASEAN Community, Thai Social, Thai Economic, Thai Politics. บทน า การก าเนดของประชาคมอาเซยนเมอเกอบ 50 ปทแลว มเปาหมายส าคญ คอ การท าใหประเทศสมาชกอาเซยนเปน “ครอบครวเดยวกน” ทมความแขงแกรงและมภมตานทานทด โดยสมาชกในครอบครวมสภาพความเปนอยทด ปลอดภย มสาธารณปโภคและสาธารณปการทมคณภาพมาตรฐานและสอดรบกน และสามารถประกอบกจกรรมทางเศรฐกจไดอยางสะดวกมากยงขน ความส าเรจทางสงคมเศรษฐกจดงกลาวนจะเกดขนไดกตอเมอสภาพการณทางการเมองของประเทศตาง ๆ ในประชาคมอาเซยนมเสถยรภาพ เกดความสงบเรยบรอยและมความเปนประชาธปไตย ทมนคงพอสมควรดวยเชนกน เปนททราบกนดวาอาเซยนเปนความภาคภมใจของคนไทย เพราะอาเซยนซงกอตงข น เมอป พ.ศ. 2510 นนเรมตนมาจากแนวคดของ พ.อ. ดร.ถนด คอมนตร รฐมนตรวาการกระทรวง การตางประเทศในสมยนน โดยมผแทนของประเทศภาคสมาชกเพยง 5 ประเทศ ไดแก สงคโปร อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส และประเทศไทย มาพบปะประชมรวมกนทแหลมแทน จงหวดชลบรเพราะฉะนน การท ดร.สรนทร พศสวรรณ เลขาธการอาเซยนเคยกลาวไววา “อาเซยนคอทรพยสน


211

ทางปญญาของประเทศไทย” (สรนทร พศสวรรณ, 2555) กนาจะสอดคลองกบขอเทจจรงทเกดขนเมอ 45 ปทแลว ซงอาจจะกลาวไดอยางเตมปากเตมค าวา “อาเซยนคอทรพยสนทางปญญาของประเทศไทย ทเกดจากวสยทศนอนเฉยบคมของคณถนด คอมนตร” เพราะอาเซยนไดขยายตวจาก 5 ประเทศ มาเปน 10 ประเทศในปจจบนน กลาวคอ เมอวนท 8 สงหาคม พ.ศ. 2519 ผแทนจากอนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร และประเทศไทย ไดลงนามรวมกนในปฏญญากรงเทพฯ (Bangkok Declaration) รบรองสถานะของอาเซยนรวมกน โดยมวตถประสงคหลกเพอแสวงหาความรวมมอและการรกษาสนตภาพในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยมหลกการพนฐานกวาง ๆ ไดแก การเคารพซงกนและกน การไมแทรกแซงกจการภายในระหวางประเทศสมาชก การแกปญหาโดยสนตวธ เปนตน ตอมาประเทศตาง ๆ ในภมภาคกสมครเขามาเปนสมาชกเพมเตม ไดแก บรไนดารสซาลาม เขาเปนสมาชกเมอวนท 8 มกราคม พ.ศ. 2527 เวยดนาม เขาเปนสมาชกเมอวนท 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2538 ลาวและพมาเขาเปนสมาชกเมอวนท 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2540 และกมพชา เขาเปนสมาชกลาสดเมอวนท 30 เมษายน พ.ศ. 2542 (สรนทร พศสวรรณ, 2555) ปจจบน อาเซยนมสมาชกทงหมด 10 ประเทศ คดเปนจ านวนประชากรราว 600 ลานคนหรอเกอบ 10% ของประชากรทงหมดทมในโลก นอกจากนยงมประเทศคเจรจา (Dialog Partners) ทมการแลกเปลยนผลประโยชนในทก ๆ ดานอยางคอนขางใกลชดอก 9 ประเทศ ไดแก ออสเตรเลย แคนาดา จน อนเดย ญปน สาธารณรฐเกาหลหรอเกาหลใต นวซแลนด สหพนธรฐรสเซย สหรฐอเมรกา และอก 2 กลมประเทศ ไดแก สหภาพยโรป และองคการสหประชาชาต (สรนทร พศสวรรณ, 2555) อาเซยนในชวงของพฒนาการมากกวา 3 ทศวรรษ ประสบความส าเรจในดานเศรษฐกจ การเมอง และสงคมอยางชดเจน ประเทศในกลมอาเซยนหลายประเทศมอตราการเจรญเตบโต ทางเศรษฐกจสงมาก ตวเลข GDP เฉลยอยท 6-7% มหลาย ๆ ประเทศทวโลกทอยากเขามารจกอาเซยน เพราะอาเซยนไดกลายเปนศนยกลางของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจแหงใหมของโลก ตวอยางเชน ออสเตรเลย เพอนบานทอยไมหางไกลจากอาเซยนมากนกกขอมารวมตวกบอาเซยน และผลกดนใหมการกอตงเอเปค หรอ องคการความรวมมอทางเศรษฐกจของประเทศในภมภาคเอเชย-แปซฟก (สรนทร พศสวรรณ, 2555) จากขอเขยนของ สรนทร พศสวรรณ (2555) เลขาธการอาเซยนวาเขตการคาเสรอาเซยน หรออาฟตา กมจดเรมตนมาจากคนไทยเชนกน ซงกไมใชใครอน ฯพณฯ อานนท ปนยารชน อดตนายกรฐมนตร ซงเมอป พ.ศ. 2535 เปนตวแทนประเทศไทยไปประชมทสงคโปร “คณอานนท นงประชมรวมกบผน าประเทสอาเซยน นายล กวน ย และ ดร.มหาเธร กนงอยตรงนน คณอานนท พดในทประชมวาอาเซยนตองพดเรองเศรษฐกจ ถาไมพดเรองเศรษฐกจ อาเซยน กไมมอนาคต ตรงนคอจดเรมตนของการสรางเขตเศรษฐกจเสรอาเซยนหรออาฟตา” ซงตอมากมการพดกนถงเรองการลดภาษระหวางประเทศสมาชกอาเซยนดวยกน นคอวสยทศนของคนไทยอกคนหนงทตอเนองจาก พ.อ.ดร.ถนด คอมนตร ทเปนผเรมตนวางรากฐานของสมาคมอาเซยน บทบาททส าคญของอาเซยนกคอการเปนศนยกลางของความรวมมอตาง ๆ ทเกดขน ในเอเชย หรอทเรยกวา ASEAN Centrality คอการเปนตวเชอมใหประเทศตาง ๆ ในการด าเนนนโยบายระหวางประเทศ อาท การท าใหจน เกาหล ญปน ซงมความขดแยงทางประวตศาสตร


212

อยางรนแรงหนมาคยกนไดบาง หรอท าใหจนและอนเดยซงมความแตกตางกนมาก ยกเวนอยางเดยวคอ การมประชากรมากมายมหาศาลเหมอนกนกเรมคยกนรเรองบาง และแมแตไทยกบกมพชา กรณความขดแยงเกยวกบปราสาทพระวหารและอาณาบรเวณโดยรอบปราสาท อาเซยนกมสวนเลก ๆ ในการแกไขปญหาความขดแยงดงกลาว จงอาจกลาวไดวาอาเซยนไดกลายเปนเวททเปดโอกาส ให ทก ๆ ฝายไดพดคยกน รเรองบาง ไมรเรองบาง กยงดกวาไมมเวทส าหรบการพดจากนเลย กฎบตรอาเซยน หรอธรรมนญอาเซยนเปนขอตกลงระหวางประเทศของบรรดาประเทศสมาชกอาเซยนทมวตถประสงคในการสรางประชาคมอาเซยนทสมบรณ ซงประกอบดวย 3 เสาหลก คอ (1) ประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน (ASEAN Political-security Community: APSC) (2) ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) และ (3) ประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio-cultural Community: ASCC) (สรนทร พศสวรรณ, 2555) หากพจารณากฎบตรอาเซยนดงกลาว กจะเหนไดวา ประเทศสมาชกมงทจะสรางการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมระหวางกนใหไปในทศทางของความเจรญกาวหนารวมกน อาท การเมองทมเสถยรภาพ ปราศจากสงครามหรอการใชความรนแรง เศรษฐกจทน าพาไปส ความมงคงและการกนดอยดของประชาชน สงคมทเปนธรรมไมเอารดเอาเปรยบซงกนและกน เนนการยอมรบ ในความแตกตางหลากหลายของกนและกน การด ารงรกษาไวซงอตลกษณของแตละประเทศ บนพนฐานของการเคารพและใหเกยรตซงกนและกน และทงสามเสาหลกนตางกยดโยงกนและกน อนจะน าไปสความมเสถยรภาพของภมภาคนรวมกนในทายทสด ทงหมดนคอเจตนารมณรวมกนของอาเซยนทจะหวงผลไดหรอไม กขนอยกบแนวทาง การปฏบตของประเทศสมาชกแตละประเทศทจะสานฝนไปสความจรงไดหรอไม หากเราจะพจารณาสงคมเศรษฐกจการเมองไทยในประชาคมอาเซยน เมอมองจากบรบทภายนอกประเทศหรอสภาพแวดลอมภายนอกเสยกอน ซงไมใชเพยงแตสภาพแวดลอมของอาเซยนเทานนแตเปนสภาพแวดลอมของโลกกวาได ซงหมายความวาแนวโนมของโลกอนาคต คงปฏเสธปจจยส าคญในแตละดานไมได ประการแรก ดานการเมอง ซงหมายถง การสรางความเปนประชาธปไตยทถกท านอง คลองธรรม ไดแก การทผปกครองไดอ านาจรฐมาจากความยนยอมพรอมใจของผถกปกครอง โดยผานกระบวนการทคนสวนใหญในสงคมใหการยอมรบ นนหมายความวาการเลอกตงตอ งม ความบรสทธยตธรรมในระดบทยอมรบได อาท การทจรตซอสทธขายเสยงในการเลอกตงปรากฏเพยงประปรายและสามารถควบคมได โดยองคกรทท าหนาทบรหารจดการการเลอกตงทเปนกลางและ มประสทธภาพประสทธผล เมอไดอ านาจรฐแลว ผปกครองใชอ านาจรฐดวยความรอบคอบยตธรรมเพอประโยชน ของคนสวนใหญและประเทศชาต และไมเปนภาระแกอนชนรนตอไป ไมสนบสนนการทจรตคอรรปชนหรอการแสวงหาผลประโยชนใหแกกลมพวกของตนโดยมชอบ การสบตออ านาจในทางการเมองการปกครองกเปนไปโดยความถกตองโปรงใส เปนไปตามหลกนตธรรม และใหประชาชนมสวนรวมในฐานะของผเปนเจาของอ านาจอธปไตยอยางแทจรง


213

การปกครองโดยหลกการของระบอบประชาธปไตย จงไมใชเพยงแคมการเลอกตงเทานน เสยงสวนใหญจะตองเปนเสยงทบรสทธ ปราศจากความมวหมองวาเปนการระดมมาหรอถกแลกเปลยนดวย อามสสนจางของผมอ านาจเงนเทานน ประการทสอง ดานเศรษฐกจทมแนวโนมของเสรนยมการตลาด กลาวคอ ประชาชน มเสรภาพในการประกอบการทางดานเศรษฐกจโดยเสร มการแขงขนกนอยางยตธรรม ปราศจาก การผกขาดตดตอนหรอการเอารดเอาเปรยบกนโดยไมยตธรรม ภาวะเศรษฐกจขนอยกบอปสงคและอปทานของการตลาด ประการทสาม ดานสงคมวฒนธรรม ทมแนวโนมการใหความส าคญกบสทธมนษยชน(Human Rights) ปราศจากการกดขขมเหงทไมเปนธรรม ไมวาจะเปนระหวางคนสวนนอยกบคนสวนใหญ ชนกลมนอยกบชนกลมใหญ หรอระหวางผปกครองกบประชาชนผใตการปกครอง เปนตน แนวโนมของโลกใหตวามส าคญกบการมสวนรวมของประชาชนในทกระดบในรปแบบทหลากหลาย ประการทส ดานสงแวดลอม ททวโลกใหความสนใจ เพราะสงแวดลอมไมมพรมแดนขวางกนระหวางประชาชนของชาตตาง ๆ และสามารถสงผลกระทบซงกนและกนไดทรพยากรธรรมชาต ทอดมสมบรณ น าและอากาศทบรสทธ ปราศจากมลพษ สงแวดลอมทสะอาดยอมเปนวตถประสงคของประชาชนทกคนทกชมชนทกชาตศาสนา จากแนวโนมของโลกดงกลาวขางตน เมอหนมาดบรบทสภาพแวดลอมของอาเซยน เราจะพบปญหาทเกดขนในบรรดาประเทศสมาชกอาเซยนทมความแตกตางหลากหลายของปญหา ซงมทงลกษณะทคลายคลงกนและทแตกตางกน ยกตวอยางเชน ปญหาสทธมนษยชน ไมใชเรองททกประเทศในอาเซยนจะเหนพองตองกนไดงาย ๆ เพราะเรามความแตกตางกนมากมาย การละเมดสทธมนษยชนเปนปญหาทกอใหเกดความเสยงทท าใหอาเซยนเกดความสนคลอน หรอไมอาจท าหนาทในการรกษาสนตภาพได เชน ปญหา ทเกดขนทางตอนใตของฟลปปนสบรเวณหมเกาะมนดาเนา หรอปญหาอาเจะหในเกาะสมาตราของอนโดนเซย ปญหาชนกลมนอยตามบรเวณตะเขบชายแดนระหวางพมากบไทย และรวมถงปญหา การกอการรายใน 3 จงหวดชายแดนภาคใตของไทยดวย (ธรภทร เสรรงสรรค, 2551) เราจะเหนความแตกตางของระบอบการเมองการปกครองในประเทศสมาชกของอาเซยน บางประเทศยงคงลกษณะของระบอบสมบรณาญาสทธราชย บางประเทศเปนสงคมนยมคอมมวนสต บางประเทศเปนสงคมนยมโดยคณะทหาร บางประเทศเปนประชาธปไตยทมพรรคการเมองเดนเพยงพรรคเดยวทผกขาดครองอ านาจมายาวนานหลายทศวรรษ บางประเทศกเปนประชาธปไตยทพฒนาสมบรณมากขน และบางประเทศกเปนประชาธปไตยแบบประชานยมทมการซอสทธขายเสยงกนมโหฬาร แตจบมอใครดมไมได ในดานเศรษฐกจ บางประเทศมอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทสง จนไดชอวาเปนหนงในประเทศทพฒนาแลว เพราะมการกระจายรายไดอยางเปนธรรม ไมมคนจนจ านวนมากหรอคนรวยมากเกนไป การทจรตคอรรปชนมนอย แตในหลาย ๆ ประเทศคนจนมจ านวนมหาศาล ขณะทคนรวยมเพยงหยบมอเดยว การกระจายรายไดอยางเทาเทยมกนยงไมเกดขน ประเทศไทยกตกอยในกลมหลงนดวยเชนกน (ธรภทร เสรรงสรรค, 2551)


214

ในดานสงแวดลอม แทบทกประเทศในอาเซยนลวนตกอยในสภาพทคลายคลงกน คอ มการท าลายทรพยากรธรรมชาต และสรางปญหามลพษใหกบสงแวดลอม อนเนองมาจากการขยายตวของระบบทนนยมทปราศจากความรบผดชอบ และการทผคมอ านาจรฐกบระบบทนเปนกลมอ านาจเดยวกน ท าใหมรดกของคนสวนใหญหรอของประเทศสวนรวมก าลงตกอยในอนตรายเปนอยางยง ไมเวนแมแตประเทศสงคมนยมในอาเซยน ซงมความจ าเปนตองใชทรพยากรธรรมชาตเปนทน ในการพฒนาประเทศเชนเดยวกน ส าหรบประเทศไทย ปญหาทก าลงเกดขนอยในขณะนในทก ๆ ดาน กอนอน เราควรจะตองพจารณาขอเสนอหรอแนวทางการแกปญหาของอาเซยนเปนตวอยาง สรนทร พศสวรรณ (2555) ยกตวอยางหนงทนาสนใจซงเปนตวอยางคลาสสก นนคอขอพพาทเรองปราสาทพระวหาร ปราสาทพระวหารเปนฝมอของขอมโบราณทนบถอศาสนา พราหมณฮนด อาจกลาวไดวาปราสาทพระวหารเปนวดโบราณฮนด ทแยงกนโดยประเทศทนบถอพทธเถรวาทสองประเทศคอไทยกบกมพชา และ ไดประเทศทมาไกลเกลยคอมสลมจากอนโดนเซย กลายเปนสมการของการแกปญหาท ดร.สรนทร เรยกวาเปน Perfect Formula หรอการแกปญหาทสะทอนความเปนอาเซยนไดอยางสมบรณแบบมาก แมทายทสดสหประชาชาตและศาลยตธรรมระหวางประเทศจะเขามาเกยวของกตาม แตเนองจากเปนเรองทเกดขนในภมภาคน อาเซยนกคงตองประคบประคองดแลปญหานตอไป ดงนน การรวมตวเปนประชาคมอาเซยนคงไมส าเรจภายในวนนพรงน ไมใชวาอาเซยนจะเปนกลไกทใชไดผลในทนทรอยเปอรเซนต แตเราตองยอมรบการประนประนอมกนเปนหลก นนกคอหลกการ Compromise ซงสามารถน ามาใชในการแกไขปญหาในประเทศไทย เปนการทดลอง บนเสนทางทยาวไกลเพอน าไปสการอยรวมกนไดอยางสงบสข ปญหาการเมอง เศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยในชวงระยะกงทศวรรษทผานมา ความจรงแลวเปนปญหาทหมกหมมมาชานานนบรอยปแลว เพยงแตลกษณะนสยของคนไทย เวลาจะท าอะไรกไมคอยเอาจรงเอาจงมากนก แลวกลม ๆ กนไป ปลอยปละละเลยจนวนหนงปญหาลกลามบานปลาย กมกจะสายเกนแก ยกตวอยางเชนกรณปราสาทพระวหาร อาณาบรเวณรอบ ๆ ปราสาท 4.6 ตารางกโลเมตร สมยกอนเราเอารวลวดหนามไปลอมตวปราสาทไว จากนนกเอาออกแลวปลอยใหชาวเขมรเขามาตงชมชนและวดวาอาราม จนกระทงหลงสด เขมรกประกาศวาเปนดนแดนของเขาไป กเหมอนกบปญหาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ทเราปลอยปละละเลยคนยากคนจนเตมบานเตมเมอง โดยเฉพาะคนจนในชนบท ดงทรพยากรทกอยางเขาสสวนกลางคอกรงเทพมหานคร ปลอยใหชนบทยากไร ในทสดคนชนบทและผยากไรในเมองกตองตกเปนเครองมอใหกบคนบางกลมไป จะโดยตงใจหรอไมกตาม แตธรรมชาตของคนทยากไรขดสน ขาดการศกษา กจะตองด าเนนไปในทศทางนนอยางชวยไมได (ธรภทร เสรรงสรรค, 2551) จากค ากลาวของ ธรภทร เสรรงสรรค (2551) เมอ 5 ปทแลววา เมอยงด ารงต าแหนงรฐมนตรประจ าส านกนายกรฐมนตรในสมยรฐบาลพลเอกสรยทธ จลานนท ไดก าหนดนโยบายใหมการจดท าแผนพฒนาการเมองขนเปนแผนระดบชาต โดยสาระส าคญของแผนนนเปนการก าหนดกรอบยทธศาสตรการพฒนาการเมองทงระบบ พรอมทงระบบรรดาพนธกจและกลยทธ ส าหรบขบเคลอนเปาหมายยทธศาสตรการพฒนาการเมอง ในแตละดานไวอยางชดเจน เพอใหหนวยงานทรบผดชอบในการขบเคลอนแผน ตลอดจนหนวยงานและภาคสวนทมสวนเกยวของในการแปรกลยทธ


215

การพฒนาไปสภาคปฏบต สามารถน ากรอบพนธกจและกลยทธการพฒนาตาง ๆ ทระบไวในแผนพฒนาการเมองไปจดท าเปนแผนปฏบตการในระดบหนวยงานไดสะดวกยงขน กระบวนการจดท าแผนแมบทพฒนาการเมองฉบบนสามารถด าเนนมาจนบรรลจดมงหมายสมดงเจตนารมณในการวางแนวทางการพฒนาการเมองของรฐบาลได โดยอาศยการประสานพลงความรวมมอรวมใจจากหลายภาคสวนทมสวนรวมในกระบวนการจดท าแผนพฒนาการเมอง โดยเฉพาะเครอขายภาคประชาชนในทกภมภาค ซงไดมบทบาทส าคญในกระบวนการจดท าแผนพฒนาการเมองฉบบนควบคกบการท างานของคณะผวจยจากสถาบนสญญา ธรรมศกดเพอประชาธปไตยแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตรมาโดยตลอด จากนนคณะรฐมนตรไดมมตอนมตใชแผนพฒนาการเมองตามทผมไดเสนอเมอวนท 4 กนยายน พ.ศ. 2550 และแผนพฒนาการเมองดงกลาวนยงคงมผลใชบงคบมาจนกระทงปจจบนน(ส านกงานสภาพฒนาการเมอง สถาบนพระปกเกลา, 2555) จากแผนพฒนาการเมองฉบบน จะเหนไดชดเจนวามเสนทางยาวไกลทประเทศไทยจ าเปนตองเดนไปขางหนาเขาสประชาคมอาเซยนไดอยางถกจงหวะทสด และหากสามารถปฏบตเพอใหแผนพฒนาการเมองฉบบนเกดสมฤทธผลกจะชวยแกไขปญหาประชาธปไตยและความขดแยงแตกแยกในสงคมไทยไดในขณะเดยวกนดวยมความจ าเปนทจะตองอธบายยทธศาสตรทง 6 ยทธศาสตรตามแผนพฒนาการเมองโดยสรปเพอใหมองเหนภาพวาประเทศไทยควรจะเดนไปในทศทางใดเพอเขาสประชาคมอาเซยนกนไดอยางไร (ส านกงานสภาพฒนาการเมอง สถาบนพระปกเกลา, 2555) ยทธศาสตรท 1 การคมครองสทธ เสรภาพและสงเสรมความเขมแขงของภาคประชาสงคม การคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน พรอมทงการสงเสรมความเขมแขงของภาคประชาสงคมและชมชนนบเปนหนงในยทธศาสตรส าคญในการสงเสรมและพฒนาศกยภาพประชาธปไตย (Strong Democracy) หากประชาชนในสงคมมความตระหนกรถงสทธเสรภาพและหนาทความรบผดชอบของความเปนพลเมอง มส านกและความรบผดชอบตอสงคมสวนรวม พลเมองตาง ๆ เหลานยอมตระหนกในสทธขนพนฐานทตนพงจะไดรบตอสงคม ผใดจะละเมดสทธอนชอบธรรมของเขามได ในการสรางพลเมองทเขมแขง จ าเปนตองอาศยแนวทางหลายประการ อาท กระบวนการเรยนร ตลอดจนการพฒนาเครองมอหรอกลไกตางๆเพอใหพลเมองสามารถมชองทางในการแสดงออกซงสทธและเสรภาพ ดวยเหตนจงเปนผลใหยทธศาสตรดานการคมครองสทธและเสรภาพ และสงเสรมความเขมแขงของภาคประชาสงคมถกจดใหเปนยทธศาสตรล าดบแรกของแผนแมบทพฒนาการเมอง ซงการด าเนนการตามวตถประสงคดงกลาวน ประกอบดวยพนธกจหลก 5 ดาน เปนแผนทน าทางไปสการคมครองสทธและเสรภาพ และสงเสรมความเขมแขงของภาคประชาสงคม ซงพนธกจตาง ๆเหลานนประกอบดวย (1) การเสรมสรางความเขมแขงของพลเมองและสทธชมชน (Strong Citizen and Community Rights) (2) การคมครองสทธมนษยชน (Human Rights) (3) การเสรมสรางสถาบน


216

สอมวลชนท เปนอสระ (Free Press) (4) การสรางกลไกการปรกษาหารอสาธารณะ (Public Consultation) (5) การสรางกลไกรบฟงความคดเหนของเสยงขางนอย (Exit and Voice) ยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยและการมสวนรวมทางการเมอง นบตงแตมการเปลยนแปลงการปกครองเมอ พ.ศ. 2475 จนถงปจจบนกวา 80 ปทผานมา จะเหนไดวา พฒนาการทางการเมองมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา โดยเฉพาะอยางยง การชะงกงนในขนตอนของการพฒนาไปสการสรางระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย การชะงกงนในการพฒนาการเมองไทยทผานมา เรมตนจากการประกาศใชรฐธรรมนญ เพอก าหนดกรอบกตกาการเลอกตง เมอการเลอกตงเสรจสนกน าไปสการจดตงรฐบาล หลงจากนนรฐบาลกมกจะประสบปญหาความไรเสถยรภาพ อนเนองมาจากการบรหารงานทขาดความโปรงใสและการทจรตคอรรปชน ซงเปนสาเหตของการน าไปสการเปลยนแปลงรฐบาล ทงโดยกระบวนการทางรฐสภาและการรฐประหาร ซงน าไปสการประกาศใชรฐธรรมนญชวคราว และทายทสดกอเกดเปนกระแสการเรยกรองประชาธปไตย เรยกรองการเลอกตง เรยกรองรฐบาลทมาจากประชาชน และ การรางรฐธรรมนญฉบบใหม จากพฒนาการทางการเมองของไทยทผานมาจะพบวากระบวนการมสวนรวมทางการเมองมกถกก าหนดโดยชนชนน าในสงคมเปนส าคญ ในขณะทประชาชนมบทบาทหลกเพยงการลงคะแนนเสยงเลอกตงเพยงอยางเดยว สงผลใหการพฒนาวฒนธรรมทางการเมองทเอออ านวยตอระบอบประชาธปไตยเปนไปอยางเชองชา ดงนนในแผนพฒนาการเมองฉบบนจงมงเนนความส าคญของ การสรางความเขาใจในวฒนธรรมทางการเมองแบบประชปไตยและการมสวนรวมทางการเมอง เพอสรางรากฐานใหกบระบอบประชาธปไตยในระยะยาว ดงนน ยทธศาสตรดานการเสรมสรางวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตย จงม พนธกจหลกในการขบเคลอนยทธศาสตร ไดแก (1) การเสรมสรางความรทางการเมองแกพลเมอง (Civic Education) (2) การเสรมสรางประชาธปไตยแบบปรกษาหารอ (Deliberative Democracy) (3) การเสรมสรางประชปไตยทางตรง (Direct Democracy) ยทธศาสตรท 3 คณธรรมและจรยธรรมของผน าและนกการเมอง ยทธศาสตรนใหความส าคญกบปญหาดานคณธรรมและจรยธรรมทางการเมอง โดยเฉพาะอยางยงในบรบทของการพฒนาเศรษฐกจและการเมองไทยในปจจบน สงผลใหนกธรกจเขาสการเมองมากขน และน าไปสการเกดสภาพปญหาในลกษณะของการอาศยต าแหนงหนาททางการเมอง เพอท าธรกจของครอบครวและวงศตระกล เนองจากการบรหารประเทศตองยดหลกผลประโยชนสาธารณะ (Public Interest) มากกวาผลประโยชนสวนบคคล (Private Interest) เพราะฉะนนหากนกการเมองขาดคณธรรมจรยธรรมแลว กมกจะเกดปญหาผลประโยชนทบซอนในรปแบบตาง ๆ โดยเฉพาะ ปญหาการคอรรปชนเชงนโยบาย โดยการออกนโยบายตาง ๆ เพอประโยชนของคนเพยงบางกลม หรอกลมพรรคพวกของผก าหนดนโยบายนนไดรบประโยชนเปนส าคญ


217

ดงนน ยทธศาสตรดานคณธรรมและจรยธรรมของผน าและนกการเมองจงถอเปนยทธศาสตรหนงทมความส าคญตอการพฒนาการเมอง เนองจากเปนกลไกในการชกน าบคลากร ทมศกยภาพ มคณธรรมและจรยธรรมเขาสระบบการเมอง และเปนการเสรมสรางภาวะผน าทางการเมองทดใหมมากขน อกทงยงเปนการจดระบบการเลอกสรรผด ารงต าแหนงทางการเมองและการบรหารราชการแผนดนใหเปนไปอยางชอบธรรม ซงการสรางผน าและนกการเมองทมคณธรรม มความสามารถและมความรบผดชอบตอประชาชนนน ตองมการก าหนดมาตรฐานทางคณธรรมและจรยธรรม ของผน าและนกการเมอง การมบทลงโทษอยางจรงจงตอผน าและนกการเมองทประพฤตผดหร อทจรต การจดใหมกลไก สถาบนหรอองคกรในการอบรมหรอใหการศกษาเพอพฒนาความร ความสามารถและคณธรรมจรยธรรมแกผน าและนกการเมอง นอกจากน ยงควรทจะตองมการสรางระบบหรอกลไกการควบคม ตรวจสอบและมบทลงโทษทางสงคมส าหรบผกระท าความผดทางการเมอง เพอใหบรรลถงวตถประสงคและเปาหมายของ การพฒนาการเมองไทย ดวยเหตทประเดนเรองคณธรรม จรยธรรมและศลธรรมของผน าและนกการเมองกบเรองทนหรอผลประโยชนเปนเรองทสงคมตองหาฉนทานมตในการหากลไกและมาตรการปองกนปญหาดานคณธรรมและจรยธรรมของผน าและนกการเมองทเกยวกบเรองผลประโยชนทบซอนหรอการประพฤตมชอบในขณะด ารงต าแหนงทางการเมองเพอปองกนไมใหเกดปญหาและสงผลกระทบตอการพฒนาระบอบการเมองไทยในอนาคต ยทธศาสตรดานคณธรรมและจรยธรรมของผน าและนกการเมองมวตถประสงคเพอเสรมสรางคณธรรม จรยธรรมใหแกนกการเมองและสงเสรมใหบคลากรทมคณธรรมและจรยธรรม เขาสระบบการเมอง และมพนธกจทส าคญ 4 ประการ ไดแก (1) การแยกทนจากการเมอง (Politics and Capital) (2) การสรางกลไกปองกนผลประโยชนทบซอน (Conflicts of Interest) (3) การสรางระบบการควบคมและลงโทษทางสงคม (Social Sanction) (4) การพฒนากลไกการคดสรรบคลากร ทมคณธรรมจรยธรรม (Political Recruitment) ยทธศาสตรท 4 ธรรมาภบาลทางการเมองและการบรหาร หลกธรรมาภบาลหรอ Good Governance เปนทงหลกการพนฐานและยทธศาสตร ในการขบเคลอนสงคมทไมเพยงแตสงคมการเมองไทยเทานนทตองการใหเกดขน แตนานาอารยประเทศในโลกตางกน าหลกธรรมาภบาลมาเปนหลกในการด าเนนกจการทางการเมองและการบรหาร เพราะเชอวาหลกธรรมาภบาลสามารถน ามาใชเพอปองกนและแกไขปญหาทางการเมองและการบรหาร โดยเฉพาะปญหาการทจรตประพฤตมชอบ ชวยเสรมสรางคณคาและจตส านกทางปญญา วฒนธรรม และจรยธรรมทงดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม สรางความชอบธรรมและความเปนธรรมในสงคม สรางความโปรงใสความสามารถตรวจสอบได ยงไปกวานนยงชวยเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตงานใหมคณภาพตามมาตรฐานของการพฒนาทยงยน องคการสหประชาชาต ธนาคารโลก และกองทนการเงนระหวางประเทศ มขอสรปรวมกนวาหลกธรรมาภบาลนนจะเปนเครองมอส าคญในการฟนฟและพฒนาเศรษฐกจสงคมของประเทศก าลงพฒนาไปสความส าเรจ


218

จากสภาพการเมองการปกครองของไทยทผานมา ประเดนปญหาส าคญประการหนงกคอ การบรหารจดการทางการเมองกด การบรหารจดการการบรหารกด ผบรหารประเทศแทบทกชด ทผานมา มกเปนทเคลอบแคลงสงสยไปในทางทจรตประพฤตมชอบอยางกวางขวาง หนวยงานของรฐ องคกรอสระตามรฐธรรมนญถกครอบง าทางการเมอง ไมสามารถสนองตอบเจตนารมณตามทไดเคยมการบญญตไวในรฐธรรมนญตงแต พ.ศ. 2540 เปนตนมา ท าใหการด าเนนกจการทางการเมองเกดปญหาอปสรรคหลายประการตามทเคยปรากฏ นอกจากนน ยงสงผลใหเกดวกฤตการณทางการเมองการปกครองในหลายประการอนมสมควรทจะเกดขน ทงทองคกรหรอหนวยงานตามรฐธรรมนญสามารถทจะแกปญหาใหระบบด าเนนการตอไปได ซงหากกลาวอยางถงทสดแลว วกฤตการณ ทางการเมองการปกครองเหลานมกมสาเหตหลกมาจากผน าทางการเมองการปกครองหลกเลยง ละเลย เพกเฉย ไมใหความส าคญกบการปฏบตตามหลกธรรมาภบาลทางการเมองและการบรหารอยางตอเนองและจรงจง ดวยเหตความจ าเปนดงกลาว แผนพฒนาการเมองจงก าหนดใหมยทธศาสตรดาน ธรรมาภบาลทางการเมองและการบรหารขน โดยมพนธกจทส าคญ 7 ประการ ไดแก (1) การเสรมสรางความเปนสถาบนทางการเมอง (Political Institutionalization) (2) การสรางระบบตรวจสอบและถวงดลทมประสทธภาพ (3) การสรางระบบการตรวจสอบและความรบผดชอบทางการเมอง (Political Accountability) (4) การเสรมสรางระบบการบรหารการปกครองตามหลกนตธรรม (The Rule of Law) (5) การสรางความชอบธรรมทางการเมอง (Political Legitimacy) (6) การเสรมสรางระบบการเมองและการบรหาร โดยเนนผลประโยชนสาธารณะ (Public Interests) (7) การเสรมสรางความโปรงใสทางการเมองและการบรหาร (Political and Administrative Transparency) ยทธศาสตรท 5 ความมนคง การจดการความขดแยงและการสรางสงคมสมานฉนท การเสรมสรางความมนคงของชาตนบเปนหนงในเปาหมายส าคญของการพฒนาสงคมการเมอง ดวยเหตทความมนคงของชาตหมายรวมถงการปกปองวถชวตคนในสงคม การดแลใหสงคมสามารถผานพนวกฤตการณตาง ๆ โดยทสงคมเกดการสญเสยนอยทสด รวมถงการจดการ ความขดแยงภายในสงคม โดยการท าใหคนในชาตมวธทจะจดการกบความเหนทตางกนในลกษณะ ทท าใหทกกลมความเหนมพนทด ารงอยในสงคมรวมกนไดอยางสนต และการจดการความขดแยงภายนอกเพอใหสงคมไทยสามารถด ารงอยรวมกบเพอนบานอยางมความสมานฉนท ยทธศาสตรดานความมนคง การจดการความขดแยงและการสรางสงคมสมานฉนทจงมเปาหมายส าคญเพอวางแนวทางการพฒนาระบบการเมองไทยใหเอออ านวยตอการเสรมสราง การอยรอดปลอดภยของคนในสงคมและความมนคงของชาต บนเงอนไขของการบรรลเปาหมาย เชงยทธศาสตร 3 ประการ คอ ประการแรก การปกปองและรกษาเอกราช อธปไตยและบรณภาพแหงดนแดน ประการทสอง การดแลใหประชาชนในชาตอยเยนเปนสข มความสามคค เคารพซงกนและกน พรอมรวมมอรวมใจประสานพลงกนเมอชาตมภย และสามารถด ารงรกษาสถาบนส าคญ ของชาต ประการทสาม การปกปองและรกษาเกยรตภม ศกดศรและผลประโยชนของชาตในเวทการเมองระหวางประเทศ


219

อยางไรกด การด าเนนยทธศาสตรดานความมนคงของชาต โดยผานกระบวนการพฒนา ในมตทางการเมอง จ าเปนอยางยงททกฝายจะตองมการปรบเปลยนวธคดและความเขาใจเกยวกบ การจดการปญหาทถอวาเปนภยคกคามตอความมนคง ทงภายในและภายนอกประเทศชาต เนองจากบรบทดานความมนคงในปจจบนไดเปลยนแปลงไปจากบรบทของโลกยคสงครามเยน ซงปญหา ความมนคงของชาตเกดจากการเผชญภยคกคามจากภายนอกทตงอยบนความขดแยงระหวางรฐตอรฐอยางชดเจน และดวยเหตนจงน าไปสการมองวธการจดการดานความมนคง ดวยการเพมความเขมแขงดานอาวธเปนส าคญ ในบรบทปจจบน ประเดนปญหาดานความมนคงมไดจ ากดตวอยเพยงมตของภยคกคามทางการทหารและการปกปองเอกราชอธปไตยเชนในอดต หากแตเปนวกฤตการณดานความมนคง ทเกยวของกบการเปลยนแปลงของประเดนความขดแยงในระดบโลก การจดการความขดแยงและความสมพนธกบประเทศเพอนบาน และการสรางสนตสขในการอยรวมกนของคนในชาต ดงนน โจทยทส าคญของการเสรมสรางสรางความมนคงของชาตจงมไดอยทการมงสรางความแขงแกรงทางดานก าลงอาวธแตเพยงอยางเดยว หากยงอยทการลดเงอนไขตาง ๆ ทจะน าไปสการบอนท าลายความมนคงของชาตไปพรอมกน เพราะการมอาวธยทโธปกรณทางการทหารททนสมย มไดเปนหลกประกนวาคนในชาตจะอยอยางสงบสขอยางยงยน ตราบใดทยงตองเผชญปญหาความยากจนความไมเปนธรรม การขาดความเอออาทร การแยงชงทรพยากร ตลอดจนความขดแยงระหวางฝกฝายกลมตาง ๆ ทอาจน าไปสความรนแรง และการท าลายลางชวตซงกนและกน (ธรภทร เสรรงสรรค, 2551) การด าเนนยทธศาสตรดานความมนคงทมเปาหมายเพอการสรางสงคมทมความสมานฉนทและสนตภาพอยางยงยนจงจ าเปนอยางยงทจะตองพจารณาแนวทางการเสรมสรางความมนคง ของชาตผานมตการจดการปญหาแบบสนตวธ ซงมเปาหมายอยทการท าใหคนในสงคมยอมรบ การอยรวมกนบนกตกาเดยวกน การลดเงอนไขในการใชความรนแรงในการตอสเมอเผชญกบ ความคดเหนทแตกตางกน ตลอดจนการเสรมสรางกลไกในการจดการความขดแยงเพอหาขอยตรวมกนอยางสนต ทงน การเสรมสรางความมนคงของชาตผานมมมองแบบสนตวธ จ าเปนทจะตองตงอยบนความคดทวา ปญหาความขดแยงในตวเองมไดเปนปญหาความมนคง แตการจดการ ความขดแยงทใชความรนแรงตางหากทเปนปญหาความมนคง เพราะการจดการความขดแยง อยางไมถกตองจนเกดความรนแรงขนในสงคม ยอมสงผลใหความรนแรงทเกดขนกลายเปนทมาของการท าลายความสามคคของคนในชาต ซงเปนการท าลายความมนคงภายในชาตในระยะยาว (ธรภทร เสรรงสรรค, 2551) การขบเคลอนยทธศาสตรดานความมนคง การจดการความขดแยง และการสรางสงคมสมานฉนทไปสการบรรลเปาหมายเชงกลยทธ จ าเปนอยางยงทจะตองด าเนนพนธกจทส าคญ อยางนอย 4 ดาน ประกอบดวย (1) การเสรมสรางความมนคงภายในชาต ( Internal Security) (2) การจดการความขดแยงโดยสนตวธ (Nonviolence Conflict Management) (3) การเสรมสรางความอดทน อดกลนทางการเมองใหเกดขนในทกภาคสวนของสงคม (Political Toleration) (4) การเสรมสรางความสามารถในการอยรวมกนของคนในชาตทามกลางความหลากหลาย (Balance of Conformity and Diversity) (ธรภทร เสรรงสรรค, 2551)


220

ยทธศาสตรท 6 การกระจายอ านาจและการสรางความเปนธรรมในการบรหารทรพยากร การกระจายอ านาจถอเปนหนงในยทธศาสตรทส าคญในการพฒนาการเมองไทยใหเปนไปตามหลกการของการปกครองในระบอบประชาธปไตย เนองจากการกระจายอ านาจเปนเครองมอส าคญทจะสงเสรมและสนบสนนความเขมแขงทางการเมองทงในระดบชาตและระดบทองถน อยางไรกตาม การกระจายอ านาจมไดหมายความถงแตเฉพาะการกระจายอ านาจ จากรฐบาลสองคกรปกครองสวนทองถนเทานน หากแตยงหมายความรวมถงการเสรมสรางความส านก ในการเปนเจาของทองถน การกระจายความเปนธรรมและการสรางความเปนธรรมในการบรหารทรพยากรทองถน การถายโอนอ านาจใหแกทองถน รวมถงการเสรมสรางและพฒนาเครอขายระหวางชมชนทองถนกบองคกรปกครองสวนทองถน ยทธศาสตรดานการกระจายอ านาจและการสรางความเปนธรรมในการบรหารทรพยากร มวตถประสงคเพอเสรมสรางประชาธปไตยในระดบพนฐานใหมความเขมแขง และเปดโอกาสให ทกภาคสวนในสงคม ไมวาจะเปนองคกรชมชน ภาคทองถนตาง ๆ ใหมสวนรวมในกจกรรมของทองถนในทกกระบวนการ โดยเฉพาะอยางยงการบรหารจดการทรพยากรและการพฒนาทองถน ยทธศาสตรดงกลาวน ประกอบดวยพนธกจอยางนอย 4 ประการ ไดแก (1) การเสรมสรางความส านกในการเปนเจาของทองถน (Local Ownership) (2) การสรางความเปนธรรมในสถานบรหารทรพยากรทองถน (Resource Management Fairness) (3) การสรางกลไกการถายโอนอ านาจใหแกทองถน (Devolution) (4) การพฒนาเครอขายรวมกนระหวางชมชนทองถนกบองคกรปกครองสวนทองถน (Local Network Strengthening) บทสรป หากประเทศไทยสามารถเดนไปตามเสนทางแผนท (Road Map) ของยทธศาสตร ทง 6 ประการขางตน ถงแมจะเปนเสนทางทยาวไกล แตสามารถเปนเสนทางททกฝายหรอหลายฝายยอมรบวาจะน าไปถงเปาหมายของการอยรวมกนอยางผาสกทงของประชาชนชาวไทยและประชาชาตอาเซยนทงมวล ตลอดทงสามารถเสรมสรางความมนคงทางเศรษฐกจสงคมและการเมองไดอยางแทจรง และเมอนนค าวา “ครอบครวเดยวกน” จงจะบรรลเปาหมายตามเจตนารมณทแทจรงทบรรดาอดตผน าของประเทศตาง ๆ ทรเรมสถาปนาอาเซยนมงหวงทจะไดเหนมากทสด เอกสารอางอง ธรภทร เสรรงสรรค. (2551). บทบาทรฐมนตรภายใตแรงกดดนและและความคาดหวงของ

สงคมไทย. ม.ป.พ. ส านกงานสภาพฒนาการเมอง สถาบนพระปกเกลา. (2555). แผนพฒนาการเมอง สภาพฒนา

การเมอง. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: คณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา. สรนทร พศสวรรณ. (2555). ASEAN อาเซยน รไว ไดเปรยบแน. กรงเทพฯ: ส านกพมพอมรนทร.

Documents

สังคมเศรษฐกิจการเมืองไทยในประชาคมอาเซียนacad.vru.ac.th/Journal/journal 5-1/journal 5-1/5_1_15.pdf ·