ความเป็นพลเมืองของผู้นา ...2 วารสารเศรษฐศาสตร การเม องบ รพา ป ท ฉบ บท

วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 5 ฉบบท 2 1

ความเปนพลเมองของผน าองคกร ภาคประชาสงคม

Citizenship of Civil Society Leaders

รงนภา ยรรยงเกษมสข

บทคดยอ

เครอขายภาคประชาสงคมจงหวด เปนองคกรภาคประชาสงคมทจดตงขนโดยสภาพฒนาการเมอง เปนหนวยทมความใกลชด มความเขาใจในปญหาและความตองการของประชาชนในชมชน และชวยสงเสรมวฒนธรรมประชาธปไตย คณะท างานเครอขายฯ ของจงหวดชลบร ประกอบไปดวยตวแทนจากหลากหลายภาคสวน ไดเขามารวมกนท างาน โดยการวจยพบวา คณะท างานทกคนมความเขาใจและตระหนกถงความส าคญของสทธ เสรภาพและความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยเปนอยางด ขณะเดยวกนกเหนความส าคญขององคกรภาคประชาสงคมในฐานะทเปนพนทกลาง ทเปนเสมอนพนทสาธารณะ ททกภาคสวนจะไดเขามาพดคยกน ไดมาแสดงออกซงความเปนพลเมองกนไดอยางเตมท ซงเปนการสงเสรมประชาธปไตยแบบปรกษาหารอ และถงแมวาเครอขายภาคประชาสงคมจงหวดจะถกยบไปจากค าสงของคณะรกษาความสงบแหงชาต แตคณะท างานกยงคงตดตอและขบเคลอนงานในรปของสภาพลเมอง สงนแสดงใหเหนชดเจนถงความเปนพลเมองทมในคณะท างาน บทความนเปนสวนหนงของงานวจยเรอง ความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยของผน าองคกรภาคประชาสงคมจงหวดชลบร โดยไดรบทนอดหนนการวจยจากคณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

ผชวยศาสตราจารยประจ าภาควชารฐศาสตร คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา (A assistant professor of Department of Political Science, Faculty of Political Science and Law, Burapha University) Email: [email protected]

2 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 5 ฉบบท 2

ค าส าคญ : ความเปนพลเมอง, ผน าองคกรภาคประชาสงคม, ประชาสงคม

Abstract

Provincial civil society network, a civil society organization established by the Political Development Council, was a unit that closed to, understood problems, needs of people in the community, and helped promote democratic culture. Working group Network of Chonburi province consisted of representatives from various sectors that came to work together. The research found that all working group members understood and realized the importance of rights, liberty and the citizenship in the democratic regime. At the same time, they were fully aware of the importance of civic organizations as a central area, as public sphere, where all sectors can come to discuss and to fully represent the citizenship. This is a deliberative democracy promotion. Although the provincial civil society network was aborted by the order of the National Council for Peace and Order but the working group is still kept in touch with and mobilized in the form of Citizen Council. This vividly shows the strong citizenship in the working group.

Keywords: Citizenship, Civil Society Leaders, Civil Society

1. บทน า

ในการท าความเขาใจปรากฏการณทางการเมอง โดยเฉพาะความเปนประชาธปไตยและบทบาทของประชาชนในการมสวนรวมทางการเมองตอกระบวนการการเปนประชาธปไตยในสถานการณทางการเมองไทย ความเปนพลเมองและประชาสงคมเปนมโนทศนทยงมความส าคญ และยงคงเปนเรองทจะตองศกษาอยางตอเนอง


ถงวาแมแนวคดเรองความเปนพลเมองกบประชาสงคม จะมรากฐานอยในประเทศตะวนตกกตาม แตการขบเคลอนประเทศเพอใหเดนหนาไปสความเปนประชาธปไตย ทประชาชนมความกระตอรอรนในฐานะพลเมอง และภาคประชาสงคมมการเคลอนไหวรวมกบพลเมอง เพอประเทศชาตโดยรวมนน จะเกดขนเพยงแคการมโครงสรางและกระบวนการไมได ความเปนพลเมองตองเปนสงทด ารงอยในตวของประชาชน ซงเปนตวแสดงส าคญในการขบเคลอนกระบวนการการเมองในระบอบประชาธปไตย ขณะเดยวกนการรวมตวรวมกลมกบเปนประชาสงคม เคลอนไหวเพอน าเอาประเดนใหม ๆ และคณคาใหม ๆ เขาสพนทสาธารณะ และน าไปสการถกเถยงกนในพนทกลางหรอพนทสาธารณะ กเปนสงทตองด าเนนการควบคกนไป

สภาพฒนาการเมองในฐานะองคกรอสระทจดตงขนตามพระราชบญญตสภาพฒนาการเมอง พ.ศ. 25511 มหนาท ในการพฒนาการเมองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข สงเสรมการพฒนาคณธรรมและจรยธรรมของผด ารงต าแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐ สงเสรมใหประชาชนมความเขมแขงในทางการเมอง เพอใหเกดการสงเสรมใหประชาชนมความเขมแขง การจดตงเปนองคกรภาคประชาสงคม จะเปนเงอนไขส าคญทท าใหการขบเคลอนกจกรรม

1 ตามค าสงคณะรกษาความสงบแหงชาตท 71/2559 เรอง การยกเลกกฎหมายวาดวยสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กฎหมายวาดวยสภาพฒนาการเมอง และกฎหมายวาดวยคณะกรรมการปฏรปกฎหมาย ไดสงผลใหสภาพฒนาการเมองตองยบไป ซงรวมทงเครอขายภาคประชาสงคมจงหวดทกจงหวด แตการศกษาและท าความเขาใจความเปนพลเมองขององคกรภาคประชาสงคมกยงมความส าคญ เนองจากแกนน าทขบเคลอนในองคกรภาคประชาสงคมกยงคงท าหนาทของตนเองในการขบเคลอนในดานตาง ๆ ทเกยวของกบความเปนพลเมองและจตอาสานนหมายความวา แมโครงสรางองคกรจะถกยบ แตปจเจกบคคลทเคยรวมกลมกนขบเคลอนงาน กยงคงท าหนาทของตนเองดานอน ๆ และมความสมพนธกบความเปนพลเมองและจตอาสา อกทงยงมการพบปะและท างานรวมกนในรปของกลมองคกรอน ๆ ฉะนน การศกษาเครอขายภาคประชาสงคมจงหวดจงยงคงมประโยชน เพราะการขบเคลอนเพอสรางความเปนพลเมองและประชาธปไตยใหเกดขน กลมบคคลทเปนแกนน าในเครอขายภาคประชาสงคมจงหวด กยงคงเปนผ ทมบทบาทส าคญในกลมองคกรเครอขายตาง ๆ ทเกยวของ และท าหนาทในการรวมกนขบเคลอนงานเปนสรางความเปนพลเมองและประชาธปไตยในทางใดทางหนง


และการมสวนรวมของภาคประชาชนมความเปนรปธรรมมากยงขน พระราชบญญตสภาพฒนาการเมอง พ.ศ. 2551 มาตรา 3 (1) ไดใหค าจ ากดความของ “องคกรภาคประชาสงคม” หมายความวา ชมชน ชมชนทองถนหรอชมชนทองถนดงเดมซงรวมกนเปนสภาองคกรชมชนต าบล ตามกฎหมายวาดวยสภาองคกรชมชน และ (2) องคกรภาคประชาสงคมอนทจดแจงการจดตงตามพระราชบญญตสภาพฒนาการ เมอง พ.ศ. 2551 เชน มลนธ สมาคม ชมรม กลมเครอขาย เปนตน

ดงนแลว ความเปนประชาสงคมนน จงสามารถหมายความไดทงในรปขององคกรภาคประชาสงคมทมการเคลอนไหวในเชงนโยบายสาธารณะ หรอในรปของประชาสงคมในระดบจงหวด ทมการขบเคลอนงานดานการเมองภาคพลเมองทมขนาดทพอเหมาะ ไมเลกจนเกนไป รวมทงรปแบบของการขบเคลอนของประชาสงคมจงหวดมองคประกอบจากภาคสวนตาง ๆ ทครบถวน ประกอบดวย ภาคราชการ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม ทองท ทองถน และสภาพฒนาการเมอง เปนตน (สภาพฒนาการเมอง, ม.ป.ป.) สภาพฒนาการเมองจงไดจดใหมภาคประชาสงคมระดบจงหวดขนในทกจงหวด ในนามของ เครอขายคณะท างานภาคประชาสงคมระดบจงหวด เพอเปนเสมอนหนวยงานหลกทเชอมประสานระหวางหนวยงานภาครฐและประชาชนในพนท และเพอใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา กระบวนการนโยบายสาธารณะ รวมถงการแกไขปญหาทองถนและชมชน เนองจากเครอขายฯ ประกอบดวยตวแทนจากชาวบานในทองถนจะเปนผทอยใกลชดพนท ประชาชน และเขาใจปญหาไดดกวาหนวยงานภาครฐทงสวนกลางและสวนภมภาค เนองจากจะเปนเครอขายทมความเปนพหภาคทมความสมพนธอนดกบประชาชนและเปนตวแทนของประชาชนในพนท รวมถง ยงเปดโอกาสใหประชาชนในพนทในเขามามสวนรวมในการประชม การแสดงความคดเหนตามวาระและโอกาสตาง ๆ ไดอกดวย ผานการพดคยและถกเถยงในแบบทเรยกวาภาษาเดยวกน องคประกอบของคณะท างานเครอขายภาคประชาสงคมระดบจงหวด ประกอบไปดวย กลมภาคสวนประชาสงคม กลมภาคสวนองคกรปกครองสวนทองถน กลมภาคสวนทองท กลมภาคสวนราชการ กลมภาคสวนเอกชน และกลมภาคสวน


สมาชกสภาพฒนาการเมองตามจ านวนสมาชกในจงหวด (สภาพฒนาการเมอง, ม.ป.ป.) ซงแสดงใหเหนวา คณะท างานชดนมตวแทนจากภาคสวนตาง ๆ เขามารวมกนด าเนนนการ อกทงยงเปน นการท างานนนกษณะของการตงรบ เนองจากด าเนนการตามยทธศาสตร และแนวทางของสภาพฒนาการเมอง ซงท าใหเกดค าถามตอความเปนพลเมองทน าเสนอตามหลกการระบอบประชาธปไตยวา การท างานในฐานะสมาชกของเครอขาย ฯ นน เกดขนและด าเนนไปบนพนฐานของความเปนพลเมองทกระตอรอรนจรงหรอไม และมากนอยเพยงใด บคคลทเปนตวแทนนน เปนตวแทนจรงหรอไมอยางไร และความเปนประชาสงคมทเปนการรวมตวรวมกลมเปนประชาสงคม ทควรเกดขนจากการทผคนเหนปญหาทเกดขนในชมชนสงคม จงน าไปสความรวมตวรวมกลมกนเพอแกปญหา เปนไปตามหลกการมากนอยเพยงไร เพราะทปรากฏ คอ การรวมกนเปนเครอขายฯ น มลกษณะของการรวมตวรวมกลมแบบจดตง เปนองคประกอบทจดตงขนจากกฎหมาย ดงทมการกลาวกนถงเครอขายฯ นวา มลกษณะจดตงเพอใหมเครอขาย ฯ ครบทกจงหวด ท างานแบบจดประชมสมมนาตามงบประมาณทรฐใหมา ซงอาจสงผลตอการพฒนาเปนความประชาสงคมทจะเปนสวนหนงในการสรางความเขมแขงใหกบความเปนประชาธปไตยได บทความนเปนสวนหนงของงานวจยเรองความเปนพลเมองของผน าองคกรภาคประชาสงคมจงหวดชลบร โดยศกษาเครอขายภาคประชาสงคมจงหวดชลบร (คปจ.) ดวยการสมภาษณเชงลกคณะท างานทง 15 คน ซงประกอบไปดวยประธานคณะท างาน 1 คน รองประธานคณะท างาน 2 คน คณะท างาน 11 คน และเลขานการคณะท างาน 1 คน โดยในการน าเสนอผลการศกษาจะไมไดระบชอนามสกลจรงของคณะท างานทง 15 คน แตจะใชชอสมมต เนองจากเปนการแสดงความคดเหนของคณะท างาน ทกยงรวมตวรวมกลมกนท างานอยในปจจบน แมเครอขายภาคประชาสงคมจงหวด ทถกจดตงโดยสภาพฒนาการเมอง จะถกยบไปดวยประกาศคณะปฏวตท 71/2559 แลวกตาม ทงนเพอเปนการรกษาสทธและเคารพในการแสดงความคดเหนตาง ๆ ของผ ใหขอมล


2. แนวคดวาดวยความเปนพลเมองและประชาสงคม

ความเปนพลเมอง (Citizenship)2 มโนทศนความเปนพลเมอง มรากฐานอยทความคดทางการเมองตงแตยค

กรกโบราณมาจนถงปจจบน ซงอาจกลาวไดอยางงาย ๆ วา คอ สมาชกของชมชนทางการเมอง ซงไดรบหรอมชดของสทธและภาระหนาทประกอบเขาดวยกนอย ความเปนพลเมอง จงเปนตวแสดงถงความสมพนธระหวางปจเจกชนกบรฐ ซงทงปจเจกชนและรฐเอง ตางผกพนตอกนและกนดวยการตางตอบแทนดวยสทธและภาระหนาท

องคประกอบของภาระหนาท (obligation)3 พลเมองในฐานะทเปนสมาชกของชมชนการเมอง อาจพจารณาไดในแงของกฎหมาย คอ การพจารณาไปทสทธและหนาทในฐานะสมาชกของรฐ พลเมองจงสามารถแยกออกไดจากคนตางชาตหรอคนตางดาว โดยทสทธขนพนฐานทสดของความเปนพลเมอง คอ สทธทจะใชชวตและท ามาหากนไดภายในรฐหรอประเทศ แตหากเปนคนตางชาต/ตางดาว อาจไดรบอนญาตใหม/ไดใชสทธนนหรอไมกไดภายใตเงอนไขและชวงเวลาทจ ากด นอกจากน พลเมองยงมสทธทจะออกเสยงเลอกตง สมครรบเลอกตง การเขารบราชการเปนทหารหรอเปนขาราชการของรฐ ซงสทธและอาชพเหลาน ไมเปดโอกาสใหกบคนทไมใชพลเมอง อยางไรกตาม พลเมองตามกฎหมายยงตองมความรสกวาคอสมาชกของชมชนการเมองหรอรฐชาตนน ๆ ดวย ฉะนน พลเมองจงตองมทงลกษณะเชงอตวสยและจตวทยาประกอบดวย คอ มความรสกจงรกภกดตอรฐ การมสทธทางกฎหมาย ไมไดรบประกนวาปจเจกชนจะรสกถงความเปนพลเมองและมความเปนพลเมองตอประเทศนน ๆ สมาชกอาจมความรสกแปลกแยกจากรฐทตนเองอาศยหรอเปนพลเมองได เนองจากความเสยเปรยบทางสงคม การ

2 อานเพมเตมใน Heywood, A. (2007). Politics. New York: Palgrave Macmillian 3 อานเพมเตมใน Heywood, A. (1994). Political Ideas and Concepts: An Introduction.

London: Macmillian.


แบงแยกทางเชอชาต สผว ซงท าใหความเปนพลเมองทสมบรณไมสามารถเกดขนไดในความรสกของคนทเปนพลเมอง ในงานของท.เอช. มารแชล (T.H. Marshall) ชอ Citizenship and Social Class (1963) เขาไดนยามความเปนพลเมองวา คอ ความเปนสมาชกเตมขนของคนในชมชน โดยสทธทเกดขนจะตองพฒนาภายใตชมชนหรอรฐ ซงประกอบไปดวย สทธพลเมอง สทธทางการเมอง และสทธทางสงคม

โดยสทธทมารแชลเหนวาควรมการพฒนา คอ สทธพลเมอง (Civil Rights) เนองจากเปนสทธทจ าเปนตอเสรภาพสวนบคคล ซงรวมทงเสรภาพในการพด ในการชมนม การรวมกลม การเคลอนไหว สทธทจะไดรบความเทาเทยมกน สทธในทรพยสนของตนเอง สทธทจะท าสญญา ฯลฯ ฉะนน สทธพลเมอง คอ สทธทแสดงออกภายในสงคมพลเมอง โดยสทธพลเมองจะด ารงอยไดบนพนฐานของการทรฐบาลมอ านาจจ ากด โดยทรฐบาลจะตองเคารพในอสรภาพแหงปจเจกชน สทธทางการเมอง (Political Right) เปนสทธทชวยใหปจเจกชนมโอกาสในการเขาไปมสวนรวมในชวตทางการเมอง โดยสทธทางการเมองทส าคญ คอ สทธในการออกเสยงเลอกตง สทธในการลงสมครรบเลอกตง ฉะนน รากฐานส าคญของสทธทางการเมอง คอ การพฒนาใหสทธการเลอกตงเปนสทธทวไปของทงชายและหญง ความเสมอภาคทางการเมอง และการมรฐบาลทเปนประชาธปไตย

สทธทางสงคม (Social Right) เปนสทธทรบประกนถงสทธทางสงคมทอยในระดบต าทสดของความเปนพลเมอง รวมถงสทธในทางเศรษฐกจ ความมนคงทางสงคม สทธทจะใชชวตอยางมอารยะทสอดคลองกบมาตรฐานความเปนอยของสงคมนน ๆ ฉะนน การจะไดมาซงสทธทางสงคมจงตองการการพฒนาดานสวสดการของรฐ และขยายไปยงชวตทางเศรษฐกจและสงคม

ดงนน สงทส าคญส าหรบความเปนพลเมอง คอ การไดเรยกรองใหปจเจกชนตองมหนาทและความรบผดชอบ โดยภาระหนาทของพลเมองนนสอดคลองสมดลกนกบสทธพลเมอง เชน สทธของพลเมองในการใชชวต ซงเปนการเรยกรองใหพลเมองตองเคารพในความเปนสวนตวของพลเมองคนอน ๆ ดวย เชนเดยวกบสทธทางการเมอง ทไมใชเพยงแคสทธในการมสวนรวมในทางการเมองเทานน แตยงรวมถงหนาททจะตองมในการทางการเมองดวย ส าหรบสทธทางสงคม พลเมองกม


ภาระหนาทในการจายภาษ ซงจะเปนเงนทจะน าไปใชในดานตาง ๆ ของประเทศ เชน ดานการศกษา การสาธารณสข การจายเบยบ านาญ ฯลฯ ฉะนน แตละหนาทจงเปนสงทพลเมองจะตองท า ซงอาจเรยกวา คณธรรมพลเมอง หรอกคอ ความรสกของการจงรกภกดทมตอรฐและความเตมใจทจะยอมรบเอาความรบผดชอบจากการอยในชมชน/รฐเขาดวยกน

ส าหรบมารแชล ความเปนพลเมองของสงคม น าไปสสทธทางสงคม เพราะความเปนพลเมองมลกษณะเปนสากลททกคนทเปนสมาชกของชมชนตองการมสทธอยางเทาเทยมกน มารแชลเนนถงความสมพนธระหวางความเ ปนพลเมองกบความส าเรจในความเทาเทยมกนทางสงคม ซงส าหรบมารแชล ความเปนพลเมอง คอ สถานะทางสงคมทสงทสด ฉะนน คนทประสบความยากจน คนทถกปฏเสธ และคนทประสบความทกขยากจะหมดไป หากเขาไดเขาไปมสวนรวมในกจการตาง ๆ ของชมชนตนเองอยางเตมท ซงคอ สทธทางสงคม

ในชวงศตวรรษท 20 พลเมองทางสงคม ไดรบการยอมรบอยางกวางขวางมากขน และสทธทางสงคม ไดรบการกลาวถง โดยเฉพาะในการถกเถยงทางการเมองกนมากขน ขณะเดยวกน การเคลอนไหวดานสทธพลเมอง กไมใชแคเรองทางการเมอง แตไดกลายไปเปนประเดนทางสงคมดวย ในความคดของมารแชล สทธทางสงคมแยกไมออกจากการเออเฟอดานสวสดการและความสามารถของรฐแบบสวสดการ ทจะท าใหพลเมองแนใจวาเขาจะไดรบสวสดการดานเศรษฐกจและดานความมนคงเพยงพอ ซงหลกการเชนน ไดน าไปสสงคมนยมประชาธปไตย (social democracy) ความคดแบบประชาธปไตยสงคม มองสทธทางสงคมและเศรษฐกจวา ไมใชแคสทธอนชอบธรรมของความเปนพลเมอง แตเปนพนฐานหลกทส าคญของชวตทมอารยะ

สทธทางสงคมมรากฐานอยทความเชอทวา ความไมเทาเทยมกนทางดานเศรษฐกจ คอ ผลผลตของเศรษฐกจทนนยม มากกวาทจะเปนเรองของความเปนรปธรรมของธรรมชาตของมนษยทแตกตางกน ในสงคมสมยใหม ความดอยโอกาสทางสงคม เชน การไรบาน ไมมงานท า ความเจบปวย ไมไดแคขดขวางการพฒนาของบคคลคนนนเทานน แตยงท าลายความรสกของความเปนพลเมองอกดวย ดงนน ความเปนพลเมองเตมขนจงตองการความเทาเทยมกนในโอกาส


ฉะนน เมอพจารณาจากมมมองดานความเปนพลเมอง สงส าคญทจะชวยสนบสนนประชาธปไตย คอ การเปนพลเมองทกระตอรอรน ทตระหนกถงสทธและเสรภาพรวมทงภาระความรบผดชอบทมกบพนททตวเองอย ความผกพนทมจะท าใหเกดการกระท าในลกษณะของการมสวนรวมได

ส าหรบประชาชน การเรยนรและเขาใจถงความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยคอสงส าคญพนฐานส าหรบทกคน ทงน อาจพจารราหลกการสามประการดงนเพอเปนแนวทาง (ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, 2556: 1-2)

1. การเคารพศกดศรความเปนมนษย ททกคนเกดมามความเทาเทยมกน การมอสรภาพ ความเสมอภาค การยอมรบในเกยรตภมของแตละบคคลโดยไมค านงถงความแตกตาง

2. การเคารพสทธ เสรภาพ และกฎกตกาของสงคมทเปนธรรม 3. การรบผดชอบตอตนเอง ผ อน ๆ และสงคม การท าตนใหเปนประโยชนตอสงคม ชวยเหลอเกอกลกน ใชสตปญญาใน

การแกไขปญหาดวยเหตผล จะชวยท าใหสงคมไทยสามารถพฒนากาวไปสความเปนประชาธปไตยไดอยางแทจรง

3. ประชาสงคม

แนวคดเรองประชาสงคมในสงคมไทย ยงไมมความเปนกลางมากนก กลาวคอ ยงคงมความเขาใจในความหมายของประชาสงคมไมสอดคลองตองกนอยมาก ขณะเดยวกน กมผทมองประชาสงคมในดานลบจนกลายเปนอคตอยมาก เชน การไปเชอมโยงประชาสงคมกบ NGO หรอในอกหลายกรณกเขาใจวาประชาสงคมเปนการท าใหสงคมวนวาย เพราะคนทอยในภาคประชาสงคมมแตเรยกรอง ท าใหบานเมองไมสามารถพฒนาไปสประชาธปไตยทสมบรณได โดยไปเชอมโยงกบภาพดานลบของการเคลอนไหวทางสงคม ซงในความเปนจรงแลว การสงเสรมภาคประชาสงคม ถอเปนการสงเสรมความเตบโตและเขมแขงของการเมองในระบอบประชาธปไตย เนองจากเปนการเสรมสรางความเปนพลเมองใหเกดขนตวประชาชนเองดวย


ถงแมวานยามประชาสงคมทมาจากตะวนตกจะมความหลากหลาย และยงเมอกลาวถงประชาสงคมในประเทศไทย กยงมความแตกตางกน เนองจากนกคดนกวชาการทน าเสนอนยามของค าวาประชาสงคมกไดรบอทธพลจากตะวนตกมากนอยตางกน และหลายทานกพยายามสรางนยามทรวมเอาลกษณะของความเปนไทยเขาไวดวยกน แตกเปนความจ าเปนอยางยงทจะตองกลาวถงนยามทมความหลากหลาย ดงน 4

การใหความหมายและอรรถาธบายค าวา civil society ยงไมปรากฏความลงตวของการแปลและการนยามอยางเปนรปธรรมเหมอนกบค าวาการเลอกตงหรอรฐธรรมนญ เนองจากประชาสงคมมลกษณะทรวมเอาความเปนสงคมและความเปนประชาชนพลเมองเขาไปดวย ฉะนน การสรางนยามหนงเดยวจงยงไมปรากฏ ประกอบกบการอภปรายทงในทางทฤษฎถงองคประกอบ การกอตว ความสมพนธกบรฐ ขอบเขตของความเปนประชาสงคม ยงไมเปนมความเปนเอกฉนทระหวางนกทฤษฎส านกตาง ๆ เนองจากการใชมโนทศนและกรอบแนวคดประชาสงคมในการอธบายแตละสงคมมความแตกตางกน และเมอน าเอามโนทศนและค าอธบายหน งไปใชในอกบรบทหนง กจะพบกบปญหาความสอดคลองและความสามารถในการท าความเขาใจไดและอธบายไดในสงคมอกสงคมหนง อยางไรกตาม การพจารณาการแปลและการนยามของนกวชาการหลาย ๆ ทาน จะท าใหเราเขาใจประชาสงคมทมลกษณะเปนนามธรรม ไดชดเจนอยางเปนรปธรรมมากขน และไดเหนวาส าหรบสงคมไทย แททจรงแลวประชาสงคมด ารงอยในสงคมปจจบนในหลากหลายรปแบบ เพยงแตยงไมเขมแขงเพยงพอทจะดแลตนเอง และน าไปสความเขมแขงในการพฒนาประชาธปไตย

นกวชาการทสนใจประชาสงคมมหลายทาน ในทนจงขอน าเสนอมมมองและการใหความส าคญในประชาสงคมของนกวชาการ ทแมมความหลากหลายแตมจดรวมส าคญ คอ ความความเขมแขนงแะความพงตนเองไดของประชาชนพเมอง

4 นยามเกยวกบประชาสงคมน อานเพมเตมไดใน รงนภา ยรรยงเกษมสข. (2558ข). เอกสารประกอบการสอน เรอง ประชาสงคม. ชลบร: คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา.


ลารร ไดมอนด (Larry Diamond, 2537: 2-15) นกวชาการดานรฐศาสตรและสงคมวทยาทสนใจดานประชาธปไตยและการพฒนาประชาธปไตย ไดท าการศกษาคนควาความสมพนธระหวางรฐ ประชาสงคมและประชาธปไตย กลาวคอ ในบทความชอ The Globalization of Democracy เขาน าเสนอถงพลงในการขบเคลอนและขยายตวของประชาธปไตยทวโลกซงไมเคยเกดขนมากอน วาเกดขนจากปฏสมพนธระหวางปจจยภายในประเทศและปจจยระหวางประเทศ ขณะเดยวกนกเกดปรากฏการณการเตบโตของประชาสงคม ซงเปนสงทชใหเหนวา ล าพงเพยงแคการอธบายการเปลยนผานไปสประชาธปไตยโดยมงเนนการอธบายไปทชนชนน า และการทชนชนน า/อภสทธชนเขาสกระบวนการเจรจาตอรองกน และน าไปสการเปนประชาธปไตย จะเปนประโยชนในการท าความเขาใจปรากฏการณทางการเมองเพยงบางสวนเทานน ในการศกษาและการท าความเขาใจจ าเปนตองศกษาตวแสดง/ผกระท าการอน ๆ ทมบทบาทในสงคมการเมองดวยเชนเดยวกน (Diamond, 1992: 31-69) ในบทความอกหนงชน คอ Economic Development and Democracy Reconsidered ไดชใหเหนความสมพนธระหวางการพฒนาทางดานเศรษฐกจกบประชาธปไตย อยางไรกตาม เขาเหนวาความสมพนธทเกดขนเปนความสมพนธทซบซอนและไมมลกษณะทเปนไปในแนวทางเดยว อยางทเรยกไดวา หากประเทศใดมการพฒนาทางดานเศรษฐกจ การพฒนาประชาธปไตยจะเกดขนตามมา อยางททฤษฎภาวะความทนสมย (modernization theory) ไดเสนอไว นนเพราะ หลงจากทไดมการทบทวนเกยวกบประชาธปไตย พบวา กระบวนการประชาธปไตยเปนกระบวนการทกลบไปกลบมาได (reversible) ฉะนน ตวแสดงหรอผ กระท าทางการเมอง (political actors) และตวแสดงหรอผ กระท าการทเปนองคกร (organizational actors) จงมความส าคญอยางมากทจะถกน ามาพจารณา (Diamond, 1992: 93-139)

ไดมอนด เสนอค าจ ากดความประชาสงคมวา เปนเวทแหงชวตสงคมทมการจดตงขนเองอยางเปนเอกเทศจากรฐ และนอกเวททางการเมอง ทซงกลมและผกระท าการทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจทหลากหลายมารวมกนแสดงตน เพอแลกเปลยนขอมลขาวสารและความคด เพอสรางเอกลกษณความผกพน และความเชอรวม และเพอมงสจดมงหมายรวมและพทกษหรอเพมพนผลประโยชนทเปนรปธรรมของพวกเขา


ดวยการแขงขนกบกลมอน ค าจ ากดความนแสดงใหเหนถงคณสมบตบางประการทนาสนใจของประชาสงคม นนคอ ประชาสงคมมความเกยวพนกบจดมงหมายสาธารณะมากกวาจดมงหมายสวนบคคล ประชาสงคมมความสมพนธกบรฐ โดยพยายามทจะไดรบประโยชนจากรฐ หรอพยายามใหเกดการเปลยนแปลงในนโยบายของรฐ หรอพยายามขอใหรฐชวยเหลอหรอใหรฐท าหนาทอยางใดอยางหนงเพมขน หรอใหรฐมความส านกรบผดชอบ โดยทกลมประชาสงคมไมพยายามเขาไปกมอ านาจรฐ และประชาสงคมมความเปนพหนยม เหนไดจากการระดมพลงและการแสดงออกซงผลประโยชนทหลากหลาย ผานสอและองคกรตาง ๆ ทโยงใยปจเจกบคคลตาง ๆ ดวยวธการตาง ๆ เพอใหเขามารวมท ากจกรรมรวมกน โดยไมมกลมใดตองการผกขาดความเปนตวแทนผลประโยชนของชมชน

ประชาสงคมจงไมใชรฐ หากแตคอ ชวตสงคมทมการจดองคกรในรปแบบใดรปแบบหนง ทมลกษณะของการเขามารวมแบบอาสาสมคร เกดขนโดยตนเองมใชจากภาครฐ เกอหนนค าจนดวยตวเอง เปนเอกเทศจากรฐ และมความเปนพห นยม ขณะเดยวกนกไมไดหมายความถงสงคม เพราะประชาสงคมมความเกยวของกบพลเมองทกระท าการในเวทสาธารณะเพอแสดงออกซงผลประโยชนและแนวคดของเขา โดยมจดมงหมายรวม และมงเรยกรองตอรฐหรอเพอใหรฐมความส านกรบผดชอบ

เอนก เหลาธรรมทศน (2541: 1-9) เสนอวา ประชาสงคม หมายถง เครอขาย กลม ชมรม สมาคม มลนธ สถาบน และชมชนท มกจกรรมหรอมการเคลอนไหวอยระหวางรฐกบปจเจกชน โดยจดเนนของประชาสงคม คอ

1. ไมชอบและไมยนยอมใหรฐครอบง าหรอบงการ แมวาจะยอมรบความชวยเหลอจากรฐและมความรวมมอกบรฐได แตกสามารถชน าก ากบและคดคานรฐไดพอสมควร

2. ไมชอบลทธปจเจกชนนยมสดขว ซงสงเสรมใหคนเหนแกตว ตางคนตางอย แกงแยงแขงขนกนจนไมเหนแกประโยชนสวนรวม หากแตสนบสนนใหปจเจกชนรวมกลมรวมหม และมความรบผดชอบตอสวนรวม โดยไมปฏเสธการแสวงหาหรอปกปองผลประโยชนเฉพาะสวนเฉพาะกลม


ฉะนน สงคมจงตองประกอบไปดวย 3 สวน คอ รฐ-ประชาสงคม-ปจเจกชน ทตางตองเปนอสระตอกน แตขณะเดยวกนตองโยงใยเกยวของกน ตองขดแยงคดคานกนได แตกตองปรองดองประสานสามคคกนไปดวยได ประชาสงคมจงตองเนนทการประสานสามคคและการรวมมอ หรอการรวมตวของกลมตาง ๆ รวมทงกลมผลประโยชน ชนชน และขบวนการทางสงคมเขาดวยกนเปนประชาสงคม แตประชาสงคมทสรางขนใหมนตองเปนประชาสงคมทมงเคลอนไหว รณรงค ผลกดนเพอลดอ านาจหนาท และบทบาทของรฐทมตอสงคมลงไปดวย โดยการใหกลม หรอสถาบนตาง ๆ ในสงคมเขาไปมบทบาทในงานของสวนรวมโดยเขาไปแทนรฐหรอไปท ารวมกบรฐ มใชประชาสงคมทแกงแยงแขงขนเอาสทธประโยชนจากรฐแตเพยงฝายเดยว ดงปรากฏในงานการศกษาเกยวกบกลมผลประโยชน ชนชน และขบวนการทางสงคมในอดต ทมงศกษาเฉพาะดานของความขดแยง การตอส การแขงขนเปนส าคญ

ธรยทธ บญม (2547: 19-23) มองวา ประชาสงคม คอ สงคมทสมาชกกระตอรอรน เอาการเอางาน ถกเถยงรวมกน ในประเดนรวมกนของสงคม ในสงทเปนผลประโยชนโดยรวมของภาคสาธารณะหรอสวนรวม ประชาสงคมจงมบทบาทส าคญตอการเมองไทยในฐานะกลไกทคานอ านาจระหวางรฐและสงคม รฐกบกจกรรมการรวมกลม และการแสดงความคดเหนของสงคม อยางไรกตาม ในการด าเนนการดงกลาวไมสามารถด าเนนการเพยงคนเดยวได จ าเปนตองกระท าในลกษณะของกลมหรอองคกร อาจโดยแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ ประชาสงคมหรอภาคสาธารณะจงจ าเปนตองมหนวยหรอองครวมทางสงคมอยหนวยหนงทมลกษณะทมนคง ถาวร ด ารงอยเปนพนฐาน อาจเปนประชาคมโลก ประเทศ จงหวด หมบาน หรอชมชน จงอาจมประชาสงคมระดบโลก ระดบประเทศ หรอระดบทองถนได

ในการด าเนนการตาง ๆ สงคมการเมองจะตองมพนทเปด เวท หรอโอกาสรวมกน เพอเปนพนทใหฝายตาง ๆ หรอองครวมไดมโอกาพบปะสนทนาและสอสารกน เพอบรรลวตถประสงคความตองการ หรอบรรลผลการประนประนอมเพอผลประโยชน ของชมชน จงหวด ประเทศ หรอประชาคมโลก หรอกคอ การมพนทเปดหรอพนทสาธารณะหรอพนทประชาสงคมแหงการชวงชงอ านาจ ผลประโยชน ทรพยากร และความเชอของสวนรวมหรอของกลมตน หรอผลประโยชนจากการประนประนอมของ


สวนรวม นกวชาการสวนใหญมองวา ประชาสงคมเปนสงทเพงเกดขนในราวศ.18 ซงเปนชวงเวลาทชนชนกลาง พอคา นกธรกจ นายธนาคาร ปญญาชน และศลปน ไดเรมสรางพนทเปด หรอพนทสาธารณะ เพอรวมตวกนเปนกลม ชมรม สมาคม ฉะนน เมอประชาสงคมเปนปรากฏการณของโลกสมยใหม ตวแสดงทเขามามสวนรวมในการชวงชงอ านาจ ทรพยากร ผลประโยชน ความเชอ และวาทกรรม จงประกอบไปดวย รฐหรอภาคการเมอง ภาคสงคม ภาคธรกจหรอตลาด และภาคบคคลและครอบครว

การกลาวถงประชาสงคม สงทส าคญมใชเพยงแคกลม องคกร หรอสถาบน หากแตเปนการปฏบตกจกรรม เปนประเดนสาธารณะ เปนปฏสมพนธทแทรกซมซงกนและกนในฝายตาง ๆ ของประชาสงคม ทมความส าคญยงกวา ดวยนยน ประชาสงคมจงรวมความถงการทเวทประชมสหประชาชาตซงเปนประชาคมรฐในโลก การพดถงประชาธปไตย สทธเสรภาพ สทธมนษยชนในประเทศสมาชก ซงเปนประเดนทเปนประเดนทมประโยชนกบสวนรวมสาธารณะของประชาชน หรอการทมการประชมจ ากดอาวธชวภาพหรอนวเคลยร การประชมเพอปกปองสงแวดลอมโลก การประชมสทธมนษยชนโลก หรอการทหนวยงานระดบโลก ระดบภมภาค ประชมหารอกนในประเดนสวนรวม

ความเขาใจและการนยามประชาสงคมของธรยทธ บญม เปนการมองประชาสงคมในลกษณะของการเปนสงคมเขมแขง ซงหมายถง การทสงคมมความเขมแขงจากการทกลมคนทกกลมอาชพ รายได และภมภาค มารวมตวกน เพอรวมกนผลกดนใหสงคมพฒนา และแกปญหาตาง ๆ เพอใหเกดการเปลยนแปลงไปในทางทดขน และเปนไปในแนวทางเดยวกบเจอรเกน ฮาเบอรมาส (Jurgen Habermas) ทแมไมไดกลาวถงประชาสงคมโดยตรง แตไดกลาวถงพนทสาธารณะ ทการเคลอนไหวทางสงคมการเมองตาง ๆ จะด าเนนไปบนพนทสาธารณะ (public sphere) กลาวคอ ผทเขามามสวนรวมในพนทสาธารณะนจะตองไมถกจ ากดการมสวนรวม พนทสาธารณะจะตองเปดใหทกคนทเกยวของ หรอสนใจ สามารถเขามามสวนรวมไดอยางเทาเทยมกน โดยผทเขามามสวนรวมจะตองไดรบขอมลขาวสารตาง ๆ โดยเฉพาะในประเดนทจะม การพดคยอยางเทาเทยมกน โดยภาครฐจะตองน าเสนอขอมลแกประชาชนอยางครบถวนรอบดาน (Pusey, 2003 อางถงใน รงนภา ยรรยงเกษมสข, 2558ก: 5-8)


นายแพทยประเวศ วะส ไดนยาม civil society วาคอ ประชาคม ทหมายถง การทประชาชนจ านวนหนง มวตถประสงครวมกน มอดมคตรวมกน หรอมความเชอรวมกนในบางเรอง มการตดตอสอสารกนหรอมการรวมกลมกน มความเอออาทรตอกน มความรก มมตรภาพ มการเรยนรรวมกนในการปฏบตบางสงบางอยาง และมการจดการในระดบกลม ทงนเพอแกและจดการปญหาทงทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม การเมอง และจตใจได การนยามในลกษณะนเปนการใหความส าคญกบปฏสมพนธและเปาหมายรวมกนของผ คนในสงคม โดยมองวาในการจดการและการรกษาดลยภาพของสงคมเอาไว ปจเจกชนเพยงคนเดยวทแมจะมความเปนพลเมอง แตไมเพยงพอในการดแลสงคมโดยรวมได การรวมกนเปนกลมหรอโครงสรางทมขนาดใหญกวา เพอเปนกลไกเชอมโยงระหวางปจเจกชนกบสงคมและรฐ จงเปนทมความสงจ าเปน

นายแพทยชชย ศภวงศ เสนอวา ประชาสงคม หมายถง การทผคนในสงคมเหนวกฤตการณหรอสภาพปญหาในสงคมทสลบซบซอน ทยากแกการแกไข มวตถประสงครวมกน ซงน าไปสการกอจตส านก (civic consciousness) รวมกน มารวมตวกนเปนกลมหรอองคกร (civic group or organization) ไมวาจะเปนภาครฐ ภาคธร กจเอกชน หรอภาคสงคม (ประชาชน) ในลกษณะท เ ปนห นสวนกน (partnership) เพอรวมกนแกปญหา หรอกระท าการบางอยางใหบรรลวตถประสงค ดวยความรก ความสมานฉนท ความเอออาทรตอกน ภายใตระบบการจดการ โดยมการเชอมโยงเปนเครอขาย (civic network) นยามนบงชใหเหนวาประชาสงคมจะเกดขนไดประชาชนตองแปลงสภาพเปนพลเมองเสยกอน เพราะสงนคอเงอนของตอความรสกมสวนรวมและรวมรบผดชอบ และพรอมทจะรวมตวกนเพอด าเนนการอน ๆ ตอไป ซงคณลกษณะเชนนมลกษณะของสงทเรยกวาทนทางสงคมด ารงอย (ชชย ศภวงศ และยวด คาดการณไกล, 2540, หนา 165)

ตวอยางนยาม civil society ดงทกลาวมาขางตน จะเหนไดวานกวชาการแตละทานมจดเนนของความเปนประชาสงคมแตกตางกน บางนยามใหความส าคญกบการตระหนกรบร บางนยามใหความส าคญกบการรวมมอกน บางนยามใหความส าคญกบการจดตงเปนกลมองคกร และบางนยามกใหความส าคญกบการท


ภาครฐตองไมเขามาเกยวของ ความแตกตางเหลานเปนทรรศนะทแตกตางทจะมนยในแนวทางการด าเนนการเปนหลก แตในการท าความเขาใจพนฐานสงททกคนเหนพองตองกนคอ ประชาชน ตองมความเปนพลเมอง พรอมทเขามามสวนรวม เพอดแลชวต ชมชน และสงคมของตนเอง

4. ความเปนพลเมองของคณะท างาน ฯ

ในการขบเคลอนความเปนพลเมอง เปนความจรงทวาการท างานของคณะท างานเครอขายภาคประชาสงคมไมวาจะเปนจงหวดชลบร หรอจงหวดใดกตาม จะประสบความส าเรจได ตองเรมจากคณะท างานฯ เองกอนทจะตองมความเปนพลเมอง มความรความเขาใจในความเปนพลเมอง และเหนความส าคญของความเปนพลเมองตอความเปนประชาธปไตย เพราะหากคณะท างานขาดซงสงเหลานแลว การท างานของคณะท างานฯ กจะเปนเพยงแคการไดรบการแตงตงเขามามต าแหนง เขามาประชม และกลบไปท างานประจ า/งานหลกของตนเอง โดยไมสนใจทจะขบเคลอนความเปนพลเมองใหเกดขนอยางจรงจง เพราะสนใจแตการทตนเองไดรบการแตงตงจากสภาพฒนาการเมอง ทดเปนต าแหนงทมเกยรตยศเทานน ในสวนนจงน าเสนอถง ความรความเขาใจในความเปนพลเมองของคณะฯท างาน ครอบครวกบสถานศกษาในฐานะทเปนสถาบนพนฐานในการสรางและกลอมเกลาความเปนพลเมอง รวมถงแรงบนดาลใจในการท างานภาคประชาสงคม

จากการสมภาษณ พบวาคณะท างาน ฯ มความรความเขาใจ และตระหนกในความส าคญของความเปนพลเมองเปนอยางด โดยเฉพาะความส าคญของความเปนพลเมองทมความการพฒนาประชาธปไตย

“นนเรองความเปน นพเมองไดถกยกระดบนหเปน นคนทตนตวแะสามารถจดการตนเองไดนนเกอบทก ๆ เรอง ทงเรอง เศรษฐกนจ สงคม การศกษา แะสนงแวดอม ทกเรอง ถาเรารหกแะหนาทของความเปน นพเมอง แะเราน าเอาไปนชนหเปน น


ประโยชนตอตวเรา เปน นประโยชนตอสงคม โดยการทเราไมทอดทนง ไมทอดภาระ เรากนจะสามารถด าเนนนการแะจดการทกเรองได อยางประชาธนปไตยทกวนน เรามองประชาธนปไตยเปน นเรองของผประโยชน เปนนผประโยชนของบางกมเทานนเอง แตถาเรามองประชาธนปไตย เราสามารถท าไดทกเรอง โดยทเราอยานน งเฉย เพนกเฉยตอภาวะตาง ๆ ทเขามามผกระทบ...” (คณพ, สมภาษณ, 2560)

“(ความเปน นพเมองนนระบอบประชาธนปไตย) ส าคญมากนะ [เนนโดยผนหสมภาษณ] ถาคนทกคนท าได บานเมองกนจะด,,, คนจะตองท าตามหนาท ตองนสนจ,,,” (คณลอม, สมภาษณ, 2560)

“ประเทศถาจะเจรน ญไปสระบอบประชาธน ปไตยได ประชาชนตองตนร ตองเขานจกระบวนการประชาธนปไตย แะมการท างานเปนนภาคเครอขายกน เราไมสามารถท างานคนเดยวเพอจะนหเปน นประชาธนปไตยได” (คณออม, สมภาษณ, 2560)

“ความเปน นพเมองมความส าคญมาก...ถาเปน นพเมองแว กนเปน นการยกระดบการมสวนรวมนนทกภาคสวน นนการแสดงความคนดเหนน...” (คณหนง, 2560, สมภาษณ)

“[ความส าคญของความเปน นพเมองของคณะท างาน] ตองมองสองดาน ความเปนนพเมองของประชาชนมความส าคญอยแว เพราะมองเหนนถงการมสวนรวม ความรสกเปน นเจาของ สงคม แะประเทศ ประเดนนนมนจะเปน นจดแขนงนหกบคนทท าหนาทแบบน


เพราะวาเทาทสงเกต ความมจนตสาธารณะของเคาสง...” (คณฟน, สมภาษณ, 2560) ในการท างาน/อาชพของคณะท างานฯ สวนใหญพบวา คลกคล หรอม

ประสบการณ กบการท างานเพอสวนรวม ทเปนการแสดงออกถงจตสาธารณะซงเปนเหตผลส าคญทท าใหไดรบเลอกเขามาท างานเปนสวนหนงของเครอขายภาคประชาสงคมจงหวดชลบร

“[เหตผทคนดวาท านหไดรบเอกเขามาท างาน] ผงานท

เปน นจนตอาสาหาย ๆ อยาง แะผนหญทเราท างานดวยเหนนการท างานของเรา มการพนจารณาทเราไมร แตนนความคนดเหนนนาจะเปนนการท างาน...[กษณะงานทเปน นจนตอาสาทท าอย] จรนง ๆ สวมหมวกหายนบมาก เปน นผชวยผนหญบาน งานอาสาดานสตร เปน นผน า พช. ของหมบาน เปน นเขาฯ ของสภาองคกรชมชน เขาของสวสดนการชมชนต าบ...” (คณปน, สมภาษณ, 2560)

“...เปนอสม. พอเปนอสม.ไดปนง เคาเลยใหเปนผ ชวยผ ใหญบาน...ก านนเลยใหเปนสารวตรก านน...กมโอกาสไดท างานสวสดการ สวสดการชมชนวนละบาท กได เขาไปเปนอยางคณะกรรมการต าบล ทเขาไปประชมของขบวนจงหวด ...กคดเลอก กไดเขาไปเปนคณะกรรมการของจงหวด...เปนคณะท างานของสภาองคกรชมชนจงหวดชลบร ไดมโอกาสเปนผชวยทานประชา เตรตน ลงพนทในแตละอ าเภอไปท าประชาพจารณ ขอความคดเหนจากประชาชนเกยวกบรางรฐธรรมนญ ฉบบบวรศกดทตกไป...สวนใหญกท างานเปนภาคประชาสงคม ท างานรวมกบคณแดน [ชอสมมตในงานวจย]” (คณพรอม, สมภาษณ, 2560)


“เคยเปนกรรมการนโยบายต ารวจของภธรจงหวดชลบรภาค 2 แตหมดวาระแลว ยาเสพตด to be number 1 ของทลกระหมอม และมาท าเรองสารวตรนกเรยน แตกอนจะมเครอขายตามรพระราชบญญตคมครองเดก จะมเจาพนกงาน...อาสาสมครคมประพฤต เครอขายอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ถาเปนของชมชนกเปนทปรกษาชมชน...ถาเปนสงแวดลอมกเปนอาสาสมครสงแวดลอม หลก ๆ มประมาณน เรมตงแตระดบชมชนเลย....กอนทจะมาท าสภาเยาวชน กมพนทจากชมชนมากอน กองทนหมบานกเคยท า สายตรวจพรบ. ผบ.กองพนพรบ. กเคยท ามาแลวทงนน...” (คณดน, สมภาษณ, 2560)

“เปนกรรมการหมบาน... เปนอสม...เปนเรมแรกตงแตเปนแมบานเกษตร และเปนอาสา เปน อช. ผน าชมชน เปนตงแตป 38” (คณหมอก, สมภาษณ, 2560)

“การเปนจตอาสาตงแตเรมแรก และท างานตอเนอง เรามความชดเจนในการท างาน...สามารถท างานตอเชอมกบใครกได ” (คณวน, สมภาษณ, 2560) หรอในบางกรณแมอาจไมไดมประสบการณทคลกคลกบงานภาคประชา

สงคมโดยตรง แตลกษณะงานและภาระหนาทในงานประจ า กท าใหมความรความเขาใจในความเปนพลเมอง และการขบเคลอนงานของภาคประชาสงคมดพอสมควร

“เขามาโดยไดไปรวมงานกบภาคประชาสงคมของจงหวด

ชบรนนฐานะวนทยากร...พอรวมงานแว คณะกรรมการกนเหนนวาการทภาคประชาสงคมไดรบความร...เปน นประโยชนตอชาวบาน เชน การยกระดบประชาชนนหเปน นพเมองดวยการเอาความรเกยวกบ


การสรางพเมองดวน ถประชาธน ปไตย...เวาเราไปบอกเคาวาการเมองมความส าคญตอประชาชนอยางไร การไดประชาธนปไตยทดตองท าอยางไร แะการเปน นพเมองทดของประเทศตองท าอยางไร...ภารกนจทท าปจจบน คอ การนหความรกบภาคประชาสงคมทกภาคสวนทง 11 อ าเภอของชบร นหไดความรทอพเดท...ซงประชาชนนนฐานะทเปน นผเอกตงตามกตนกา ตองเรยนรเรองน คอ ตนดอาวธทางปญญานหกบประชาชน...” (คณเลน, สมภาษณ, 2560)

“การเขามานาจะมสวนชวยชาวบานไดบาง ถาเราไมมาเคากไมมหลก ไมม power ในการตองไปปะทะกบขาราชการ หรอนกการเมองทองถน ตองการใหเคาเขมแขง และตองการใหแนวคดและอดมการณของเคาเดนตอไปได” (คณแดน, สมภาษณ, 2560)

“เปนพฒนาชมชนมากอน กบชาวบานกท างานกคนเคยกนมา รจกกนมากอน ท างานกบชาวบาน ท างานกบเครอขายชมชน” (คณปน, สมภาษณ, 2560) การท างานภาคประชาสงคม ไมวาจะกอนการเขามาเปนคณะท างานฯ หรอ

เมอครงไดรบแตงตงแลว พบวา มความเชอมโยงอยางมากกบการเสรมสรางความเปนพลเมองในตวของคณะท างาน ฯ

“...เขามาเปน นคณะ คปจ. ของจงหวด กนไดเรยนรการ

ท างาน ไดเรยนรการอยดวยกนของคนแตะท ท านหเรามการปรบตวนนการท างาน มการปรบตวนนการด ารงชวนตมาก” (คณปน, สมภาษณ, 2560)


“[ความเปน นพเมอง] เพนมมากขน เรารตวตน เราเปน นพเมอง เราตองท านหบานเมองแะสงคมบานเมองของเราอยดมสขนหได แะเปนนสงคมทมความสข เรานชความเปนนพเมองของเรา พงชวนต แะพงความร ท านหเคารกกนนหได เราจะพดอะไร เราตองหยงคนดกอนทจะพด” (คณวน, สมภาษณ, 2560)

“[ประสบการณการท างานดานจนตอาสา/ประชาสงคม อน ๆ เสรนมสรางความเปน นพเมอง] เพนมขน จากเมอกอนทเราเปน นคนมองแตเรองตวเอง กนท านหเรามองอะไรกวางขน มองสงคมภาพกวางขน ชดกระจางมากขน” (คณออม, สมภาษณ, 2560)

“การท างานอยางน มนตองเสยสะอยางมาก นอกจากเสยสะแวกนตองมจนตอาสา มจนตส านกสาธารณะควบคไปนนตว แะสน งทส าคญทสด คอ จะตองพฒนาตนเอง... ” (คณเลน, สมภาษณ, 2560)

“ถาเปน นความรสกนะ เหมอนเราไดรบรเรองตาง ๆ มากขนจากเวทตาง ๆ ทเราไดเขารวม อยางเวทกมเพอนตะวนออก เวทอบรมจนตอาสาตาง ๆ [ความเปน นพเมอง]มนกนไดเพนมขน ของรฐสภา...เวทของปปท. เวทของภาคราชการบาง ภาคประชาชนบาง ภาคเครอขายบาง เรากนไดรอะไรเพนมขน [ความเปนนพเมอง]มากขน พดงาย ๆ เมอกอนกนรจากสออยางเดยว” (คณฟาม, สมภาษณ, 2560)

“อาจจะมสวน มผนนแงการระดมความคนด คอ ท างาน เหตผมามสวนส าคญ...ถามการคดคาน เรากนเอาเหตผมาแสดงวามหรอไมมขอมอยางไร” (คณปน, สมภาษณ, 2560)


หรอในทางกลบกน งานทท าและการขยายขอบเขตของงานทท ามากขน ก

สะทอนถงควานพลเมองทเพมมากขนอยางไมตองสงสย

“ตอนแรกท างานอนรกษ...แตนนการอนรกษ เราจะอนรกษไมได ถาหยดภาวะคกคามไมได เยหาวนธหยดการคกคาม เยเปนนทปรกษา...การทจะรวมประชาชนได ประชาชนจะตองเขานจสนทธนของตวเองกอน สนทธนนยกระดบตงแตสนทธนบคค สนทธนชมชน ไปสนทธนสนงแวดอม การจดการผานทรพยากร แะคอย ๆ ขยายวง คอ พอมคนเหนนดวยกบแนวทางมากขน กนคอย ๆ ขยบมาท ากบ อสม. คสม. สภาองคกรชมชน กนท า สพม. กนท าโมเด... มสองโมเดทนชอย คอ ตนรชมชน กบ หารวมเพอการเปยนแปง...” (คณหมาก, สมภาษณ, 2560) และความเปนพลเมองทเพมขนหรอถกท าใหมความชดเจนขนน กจะ

ยอนกลบไปสงเสรมการท างานใหกบชมชน หมบาน ทเปนรากฐานทส าคญของการสรางประชาธปไตย

“[การท างานนนคปจ.] เรากนเปน นพเมองอกเสยง ทจะ

ชวยท างานนนการเผยแพร ประชาสมพนธนหกบหมบาน ชมชนหรอหนวยงานทเราไดรบมอบหมายไป ชวยประชาสมพนธ ชวยกระตน อยางเรองประชาธนปไตย สงเสรนมประชาธนปไตยนนชมชน” (คณปน, สมภาษณ, 2560)

“เราเขาไปแว แะเราเหนนวานนเปน นโอกาสทเรองบางเรองทเราจะน ามาถายทอดนหชาวบานเขารบรได ทจะท างานตอกบชาวบานได ทบางอยางเรากนชวยได บางอยางเรากนถายทอดออกเปน น


วงจรออกไป เหมอนนหชาวบานเขาไดรบรปญหาของเขา ปญหาระดบชมชน” (คณฟาม, สมภาษณ, 2560)

5. บทสรป

ความเปนพลเมองของคณะท างานเครอขายภาคประชาสงคมจงหวดชลบร เมอพจารณาจากค าสมภาษณ จะเหนไดวา คณะท างานฯ มความรความเขาใจและตระหนกถงความส าคญของความเปนพลเมองในการขบเคลอนการเมองการปกครองระบอบประชาธปไตย เหนความส าคญของการมสทธ การมสวนรวมในการปกครองระบอบประชาธปไตย เปนภาระหนาททจะตองท า ขณะเดยวกนกตองการใหประชาชนมความตนตวและตนรตอสถานการณความเปนไปทงทางสงคม เศรษฐกจ และการเมอง ทงนประสบการณการท างานถอไดวามสวนส าคญในการคอย ๆ สรางและกลอมเกลาความเปนพลเมองใหเกดขน เหนผลประโยชนของสวนรวมเปนส าคญ และเมอคณะท างานฯ ไดรบการแตงตงเขามาเปนเครอขายภาคประชาสงคมจงหวดชลบร ซงถอเปนองคกรภาคประชาสงคม การไดเขามารวมงาน ไดพดคย แลกเปลยน ความคดความเหน และกลายเปนเครอขายการท างาน ไดชวยในการสงเสรมการท างานของเครอขายภาคประชาสงคมจงหวดชลบรอยางมาก เหนไดอยางชดเจนจากเมอครงทเครอขายฯ ถกยบจากการประกาศค าสงคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 71/2559 กลมคณะท างานกยงคงตดตอและท างานกนเชนเดม เพยงแตเปลยนจากการท างานในรปแบบทเปนทางการทเปนองคกรทมการจดตงและไดรบการแตงตง ไปเปนสภาพลเมอง ททกคนรวมกนขบเคลอนดวยความเปนพลเมองในลกษณะทไมมองคกรทเปนทางการรองรบเทานน

“[ความเปน นพเมอง]มนเปน นก างส าคญ ถาไมม คปจ.

จะเดนนไปไมไดถามองแตเรองผประโยชนโนนน เรองอ านาจ มนจะกายเปนนวาขบวนกนจะไมเคอน คปจ. ชบรทกวนนมนเปน นเหมอนกไกทไมเปน นระบบ โครงสรางปจจบนยบแวโดยสภาพ...แตการ


รวมตวของมนไมไดจบแคนน... ตรงนเรากนยงเคอนอย ทเปน นการรวมตวคนดานนมาท า กนมกฎหมายฉบบหนง พรบ.สภาองคกรชมชน 2551 ทยงนหภาคประชาชนมสวนรวม เรยกวาเปน นกฎหมายฉบบเดยวทยงเปน ดโอกาสนหประชาชนนนชมชนทองถนนจดการตนเอง อยางภาคตะวนออกกนมยทธศาสตรทท าดานความมงคงดานอาหาร การจดการตนเอง การกระจายอ านาจ การจดการทรพยากร5...อยางเขตเศรษฐกนจพนเศษทเปน นภยคกคามตอประเดนนทเราบอก ความมนคงทางอาหารจะเปน นอยางไรถาโรงไฟฟาง ถาขยายฐานท าทาเรอแหมฉบบเฟสสาม ถาขยายฐานอตสาหกรรมนนชบร ระยอง จะเปน นอยางไร...ตรงนคอประชาสงคมทเราท างาน... ” (คณดน, สมภาษณ, 2560)

5 การก าหนดยทธศาสตรทใหความส าคญปองพนทและสรางความมนคงทางอาหาร การรกษาฟนฟทรพยากร อนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาต และการมงสชมชนทองถนจดการตนเอง ของภาคตะวนออกนน เปนหนงในยทธศาสตรทขบวนการภาคประชาชนทชอวา สภาพลเมองเพอการปฏรป โดยใชชอวา ยทธศาสตร 3-4-5 เพอคนตะวนออก อานเพมเตมใน โอฬาร ถนบางเตยว. (2559). “จากความอยตธรรมในการพฒนาฯ ถงการลกขนสของคนภาคประชาชนในภาคตะวนออกกบยทธศาสตร 3-4-5,” วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา, 4(1), หนา 131-156.


รายการอางอง เอกสารภาษาไทย

ชชย ศภวงศ และยวด คาดการณไกล. (บก.). (2540). ประชาสงคมนนทรรศนะนกคนดนนสงคมไทย. กรงเทพฯ: มตชน.

ธรยทธ บญม. (2547). ประชาสงคม. กรงเทพฯ: สายธาร. รงนภา ยรรยงเกษมสข. (2558ก). “แนนซ เฟรเซอร กบพนทสาธารณะ”. วารสาร

รฐศาสตรปรนทรรศน, 2 (2): 5-8. _________ (2558ข). เอกสารประกอบการสอน เรอง ประชาสงคม. ชลบร: คณะ

รฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา. สภาพฒนาการเมอง. (ม.ป.ป.). เครอขายภาคประชาสงคมจงหวด (คปจ.). วนทคน

ขอมล 14 มถนายน 2559, เขาถงไดจาก http://www.pdc.go.th/network/. ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. (2556). พนฐานความเปน นพเมองนนระบอบ

ประชาธน ปไตย . ก รง เทพฯ: ส านกพมพส านกงานเลขา ธการสภาผแทนราษฎร.

สดา สอนศร. (2546). “ฟลปปนส: จากประชาสงคมสพลงประชาชน”. รฐศาสตรสาร, 24 (ฉบบพเศษ): 183-188.

เอนก เหลาธรรมทศน. (2541). สวนรวมทมน นชรฐ: ความหมายของประชาสงคม . นครปฐม: โครงการวจยและพฒนาประชาสงคม มหาวทยาลยมหดล.

โอฬาร ถนบางเตยว. (2559). “จากความอยตธรรมในการพฒนาฯ ถงการลกขนสของคนภาคประชาชนในภาคตะวนออกกบยทธศาสตร 3 -4-5”. วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา, 4 (1): 131-156.

Diamond, L. (2537). “การสมมนาเรอง ประชาสงคมกบประชาธปไตย (Civil Society and Democracy) น าสมมนา โดย Dr. Larry Diamond”. วารสารสงคมศาสตร, 29 (1): 2-15.


เอกสารภาษาตางประเทศ

Diamond, L. (1992). “The Globalization of Democracy”, in Global Transformation and the Third World. Boulder, CO: Lynne Rienner.

Heywood, A. (1994). Political Ideas and Concepts: An Introduction. London: Macmillian.

_________ (2007). Politics. New York: Palgrave Macmillian Marks, G. & Diamond, L. (1992). "Economic Development and Democracy

Reconsidered". in Reexamining Democracy: Essays in Honor of Seymour Martin Lipset. London: Sage.

ขอมลจากการสมภาษณ

คณดน. (2560, 30 พฤษภาคม). สมภาษณ. คณแดน. (2560, 14 กรกฎาคม). สมภาษณ. คณปน. (2560, 22 พฤษภาคม). สมภาษณ. คณปน. (2560, 8 มถนายน). สมภาษณ. คณพรอม. (2560, 16 มถนายน). สมภาษณ. คณพ. (2560, 1 กรกฎาคม). สมภาษณ. คณฟาม. (2560, 28 พฤษภาคม). สมภาษณ. คณฟน. (2560, 24 มถนายน). สมภาษณ. คณลอม. (2560, 8 มถนายน). สมภาษณ. คณเลน. (2560, 16 มถนายน). สมภาษณ. คณวน. (2560, 7 กรกฎาคม). สมภาษณ. คณหนง. (2560, 5 กรกฎาคม). สมภาษณ. คณหมอก. (2560, 5 มถนายน). สมภาษณ. คณหมาก. (2560, 12 กรกฎาคม). สมภาษณ. คณออม. (2560, 9 มถนายน). สมภาษณ.

Documents

ความเป็นพลเมืองของผู้นา ...2 วารสารเศรษฐศาสตร การเม องบ รพา ป ท ฉบ บท