Bo cha cho b co tm thn v nhng tranh ci (M)10/9/2014

(Cng l) - Lch s ti phm nc M khng thiu nhng v n ni ting m hung th thot n mt cch k diu m chnh b co cng bt ng vi l do rt thuyt phc: Tm thn.

T nhng v thot n k l m Thng vin a ra cc quy nh lin quan ti vic xt x ngi b tm thn. n nay, vic thng nht kin ca tt c cc bang trong trng hp b co mc chng tm thn vn cn nhiu tranh ci v vp phi nhng phn i ca ngi dn.

Nhiu ngi cho rng, khi phm ti nghim trng, hung th d bt k l ai cng phi chu trch nhim theo php lut cho hnh vi ca mnh. Khng th ly l do b in hay l do tm l no bo cha cho hnh ng ca mnh nhm thot ti.

Thot n k diu nh c cho l tm thnNgy 27/11/1978, cu s quan cnh st Dan White bn cht th trng San Francisco, George Moscone v ngi gim st thnh ph Harvey Milk ngay ti Ta th chnh. Harvey Milk l mt chnh khch, nh hot ng tch cc cho quyn li ngi ng tnh cng khai. ng l ngi ng tnh u tin c bu vo b my chnh tr M. V n sng xy ra ti Ta th chnh, trc s chng kin ca rt nhiu ngi.

Ti phin ta xt x cng khai Dan White, lut s ca c gng bo v Dan White vi l do hn b bnh trm cm nng v mc chng mt tr nh tm thi, ti thi im , hn khng kim sot c hnh vi ca mnh. Dan White thot ti Git ngi cp 1 vi l do b bnh trm cm v chng mt tr nh tm thi. Thay vo l ti Ng st v b kt n 5 nm t cho vic git hai ngi. Quyt nh ca ta n gy nn mt cuc bo lon ca nhng ngi ng tnh bo v Harvey Milk San Francisco.

Mt v n na cng rt ni ting l v ngh s Daniel Sickles bn cht Phillip Barton Key, thnh vin ca ng X hi. Daniel Sickles l mt tng ca qun i Lin minh, chin u nhiu nm trong cuc ni chin. Nhng nm sau , Sickles tr thnh i s Ty Ban Nha, lm Cnh st trng ca New York, c bu vo Quc hi nm 1893 v sau c tng hun chng danh d. Nhng iu khin Sikles c nhiu ngi nh v nhc n li khng phi nhng thnh tch m ng t c m bi chnh hnh ng git ngi ca mnh.Theo Sikles, v thy Phillip Key ang c nhn vo ca s nh ng, ni v ng ang ng v trc nghe n Phillip Key c tnh vi v mnh lu nn t nhin tc gin. Sickles li sng ra chy ti ch Phillip ht ln My phi cht ri bn ba pht khin Phillips cht ngay ti ch. C t nht 12 ngi chng kin v vic ny. Ngh s Daniel Sikles b bt khng lu sau ti nh mt ngi bn v b buc ti Git ngi cp 1.Ti ta, lut s ca Skiles bo cha rng hnh ng khng kim sot c ca Sickles lc chnh l du hiu ca tm thn. c bo v bi mt l do mc d rt thuyt phc nhng thiu thc t, Sickles thot c ti Git ngi v c th t do sau khi c bo cha l c du hiu tm thn. Cng l dng nh khng th xut hin trong v n ny. Ti 12 ngi lm chng cho v n nhng hung th vn thot ti. Sickles tr thnh b co ni ting nht nc M thi .

Ngy 30/3/1981, John Hinckley bn Tng thng Ronald Reagan v mt s ph t ca ng. Ngy 4/5/1982, phin ta xt x John Hinkley ko di ti tn 7 tun c m. Ti phin ta, rt nhiu bc s tm thn ng ra lm chng bo v cho Hinckley. Hinkley c tuyn v ti vi l do b tm thn. Sau , Hinkley c gi n mt bnh vin tm thn Washington iu tr c bit. Trng hp trng n ca Hinkley gy nn mt c sc ln ti cc ta n lin bang. Lm th no mt k bn Tng thng trc s chng kin ca hng triu ngi li c th thot n?

Nm 1843, Daniel MNagthen git cht Edward Drummond, th k ring ca th tng Anh, ng Robert Peel London. Theo lut s ca Daniel M Nagthen, hn hnh ng vi suy ngh hn gip Th tng khi th k ca ng c chng li ng. Ti phin ta xt x Daniel M Nagthen, lut s ca Daniel M Nagthen a ra li bo cha cho rng, Daniel M Nagthen nn" c th t do v hn thc s l mt k in v khng hiu mnh ang lm g. Sau nhng n lc bo cha ca lut s, Daniel M Nagthen bt ng c tuyn trng n.Cui nm 1843, sau phin ta xt x Daniel M Nagthen, Thng vin ban hnh mt quyt nh mi v nhng vn lin quan n cc b co c tin n v bnh tm thn, ngi ta bit ti n vi tn gi "Lut M'Naghten". Ni dung ca Lut MNaghten nh sau: c bo v vi l do mc chng tm thn, cn phi chng minh c th iu bng cc giy t ng tin cy. Thi im mt ngi c cho l tm thn cn c xc nhn v nhng vic h lm c th hin iu . Trong thi gian gn thi im xy ra n mng. H lm nhng g v khng th thc c nh th no... Quyt nh ny tr thnh mt tiu chun trong sut hn mt th k ti nhng phin ta c lin quan n nhng bnh nhn tm thn.

T sau khi Lut MNaghten ra i, rt t nhng trng hp thot ti mt cch bt ng v in nh trc khi cnh st yu cu phi c giy xc nhn h b in trc thi im gy n mt nm. Bn cnh s cn thit khi ra i ca n, cc quy nh trong lut ny khng trnh khi nhng ch trch. Theo mt s hc gi, nhng quy nh l qu cng nhc, khng b qua bt k hnh vi phm ti no ngoi tr nhng hnh vi lin quan n bnh tm thn. Nhiu ngi cho rng cc quy nh nn linh hot hn.

Nm 1886, mt s tiu ch trong vic "bo v" cc b co tm thn c b sung. Ta n quyt nh, b co c th a ra l do hnh ng gy n ca mnh lin quan n vn tm thn nu h v lut s ca h chng minh c rng do vn tm thn cng p hnh ng khin h khng nhn bit c iu ng hay sai.

Vin Lut php M (ALI) nghin cu v a ra B lut Hnh s vo nm 1970, c thng qua bi mt s bang, vi mong mun gii quyt nhng xung t trong nhng v xt x cc b co tm thn. Theo , mt b co s khng phi chu trch nhim hnh s nu ti thi im thc hin hnh vi, hnh vi c cho l kt qu ca du hiu tm thn hay thiu nng.

Cui th k 19, thi k bng n ca khoa hc cng to nn nhng thay i ln trong vic xc nh tin n v bnh tm thn ti cc phin ta. Cc lut s v thm phn u c gng tm cho mnh nhng l l tt nht da trn nghin cu khoa hc bo v thn ch ca mnh.Vic bo cha cho nhng ngi c du hiu tm thn gy nn mu thun, bt ng gia cc bc s, lut s v trong cng chng. Ngi ta hiu rng cc b co ang lm dng nhng kt qu lin quan n bnh tm thn hng thot khi ti Git ngi.

Phn i i bi b nhng iu lut bo v b co b tm thnNm 1970, mt v n c bit gy tranh ci xy ra ti thnh ph New York. Vo ngy l T n nm , Robert Torsney v ng nghip ca mnh nhn c in t cp trn iu tham gia mt v n. i tng l mt thanh nin 15 tui tn l Randolph Evans. Theo thng tin ban u, Evans c mang theo sng. Ngay khi tip cn Evans, Robert Torsney rt sng bn Evans cht ti ch. Torsney b bt ngay sau v cp trn nhn thy c s bt thng khi Torsney ra tay qu nhanh. Torsney b a ra ta xt x v ti Git ngi. Tin s Daniel Schwartz, gim nh php y tm thn ti trung tm nghin cu King c ngh kim tra Torsney trong v n ny. Sau khi kim tra Torsney 3 ln, tin s Daniel kt lun Torsney n sng bn Evans trong cn ng kinh thuyt Penfield. Torsney l mt trng hp him gp mc phi cn bnh ny. Ti phin ta xt x, di s bo v ca Tin s Daniel, Torsney c tuyn khng c ti do hnh vi phm ti c lin quan n tm thn v c tr t do ngay sau . Nhiu nm sau khi thot n, vic Torsney sng, hot ng hon ton bnh thng khin cho nhiu ngi thc mc liu Torsney c thc s b bnh nh Tin s Daniel kt lun ti ta.

Vn ngay lp tc c c t ra l liu nhng bc s tm l, nhng ngi trc tip a ra kt lun b co c du hiu tm thn ti cc phin ta c thc s khch quan khi a ra kt lun ti phin ta? Lut s v cc bc s tm thn da vo nhng thiu st, nhng k h ca php lut to nn mt b co v ti ti ta.

Rt nhiu ngi ku gi bi b nhng nhng iu lut c p dng cho b co c lin quan n bnh tm thn bi ngi ta cho rng khi phm ti nghim trng, hung th d bt k l ai cng phi chu trch nhim trc php lut cho hnh vi ca mnh. Trc nhng kin phn i , 39 bang nc M c hng chc s thay i. Tuy nhin, cho n ngy nay, vic thng nht kin ca tt c cc bang trong trng hp b co mc chng tm thn vn cha th a ra nhng iu lut hon ho.

Trm Anh (theo TruTV)