ALB_Nastava i Ucenje Na 21-Ot Vek

7/31/2019 ALB_Nastava i Ucenje Na 21-Ot Vek

1/108

MSIMDHNIADHE MSIMI NSHEKULLIN 21

DORACAK PR ARSIMTART E ARSIMIT FILLORShkup, 2009 | Projekt i arsimit fllor


2/108


3/108

MSIMDHNIA DHE MSIMI

N SHEKULLIN 21 HYRJE


4/108

Msimdnia d msimi n skuin 212

Si d ju ndimjkydracak?

Jp id praktik s si ta prmirsnimsimin mijv n rtmsimr d si t zviniskattsi q atyr u dun nskuin 21.

D t gjen prgjgje n kt pyetje:ka jan skattsit ndrmarrs d skattsit punsimit?

Cii st daimi ndrmjt msimit prms prb-

mv d msimit prms prjktv uum-tus?

ka paraqt msimi aktiv?

Si mund t prdr TIK n prjkt uumtus?

Si mund t zbatj aktivitt grupr n kas t paji-sur m kmpjutr?

dhe sh pyetje t tjera.

Ju rn idj drjt sumburimv t tjra d ma-

tria pr msim d ndimn zviimin tuajprsina.

Ub-prtai i Ministris s Arsimit dSkncs www.scs.du.mk

Mund tju ndimj tgjni prgjigj n pytjtd zgjidjt tuaja pr

disa nga prbmt mt ciat baaaqni, sid tju ndimj q mt ta kuptni trmi-ngjin baskkrarsimr.


5/108

PRMBATJA

H Y R J E 1

T nderuar arsimtar t shekullit 21 1

Si do ju ndihmoj ky doracak? 2

Si ta prdorni kt doracak 4

Prmbledhja e materialeve pr msimdhnien n shekullin 21 6

Fjalori i nocioneve 8

Kaptll 1: Ars n sheklln 21 111.1. Pse duhet t ndryshojn shkollat? 12

1.2. Plani dhe programi msimor n shekullin 21 14

1.3. Msimdhnia dhe msimi n shekullin 21 16

1.4. Notimi i msimit pr shekullin 21 181.5. Teknologjia n shekullin 21 20

1.6. Msonjtorja/klasa n shekullin 21 22

Kaptll 2:Qasje dhe aspekte t sdhnes dhe st nsheklln 21

25

2.1. Msimi prmes projekteve 26

2.2. Projekte pr zgjidhjen e problemeve prmes dizajnimit 28

2.3. Hulumtimi i pavarur 30

2.4. Projektet aksionare 32

2.5. Msimi prmes zgjidhjes s problemeve 342.6. Msimi autentik 36

2.7. Luajtja e roleve 38

2.8. Msimi ndrmarrs 40

2.9. Strategjit e t menduarit kritik 42

2.10. Notimi pr msim 44

2.11. Vetnotimi 46

2.12. Notimi i ndrsjell i nxnsve 48

2.13. Notimi i ndrsjell i nxnsve 50

2.14. Hulumtimi aksionar: Mnyr q ta ndryshoni msimdhnien 52

Kaptll 3: Shtja tekstesh pr lex pltses 553.1. Orientime plotsuese pr msimin prmes projekteve 56

3.2. Orientime plotsuese pr msimin prmes zgjidhjes s problemeve 62

3.3. Principet e msimdhnies pr zgjidhjen e problemeve 65

3.4. Parashtrimi i pyetjeve n msimdhnie 67

3.5. Taksonomia e blumit: taksonomia pr msim, msimdhnie dhe notim 71

3.6. Orientimet plotsuese pr msimin autentik 75

3.7. Konstruktivizmi 77

3.8. Rritja e angazhimit dhe motivimit t nxnsve 80

3.9. Detyrat e shtpis 84

3.10. Udhheqja me msonjtoren/klasn: qasje proaktive 87

3.11. Orientime plotsuese pr vetnotimin 90

3.12. Inkuadrimi i prindrve n punn e shkolls 93

3.13. Orientime plotsues pr hulumtimin aksionar 96

Lteratra e shrytar dhe bret e tjera 100


6/108


Arsimi n shekullin 21N kt kapitu d t gjni id intrsant prtrndt m t rja n msimdni. N scintm d t gjni prgjigj t skurta pr rndsin tms, si d si mund ti prmirsj aj tarriturat nxnsv d si ti prmbus nvjat msimdnis n skuin 21.

Si ta prdrni ktdracak?

Ky kapitu prmban inrmacinpr aspktt ndrysm d qasjtktiv t msimdnis d msimit

KAPITULLI1 FQ.2-2

TEKNOLOGJIA

PLANI DHE PRO-GRAMI MSIMOR

UDHHEQJA MESHKOLLAT

TEKNOLOGJIAMSIMORE

NDR

YSHI MI

NOTIMI

baskkr. At mund t ndimjn q t raiznimsimdni n mnyr q nxnsv tuaj d tumundsni ti kuptjn prmbajtjt msimr, tjn m t suksssm n msim d t zvijnskattsi t nvjsm pr jtn baskkr nskuin 21.Pr sciin aspkt/qasj t dn jpt prgjigj nkt pytj:ka paraqt qasja?Ps zbatt? Ciat jan dbit?N ar mnyr mund t zbatt? Sini smbu

nga praktika.M ka dat nga msimi baskkr?ka dut t dini q t jni m t suksssm?

Qasje he aspekte t msimhnies he msimit n

shekullin 21

KAPITULLI2 FQ.25-54

N dim s jta dinamik d dtyrimt prditsm j dr ju jjn sadut k pr tu tuar n studimin matriav prsina.

Qimi krysr i ktij dracaku st q turj njuri prsina d id praktikn mnyr q ju t mund ti kuptni atm t d ti zbatni n praktikn tuajmsimr.

Prmbajtja dracakut krysist i prsin:

diturit prmbds trik prinkuadrimin ndrysimv n aspkttkrysr t msimit;

rintimt d apat krysr pr zbatimin mtdav t rja msimr;

smbuj praktik t aktivittv t zbatuara

n praktik nga kgt tuaj m rimin mtdav t rja msimr.

PEr udhEzim dhe orientim tE shpejtE


7/108

Msimdnia d msimi n skuin 21 5

Shtjca t teksteve pr leim pltsuesM qim q t gjni dika m sum pr at qju intrsn, prgatitm nj kapitu i cii rnzgjdj t tkstv m spjgim ptsust qasjv d aspktv baskkr tmsimdnis d msimit.

Ky kapitu mund:tju ndimj q ti tni diturit tuaja trikpr msimdnin baskkr;

tju srbj si spjgim ptsus d rintimn prpjkjt q ti zbatni qasjt baskkrmsimr;

t rj mjt t caktuara q mund ti zbatni

n praktikn tuaj msimr

KAPITULLI3 (FQ.55-100)

Lihje me Prmblehjene materialeve pr

msimhnien nshekullin 21N kuadr t ktij dracakup astu d t gjni m suminrmacin pr prmbdjnq prmban matria tndrysm msimr, itraturptsus pr xim d dtajpr ub-aq d kntakt tdbism.

JIPROPOZOJMTILEXONITTRIDORACAKTPLOTSUES,NGASEMSIMDHNIAEMIRSHPESHSHTEZBATUESHME

PRTGJITHTRRITURIT.

Si stjca t ktij dracakut Msimdnia dmsimi n skuin 21, i cii st i ddikuarpr t gjit arsimtart skav fr, janprgatitur d tr dracak:

Krijimi i mjdisit pr msim pr skuin21Dracaku prmban inrmacin pr at ssimund t krijjn arsimtart mjdis pr msimsipas mijv. N stjca t ktij dracaku stprgatitur d nj vid-fm. Ky vid-fmgjndt n CD, si d n ub-aqn Prmbdjss matriav pr msimdnin n skuin21.

N FQ. 6-7

M SHUM

N FQ. 6-7

M SHUM

Praktikum pr msimin kasr n skuin 21 q prsin smbuj t rv m praktik t mir t msimitkasr. Smbujt japin id praktik pr zbatimin qasjv tndrysm n msim pr prmirsimin msimit t nxnsit.

Praktikum pr msimin ndr n skuin 21... q prmban smbuj t rv q prsijn qasj d aspktt sqaruara n kapituin dyt t ktij dracaku. Pr sciinsmbu jpn d vid-matria nga ra raizuar q tmund ta sini s si dukt n praktik ra ti. Kt vid-incizim gjndn n CD, si d n Prmbdjn matriavpr msimdnin n skuin 21.

DoracakE plotEsues


8/108

21- 2

Prmbledhje materialesh prmsimdhnien n shekullin 21

1.4.

ka ka n Prmbledhje?

www.

pep.o

rg.mk


9/108

21- 3

Ueb-faqe ndrvepruese

Doracak prkomponent t caktuar

Lidhje pr qasje nburime t ndryshme

Msimdhnia dhemsimi n shekullin 21

Poster

Shembuj t praktiks

Studime t rastit

Video-flma

Broshura

Pajisja e rekomanduar

www.


10/108


NocioNi PRKufizimi fAQJA

Aktvtetet n grp M shum nxns punojn bashkrisht n detyr hulumtuese ose zgjidhinproblem.

26

Ars nga prvja Filozofi dhe metodologji q me t ciln arsimtart u mundsojn nxnsveprvoja t drejtprdrejta dhe e nxisin reflektimin/qasjen kritike me qllim t

thellimit t diturive, zhvillimit t shkathtsive dhe vlerave.

www.aee.org

36

Detyrat atentke Detyra n t cilat krkohet nga nxnsit t zgjidhin probleme t jets reale, sibjn t rriturit n vendet e tyre t puns.

36-37

Detyrat e kplkara Detyra n cilat nxnsit punojn individualisht ose n grupe, krkojn tzgjidhin probleme t komplikuara dhe zgjasin nj periudh m t gjat

kohore.

26-27

inkadr prndrve Prindrit jan t inkuadruar n mnyr pozitive n aktivitete shkollore meqllim q ta prmirsojn msimin e fmijs s tyre, prmes prmirsimit t

klims shkollore, kulturs shkollore dhe infrastrukturs s shkolls.

93-95

Hlt aksnar Proces i vazhdueshm ku arsimtart bjn qasje kritike ndaj puns s tyredhe ndrmarrin hapa q ta prmirsojn at. Shpeshher hulumtimi aksionar

mund t jet kolaborativ, me rast arsimtart bashkrisht i planifikojn

aktivitetet dhe i krahasojn rezultatet e arritura.

52-53

96-98

Lajtja e rleve Nxnsit vihen n rol t ndonj personi me ndonj problem t caktuar dhei respektojn ndikimet e problemeve ndaj jets njerzore dhe/ose efektet

e aktiviteteve t njeriut n bot prreth nga perspektiva e atij personi.

Personazhi mund t jet i imagjinuar, i vrtet ose i t kaluars historike.

38-39

ms atentk Qasje q u mundson nxnsve t hulumtojn, t punojn n detyra dhet zgjidhin probleme t jets reale, duke prdor metoda dhe mjete t

ngjashme si t rriturit n vendet e tyre t puns.

36-37

75-76

ms aksnar Lloj i msimit konstruktivit ku nxnsit msojn me qllim q t ndrmarrinaksione q do t krijojn ndryshime dhe prmirsime.

32-33

ms nga prvja Msim ku nxnsi arrin n zbulime dhe bn eksperimente t dors s par,n vend q t dgjoj ose t lexoj pr prvojat e dikujt tjetr.

38-39

ms pres gjdhjess prbleeve

Qasje msimore e ngjashme me msimin prmes projektit hulumtues, me

t vetmin dallim se msimi prmes problemit prmban aktivitete n t

cilat krkohet nga nxnsit t zgjidhin probleme t caktuara (t hapura, t

pakufizuara), q zakonisht mund t zgjidhen n m shum mnyra ose qkan m shum zgjidhje.

34-35

ms presprjekteve

Qasje msimore q i angazhon nxnsit n prvetsimin e dituris

s patjetrsueshme dhe t shkathtsive jetsore prmes proceset t

hulumtimit, i cili prmban n vete pyetje t komplikuara autentike dhe

prodhime dhe detyra t dizajnuara me kujdes.

26-27

ms derenar Msimi i diferencuar paraqitet kur disa nxns punojn n detyra tndryshme nga t tjert, Kjo sht shum e dobishme kur ka munges t

hapsirs ose t pajisjes n klas ose kur arsimtari dshiron ti ndihmoj

ndonj grupi t caktuar ose pr realizimin e aktiviteteve q jan adekuate pr

nj grup t caktuar t nxnsve.

87-88

ms pavarr Nxnsit msojn n mnyr individuale ose bashkrisht duke prdormateriale dhe burime pr msim q ashtu t gjejn informacione, pra t

pavarur nga arsimtari.

30-31

metda e st tntegrar

Nxnsit punojn n detyr ose n projekt q prfshin m shum se

nj lnd msimore dhe sht e plqyeshme t punojn bashkrisht n

planifikimin dhe realizimin e ors.

56-61

jari i ncinv


11/108


mtvan jasht Kur nxnsi sht i motivuar t msoje vetm q t marr shprblim t

jashtm ose q ta evitoj ndonj dnim. Motivacioni nuk ka kurrfar lidhje tdrejtprdrejt me msimin.

80-83

mtvan brendsh Nxnsi sht i motivuar t msoj nga interesi, krshria ose nga knaqsiaq ka t bj me msimin.

80-83

Nt atentk Form e notimit n t ciln krkohet nga nxnsit t realizojn nj detyr tjets reale q demonstron zbatim t diturive dhe shkathtsive elementare. 37

Nt ekstern (jasht) Lloj i notimit i cili organizohet nga ndonj institucion i caktuar jasht shkolls. 44

Nt ndrsjellndrjet nxnsve

Metod notimi e nxnsve nga nxnsit e tjer, me qllim q t prmirsohet

kuptimi i qllimeve q duhet t arrihen, t prmirsohet msimi dhe t nxitet

t menduarit kritik dhe shkathtsit komunikative.

48-49

Nt prtlt Notim i nxnsve duke prdor prmbledhje t organizuar dhe tsistematizuar t punimeve/produkteve t nxnsve t krijuara nj koh m t

gjat, q e prezantojn mundin e dhn t nxnsit, prparimin e tij dhe t

arriturat n nj ose m shum lnd.

50-51

Nt prbledhs Lloj notimi n t cilin prmblidhen t arriturat e nxnsve pr nj periudh tcaktuar kohore.

44

Nt ratv T dhnat e msimit t nxnsve prdoren si informacion kthyes pr nxnsitdhe arsimtart q ashtu t prmirsohet msimdhnia dhe msimi n t

ardhmen. Nj emr tjetr pr notimin formativ sht notimi i msimit.

44-45

Prjekt aksnar Qasje praktike q ka pr qllim ndrmarrjen e aksioneve q do t krijojnndryshime dhe prmirsime.

32-33

Prjekte pr gjdhjene prbleeve presdajnt

Lloj i msimit konstruktivist ku nxnsit angazhohen n procesin e dizajnimitme qllim q t zgjidhin nj problem t rndsishm, autentik dhe real. 28-29

Taksna e Blt Klasifikim i qllimeve t ndryshme q arsimtart ua parashtrojn nxnsve(n pikpamje t msimit). Taksonomia ishte propozuar n vitin 1956 nga

Benxhamin Blum, por ishte prpunuar n vitin 2001 duke e marr titullin

Taksonomia pr msim, msimdhnie dhe notim.

71-74

T endart reatv Proces mendor q nnkupton gjenerim t ideve,zgjidhjeve ose konceptevet reja ose t asociacioneve t reja me ide ose koncepte aktuale. 34-35

T endart krtk T menduari kritik sht mnyr e t menduarit pr fardo teme,prmbajtke ose problem n t ciln ai q mendon, e prmirson cilsin e

t menduarit me at q me shkathtsi e ndrmerr kontrollin mbi strukturnmendore ose imponon standarde intelektuale. www.rtalthnkng.rg 42-43

Vetnt Metod notimi n t ciln nxnsit e notojn procesin personal t notimit. 46-47;90-92

Vetrefektimi Vetvlersim kritik me qllim q t shihet efekti i vendimeve dhe aksioneve

personale, si dhe i aksioneve q ndoshta jan t nevojshme t ndrmerren n

mnyr plotsuese.

52-53;

96-98


12/108


13/108

K A P I T U L L I 1

Arsimi n shekullin 21


14/108


Ndrysim i prsin t gjit d st sum vstir t gjndnprgjigj adkuat.

Bta n t cin jtjm aktuaist st bt m sum prgjigj d

mundsi t pakuizuara.Aj duk katik (pa rnd), andaj st m rndsi tbsr tikrkjm mnyrat m t mira q t vijm dri t qimi. Pr, patjtrdut t msmi t jtjm n at bt, q t jmi t suksssm.

Ndryshimetjantpa-shmangshme.Fmijt

tannukkanzgjidhjetjetr.

Ps dut t ndrysjnskat?

Bta p nryshn gjithnj e m shpejt. Njerzit vazhimisht flasin searsimi uhet t nryshj q tu prgjigjet nevjave t shekullit 21. E kannkupthet sakt me kt nryshim?

Astu si ndrysn bta, astu dut t ndry-sj d pan-prgrami jn msimr, si d

skat tna...

1.1.

Ndrysimi ndd nniv gba.


15/108


Ndryshimet

knmik, spsMaqdnia p rintt drjtknmis s trgut.

Ndryshimet pitik, sps Maq-dnia mtn drjt antarsimit nBe.

Ndryshimet scia, sps Maq-dnia p bt vnd gjitnj m ibarabart d m unik.

Nryshimet nhinehe n Maqeni.

Nryshime q nhin n sistemintn arsimr

Nryshime nhin n shklla

N aqt vijus d ti sim ps mnt t rndsism q u rrn ndrysi-mv n msimdni:

Ndrysim npan-prgramin

msimr: Dituri,skattsi dqndrim m tndrysm.

Ndrysim nmsimdni d

msim: Nxnsist n qndr tvmndjs

Ndrysim nntim: Vndsja

standardv d kdksit tik nntim.

Ndrysim ttkngjis:

Kmpjutrizimid TIK

Ndrysimt nmsnjtr/

kas: Udqjad rganizimi ikass.

Dcntraizimi i udqjs n arsim.

Paniikimi n arsim viz drjt ndrysimv sistmatikprms prdrimit t eMIS d paniikimit vjtr nniv t sks.

Pani d prgrami msimr ndrysjn n pajtim mnvjat Maqdnis.

Kmpjutrizimi rn mundsi d sida t rja int-rsant pr msim.

TEKNOLOGJIA

Plan-Programi

MSIMOR

MSONJTORJA/KLASA

MSIMDHNIADHE MSIMI

NDR

YSHIM I

NOTIMI

N TEMN 1.5

N FQ. 20

ME SHUM


16/108


AFTSIT PR T MSUAR N SHEKULLIN 21

DITURIA Njja prmbajtjv tmr t ndv msimr; njja gjuv btrr d njja gjr t arriturav skncr, si d dituria pr vtvtn.

KoMPeTeNCAT

DheShKAThTSIT

U rrn skattsiv mntar (t sprurit m gj, skrim-ximi gjusr d

numrik); t mnduarit kritik d skattsiv pr zgjidjn prbmv (mnyrat t mnduarit, njja d uumtimi, zgjidja situatav t paparasikusm, anaiza,sinttizimi d vauimi i inrmacinv); skattsiv t paniikimit d udqjs;skattsiv t msimit t prjtsm (msim pr at ssi mst, prstatja diturisn situata t rja d inkuadrimi i msimit t vtrintuar); skattsiv pr kmunikimndrkuturr (atsia pr t kmunikuar n kntkst t ndrysm kuturr, bisdimi dzgjidja kniktv) d skattsiv inrmatik, mdia d tkngjik.

QNDRIMeT DheSJellJeT

ksibiitti d prstatja; ndrmarrja rrzikut; iniciativa, mtivacini, rspkti ndajvtvts d ndaj t tjrv; ndjnja prkustimit, mpatia, prgjgjsia pr vprimt dpunt prsna.

VleRAT Sidaritti; barazia gjinr; tranca; rspktimi i daimv; mirkuptimi i ndrsj;

rspktimi i t drjtav t njriut; jduna; rspktimi i jts s njriut; dinjitti.

Kjo tabel ishte prgatitur nga El Huine Hackur, Xhonatan Mecger dhe Meri Xhoj Pigoci, si punim me titull Msimi n shekullin 21: Mbshtetja

dhe udhheqja e reformave arsimore pr msim n shekullin 21

Tasm nj k m t gjat njrzit biznsit

vrjn s nxnsit, duk kauar npr sistminarsimr, nuk arrijn sa dut t prvtsjndituri, skattsi d qndrim t nvjsm prvndt puns t kn tn, aq m pak prvndt nsrm t puns.

N Maqedoni shum t rinj gjithnj e m vshtirarrijn t gjejn pun, sepse kualifikimet e tyre nuku prgjigjen nevojave t tregut t puns.

N SHBA, kmpanit mda, si IntKrprjsn, Adubi Sistms, ep, Cisk Sistms,

D, rd, hjuit Pakard, leGo, Majkrst, orak,u idn baskrist m SqatnNacina pr Arsim d rmuanPartnrittin Skattsiv prskuin 21.

VENdI I PUNS N SHEKULLIN 21

Pr skak t ndrysimv t vazdusm q nddin n

sqri, patjtrsusm st t studin qndrimtd skattsit scia q nxnsit i prvtsjn nprcsin arsimr.

Dut t zvijm qndrim adkuat pr qyttart skuit 21, si:

Vtdija pr ruajtjn mjdisit jtsr;Tranca d mirkuptimi mutikuturr;Vtdija pr prdrimin drjt/t sigurt t intrntit;Intrsi i nxnsv pr msim t prjtsm.

N Evrop,Kmisini evrpian arti dkumntin Kmptncatmntar n sqrin q ka pr baz diturin, ku janprkuizuar nvjat, diturit d qndrimt skuit21. Ky dkumnt m kmptnca mund t gjndt nraprtin Ke-s t vitit 2004

JETA N SHEKULLIN 21

Plani dhe programi

msimor nshekullin 21

1.2.

N TEMAT 1.2.FQ. 15

ME SHUM


17/108


ShkathtSi jet-Sore dhe profe-

Sionale

ShkathtSi pr mSim dheinovacione

ShkathtSit informatike,mediale dhe teknologjike

lndt dhe prmbajtjetthemelore n Shekullin 21

mjediSi pr mSim

Zhvillimi profeSional

Standarde dhe notime

plani, programi dhe proceSi mSimor

Krijimit t vizinit pr at q e shirjm;

Shqyrtimit t gjenjes mmentale;

Ientifikimit t prparsive he bsive tsistemit aktual;

Prcaktimit t prparsive pr prmirsim;

Prcaktimit t planit pr arritjen e prparsive;

Ntimit t prparimit he krrigjim t aktivitetevesipas nevjave;

Shqyrtimi i gjenjes he efekteve pas zbatimit tplanit he fillimit t ciklit t ri t aktiviteteve, uke imarr parasysh t hnat e fituara.

Planifikimi vjetor i sks st smbupr ndrysimin sistmatik.

Krniza pr msim n shekullin 21

Partnritti pr skattsit n skuin 21 zvii nj vizin t prbaskt prmsimin n skuin 21, q prdrt pr prmirsimin arsimit n Sttt Baskuarat Amriks. emntt krysr t msimit n skuin 21 jan prskruar d janparaqitur m pst n mnyr graik. Paraqitja graik i paraqt skattsit q prittti arrijn nxnsit n skuit 21 (t paraqitura n ngjyrn ybrit) d sistmt mbsttjs s skattsiv pr skuin 21 (t paraqitura m rrat):

Piikii i i dt di q kt

t bq dyii

Ndrysimi sistmatik st prcs cikik. Nmjdisin skr ndrysimi nuk nnkuptnnj rct t dn sakt ssi t prmirstarsimi, pr ai nnkuptn nj izi qangazt pr anaizn d t mnduarit vazdusm, si d pr njuri t rja.Kj nnkuptn pranimin s ndrysimi st ivazdusm.N akt ndrysimi sistmatik prsinbaskpunim m t gjita pat intrsuaran drjtim t:

Plani pr nryshimin sistematik


18/108


Msimdhnia dhe msimi n

shekullin 21

kusi st d t nxnsit d t arsimtari.

kusi st n zbatimin dituriv t prvtsuara n situatat prditsm (si d ti zbatj nxnsi diturit).

Arsimtari rintn; nxnsit jan n ndrvprim m arsimtarind m njri-tjtrin.

Nxnsit punjn n it, n grup s t pavarur, varsist ngaqimi i aktivittit.

Nxnsit bisdjn d punjn vazdimist pa u kntruar ngaarsimtari; arsimtari u jp inrmacin ktys kur kj st nvjsm.

Nxnsit prgjigjn n pytjt ndrsja duk prdrarsimtarin si burim t inrmacinv d dituris.

Nxnsit kan mundsi ti kuptjn tmat.

Nxnsit ntjn msimin tyr, ndrsa arsimtari p astu intn nxnsit.

Kasa spsr but d aty ka atmsr pun.

kusi st t arsimtari.

kusi st n prmbajtjt msimr(q jan diturit arsimtarv pr prmbajtjn nds).

Arsimtari t, nxnsit dgjjn.

Nxnsit punjn vt.

Arsimtari i prcj nxnsit d i prmirsnprgjigjt tyr.

Arsimtari prgjigjt n pytjt nxnsv q irrn prmbajtjs

Arsimtari i zgjd tmat

Arsimtari ntn msimdnind msimin.

Kasa st qt/ stur

Astu si ndrysjn d rritn njurit, astu dpr arsimtart bt gjitnj m rndsism tambajn apin m nddit rja n ndn tyrprms uumtimv individua, prms puns kiprm kgt tyr arsimtar n sk d prms

baskpunimit m arsimtart n niv rajna (prsmbu, aktivt ndv). P astu bgjt intrntitmund tu mundsjn arsimtarv t msjn nga njritjtri.

Dituria inrmatik d skncr prapt aq spjt, saqarsimtart kan vstir tu prgjigjn t gjita pytjvt nxnsv. Madj d pr bibitkat st vstirta mbajn apin m njurit rja. Arsimtart dut tprvtsjn gjitnj m sum ksprtiz pr zbuimin/gjtjn inrmacinv t rja. Kj d t tt s ata dutt atsn pr krkus n intrnt. huumtimt aksinarnga arsimtart jan nj mnyr mir n t cin ata uumtjn mtdgjin r msimr d msjn si tamsjn msimin n baz t prvjav prsna.

ARSIMTART MSoJN BASHKRISHTARSIMTARI SI NxNS

1.3.

Msimdnia rintuar drjt nxnsit krkn m sum d nganxnsi d nga arsimtari. Nxnsi patjtr dut t bt uumtusm aktiv, ndrsa ri i arsimtarit st q ta rintj nxnsin nvnd q ti jap inrmacin t gatsm.Daimt ndrmjt msimdnis tradicina d msimdnis srintuar drjt nxnsit mund t sin n tabn mpstm.

MSIMdHNIE E oRIENTUAR KAH NxNSI

Msimdni rintuar ka arsimtari Msimdni rintuar ka nxnsi


19/108


J aq e re!ed para s t dim dika m sum pr at ssi punntruri, sum arsimtar n mnyr instiktiv ndjnin smijt dut t msjn prms krijimit t gjrav. Mbas dini tnin vjtr kinz:

Dgjoj, harrojShoh, mbaj mendBj, kuptoj.

Mtda prjktit uumtus ist prdr nga izid punnjsi i arsimit Xn Djui n iim t skuit 20.N vitin 1970 arsimi n skncat natyrr n Angi isttransrmuar prms prjktit Skncat natyrr nga 5dri n 13, i cii prdrt qasj praktik t rintuar drjtmijv.

Prshtatshmria einkuarimit t nnsit nprcesin e msimit

MENDO

CIKLI I INKUADRIMITT PRSHTATSHM

T NxNSIT

KONfIRMO

obilizo

DGJO

MIRATO

Knstruktivizmihuumtimt trgjn s msimi tradicina nuk st i prstatur ndaj mnyrs ssimsn m s miri truri i njriut. Kj t pr nvjn zbatimit t mtdav msimr qu ndimjn nxnsv t msjn m mir d t jn m t snds, t jn nxnst umtur d t msjn sikur msjn pr gjit jtn. st njur s truri i njriut

n t njjtn k prpunn pjs d trsi, s n jmi t mtivuar tu japim kuptimgjrav q i msjm, s uumtimi pr kuptimin paraqitt m vndsjn struktursd st nn ndikim t t t mcinv, s kzistjn mnyra t ndrysm tmmrimit, s truri i njriut st unik tj. Kur st i angazuar n mnyr t pt,atr nxnsit msjn m sum s kur msimi tjstst vtm n mmrimt aktv. Ata prvtsjn dituri q st dinamik j i dituris q n mnyrnatyrr d spntan u rrt ndrvprimv autntik n btn ra.

Inkuadrimi i prstatsm i nxnsit nmsim st prcs i angazimit t nxnsvsi partnr t t rriturv m qim tuqizimit t prkustimit t tyr ndaj arsimit,basksis d dmkracis. ekipt skrpr mbsttj tknik jan nj smbu iskqysm i prstatsmris pr msimin nxnsv.

Ciki i prstatsmris s inkuadrimit t nxnsitst nj prcs i vazdusm n ps apa.

1. Dgj Idt, dituria, prvja dmndimt nxnsv kmbn mt rriturit.

2. Knirm Nxnsit jan t pranuar prpjsmarrs d partnr aktiv m t rriturit

n sk.3. Mirat Nxnsit kntribujn n prmirsimin sks prms dnis s idv npaniikimin aksinv d pjsmarrjs nmndimin stratgjiv.

4. Mbiiz Nxnsit d t rrituritndrmarrin baskrist aksin si partnr nprmirsimin sks prms mtdav tndrysm.

5. Mnd/rkt T rriturit d nxnsitstudijn baskrist s ka kan msuarprms krijimit, zbatimit d mbsttjs s

pjsmarrjs s nxnsit n jtn sks dciat jan dbit d sidat. Pastaj rktimiprdrt pr iimin hapit 1: Dgj

N TEMAT 3.5.;3.2. FQ. 34, 62

ME SHUM

N TEMN 3.7.FQ. 77

ME SHUM


20/108


Ntimi st:Prcjj puns s nxnsit;Kmbim i inrmacinv pr msimin;Vrsimi msimit d t msuars;Dnia rintimv pr punn mtjm;Snimi d dkumntimi i zviimit d tarriturav.

Bi bk xit.Inkuadrimi i nxnsv n ntim stm rndsi tbsr n msimin tyr.Mund t prdrni vtntim d ntim tndrsj ms msatarv.

k t ttii?

Mtd ntimi n kudr ts cis nxnsit ntjnprcsin tyr t msimit,duk u srbyr m vn-dsjn kritrv t sukssit d q tntjn vt s sa i prmbusin kritrt parastruara.

k t tii i d?Mtd pr ntimin nxnsv nga nxnsit tjr, m qim q kstu tprmirst kuptimi i q-imv q dut t arrin,q t prmirst msimi d t nxittt mnduarit krativ d skattsit kmunikimit.

Q t sigurmi s ntimi d tundimj nxnsv n msim,kj dut t ij q nga dita par sks d t jt pjs vazdusm prcsit msimr

d msimit.

Ntimi i mir dut ti ndimjnxnsit q t msj m mir,duk i dn inrmacin tsakta ktys (idbk) d duki ndimuar q ta prmirsjkuptusmrin d tparastrj qim t qarta.

Notimi i msimit pr

shekullin 21

1.4.

NoTIMI SHT M SHUMSE dHNIA E NoTAVE!

NoTIMI BHET PR MSIMIN

Ntimi i mir dut ti ndimjarsimtari t jap msim m mir, duk

njur at q nuk st kuptuar saktd ti ndimj atij s n ciin drjtimdut ta ndrysj msimdnin dt ndrmarr aktivitt pr prmirsim

Ndihma e nnsveq ti arrijn ql-

limet

Prcaktimi kujan nnsitn raport me

qllimet

Vendosja e ql-limeve pr msim

(Qartsimika duhet t

arrijn)

N TEMN 2.11.N FAQEN 46

ME SHUM

N TEMN 2.12.N FAQEN 48

ME SHUM

N TEMN 2.10.FQ. 44

ME SHUM


21/108


Merrni parasysh aspektet emcinalehe njenjat e nnsve gjat hnies

s infrmacineve kthyese.

Meta t nryshme t ntimitpr qllime t nryshme

Ntimi dut t sigurj inrmacinadkuat pr msimin paraprak d prmsimin q d t vijj d q njrazi d t

jt ikas d intrsant. M rndsi st tkit kujds gjat paniikimit d zgjdjs smtds s ntimit, duk i pasur parasys ktgjra:

inrmacint q dsirni ti mrrni;mtda ntimit dut t jt n pajtimm stiin puns d t jt t przbatim;nxnsit dsirjn t jn t njtuar ska dsirni t dini ju d si d ti pr-

drni at inrmacin;nxnsv dut tu jt ti sprin tarriturat tyr n mnyrn m t quarsipas stiit t tyr t t msuarit;prdrimi i tkngjis TIK kur kj st mundur nxnsit ndjn m mir kurjapin prgjigj duk prdr kmpjutr,ndrsa kstu tst d puna juaj.

Nga ri ntusit ndrysjni rin n prsnq vzgn, dgjn, pyt, prt t prgjigjt, t

d nxit vtbsim.

huumtimt kan trguar s nxnsitmsjn m vstir kur jan t sqtsuar.M rndsi st q arsimtart ti marrinparasys ndjnjat nxnsv gjat dnis sinrmacinv ktys q kj t kt kt/rzutat pzitiv.

huumtimt p astu trgjn s vtbsimid mtivacini i mir jan s i sukssitt nxnsv. M rndsi st t jptinrmacin ktys pzitiv, si d ttrgn gabimt.


22/108


Labratrt kmpjuterik t prjektitt USAId-it e-ShkllaT gjita skat n Maqdni kan nga nj abratrkmpjutrik m pajisj t duruar nga Rpubika Kins, icii st instauar nga prjkti i USAID-it -Ska. T gjitkmpjutrt kan t instauar Windws d linux. Prparsia ktyr kmpjutrv st s ata jan adkuat pr prdrimm pajisj pririk q kan drjtusit Windws-it

Tkid (TKID)Kj pakt sturik st ddikuar pr msimin ka-sr. Tukid st bazuar n gjun prgramr Cm-nius lg d st kaizuar n gjun maqdnasd sqip. Prdrimi i sturit st i tsuar mgjast dracak, t idur m panin d prgraminmsimr, q prmbajn rintim d ndim pr pr-drimin sciit apikacin.

Teknologjia n shekullin 211.5.

Kmpjutert jan m t bishm kurprren me pajisje periferike

Styps. U mundsjn nxnsv d arsimtarv q tistypin prdimt tyr.

Prjktr. Vid-prjktrt mund t prdrn pr pr-zantim d trajnim npr kasa.

Rbt.. Rbtt prgramuar jsin krsrin mijv. Nxnsit m t vgj mund t prdrinrbt m t tjst pa ndimn kmpjutrit.Ndrkaq rbtt m t sistikuar prgramt m

prdrimin kmpjutrit.

Kutit kntrus. Kutia kntrus st pajisj tjst cia u mundsn nxnsv kntr mbimdt ra prms kmpjutrit.

Kamrat. Kamra digjita q mund t incizjn tgrais vid.

Mikrskpi. Mikrspkpt kmpjutrik mund t inci-zjn tgrai s vid n kmpjutr. M ndi-mn prjktrit arsimtari mund ti paraqs kara-ktristikat para t gjit mijv.

Kakuatr d snda. Kakuatrt graik jan pajisjndims msimr q u ndimjn nxnsv gjatvizuaizimit n skncat natyrr. N kmbinim msnda d snsr t ndrysm at sndrrjnkasn tjst n nj mjdis mdrn pr msimd n abratr skncr.

Kmpjuter pr secilin fmijQvria Rpubiks s Maqdnis, prmsiniciativs Kmpjutr pr sciin mij, i pajis tgjita skat m kmpjutr, m ka t gjitnxnsit d t kn qasj n t. Inrastrukturatknik prsin:

stacin pun t quajtura Kint t t idur d m intrnt;

kmpjutr ap-tp q d t prdrnpr msimin kasr.

N kt kmpjutr st instauar sistmiprativ edubuntu, ndrsa t gjita apikacintjan t kaizuara n gjun maqdnas dgjun sqip.

Ka shT n shrBIm?


23/108


Krkimi n ueb-faqe(WebQuest)

Krkimi n ub-aq (WbQust)st aktivitt i rintuar drjtkrkimit t t dnav nga t ciatsumica gjndn n intrnt. Ai

prsin pun n grup, m rastnxnsit baskrist punjn nprjkt uumtus. Nga ana tjtrkrkimi n ub-aq prsin dt mnduar kritik prms mbdjss t dnav nga ub-aqt danaiz t tyr m qim t arritjsn prundim s pr tu prgjigjurn pytj.

Ekipet e nnsve pr

mbshtetje teknike (ENMT):stuim i rastit pr inkuarim tprshtatshm t nnsveeNMT jan grup t nxnsv q kryjnmirmbajtj parandaus t inrastrukturss kmpjutrv n sk d u ndimjnarsimtarv n prdrimin prditsm tkmpjutrv. Secila shkoll fillore ka eNMTq punn nn mntrimin dy arsimtarv-mntr. eNMT u jp nxnsv mundsi qti mbindrtjn skattsit tknik dskattsit zgjidjs s prbmv, njraziduk u ndimuar arsimtarv q ta instajntkngjin n rt tyr prms mbsttjspraktik tknik. Ri i nxnsv n kt kipst m rndsi t jastzaknsm.

Intrnti i ptsn burimt d matriat q jann duart t arsimtarv d nxnsv d zvgnvarsin nga ka d apsira q jan aktr kui-zus n ska. Ai rn mnyra t uqism d tjjsm pr nxnsit d arsimtart n prcsin msimit, mundsn gjtjn t dnav t ndry-sm d krijn mundsi pr uumtim. Intrntist mjt q mund t prdrt tuajs m scintri arsimr. Ai i bn t mundsm d bur-imt ptsus t inrmacinv, rrit kmuni-kimin dinamik d tsn baskpunimin duk

Si mun ta prrim teknlgjin

Hulumtimi n klas prmes internetit.

Nxnsit dut t msn m rrguat sjjs gjat prdrimit t intrntit, m kaatyr d tu mundst t prvtsjn pr-

vj m t mir arsimr.

zvguar nvjn q baskpuntrt t jn n vndin njjt s basku

N TEMN 2.3FQ. 30

ME SHUM


24/108


Msonjtorja/klasa

n shekullin 21

1.6.

Prindrit jan t mirsardur nkas si vizitr s si ndim prrrguimin kass.

rmni kmisin nn udqjt prindit pr ndim gjatdkrimit d pajisjs s kass.

InKuaDrImI I PrInDrve Dhe IBashKsIs

Vndsni kmpjutrt astu q t mund tprdrn pr pun n grup t vga s n mnyrindividua.

Krijni apsir n arsi t kmpjutrv d prpajisj si jan mikrskpt kmpjutrik tj.

Prgatitni rrgua pr prdrimin kmpjutrvd kspzni at qart

KomPjuTerT Dhe TeKnologjIa TIK

N msnjtrn skuit 21 nxnsit mundt punjn n dtyra t ndrysm. Ky msim idirncuar st mjat i dbism aty ku vrtmungs apsirs s pajisjs n kas s aty

ku arsimtari dsirn t ndimj s t japdtyra ptsus pr ndnj grup t vg.

msImI I DIferencuar

Zvndsja tjst mbiiv d rirnditja kass nuk mjatn, pr dut t bt njraprti i ri m nxnsit.

Krkni nga nxnsit t prpzjn rrgua dvprim pr sjj n kas.

Inkuadrni nxnsit n prgatitjn dizajnit prrrguimin kasav duk prdrvizatim t ndrysm n madsit trs s t kmpjutrv.

msonjTore sIPas fmIjs

N TEMN 3.10FQ. 87

ME SHUM

N TEMN 3.10FQ. 87

ME SHUM


25/108


Planifikimi i klass

organizimi i klass n shklln

me nrrime

Prdrni tabak tr q t vizatni pan nmadsi t kass suaj, pritni trn sipasngjyrs s kartav q ta paraqisni mbiind vndsni prrt q ta gjni panin

vrtt pr ju.Inkuadrni nxnsit tuaj n kt pan. Ky staktivitt i skqysm matmatikr mnyr dbism q t ustrt matja d vizatimin madsi.

Krijimi i panve efektive

Pant mund t japin id, ta rintjn vmndjn,ti mtivjn nxnsit, t japin inrmacin d tparaqsin punim t suksssm d pun t mir.

Pant mund t bn vtm nga stirpri mundti mbuni d m matria m ngjyr d tqndrjn m gjat d d t dukn m mir.

Varsit ngjyrsur jan mnyr mir q tra tvart n pan d at t dukn m mir s varsit mtat-patnt

Rrguimt ndrysm t kass mund t jnt nvjsm pr grup d snd t ndrysmt mss. Kur dut ta bni ndarjn kass,m mir st ms ti ndani ndrrimt n kast uta d t arta.

Kujdstart kasav d arsimtart kasrdut t kn takim t rrguta q tikrdinjn prpjkjt tyr. Pan t vantan kas mund tu takjn grupv t ndrysm

t nxnsv.Garat pr pann m t mir mund ti mbajnstandardt n niv t art.

Rrguat dut t inkuadrjn lrni kasnastu si gjni!.

Prdorniinternetprplanifikimindherregullimineklassmekompjuter,prshembullwww.floorplanner.com


26/108


27/108

K A P I T U L L I 2Qasje dhe aspekte t msimdhnies

dhe msimit n shekullin 21

Zgjidheniatqjuprgjigjetjuvedhenxnsvetuaj!

Punngrupe zhvillimiishkathtsivesocialedheshkathtsiveprpunngrupeqjantpatjetrsueshmeprvendinepuns.Detyratekomplikuara qprfshijnmshumkonceptedheqzgjasinnjperiudhmtgjatkohore.Detyratautentike nxnsitzgjidhinproblemengajetareale.Tmenduaritkreativ zhvillimiizgjidhjeveinovative.Tmenduaritkritik analizaeproblemevedheshqyrtimiizgjidhjeveHulumtimiipavarur

nxnsitgjurmojndhezgjidhinproblememendihmneproceduravetndryshmedheprzgjedhininformacionedhetdhnangaburimetndryshmetmsimit.


28/108

26 Msimdhnia dhe msimi n shekullin 21

Pse hulumtimi i

pavarur?

Cilat jan dobit?

?

Msimi prmesprojekteve

ka sht

msimi prmesprojekteve?

Me ka dallohet nga msimitradicional?

Metod me t ciln hulumtohen shtje oseprobleme t komplikuara t jets reale q kan

t bjn me prmbajtjet e programit msimor me ndihmne procedurave pr zgjidhjen e problemeve dhe prdorimin eburimeve t ndryshme t t msuarit dhe materialeve me qllimq kshtu t arrihet produkti final.

Karakteristikat kryesore t msimit prmes projekteve jan:

Msimi prmes projekteve1.sht interesant pr nxnsit,ata jan t motivuar m shumn pun dhe mundson arritjet nivelit m t lart t zhvillimitkognitiv.

Nxnsit i zhvillojn shkathtsit2.e shekullit 21 dhe msojn prarritjet m t reja.

Nxnsit prvetsojn:3. shkathtsi t komunikimit dheprezantimit; shkathtsi prorganizim dhe koordinim tkohs; shkathtsi pr hulumtim;shkathtsi pr vetnotim dhereflektim; shkathtsi pr punekipore dhe liderizm.

2.1.

Produktet finale Nxnsit punojn me qllim q t krijojn produkt. Kjomund t jet: send, mekanizm, loj, film, prezantim etj.

Puna n grupe Nxnsit punojn n ekipe.

Detyrat ekomplikuara

Detyrat e projektit zakonisht krkojn t zgjidhinprobleme m t komplikuara dhe pr to duhet koh mshum se nj or.

Detyrat autentike Nxnsit punojn n projekte pr zgjidhjen eproblemeve t jets reale.

Qasja interdisiplinare Detyrat e projektit zakonisht prfshijn prmbajtje ngam shum lnd, andaj duhet t bashkpunojn mshum arsimtar.

T menduarit kreativ Nga nxnsit krkohet q vet t gjejn zgjidhje.

T menduarit kritik Nxnsit i analizojn problemet dhe mendojn propsionet e ofruara

Hulumtimi i pavarur Nxnsit prdorin burime t ndryshme t t msuaritedhe q t arrijn deri te informacionet, madjeshpeshher prdorin TIK.

Orientimi ngaarsimtari

Arsimtari i mbshtet nxnsit, siguron materiale dhei orienton drejt planifikimit, zbatimit dhe vlersimit tdetyrs.

Msimdhnia tradicionale Msimi prmes projekteve

Zbatimi i aktiviteteve pr msim meorientim drejt vetvetes

Hulumtimi, integrimi dhe prezantimi iinformacioneve

Komunikimi dhe ndrmarrjae prgjegjsis pr msimin

Kuptimi i procesit t msimit prmes zgjidhjes

s problemeve dhe prmes hulumtimit.

Kontrollimi dhezbatimi i teoris.

Mbshtetja dhenxitja nga arsimtari

Prcjellja e udhzimeve tarsimtarit

Memorimi dhe prsritja efakteve

Dgjimi dhe reagimi ndajpyetjes s parashtruar

Prvetsimi i diturive pr

fakte, terma dhe prmbajtjePrvetsimii teoris

Varsia ngaarsimtari


29/108

27Msimdhnia dhe msimi n shekullin 21

N far mnyr mund t zbatohet?

Prcaktoni cilat aftsi dhe koncepte do t zhvillohen te

nxnsit dhe formuloni qllime t qarta msimore q

kan t bjn me programin msimor.

Inkuadroni nxnsit n prgatitjen e planit t

hollsishm pr rrjedhn e aktiviteteve (prkufizimi i

detyrs hulumtuese n t ciln do t punojn nxnsit,

formimi i grupeve, prcaktimi i rolit dhe prgjegjsive t

antarve t grupeve).

Merruni vesh bashk me nxnsit pr mnyrat e puns s

projektit.

Mendoni pr bashkpunimin me kolegt n projekt

interdisiplinar

Integroni teknologji TIK aty ku ka mundsi.

Prgatitini burime dhe materiale t nevojshme dhemundsoni q ato t jen t lehta pr prdorim

Prkujtoni nxnsit pr rolin dhe prgjegjsin e secilit

antar t grupit.

Planifikojeni qysh m

par notimin bashk

me nxnsit. Notimi iprojekteve prfshin:

notim t procesit t

puns dhe t produktit/

raportit t projektit;

notim nga arsimtari,

notim i nxnsve mes

vete dhe vetnotim.

Planifikoni me kujdes! Mos e harroninotimin!

1. 2.

N TEMN

3.1. FQ. 56

M SHUM

Nxnsit e Shkolls Fillore PetarPop-Arsov t f. Bogomil tKomuns s ashks, n orne biologjis jan orientuarnga arsimtarja e biologjisVera Ginovska q t punojnn projekt pr ndotjen e lumit

Babun. Ky lum gjendet n afrsit shkolls.

Tr klasa bisedonte prproblemin e ndotjes s ujitdhe pr mbrojtjen e lumenjve,e pastaj, t ndar n grupe,hulumtonin, mblidhnin tdhna, duke prdor burime tndryshme t informacioneve(internet, shkrime t gazetave,libra shkollor, enciklopedietj.) dhe kshtu parashtroninhipoteza.

Pastaj zbatuan edhe hulumtim tlumit n terren. Nxnsit merrninekzemplar t ujit, i analizoninduke prdor sonda elektrikedhe kalkulator, i kontrolloninhipotezat e parashtruara dhei shnonin rezultatet. Gjatprpunimit t t dhnave

prdornin kompjuter, t dhnati paraqisnin n tabel dhe i

analizonin rezultatet para se tmarrin fardo prfundimi. Seciligrup e prezantonte hulumtimine tij para gjith klass dhediskutonte pr shtjen embrojtjes s lumenjve.

Nxnsit prvetsuan njohurit reja pr karakteristikat dhecilsin e ujit n lumin Babundhe pr problemet globale qkan t bjn me ujin e pastr

pr pije. Po ashtu prvetsuanedhe shkathtsi pr zbatimine hulumtimit dhe prdorimine teknologjis komunikative-informative.

?ka duhet t dini edhe m qt jeni m t suksesshm?


30/108


Qasje msimore ku nxnsit angazhohen n procesin e diza-jnimit me qllim q t zgjidhin nj problem autentik, t rnd-sishm dhe real. Prmes procesit t dizajnimit nxnsit i zba-tojn dhe zhvillojn diturit e tyre nga teknologjia, shkencatnatyrore, matematika, shkencat shoqrore dhe gjuht, q siprodukt prfundimtar e kan nj zgjidhje origjinale.

Projekte pr zgjidhjene problemeve prmesdizajnimit

2.2.

?ka sht projektipr zgjidhjene problemeveprmesdizajnimit?

Pse t zbatohet?Cilat jan dobit?

Potencohet cilsia e produk-tit prfundimtar

Nxnsit msojn edheshkathtsi t dizajnimit.

Nxnsit punojn n ekipe

Nxnsit dizajnojnprodukt personal.

Potencohet cilsia e tmenduarit dhe kreativiteti.

Msimdhnia tradicionalee arsimit teknik

Zgjidhja e problemeveprmes dizajnimit

Ekzistojn tri faza gjat procesit t dizajnimit:

T menduaritIdentifikimi i problemit, materialeve dhevshtirsiveStuhi idesh dhe zgjidhje t mundshme

Prpunimi / konstruktimi dhe kontrollimiPrzgjedhja e zgjidhjesDizajnimi dhe konstruktimi i modelitPrototipi/modeli provues

Ridizajnimi ose ndryshimi

Ritestimi dhe kontrollimi

Prvetsimi i diturive

Hulumtimi

Kmbimi i zgjidhjeve

Reflektimi/qasja kritike dhe diskutim

Grafiku i dhn e paraqet procesin e dizajnimit. Duke kaluarnpr proces, nxnsit nuk e ndjekin rrugn n mnyr tnjtrajtshme, duke filluar nga problemi deri te zgjidhja, por njnga nj hyjn dhe dalin nga nj faz e procesit t dizajnimit ntjetrn dhe kshtu zhvillojn shkathtsi dhe shprehi t ndryshmeqjan karakteristike pr novatort.

T MENDUARIT PRPUNIMI DHEKONTROLLIMI

PRVETSIMI IDITURIVE

Hapi i par:Problemi

Hapi prfundimtar:Kontrollimi/PrezantimiZgjidhja origjinale

Msimi i zgjidhjes s problemit prmes dizajnimit

Me ka dallohet ngamsimi tradicional?

Procesi i zgjidhjes s problemeve prmes dizajnimit umundson nxnsve:

T zhvillojn shkathtsi specifike q jan t1.dobishme pr gjith jetn, pa marr parasyshllojin e problemit;

Ta zbatojn diturin e tyre, prvojn2.personale, interesat dhe talentin n procesin

krijimit dhe miratimit t vendimit inventiv sigrup;

T kalojn npr msimin prmes prvojs,3.me rast jan t inspiruar nga brenda q tmsojn dhe t jen krenar q e kan arriturqllimin.

Nxnsit msojn vetmshkathtsi t konstruktimit

dhe prpunimit.

Nxnsit punojn nmnyr t pavarur

T gjith prpunojnprodukt t njjt.


31/108


Ndihmojuni tpunsuarve n fermn evezve

Nxnsit e Shkolls Fillore VasilGllavinov Veles punonin nzgjidhjen e nj problemi prmesdizajnimit pr fermn e vezve.1

Detyra problemore:

Kur pulat bjn vez, ato ishtyjn vezt sa m pranerdhes s tyre. Meq aty sht

ngroht, ato mund t prishennse qndrojn nj koh m tgjat. Andaj ferms i nevojitetmakin q:

- do ta zhvendos vezn njmetr nga erdhja, n vend mt ftoht;

- do t jap shenjparalajmruese kur pula tbj vez.

1

Kjo ishte vendosur nga Projekti USAID-PEPsi pjes e gars nacional.

A mund t dizajnoni makindhe program kompjuterik q

tu ndihmoni t punsuarve nferm q sapo jan furnizuar mekompjuter?

Pastaj ishin parashtruar kriteret emposhtme: Makina duhet:

t zhvendos s paku nj vez;

t jet me mim t lir (tprdoren materiale t thjeshta);

t demonstroj prdorim tkutis kompjuterike;

t prdor s paku nj sensor, njmotor dhe nj drit

Problemi ishte prezantuar parat gjith nxnsve dhe atyre u

ishte dhn pr detyr q ta bjn

dizajnin e makins. Pastaj atabisedonin n grupe pr zgjidhjete ndryshme dhe hartonin plan tpuns. Idet ishin prezantuar paragjith grupit. Pastaj grupet filluanme prpunimin e makins s tyre,bn kontroll/test dhe n fundvijoi vlersimi i makins. Pasi ebn vlersimin, klasa u pajtua przgjidhjen m t mir t makins skrijuar..

N far mnyre mund t zbatohet?

Planifikoni me kujdes!

Mendoni detyr problemore e cila dot jet n pajtim me aftsit teknike tnxnsve.

Prgatiteni/rregullojeni klasn ashtuq nxnsit t mund t punojn tsigurt n grupe, ndrsa materialetdhe mjetet e tjera ti ken pran dore.

Furnizohuni me materiale dhe mjeteq do tju duhen pr pun. (Po ashtunxnsit mund t sjellin nga shtpiadisa materiale q jan t lira e q nuk

ju duhen.)Ofroni zgjedhje t pasur t mjetevedhe materialeve pr nxns, q ata tken m shum mundsi pr zgjedhje.

Organizojeni punn!Organizoni nxnsit n grupe t vogla,ashtu q t gjith n nj mnyr do tjen t inkuadruar n mnyr aktive.

Njoftoni nxnsit me detyrnproblemore. Bni stuhi idesh me gjithklasn q t diskutoni pr problemetdhe t gjeni zgjidhje.

Siguroni mundsi pr hulumtim dheide t reja: prmes internetit, libravedhe revistave ose mjedisit m t afrt.

Prdorni diferencim disa nxnsmund ta prdorin internetin pr

hulumtim, derisa t tjert punojn memateriale, e t trett shkruajn raportedhe prezantime.

Mos e harroninotimin!

Orientoni nxnsitq gjat puns tanotojn punn etyre, produktin dheprparimin e tyre,si dhe ti marrinparasysh edheinformacionet kthyesenga nxnsit e tjerderisa ata e dizajnojnprojektin.

1. 2. 3.

?ka duhet ende t dini q tjeni m t suksesshm?


32/108


?Pse hulumtimi i pavarur?Cilat jan dobit?

Motivimi 1. Problemet e jetsreale e nxisin krshrine nxnsve dhe ata jan tmotivuar q ti zgjidhin.

Shpie drejt nj niveli m2.t lart t t menduarit Problemet e hapura me mshum s nj zgjidhje i nxisinproceset m t larta mendore.(Shih taksonomin e Blumit,tema 4.5)

Msimi si t msohet 3.hulumtimet e pavarurakrkojn nga nxnsit t

zhvillojn strategjit tyre prprkufizimin e problemeve,mbledhjen e informacioneve,analizn e t dhnave,marrjen e vendimeve dhezgjidhjen e problemeve.

2.

3.

1.

ka shthulumtimii pavarur?

Hulumtimii pavarur

Pjes elementare e msimit prmes projektit sht hulumtimi i

pavarur ku nxnsit n mnyr individuale ose grupore prdorinmateriale t ndryshme dhe pavarsisht nga arsimtari zbulojn tdhna t nevojshme q ta zgjidhin problemin e dhn.Ndonjher hulumtimet mund t jen pjes e nj projekti m tmadh dhe t prfshijn grup m t madh t nxnsve ose gjithparalelen. Nxnsit mund ta prdorin msimin nga hulumtimipersonal si baz pr studimin e nj problemi m t gjer/m tkomplikuar ose q t fitojn ide q do tu ndihmojn n prpunimine nj produkti m cilsor.

Hapat n procesin

hulumtimit

Hapa 2

Hapa 3

Hapa 4

Hapa 5

Hapa 6

Hapa 7

( 1)

( 1)

Zhvillimi i planitt hulumtimit

Mbledhja et dhnave

Sintetizimii dhnave

Vlersimii t dhnave

Prezantimii rezultateve

Hapa 1

1

2

?

?

?

?

3

45

67

Prpunimi dhe analiza

e t dhnave

Prkufizimi i problemit,zhvillimi i pyetjes pr

hulumtim dhe prkufizimii qllimit.

A duhet t precizohetedhe m pyetja? (kthehuni n

hapin 1)

A duhet t mblidhen mshum informacione?(kthehuni n hapin 3)

A duhet t analizohen prsrit dhnat? (kthehuni n hapin

4) Ose a duhet t mblidhenm shum t dhna?(kthehuni n hapin 3)

A duhet t sintetizohen prsrit dhnat? (kthehuni n hapin

5), A duhet t analizohen

prsri t dhnat (kthehuni nhapin 4), A duhet t mblidhen

m shum informacione?

(kthehuni n hapin 3)

2.3.

M posht jan dhn hapat e procesithulumtues. Mund t gjeni edhe t tjer, porprincipet themelore jan t njjta:

Nxnsitaftsohent

msojnsitmsojndheprvetsojn

shkathtsiqjan

elementareprmsim

tprjetshm.

N TEMN 3.1.

FQ. 57

M SHUM


33/108


Nxiteni krshrinte nxnsit

Prezantojeni hulumtimin nmnyr interesante. Tregonindonj prrall interesantedhe filloni me parashtrimin epyetjeve. Nse nuk jeni rrfyesi mir, nxnsve mund tulshoni ndonj video-film osetu tregoni fotografi, t sillnindonj send, t vizitoni ndonjmuze, njoftoni me ueb-faqen,lexojuni kng ose ndonj pjesinteresante t ndonj libri, ftoninj mysafir lista e mundsive

sht e pakufizuar dhe varet nganxnsit tuaj dhe nga tema qdshironi ta hulumtoni.

Mundsoni q tjen t sinqert

Parashtrimi me kujdes i detyrssht hapi i par q ti pengoninxnsit n prvetsimin dheprdorimin e ideve t huajadhe punimeve me shkrim(plagjiatura). Jepuni mundsi

q ta shqyrtojn temnnga perspektiva personale.Hulumtimi q prfshin prsritjet fakteve vetvetiu paraqetplagjiatur. Mnyra m e mir qt evitohet plagjiatura sht tkrkoni nga nxnsit ta fillojn

projektin me pyetje origjinaledhe ti kontrolloni dhe prcillnin do hap.

Respektoniinteresat e tyre

Inkurajoni nxnsit tuaj q tzgjedhin nj tem pr t cilnata vet jan personalisht tinteresuar. Ndonj tem qmund t shkaktoj diskutimndrmjet tyre mund t jetinteresante pr hulumtim.Pyetja me prgjigje origjinaledo t ishte gjja m e qlluar.N vend t prezantimit meprshkrim t detajeve, krkoninga nxnsit t gjejn zgjidhje,t prcaktojn hapa konkret

q mund t ndrmerren ose tprgatitin krkes deri te njperson me ndikim n ndonjinstitucion t caktuar.

Njoftonime qllimin

prfundimtarNdani koh q ngafillimi i projektit q tashpjegoni procesine notimit. Prcaktonikriteret e vlersimit tnxnsve.

Nxnsit punojn n problem t hapur qmundson zgjidhje t ndryshme.

Jan inkuadruar n prcaktimin e mnyrss procesit t msimit q t arrijn deri tezgjidhja.

Jan nxitur t mendojn n mnyr kritikedhe t prvetsojn prvoja praktike n

zgjidhjen e problemeve n komunikim dhen vetorganizim.

Marrin vendime gjat procesit t msimit.

Bjn reflektim pr aktivitetet e zbatuara dhenotimi zbatohet n vazhdimsi.

Zhvillojn shkathtsi pr pun ekipore dhepun n grupe.

Prvetsojn dituri dhe shkathtsi q dotu duhen pr t qen t suksesshm nkarriern e tyre jetsore.

Inkuadrimi i nxnsve n

zgjidhjen e problemeve t

reja dhe t komplikuara

mundson arritjen e niveleve

m t larta t

zhvillimit kognitiv. N TEMN 3.3.FQ. 65

M SHUM

N TEMN 3.1.

FQ. 56

M SHUM

Mirjana Vellkoska, arsimtare e gjuhs angleze n ShkollnFilore Zhivko Brajkovski Shkup ua dha kt detyr nxnsvet saj:

Shoku juaj nga nj vend i huaj, me t cilin komunikoni nmnyr elektronike, ju fton mysafir pr festat e vitit t ri.far tradite dhe feste pritni t shihni kur ta vizitoni?

Nxnsit u ndan n grupe q t hulumtojn pr traditat e Vititt Ri n tre qytete: Londr, Nju-Jork dhe Tokio. Secili grup ekishte pr detyr t gjurmoj n internet dhe t gjej tekste,fotografi ose ilustrime me kt prmbajtje:

Dallimet dhe ngjashmrit e traditave;

Stolisjet e shtpive dhe rrugve;

Ushqimet tradicionale pr natn e Vitit t Ri..

Grupet u njoftuan me traditat moderne dhe tradicionale. Seciligrup i analizonte t dhnat e mbledhura dhe kshtu i zgjodhiato q ishin m interesante. Grupet prgatitn prezantim dukeprdor projektor. N kt prezantim nxnsit diskutonin prat q e kishin msuar.

N far mnyremund t zbatohet?

?ka duhet ende tdini q t jeni mt suksesshm?

1. 2. 3. 4.


34/108


?ka sht

projektiaksionar?

Qasje praktike n t ciln nxnsit punojn n ekipe, me rasthulumtojn shtje ose probleme t komplikuara nga jeta reale

me ndihmn e procedurave pr zgjidhen e problemeve. Nxnsitndrmarrin aksione pr prmirsimin e jets dhe kushteve n shkolldhe n mjedisin e tyre.

Projektet aksionare2.4.

Projektet aksionare mund t

prpunojn tema nga fusha e kulturs

qytetare, shndetit ose mjedisit m ta

afrt dhe zakonisht zgjasin m gjat.

Ato prfshijn elemente t msimit

autentik (tema 2.7), por baza e tyre

sht ndrmarrja e aksioneve meqllim q t iniciohen ndryshime dhe

prmirsime.

Projektet aksionare mund:

t jen interdisplinare dhearsimtar t lndve t ndryshmet marrin pjes n planifikimin eprbashkt;t prfshijn prdorim t

teknologjis TIK gjat hulumtimitose kmbimit t informacioneve;t prfshijn antar t mjedisit mt gjer.

Pjesmarrja e nxnsve n projektet

aksionare shpie deri n:Ndryshimin e qndrimeve pr1.mjedisin shkollor dhe mjedisintjetr m t gjer.

Prmirsimin e puns2.ekipore dhe t shkathtsive tkomunikimit.

Nxitjen e shkathtsive t t3.menduarit: t menduarit kreativ,marrjes s vendimeve, zgjidhjess problemeve, dituris si tmsohet.

Zhvillimin e tipareve personale:4.prgjegjsia, vetbesimi,vetrespekti, socializimi,vetorganizimi.

Nxitjen e shkathtsive pr5.selektim, organizim, planifikimdhe sigurim t burimeve dhematerialeve.

Zhvillimin e kompetencs/6.aftsis pr aksion dhe shkathtsit nevojshme pr inkuadrim n

procesin e puns, n aksionetshoqrore dhe n msimin pr tardhmen.

Zhvillimin e shkathtsive pr7.prdorimin e teknologjis.

Shkolla Fillore Goce Dellev Negotin shtnjra nga pes pilot-shkollat shkollat e gjelbran Maqedoni e cila ia ka parashtruar qlliminvetvetes ta zvogloj ndikimin negativ ndajmjedisit t tyre jetsor. T prir nga arsimtarte biologjis Dane Dimeva dhe Goran Kimov,grupi i nxnsve punonte n planifikimin dhezbatimin e aksionit t veant me rastin e Ditss Mbrojtjes s Mjedisit Jetsor.

Arsimtart bisedonin me nxnsit pr iden q t tejkalohet problemi i ndotjess ambientit t mjedisit t tyre dhe pr hapat e zbatimit t aksionit.

Bartsit kryesor t zbatimit t aksionit ishin nxnsit e ndar n grupe. Ak-sioni u zbatua n dy pjes:

1. Programi n korridorin e shkolls me kto pikaRealizimi i kngve, prrallave pr ekologjin dhe eseve pr problemetdhe shtjet q kan t bjn me mjedisin e shndosh jetsor.Ekspozit t vizatimeve t nxnsve ne tema t ekologjis dhe mjedisitjetsor.Shfaqje e korit me kng origjinale pr ekologjin, t prgatitura ngavet nxnsit.

2.Pastrimi i oborrit t shkolls dhe i sheshit t qytetit.Nxnsit, t veshur me bluza t gjelbra, s pari e pastruan oborrin e shkolls, epastaj n kmb u drejtuan n sheshin e qytetit, duke bartur me vete pllakate qbnin thirrje pr rrug m t pastra dhe qytet m t pastr. N sheshin e qytetitmblidhnin mbeturina dhe i hidhnin n kontejnert e mbeturinave

N shkollat e gjelbra besohet se nxnsit duhet t nxiten ta ndrmarrin barrne kujdesit pr mjedisin prmes pjesmarrjes n aksione dhe t veprojn q t

sigurojn ndryshime n sjelljen e bashksis s tyre.

N far mnyremund t zbatohet?

Pse projektaksionar? Cilatjan dobit?


35/108


?ka duhet ende t dini qt jeni m t suksesshm?Prdoreni modelin me hapatose fazat e mposhtme:

Hulumtimi i problemit

Orientoni fmijt q ti zbatojn

kto aktivitete:Bashkrisht ta przgjedhinproblemin q dshirojn tastudiojn.

Ti japin shkaqet se pse ajotem sht e rndsishme prata.

T bjn analiz pr gjendjenmomentale t problemit qhulumtohet.

T japin ide pr mundsit ezgjidhjes s problemit.

T hartojn plan prhulumtim me aktivitete tprkufizuara n mnyr

precize.T prdorin mnyra tndryshme pr mbledhjen einformacioneve (analiza ematerialeve, intervist meantart e bashksis, krkimin internet, debatet publike).

Ta zbatojn planin eprgatitur pr hulumtim..

T dhnat e fituara tiprpunojn t shkruajnraport, ti prezantojnrezultatet n mnyr tabeloredhe t sjellin prfundime.

Vizioni

Nxitni nxnsit tkrijojn vizione przgjidhjet e mundshmet problemit q e

hulumtojn n mnyrat ndryshme. Ktmund ta bni:

Me fjal: prshkrimi isituats s dshiruarideale dhe si trealizohet ajo;

Nxnsit mundti prezantojnvizionet e tyreprmes formave tndryshme, si jan

vizatimi, pikturimi,modelimi, kndimi,dramatizimi, esetetj.

Planifikimi dhendrmarrja eaksionit

Orientoni fmijt q t

hartojn plan pr aksionme qllim t realizimit t

vizionit t tyre.Plani pr aksionparashikon prkufizimt hapave/aktiviteteveq duhet t bhetpr tu br ndonjndryshim.

Plani pr aksion duhett prmbaj aksionekonkrete, personaprgjegjs, kornizkohore (plani praksion jep prgjigjen pyetjet ka?, Kush?dhe Kur?)

Sigurimi indryshimit pozitiv

Zbatimi i suksesshmi planit sjell ndryshimedhe nxnsit i zgjidhinproblemet q i kan

iniciuar n fillim thulumtimit.

Nxnsit i shqyrtojnrezultatet dhe cilsine ndryshmit ngaaksioni i zbatuar.

Nse aksioni nuk shti suksesshm, nxnsitmund ti hulumtojnshkaqet dhe prsri tndrmarrin aksione ttjera.

Moseharroninotimin!Gjat hulumtimeve aksionare zakonisht notohen efektet dhe ndryshimetq kan ndodhur.Efikasiteti gjat zbatimit t ndryshimeve kontrollohet prmes kriterevedhe treguesve t suksesit q i zhvillojn vet nxnsit.

1. 2. 3. 4.

Vizion

1.

2.4.

3.

ndryshim

hulumtim

Aksion


36/108


Msimi prmeszgjidhjes s problemeve

?ka shtmsimiprmeszgjidhjes sproblemeve?

Karakteristikat kryesore t t msuarit prmes zgjidhjes s problemeve jan:

2.5.

Msimi prmes problemit e fuqizon diturin e prmbajtjes, inxit proceset e komplikuara mendore dhe e fuqizon zhvillimin eshkathtsive komunikative, zgjidhjen e situatave problemore dhee zhvillon shkathtsin e msimit t vetorientuar.

Motivimi Problemet e jets reale enxisin krshrin, andaj nxnsit jant motivuar ti zgjidhin ato.

T menduarit kritik dhekreativ Problemet e hapura mem shum se nj zgjidhje i nxisin

pr t menduar kritik dhe pr tmenduar kreativ.

Msimi si t msohet Msimiproblemor krkon nga nxnsit qt zhvillojn strategji personalepr prkufizimin e problemeve,

pr mbledhjen e informacioneve,pr analizn e t dhnave, prmiratimin e vendimeve dhe przgjidhjen e problemeve.

Pun ekipore

Msimiproblemor prfshin pun ekiporedhe i fuqizon shkathtsitkomunikative dhe interpersonale.

Msimiprmes

zgjidhjes sproblemeve

zhvillonSHKATHTSI

PR

organizim dheudhheqje

prdorimin eteknologjisinformatike

zbatimin editurive t reja n

situata t reja

t menduaritkritik

dhe kreativ

zgjidhjen eproblemeve

komunikim

punekipore

T menduaritkritik

Nxnsit analizojn njproblem dhe prpiqenta gjejn zgjidhje, dukezgjedhur me kt raststrategji adekuate..

Punn grupe

Nxnsit punojn n grupet vogla.

Detyratautentike

Nxnsit punojn nprobleme t jets reale.

Orientimii arsimtarit

Arsimtari u jep mbshtetjenxnsve, siguron materialepr msim dhe i orienton nprkufizimin, zbatimin dhevlersimin e puns s tyre.

Pse msim prmeszgjidhjes s probleme?Cilat jan dobit?

Me ka dallohetnga msimi tradicional?

Msimdhnia tradicionale

Arsimtari prcjell informacione ligjron.

Nxnsit zakonishtmemorojn..

Nxnsit marrin pr detyr qt ushtrojn dhe tazbatojn at q e kan msuar.

Msimi prmes problemeve

Nxnsit dhe arsimtari e zgjedhin njproblem.

Nxnsit dhe arsimtari e prcaktojnse ka duhet t din q t arrijn derite zgjidhja.

Nxnsit msojn dhe e zbatojnditurin e re pr ta zgjidhurproblemin.

Metod msimi q i inkurajon nxnsit t ndrmarrin

prgjegjsi pr msimin e tyre prmes zgjidhjes s problemeve(q zakonisht mund t zgjidhen n m shum mnyra) dhe treflektojn pr prvojn e tyre gjat t msuarit. Mund t jetedhe pjes e ors ose pjes e nj projekti m t madh.

N TEMN 3.2.

FQ. 65

M SHUM


37/108


?ka duhet ende t dini q

t jeni m t suksesshm?

Pasi q u bisedua pr festat e vitit t ri, pr festat

e krishtlindjeve dhe traditat e tjera npr bot,

arsimtarja Fatima Alii nga Shkolla Fillore ZhifkoBrajkovski Shkup, nxnsve t saj t klass s tret u

dha pr detyr nj problem q do t duhej ta zgjidhnin

me ndihmn e robotit arsimor Pipin

A mund ta programoni robotin Pipin q ta

transportoj Babadimrin npr maket dhe t ndalet

para shtpive duke shprndar dhurata?

Fatima dhe nxnsit bisedonin se ka duhet t bhet

q ky problem t zgjidhet. Nxnsit punonin n grupe,

duke i realizuar kto aktivitete:

Prgatitn maket t shtpive dhe rrugve;

Programuan algoritm pr lvizjen e robotit

Pipin;

E programuan robotin Pipin q t kndoj

kng krishtlindjesh.

Nxnsit ishin shum t motivuar q ta kryejn detyrn

e dhn nga arsimtarja, ndonse do t duhej t bjn

edhe nga disa prpjekje q ta programojn robotin

Pipin.

1.

2.

3.

Prpiquni t gjeni njproblem autentik (tema3.6.).

Mendoni pr nj skenar tjets reale. Idet pr krijimine problemeve reale q kan

t bjn me prmbajtjenmsimore mund ti merrni ngangjarjet e jets reale prmesgazetave, revistave etj.

Inkuadroni edhe nxnsit ndhnien e ideve.

Prshtateni detyrn sipasparanjohurive t nxnsve dhesipas nivelit t tyre t pavarsisn pun.

Prgatiteni detyrn n formt shkruar, ashtu q ajo t

jet mjaft konkrete dhe eprkufizuar sakt q kshtu tmund t kuptohen detajet m trndsishme.

Inkuadroni me kujdesnxnsit n punn edetyrs problemore:

Prpiquni ta shpjegonisituatn problemore, ashtuq do t jeni t sigurt set gjith nxnsit e kankuptuar at.

Diskutoni pr procesin dhehapat e msimit prmesproblemeve.

Prdorni stuhi idesh qti inkuadroni t gjithnxnsit (tema 3.9).

Merruni vesh pr rolin dhe

prgjegjsit e nxnsvedhe prgjegjsit tuaja.

Mos e harroni notimin!

Kini parasysh se msimiproblemor mund tnotohet n mnyra tndryshme dhe at prmes:

Vzhgimit tdiskutimeve tnxnsve dhediskutimeve me nxns;

Prezantimeve gojoredhe punimeve meshkrim, si dhe mbajtjess ditarve pr

reflektim;Vetnotimit dhe notimitt ndrsjell mesnxnsve.



38/108


Nxnsit zhvillojn shkathtsi q ta notojnmsimin e tyre, shkathtsi pr vetprparim dhe prmsim t prjetshm.

?

Msimi autentik

ka sht

msimiautentik?

2.6.

Karakteristikat e msimit autentik:

Pse msimi autentik? Cilat jan dobit?

Me ka dallohet nga msimi tradicional?

Punan grupe

Nxnsit shpeshpunojn n ifte osen grupe, njsoj sindodh zakonisht njetn reale.

Detyratautentike

Nxnsit msojnprmes aktivitetevet prvetsuara nrol t hulumtuesve,shkrimtarve,aktorve oseprofesioneve t tjerat jets reale.

Luajtjae roleve

Nxnsit mund tken nj rol t caktuar,si pr shembullq n detyrn edhn ata mundt jen redaktor,kameraman,regjisor,kostumograf etj.

Orientimi iarsimtarit

Roli i arsimtaritsht q ti orientojnxnsit n procesin emsimit, tu ndihmojgjat mbledhjes smaterialeve dheti ndrlidh mebashksin lokale.

Msimi prejprvojs*

Nxnsit msojndrejtprdrejt ngaprvojat q i kankaluar, andaj shtshum mundur qky msim t mbetetgjat n memorie.

Nxnsit jan m t motivuar kur punojn nprobleme reale q jan adekuate me nevojat etyre. Ky motivacion i brendshm u mundson atyret investojn m shum mund dhe t fokusohenm shum n msimin e tyre.

Msimi sht i lidhur me botn reale q zhvillohetjasht klass dhe nxnsi sht i angazhuar nvzhgim, hulumtim, eksperimente, zgjidhje tproblemeve.

Nxnsit punojn n detyra t komplikuara pr tcilat nevojiten procese m t komplikuara mendore(zbatimi, analiza, sinteza dhe evaluimi).

1.

2.

3.

4.

Problemet autentike

Problemet jan dhn n situat reale t jetspraktike.

Problemet jan reale dhe nxnsit jan t angazhuarn prkufizimin dhe zgjidhen e tyre.

Problemet kan thellsi m t madhe, jan m t

komplikuara dhe zgjidhja zgjat m gjat.Zgjidhja e problemeve krkon bashkpunim tndrsjell ndrmjet nxnsve dhe prgjegjsia shte shprndar.

Problemet jan reale, ndrsa dobit e msimit prnxnsit kan vler m t madhe.

Probleme n msimdhnien tradicionale

M shpesh prdorenshembuj t librit.

Problemet jan m shum abstrakte pa ndonjsituat reale.

Problemet nuk kan ndonj thellsi t madhe, jan t

thjeshta dhe zgjidhja zgjat nj koh t shkurtr.

Nxnsit punojn n mnyr t pavarur, garojn mesvete dhe prgjegjsia sht individuale.

Problemet m shpesh jan artificiale dhe m pakadekuate dhe me m pak vler pr nxnsit.

Qasje msimore q u mundson nxnsve t hulumtojn,t punojn detyra dhe t zgjidhin probleme t jetsreale dhe t msojn prmes prvojave t tyre n rol tpersonave t profesioneve t caktuara.


39/108



?

N Shkolln Fillore Petar Pop Arsov n f. Bogomill,

Komuna e ashks, arsimtart dhe nxnsit vrejtn se

trndafilat e oborrit t tyre shkollor jan n gjendje t

keqe. Gjat vzhgimit t oborrit fqinj ata kan vrejtur

se trndafilat jan m t bukur dhe me ngjyra t

llojllojshme.

Nxnsit dshironin q trndafilat n oborrin e shkolls

t jen m t lulzuar, ashtu q vendosn t zbatojn

nj hulumtim dhe t zbulojn se cilt jan dmtuesit

q i sulmojn trndafilat. Ata mblodhn ekzemplar

t trndafilave t dmtuar dhe bn hulumtime me

mikroskop kompjuterik. Pas shqyrtimit t ekzemplarve,

ekipi i nxnsve prfundoi se trndafilat sulmohen prej

morrave t bims. Prandaj menjher u ndrmor aksionq t zgjidhet problemi.

ka duhet ende tdini q t jeni m tsuksesshm?

1.2.

Planifikoni mekujdes!

Gjat prkufizimitt qllimeve tmsimit, vini theksprmirsimitt shkathtsivepr zgjidhjene problemeve,

vetnotimit dheaftsimit t nxnsvesi t msojn sinj nga aftsit/kompetencatelementare t jetss mtejme.

Mendimi i detyrsautentike duhett jet i lidhur meprmbajtjet dheqllimet e dhna n

programin msimordhe me jetn jashtshkolls.

*Ndonjhermsimiautentikndrlidhetmemsiminprej

prvojsMsimi prej prvojs paraqet

filozofi dhe metodologji me tciln arsimtart u mundsojn

nxnsve prvoja tdrejtprdrejta dhe e nxisin

reflektimin/qasjen kritike meqllim t thellimit t diturive,zhvillimit t shkathtsive dhevlerave. Filozofia bazohet nbindjen se nxnsit msojnm mir prmes prvojs s

drejtprdrejt. Kjo mund tprmblidhet n proverbin

kinez:

DGJOJ,HARROJ.SHOH,MBAJMEND.BJ,

KUPTOJ.

N ueb-faqeN e asocia-cioNit t arsimitempirik:www.aee.org

M SHUM

N TEMN 3.6.

FQ. 75

M SHUM

Mos e harroninotimin!

Gjat msimit autentik kushtoni kujdeszbatimit t diturive dhe shkathtsive nsituata reale dhe mnyrat e ndryshme tdemonstrimit t asaj q sht msuar:

Produktet dhe punimetprfundimtare t nxnsve (raporte

nga hulumtimet, analiza t ngjarjeve,eseve, posterve, broshurave,teksteve t botuara n revista);

Shfaqje dhe demonstrim (fjalpublike, intervist, dramatizim);

Shkathtsi t procesit (t menduarkritik dhe zgjidhje e problemeve) dhe

sjelljes;

Reflektim/qasje kritike ndaj msimitpersonal.


40/108


?

Luajtja e roleve

ka sht

luajtja eroleve?

2.7.

Karakteristikat e luajtjes s roleve:

Pse luajtja e roleve?Cilat jan dobit?

Me kadallohet ngamsimi tradicional?

Aktivitetet ngrupe

Nxnsit zakonishtpunojn n ifte osen grupe njsoj sindodh rndom njetn reale.

Detyratautentike

Nxnsit msojnprmes aktivitetevesipas rolit t dhnt hulumtuesve,shkrimtarve,aktorve oseprofesioneve t tjerat jets reale.

Njsimi

Nxnsit ndrmarrinrol t ndonj per-sonazhi si n dram.

Empatia

Kur t vihen n roline t tjerve, nxnsitmund t kuptojn mshum.

Orientimi iarsimtarit

Roli i arsimtari shtq t ndihmoj nkrijimin e kontekstitreal, shpesh edheprmes pjesmarrjesn vet luajtjene roleve, si dhe tiorientoj nxnsit qti mbajn n role.

Luajtja eroleve

Nxnsit jan aktiv.

Nxnsit punojn nifte ose n grupe.

Fantazia dhekreativiteti jan

shkathtsit kryesore.

Problemet bazohenn ngjarje jashtshkolls.

Nxnsit vendosen n rol t personit menj problem t caktuar dhe i studiojnproblemet ndaj jets s njeriut dhe/

ose efektet e aktiviteteve t njeriut ndajbots prreth. Personazhi mund t jeti imagjinuar, i vrtet ose i t kaluarshistorike.

Promovon msim aktiv, pun ekipore, ndrveprim1.ndrmjet nxnsve dhe e kshtu rritet motivacioni prmsim.

Krijon mundsi pr gjindshmri n situata t2.paparashikueshme.

Nxit prdorimin e t menduarit kritik dhe analizn e3.problemeve.

Nxit zhvillim emocional dhe social t nxnsve (tema4.3.5).

Ndrmerr role t personazheve t kulturave t tjera5.ose t s kaluars historike q mund tu ndihmojnnxnsve ti kuptojn m leht ato..

Siguron mundsi kreative pr inkuadrimin e nxnsve6.n detyra dhe situata t jets reale.

U mundson nxnsve ta zbatojn diturin n praktik,7.me rast zgjidhin probleme, hulumtojn alternativadhe krkojn zgjidhje t reja dhe kreative.

Nxnsit i zhvillojn shkathtsit e iniciativs,8.

komunikimit, zgjidhjes s problemeve, ndrgjegjes dhebashkpunimit n punn n grupe.

U ndihmon nxnsve t jen t prgatitur pr tu9.ballafaquar me sfidat e jets reale.

Metod msimi me tciln nxnsit marrin osemendojn skenar, pranojn

role t caktuara dhe hyjnn ndrveprim prmespersonazheve t tyre.

Msimitradicional

Nxnsit rrin ulur dhejan pasiv.

Nxnsit punojn nmnyr t pavarur.

Zakonisht nuk nxitetkreativiteti dhe

fantazia e nxnsve.

Problemet janshkollore.


41/108


?

ka duhet endet dini q tjeni m tsuksesshm?

1.

2.

Kijeni parasysh kt:

Para se t filloni, merruni vesh prrregullat e luajtjes s roleve. Shprehniqart t priturat tuaja.

Ka mundsi q nxnsit n fillim tturprohen ose t ndjehen jo mir nrolin e dhn dhe mbase do t duhet tiinkurajoni q t ndjehen m mir gjat

aktrimit.Prpiquni q aktrimi n fillim t zgjasm pak, por insistoni q nxnsit tmbeten plotsisht n rolet e tyre gjatasaj kohe. Lavdroni ata nxns qmbeten n rolin e tyre dhe tregojuni sepse i lavdroni.

Inkuadrohuni edhe ju n aktrim. Nse jue kuptoni aktrimin seriozisht, ashtu dota kuptojn edhe nxnsit.

Si t fillojn t ndjehen mir n rolete tyre, nxnsit mund t inkuadrojn

edhe nj doz humori dhe improvizimi,por megjithat n kuadr t roleve.

1. Prkufizoni qllimetPrcaktoni cilat njohuri, shkathtsi dhe qndrime dshironi tiyprvetsojn nxnsit.

2. Zgjidhni kontekst dhe role

Prcaktoni nj problem q ka t bj me temn e studimit, si dheyme rrethanat ku bjn pjes personazhet.

Bni hulumtim t informacioneve t nevojshme pr vete,ypor njherazi jepuni nxnsve orientime pr hulumtim tinformacioneve plotsuese (libra, internet, filma etj.).

3. Prezantojeni ushtriminNjoftoni nxnsit me skenarin n mnyr interesante.y

Tregojuni se ka prisni prej tyre dhe ka prisni t msojn ata.y

Jepuni orientime pr hulumtimin.y

Ndani nxnsit n ekipe.y

4. Orientoni nxnsit q t punojn n prgatitje dhe

hulumtimNxnsit njoftohen me personazhet q t futen n role.y

Hartojn plan t hulumtimit dhe krkojn burime t ndryshme qyt arrijn n informacionet e duhura.

Shkruajn skenar dhe skena, si dhe bjn kostume dhe pajiseyndihmse.

5. Luajtja e roleveNxnsit i luajn rolet sipas skenarve t prgatitur.y

Aktrimi i roleve mund t incizohet q nxnsit t mund tayvlersojn paraqitjen e tyre.

6. Vlersimi dhe notimi

Bisedoni me nxnsit se ka kan msuar.y

Zakonisht notohen skenart e prgatitur nga nxnsit.y

Mund t notohen edhe prezantimet (sa koh qndrojn n rol).y

sht mir t prdoret vetnotimi ose notimi i ndrsjell mesynxnsve.

Planifikoni me kujdes!


Arsimtarja Anita Angellovska ngaShkolla Fillore Krste Misrkov Shkup shpeshher prdor luajtjet roleve n msimin e edukatsqytetare. Ajo konsideron se kjosht metod adekuate e msimitpr zgjidhjen e konflikteve. Anita

ua prezantoi nxnsve t saj pesmnyra t ndryshme t zgjidhjess konflikteve dhe pastaj nxnsit i

ndau n pes grupe. Secilit grup iadha nga nj skenar me prshkrimt konfliktit dhe pr mnyrn ezgjidhjes s konfliktit q sht kat bj me jetn e prditshme tnxnsve n shkoll ose n kushteshtpiake. Grupet i lexuan skenart,i ndan rolet dhe i luajtn ato.Nxnsit e tjer ishin publik. Passecilit aktrim t rolit, zhvillohejdiskutim me aktort dhe nxnsite tjer. Aktort jepnin qasje kritike tndjenjave ka ka qen e kndshme

e ka e pakndshme pr ata? A kanprjetuar prvoja t ngjashme njet?

Anita prdorte pyetje t tipit:

N far mnyre u zgjidhkonflikti?

A sht kjo mnyr adekuatepr zgjidhjen e konfliktit?ka sht zgjidhje korrekte?N far mnyre do t zgjidhnitkonflikte t ngjashme n jetnreale?Si do t dshironit ti zgjidhnikonfliktet n t ardhmen?

Diskutimi prfundoi me prfundimete arritura pr at q sht msuardhe pr shtjen se si t zbatohet n

t ardhmen ajo q sht msuar.


42/108


?

Msimindrmarrs

ka shtmsimindrmarrs?

Msimi ndrmarrs sht nj lloj i msimitautentik i cili ka pr qllim t zhvillojshkathtsi dhe qndrime ndrmarrse tenxnsit, me rast nxnsve u mundsohet

t punojn n mnyr kreative dhe aktive nprojekte praktike.

2.8.

Pse msimi ndrmarrs?Cilat jan dobit?

Me ka dallohet nga msimi tradicional?

Msimi tradicional

Arsimtari siguron materialepr nxnsit.

Arsimtart u ofrojnndihm nxnsve.

Nxnsit punojn n mnyr t pavarur.

Shpeshher nuk nxitet kreativiteti dhe fantazia enxnsve.

Problemet jan shkollore.

Prodhimet e nxnsve vlersohen nga arsimtari.

Msimi ndrmarrs prfshin msimprmes puns. Themelimi dhe mbajtja ebiznesit ose e kompanis sht dika nga ecila fmijt dhe t rinjt do t ken dobi tmdha. Qllimi i saj sht tu jap mundsi

t rinjve q ta shijojn msimin pr biznesine vrtet dhe punn prmes aktivitetevendrmarrse.

Ndrmarrsiajunxit

tajenkreativkure

zbatoniatqekeni

msuarprbiznesindhe

financat.

1. 2. 3.Nxitja e fryms ndrmarrse dhe

prmirsimi i saj me shkathtsiadekuate paraqet els przvoglimin e papunsis, krijimine vendeve t reja t puns, krijimine konkurrencs dhe prmirsimine zhvillimit ekonomik.

Aktivitetet pr msim ndrmarrs

prmes puns n projektemundsojn sfida dhe mundsit reja te nxnsit q t zhvillohetkreativiteti dhe shkathtsit endryshme prmes pjesmarrjespraktike.

Nxnsit msojn se t qenit

lider nuk do t thot vetm tutregosh t tjerve se ka duhett bjn. Ata msojn pr vlerne puns ekipore, pr rndsin estrategjive t mira t komunikimit,si dhe pr mnyrn e prezantimitt informacioneve t shkruara,por edhe prmes prezantimevevizuale dhe gojore, pastaj msojnsi t ballafaqohen me mossuksesindhe msimet pozitive q mund ti

msojn nga prvoja.

Msimi ndrmarrs

Nxnsit patjetr duhet t identifikojn burime t tyredhe t paguajn pr to.

Nxnsit patjetr duhet ti paguajn arsimtarit prndihmn.

Nxnsit punojn n ifte ose n grupe.

Fantazia dhe kreativiteti janshkathtsi elementare.

Problemet bazohen n situata t vrteta.

Prodhimet e nxnsvevlersohen nga ndrmarrsit.


43/108


?ka duhet ende t dini qt jeni m t suksesshm?1. 2. 3.

Pyetuni A nxis qndrimendrmarrse?

A i nxis nxnsit e mi q nmnyr aktive t inkuadrohenn jetn shkollore dheshoqrore pr t mirn eshkolls dhe t shoqris mt gjer?

A i angazhoj nxnsit nmsim n projekte sfiduese,praktike dhe ndrmarrse qu mundsojn atyre t krijojnide origjinale dhe ato ti

realizojn?A zhvillohet me aktivitetetmsimore edhe kuptimi ifunksioneve themelore tbiznesit?

A zhvillohen me aktivitetetn klas edhe shkathtsit eplanifikimit, veprimit, bisedimit,marrjes s vendimeve,ballafaqimit me rrezikun dhepuns ekipore?

Organizoni aktivitete

biznesiFtoni n or mysafir qdo t flasin pr punn etyre, pr shembull: t rinj,ndrmarrs, menaxher,specialist, zanatlinj.

Caktoni vizita t nxnsven kompanit dhe biznesetlokale.

Zbatoni anketa mendrmarrsit.

Siguroni materiale pr biznesin, pr shembull:ueb-faqe, gazeta, revista,literatur reklamuese dhepromovuese, broshura etj.

Zbatoni prvojat enxnsve pr vzhgiminvendeve t puns.

Themeloni nj mini-kompani n

katr faza:Faza 1 Identifikoni problemose nevoj: nxnsit prmesdiskutimit propozojn ide q tarrijn n kuptimin e prbashktpr at se ka duhet q t zgjidhetnj problem i caktuar ose q trealizohet ndonj nevoj.

Faza 2 - Planifikojeni projektinose aktivitetin: ndarja e detyrave,

organizimi i burimeve, angazhimii antarve n ekip dhe ndarja eprgjegjsive dhe detyrave.

Faza 3 Zbatimi i planit: zgjidhja eproblemeve, prcjellja e prparimit.

Faza 4 Vlersoni proceset:bni nj qasje n aktivitetetdhe rezultatet prfundimtare, sidhe n msimet q kan buruardhe vlersoni shkathtsit,qndrimet, cilsit dhe njohurit e

prvetsuara.


N ashk, nj rajon rural i Maqedonis Qendrore, dovit organizohet panair i ushqimit, me qllim q kshtut promovohet prodhimtaria lokale. Nxnsit e Shkolls

Fillore Petar Pop Arsov t f. Bogomill, Komuna e ashks,me ndihmn e arsimtares Sllavica Karbeva vendosn tapromovojn panairin.

Nxnsit formonin grupe, punonin n laborator kompjuterikdhe prgatitnin fletushka, vizit-kartela, etiketa, flamuj dheCD multimediale pr Komunn. Materialet promovuese eparaqisnin bukurin e rajonit, vlerat natyrore dhe historike, sidhe prodhimtarin e ushqimit t shndetshm lokal. Shkollabashkpunonte me Komunn, andaj n kmbim t materialevepromovuese e fitoi nj toner, letr, si dhe komplet materialeshshkollore.


44/108


Strategjit e tmenduarit kritik

2.9.

Nxnsit duhet ti nxisim t mendojn n mnyr kritike t parashtrojn pyetje dhe t diskutojn, ti dgjojn ttjert dhe ti analizojn opsionet e bazuara n fakte.

Ps q m my :

Parashtron pyetje dhe probleme esenciale dhe iformulon ato qart dhe n mnyr precize.

Mbledh dhe vlerson t dhna relevante, duke ushrbyer me ide abstrakte q ti interpretoj nmnyr efektive, arrin n prfundime dhe zgjid-hje t argumentuara dhe ato i teston me kriteretdhe standardet relevante;

Mendon hapur n kuadr t sistemeve mendore alternative, njeh dhe, sipas nevojs, noton supoz-ime, implikime dhe pasoja praktike;

Realizon komunikim efektiv me t tjert n lidhjeme zgjidhjet e problemeve t komplikuara.

T menduarit kritik

Tmenduaritkritiksh

tmnyr

etmenduaritprcilndotem,

lnd, prmbajtje ose

problem

mekaaiqmendoneprmirson

cilsine t menduarit, dukee

ndrmarrmeshkathtsi

kontrollin

mbi strukturat men

dore dhe

duke imponuar kshtu

standarde

intelektuale.

?

S ps py q bsmp m m pb

t menduarit siprfaqsor?

Parashtrimi

i pyetjeveMe qllim q t zhvillohen shkathtsi m tkomplikuara mendore te nxnsit, si dhe tzhvillohet aftsia e tyre pr t parashtruarhipoteza dhe rezonim, arsimtari duhet tparashtroj pyetje t dobishme pr t menduart thelluar dhe t menduar thelbsor, prballt menduarit siprfaqsor. Me rndsi sht:

Tu qasemi llojeve t pyetjeve q iprdorim n or;

Ti modelojm pyetjet dhe t menduaritq dshirojm ta prvetsojn nxnsit;T planifikojm or n t cilat do tprdorim lloje t ndryshme t pyetjeve.

parashikim;; ka mendoni se do t ndodh?

qasje kritike ndaj t menduaritpersonal;

Pse mendoni ashtu?

vzhgim m t hollsishm; ka pat

shqyrtim t nevojs pr dshmi. A mund ta dshmoni at?

M psm pyv xs m zvm s p:

m psm pyv :

Shkathtsit intelektuale t t menduarit kritik, si jan analiza,krahasimi, sinteza, vlersimi dhe reflektimi, duhet t msohenprmes zbatimit t tyre t drejtprdrejt.T menduarit kritik sht proces aktiv dhe nuk mund tzhvillohet prmes dgjimit pasiv t informacioneve dhememorimit t fakteve. Strategjit e t menduarit kritik qprfshijn parashtrim t pyetjeve, diskutimeve dhe debatevepr situatat problemore ose pr punn n detyrat e shkruara, enxisin pjesmarrjen aktive intelektuale t nxnsve.

Qllimi elementar i nxitjes s tmenduarit kritik te nxnsit nprocesin e t msuarit sht tprparohen aftsit e tyre q atat jen t prgatitur m mir przgjidhjen e problemeve me t cilatdo t ballafaqohen m tej n jet.

www.cc.

N TEMN3.4.FQ 67

M SHUM

N TEMN 3.5.FQ. 71

M SHUM

Q t zgjidhni pyetje m t mira,prdoreni Taksonomin e Blumit.


45/108


Detyra e shtpis u mundson nxnsve q taprsrisin dhe ushtrojn at q e kan msuardhe mund tu ndihmoj t prgatiten pr orn eardhshme.

Mundson t vrtetohet dhe msohet se sit prdoren burimet e t msuarit, si prshembull biblioteka, interneti, doracaktdhe burimet e tjera.Mundson hulumtim m t thell t temave

t caktuara.Mund tu ndihmoj t zhvillohen aftsipr organizimin e kohs, msimit dheshkathtsive organizative.Mundson q prindrit t jen tvetdijshm pr msimin e fmijve t tyre.

MegjithatT gjith nxnsit nuk shkojn n shtpi natmosfer t kndshme dhe t relaksuar,andaj te ata ka m pak gjasa q t jen tsuksesshm n aktivitetet jashtshkollore.Disa nxns kan qasje n kompjuter dhen internet edhe n shtpi, andaj kanprparsi ndaj t tjerve q nuk e kan ktmundsi.Detyra e shtpis mund t kontribuoj

pr qndrimin negativ t nxnsve ndajshkolls, pr shembull, nse ajo sht elidhur me dnim ose me pasoja t tjera nshkoll.Mund t jet burim i situatave konfliktuozendrmjet nxnsve dhe prindrve.

Zgjidhjet Shkollat mund ti zgjidhin kto situata n kt

mnyr:T krijojn laborator IT pr ata nxnsq nuk kan internet n shtpi ose tparashtrojn detyra pr grupe m t voglaq nxnsit t mund t punojn bashkrishtn ort e pasdits.

Detyra e shtpis duhet t jet racionaledhe e koordinuar (q t evitohen situatatn t cilat nxnsit do t ken m shumdetyrime n nj dit, ndrsa dikush asnj).

sht e plqyeshme t informohen pr roline detyrave t puns dhe t organizohentrajnime q t din si tu ndihmojnfmijve t tyre.

N TEMN3.12.FQ. 93

M SHUM

Dhnia e detyrave

t shtpis

Stuhi idesh sht teknik e krijuar meqllim q t gjeneroj numr m t madht ideve q ashtu t zgjidhet problemi.

Krkohet nga nxnsit t japin sa m shumide q pastaj do t shkruhen n tabel. Ngaidet mund t bhet nj hart mendore.Sipas rregullave, t gjith nxnsit n klasmarrin pjes n dhnien e ideve. Nsedikush nuk ka ide, ajo zbatohet te nxnsivijues.Stuhi idesh mund t prdoret si mnyre mir pr tu zgjidhur problemet eprcaktuara nga arsimtari dhe nga nxnsit.Kjo sht pika m e mir nistore pr gjithklasn q t njihet me problemin.sht e pranishme knaqsia gjat punsdhe kshtu prmirsohet puna ekipore.

N TEMN3.9.FQ. 84

M SHUM

Teknikat pr diskutimine problemeve dhe sfidave

Teknika e qarkut t kohsmundson koh pr dgjim,

mbajtje t vmendjes, promovimt komunikimit gojor dhe msimt koncepteve dhe shkathtsivet reja.

Gjith grupi q ulet nrreth sht i angazhuardhe bisedon pr shtje tcaktuara.Rregulla themelore sht sen nj koh t caktuar fletvetm nj nxns; ai e mbannj send n dor, ndrsa ttjert e dgjojn.Rregullat e qarkut tkohs diskutohen dheharmonizohen nga nxnsit.

Teknika e diskutimeve n grupet vogla jep mundsi q secili

nxns t inkuadrohet n njdiskutim t caktuar. Nxnsit qjan shum t turpshm, q taprezantojn ndonj ide n grupt madh, mund:

t mendojn me z dhe tndrmarrin rreziqe, dukeofruar ide t hapura;t ken m shum vetbesimsi nxns;t zhvillojn shkathtsigojore q do ti prdorin naktivitete t ndryshme;ti prmirsojn raportetme nxnsit e tjer dhe mearsimtart.

Grupet m von mund ta lajmrojn gjith grupin dhe t kmbejn ide.


46/108


Notimi pr msim2.10.

?ka shtnotimi prmsim?

Pse notim pr msim?Cilat jan dobit?

Qllimi kryesor i notimit tradicional shkollorsht t t tregoj se ka ka ndodhur memsimin gjat nj periudhe t caktuar. Prshembull, nxnsve u jepen nota n fund

t vitit shkollor ose zbatohet testim q tvlersohet se ka kan msuar.

Ky lloj i notimit me t cilin prmblidhent arriturat e nxnsve pr nj periudh tcaktuar quhet notim prmbledhs1 ose notimi t msuars.

1 Notimi prmbledhs q nuk bhet nga arsimtari i nx-nsit quhet notim ekstern.

Kur prdoren rezultatet e msimit pr tdhn informacion kthyes dhe arsimtart eprmirsojn msimdhnien dhe msiminn periudhn vijuese, ky notim bhet notimformativ ose notim pr msimin.

Pr shembull, notimi mund t jet:Arsimtari i parashtron pyetje nxnsitderisa ai mson.Si rezultat i ksaj, arsimtari zbulon senxnsi ka kuptuar dika gabimisht.Arsimtari i ndihmon nxnsit q ta kuptojm mir pr at q e mson.

Qllimi kryesor i notimit n shkolls sht tprmirsohet notimi i t arriturave t nxnsve.Notimi pr msim duhet t zbatohet do dit ngaarsimtart dhe nxnsit.

1. 2. 3.

Notimi e prmirson msiminnse:

siguron informacion kthyesefektiv pr nxnsit;

shpie drejt ndryshimeve nmsim dhe e bn at mefektiv;

e rrit motivacionin dhevetrespektin e nxnsve qsht me rndsi qensorepr msimin;

i inkuadron nxnsit nmnyr aktive n msim dheu ndihmon ta kuptojn se simund t prmirsohen.

Notimi efektiv ndihmon prkuptimin m t thell pr at siprparojn nxnsit n:

prvetsimin e diturive treja;

zhvillimin e shkathtsive tproceseve t menduaritkritik dhe zgjidhjen eproblemeve;

krijimin e qndrimeve;

zhvillimin e shkathtsive pr

komunikim me shkrim dheme goj;

zhvillimin e shkathtsive prpun ekipore.

Te notimi i cilsis s lart,arsimtart dhe nxnsit duhett mund t prgjigjen n ktopyetje:

Cilat qllime duhet ti arrijnxnsi gjat msimit?

Si prparon ai/ajo n tarriturat e qllimeve tparashtruara?

Cilat do t jen hapat eardhshm n msimdhnie

dhe msim?Cilat jan dshmit sejan arritur qllimet eparashtruara?


47/108


Arsimtarja e gjuhs anglezeValentina Koovska n ShkollnFillore Bllazhe Koneski Prilepkrkoi nga nxnsit t shkruajn prvete nj hartim n gjuhn angleze.

Nxnsit s pari e lexonin

profilin personal t personitt njohur dhe prgjigjeshin n

pyetje q kishin t bjn meat person, ashtu q Valentinamund t kontrollonte se a ekan kuptuar nxnsit tekstin,sa i kan kuptuar fjalt pr vet-prshkrim dhe i potenconteelementet e profilit personal.Valentina i shkruante prgjigjete nxnsve, u jepte informacionekthyese, i motivonte dhe u jepteorientime t mtejme.

N baz t diturive tprvetsuara m par,nxnsit filluan ti shnojnkarakteristikat kryesoret vetvetes. Valentina ekontrollonte at q ishte shkr-uar dhe secilit nxns i jepteinformacion kthyes gojor,t prcjell edhe me pyetjeplotsuese (pr shembull: Asht kjo e tra?, ka mendon

pr...?, A ka dika tjetr q dot ishte interesante?)

N fund secili nxns e shkroinj hartim n t cilin e prshkroivetveten. Nxnsit ishin njoftuarse hartimet do t notohen menota, sipas lists analitike tnotimit, q ua kishin shpjeguarm hert. Kshtu ishin dhninformacione plotsuese meshkrim pr punn e tyre n tardhmen.

Valentina e vrejti se prmirsimim i madh ndrmjet aktivitetitt par dhe aktivitetit t funditka ndodhur te nxnsit e dobt.Prandaj ajo prgatiti plan se si tpunoj dhe tu jap mbshtetjenxnsve t dobt n periudhn eardhshme.


?Planifikoni Me kujdeS!Notimi sht pjes e procesit t msimdhnies dhe msimit dhe nukduhet t jet ngarkes plotsuese as pr ju as pr nxnsit. Para se tfilloni ndonj aktivitet me nxnsit, mendoni pr kto pyetje:

ka dua t msojn fmijt prmes ktij aktiviteti? Cilat jan1.

nocionet, shkathtsit, qndrimet? Si do ti inkuadroj nxnsitn prcaktimin e qllimeve? Si do ta di se a e kan ata t qartse ka pritet t arrijn ata?Si do ta di se nxnsit e kan arritur at q kam planifikuar ta2.arrijn? Cilat jan dshmit pr kt?Cilat aktivitete, sjellje dhe produkte do ti notoj? (Prgjigje3.me goj, diskutim, prezantim, raporte nga hulumtimet, hartmendor, model?)Si do ti vrej njohurit? A duhet t prgatis q m par disa4.instrumente? (p.sh.: lista piksh, flet kontrolluese, portofoli.)A do ti inkuadroj dhe si do t inkuadroj nxnsit n notim?5.Ciln strategji t vetnotimit dhe notimit t ndrsjell do ta

prdor?Si do tu jap nxnsve informacion kthyes? Si do tu ndihmoj ta6.kuptojn se si duhet t msojn m mir?

organiZojeni Punn!Mendoni diskutim, pyetje dhe detyra1.q do tju mundsojn ta shihni se simendojn dhe si msojn nxnsit.Jepuni informacion kthyes q do tu2.ndihmoj n msimin e mtejm.Ndihmojuni ta kuptojn se ka pritet3.t msojn dhe t vlersojn se sakan pasur sukses n at q e kanbr.Mundsojuni nxnsve t bjn4.zgjedhje n lidhje me msimin e tyre.Mundsojuni nxnsve t msojn5.nga njri-tjetri (t punojn n grupe,t notohen n mnyr t ndrsjell).Ndihmojuni t prvetsojn6.vetbesim se mund ta prmirsojnpunn e tyre.Informoni prindrit si prparon7.fmija i tyre q edhe ata t mund tndihmojn.

ka duhet ende t dini qt jeni m t suksesshm?

Shem

bull


48/108


Bjn analiz pr at se ka sht mir dheka duhet t prmirsohet n at q e kanpunuar.Mendo

Documents

ALB_Nastava i Ucenje Na 21-Ot Vek