โครงการบรการวชาการ เรอง โครงการจดท าแผนพบเสรมความร

1. บทน า

ในการใหการรกษาผปวยของแผนกห คอ จมก นอกจากจะไดรบการตรวจจากแพทยผเชยวชาญในสาขาแลว การใหความรและค าแนะน าเกยวกบโรคตางๆ แกผปวยและญาตนนมความส าคญในการดแลผปวยเชนกน ซงสวนใหญแพทยไมมเวลาเพยงพอทจะอธบายและใหค าแนะน าไดอยางครบถวน ดงนนจงมกจะใหขอมลผานทางเอกสารแผนพบ ซงปจจบนพบวาแผนพบทมอยนนยงไมครอบคลมโรคทพบบอยทางห คอ จมก

โครงการจดตงภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา จงจดท าโครงการบรการวชาการนเพอใหนกศกษาแพทยไดฝกการท าแผนพบเพอใหความรเกยวกบโรคทางห คอ จมก เปนการฝกหาขอมลและน าความรมาประยกตใชเพอให

2. วธด าเนนการ ใหนกศกษาแพทยทผานการเรยนวชา พศ.592 ในแตละกลมยอยเลอกหวขอการท าแผนพบไมใหซ ากน ภายใตค าแนะน าของอาจารย ซงเปนผตรวจสอบความถกตองเหมาะสมของเนอหา การเรยบเรยง ภาพประกอบ รวมทงแหลงเอกสารอางอง ใหนกศกษาแพทยจดท าแผนพบ 10 เรอง ดงน 1. การกายบรหารศรษะ 2. โรคกรดไหลยอนบรเวณกลองเสยง 3. Meniere’s disease 4. โรคหน าหนวกฉบพลนและเรอรง 5. โรคภมแพ ( Allergic rhinitis) 6. โรคตอมทอนซลและอะดนอยด (Adenotonsillar Hypertrophy) 7. โรคนอนกรน 8. โรคไซนสอกเสบ 9. โรคเสนประสาทหเสอมแบบฉบพลน 10. โรคเสยงแหบ

3. ตวชวด 1. นกศกษาแพทยทผานการเรยนวชา พศ.592 เขารวมโครงการนมากกวา 80% 2. จ านวนแผนพบของแผนกห คอ จมก จ านวน 1 เรอง ตอนกศกษาแตละกลมยอย

4. ผลทคาดวาจะไดรบ 1. ไดแผนพบของแผนกห คอ จมก จ านวน 10 หวขอเรอง 2. นกศกษาแพทยทผานการเรยนวชา พศ.592 มากกวา 80 % ไดฝกฝนการท าแผนพบ 5. งบประมาณทใช (ถวเฉลยทกรายการ) 5.1 คาตอบแทนหวหนาโครงการ / ผด าเนนงานโครงการ 10,0000.- บาท 5.2 คาจดท ารายงานผลการด าเนนงานโครงการ - คาถายเอกสาร (10 เรอง x 100 แผน x 1 บาท) 1,000.- บาท รวม 11,000.- บาท 6. ผรบผดชอบโครงการ

ผรบผดชอบโครงการ : ………………………………………………………… (ผชวยศาสตราจารยแพทยหญงอมรวรรณ นลสวรรณ)

หวหนาโครงการจดตงภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา ผอนมตโครงการ : …………………………………………………..………… (รองศาสตราจารยนายแพทยศภชย ศลปอาชากล) ผอ านวยการโรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต

สรปผลการด าเนนงาน ประจ าปงบประมาณ 2554 โครงการ การจดท าแผนพบเสรมความร

โดย : อาจารยแพทยหญงปารชาต บณะสวรรณ โครงการจดตงภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา

โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต

1

โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต แบบสรปผลการด าเนนงานโครงการพฒนาคณภาพ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2554

--------------------------------------------- 1. ชอโครงการ โครงการ การจดท าแผนพบเสรมความร 2. หนวยงานทรบผดชอบ โครงการจดตงภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา วธการด าเนนการงาน 1. ใหนกศกษาแพทยทผานการเรยนวชา พศ.592 ในแตละกลมยอยเลอกหวขอการท าแผนพบ

2. อาจารยเปนผตรวจสอบความถกตองเหมาะสมของเนอหา การเรยบเรยง ภาพประกอบ รวมทงแหลงเอกสารอางอง 3. วตถประสงค 1. เพอเพมพนการเรยนรและเพมประสบการณแกนกศกษาแพทยในการบรการชมชน ฝกทกษะการใหขอมล และค าแนะน าผานทางการฝกสรางสอความรตางๆ 2. เพอพฒนาการรกษา และเสรมสรางสขภาพแกผปวย 4. ความสอดคลองกบเปาหมายของโรงพยาบาล พนธกจขอท 1 เปนทพงในการรกษาพยาบาล เปาหมายขอท 1 ผรบบรการไดรบบรการทเปนเลศ มคณภาพไดมาตรฐานเปนทพงพอใจ

2

5. สรปผลการด าเนนงาน 5.1 ผลการด าเนนงานตามวตถประสงค

วตถประสงค ตวชวด ผลการด าเนนงาน 1. เพอเพมพนการเรยนรและเพมประสบการณแกนกศกษาแพทยในการบรการชมชน ฝกทกษะการใหขอมล และค าแนะน าผานทางการฝกสรางสอความรตางๆ

1. นกศกษาแพทยทผานการเรยนวชา พศ.592 เขารวมโครงการนมากกวา 80%

เนองจาก ปการศกษา 2554 เปดการเรยนการสอนรายวชาห คอ จมกและศลยกรรมใบหนา ซงมนกศกษาแพทยป 5 ปการศกษา 1/2554 จ านวน 2 กลม จงจดใหนกศกษาแพทยจดท าแผนพบ ดงน กลมท 1 จดท าแผนพบเรอง 1. โรคจมกอกเสบภมแพ กลมท 2 จดท าแผนพบเรอง 1. โรคหน าหนวก

นอกจากนในสวนของอาจารยไดท าแผนพบรวมดวยเพอใชในคลนกนอนกรน (ในชวงทยงไมมนกศกษาแพทยชนปท 5 ทผานการศกษา พศ.592) ดงตอไปน 1. นอนกรนหรอภาวะหยดหายใจ ขณะนอนหลบ 2. การใชคลนความถวทยเพอลดการบวมของเยอบจมก 3. สขอนามยการนอนทดขนพนฐาน 4. การตรวจสขภาพการนอนหลบ 5. แนวทางส าหรบการลดน าหนกในคนนอนกรน 6. การผาตดตอมทอนซล และ ตอมอะดนอยด

2. เพอพฒนาการรกษา และเสรมสรางสขภาพแกผปวยความรและประสบการณมาบรณาการในการดแลผปวย

2. จ านวนแผนพบของแผนกห คอ จมก จ านวน 1 เรอง ตอนกศกษาแตละกลมยอย

เนองจากนกศกษาแตละกลมมจ านวน 8 คน และนกศกษาเรมเปดเรยนปการศกษา 2554 ในเดอน มถนายน 2554 จงมนกศกษาแพทยเรยนรายวชา พศ.592 จ านวน 2 กลม จงใหนกศกษาแพทยรบผดชอบท าแผนพบกลมละ 1 เรอง

3

5.2 ประเมนผลการด าเนนการตามแผนปฏบตการ

รายการ เกณฑการประเมน

4 มากทสด

3 มาก

2 ปานกลาง

1 นอย

1. ผลการด าเนนงานโครงการบรรลวตถประสงค 2. ทานพอใจในผลงานของโครงการตามเปาหมายเพยงใด 3. ระหวางด าเนนการตามโครงการ 3.1 งบประมาณเหมาะสม 3.2 วสดอปกรณทใชปฏบตงานเหมาะสม 3.3 ความรวมมอของผรวมงาน 3.4 ขนตอนการด าเนนงานเปนไปตามก าหนดเวลา 4. ผลงานตามวตถประสงคและตามเปาหมาย รวม

เฉลย (คะแนนรวมหารดวย 7) 3.14 สรปคาใชจาย

คาใชจายในการด าเนนการโครงการ 11,000 .- บาท

การด าเนนงานเปนทนาพอใจ การด าเนนงานควรปรบปรง * ถาคะแนนเฉลยตงแต 3 ขนไป แสดงวา การด าเนนงานเปนทนาพอใจ * ถาคะแนนเฉลยต ากวา 3 ลงมา แสดงวา การด าเนนงานควรปรบปรง

ปญหาอปสรรค สาเหตของปญหาอปสรรค ขอเสนอแนะแนวทางแกไข 1. ดานงบประมาณ - - 2. ดานบคลากร เนองจาก ปการศกษา 2554 เรมเปด

เรยนในเดอนมถนายน 2554 จงท าใหมจ านวนนกศกษาแพทยผานการเรยนทงหมด 2 กลม และไดแผนพบทงหมด 2 เรอง

จดใหนกศกษาแพทยจดท าแผนพบตามระยะเวลาทก าหนด

3. ดานวสด / อปกรณ - - 4. ดานบรการและประสานงาน - -

ลงชอ ........................................................ (อาจารยแพทยหญงปารชาต บณะสวรรณ)

ผประเมนโครงการ ......../............/..........

4

รายละเอยดโครงการ โครงการ การจดท าแผนพบเสรมความร

5

บนทกการประชม / การปรกษาหารอ

6

แผนพบ จ านวน 8 เรอง

7

เครองมอการประเมน 1. จากตวชวด : นกศกษาแพทยทผานการเรยนรายวชา พศ.592 เขารวมโครงการนมากกวา 80 % ผลการประเมน : มนกศกษาแพทยทผานการเรยนรายวชา พศ.592 เขารวมโครงการน 2 กลม กลมละ 8 คน คดเปน 100 % เนองจากเรมเปดเรยน ปการศกษา 1/2554 ในเดอนมถนายน 2554 จงมนกศกษาแพทยเรยนรายวชา พศ. 592 จ านวน 2 กลม กลมละ 8 คน 2. จากตวชวด : จดท าสอความรของแผนกห คอ จมก จ านวน 1 เรอง/นกศกษาแตละกลมยอย ผลการประเมน : นกศกษาแพทยทเรยน รายวชาห คอ จมกและศลยกรรมใบหนา ปการศกษา 1/2554 ม 2 กลม กลมละ 8 คน มอบหมายใหท าแผนพบ 1 กลม / 1 เรอง ดงน กลมท 1 จดท าแผนพบเรอง

1. โรคจมกอกเสบภมแพ กลมท 2 จดท าแผนพบเรอง

1. โรคหน าหนวก อาจารยผรบผดชอบไดท าแผนพบสอความรทางห คอ จมก จ านวน 6 เรอง ไดแก

1. นอนกรนหรอภาวะหยดหายใจขณะนอนหลบ 2. การใชคลนความถวทยเพอลดการบวมของเยอบจมก 3. สขอนามยการนอนทดขนพนฐาน 4. การตรวจสขภาพการนอนหลบ 5. แนวทางส าหรบการลดน าหนกในคนนอนกรน 6. การผาตดตอมทอนซล และตอมอะดนอยด

8

ค าน า รายงานสรปผลการด าเนนงานโครงการพฒนาคณภาพ ประจ าปงบประมาณ 2554 ซงโครงการจดตงภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา ไดเสนอขออนมตจดท าโครงการ การจดท าแผนพบเสรมความร ซงไดมวธการด าเนนงานในรปแบบใหนกศกษาแพทยทผานการเรยนวชา พศ.592 ในแตละกลมยอยเลอกหวขอการท าแผนพบภายใตค าแนะน าของอาจารย ในการนโครงการจดตงภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา ขอสงรายงานสรปผลการด าเนนงานโครงการพฒนาคณภาพ ประจ าปงบประมาณ 2554 โครงการ การจดท าแผนพบเสรมความร รายละเอยดดงสรปรายงานผลการด าเนนงานในเลมน โครงการจดตงภาควชาโสต ศอ นาสกวทยา สงหาคม 2554

สารบญ หนา แบบสรปผลการด าเนนงานโครงการพฒนาคณภาพ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2554 1 รายละเอยดโครงการ การจดท าแผนพบเสรมความร 4 รายงานการประชม/การปรกษาหารอ 5 แผนพบ 6 เครองมอการประเมน (แบบประเมนโครงการ) 7 ผลการประเมนจากตวชวด 7

4. ใน 2-3 วนแรกควรรบประทานอาหารเหลวทเยน เชน ไอศกรม หรอนาดมทใหพลงงาน หรอ อาหารออน เชน โจก ขาวตม แตไมควรรบประทานอาหารทแขงหรอรอน หรอ รสเผดรสจดเกนไป อยางนอย 1 สปดาหแรกหลงผาตด 5. ควรรกษาความสะอาดในชองปาก เชน บวนปากและแปรงฟนทกครงหลงรบประทานอาหาร

การนดตรวจตดตามอาการ แพทยจะนดมาดอาการและฟงผลชนเนอ (ถามการสงตรวจ) ครงแรก

ประมาณ 1 สปดาหหลงผาตด และหลงจากนน 3-4 สปดาห แพทยจะนดมาเพอประเมนผลการรกษาเพอพจารณาแนะนาทางปฏบตอน ๆ ทเหมาะสมตอไป

การผาตดตอมทอนซล และ/หรอ ตอมอะด

นอยด

(Tonsillectomy / Adenoidectomy)

ตอมทอนซล (Tonsil) และตอมอะดนอยด ( Adenoid) เปนเนอเยอตอมนาเหลองชนดเดยวกนทอยในบรเวณทางเดนหายใจสวนบน โดยตอมทอนซลจะมอยหลายตาแหนง แตทเหนชดทสดเวลาอาปากจะม 2 กอนอยชองคอขางลนไกและโคนลน สวนตอมอะดนอยดจะอยในสวนหลงของโพรงจมกทาใหมองไมเหนจากการตรวจธรรมดา การผาตดตอมทอนซลและ/ หรอตอมแอดนอยดออก จะทาเมอ มการตดเชอเรอรง หรอเปนๆหายๆ เชน มไข, คดจมก, นามกไหลเรอรง จนรบกวนคณภาพชวตของผปวย หรอใชรกษาอาการนอนกรนและภาวะหยดหายใจขณะหลบชนดอดกน ซงนยมทาและไดผลดมากในเดก การผาตดทงสองอยางนนยมทาพรอมกนในการผาตดครงเดยว ภายใตการดมยาสลบ โดยพทยจะใสเครองมอทางชองปาก จงไมมบาดแผลใดๆ ทมองเหนไดจากภายนอก ใชเวลาพกรกษาตวในโรงพยาบาลราว 1-2 วน ผลจากการผาตดมผลตอภมคมกนของผปวยนอยมาก ดงนนจงมความเสยงในการตดเชอหลงผาตดนอย

การเตรยมตวกอนผาตด

ผปวยควรจะรกษาสขภาพใหแขงแรง เชน พกผอนอยางเพยงพอเพอปองกนไขหวดหรอการตดเชอของระบบทางเดนหายใจเฉยบพลน ซงอาจทาใหตองเลอนการผาตด สาหรบผปวยบางรายทรบประทานยาบางชนด เชน ยาแอสไพรน หรอ ยาตานการแขงตวของเลอด ตองหยดยากอนผาตดหลายวนทงนตองปรกษาแพทย เพอประเมนความพรอมของผปวยสาหรบการผาตด ซงอาจตองตรวจเลอด ภาพถายรงส หรอคลนหวใจแลวแตความจาเปน นอกจากนกอนผาตดจะมวสญญแพทยและพยาบาลจะมาใหความร เพอเตรยมความพรอมสาหรบการดมยาสลบ และควรงดน าและอาหารกอนผาตดอยางนอย 6 ชวโมง (หรอตาม

ความจาเปน) เพอปองกนภาวะแทรกซอนจากการดมยาสลบ ซงในกรณของผปวยเดกผปกครองจะตองดแลตามคาสงของแพทยอยางเครงครด

ความเสยงและภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนจาก

การผาตด

โดยทวไปมกไมรนแรงและพบนอยไดแก เลอดออกจากจมก หรอปาก ซงปกตมกมปรมาณไมมากและหยดไดเอง แตบางรายถาเลอดออกไมหยดอาจตองไปทาการหามเลอดในหองผาตด ผปวยอาจรสกหายใจลาบากจากการบวมของทางเดนหายใจรอบแผลผาตด ซงถาอาการรนแรง อาจตองใสทอชวยหายใจ หรอเจาะหลอดลมคอ ผปวยจะพดไดชดปรกตและมผลตอเสยงหรอการพดนอยมาก ยกเวน

ผทตองใชเสยงเปนอาชพเชน นกรอง หรอนกพากยควรแจงใหแพทยทราบกอน นอกจากนอาจมความเสยงจากการดมยาสลบ เชน เสยงแหบจากการใสทอชวยหายใจ แผลบรเวณเหงอก ลน บางรายทฟนไมแขงแรง อาจมฟนโยกได

เนองจากตองใชเครองมอในชองปาก อยางไรกตามแมวาผลขางเคยงทรนแรง เชน ปอดอกเสบจากการสดสาลก หรอนาทวมปอด พบไดนอยมาก แตถาผปวยมภาวะหยดหายใจขณะหลบระดบรนแรง และมโรคประจาตว เชน อวนมาก เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคเลอดออกผดปกต หรอ มโรคหวใจและโรคปอดรวมดวย จะมอตราเสยงของการเกดภาวะแทรกซอนไดสงขน

การปฏบตตนและสงทควรทราบหลงผาตด

1. ผปวยจะไดรบการรกษาตวในโรงพยาบาล และสวนมากสามารถกลบบาน

ไดหลงผาตด 24-48 ชวโมง หากรบประทานอาหารไดเพยงพอ และไมมภาวะแทรกซอน ใชเวลาพกท งหมดฟนราว 7-10 วน 2. ผ ปวยจะมแผล โดยมกเหนเปนฝาสขาวอยในชองคอตรงบรเวณเดมของตอมทอนซลทงสองขาง ซงจะคอยๆ หายเองภายใน 7-14 วน นอกจากนในชวงวนแรกๆ อาจมอาการเจบคอ กลนลาบาก รบประทานไมคอยสะดวก ทาใหนาหนกลดได โดยผปวยจะไดรบยาทจาเปน เชน ยาแกปวด ยาแกอกเสบ หรอ ยาหยอดจมก เพอหามเลอด เปนตน 3. หลงการผาตดสปดาหแรก ทางเดนหายใจมกจะบวมข น อาจทาให

หายใจไมสะดวก และกรนไมดข น นอกจากน อาจมเลอดออกได ด งนนควรนอนศรษะสง โดยใชหมอนหนน หรอเตยงทปรบได อมและประคบนาแขงทคอ

บอยๆ งดเลนกฬาทหกโหมหรอยกของหนกชวคราว และหลกเลยงการขบเสมหะ การสงนามกหรอจามแรงๆ โดยทวไปผปวยอาจมนาลายหรอนามกปนเลอดออกเลกนอย ซงถานอนพกและใชยาหยอดจมกมกจะดขน อยางไรกตามถาอาการเปนรนแรงขนควรรบไปโรงพยาบาลพบแพทยทนท

การรกษาดวยยาลดนาหนก (Weight loss Medication) การใชยาชวยลดนาหนก นนควรเปนเพยงสวนเสรม ควบคกบการปรบเปลยนนสยและพฤตกรรมในการใชชวต ขางตน ในกรณททาอยางเตมท แตยงไมไดผล มาแลว เชนไมนอยกวา 6 เดอน ซงปจจบน มขอบงช ในผใหญ คอ ผทม BMI>30หรอผทมBMI>27แตมปจจยเสยงตอโรคหวใจเชนผปวยเบาหวานความดนโลหตสงหรอภาวะหยดหายใจขณะหลบชนดอดกน ปจจบน องคการอาหารและยาของสหรฐ (FDA) ไดรบรองยาทสามารถใชลดนาหนกไดในระยะยาว ไมเกน 1 ป จานวน 2 ชนดไดแก

3.1 Sibutramine ซงมฤทธ ทาใหรสกอม และรบประทานอาหารนอยลง 3.2 Orlistat ซงมฤทธ ลดการดดซมไขมนจากอาหาร ยา ทงสองชนดน จะชวยลดนาหนกไดราว 3 – 10 กโลกรม ซงจะเหนผลไดใน 6 เดอนแรก

นอกจากนยง มยาอน ทนามาใชลดนาหนกเชนกน แตไมปลอดภยสาหรบในการใชระยะยาวและยงไมได รบการรบรอง เนอง จากยาทกชนดยอมมขอหามใช หรอม ผลขางเคยง ดงนนจงตองปรกษาแพทยกอนและตดตามการตรวจรกษากบแพทยอยางสมาเสมอดวย

4. การผาตด เพอลดนาหนก (Bariatric Surgery) ในกรณทลมเหลวจากการรกษาดวยวธตาง ๆ ทงหมดขางตน อาจพจารณารบการผาตด

ซงมขอบงชในผทม BMI > 40 หรอ BMI > 35 แตมโรครวม เชน ผปวยเบาหวาน ความดนโลหตสง หรอ ภาวะหยดหายใจขณะหลบชนดอดกนปจจบนการผาตดแบงเปน 2 ชนดใหญ ๆ ไดแก

1.1 การผาตด รดกระเพาะ (Banded Gastroplasty) เพอใหมปรมาตรเลกลง ทาใหทานอาหารไดนอย

1.2 การตดตอกระเพาะกบลาไสเลก (Roux-en-Y Gastric Bypass) ซงมความเสยงมากกวา วธแรก แมวา การผาตดมรายงานวาไดผลคอนขางด อยางไรกตาม ยอมมความเสยง ขนอยกบสขภาพของผปวยแตละราย และตองตดตามการรกษากบแพทยเฉพาะทางดานนในระยะยาว การควบคมและปองกนภาวะอวน หรอ นาหนกเกน โดยทวไป ถาสามารถลดนาหนกไดตามเปาหมาย และร กษาระดบคงท ไดนานเกน 2 ป อาจถอวาประสบความ สาเรจ โดยสงส าคญทสด คอ การปรบเปลยนนสยและพฤตกรรมในการใชชวต

สาหรบการปองกนนน ควรเรมตงแตเดกอายนอย โดยผปกครองควรเปนแบบอยางทดและชวย ปลกฝงนสยมระเบยบวนย ตลอดจนใหคาแนะนาและฝกฝนอยางสมาเสมอเพอใหเตบโตและมสขภาพ

แขงแรงตอไป

แนวทางสาหรบการลดน าหนกในคนนอนกรน

Weight Reduction Guidelines

ผศ.นพ.วชญ บรรณหรญ American Board of Sleep Medicine, Certified International Sleep Specialist

ปจจบนพบวาความอวนหรอนาหนกเกน เปนสาเหตอยางหนงของการนอนกรนและหยด

หายใจขณะหลบ ซงเปนอนตรายตอสขภาพแลว ยงเปนททราบกนดวาความอวนเปนปจจยเสยงทสาคญตอ โรคหวใจและหลอดเลอด ,โรคเบาหวาน , ความดนโลหตสง , อมพฤกษ , กระดกเขาเสอม , โรคนวในถงนาด และตลอดจนโรคมะเรงบางชนด หรอโรคอน ๆ อกไมนอย

การประเมนระดบความอวน หรอนาหนกเกน สามารถวดไดหลายวธ เชน 1. การหาคา ดชนมวลกาย (Body Mass Index) หรอ BMI ซงปจจบนเปนวธทนยมมากทสด

โดยคานวณไดจาก สตร คอ BMI = นาหนก (kg) สวนสง2 (m2) ตวอยางเชน ถามนาหนก 70 กก. และมสวนสง 1.70 เมตร จะมคา ดชนมวลกาย (BMI) คอ 70 / (1.70 x 1.70) ดงนน จะมคา BMI = 24.22 เปนตน

ในผใหญคา BMIในชวง18.5- 24.9 จะถอวาปกต ถาBMIอยในชวง 25- 29.9 จะถอวาทวหรอ นาหนกเกน (Overweight ),หรอ BMI อยในชวง 30-39.9 จะถอวา อวน (Obesity ) แตถา BMI มากกวา 40 จะถอวา อวนมาก (Extreme Obesity)สาหรบเดก ใหใชคา BMI ทคานวณไดไปเทยบกบ Growth chart ตามอาย และเพศ ทมอย

2. การวดรอบเอว (Waist circumference) ใหวดระดบเหนอกระดกเชงกราน วดตรงกลางขณะหายใจออกสด ซงคาทไดนจะสมพนธกบไขมนในชองทอง (visceral fat)

3. การวดเสนรอบคอ (Neck circumference)

วธการลดนาหนกสาหรบคนอวนหรอนาหนกเกน อาจแบงออกเปนขนตอน ไดแก 1. การตงเปาหมายในการลดนาหนก (Goal Setting) สาหรบในผใหญ ควรตงเปาหมายแบบ คอยเปนคอยไป และสมเหต สมผล เชน ลดนาหนกตวได รอยละ 5- 10 จากปจจบน ภายใน 6 เดอน หรอ ประมาณ ½ กโลกรมตอสปดาห (เดอนละ 2 กก.)เปนตนสาหรบเดกนน อาจตงเปาหมายเพยง นาหนกตวใหคงท ขณะทสวนสงเพมขน อยางเดยว เปนตน

2. การปรบเปลยนนสยและพฤตกรรมการใชชวต (Life style changes) วธน ถอวาเปนวธทสาคญทสดสาหรบระยะยาว โดยหลกการคอ การหาทางลดพลงงานทไดรบ (Energy Intake) และ เพมการใชหรอเผาผลาญพลงงาน (Energy Output)

2.1 การลดพลงงานทไดรบจากอาหาร (Diet Control) โดยทวไป ผทตองการลดนาหนก ควรควบคมพลงงานทไดรบจากอาหาร ให ไมเกนวนละ

1200 – 1600 แคลอร ในผชาย หรอ วนละ 1000 – 1200 แคลอร ในผหญง ในเดกทลดนาหนกหรอบางรายทตองควบคมมาก กวาน ควรอยภายใตการดแลของแพทยทเชยวชาญ เพอความปลอดภย

2.1.1 ชนดของอาหารทควรจากดปรมาณ · อาหารทมไขมนชนดอมตวสง ไดแก กลมเนอตดมน ไสกรอก หนงไก หนงหมของ

ทอดตางๆ ดวย นามนปาลม นามนหม เชน ไกทอด มนฝรงทอด หรอ กลวยทอด ฯลฯ และ กลมทมกะท เชน มะพราว หรอ แกงกะท หรอ กลมทมครม เชน เนย ไอศกรม คกก เคก โดนท ขนมปงสวนใหญ เปนตน

· อาหารทมไขมนคลอเลสเตอรอลสง ไดแก ไขแดง ตบ เครองในสตว กง หรอผลตภณฑ นม เนย ครม ฯลฯ

· อาหารทมนาตาลสง ไดแก นาหวาน นาเชอม ผลไมกระปอง ฯลฯ · เครองดมทมแอลกอฮอลล เชน เบยร สรา เปนตน

**ในการเลอกอาหารอาจด คาพลงงานทจะไดรบจากขางกลองหรอ ทบรรจอาหาร**

2.1.2 ชนดของอาหารทแนะนาสาหรบลดนาหนก ไดแก · นมไขมนตา หรอ นมปลอดไขมน เนอสตวไมตดมน หรอไมม หนง เชน เนอปลานง · อาหารกลมทมสวนประกอบของธญพช หรอถวเหลอง · ผกและผลไม ทใหพลงงานไมสง (ไมรวมทเรยน หรอ มะมวง ) · นามนมะกอก อาจใชปรมาณเลกนอย ในทาอาหารทดแทน นามนหมได 2.2 การออกกาลงกายหรอ เพมกจกรรมทใชพลงงาน (Physical Activity)

ขอด นอกจากจะชวยลดนาหนกแลว ยงลดความเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจ ชวยเพมความแขงแรงของปอด กลามเนอ แ ละ ชะลอการสกหรอของกระดก นอกจากนยงชวยให ความเครยดลดลง ทาใหมโอกาสใชเวลากบครอบครวหรอเพอนมากขน และถาทาอยางถกเวลาจะชวยให นอนหลบดขนอกดวย การออกกาลงกายทด ควรเปน แบบ aerobic exercise คอมการเคลอนไหวรางกายและเพมอตราการเตนของหวใจ ระดบปานกลาง เชน การวง การ วายนา เดนเรว ขจกรยาน ฯลฯ โดยปรมาณทเหมาะสม สาหรบ ผใหญ คออยางนอย วนละ 30 นาท ไมนอยกวา 3 วนตอสปดาห หรอ ประมาณวนละ 1 ชวโมงในเดก

อยางไรกตาม สาหรบควรเรมตนทละนอย แบบคอยเปนคอยไป และเลอกก จกรรมทชอบ

หรอมความสข เชน อาจเรมตนดวยการเดนใหมากขน, ถาตกไมสงมากใหเดนขนบนได แทนการใชลฟท , ทางานบาน งานสวน ,หรอทากจกรรมสนท นนาการ เชน เตนรา หรอ วงชาๆ ใน สวนสาธารณะ แตถาไมมเวลามาก อาจแบงเวลา ออกกาลงกายเปน ชวงเชา 15 นาท และ ชวงเยนอก 15 นาท เพอใหปรบตวกอนแลวจงคอย ๆ เพมขน เชน จากเดนเรว เปน วงชา ๆหรอ วายนา เปนตน

2.3 การเพมระเบยบวนย สรางนสย หรอพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพ ซงอาจมหลายเทคนค เชน

· ไมนง ดโทรทศน หรอใชคอมพวเตอร มากเกนไป · หลกเลยงการรบประทานอาหารวางขณะพกการประชมหรอทางาน · รวมมอกบเพอนหรอครอบครว เพอสนบสนนการลดนาหนก เชนชวนไปออกกาลงกายรวมกน · หมนทบทวนและบนทก ชนดและปรมาณของอาหารทรบประทาน ตลอดจนตารางกจกรรม

ออกกาลงกายตาง ในแตละสปดาห · ใหรางวลกบตวเอง (ทไมใชอาหาร) หากสามารถลดนาหนกไดตามเปาหมาย เปนตน

ขอควรรอน ๆ เกยวกบการตรวจ

ในปจจบน ในโรงพยาบาลรฐบาลขนาดใหญ ซงสวนมากเปนโรงเรยนแพทยของมหาวทยาลยตาง ๆ มกมหองตรวจคณภาพการนอนเฉพาะ (การตรวจสขภาพการนอนชดมาตรฐาน ระดบ 1) ซงคาใชจายในการตรวจสามารถเบกจายคารกษาพยาบาล ในใชสทธขาราชการไดเตมจ านวน รวมถง กรณใชสทธประกนสงคม หรอ สทธ 30 บาท กอาจครอบคลมถงได อยางไรกดกรณน ทานควรสอบถามเจาหนาทดานการเงนของแหงนนกอนดวย สวนในกรณททานตองช าระคาตรวจเอง ในสวนของโรงพยาบาลรฐ คาใชจายจะประมาณ 8000–9000 บาท แตในกรณท การตรวจในหองเฉพาะของโรงพยาบาลรฐ ใชเวลารอตรวจนานมาก ซงบางแหงอาจไมนอยกวา 4 เดอน แตทานมอาการซงมผลกระทบตอการด าเนนชวตของทานมาก ทานอาจปรกษาแพทยเฉพาะดานเพอพจารณา การตรวจการนอนนอกสถานพยาบาล ซงคาจายในสวนนใกลเคยงกบการตรวจในโรงพยาบาล ถาเปนการตรวจชดสมบรณระดบ 2 หรอ คาใชจายราว 3000 บาทถาเปนการตรวจชดจ ากดระดบ 3 ซงในสวนนอาจไมสามารถเบกจากสทธ ขาราชการ ประกนสงคม หรอ ประกนสขภาพได นอกจากนทานอาจเลอกตรวจชดการนอนมาตรฐานในสถานพยาบาลเอกชนทงน ควรเปนแหงทเชอถอผลไดในระดบสากล แลวน าผลการตรวจของทานมาใหแพทยทดแลทานแปลผล ได ซงทานตองทราบวา ในสวนน คาใชจายจะสงกวาโรงพยาบาลของรฐ คอราว 10000 – 15000 บาท และปจจบนยงไมมขอสรปวา จะสามารถเบกคาตรวจรกษาจากบรษทประกนชวต หรอจากบรษทตนสงกด ของทานไดหรอไม ดงนนทานควรสอบถามตวแทนประกน

ทานควรพจารณาอยางรอบคอบกอนการตดสนใจตรวจ ทงนเพอผลการตรวจทเชอถอได อนจะเปนขอมลอางองในการรกษาโรคเกยวกบการนอนของทานในระยะยาว ตอไปในอนาคต

การตรวจสขภาพการนอนหลบ (Sleep test)

เรยบเรยงโดย : อ.นพ.วชญ บรรณหรญ ABSM, Certified International Sleep Specialist คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

การตรวจสขภาพการนอนหลบ (Sleep test ) คอ อะไร

เปนการตรวจสขภาพทส าคญ เพอวเคราะหการท างานของระบบตาง ๆของรางกายทเกดขนระหวางการนอนหลบ เชน ระบบการหายใจ ระดบออกซเจนในเลอด การท างานของคลนไฟฟาสมอง คลนไฟฟา หวใจ และกลามเนอ รวมถง ศกษาพฤตกรรมบางอยางทเกดขนขณะหลบดวย ปจจบนจดวาเปนการตรวจสขภาพมาตรฐานสากล (gold standard) เพอชวยในการวนจฉย โรคตาง ๆ ทเกยวของกบการนอนหลบ โดยเฉพาะอยางยงทโรคพบบอยเชน ภาวะอดกนทางเดนหายใจขณะหลบ หรอทนยมเรยกสน ๆ วา หยดหายใจขณะหลบ เปนตน

เมอไหรจงควรรบการตรวจ sleep test

ขอบงชทส าคญ ไดแก ผทมปญหานอนกรนดงผดปรกต หรออาการงวงนอนกลางวนมากผดปรกต ทงๆ ทไดนอนอยางเพยงพอแลวหายใจล าบากและสงสยวาจะมการหยดหายใจขณะหลบ หรอผทมพฤตกรรมการนอน ผดปรกตอน ๆ เชน นอนแขนขากระตก นอนกดฟน หรอ นอนละเมอ นอนฝนราย สะดงตนเปนประจ า เปนตน

ทงนกอนตรวจ ทานควรพบแพทยทเชยวชาญดานโรคการนอนหลบโดยตรง หรอแพทยเฉพาะทางสาขาทเกยวของเชน ห คอ จมก หรอ อายรแพทยดานระบบทางเดนหายใจ หรอ ระบบประสาท เพอสอบถามประวต และตรวจรางกายอยางละเอยดกอน เพอพจารณาทางเลอก หรอความจ าเปนในการตรวจและรกษา ในแบบตาง ๆ

การตรวจ sleep test มจ าเปนตอทานอยางไร เปนการตรวจทเปนมาตรฐานสากล ส าหรบใชในการวนจฉยและประเมนระดบความรนแรงของโรค ภาวะอดกนทางเดนหายใจขณะหลบ (Obstructive Sleep Apnea; OSA) ซงจะมผลตอการวางแผนและการตดสนใจทางเลอกในการรกษา ประโยชนจากการตรวจทส าคญตอมา คอจะใชในการตงคาความดนลม ( Pressure titration) ในกรณททานรกษาภาวะอดกนทางเดนหายใจขณะหลบโดยการเลอกใชเครองเปาความดนลมเพอชวยเปดทางเดนหายใจ (Continuous positive airway pressure; CPAP) และใชในการปรบระดบการเคลอนของขากรรไกร ในกรณททานเลอกใชเครองครอบฟน (oral appliances) นอกจากนยงใชตดตามผลการรกษาหลงการผาตดทางเดนหายใจสวนตน รวมถงยงชวยในการวนจฉยโรคความผดปรกตอน ๆ ทเกยวกบการนอนไดอกดวย

ทานควรเตรยมตวอยางไรกอนรบการตรวจ กอนการตรวจคณภาพการนอนหลบ ทานควรพบแพทยเฉพาะทางเพอพจารณา วา การตรวจแบบใดทเหมาะสมกบทาน โดยทวไปนน ทานควรหลกเลยงการดม กาแฟ ชา เครองดมทมแอลกอฮอลลเปนสวนผสม หรอการออกก าลงกายอยางหนก หลงเทยง ในวนทท าการตรวจ ทานไมจ าเปนตองหยดงานเพอมาพกโรงพยาบาล เนองจากการตรวจจะเรมในชวงค า ใกลเวลานอนปรกตของทาน โดยทวไปจะเรมประมาณ 2 ทม ทงนอาจขยบเวลาไดบางตามความเหมาะสม และในวนทตรวจทานควรสวมเสอผา เหมอนชดททานใสนอนปรกต ท าจตใจใหสบาย ไมตองวตกกงวล เนองจากการตรวจ ไมไดสราง

ความเจบปวดใด ๆ แกทาน เพยงแตอาจมความไมคนเคย กบเครองมอทตดตามรางกาย สวนตาง ๆ ของทานเทานน ทานควรจะนอนในทาทท าใหทานนอนสบายทสด และแจงเจาหนาทใหทราบหากทานมปญหา หรอตองการความชวยเหลอใดในระหวางการตรวจ ซงจะมไมโครโฟนภายในหองตรวจ อยแลว กรณททานใชยารกษาโรคประจ าตว ใดเปนประจ ามานาน เชน ยาลดความดนโลหต ยารกษาเบาหวาน หรอ ยานอนหลบ สวนมากไมจ าเปนตองหยดยากอนตรวจการนอน อยางไรกดทานควรแจงใหเจาหนาทและแพทยทราบเพอตดสนรวมดวย ในชวงเชาทานสามารถนอนและตนตามเวลาปกตของทานโดยเจาหนาท จะไมพยายามปลกทานหากทานยงอยในระยะการนอนหลบทลกอย ผรบการตรวจสวนมากสามารถนอนหลบไดใกลเคยงปกต

วธการตรวจ sleep test ท าอยางไร ในกรณนจะกลาวถง การตรวจคณภาพนอนหลบในหองตรวจเฉพาะของสถานพยาบาล ซงจะมเจาหนาท เฝาอยดวยทงคน (การตรวจสขภาพการนอนชดมาตรฐานระดบ 1) ซงจดเปน gold standard เมอทานมาถงหองตรวจชวงหวค า และแจงกบทางสถานพยาบาล เจาหนาทจะสอบถามขอมลเกยวกบการนอนของทาน หรอ อาจใหทานกรอกแบบสอบถาม และเอกสารความยนยอมของทานรวมถงจะแนะน า เรองตาง ๆ เชน เกยวกบสถานท ซงสภาพจะคลายกบหองนอนของโรงแรม หรอใกลเคยงกบหองนอนในบานของหลายทาน เพอจะใหทานไดหลบดทสด นอกจากน ทานอาจไดรบการทดลองใสหนากากของเครองเปาความดนลมชวยหายใจ ( CPAP mask) เพอสรางความคนเคยกอน เนองจากในบางทานทมภาวะหยดหายใจระดบรนแรง ถาเจาหนาทตรวจพบความผดปรกตมาก ในชวงครงคนแรก ทานอาจไดรบการปลกเพอ ตนขนมารกษาโดยเครองดงกลาวภายในคนทตรวจเลย เมอทานช าระรางกายสะอาดแลวและพรอมทจะเขานอน เจาหนาทจะเรมท าการตด สายวด คลนไฟฟา สมอง รวมถงกลามเนอลกตา กลามเนอใตคาง และขา รวมถงการตรวจคลนไฟฟาหวใจ ดงนนทานจะมอปกรณตางๆ และสาย ตดทบรเวณศรษะ ใบหนา คาง หนาอกและขาทง 2 ขาง นอกจากนทานจะไดรบการตรวจการหายใจโดยม สายวดบรเวณจมก สายรดหนาอก และบรเวณทอง รวมถงจะมเครองวดระดบออกซเจน ทปลายนวของทาน และอาจมเครองวดระดบเสยงกรน หรอการตรวจพเศษอน ๆ ตามความจ าเปน และในหองตรวจสวนมากจะมกลองโทรทศนวงจรปดบนทกไว ดวย โดยทเจาหนาทจะอยในหองควบคมซงอยภายนอกหองนอนของทาน แตจะพรอมชวยเหลอทาน กรณททานตองการ

การตรวจ sleep test มแบบใดบาง และควรเลอกตรวจอยางไร ตามนยามของราชวทยาลยเวชศาสตรการนอนหลบของสหรฐอเมรกา (American Academy of Sleep Medicine) ซงเปนทยอมรบในและใชอางองในระดบสากล แบงการตรวจสขภาพการนอนหลบ หรอ sleep test ซงบางครงอาจเรยกวา sleep study ออกเปน 4 ระดบตามความละเอยดของขอมลทตรวจ

ระดบท 1 เราเรยกวา การตรวจสขภาพการนอนชดมาตรฐานสมบรณภายในหองตรวจเฉพาะของสถานพยาบาล ซงตองมเจาหนาทเฝา (Comprehensive attended in-

Lab polysomnography ) อาจเรยกงาย ๆ วาเปนการตรวจชดมาตรฐานระดบท 1 การตรวจนจะประกอบดวย การวดคลนไฟฟาสมอง คลนไฟฟากลามเนอ ลกตา ใตคาง และขา คลนไฟฟา หวใจ การตรวจวดระดบออกซเจนในเลอด การตรวจวดลมหายใจ เปนอยางนอย และ ในหองตรวจมาตรฐานสวนใหญ มการบนทกเสยงกรน รวมถง บนทกภาพวดโอเพอศกษาพฤตกรรมขณะนอนตรวจดวย

ระดบท 2 เปนการตรวจสขภาพการนอนชดมาตรฐานสมบรณ แบบนอกสถานพยาบาล (อาจตรวจตามบาน หรอ ทพก เชน หอผปวย และอนๆ ) อาจมเจาหนาทเผา หรอไมเผากได (Comprehensive mobile polysomnography) อาจเรยกงาย ๆ วาเปนการตรวจชดมาตรฐานระดบท 2 การตรวจนมสวนประกอบเชนเดยวกน หรอใกลเคยงกบการตรวจระดบ 1 แตตางกนตรงทตรวจไมไดตรวจภายในหองตรวจของสถานพยาบาล แตอาจไปตรวจทหองนอนในบานของทานเอง เปนตน ซงมขอด คอ จะไดขอมลการนอนทเชอถอได คลายกบการนอนในหองนอนปกตมากกวา เนองจากผตรวจไดตรวจในสถานทหรอสงแวดลอมทคนเคย อาจเหมาะกบผทเคลอนเดนเคลอนไหว หรอมาโรงพยาบาลไมสะดวก เชนผปวยทอวนมาก หรอมโรคประจ าตวท าใหเคลอนยายล าบาก นอกจากนคาใชจายในการตรวจจะถกกวา ระดบท 1 เนองจากไมมคาใชจายเพมในเรองคาหองของโรงพยาบาล

ระดบท 3 การตรวจสขภาพการนอนหลบแบบจ ากด (Limitted channel portable sleep test) หรอ เรยกงาย ๆ การตรวจชดจ ากด ระดบท 3 การตรวจน จะมเพยงการตรวจ ลมหายใจ การเคลอนไหวของหนาอก และทอง การวดระดบออกซเจนในเลอด การวดระดบเสยงกรน บางครงรวมคลนหวใจรวมดวย การตรวจนมขอด คอ ตรวจนอกสถานท เชน หองนอนทบาน ซงมความสะดวก และคาใชจายถกกวา 2 แบบแรกอยางไรกตาม ผลการตรวจมกไดคาความรนแรงต ากวาความเปนจรง เนองจากไมไดวดคลนสมอง จงไมสามารถประเมน ประสทธภาพในการนอน รวมระยะความลกของการนอน ผลทไดจงมขอจ ากดและดอยกวา แบบชดสมบรณ

ระดบท 4 การตรวจระดบออกซเจนในเลอด และหรอ วดลมหายใจขณะหลบ (Single or dual channel portable sleep test) บางทานอาจไมจดวาเปนการตรวจการนอนหลบ แตกอาจเรยกวาเปน การตรวจชดจ ากด ระดบท 4 ไมสามารถน ามาใช

ยนยนการวนจฉยภาวะอดกนทางเดนหายใจขณะหลบได แตอาจใหขอมลพนฐานบางอยางเกยวกบสขภาพ ซงมประโยชน เฉพาะในกรณทไมสามารถ ตรวจการนอนหลบ ระดบ 1 -3 ไดเทานน

Sleep test ตรวจไดทใดบาง และตางกนอยางไร จากประเภทการตรวจนอนในระดบ ตาง ๆ ดงกลาว จะเหนไดวา เราสามารถตรวจทงในหองตรวจเฉพาะของโรงพยาบาล(sleep lab) หรออาจตรวจนอกสถานพยาบาล เชน การตรวจทบาน home monitoring sleep test หรอแมกระทงการตรวจในโรงแรม หรอทพกทเหมาะสมกได

3. ขอปฏบตอน ๆ ในการใชชวตประจ าวน เชน รกษาความสมดลและความสม าเสมอในกจวตรประจ าวนตาง ๆของทาน เชน เวลาการรบประทานอาหาร เวลาหลบตน หรอ เวลาออกก าลงกาย เปนตน เพอการท างานของระบบตางของรางกายจะไดปรบตว ตามนาฬกาธรรมชาต ภายในตนเองงายขนการออกก าลงกายอยางสม าเสมอในเวลาชวงเชา หรอ เยนทหางจากเวลานอนอยางนอย 4 –6 ชม.

· การควบคมน าหนกตวไมใหมากเกนไป เนองจากจะท าใหอดอด และเปนความเสยงตางโรคตาง ๆ จ านวนมาก รวมถงภาวะอดกนทางเดนหายใจขณะหลบดวย

· หาวธผอนคลายความเครยด ตาง ๆ เชน การแบงเวลาเพอใครครวญและหาทางแกปญหาอยางเหมาะสม การท าสมาธ การฝกการผอนคลายกลามเนอ หรอการปรกษาหารอกบผทไววางใจ ฯลฯ

หากทานปฏบตตามค าแนะน าพนฐานงาย ๆ เบองตนแลวยงไมดขน ทานควรปรกษาแพทยเพอหาสาเหตทเปนความผดปรกตทางรางกาย อน ๆ และรบการรกษาอยางเหมาะสมตอไป

สขอนามยการนอนทดขน

พนฐาน

(Basic Sleep Hygiene)

ขอปฏบตตอไปน เปนเพยงค าแนะน าเบ องตนอยางงายๆ เพอใหนอนหลบอยางมคณภาพมากขน อาจชวยแก ปญหาตาง ๆ ทเกยวกบการนอนไดระดบหนง แตถาท าไดเปนประจ าจะเกดเปนนสยการนอนหลบทดในระยะยาว หลกเลยงสงทเหลาน เชน การดม เครองดมทมสวนผสมของคาเฟอนเชน กาแฟ ชา ชาเขยว น าอดลมเครองดมบ ารงก าลง ฯลฯ โดยเฉพาะอยางยง หลงอาหารม อเทยง เชนอาจดมกาแฟ 1-2 แกวเฉพาะในชวงเชา ทงน เนองจากคาเฟอนท าใหสมองตนตวขน และออกฤทธ ไดนานไมต ากวา 6 -7 ชวโมง

· การดมเครองดมทมแอลกอฮอลล รวมถงเหลา เบยร หรอ ไวน ในชวงเวลา 4- 6 ชม. กอนนอน เนองจากในชวงแรกเครองดมดงกลาว อาจท าใหทานหลบเรวขน แตเมอหมดฤทธใน 3-4 ชม.แลว ชวงการนอนตอมาทานจะตนแลวนอนหลบไมสนท มนศรษะและไมสดชนเมอตนนอน นอกจากนฤทธของแอลกอฮอล ยงท าใหกลามเนอทางเดนหายใจหยอนมากขนและสมองตนตวชาลง ท าใหภาวะอดก นทางเดนหายใจขณะหลบ (OSA) มอาการรนแรงมากข น

การสบบหร เนองจากมสารนโคตน ทท าใหสมองตนตว และพยายามหลกเลยงยาทมฤทธกระตนประสาท รวมถง ยาขยายหลอดลมบางชนดหรอยาแกคดจมกบางชนด ในชวงกอนนอนทงนอาจเปลยนเปนยาชนดอนแทนถาสามารถท าได การรบประทานอาหารจ านวนมาก หรออาหารทยอยยาก ในชวงนอยกวา

3 ชม.กอนนอน เชน เนอสตว หรอไขมนปรมาณสง เนองจากอาจท าใหทานอดอด หลบไมสนท และเกดภาวะกรดไหลยอนได การออกก าลงกายอยางหนกมากในชวงหวค า หรอกอนเขานอนนอยกวา 4-6 ชม.ทงนทานอาจออกก าลงกายในชวงเชา เชน ชวงวนหยดสดสปดาห แทน เปนตน ควรหลกเลยงใชยานอนหลบอยางตอเนองนาน เกน 1 เดอนยกเวนภายใตการดแลของแพทยเฉพาะทางอยางใกลชด เนองจากอาจเกดภาวะพงยา หรอตดยานอนหลบ ซงจะท าให มปญหาในภายหลงมากขน และถาทานมปญหานอนกรน อาจท าใหภาวะอดกนทางเดนหายใจขณะหลบแยลงกวาเดมได ควรหลกเลยงการท างานทมความเครยด ในชวงเวลาใกลนอน

2. เพมปจจยทสงเสรม การนอนหลบทด เชน พยายามปรบสงแวดลอมในการนอนใหอยในระดบทเหมาะสม เชน การเลอกหมอน หรอทนอนทสบายพอเหมาะกบสรระของทาน ลดแสงหรอเสยงรบกวน ใหนอยลง และควบคมอณหภมหองใหพอด ควรปรบทานอนใหเหมาะสมกบสรระ แตละทาน เชน ผท นอนกรน หรอมภาวะอดก นทางเดนหายใจขณะหลบน นสวนใหญ (ไมเสมอไป) ทานอนหงายมกจะมอาการมากกวาทานอนอน ๆ ดงนนถาสามารถปรบใหเกดความเคยชนในทานอนตะแคง นอนศรษะสงเลกนอย (ถาท าไดโดยทไมฝนจนเกนไป) กอาจชวยบรรเทา อาการโรคดงกลาว ไดในบางราย

ควรหลบอยางตอเนองอยางนอย 6 -8 ชม. และควรเขานอนกอนเทยงคน พยายามอยบนทนอน เมอคณงวงนอนจรง ๆ เทานน และปรบทานอนใหเหมาะสมกบตนเอง ถาไมสามารถหลบไดหลงจากเขานอนแลว เกน 30 นาท ใหลองออกจากหองนอน แลวท ากจกรรมอยางสงบ เชน อานหนงสอ ท าใจสบาย ๆ หรอ ฟงวทยเบา ๆ เมอเกดความงวงแลว จงเขาไปนอนอกครง ถาตนข นระหวางทนอนกลางคนไมควรพยายามกดดนตนเองเพอใหรบนอนจนเกนไปเชนอาจไมดนาฬกา หรอ เลอกนาฬกาทเสยงเบาและไมรบกวน ซงจะท าใหลดความเครยดและความกงวลหรอกลววาจะนอนไมหลบ ตนนอนใหตรงเวลา สม าเสมอ ทงน ในระหวางกลางวน พยายามไมงบหลบถาท าได แตหากทานงวงอยางมาก การงบหลบชวงส น ๆ จะชวยทานใหสดชนขนได อยางไรกตามไมควรนานเกน 1 ชวโมง และ ไมควรงบในชวงหวค า อาหารมอเบา ๆ กอนนอน เชนขนม หรอ นม ปรมาณเลกนอย มสารบางอยางอาจชวยใหหลบดขน

การนดตรวจตดตามอาการ

แพทยจะนดมาดแผลครงแรกประมาณ 1 สปดาหหลงผาตดและหลงจากนน แพทยจะนดมาเพอประเมนผลการรกษาเปนระยะๆ ถาอาการตางๆ เชน คดจมก คน จาม นามกไหล เสมหะลงคอไมดขนใน 8 สปดาหแพทยจะพจารณาแนะนาทางเลอกในการรกษาเชน รกษาแบบซาอก หรอ เลอดวธอนๆ ทเหมาะสมตอไป

การใชคลนความถวทยเพอลดการ

บวมของเยอบจมก

Radiofrequency (RF) for Inferior turbinate

reduction

การใชคลนความถวทยในการรกษาเยอบจมกบวมหรออกเสบเรอรงเปนการผาตดเลกทนยมทาเพอลดอาการคดจมก นามกไหลเรอรง ทเกดจากโรคจมกอกเสบในรายทไมตอบสนองตอการรกษาดวยยาและการปฏบตตนพนฐานเชน การหลกเลยงปจจยตางๆ ททาใหเกดโรค การรกษาวธนทาโดยแพทยจะใสเครองมอและใชเขมชนดพเศษทสามารถสงคลนความถวทย ( radiofrequency) ผานทางชองจมกสอดเขาไปในเนอเยอบจมกสวนทเรยกวา เทอรบเนตอนลาง ( Inferior turbinate) เพอใหเกดเปนพลงงานความรอนในเนอเยอดงกลาวซงจะทาใหเกดการสญเสยสภาพชนใตเยอบบางสวนและตอมาจะเกดเนอเยอพงผดทาใหมการหดตวและลดปรมาณของเยอบจมก ผรบการรกษาจะรสกจมกโลงและหายใจไดสะดวกขน นอกจากนอาจทาใหอาการคน, จาม, นามกไหล และเสมหะลงคอลดลงดวย วธนสามารถทาไดโดยใชยาชาเฉพาะท ผปวยจงไมจาเปนตองนอนโรงพยาบาลมแผลทเยอบในชองจมกขนาดเทารเขมของเครองมอ จงไมมบาดแผลใดๆ ทมองเหนไดจากภายนอก อาการปวดหรอเจบแผลหลงผาตดคอนขางนอย ผลของการรกษามกเหนชดเจนภายใน 4 สปดาห จากการวจยในระดบนานาชาต พบวาคลนความถวทยสามารถลดอาการคดจมกไดดราวรอยละ 80 โดยทผลยงคงอย

นานไมนอยกวา 1 ป และอาจทาซาไดอก ถาผลยงไมเปนทนาพอใจนอกจากนยงสามารถใชในรายทมอาการคดจมกเรอรงจากผนงกนชองจมกคด ทไมมาก กอนพจารณาผาตดแกไขผนงกนชองจมกคดในขนตอไป

การเตรยมตวกอนการรกษา

ผปวยควรจะรกษาสขภาพใหแขงแรง เชน พกผอนอยางเพยงพอเพอปองกนไขหวดหรอการตดเชอของระบบทางเดนหายใจเฉยบพลนซงอาจทาใหตองเลอนการผาตดสาหรบผปวยทรบประทานยาบางชนดเชน ยาแอสไพรนหรอยาตานการแขงตวของเลอด ตองหยดยากอนผาตดหลายวน ทงนตองปรกษาแพทย เพอประเมนความพรอมของผปวยสาหรบการผาตดซงอาจตองตรวจเลอดภาพถายรงสหรอคลนหวใจแลวแตความจะเปนและถาผลตรวจปกตผปวยสามารถมาโรงพยาบาลในวนทนดทาผาตดไดเลย

ความเสยงและภาวะแทรกซอนทอาจ

เกดขนจากการรกษา

โดยทวไปมกไมรนแรง ทอาจพบไดแก เลอดออกจากแผลทรกษาในจมกบรเวณเพยงเลกนอยและหยดไดเองผปวยอาจรสกหายใจไมสะดวกเนองจากมกจะมนามกหรอคดจมกในชวงสปดาหแรกหลงรกษาซงถาอาการเปนมากผดปกต ทานควรมาพบแพทยนอกจากนอาจมความเสยงจากผลขางเคยงของการใชยาชาเฉพาะท เชน ใจสน หนามดเปนลม หออซงอาการเหลานมกหายไดเอง อยางไรกตามแมวาผลขางเคยง

ทรนแรงจะพบไดนอยมากแตผปวยทมภาวะหยดหายใจขณะหลบและมโรคประจาตวเชน โรคเบาหวานความดนโลหตสงหรอมโรคหวใจหรอโรคปอดรวมดวย จะมอตราเสยงของการเกดภาวะแทรกซอนไดสงขน

การปฏบตตนและสงทควรทราบหลงการ

รกษา

1. ผปวยเกอบทกรายไมจาเปนตองนอนโรงพยาบาล สามารถกลบบานไดหลงจากพกฟนหลงผาตดเพยง 1-2 ชวโมงยกเวนบางรายทแพทยเหนสมควรใหนอนพก และจะไดรบยาแกอกเสบ ยาแกปวด ยาหยอดจมกลดบวมหรอยาลดนามก แลวแตอาการ 2. หลงการผาตดภายในสปดาหแรกอาการสวนมากมกยงไมดขนเทาทควร ทานอาจมอาการเจบภายในจมก มนามกหรอเลอดปนนาลายเลกนอย บางครงอาจรสก ตงๆ คลายมสงแปลกปลอมอยในโพรงจมกหรอเสยงขนจมกได ซงอาการดงกลาวมกจะหายไป ทานอาจตองหายใจทางปากและใชยาหยอดจมกเพอลดบวมไปกอน ซงอาการจะดขนเรอยๆ ในสปดาหตอมา 3. ทานควรเรมลางทาความสะอาดในชองจมกบรเวณทรกษาอยางเบาๆ โดยใชนาเกลออนๆ หลงรกษาไปแลว 48 ชวโมง เพอปองกนการเกดสะเกดซงเกดจากนามกไปเกาะทแผลบนเยอบจมก ซงจะทาใหแผลหายชา ควรลางวนละ 2 ครงอยางนอย ยกเวนเลอดออกมากใหหยดไวกอน และใหยาหยอดหามเลอดแทน

4. ควรหลกเลยงการสงนามกแรงๆ การแคะจมกหรอาการกระทบกระเทอนบรเวณจมก รวมถงการออกแรงมากเชน การเลนกฬาทหกโหม หรอยกของหนก หลงผาตดภายใน 24-48 ชวโมงแรกเพราอาจทาใหมเลอดออกจากแผลทเยอบจมกได ถาจะจามควรใหลมออกทางปาก ถามเลอดออกจากจมกควรนอนพกยกศรษะสง หยอดยาจมกหามเลอดทแพทยสงไวให 3-4 หยดในโพรงจมกแตละขาง นานาแขงหรอ cold pack มาประคบบรเวณหนาผากถาเลอดออกไมหยดหรอออกมากผดปกต ควรรบไปโรงพยาบาลเพอปรกษาแพทยทนท

2. การใช ซอมโนพลาสต รกษาอาการกรน ชนดอนตราย ทมการอดกนทางเดนหายใจ โดยพยายามท าใหทางเดนหายใจเปดกวางขนเวลานอนหลบ สามารถท าไดโดยใชยาชาเฉพาะท แลวแทงเขมเลกๆ ทจะน าพลงงานคลนความถเขาไปทกลามเนอทโคนลนแลวปลอยพลงงานคลนความถเขาไปประมาณ 5-10 นาท ผปวยจะรสกเพยงเลกนอยหลงจากประมาณ 3-8 สปดาห รางกายจะดดซมเนอเยอทถกกระท านนท าใหขนาดของโคนลนลดลง และแขงตวขน ท าใหไมตกลงมาปดชองทางเดนหายใจเวลานอนหลบ 3. การใช ซอมโนพลาสต รกษาอาการเยอบดจมกบวม ซงท าใหจมกอดตนเปนผลใหทางเดนหายใจตบแคบ ซงนอกจากหายใจล าบากแลว ยงเปนสาเหตหนงของการนอนกรนชนดอนตราย เพราะมการอดกนทางเดนหายใจสามารถท าไดโดยใชยาชาเฉพาะทแลวแทงเขมเลกๆ ทจะน าพลงงานคลนความถเขาไปทเนอเยอจมกทบวม แลวปลอยพลงงานความถเขาไปประมาณ 2-3 นาท รางกายดดซมเนอเยอทถกกระท านน ท าใหขนาดของเนอเยอจมกหดเลกลง เปนผลใหจมกโลงขน และการหายใจทางจมกดขน

การนอนกรน นนอาจเปนเพยงแคเสยงกรนรบกวนธรรมดา หรอเปนสญญาณเตอนถงภาวะอนตรายทคนทวไปไมเคยนกถงหรอทราบมากอน เสยงกรนเกดจากเสยงทเกดจากการสนพลวสะบดของลนไก และเพดานออนทสนมากกวาปกตขณะก าลงนอนหลบ สาเหตทท าใหเกดการสนนกเนองมาจากเกดการอดกนของทางเดนหายใจสวนบน ท าใหลมหายใจไมสามารถผานลงสหลอดลม และปอดไดอยางสะดวก ท าใหกระแสลมทถกปดกนนนเกดการหมนวนไปท าใหลนไก และเพดานออนเกดการสนมากกวาปกต ท าใหเกดเปนเสยงกรนขน

อบตการณของโรคนอนกรน จากการศกษาในตางประเทศพบวา ผชายนอนกรนมากกวาผหญง โดยพบวาผชายทนอนกรน มประมาณ 20-50 % และมปญหาหยดหายใจจากการเดนหายใจอดตนขณะนอนหลบ ประมาณ 25 % สวนผหญงทนอนกรนมประมาณ 10-20 % และมปญหาหยดหายใจประมาณ 10% แตถาศกษาจ าเพาะลงไปในกลมอายระหวาง 41-65 ป จะพบวาเพศชายมอตราการนอนกรนอยทประมาณ 50 % ในขณะทเพศหญงมอตราการนอนกรนประมาณ 40 % จะเหนวาในผสงอาย จะมผทนอนกรนถงเกอบครงหนงทเดยว นอนจากนจากการศกษาเปรยบเทยบโรคนอนกรนในระหวางคนฝรงกบคนเอเชยในกลมทมน าหนก และสวนสงพอๆ กนพบวา คนเอเชยมความรนแรงของการนอนกรนมากกวาฝรง อยางชดเจน สาเหตเกดจากลกษณะโครงสรางของกระดกโหนกแกมแบนประกอบกบมคางทเลกและถอยไปดานหลง ท าใหชองทางเดนหายใจบรเวณล าคอของคนเอเชยแคบมาก เกดการตบแคบและอดตนไดงายขณะนอนหลบ ในเดกไทยยงไมมการศกษาถงอบตการณของโรคนอนกรน แตคาดคะเนวานาจะมไมนอยทเดยว

นอนกรน หรอ ภาวะหยดหายใจขณะนอนหลบ

ชนดของความผดปกตในการนอนกรน การนอนกรนสามารถแบงออกไดเปน 2 ชนดใหญๆ ตามความรนแรงหรอผลเสยตอสขภาพ 1. การนอนกรนธรรมดา คอการกรนทท าใหเกดเสยงรบกวนธรรมดา ซงจดเปนชนดไมอนตราย 2. การนอนทมการหยดหายใจรวมดวย คอการกรนทท าใหเกดเสยงรบกวน และมผลเสยตอสขภาพดวย ซงจดเปนชนดทอนตราย

ชนดแรกเปนชนดไมเปนอนตราย ไมท าใหเกดผลเสยตอสขภาพเพยงแตกอใหเกดความร าคาญใหผทอยใกลกลมนมกมการอดกลนทางเดนหายใจเพยงเลกนอย เนองจากเวลาเรานอนหลบสนทจะเปนเวลาทกลามเนอตางๆ คลายตว รวมทงกลามเนอบรเวณชองคอดวยท าใหลนและลนไกตกไปทางดานหลงโดยเฉพาะในทานอนหงาย ท าใหทางเดนหายใจสวนนตบแคบลง เวลาหายใจเขาผานต าแหนงทแคบจะท าใหมการสนสะเทอนของลนไกและเพดาออนหรอโคนลน ท าใหเกดเปนเสยงกรนขน

ชนดทสองเปนการนอนกรนทอนตราย เกดจากการทมทางเดนหายใจแคบมากในเวลาหลบ อาจจะเนองมาจากการทมชองคอแคบมาก เชน มเนอเยอเพดานออน, ลนไก หรอโคนลนมขนาดใหญ และหยอนยานหรอจากการมตอมทอนซลทโตมากจนอดกนชองคอหรอบางรายทมกระดกใบหนาหรอกรามเลก ท าใหชองทางเดนหายใจดานหลงแคบกวาปกตหรอคนทมคางสนท าใหลนตกไปทางดานหลงไดมากกวาคนปกต ผปวยกลมนจะมเสยงกรนทไมสม าเสมอ โดยท เมอยงหลบไมสนทจะยงเปนการกรนทสม าเสมอ แตเมอหลบสนทจะเกดการอดกนทางเดนหายใจ จะมเสยงกรนทไมสม าเสมอ โดยจะมชวงทกรนเสยงดง และคอยสลบกนเปนชวงๆ และจะกรนดงขนเรอยๆ และจะมชวงหยดกรนไปชวระยะหนง ซงเปนชวงทเกดการหยดหายใจ จะมลกษณะคลายการกลนหายใจชวงทหยดหายใจนจะท าใหเกดอนตราย เนองจากระดบออกซเจนในเลอดแดงจะลดต าลง ท าใหเกดความผดปกตในการท างานของอวยวะตางๆ เชน หวใจ ปอด และสมอง เปนตน รางกายจะมกลไกตอบสนองตอภาวะนโดยสมองจะถกกระตนใหตนขน ท าใหการหลบของคนทกรนนนถกขดขวาง ท าใหตนขนเพอหายใจใหม โดยมอาการสะดงตนเหมอนสะดงเฮอก หรออาการเหมอนส าลกน าลายตนเอง หรอหายใจอยางแรงเหมอนขาดอากาศเพอใหรางกายไดรบออกซเจนอก แตหลงจากนนไมนาน สมองจะเรมหลบอก การหายใจกจะเรมตดขดอกท าใหสมองตองถกปลกกระตนอก การหลบกจะถกขดขวางอก วนเวยนซ าแลวซ าอก อาจเกดหลายสบครงหรอหลายรอยครงตลอดคน ท า

นอกจากนนยงมการผาตดอนๆ ตามสงผดปกตของผปวย เชนการผาตดแกไข ภาวะอดตนในโพรงจมก เพอขจดภาวะทางเดนหายใจอดตนใหหมดไป เชน การผาตดแกไขกรณผนงกนโพรงจมกคด หรอการผาตดไซนสอกเสบ และรดสดวงจมกหรอการผาตดลดขนาดเยอบจมกทบวมมาก

3. การผาตดตกแตงเพดานออน (Uvulopalatal Flap) เปนการผาตดเพอพบลนไกขนสดานบนบรเวณเพดานออน ท าใหลนไกและเพดานออนสวนลางตงขน กวางขนไมขวางทางเดนหายใจและไมสะบดเวลานอนหลบ มกตองท าการผาตดโดยการดมยาสลบและตองรกษาตวในโรงพยาบาล

4. การรกษานอนกรนดวยเครองซอมโนพลาสต ( Somnoplasty หรอ Radiofrequency Volumetric Tissue Reduction) ซอมโนพลาสต เปนการใชคลนความถทสามารถควบคมพลงงานและความรอนไดตามความตองการ โดยการน าพลงงานของคลนความถนผานทางเขมเลกๆ ทแทงเขาไปในเนอเยอทเราตองการลดขนาดลง พลงงานของคลนความถนจะท าใหเนอเยอในขอบเขตจ ากดเกดการแขงตายขน หลงจากนนโดยธรรมชาตรางกายจะท าการดดซมเนอเยอทแขงตายนไป ท าใหขนาดของเนอเยอบรเวณนนเลกลง เราจงใชหลกการนมาท าการรกษา โรคนอนกรนไดโดยการใชลดขนาดเนอเยอทปดกนทางเดนหายใจ ท าใหทางเดนหายใจเปดกวางขน ท าใหการกรนลดลง และการหายใจในเวลานอนหลบดขน 1. การใช ซอมโนพลาสต รกษาอาการนอนกรนทเกดจากลนไกและเพดานออนปดกนทางหายใจ สามารถท าไดโดยใชยาชาเฉพาะท แลวแทงเขมเลกๆ ทจะน าพลงงานคลนความถเขาไปทกลามเนอของลนไก และเพดานออน แลวปลอยพลงงานคลนความถเขาไปประมาณ 5 นาท ผปวยจะรสกเพยงเลกนอย หลงจากท าอาจจะมอาการบวม และรสกขดๆ บางทบรเวณทท าอยประมาณ 3-4 วน หลงจากท าประมาณ 4-6 สปดาห รางกายจะดดซมเนอเยอทถกกระท านนท าใหขนาดของลนไกและเพดานออนเลกลง และเขงตวขน ซงจะท าใหอาการกรนลดนอยลง และทางเดนหายใจบรเวณนนกวางขน แตถาผลทไดยงไมนาพอใจอาจจะสามารถท าซ าอกได

การผาตดรกษาโรคนอนกรน การผาตดรกษาโรคนอนกรนมหลายวธ ขนอยกบชนดของการนอนกรน มรายละเอยดดงน การผาตดแกไขทางเดนหายใจอดตนขณะนอนหลบ แพทยจะแกไขใหตรงต าแหนงทมการอดตน ซงอาจมอยหลายแหง แตทส าคญมอย 2 ต าแหนงคอ บรเวณหลงเพดานออน และบรเวณหลงโคนลน โดยการผาตดมจดมงหมายเพอท าใหทางเดนหายใจทกแหงทแคบกวางขน ไมเกดการอดตนขณะนอนหลบอก ไมใชเพยงแตลดเสยงกรนอนนาร าคาญเทานน เสยงกรน เปนเหมอนสญญาณเตอนภย ทบอกวา คนๆ นนมปญหาการหายใจขณะนอนหลบ การผาตดเพยงเพอใหเสยงกรนเบาลงแตยงมการหยดหายใจอย เชน การผาตดดวยเลเซอร ในกรณทเปนโรคนอนกรนชนดมการหยดหายใจรวมดวย กลบเปนผลรายตอผปวย เพราะเปรยบเสมอน การท าใหผปวยยงคงตกอยในภาวะทเปนอนตรายแตปราศจากสญญาณเตอนภย

การผาตดรกษาโรคนอนกรนมหลายวธ ขนอยกบชนดของการนอนกรน มรายละเอยดดงน 1. การผาตดตกแตงเพดานออนโดยเลเซอร (Laser-assisted Uvulopalatopolasty = LAUP) เปนการผาตดบรเวณลนไกและเพดานออน สามารถท าไดโดยการใชยาชาเฉพาะท แผลผาตดจะ

เปนแผลชนดเปดท าใหมอาการเจบมากและแผลหายชา การท าผาตดวธนจะท าผาตดทละนอย และจะรอดผลหลงการผาตดประมาณ 2-3 เดอนถาอาการกรนหายใจ หรอนอยลงจนยอมรบได กไมตองผาตดเพม แตถายงไมดขนอาจจะ ตองท าซ าอก วธเลเซอรจะไมไดผลดนกในกรณทเปนการนอนกรนชนดอนตรายทมการหยดหายใจรวมดวย จะใชเฉพาะกรณทเปนการนอนกรนชนดธรรมดาเทานน

2. การผาตดตกแตงชองคอ และเพดานออน (Uvulopalatopharyngoplasty = UPPP.) เปนการผาตดเพอลดขนาดของเพดานออน ลนไก และผนงดานขางของชองคอ รวมทงอาจจ าเปนตองตดตอมทอนซลออกรวมดวย เพอท าใหทางเดนหายใจกวางขน การผาตดตองอาศยการดมยาสลบ และจะตองอยโรงพยาบาลเพอสงเกตอาการอยางนอย 1 คน แผลผาตดจะถกเยบปด แผลจงหายเรว โดยใชเวลาประมาณ 1-2 สปดาห และจะเจบคอหลงผาตดประมาณ 1 สปดาหยงมการผาตดอกหลายวธทมหลกการ คอ เพอเปดชองทางเดนหายใจใหกวางขน เชนการพยายามใหลนเคลอนมาดานหนา เพอท าใหชองทางเดนหายใจบรเวณหลงโคนลนกวางขน และปองกนไมใหลนตกลงไปอดกนทางเดนหายใจขณะนอนหลบ

ใหการนอนหลบสนทของคนทนอนกรนไมตอเนองเพยงพอตอความตองการของรางกาย ดงนนคนทนอนกรนจงตนขนมาดวยความรสกวานอนไมพอ แมวาจะนอนเปนจ านวนชวโมงทมากพอกตาม รวมทงยงเปนผลเสยตอสขภาพโดยเฉพาะตอหวใจ ระบบไหลเวยนโลหต ปอด และสมอง

ผลเสยจากการนอนกรนทมการหยดหายใจรวมดวย 1. นอนกรนเสยงดงท าใหรบกวนผทอยดวย บางรายท าใหเกดปญหาการด าเนนชวตคได 2. รางกายออนเพลย รสกนอนไมพอ ท าใหเกดอาการงวงนอน ซงเปนผลเสย ตอการเรยนการท างาน หรอเกดอบตเหตในการขบรถหรอการควบคมเครองจกรกล 3. ไมมสมาธในการท างาน ความสามารถในการจดจ าลดลง หงดหงด อารมณเสยงายกวาปกต 4. ในเดกจะมพฒนาการของสมองและรางกายไมด เพราะไดรบออกซเจนไมเพยงพอปสสาวะรดทนอน 5. มโอกาสเสยงมากขนทจะเปนโรคความดนโลหตสง โรคของหลอดเลอดในสมอง (เชน อมพาต) และ โรคหวใจขาดเลอด (อาจท าใหเสยชวตทนท เพราะหวใจท างานผดปกต ขณะเกดภาวะหยดหายใจในชวงนอนหลบ ทชาวบานเรยกวาไหลตาย) ไดมากกวาคนปกต เปนเหตใหเสยชวตกอนวยอนสมควร

สาเหตของการนอนกรนในเดก ตอมทอนซล (ทเหนเปนกอนอยขางลนไก ในคอทงสองขาง) หรอตอมอะดนอยด (อยบรเวณดานหลงโพรงจมก) มขนาดโตมาก เพราะมการอกเสบเรอรง ซงอาจมสวนเกยวของกบการอกเสบเรอรงของบรเวณชองปาก ฟน ชองคอ ชองจมก รวมทงโพรงไซนส ภาวะจมกอกเสบเรอรง เชน โรคภมแพ หรอไซนสอกเสบ โดยเฉพาะไซนสอกเสบเรอรง หรอภาวะทมเนองอกในโพรงจมก เชน รดสดวงจมก หรอมผนงกนจมกคด ซงมกเกดรวมกบเยอบจมกบวมโต ท าใหแนนจมก หายใจไมสะดวก ตองอาปากชวย ยงท าใหนอนกรนมากขน บางราย ม ความผดปกตแตก าเนด ท าใหกระดกใบหนาเลก หรอมเนอเยอในทางเดนหายใจใหญ เชนมลนโตเปนสาเหตใหมภาวะอดตนของทางเดนหายใจไดในขณะนอนหลบ

แนวทางการตรวจวนจฉยโรคนอนกรน จะท าการตรวจหา 2 ประการ ประการแรก คอ การตรวจคนหาต าแหนงการอดกนของทางเดนหายใจทท าใหเกดโรคนอนกรน โรคศลยแพทยห คอ จมกจะสอบถามเกยวกบการนอนกรน และอาการผดปกตทเกดขน โรคประจ าตว ประวตการใชยา ดมเหลาหรอสบบหร ชงน าหนก และวดสวนสงเพอน ามาค านวณหามวลของรางกาย วดขนาดรอบคอ ตรวจวดความดนโลหต ตรวจลกษณะโครงสรางใบหนาและกราม ตรวจอยางละเอยดทางห คอ จมกทงหมด รวมทงการใชกลองสองตรวจขนาดเลกเพอตรวจดรายละเอยดของทางเดนหายใจสวนบนตงแตจมกลงไปถงกลองเสยงหลอดลมใหญ ในบางรายมการตรวจเอกซเรยเพอหาต าแหนงทตบแคบของทางเดนหายใจสวนบน จากขอมลทงหมดถามลกษณะของโรคนอนกรนทมภาวะหยดหายใจรวมดวย แพทยจะแนะน าใหตรวจการนอนหลบทเรยกวา Polysomnography (การตรวจการนอนหลบในหองปฏบตการ อาจเรยกอกชอไดวา Sleep Laboratory) เปนการตรวจสภาพการหลบปญหาทเกดขนในขณะหลบโดยเฉพาะภาวะหยดหายใจขณะหลบโดยผปวยจะมานอนในหองปฏบตการทงคน ปจจบนมเครองมอทมขนาดเลกพกตดตวส าหรบตรวจการนอนหลบทบานเพอใหบรรยากาศการนอนหลบเหมอนปกตทสด ท าใหไมตองวตกกงวลขอมลเกยวกบการนอน และการหายใจ ตลอดจนการท างานของสมอง และหวใจ และระดบออกซเจนในเลอดจะถกบนทกไวตลอดการหลบทงคน จากขอมลเหลานแพทยจะทราบวาผปวยมปญหารนแรงมากนอยเพยงไร

การตรวจการนอนหลบนประกอบดวย การตรวจวดคลนสมอง เพอวดระดบความลกของการนอนหลบ และการตรวจวดการท างานของกลามเนอขณะหลบ --> หลบไดสนทมากนอยแคไหน ประสทธภาพการนอนดเพยงใด การวดลมหายใจทผานเขาออกทางจมกและปาก และการตรวจวดการเคลอนไหวของกลามเนอทรวงอกและกลามเนอหนาทอง ทใชในการหายใจ -- > มการหยดหายใจหรอเปลา เปนชนดไหน ผดปกตมากนอยหรออนตรายแคไหน การตรวจวดความอมตวของระดบออกซเจนในเลอดแดงขณะหลบ -- > สมอง หวใจขาดออกซเจนหรอไม การตรวจดการเปลยนแปลงของคลนไฟฟาหวใจขณะหลบ -- > หวใจมการเตนผดจงหวะทอาจมอนตรายไดหรอไม มากนอยเพยงใด

การตรวจเสยงกรน -- > กรนจรงหรอไม กรนดงคอยแคไหน กรนตลอดเวลาหรอไมกรนขณะนอนทาไหน

การตรวจทานอน -- > ในแตละทานอน มการกรนหรอการหายใจผดปกตแตกตางกนอยางไร

ทงหมดนใชเวลาในการตรวจวดชวงกลางคน อยางนอยประมาณ 6-8 ชวโมง ซงเปนเวลาปกตของการหลบของคนทวไป

การรกษาการนอนกรน 1. การควบคมน าหนกไมใหน าหนกเกนเกณฑ 2. ออกก าลงกายเพอใหรางกายแขงแรง และกลามเนอแขงแรงตนตว 3. หลกเลยงการนอนหงาย โดยพยายามนอนในทาตะแคงขาง และนอนศรษะสงเลกนอย 4. หลกเลยงการดมแอลกอฮอล หรอยานอนหลบหรอยากลอมประสาทกอนนอน 5. กรณทเปนการนอนกรนชนดอนตรายทมการหยดหายใจรวมดวย อาจใชเครองทเรยกวา Nasal CPAP. (nasal continuous positive airway pressure) ใสครอบจมกขณะหลบ เครองนจะอดอากาศทมแรงดนเขาไปในทางเดนหายใจเพอท าใหชองทางเดนหายใจแคบกวางขนเนองจากเครองจะสรางความดนในทางเดนหายใจใหเปนบวกตลอดเวลาเปนการปองกนการยบตวของทางเดนหายใจ จงท าใหหายใจไดสะดวกขน และหลบสบายขน วธนปลอดภย และไดผลดในผปวยเกอบทกราย ส าหรบผปวยทรกษาดวยเครอง CPAP แลวไมไดผล รสกอดอด อาจพจารณาใชเครอง CPAP แบบอตโนมต (Auto – CPAP) ซงเครองมอชนดนจะสามารถปรบความดนบวกในทางหายใจขนลงไดเองโดยอตโนมต ตามระดบความรนแรงของการอดกนของทางเดนหายใจ แตปจจบนเครองมอชนดนยงมราคาสงพอสมควร หรอถาผปวยไมสะดวกในการใชเครอง การผาตดรกษาการนอนกรนจะเปนอกทางเลอกหนงของการรกษา

โรคจมกอกเสบภมแพ

โรคจมกอกเสบภมแพ หรอโรคแพอากาศ เปนโรคทพบไดบอยในคนไทย ซงเกดจากรางกายไดรบสารกอภมแพเขาไปกระตนใหสรางภมคมกน และตอบสนองตอสารนนมากกวาปกต ซงตอมาถาไดรบสารนนอก ภมคมกนดงกลาวจะกระตนใหเกดอาการดงตอไปน

- คนจมก จาม - นามกไหล คดจมก - มเสมหะในลาคอ - คนตา คอ ห

สารกอภมแพทพบมากกคอ ไรฝน ซงพบไดตามทนอน และผาทไมไดรบการทาความสะอาดใหด และพนททมฝน นอกจากนยงมสารทกอใหเกดโรคภมแพไดอกเชน เชอรา แมลงสาบ ขนสตว เกสรดอกไม เปนตน โรคนสามารถถายทอดไดทางพนธกรรมอกดวย

การรกษาโรคจมกอกเสบภมแพ

1. การรกษาดวยยา สามารถรกษาดวยยารบประทาน หรอยา

พนจมก รวมถงการใชนาเกลอลางจมก จะสามารถทาใหบรรเทาอาการลงได ซงการใชยากมหลายรปแบบ ควรไดรบคาแนะนาจากแพทยหรอเภสชกรกอนใชยา

2. การฉดวคซนปองกนภมแพ เปนการฉดสารกอภมแพเขาสรางกายท

ละนอย เพอใหรางกายสรางภมตานทาน มกใชสาหรบผปวยทรกษาดวยยารบประทานไมไดผล หรอผปวยโรคหอบหด

ค าแนะน าในการระงบอาการ

1. ทาความสะอาดบาน ดดฝน โดยไมควรใชทปดฝน เนองจากจะทาใหฝนมการกระจายเพมขน

2. ทาความสะอาดบรเวณหองนอนใหเรยบรอย นาเครองนอนมาตากแดดทกสปดาห ครงละ 30 นาท และเปลยนเครองนอนเดอนละ 1-2 ครง

3. ไมควรนาตกตานนหรอใยสตวไวในหองนอน

4. เปลยนอปกรณเครองนอนจากการบดวยนนหรอใยสตว เปนอปกรณพลาสตก ไม หรอโลหะ

5. หลกเลยงบรเวณทอบชนภายในบาน เชนหองนา ควรตดตงพดลมดดอากาศ หรอหองนอนเปดหนาตางใหลมพดโกรก

6. ดอกไมและเชอราเขาสตวบานได 7. ทาความสะอาดบรเวณทมเชอราดวย

นายาฟอกคลอรน โดยผสมผงคลอรน 10 สวน ตอนา 1 สวน

8. หลกเลยงการสบบหรภายในบรเวณบาน

9. ไมควรนาสตวเลยงทมขนเขาในหองนอน

10. ปรกษาแพทยเพอขอคาแนะนาในการรกษา และระงบอาการ

นกศกษาแพทยชนปท 5

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

โรคจมก

อกเสบ

ภมแพ

การนดตรวจตดตามอาการ แพทยจะนดมาดแผลครงแรกประมาณ 1 สปดาหหลงผาตด และหลงจาก

นน 4 สปดาห แพทยจะนดมาเพอประเมนผลการรกษา ถาอาการตางๆ เชน นอนกรนหรอภาวะหยดหายใจขณะหลบไมดขน แพทยอาจจะพจารณาการรกษาซาหรอ แนะนาทางเลอกในการรกษาอน ๆ ทเหมาะสมมากกวา ตอไป

การผาตดยดกระดกใตโคนลนและ

กลองเสยง (Hyoid myotomy and suspension)

บรเวณใตโคนลนจะมกระดกทเราเรยกวา ฮยออยด (Hyoid bone) ซงเปน

ทเกาะของกลามเนอลนและลาคอและบางสวนของกลองเสยง กระดกชนนจะมความกวางตรงกลางราว 1 ซม.และยาวประมาณ 8-10 ซม.ในผใหญ ซงในการผาตดยดกระดกใตโคนลนและกลองเสยงน มจดประสงคเพอทาใหทางเดนหายใจบรเวณโคนลน และเหนอกลองเสยงกวางและตงขน ใชสาหรบรกษาอาการนอนกรนทมภาวะหยดหายใจขณะหลบระดบปานกลางหรอรนแรง การรกษาวธนอาจทาภายใตการฉดยาชาหรอการดมยาสลบโดยแพทยจะผาตดผานแผลใตคางซงยาวประมาณ 6-7 ซม. และทาการเยบดวยไหมพเศษเพอยดกระดกฮยออยด กบกระดกของกลองเสยง

ผปวยตองนอนโรงพยาบาลหลงรกษาเพอสงเกตอาการอยางนอย 24-48 ชวโมง โดยแผลผาตดภายนอกนนจะอยใตบรเวณคางคลายรอยยนของผวหนงคอทมอยแลว และผปวยอาจไมจาเปนตองตดไหมภายหลงเนองจากนยมใชไหมละลายเองไดเยบ อาการปวดหรอเจบแผลหลงผาตดไมมาก และบางครงอาจทาการตดเนอไขมนใตผวหนงบรเวณนออกดวย เพอลดปรมาณไขมนและทาใหรปรางคอใตคางดดขน ผลการรกษามกเหนไดใน 3-4 สปดาหหลงจากแผลเรมยบบวมแลวอยางไรกตามมกตองทารวมกบการผาตดอยางอนรวมดวย เชน การจ

โคนลนดวยความถวทย เพอเพมประสทธผลการรกษา เนองจากไมใชการรกษาทคาดหวงวาจะไดผลถาวรตลอดไปเชนเดยวกบการรกษาชนดอนๆ ทงนในอนาคต ถานาหนกตวเพมขนและอายมากขน อาการอาจแยลงได

การปฏบตตนและสงทควรทราบหลงผาตด

1. ผปวยสวนมากมกไดรบการรกษารวมกบการผาตดบรเวณเพดานออน ลนไก หรอการรกษาในจมก ดงนน แพทยจงมกใหนอนพกในโรงพยาบาล หลงผาตด 1-2 คน เพอเฝาระวง และสงเกตอาการ 2. ผปวยอาจมอาการเจบแผล ราว 1 – 2 สปดาห ซงมกเปนเนองจากการผาตดอนททารวมดวยมากกวา อยางไรกด ผปวยมกจะไดรบยาทจาเปน เชน ยาแกปวด ยาแกอกเสบ และ ยาลดบวมกลมสเตยรอยด รวมดวย 3. หลงการผาตดสปดาหแรก ทางเดนหายใจมกจะบวมขน อาจทาใหหายใจไมสะดวก และกรนอาจยงไมดขน ดงนนควรอมนาเขงหรอประคบเยนทคอบอยๆ และหลกเลยงการขบเสมหะแรงๆ ระวงไมแปรงฟนเขาไปในชองปากลกเกนไป งดเลนกฬาทหกโหมหรอยกของหนกชวคราว นอนศรษะสง โดยใชหมอนหนน แตถาอาการเปนรนแรงขนควรรบไปโรงพยาบาลพบแพทยทนท 4. ควรรบประทานอาหารออน เชน โจก ขาวตม หรอ อาหารเหลวทเยน เชน ไอศกรม ไมควรรบประทานอาหารทแขงหรอรอน หรอ รสเผดรสจดเกนไป อยางนอย 1 สปดาหแรกหลงผาตด

การเตรยมตวกอนการรกษา ผปวยควรจะรกษาสขภาพใหแขงแรง เชน พกผอนอยางเพยงพอ เพอ

ปองกนไขหวดหรอการตดเชอของระบบทางเดนหายใจเฉยบพลน ซงอาจทาใหตองเลอนการผาตด สาหรบผปวยทรบประทานยาบางชนด เชน ยาแอสไพรน หรอ ยาตานการแขงตวของเลอด ตองหยดยากอนผาตดหลายวน ทงนตองปรกษาแพทย เพอประเมนความพรอมของผปวยสาหรบการผาตด ซงอาจตองตรวจเลอด ภาพถายรงส หรอคลนหวใจแลวแตความจาเปน

ความเสยงและภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน

จากการผาตด

โดยทวไปมกไมรนแรงและพบนอยไมถงรอยละ 5 ไดแก ผปวยอาจรสกหายใจลาบากจากการบวมโคนลน ซงถาอาการรนแรง อาจตองใสทอชวยหายใจ หรอเจาะหลอดลมคอ บางรายอาจเลอดออกจากแผลผาตดซงมกมปรมาณนอยและหยดไดเอง ยกเวนถาเลอดออกไมหยดอาจตองไปทาการหามเลอดในหองผาตด ผปวยอาจกลนไมสะดวกเนองจากบวมและเจบโคนลนในชวงแรกได ซงมกเปนไมเกน 1 สปดาห การรกษาวธนอาจมความเสยงตอภยนตรายตอเสนประสาทสมองคท 12 ซงมาเลยงกลามเนอของลนได แตมรายงานทพบนอยมาก (ไมถงรอยละ 1) และผปวยเกอบทกรายพดไดชดปรกต อยางไรกตามแมวาผลขางเคยงทรนแรงจะพบไดนอยมาก แตผปวยทมภาวะหยดหายใจขณะหลบ

รนแรงและมโรคประจาตว เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง หรอ มโรคหวใจรวมดวย จะมอตราเสยงของการเกดภาวะแทรกซอนไดสงขน