คู่มือการให้ค าแนะน าแก่ผู้ป่วยเกี่ยวกับพันธุศาสตร์ของระบบ ...cn.prd-web.illumina.com/content/dam/illumina... ·

คมอการใหค�าแนะน�าแกผปวยเกยวกบพนธศาสตรของระบบสบพนธ

บทความวชาการทจดท�าโดย

2

การตรวจคดกรองกอนคลอดและตวเลอกในการวนจฉย

การตรวจวนจฉยตวออนกอนการฝงตว (PGD)

การตรวจคดกรองตวออนกอนการฝงตว (PGS)

IVF และพฒนาการของตวออนการถายทอดทางกรรมพนธของยนหนงต�าแหนง

สารบญ ภาพรวมทางพนธศาสตร ภาวะผดปกตของโครโมโซม

สารบญ

ภาพรวมทางพนธศาสตร 3

ภาวะผดปกตของโครโมโซม 12

การถายทอดทางกรรมพนธของยนหนงต�าแหนง 37

IVF และพฒนาการของตวออน 44

การตรวจคดกรองตวออนกอนการฝงตว (PGS) 51

การตรวจวนจฉยตวออนกอนการฝงตว (PGD) 54

การตรวจคดกรองกอนคลอดและตวเลอกในการวนจฉย 57

คมอการใหค�าแนะน�านมจดมงหมายเพอใหขอมลเบองตนแกผใหบรการดานสขภาพเกยวกบค�าแนะน�าทางพนธศาสตรและเพอวตถประสงคทางการศกษาโดยทวไปเทานน คมอนมไดมจดมงหมายเพอใชแทนความเหนทางวชาชพของผใหบรการดานสขภาพ

ในการใหบรการทางอาชพ

3






ภาพรวมทางพนธศาสตร

4






หอสมดแพทยแหงชาตสหรฐอเมรกา Help Me Understand Genetics: Cells and DNA https://ghr.nlm.nih.gov/primer/basics.pdf. เผยแพรเมอ 30 พฤษภาคม 2559 สามารถเขาถงไดเมอ 6 มถนายน 2559

เซลล โครโมโซม และ DNA

คเบสA T

G C

มนษย

เซลล

นวเคลยส

โครโมโซม

DNA

5






หอสมดแพทยแหงชาตสหรฐอเมรกา Help Me Understand Genetics: Cells and DNA https://ghr.nlm.nih.gov/primer/basics.pdf.

เผยแพรเมอ 30 พฤษภาคม 2559 สามารถเขาถงไดเมอ 6 มถนายน 2559

■ รางกายของมนษยถกสรางขนจากเซลลนบลานลานเซลล

■ ภายในนวเคลยสของเซลลมโครงสรางทเรยกวาโครโมโซม โครโมโซมสรางขนมาจากยน

■ ยนแตละยนจะออกค�าสงเพอบอกใหรางกายท�าการพฒนาหรอท�าหนาทอยางไร

■ เบสสชนดใน DNA (A,T,G,C) คอโครงสรางพนฐานของยน ล�าดบของเบสเหลานจะเปนตวบง

บอกถงวธการทยนออกค�าสงแกรางกายของเรา

เซลล โครโมโซม และ DNA

คเบสA T

G C

มนษย

เซลล

นวเคลยส

โครโมโซม

DNA

6






Image adapted from Gardner RJM, Sutherland GR, Schaffer LG. Chromosome Abnormalities and Genetic Counseling พมพครงท 4 New York, NY: Oxford University Press; 2012

โครโมโซมของมนษย

ออโตโซม

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

2221X X X Y

หรอ

ผหญง ผชาย23

โครโมโซมเพศ

จากแมจากพอ

7






Gardner RJM, Sutherland GR, Schaffer LG. Chromosome Abnormalities and Genetic Counseling พมพครงท 4 New York, NY:

Oxford University Press; 2012

■ โดยทวไปมนษยจะมโครโมโซมอย 23 ค (มโครโมโซมรวมทงหมด 46 แทง)

– ครงหนงของโครโมโซมจะมาจากแมและอกครงหนงจะมาจากพอ

■ โครโมโซม 22 คแรกจะเหมอนกน ไมวาคณจะเปนเพศชายหรอเพศหญง ซงโครโมโซมเหลานเรยกวา


■ โครโมโซมคสดทายเรยกวาโครโมโซมเพศ โดยทวไปในเพศหญงจะมโครโมโซม X จ�านวนสองแทง

สวนในเพศชายจะมโครโมโซม X หนงแทง และโครโมโซม Y หนงแทง

โครโมโซมของมนษย


1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

2221X X X Y

หรอ

ผหญง ผชาย23

โครโมโซมเพศ

จากแมจากพอ

8






การแบงเซลลในเซลลสบพนธเบองตน (ไมโอซส)

ไมโอซสระยะท 2


สาเนาของโครโมโซม

เซลลสบพนธ (สเปรม/ไข)

เซลลสบพนธเบองตน

9






การแบงเซลลในเซลลสบพนธเบองตน (ไมโอซส)

■ เซลลสบพนธของมนษยคอสเปรมและไข

■ โดยทวไปเซลลสบพนธแตละเซลลจะมโครโมโซมเพยงชดเดยว (รวม 23 ค)

■ เมอมการปฏสนธ/การตงครรภ สเปรมของพอจะเขาไปรวมกบไขของแมเพอสรางเปนไซโกต ซงจะ

กลายเปนตวออน (มโครโมโซม 46 แทง)





สาเนาของโครโมโซม

เซลลสบพนธ (สเปรม/ไข)

เซลลสบพนธเบองตน

10






การไมแยกสวนของโครโมโซม – ความผดพลาดในการแบงเซลล

การปฏสนธ

ไมโอซสปกต

สเปรม

แฝดสามของโครโมโซม โครโมโซมเดยว

ไข

การไมแยกสวนของโครโมโซม

11






การไมแยกสวนของโครโมโซม – ความผดพลาดในการแบงเซลล

■ จ�านวนโครโมโซมทผดปกต: จ�านวนโครโมโซมไมถกตอง

– Trisomy: มโครโมโซมหนงถงสามแทง

– Monosomy: มโครโมโซมหนงเพยงแทงเดยว

■ จ�านวนโครโมโซมทผดปกตอาจท�าให:

– ตวออนไมสามารถฝงตวในมดลกได

– การตงครรภไมส�าเรจ/การแทงบตร

– คลอดทารกทมภาวะผดปกตของโครโมโซม (เชน Trisomy 21 ซงรจกกนดวาดาวนซนโดรม)




ไมโอซสปกต

สเปรม

แฝดสามของโครโมโซม โครโมโซมเดยว

ไข

การไมแยกสวนของโครโมโซม

12






ภาวะผดปกตของโครโมโซม

13






Trisomy 21 (ดาวนซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

2221 X X

14






■ Trisomy 21 ถอเปนภาวะผดปกตของโครโมโซมทพบมากทสดในการเกดมชพ

■ Trisomy 21 จะเกดขน 1 ใน 660 รายของการเกดมชพโดยประมาณ

■ ลกษณะโดยทวไปของ Trisomy 21:

– ความบกพรองทางสตปญญา

– ปญหาเกยวกบหวใจ

– ความตงตวของกลามเนอแยหรอมนอย

– ใบหนามลกษณะเฉพาะ

Jones KL, Jones MC, del Campo M. Smith’s Recognizable Patterns of Human Malformation. พมพครงท 7 Philadelphia:

Elsevier Saunders; 2013

Trisomy 21 (ดาวนซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

2221 X X

15






Trisomy 18 (เอดเวรดซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

2221 X Y

16






■ Trisomy 18 จะเกดขน 1 ใน 3,333 รายของการเกดมชพโดยประมาณ

■ ภาวะผดปกตของโครโมโซมอยางรนแรง โดยมอายคาดเฉลยนอยกวา 1 ป


– ภาวะทารกในครรภเตบโตชา

– ต�าแหนงมอและ/หรอเทาผดปกต

– มความบกพรองทางพฒนาการและสตปญญาอยางรนแรง



Trisomy 18 (เอดเวรดซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

2221 X Y

17






Trisomy 13 (พาทวซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

2221 X X

18








■ Trisomy 13 จะเกดขน 1 ใน 5,000 รายของการเกดมชพโดยประมาณ

■ ภาวะผดปกตของโครโมโซมอยางรนแรง โดยมอายคาดเฉลยนอยกวา 1 ป


– มความผดปกตของหวใจ สมอง ไต

– ปากและ/หรอเพดานปดไมสนท (ปากแหวง)

– มความบกพรองทางพฒนาการและสตปญญาอยางรนแรง

Trisomy 13 (พาทวซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

2221 X X

19






Monosomy X (เทอรเนอรซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

X 2221

20






Hook EB, Warburton D. Hum Genet. 2014;133(4):417-424



■ Monosomy X เกดขนได 1-1.5% ของการตงครรภ แตการตงครรภสวนใหญ (~99%) เหลานจะไม

เจรญจนถงคลอด

– Monosomy X จะเกดขน 1 ใน 2,000 รายของการเกดมชพในเพศหญงโดยประมาณ

■ ลกษณะโดยทวไปของ Monosomy X:

– หวใจพการ

– เตยกวาคาเฉลย

– ภาวะเปนหนมสาวชา

– มบตรยาก

Monosomy X (เทอรเนอรซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

X 2221

21






47,XXX (ทรปเปลเอกซซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

X X X2221

22








■ 47,XXX จะเกดขน 1 ใน 1,000 รายของการเกดมชพในเพศหญงโดยประมาณ

■ หญงจ�านวนมากทมภาวะ 47,XXX จะไมมลกษณะทสามารถมองเหนได

■ ลกษณะตวแปรของ 47,XXX:

– สวนสงมากกวาคาเฉลย

– มความบกพรองในการเรยนร พฒนาการในการพดและภาษาลาชา

– มพฒนาการดานทกษะกลไกการเคลอนไหวทลาชา

– มความบกพรองทางพฤตกรรมและอารมณ

47,XXX (ทรปเปลเอกซซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

X X X2221

23






47,XXY (ไคลนเฟลเตอรซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

X X Y2221

24








■ ไคลนเฟลเตอรซนโดรมจะเกดขน 1 ใน 500 รายของการเกดมชพในเพศชายโดยประมาณ

■ ชายจ�านวนมากทมภาวะ 47,XXY จะไมมลกษณะทสามารถมองเหนได

■ ลกษณะตวแปรของไคลนเฟลเตอรซนโดรม:

– ความบกพรองในการพดและ/หรอการเรยนร

– รางสง

– อณฑะเลก


47,XXY (ไคลนเฟลเตอรซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

X X Y2221

25






47,XYY (จาคอบสซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

X Y Y2221

26








■ 47,XYY จะเกดขน1 ใน 840 รายของการเกดมชพในเพศชายโดยประมาณ

■ ชายจ�านวนมากทมภาวะ 47,XYY จะไมมลกษณะทสามารถมองเหนได

■ ลกษณะตวแปรของ 47,XYY:

– พฒนาการของทกษะในดานการพดและภาษาลาชา

– ความบกพรองในการเรยนร

– โรคออทสตก

47,XYY (จาคอบสซนโดรม)

1 2 3 4 5

1211109876

151413

2019

181716

X Y Y2221

27






การเกดดลชนและไมโครดลชนของโครโมโซม

เทโลเมอเรส

แขน p

เซนโทรเมยร

แขน q


แขน p


แขน q



แขน p


แขน q


ปกต การดลชน ปกต ไมโครดลชน


แขน p


แขน q


28








■ การเกดดลชนและไมโครดลชนเกดจากชนสวนทขาดหายไปของสารไมโครโซม

– ไมโครดลชนจะมขนาดทเลกกวาดลชนและไมสามารถมองเหนไดดวยกลองจลทรรศน

■ การเกดดลชนและไมโครดลชนของโครโมโซมอาจท�าใหเกดภาวะบกพรองทางสตปญญา ความ

บกพรองทางพฒนาการ และ/หรอ ความพการแตก�าเนด

การเกดดลชนและไมโครดลชนของโครโมโซม


แขน p


แขน q


แขน p


แขน q



แขน p


แขน q


ปกต การดลชน ปกต ไมโครดลชน


แขน p


แขน q


29






การเกดดพลเคชนและไมโครดพลเคชนของไมโครโซม


แขน p


แขน q


แขน p


แขน q



แขน p


แขน q



แขน p


แขน q


ปกต การดพลเคชน ปกต ไมโครดพลเคชน

30








การเกดดพลเคชนและไมโครดพลเคชนของไมโครโซม

■ การเกดดพลเคชนและไมโครดพลเคชนเกดจากชนสวนทเกนมาของสารไมโครโซม

– ไมโครดพลเคชนจะมขนาดทเลกกวาดพลเคชนและไมสามารถมองเหนไดดวยกลองจลทรรศน

■ การเกดดพลเคชนและไมโครดพลเคชนของโครโมโซมอาจท�าใหเกดภาวะบกพรองทางสตปญญา

ความบกพรองทางพฒนาการ และ/หรอความพการแตก�าเนด


แขน p


แขน q


แขน p


แขน q



แขน p


แขน q



แขน p


แขน q


ปกต การดพลเคชน ปกต ไมโครดพลเคชน

31






ผปกครองทไมใชพาหะ

การสลบโครโมโซมอยางสมดลผปกครองทเปนพาหะ

ไซโกตทอาจเปนไปได

พาหะทมภาวะการสลบโครโมโซมอยางสมดล

ไมใชพาหะ แฝดสามของโครโมโซมเกนมาบางสวน + โครโมโซมเดยวเกนมาบางสวน

แฝดสามของโครโมโซมเกนมาบางสวน + โครโมโซมเดยวเกนมาบางสวน


เซลลสบพนธจากผปกครองทไมใชพาหะ

เซลลสบพนธทอาจเปนไปไดจาก

ผปกครองทเปนพาหะ

การสบเปลยนโครโมโซม: การสลบโครโมโซม

32








■ การสลบโครโมโซมถอเปนผลจากการแลกเปลยนชนสวนระหวางสองโครโมโซม

■ การสลบโครโมโซมจะเกดขนไดโดยประมาณ 1 ใน 500 ราย

■ สวนใหญแลวผทมการสลบโครโมโซมจะไมมลกษณะอาการทสามารถมองเหนได

■ พาหะของการสลบโครโมโซมอาจมความเสยงตอ:


– ภาวะแทงซ�า

– ทารกทเกดมาพรอมความพการแตก�าเนดและ/หรอมภาวะบกพรองทางสตปญญา

การสบเปลยนโครโมโซม: การสลบโครโมโซม




พาหะทมภาวะการสลบโครโมโซมอยางสมดล

ไมใชพาหะ แฝดสามของโครโมโซมเกนมาบางสวน + โครโมโซมเดยวเกนมาบางสวน

แฝดสามของโครโมโซมเกนมาบางสวน + โครโมโซมเดยวเกนมาบางสวน





33






การสบเปลยนโครโมโซม: โรเบรตโซเนยน


ไมใชพาหะ พาหะทมภาวะการสลบโครโมโซม

แฝดสามของโครโมโซม

โครโมโซมเดยว









34








■ การสบเปลยนของโครโมโซมแบบโรเบรตโซเนยนจะเกดขนเมอมโครโมโซมสองตว (13, 14, 15, 21,

22) มาเกาะตดกน

■ การสบเปลยนของโครโมโซมแบบโรเบรตโซเนยนจะเกดขนไดโดยประมาณ 1 ในทกๆ 1,000 ราย

■ สวนใหญแลวผทมการสบเปลยนของโครโมโซมแบบโรเบรตโซเนยนจะไมมลกษณะอาการทสามารถ

มองเหนได

■ พาหะของการสบเปลยนของโครโมโซมแบบโรเบรตโซเนยนอาจมความเสยงตอ:


– ภาวะแทงซ�า

– ทารกทเกดมาพรอมความพการแตก�าเนดและ/หรอมภาวะ

บกพรองทางสตปญญา

การสบเปลยนโครโมโซม: โรเบรตโซเนยน


ไมใชพาหะ พาหะทมภาวะการสลบโครโมโซม











35






ปรบแตงจาก: Campbell IM, Shaw CA, Stankiewicz P, Lupski JR. Somatic mosaicism: implications for disease and transmission genetics Trends Genet. 2015;31(7):382-392

ภาวะโมเซอก (ขอผดพลาดในการแบงเซลลซงท�าใหเซลล เกดการเปลยนแปลงทางพนธกรรม)

การแบงเซลลรางกาย (ไมโทซส)

เซลลปกต

เซลลทมการเปลยนแปลงทางพนธกรรม

ตวออนการปฏสนธ โมเซอก

36






หอสมดแพทยแหงชาตสหรฐอเมรกา Medical Encyclopedia: Mosaicism https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001317.htm

ปรบปรงเมอวนท 3 พฤษภาคม 2559 สามารถเขาถงไดเมอ 3 มถนายน 2559

■ ภาวะโมเซอกคอการทเซลลไลนตงแตสองกลมมสวนประกอบทางพนธกรรมทแตกตางกน

■ เกดจากความผดพลาดในขณะมการแบงเซลล (ไมโทซส)

■ สดสวนของเซลลไลนแตละกลมจะแตกตางกนไป

– ผลกระทบทางคลนกของภาวะโมเซอกในแตละรายจะแตกตางกนไป ขนอยกบจ�านวนและชนด

ของเซลลทแสดงอาการ

ภาวะโมเซอก (ความผดพลาดในการแบงเซลลซงท�าใหเซลลเกดการเปลยนแปลงทางพนธกรรม)

การแบงเซลลรางกาย (ไมโทซส)


เซลลทมการเปลยนแปลงทางพนธกรรม

ตวออนการปฏสนธ โมเซอก

37






การถายทอดทางกรรมพนธของยนหนงต�าแหนง

38






การถายทอดพนธกรรมของยนเดนทางออโตโซม

ไมเปนโรคเปนโรค

การกลายพนธ

เปนโรค(50%)

ไมเปนโรค(50%)

เดก

ผปกครอง

ปกต

39






หอสมดแพทยแหงชาตสหรฐอเมรกา Help Me Understand Genetics: Inheriting Genetic Conditions

https://ghr.nlm.nih.gov/primer/inheritance.pdf เผยแพรเมอ 6 มถนายน 2559 สามารถเขาถงไดเมอ 7 มถนายน 2559

■ ในการถายทอดพนธกรรมของยนเดนทางออโตโซมนน เพยงมยนกลายพนธจ�านวนหนงชดกจะ

สามารถแสดงภาวะผดปกตได

■ ผปกครองทเปนโรคจะมความเสยงของการเจรญพนธตอการตงครรภในแตละครงดงตอไปน:

– มโอกาส 50% ททารกในครรภจะเปนโรคจากภาวะผดปกต

– มโอกาส 50% ททารกในครรภจะไมมภาวะผดปกต (ไมแสดงอาการ)

– ชายและหญงจะมความเสยงทเทาๆ กน

การถายทอดพนธกรรมของยนเดนทางออโตโซม

ไมเปนโรคเปนโรค




เดก


ปกต

40






การถายทอดพนธกรรมของยนดอยทางออโตโซม

พาหะพาหะ



ไมไดเปนพาหะและไมเปนโรค(25%)

เดก


พาหะ(50%)


ปกต ปกต

41






หอสมดแพทยแหงชาตสหรฐอเมรกา Help Me Understand Genetics: Inheriting Genetic Conditions

https://ghr.nlm.nih.gov/primer/inheritance.pdf เผยแพรเมอ 6 มถนายน 2559 สามารถเขาถงไดเมอ 7 มถนายน 2559

■ ในการถายทอดพนธกรรมของยนดอยทางออโตโซมนน ตองมยนกลายพนธจ�านวนสองชดจงจะแสดงภาวะผดปกต

■ ผทมยนกลายพนธเพยงหนงชดจะเรยกวาเปนพาหะและโดยทวไปจะไมเปนโรค

■ หากผปกครองทงสองเปนพาหะของภาวะผดปกตแบบเดยวกน ทงสองคนจะมความเสยงของการเจรญ

พนธตอการตงครรภในแตละครงดงตอไปน:

– มโอกาส 25% ททารกในครรภจะเปนโรคจากภาวะผดปกต

– มโอกาส 50% ททารกในครรภจะเปนพาหะของภาวะทผดปกต

– มโอกาส 25% ททารกในครรภจะไมมภาวะผดปกตและไมเปนพาหะ (ไมเปนพาหะและไมแสดงอาการ)

– ชายและหญงจะมความเสยงทเทาๆ กน

การถายทอดพนธกรรมของยนดอยทางออโตโซม

พาหะพาหะ



ไมไดเปนพาหะและไมเปนโรค(25%)

เดก


พาหะ(50%)


ปกต ปกต

42






การถายทอดพนธกรรมของยนดอยบนโครโมโซม X

พาหะไมเปนโรค


เดก


พาหะ(25%)



X Y X X

X Y X X X X X Yไมไดเปนพาหะและไมเปนโรค

(25%)

ปกต

43






หอสมดแพทยแหงชาตสหรฐอเมรกา Your guide to understanding genetic conditions: What are the different ways in which a genetic

condition can be inherited? https://ghr.nlm.nih.gov/primer/inheritance/inheritancepatterns เผยแพรเมอ 31 พฤษภาคม 2559 สามารถเขาถง

ไดเมอ 3 มถนายน 2559

■ การถายทอดพนธกรรมทางโครโมโซม X เกยวของกบยนกลายพนธทเกดขนบนโครโมโซม X ■ ชายทมยนกลายพนธอยบนโครโมโซม X จะเปนโรคจากภาวะผดปกต■ หญงทมยนกลายพนธอยบนหนงในสองของโครโมโซม X จะเรยกวาเปนพาหะของภาวะผดปกต

– โดยทวไป หญงทเปนพาหะจะไมเปนโรค แตในบางรายอาจแสดงลกษณะของภาวะผดปกต

■ หญงทมยนดอยบนโครโมโซม X จะมความเสยงของการเจรญพนธตอการตงครรภในแตละครงดงตอไปน: – มโอกาส 25% ทจะไดลกชายทไมเปนโรคจากภาวะผดปกต– มโอกาส 25% ทจะไดลกสาวทไมเปนพาหะของภาวะทผดปกต – มโอกาส 25% ทจะไดลกสาวทเปนพาหะของภาวะทผดปกต

– มโอกาส 25% ทจะไดลกชายทเปนโรคจากภาวะผดปกต

การถายทอดพนธกรรมของยนดอยบนโครโมโซม X

พาหะไมเปนโรค


เดก


พาหะ(25%)



X Y X X

X Y X X X X X Yไมไดเปนพาหะและไมเปนโรค

(25%)

ปกต

44






IVF และพฒนาการของตวออน

45






การผสมเทยม (IVF)

มดลก

รงไข

กระตนการทางานของรงไขและการเกบไข


1

2

การยายตวออน3

46






■ ในวงจร IVF มขนตอนหลกๆ 3 ขนตอนดงตอไปน

1. กระตนการท�างานของรงไขและการเกบไข

2. การปฏสนธ – ท�าการผสมสเปรมและไขในหองทดลองเพอใหเกดเปนตวออน

3. ยายตวออนเขาสมดลกหรอแชแขงไวเพอใชในอนาคตตอไป

การผสมเทยม (IVF)

มดลก

รงไข

กระตนการทางานของรงไขและการเกบไข


1

2

การยายตวออน3

47






Harton GL, et al. Fertil Steril. 2013;100(6):1695-1703

อตรารอยละของตวออนทมความผดปกตของโครโมโซม (aneuploidy) เพมสงขนตามอายของมารดา

<35 35-37 38-40 41-42 >42อายของมารดา

% ขอ

งตวอ

อนทม

จานว

นโคร

โมโซ

มทผด

ปกต

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0


48







Scott RT Jr., et al. Fertil Steril. 2012;97(4):870-875

■ ตวออนทมจ�านวนโครโมโซมทผดปกตนนอาจเกดขนไดในหญงทกระดบอาย แตจะมความเสยงเพม

มากขนตามอายของมารดา

■ ความเสยงจากตวออนทมจ�านวนโครโมโซมผดปกต:

– ตวออนฝงตวไมส�าเรจ

– การแทงบตร

– ทารกเกดมาพรอมความพการแตก�าเนดและ/หรอมภาวะบกพรองทางสตปญญา

อตรารอยละของตวออนทมความผดปกตของโครโมโซม (aneuploidy) เพมสงขนตามอายของมารดา

<35 35-37 38-40 41-42 >42อายของมารดา

% ขอ

งตวอ

อนทม

จานว

นโคร

โมโซ

มทผด

ปกต

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0


49






ขนตอนการพฒนาของตวออน

ระยะ 2 เซลล

การปฏสนธ วนท 2 วนท 3 วนท 5

ระยะ 8 เซลล (ระยะคลเวจ)

บลาสโตซสท (100+ เซลล)

กลมเซลลชนใน เยอชนนอก (โทรเฟคโตเดรม)

50







■ หลงจากทมการเกบไข การปฏสนธจะเกดขนในหองทดลอง

■ เกดการแบงเซลลหลงจากวนทเกดการปฏสนธ

■ ภายในวนท 5 จะเกดบลาสโตซสททประกอบดวยเยอชนนอกและกลมเซลลชนใน

ขนตอนการพฒนาของตวออน

ระยะ 2 เซลล

การปฏสนธ วนท 2 วนท 3 วนท 5

ระยะ 8 เซลล (ระยะคลเวจ)

บลาสโตซสท (100+ เซลล)

กลมเซลลชนใน เยอชนนอก (โทรเฟคโตเดรม)

51







52







การดดเซลลจากตวออน การตรวจคดกรองโครโมโซม การยายตวออน

ตวออนไมนาจะมจานวนโครโมโซมทผดปกต

ตวออนนาจะมจานวนโครโมโซมทผดปกต

1 2 3

53






Forman EJ, et al. Fertil Steril. 2013;100(1):100-107

Scott RT Jr, et al. Fertil Steril. 2013;100(3):697- 703


Dahdouh EM, et al. J Obstet Gynaecol Can. 2015;37(5):451-63

■ กระบวนการ PGS:1. การดดเซลลจากตวออน: ดงเซลลตงแตหนงเซลลจากตวออนแตละตวออกมาเพอท�าการตรวจคดกรอง2. การตรวจคดกรองโครโมโซม: เซลลทดดออกมาจะถกน�าตรวจคดกรองเพอดจ�านวนโครโมโซมทผดปกต

(โครโมโซมจ�านวนมากหรอนอยเกนไป)3. การยายตวออน: ตวออนทไมนามจ�านวนโครโมโซมทผดปกตจะพรอมยายไปยงมดลกหรอแชแขงไวเพอใช

ในอนาคตตอไป

■ ประโยชนทพงได:– เพมอตราการฝงตว การตงครรภ และการเกดมชพ– ลดอตราการแทงบตร– การคดเลอกตวออนทจะสามารถเจรญตอไปไดมากทสดเพอยายตวออนเพยงหนงตว

■ ขอจ�ากด:– PGS จะท�าการตรวจคดกรองเพอดจ�านวนโครโมโซมทผด

ปกตเทานน– PGS ไมไดตรวจคดกรองเพอหาภาวะผดปกตอนๆ

– PGS ไมไดมความถกตองแมนย�า 100%


การดดเซลลจากตวออน การตรวจคดกรองโครโมโซม การยายตวออน

ตวออนไมนาจะมจานวนโครโมโซมทผดปกต

ตวออนนาจะมจานวนโครโมโซมทผดปกต

1 2 3

54







55







การดดเซลลจากตวออน การตรวจทางพนธกรรม การยายตวออน1 2 3

ตวออนนาจะไมเปนโรค

ตวออนนาจะเปนโรค

56






■ กระบวนการ PGD:

1. การดดเซลลจากตวออน: ดงเซลลตงแตหนงเซลลจากตวออนแตละตวออกมาเพอท�าการตรวจ

2. การตรวจทางพนธกรรม: เซลลทดดออกมาจะถกน�ามาตรวจหาภาวะผดปกตทไดรบการถายทอดมา

3. การยายตวออน: ตวออนทไมนามภาวะผดปกตจะพรอมยายไปยงมดลกหรอแชแขงไวเพอใชในอนาคตตอไป

■ ประโยชน:

– ลดความเสยงในการคลอดทารกทมภาวะผดปกตทางพนธกรรม

■ ขอจ�ากด:

– PGD ไมไดตรวจภาวะผดปกตทอาจเกดขนไดทงหมด

– PGD ไมไดมความถกตองแมนย�า 100%

คณะกรรมการดแลการปฏบตงานสมาคมเพอเทคโนโลยชวยการเจรญพนธ, คณะกรรมการสมาคมอเมรกนเพอเวชศาสตรการเจรญพนธ

Fertil Steril. 2008;90(5 Suppl):S136-143

Dahdouh EM, et al. J Obstet Gynaecol Can. 2015;37(5):451-463


การดดเซลลจากตวออน การตรวจทางพนธกรรม การยายตวออน1 2 3

ตวออนนาจะไมเปนโรค

ตวออนนาจะเปนโรค

57







58






ACOG Practice Bulletins—Prenatal Diagnostic Testing for Genetic Disorders. Obstet Gynecol. 2016;127:e108–e122

ACOG Practice Bulletins—Screening for Fetal Aneuploidy. Obstet Gynecol. 2016;127:e123–e137

*โดยทวไปในสหรฐอเมรกา แตอาจแตกตางกนไปในแตละประเทศ

การตรวจคดกรองกอนคลอดและตวเลอกในการวนจฉย*

การตรวจคดกรองซรม

ผปวยไดรบคาแนะนาและเลอกการตรวจกอนคลอด

ไม

ผลเปนบวกหรอไมสาหรบภาวะทผดปกต

ของโครโมโซม


ของโครโมโซมใหคาปรกษาเพมเตมและตรวจสอบวนจฉย

ไมไม

ผปวยและผใหบรการปรกษาหารอกนถง

ขนตอนตอไป





10 0/7 สปดาห - 22 6/7 สปดาหของการตงครรภ 10 สปดาหของการตงครรภจนกวาจะคลอด CVS/การเจาะถงนาคราCVS: 10-13 สปดาหของการตงครรภ

การเจาะถงนาครา: โดยทวไป 15-20 สปดาหของการตงครรภ

ใชใช

การตรวจคดกรอง cfDNA

การตรวจวนจฉย

ใช

59






ACOG Practice Bulletins—Prenatal Diagnostic Testing for Genetic Disorders. Obstet Gynecol 2016;127:e108–e122


*โดยทวไปในสหรฐอเมรกา แตอาจแตกตางกนไปในแตละประเทศ

■ การตรวจคดกรองเพอดจ�านวนโครโมโซมทผดปกตเปนการประเมนความเสยงของผหญงในการอม

ครรภทารกทมภาวะผดปกตของโครโมโซมบางอยาง

– หากผลการตรวจคดกรองเปนบวก ควรมการใหค�าแนะน�าและตรวจวนจฉยเพมเตม

■ การตรวจวนจฉยสามารถใหขอมลทแนนอนเกยวกบ:

– ภาวะผดปกตของโครโมโซม

– ภาวะผดปกตทางพนธกรรมบางอยาง

การตรวจคดกรองกอนคลอดและตวเลอกในการวนจฉย*

การตรวจคดกรองซรม

ผปวยไดรบคาแนะนาและเลอกการตรวจกอนคลอด

ไม


ของโครโมโซม


ของโครโมโซมใหคาปรกษาเพมเตมและตรวจสอบวนจฉย

ไมไม







10 0/7 สปดาห - 22 6/7 สปดาหของการตงครรภ 10 สปดาหของการตงครรภจนกวาจะคลอด CVS/การเจาะถงนาคราCVS: 10-13 สปดาหของการตงครรภ

การเจาะถงนาครา: โดยทวไป 15-20 สปดาหของการตงครรภ

ใชใช

การตรวจคดกรอง cfDNA

การตรวจวนจฉย

ใช

60






การตรวจคดกรอง Cell-free DNA (cfDNA)

1 2 3

การตงครรภทไมเปนโรค

การเจาะเลอดมารดาและการแยก cfDNA การหาลาดบเบสของ cfDNA การวเคราะหโดยการนบจานวน

การตงครรภทเปนโรค

cfDNA ของมารดาcfDNA ของทารกในครรภ

CCCTTAGCGCTTTAACGTACGTAAAACCCTTAACGTACGTAAAAACGGGGTCAAAGGTTCCCGACTTAAAATCGGAATCGATGCCCAAACTTAATCGATGCCCAAACGGGGTCAAAGTTCCC

61






Gil MM, et al. Ultrasound Obstet Gynecol. 2015;45(3):249-266


การตรวจคดกรอง Cell-free DNA (cfDNA)

■ กระบวนการตรวจคดกรอง cfDNA

1. เจาะเลอดจากแขนของหญงมครรภทระยะครรภตงแต 10 สปดาหขนไป สกด cfDNA จากเลอดมารดาในหองทดลอง

2. หาล�าดบเบสของ cfDNA เพอตรวจวดจดเรมตนของโครโมโซม

3. นบจ�านวน cfDNA ทหาล�าดบเบสแลวเพอตรวจคดกรองหาภาวะผดปกตของโครโมโซม

■ ประโยชน:

– มอตราการตรวจพบสงส�าหรบภาวะผดปกตทตรวจ

– มอตราการเกดผลบวกปลอมทต�ามาก● ผปวยทจ�าเปนตองมการตรวจวนจฉยเพอตดตามผลโดยเปรยบเทยบกบการตรวจคดกรองซรมมจ�านวนทนอยลง

■ ขอจ�ากด:

– ไมใชการวนจฉย (อาจเกดผลบวกปลอมและผลลบปลอม)

– ในบางตวอยาง ผลลพธอาจแสดงถงภาวะผดปกตของมารดา

มากกวาทารก

1 2 3

การตงครรภทไมเปนโรค

การเจาะเลอดมารดาและการแยก cfDNA การหาลาดบเบสของ cfDNA การวเคราะหโดยการนบจานวน

การตงครรภทเปนโรค

cfDNA ของมารดาcfDNA ของทารกในครรภ

CCCTTAGCGCTTTAACGTACGTAAAACCCTTAACGTACGTAAAAACGGGGTCAAAGGTTCCCGACTTAAAATCGGAATCGATGCCCAAACTTAATCGATGCCCAAACGGGGTCAAAGTTCCC

62






การจ�าแนกประเภทของผลการตรวจคดกรอง cfDNA

ผลลบจรง ผลบวกจรง

ผล cfDNA ทเปนลบ

ผลบวกปลอมและผลลบปลอม

ผล cfDNA ทเปนบวก

63






■ ผลบวกจรง: ผลเปนบวก และทารกในครรภมภาวะผดปกต

■ ผลบวกปลอม: ผลเปนบวก แตทารกในครรภไมมภาวะผดปกต

■ ผลลบจรง: ผลเปนลบ และทารกในครรภไมมภาวะผดปกต

■ ผลลบปลอม: ผลเปนลบ แตทารกในครรภมภาวะผดปกต

การจ�าแนกประเภทของผลการตรวจคดกรอง cfDNA

ผลลบจรง ผลบวกจรง


ผลบวกปลอมและผลลบปลอม

ผล cfDNA ทเปนบวก

64






cfDNA: ผลลบ

ทารกในครรภทมภาวะผดปกต (ผลลบปลอม)


65






ACOG Practice Bulletins—Screening for Fetal Aneuploidy. Obstet Gynecol 2016;127:e123–e137

Gil MM, et al. Ultrasound Obstet Gynecol. 2015;45(3):249-266

■ โอกาสททารกในครรภจะไมมภาวะผดปกตนนมมากกวา 99%

– ผลลบปลอมนนจะเกดขนไดนอยมาก

■ ผลลพธจะใชไดกบภาวะผดปกตทท�าการตรวจเทานน

■ ไมควรมการตรวจคดกรองใดๆ เพมเตมเพอดจ�านวนโครโมโซมทผดปกตของตวออน เนองจากจะท�าใหม

โอกาสเกดผลบวกปลอมไดมากยงขน

cfDNA: ผลลบ

ทารกในครรภทมภาวะผดปกต (ผลลบปลอม)


66






cfDNA: ผลบวก

ผล cfDNA ทงหมดทเปนบวก

แสดงปจจยเสยงเพมเตมไมแสดงปจจยเสยงเพมเตม

ทารกในครรภทมภาวะผดปกต

67







■ ผลบวกหมายความวาทารกในครรภมโอกาสทจะเกดภาวะผดปกตของโครโมโซมสงมากยงขน

■ โอกาสของภาวะผดปกตทงหมดจะขนอยกบผลของ cfDNA และปจจยเสยงเพมเตมตาง ๆ รวมทง:

– อายของมารดา

– ผลอลตราซาวด

– ผลการตรวจคดกรองซรม

– ประวตการเกดภาวะผดปกตของโครโมโซมในครอบครว

■ ควรใหค�าแนะน�าและการตรวจวนจฉยเพมเตม

cfDNA: ผลบวก

ผล cfDNA ทงหมดทเปนบวก

แสดงปจจยเสยงเพมเตมไมแสดงปจจยเสยงเพมเตม

ทารกในครรภทมภาวะผดปกต

68






การตรวจวนจฉย: การตดชนเนอรกสงตรวจ (CVS)

การ CVS ผานทางหนาทอง

หวตรวจอลตราซาวด

การ CVS ผานทางปากมดลก

เนอรก

รก หวตรวจอลตราซาวดรก

เนอรก

69







■ สามารถตรวจวดใหแนนอนมากทสดเทาทจะเปนไปไดวาเกดภาวะผดปกตของโครโมโซมหรอไม

– สามารถท�าการตรวจทางพนธกรรมเพมเตมได หากมการระบ

■ เกยวของกบการตรวจเซลลทเกบไดจากรก

– โดยทวไปจะด�าเนนการเมอมอายครรภระหวาง 10 ถง 13 สปดาห

■ มความเสยงตอการแทงบตร

การตรวจวนจฉย: การตดชนเนอรกสงตรวจ (CVS)

การ CVS ผานทางหนาทอง


การ CVS ผานทางปากมดลก

เนอรก

รก หวตรวจอลตราซาวดรก

เนอรก

70






การตรวจวนจฉย: การเจาะถงน�าคร�า


ผนงมดลก

นาครา

71







■ สามารถตรวจวดใหแนนอนมากทสดเทาทจะเปนไปไดวาเกดภาวะผดปกตของโครโมโซมหรอไม

– สามารถท�าการตรวจทางพนธกรรมเพมเตมได หากมการระบ

■ เกยวของกบการตรวจเซลลของทารกในครรภทเกบไดจากของเหลวทอยรอบๆ ทารกในครรภ (น�าคร�า)

– โดยทวไปจะด�าเนนการเมอมอายครรภระหวาง 15 ถง 20 สปดาห

■ มความเสยงตอการแทงบตร

การตรวจวนจฉย: การเจาะถงน�าคร�า


ผนงมดลก

นาครา

72






Kalousek DK. Pediatr Pathol. 1990;10(1-2):69-77

ชนดของภาวะโมเซอกทางโครโมโซมของทารกในครรภ

ภาวะโมเซอกของทารกในครรภ


เกยวของกบโครโมโซม เซลลผดปกต


ภาวะโมเซอก ในชนเนอรกเทานนภาวะโมเซอกโดยทวตว

73






Grati FR. J Clin Med. 2014;3(3):809-837

Van Opstal D, et al. PLoS One. 2016;11(1):e0146794

■ ภาวะโมเซอกโดยทวตว: การมเซลลไลนทมโครโมโซมแตกตางกนอยทงในรกและทารกในครรภ

ตงแตสองเซลลไลนขนไป

– อาจท�าใหเกดผลบวกปลอมหรอผลลบปลอมของ cfDNA

■ ภาวะโมเซอกในชนเนอรกเทานน: การมเซลลไลนทมโครโมโซมแตกตางกนอยในรกตงแตสองเซลล

ไลนขนไปแตไมมในทารกในครรภ

– อาจท�าใหเกดผลบวกปลอมของ cfDNA

■ ภาวะโมเซอกของทารกในครรภ: การมเซลลไลนทมโครโมโซมแตกตางกนอยในทารกในครรภตงแต

สองเซลลไลนขนไปแตไมมในรก

– อาจท�าใหเกดผลลบปลอมของ cfDNA

ชนดของภาวะโมเซอกทางโครโมโซมของทารกในครรภ

ภาวะโมเซอกของทารกในครรภ


เกยวของกบโครโมโซม เซลลผดปกต


ภาวะโมเซอก ในชนเนอรกเทานนภาวะโมเซอกโดยทวตว

คมอการใหค�าแนะน�านมจดมงหมายเพอใหขอมลเบองตนแกผใหบรการดานสขภาพเกยวกบค�าแนะน�าทางพนธศาสตรและเพอวตถประสงคทางการศกษาโดยทวไปเทานน คมอนมไดมจดมงหมาย

เพอใชแทนความเหนทางวชาชพของผใหบรการดานสขภาพในการใหบรการทางอาชพ

© 2016 Illumina, Inc. สงวนลขสทธ เลขทสงพมพ 1576-2016-031-A-THA






Documents

คู่มือการให้ค าแนะน าแก่ผู้ป่วยเกี่ยวกับพันธุศาสตร์ของระบบ ...cn.prd-web.illumina.com/content/dam/illumina... ·