ANLATIM BOZUKLUĞU

İnsanların anlaşma aracı dildir. Anlaşmanın sağlam olması için dilin kurallarına güre kullanılması gerekir. Kullandığımız cümleler , anlam yönünden açık ve duru, dil bilgisi kurallarına uygun , anlatım yönünden yalın noktalama yönünden eksiksiz olmalıdır.

EN ÇOK KARŞILAŞILAN ANLATIM BOZUKLUKLARI :

1-Cümlede Gereksiz Sözcüklerin Kullanılması

2-Eklerin Yanlış Kullanımı

3- Özne-Yüklem Uyumsuzluğundan Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları 4- Anlamca Çelişen Sözcükler

5- Yanlış Anlamda Kullanılan Sözcükler

6- Deyimlerin Yanlış Kullanılması

7 - Öğe Eksikliği

1-Cümlede Gereksiz Sözcüklerin Kullanılması :

Bir cümleden bir sözcüğü çıkarttığımızda cümlenin anlamında daralma olmuyorsa bu sözcük, bu cümle için gereksizdir.

“Eşyalarımızı gizlice çalmışlar.”

gereksizdir. “çalma” eylemi

gizli yapıldığından bu sözcük anlatımı

bozar.

“Askerdeki ağabeyimle karşılıklı mektuplaşıyoruz.”

Bu konuda herkesin fikir ve görüşünü almalısınız.

Mektuplaşma karşılıklı yapılan bir eylemdir.

Gereksizdir.

Yanına gidiniz, konuşarak derdinizi anlatınız.

Hangi cümlede altı çizili sözcüğe gerek y o k t u r?

A- Dağcıyı bulduğumuzda soğuktan

donmak üzereydi.

B- Ona nerede rastlasam bana gülümserdi.

C- Şaka bile çocuğu sinirlendirmeye

yetiyordu.

D- Hasta kadın, sedyede kendini kaybetti.

cümleninanlamınakatkıdabulun-muyor!

2-Eklerin Yanlış Kullanımı :

Çekim eklerinin birbiriyle karıştırılması, yerinde kullanılmaması, gereksiz kullanılması ya da hiç kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.

“Birçok insanlar, depremde sıkıntı yaşadı.”

“-lar” eki gereksizdir.

Çünkü “birçok” sözcüğü de çoğul anlam taşımaktadır.

Öğrencilerin başarısına ilgilenmek gerekir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ –ler , -lar ” eki gereksiz kullanılmıştır ?

başarısıyla

Biricik arzumuz sınavı kazanmak ve iyi bir bölüme girmemizdir.

girmektir

A- Elbiseler , bedenime dar geliyordu.

B- Felaketzedeler , çadırlara yerleşti.

C- Çocuklar , yurtlara yerleştirildi.

D- Olay yerine herkesler koşmuştu.

3- Özne-Yüklem Uyumsuzluğundan Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları :

Özne – yüklem uygunluğunun bulunmadığı cümleler anlatım bakımından bozuk sayılır.

Organ adları çoğul ve özne görevinde ise , yüklemi tekil olmalıdır.

Kulaklarım ağır işitiyorlar.

Zaman adları çoğul ve özne görevinde ise, yüklem tekil olmalıdır.

Mevsimler , her geçen gün değişiyorlar.

Soyut kavramlar çoğul ve özne görevinde ise , yüklem tekil olmalıdır.

Topluluk adları “-ler” ekiyle çoğullanmadan özne olursa yüklem tekil olmalıdır.

Düşüncelerim beni rahat bırakmıyorlar.

Halk , geniş bir meydanda toplanmıştılar.

Özne ikinci ve üçüncü kişiden oluşuyorsa , yüklem ikinci çoğul kişiyle çekimlenmelidir.

Annemle sen , çarşıya gideceksiniz.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde , özne - yüklem uygunluğu yoktur ?

A- Duygularım beni asla terketmez.

B- Ahmet’le ben bu işi çözeriz.

C- Çarşıya sen ve o birlikte gittik.

D- Günler , bir türlü geçmiyor.

4- Anlamca Çelişen Sözcükler :

Bir cümlede anlamca çelişen (uygun düşmeyen) sözcüklerin bulunması anlatım bozukluğuna

yol açar.

Sanıyorum bu sözler, babamın kulağına gitti.

“olasılık” bildiren “sanıyorum” sözcüğü ile “kesinlik” bildiren “gitti” sözcüğü çelişmektedir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlamca çelişen sözcüklere yer verildiği için anlatım

bozukluğu vardır ?

A- Annem , İstanbul’dan bugün gelebilir.

B- Dayımlar , bize yarın geleceklermiş.

C- Arkadaşlarım , beni de davet ettiler.

D- Bu düğüne , kesinlikle onun da geleceğini sanıyorum.

5- Yanlış Anlamda Kullanılan Sözcükler :

Dilimizdeki birçok sözcüğün birden çok anlamı vardır. Anlam özelliklerini dikkate almadan sözcükleri kullanmak anlatım bozukluğuna yol açar.

Öğretmen , benim sınıfta kalmamı sağladı.

“ sağlamak ” sözcüğü olumlu durumlar için kullanılır. Halbuki, “sınıfta kalmak” olumsuzluk anlatır. Bu nedenle “sağladı” sözcüğü yerine “neden oldu” sözcüğünün kullanılması gerekir.

Küçük kızın saçları hayli büyümüş.

Buradan gidersek yakalanma şansımız nedir?

Petrol fiyatlarının ucuzlamasına halk olumlu tepki gösterdi.

uzamış

olasılığı

karşıladı

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır ?

A- Bahçeye pek çok fidan ekmişler.

B- Orman , erozyonu önler.

C- Arkadaşının elini sıkıp kutladı.

D- Evimize tekrar geleceğini söyledi.

6-      Deyimlerin Yanlış Kullanılması :

Deyimler , kalıplaşmış sözlerdir. Hiçbir sözcüğü değiştirilemez. Değiştirildiğinde anlatım yanlışı ortaya çıkar.

“Onun bu sorumsuz davranışları başımıza kazak örecek.”

çorap örecek

“Onun bize yaptığı iyiliklere hep göz yumduk.”

GÖZ YUMMAK :kusurlarını hoş karşılamak, görmezlikten gelmek.Cümlede “kusur” yok, bir kişinin iyilikleri var.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim yerinde kullanılmamıştır ?

A- Bu iyi haberle kalbime su serptin. B- O sorunu çözmek için sen de az

kafa patlatmadın.

C- Ödevini yapmak için ipe un seriyor. D- Şu anda başım kalabalık sonra

geliniz.

7 - Öğe Eksikliği :

Cümlede kullanılması gereken bir öğenin bulunmaması, anlatım bozukluğuna yol açar.

“ Ben Alper’e inanır ve severim.”

onu

“ Evimiz küçük , bahçesi de güzel değildi.”

tü

“Duvarları kirletmek, yazı yazmak kesinlikle yasaktır.”

duvarlara

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?

A- Oğlunu çok seviyor , sürekli gidiyordu. B- Biz çalışacak ,siz gezeceksiniz öyle mi?

C- Bu yıl da yine sınıfta kalır. D- Okumak için zaman zaman

kütüphaneye gider.

ona

ÖRNEK SORULAR

1-Aşağıdakilerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

• A)Kır evimizde,sabahları kuş sesiyle uyanırdım.• B)Onun söylediklerine katılıyor ve takdir

ediyorum • C)Bir saattir burada bekliyorum,kimse gelmedi• D)Burada hiçbir şey bulamazsınız.

2-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)Bahçedeki gülleri toplayarak vazolara yerleştirildi.

B)Öğrenciler,sınıflara sırayla alındı ve uygun yerlere oturtuldu.

C)Kazancımın bir kısmını biriktirerek ona güzel bir hediye aldım.

D)Köyün girişinde geniş bir meydan vardı;bayramlaşma burada yapılırdı.

3-”Elbisenin kesimi iyi;ama kumaşı pek kaliteli değildi.”cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdaki değişikliklerin hangisiyle giderilir?

A)”Kumaşı”sözcüğünden önce “elbisenin” sözcüğü getirilerek.

B)”Kaliteli” yerine “nitelikli” sözcüğü getirilerek.

C)”İyi” sözcüğü yerine “iyiydi” sözcüğü getirilerek.

D)”Ama” sözcüğü atılarak.

4-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?

A)Düşünceleri beni etkilediler.

B)Birçok yerlerde su yetişmez.

C)Eti çok sebzeyi sevmiyorum.

D)Çalışmaları ile göz doldurdu.

6-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)Akşama kadar fazla oturduk.

B)Havuzda çok fazla kaldı.

C)Yemeğin suyu fazla geldi.

D)Kasadaki para fazla çıktı.

6-”Para kazanmak için gençliğini harcadı ifadesinden sonra aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygun değildir?

A)Fakat umduğunu bulamadı.

B)Lakin tembelliğinin cezasını çekti.

C)Ama sonunda zengin oldu.

D)Şimdi rahat etmek onun hakkıdır.

7-”Kasadaki adam,bir yandan,para,bir yandan da paket yapıyordu.”cümlesindeki anlam bozukluğunu gidermek için aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?

A)”Para” kelimesinden sonra “alıyor” kelimesi getirilmelidir.

B)”Paket” ve “para” kelimeleri yer değiştirmelidir. C) “De” bağlacı, “adam” kelimesinden sonra

kullanılmalıdır. D)Cümlenin öznesi çoğul hale getirilmelidir.

8-”Ben güzel konuşmayı huy edindim ve bundan da zarar görmedim.”cümlesinden aşağıdakilerin hangisi çıkarılırsa cümlenin anlamı değişmez?

A)Ben. B)Güzel. C)Konuşmayı. D)Huy.

9-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül(,) kaldırıldığında anlamca değişiklik olmaz?

A)O,evde yalnız başına yaşıyordu.

B)O,bu yöreyi çok iyi bilirdi.

C)Yaşlı,kadına adresi tarif etmeye çalışıyordu.

D)O,güzel günlerine tekrar dönebilse.

10-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama eksikliğinden dolayı anlam karmaşası vardır?

A)Çocuk ders çalışıyor.

B)Çocuk odasını düzeltti.

C)Çocuğa kardeşini sorsana.

D)Çocuklar erkenden okula gitti.