Bệnh học và đều trị đông y

7/30/2019 Bnh hc v u tr ng y

1/259

Copyright@Ministry Of Health - VN


2/259

B y t

Bnh hcv iu tr ng y

M s: .08.Z.32

Ch bin: PGS.TS. Phan Quan Ch Hiu

Nh xut bn y hc

H Ni - 2007

1



3/259

Ch o bin son:

V Khoa hc & o to, B Y t

Ch bin:PGS.TS. Phan Quan Ch Hiu

Nhng ngi bin son:PGS.TS. Nguyn Th Bay

ThS. BS. Ng Anh DngTham gia t chc bn tho:

ThS. Ph Vn Thm

Bn quyn thuc B Y t (V Khoa hc v o to)

2



4/259

LI GII THIU

Thc hin mt s iu ca Lut Gio dc, B Gio dc v o to v BY t ban hnh chng trnh khung o to Bc s y hc c truyn. B Y tt chc bin son ti liu dy - hc cc mn hc chuyn mn, c bn chuynngnh theo chng trnh trn nhm tng bc xy dng b ti liu dy hcchun v chuyn mn m bo cht lng o to nhn lc y t.

Sch Bnh hc v iu tr ng y c bin son da trn chng trnhgio dc i hc ca Trng i hc Y Dc thnh ph H Ch Minh trn c s

ch

ng trnh khung

c ph duyt. Sch

c bin son da trn c skin thc c bn, h thng; ni dung chnh xc, khoa hc, cp nht cc tin bkhoa hc, k thut hin i v thc tin Vit Nam.

Sch Bnh hc v iu tr ng y c bin son bi cc nh giogiu kinh nghim v tm huyt ca b mn Y hc c truyn ca Trng ihc Y Dc thnh ph H Ch Minh. Sch Bnh hc v iu tr ng y c Hi ng chuyn mn thm nh sch v ti liu dy - hc chuyn ngnhbc s y hc c truyn ca B Y t thm nh vo nm 2006. B Y t ban hnhl ti liu dy - hc t chun chuyn mn ca ngnh y t trong giai on2006 - 2010. Trong qu trnh s dng sch phi c chnh l, b sung v cpnht.

B Y t xin chn thnh cm n cc Nh gio, cc chuyn gia ca Trngi hc Y Dc thnh ph H Ch Minh dnh nhiu cng sc hon thnhcun sch, PGS.TS. Nguyn Nhc Kim v PGS.TS. Chu Quc Trng cv phn bin cun sch sm hon thnh kp thi phc v cho cng tc oto nhn lc y t.

V ln u xut bn nn cn c khim khuyt, chng ti mong c kin ng gp ca ng nghip, cc bn sinh vin v cc c gi ln xutbn sau c hon thin hn.

B Y t

3



5/259

Mt s t ng ngha

1. m m

2. Chi nn Khng a s nn

3. Tiu phn vng nt i tin phn vng nt

4. Nu rng Li

5. Tiu sn Tiu tin sn

6. Cu to i tin phn to

7. Tiu sn Tiu tin t

8. i ma Nn ma

4



6/259

Li ni u

Bnh hc v iu tr ng y cp n ton b nhng bnh chng cang y hc, gip ngi sinh vin c c ci nhn va ton din, va c bn vl lun bnh hc v iu tr hc ng y.

Nhn thc ny rt quan trng, to tin cn thit gip hc vin thunli hn khi hc tp tip theo nhng phn bnh hc v iu tr kt hp ng yv Ty y (c cp trong Bi ging iu tr kt hp). y cng l mc tiucui cng ca qu trnh o to ngi thy thuc kt hp ng ty y.

Bnh hc v iu tr ng y c trnh by theo hai chng ln. Chngth nht m t nhng bnh chng do ngoi nhn gy ra, bao gm:

Bnh hc v iu tr bnh ngoi cm Thng hn Bnh hc v iu tr bnh ngoi cm n bnh Bnh hc v iu tr bnh ngoi cm Lc dm

Chng th hai cp n nhng bnh chng do ni nhn v nguynnhn khc gy ra. Nhm bnh l ny ch yu xut hin cc tng ph, bao gm

Bnh hc v iu tr bnh Ph - i trng Bnh hc v iu tr bnh T - V Bnh hc v iu tr bnh Thn - Bng quang Bnh hc v iu tr bnh Can - m Bnh hc v iu tr bnh Tm - Tm bo - Tiu trng - Tam tiu

Phn iu tr ca mi bnh chng u c phn tch c th trn c s llun ng y (dc tnh ng y, hc thuyt kinh lc) v c lp li nhiu ln cc bn sinh vin d dng hc tp.

tp trung gip sinh vin c c ci nhn va ton din, va c bn vl lun bnh hc v iu tr hc ng y, nn chng ti c gng tn trng kin, quan nim ca ngi xa v chuyn ti ton b nguyn bn l lun t

cc ti liu kinh in. V th, s khng trnh khi nhng u t v hiu quthc s ca nhng phng cch tr liu ca y hc c truyn trong mt s tnhhung lm sng (tnh trng try tim mch, hn m) cng nh tnh thc tca mt s v thuc hin rt t c s dng.

Cng vi l do nu trn m chng ti cha cp c th, chi tit v liudng ca thuc cng nh chi tit k thut chm cu trong ti liu ny.Nhngphn rt quan trng nu trn s c cp nht c th, chi tit (liu lngthuc, k thut chm cu..) trong nhng ti liu v iu tr kt hp ng ty y.

5



7/259

gip sinh vin phn tch c c th vai tr ca thuc v huyt trongtng phng php tr liu, chng ti c dnh thm phn cui ca quyn sch

ny nhng cch k n thuc ng y, qua cc bn sinh vin c th d dnghiu c v tr, vai tr quan trng (theo th t Qun, Thn, T, S) ca tngv thuc, ca tng huyt s dng trong tr liu ca ng y hc.

ng thi, quyn sch ny cng tp hp nhng im quan trng cn ghinh, xp vo nhng c nh du, nhm gip sinh vin c th nhanh chngkim tra li nhng im mu cht, quan trng ca nhng ni dung hc tp.

Tt c cc bi ging mn bnh hc v iu tr u c km theo phn cuhi trc nghim (t n tp) gip sinh vin t hc. Nhng bi ging l thuytny s c minh ha trn thc t ti cc c s thc tp y hc c truyn (C s3-Bnh vin i hc Y Dc TP. H Ch Minh, Vin y dc hc dn tc TP. H

Ch Minh, Bnh vin y hc dn tc TP. H Ch Minh...).Khoa y hc c truyn, i hc Y Dc TP. H Ch Minh rt mong c

cc bn sinh vin tham kho k li gii thiu ca quyn sch ny trc khitham gia vo qu trnh hc tp mn hc v rt mong c s ng gp kinca cc bn sinh vin v cc ng nghip.

PGS. TS. PHAN QUAN CH HIU

6



8/259

Mc lc

Chng I. Bnh chng do ngoi nhn 9

Bi 1. Bnh hc ngoi cm PGS.TS. Phan Quan Ch Hiu 9

1. i cng 9

2. Phn loi bnh ngoi cm 10

Cu hi n tp 17

p n 20

Bi 2. Bnh hc ngoi cm Thng hn PGS.TS. Phan Quan Ch Hiu 211. i cng 21

2. Bnh hc ngoi cm thng hn(lc kinh hnh chng) 25

Cu hi n tp 42

p n 45

Bi 3. Bnh ngoi cm n bnh PGS.TS. Phan Quan Ch Hiu 46

1. i cng 46

2. Nguyn nhn gy bnh 47

3. Sinh bnh l ca ngoi cm n bnh 47

4. Nhng im khc nhau gia ngoicm n bnh v ngoi cm thng hn 48

5. Bnh hc v iu tr 49

Cu hi n tp 63

p n 67

Bi 4. Bnh ngoi cm Lc dm PGS.TS. Phan Quan Ch Hiu 68

1. i cng 68

2. Nhng chng bnh thng gp 683. Ph lc 98

Cu hi n tp 102

p n 107

Chng II. Bnh do ni nhn v nguyn nhn khc 118

Bi 5. Bnh hc Ph - i trng ThS. Ng Anh Dng 118

1. i cng 118

2. Nhng hi chng bnh Ph - i trng 119

7



9/259

Cu hi n tp 119

p n 123

Bi 6. Bnh hc T V 1241. i cng 125

2. Nhng hi chng bnh T V 128

Cu hi n tp 140

p n 145

Bi 7. Bnh hc Thn Bng quang PGS.TS. Phan Quan Ch Hiu 146

1. i cng 146

2. Nhng bnh chng Thn - Bng quang 151

Cu hi n tp 172p n 177

Bi 8. Bnh hc Can - m PGS.TS. Phan Quan Ch Hiu 178

1. i cng 178

2. Nhng bnh chng tng Can - ph m 181

Cu hi n tp 198

p n 203

Bi 9. Bnh hc Tm - Tiu trngTm bo - Tm tiu

PGS. TS. Nguyn Th Bay204

1. i cng 204

2. Nhng bnh chng Tm - Tiu trng 215

Cu hi n tp 239

p n 245

Bi 10. Cch k n thuc PGS.TS. Phan Quan Ch Hiu;ThS. BS. Ng Anh Dng 246

1. Nhng phng cch k n thuc 246

2. Nhng ni dung quan trng trong

cch k n thuc theo l lun ng y 2483. S phi ng cc v thuc trong mtn thuc 252

4. S cm k trong khi dng thuc 253

Cu hi n tp 254

p n 256

Ti liu tham kho 257

8



10/259

Chng I

Bnh chng do ngoi nhn

Bi 1

Bnh hc ngoi cm

Mc tiu

Sau khi hc tp, sinh vinPHI:

1. Trnh by c khi nim bnh ngoi cm v nhng phn loi bnh ngoi cmtheo ng y.

2. Nu c nhng c im ring v phn bit c s khc nhau gia nhngloi ngoi cm: Lc dm, Thng hn, n bnh, Dch l.

3. Da vo tn bnh ng y, sinh vin s xc nh c loi ngoi t no gy bnhcng nhv tr bnh ca tt c cc loi bnh ngoi cm.

1. i Cng

Theo Y hc c truyn (ng y), bnh ngoi cm l nhng bnh c nguynnhn t s khng thch ng c ca c th vi nhng tc ng t nhng yu tca mi trng bn ngoi (do kh hu, thi tit ca mi trng bn ngoi tr nnthi qu, tri thng, vt qu kh nng thch ng ca c th ngi bnh).

Theo quan nim ca ng y hc: c 6 loi kh hu, thi tit khc nhautrong t nhin bao gm: Phong, Hn, Th, Thp, To, Ha. y l nhngtnh trng thi tit, kh hu hin din bnh thng trong nm v bin itheo qui lut chung ca t nhin. Chng c gi di tn chung l lckh. Bnh thng, cc loi kh hu ny tht s cn thit cho s sng, chosc kho; ch khi tri thng (tr nn thi qu hoc bt cp, hoc xuthin khng ng vi thi gian qui nh) chng mi c iu kin gybnh. Khi y, lc kh c gi l lc dm hay lc t.

9



11/259

Bnh ngoi cm lun lun c quan h vi thi tit, vi nhng ma trongnm (xun, h, thu, ng) nn nhng nhm bnh ngoi cm khc nhau

(bnh phong, bnh hn, bnh th, bnh thp) cng ty thi im trongnm m xut hin nhiu t khc nhau. V nh ma xun nhiu bnhphong, ma h nhiu bnh th, ma trng h nhiu bnh thp, mathu nhiu bnh to, ma ng nhiu bnh hn.

Mt tnh cht rt cn quan tm l tnh cht thay i rt phc tp cakh hu thi tit. Cho nn, trong din tin ca bnh, bnh ngoi cmcng bin i rt nhiu (ha phong, ha hn, ha nhit, ha to, ha hokhc nhau). V th chng trng ca bnh cnh ngoi cm thng riren, phc tp.

Bnh ngoi cm pht sinh c lin quan cht ch vi thi tit. Nhng thcht ca tng c nhn cng tham gia quan trng vo din tin ca bnh.Tnh trng ca c th (khe, yu) s phn ng vi nguyn nhn gy bnhrt khc nhau. Cho nn vi cng mt nguyn nhn gy bnh, bnh ngoicm cng pht sinh nhiu dng khc nhau. V th, trong thc tin iutr, ngi thy thuc ng y khi xt on v iu tr bnh ngoi cmlun lun phi xem xt mi tng quan gia sc mnh ca nguyn nhngy bnh (c lc, ng y hc gi chung di danh t t kh) v scchng , kh nng thch ng ca c th (chnh kh).

Cng cn phn bit su th kh trn l lc kh t ngoi thin nhin mitrng (ngoi phong, ngoi hn, ngoi th, ngoi thp, ngoi to, ngoi ha)a ti khc vi 6 loi: Phong, Hn, Th, Thp, To, Ha do bn trong cth sinh ra, do ri lon cng nng ca cc tng ph gy nn. Chng c gitn l ni phong; ni hn; ni th; ni thp; ni to; ni ha.

- Bnh ngoi cm bao gm tt c cc bnh c nguyn nhn t mi trng kh hu t nhinbn ngoi; do kh hu, thi tit ca mi trng bn ngoi tr nn thi qu, tri thng vtqu kh nng thch ng ca c th ngi bnh.

- Bnh biu hin nng nh ty thuc vo mi tng quan gia sc mnh ca nguyn nhn

gy bnh (t kh) v sc chng , kh nng thch ng ca c th (chnh kh).- C nhiu cch kho st bnh ngoi cm: theo Lc dm, theo Thng hn, theo n bnh

2. PHN LOI BNH NGOI CMDo lun c mi tng quan gia thay i ca mi trng bn ngoi v

tnh trng chung ca c th m bnh ngoi cm c nu trong cc ti liu crt a dng v phc tp. Ty theo quan im, kinh nghim ca tng tc gim c mt cch bin chng v xp xp khc nhau. C th nhn thy 4 cchphn loi bnh ngoi cm.

10



12/259

2.1. Ngoi cm lc dm

2.1.1. i cng

Trong cc ti liu ng y, nhng bnh l ngoi cm thuc nhm nythng c nhng c im:

Tn gi cc bnh chng lun c cc tn ca lc dm i km nh: phonghn phm kinh lc, Bng quang thp nhit, Can m thp nhit, Thpnhit t, Hn tr Can mch

Triu chng lm sng ca nhm bnh l ny thng xut hin:+ phn v: biu hin vi st, s gi, s lnh, m hi, mch ph ...+ phn nng - bn ngoi ca c th nh tn lc, kinh lc..+ Mt s t trng hp bnh biu hin h thng ph.+ Biu hin ca ngoi cm lc dm h thng tng t thy hn. Nhm

bnh chng ny c ghi nhn trong cc ti liu kinh in nh hnthp khn t.

Bnh ngoi cm lc dm c 3 mc

Cm mo. Thng. Trng.

2.1.2. Nhng bnh chng thng gp

Nhng bnh chng ca bnh ngoi cm lc dm thng c kho sttheo 3 cch.

2.1.2.1. Theo v tr nng -su ca h kinh lc

C th lit k nhng bnh t nng vo su nh

Ngoi t phm vo tn lc

Triu chng chnh: au nhc ti ch. au c tnh cht lan ta, kh xcnh. Bnh thng d tr, tin lng tt.

Hn t phm vo kinh Cn

y l nhng tnh trng m ngoi t tn cng cc b vo mt on ltrnh ca kinh Cn.

Triu chng chnh: au, au co rt, au km cm gic t b. C th kmgim vn ng ti ch (v au). V tr au ty thuc vo h kinh Cn no btn thng (tham kho bi 12 kinh Cn - Hc thuyt kinh lc - Sch Chmcu hc, cng tc gi). Khng c biu hin ca cc triu chng ca tng phtng ng. iu tr nhm bnh l ny bt buc phi dng php Phn chmThiu chm. Tin lng bnh tt.

11



13/259

Nhng bnh cnh thng gp:

Phong hn phm kinh Cn i trng (on vai), thng thy trongau vai do vim gn c trn gai, vim gn c 2 u.

Phong hn phm kinh Cn Tiu trng (on vai). Thng thy trongau vai do vim gn c di gai.

Phong hn phm kinh Cn m (on vai gy). Thng thy trong voc cp.

Phong hn phm kinh Cn Bng quang (on lng). Thng thy trongau thn kinh lin sn.

Phong hn phm kinh Cn m (on lng). Thng thy trong authn kinh lin sn.

Ngoi t phm vo chnh kinhTrong nhng sch ng y hc, nhng nguyn nhn thng thy nht

nhm bnh l ny l phong, hn v nhit. Nhm bnh l ny biu hin nhngtnh trng ngoi t tn cng cc b vo mt on l trnh ca chnh kinh vn cc b phn nng ca c th c lin quan n ng kinh (bnh l xy ratrong trng hp ngoi t phm vo ton b kinh chnh thng c cp vbin lun theo Thng hn lun).

im quan trng dng phn bit bnh kinh Cn v bnh kinh chnh:

Bnh kinh Cn khng c biu hin ca cc triu chng ca tng phtng ng, trong khi bnh kinh chnh s c km nhng triu chng catng ph tng ng hoc on ng kinh chnh tng ng.

Bnh kinh Cn lun c triu chng au nhc xut hin km theo, trongkhi bnh kinh chnh khng bt buc phi c.

Nhng bnh cnh thng gp trong nhm ny gm:

+ Hn tr Can mch. Triu chng chnh au nhiu vng bng di, aunh co tht, vn xon, cm gic lnh bng. au bng kinh, au bngdi lan xung b sinh dc, vng bng di ni cc. iu tr phi nkinh, tn hn.

+ Phong hn phm kinh Bng quang (on lng v chi di). Thngthy trong vim thn kinh ta.

+ Phong hn phm kinh m (on lng v chi di). Thng thy trongvim thn kinh ta.

+ Phong hn phm kinh V (on u mt). Thng thy trong litmt ngoi bin, au dy thn kinh mt.

+ Phong nhit phm chnh kinh: triu chng chnh au nhc ti ch,vng au nng . Chm lnh d chu. St cao, s nng. Nhng bnhcnh thng gp trong nhm ny gm:

12



14/259

Phong nhit phm kinh Dng minh V v i trng (on u).Thng gp trong lit mt, au dy thn kinh mt.

Phong nhit phm kinh V (on ngc). Thng gp trong vimtuyn v.

Phong nhit phm kinh m (on hng sn). Thng gp trongau dy thn kinh lin sn, zona lin sn.

Ngoi t phm vo k kinh bt mch

Triu chng chnh ty thuc vo k mch no b xm phm (tham khothm bi K kinh bt mch - Sch Chm cu hc, cng tc gi). Thng gptrong nhm bnh chng ny:

Phong nhit phm mch i. Thng gp trong lit hai chi di do vimty cp.

Phong nhit phm mch c. Thng gp trong lit t chi do vim tycp, vim mng no, un vn, bi no, vim no.

Thp nhit phm vo mch Xung. Thng gp trong vim m o, vimphn ph, vim ng tiu thp ph n.

2.1.2.2. Theo v tr nng -su ca t chc

Ngoi t phm biu

y l nhng bnh cnh ngoi t xm phm vo phn ngoi ca c th(v phn). Thng gp trong bnh cnh cm cm v gm:

Ngoi cm phong hn. Ngoi cm phong nhit

Ngoi t phm vo cc quan tit

y l nhng bnh l au nhc cc khp xng. Triu chng chnhthay i ty theo loi ngoi nhn gy bnh v v tr ca khp b thng tn.Bnh thng c trnh by trong chng T chng.

2.1.2.3. Theo v tr ca ph (tng) b tn th

ngNgoi t phm vo ph

Thp nhit i trng+ Triu chng chnh st cao, phin kht, au nhiu quanh rn, mt rn

(l cp hu trng), bng trng, rut si, trung tin mi hi hm, phnnhy nht, c dnh nh bt cua, hoc i ra phn ln nhy mu, hocra mu ti.

+ Thng gp trong hi chng l, vim lot i trc trng.

13



15/259

Nhit kt i trng+ Triu chng chnh st cn, au bng, bng trng, chi nn, to bn

hoc nhit kt bng lu+ Thng gp trong to bn cp tnh ca nhng bnh c st cao.+ Bnh cnh ny tng t nh H/C Dng minh trong cch bin lun

theo Thng hn lun.

Nhit bc i trng+ Triu chng chnh st, kht nc, au bng, rut si, tiu phn vng

nt, hoc nhy nht, hu mn nng , mt , tay chn nng, li ,ru vng.

+ Thng gp trong tt c nhng trng hp tiu chy nhim trng,vim d dy -rut cp, ng c thc n.

i trng hn kt+ Bng au nhiu, chi nn, y trng, ming nht, to bn. Mt trng,

mi nht, tay chn mt, li trng, t ru. Mch trm, huyn.

+ Thng gp trong tt c nhng trng hp b i tin. V thp nhit

+ Triu chng chnh ming ng, kht nc m khng dm ung. St hocc cm gic nng, st cn. au thng v, bun nn, nn ma, trng

bng, tiu chy. Tay chn nng n, cm gic nng n ton thn.+ Thng gp trong nhim trng rut, vim d dy rut cp.

V nhit ng thnh+ Triu chng chnh ming kh kht, mi nt n, d i, si rut, chy

mu nu rng, i tin b kt, tiu, sn .

+ Thng gp trong st pht ban, herpes. Can m thp nhit

+ Triu chng chnh st cao rt run, hn nhit vng lai, vng da, mingng, chn n, mt ngon ming. au bng thng v, au lan hng

sn, bun nn, nn ma thc n cha tiu.+ Thng gp trong vim gan cp, vim ng mt, ti mt, vim phn

ph, vim sinh dc.

Nhit kt Bng quang (thp nhit Bng quang)+ Triu chng chnh tiu vng, tiu mu, tiu gt, bng di trng

y, mt i m i khng ht, i c (chng lm lu).

+ Thng gp trong vim bng quang cp, nhim trng niu thp.

14



16/259

Ngoi t phm vo tng

Tnh trng ny t c cp hn (so vi kinh lc v h thng ph) v

bao gm: Phong hn thc Ph

+ Triu chng chnh s lnh hoc s gi, ho mnh, n o, ho c m, mtrong, h hp ngn, mi nght, chy nc mi. au u hoc unng, au nhc lng v ton thn, au 2 b vai, au gy.

+ Thng gp trong cm cm, vim ng h hp trn do siu virus (giaion khi pht), hen ph qun.

Phong nhit phm Ph+ Triu chng chnh st hoc cm gic nng, s gi, au hng, au ngc.

Ho khc m vng dy, ho ra mu. To bn, tiu sn (t).

+ Thng gp trong giai on ton pht ca nhim trng ng h hp,vim hng cp, vim phi thy, ph qun ph vim.

To kh thng Ph+ Triu chng chnh ming kh, kht nc. au ngc. Ho mnh n o.

Ho gy au, ho khan, ho c m, mu. C hng kh, khan ting.

+ Thng gp trong giai on ton pht ca nhim trng ng h hp,vim phi thy, ph qun ph vim, vim hng cp.

Hn thp khn (khn) T+ Triu chng chnh bun nn, tiu chy phn lng. au thng v, au

d dy, trng bng, n km, lm ging.

+ Thng gp trong tiu chy cp do d ng thc n hoc do lnh. Nhit nhp Tm bo

+ Triu chng chnh m sng, ni lm nhm, hn m, lm lm, vt v,st cao. Bnh cnh ny c cp trong cch bin lun theo n bnhdi bnh cnh nhit nhp huyt phn.

+ Thng gp trong cc tnh trng nhim trng nhim c thn kinh,vim no mng no.

2.2. Ngoi cm thng hn

2.2.1. i cng

Phng php bin gii bnh ngoi cm ny c Trng Trng Cnhtng hp v trnh by trong Thng hn lun v c nhng c im chnhsau y:

15



17/259

Tn gi ca cc bnh chng lun bt u bi mt trong su bnh cnh:+ Thi dng chng.+ Dng minh chng.+ Thiu dng chng.+ Thi m chng.+ Thiu m chng.+ Quyt m chng.Su bnh cnh lm sng nu trn c sp xp t ngoi vo trong, th

hin su giai on bnh khc nhau ca bnh ngoi cm.

Din bin ca bnh c quy lut. Bnh cnh lm sng nu din bin tngoi vo trong l bnh t nh n nng v ngc li.

2.2.2. Nhng bnh chng ca Ngoi cm Thng hn

Bao gm 6 bnh cnh chnh (tham kho thm bi Bnh hc Ngoi cmThng hn, trang 14).

Hi chng Thi dng. Triu chng chnh mch ph; u c cng, au,s lnh.

Hi chng Thiu dng. Triu chng chnh ming ng, hng kh, mthoa, hn nhit vng lai, khng mun n, tm phin, hay i (nn).

Hi chng Dng minh. Triu chng chnh st cao, kht nc, phin to. Hi chng Thi m. Triu chng chnh bng y au, i (nn) ma, tiu

chy, li nht, ru trng mng, mch tr hon.

Hi chng Thiu m. Triu chng chnh biu hin tng Tm v Thn. Hi chng Quyt m. Triu chng chnh chn tay quyt nghch.

2.3. n bnh (c th gi Ngoi cm n bnh) (tham kho thm bi Bnhhc Ngoi cm n bnh, trang 46)

2.3.1. i cng l nhng bnh ngoi cm c c im:

Khi pht bng bnh cnh nhit: st cao, kht nc. Din bin theo qui lut. Bnh cnh thng nng, cp ngay t u, li nhiu di ha, bin chng.

Dip Thin S, Ng Cc Thng tng hp v l gii nhng bnh chngny trong cc sch n nhit bnh v n bnh iu bin.

16



18/259

2.3.2. Nhng bnh chng ca Ngoi cm n bnh

C 2 kiu bn lun v din bin ca n bnh

T trn xung (Ng Cc Thng): y l cch bin gii din bin bnhtheo Tam tiu v c 3 giai on.

+ Nhit t Thng tiu (Tm Ph).+ Nhit t Trung tiu (T V).+ Nhit t H tiu (Can Thn).

T nng vo su (Dip Thin S): theo cch bin gii ny, din bin can bnh bao gm 4 giai on.

+ Nhit t V phn.+ Nhit t Kh phn .+ Nhit t Dinh phn.+ Nhit t Huyt phn.

2.4. Dch l

Dch l l nhng loi bnh c bit. Bnh khng ch do nguyn nhn lcdm tc ng vo v c nhng c im

Bnh cnh rt nng, d t vong, nguy cp, din bin rt nhanh. Ly lan thnh dch. Thng xy ra sau thin tai, ch ha. Nguyn nhn bnh l do l kh. L kh c hnh thnh do t kh lc dm

(Th, Ha kh) phi hp vi t kh t xc cht (ngi v vt) bc ta ra.

CU HI N TP

A. CU HI 5 CHN 1 - CHN CU NG1. Bnh danh noKHNG thuc nhm ngoi cm lc dm

A. Hn t phm vo tn lcB. Hn tr Can mchC. Phong nhit phm kinh mD. Thi dng kinh chngE. Ngoi cm phong hn

17



19/259

2. Bnh danh noKHNG thuc nhm ngoi cm lc dmA. Phong nhit phm mch iB. Dng minh kinh chngC. Phong nhit phm kinh VD. Ngoi cm phong hnE. Thp nhit i trng

3. Bnh danh noKHNG thuc nhm ngoi cm lc dmA. Thiu dng chngB. Hn t phm kinh CnC. Phong hn phm kinh mD. Phong nhit phm vo mch XungE. Nhit kt i trng

4. Bnh danh noKHNG thuc nhm ngoi cm lc dmA. Thiu m ha nhitB. Phong hn phm kinh i trngC. Phong hn phm kinh VD. Thp nhit phm vo mch XungE. Ngoi cm phong nhit

5. Bnh danh noKHNG thuc nhm ngoi cm lc dmF. Phong nhit phm mch cG. Thp nhit i trngH. Quyt m hn quytI. Thp nhit tJ. Can m thp nhit

6. Nguyn nhn gy bnh ca Bng quang thp nhit

A. Ngoi thpB. Ngoi nhitC. Ni thpD. Ni nhitE. Ngoi thp v ngoi nhit

18



20/259

7. Nguyn nhn gy bnh ca To kh thng Ph

A. Ngoi nhitB. Ngoi toC. Ni toD. Ni nhitE. Ngoi to v ngoi nhit

8. V tr bnh (ni tn thng) ca Thp nhit i trng

A. Kinh chnh i trngB. Kinh Cn i trngC. Kinh bit i trngD. Ph i trngE. Bit lc i trng

9. V tr bnh (ni tn thng) ca Phong hn phm Ph

A. Kinh chnh PhB. Kinh Cn PhC. Kinh Bit PhD. Tng PhE. Dinh phn

10. Bnh danh no KHNG thuc nhm bnh ngoi cm

A. Bng quang h hnB. Can m thp nhitC.V nhit ng thnhD. Nhit nhp huyt phnE. Quyt m chng

B. CU HI TR LI NGN

1. C bao nhiu cch phn loi bnh chng ngoi cm?2. c im chnh phn bit nhm bnh chng ngoi cm lc dm

vi ngoi cm thng hn v ngoi cm n bnh?

3. c im chnh phn bit nhm ngoi cm thng hn v ngoicm n bnh?

4. c im chnh phn bit nhm bnh dch l v ngoi cm n bnh?

19



21/259

5. Tn gi ca nhng bnh chng ngoi cm thng hn?6. Tn gi ca nhng bnh chng ngoi cm n bnh?

P N

A. CU HI 5 CHN 1 - CHN CU NG

STT p n STT p n

1 D 6 E

2 B 7 B

3 A 8 D

4 A 9 D

5 C 10 A

B. CU HI TR LI NGN

1. C 4 cch phn loi2. Din bin c qui lut nhm ngoi cm thng hn v n bnh3. Lun lun khi pht bng bnh cnh nhit nhm ngoi cm n bnh4. Ly lan thnh dch v xy ra lc c thin tai, ch ha nhm dch l5. Thi dng chng, Thiu dng chng, Dng minh chng, Thi m

chng, Thiu m chng, Quyt m chng

6. Nhit Thng tiu, nhit Trung tiu, nhit H tiu.Nhit V phn, nhit Kh phn, nhit Dinh phn, nhit Huyt phn

20



22/259

Bi 2

Bnh hc ngoi cm thng hn

Mc tiu

Sau khi hc xong, sinh vinPHI1. nh ngha c bnh thng hn theo ng y.2. Trnh by c qui lut truyn bin ca bnh thng hn.3. Lit k c nhng triu chng chnh ca tng bnh cnh ca Lc kinh.4. Lit k c tn, thnh phn cu to bi thuc chnh cho tng bnh cnh v

phn tch c c s l lun ca bi thuc s dng.

1. i Cng

1.1. Tc gi

Trng Trng Cnh cn c tn l Trng C, ngi Nit Dng, NamQun i ng Hn (nay l huyn Nam Dng, H Nam, Trung Quc). Sinhvo khong 142 - 210 thi Hn Linh (168 - 188), lm quan cho n i VuaKin An (198 - 219)

ng hc rng, ti cao, ni ting lim khit. ng c 2 thy thuc truynngh l H Ngung v sau l Trng B T.

Dng h ng rt ng, hn 200 ngi, nhng ch trong hn 10 nm (thi

Kin An) cht mt hn 2/3, trong 70% v th

ng hn. l ng c thcgic ng nghin cu, tm hiu v vit sch v bnh thng hn.

1.2. Tc phm

Trng Trng Cnh c 2 tc phm: Kim qu yu lc v Thng hnlun (Thng hn tp bnh lun).

Quyn Thng hn lun c ng c kt kinh nghim lm sng t iHn tr v trc, da vo Ni kinh m bin son thnh.

21



23/259

Thng hn lun nguyn bn tht lc. Hin nay ch cn li bn caVng Thc Ha (i Ty Tn) bin tp gm 10 quyn, 22 thin, 397 php v

113 ph

ng; vn dng khong 80 v thuc vo iu tr (*)B sch gm c hai phn

Phn bnh st ngoi cm vi su loi bnh cnh. Phn tp bnh: cp n hn 40 loi bnh ni, ngoi, ph, sn khoa. 1.3. c im chung

Thng hn c hai ngha+ Rng: l tn gi chung tt c bnh ngoi cm c st, do lc dm gy bnh.+

Hp: l tn gi nhng bnh ngoi cm ch do phong hn t gy ra Thng hn lun l cch kho st din tin bnh ngoi cm theo su

giai on chnh yu.

Su giai on bnh bao gm

+ Thi dng+ Dng minh+ Thiu dng+ Thi m+ Thiu m+ Quyt m.

Nhng giai on ny phn nh+ Mi tng quan gia sc khng ca c th (chnh kh) v tc nhn

gy bnh (t kh ).

+ V tr ca bnh: biu, l hoc bn biu bn l. Ni chung, v tr bnh su bn trong nng hn, kh cha hn bnh ngoi nng.

Giai on bnh

3 kinh dng 3 kinh m

Mi quan h chnh - t T kh thnh, chnh kh cha suy Chnh kh suy yu

V tr bnh Biu hin bnh biu, ngoi, ph Biu hin l, tng

Tnh cht Ch yu nhit chng, thc chng Ch yu hn chng, hchng

(*)Nguyn Trung Ha - Gio trnh Thng hn v n bnh hc - Hi YHDT TyNinh ti xut bn nm 1985 - Lu hnh ni b, trang 8 - 11

22



24/259

Qu trnh truyn bin ca bnh

Truyn bin ca Thng hn lun+ Truyn l bnh pht trin theo quy lut nht nh.+ Bin l thay i, ci bin tnh cht di iu kin c bit no .Ni chung truyn v bin lun phi hp chung vi nhau v chu nh

hng bi ba nhn t

Chnh kh thnh suy: chnh kh thnh, sc chng ca c th mnh,bnh t s khng truyn c vo trong. Ngc li, nu chnh kh suyh, bnh t s d dng truyn c vo su bn trong. Ngoi ra, nubnh t vo trong, nhng khi chnh kh c phc hi, chng ct, s lm bnh t m chuyn dng, t nng chuyn sang nh.

T kh thnh suy: t kh mnh l yu t thun li bnh chuyn votrong, tr thnh nng.

iu tr khng thch hp Quy lut truyn bin ca Thng hn lun

C 4 kiu truyn bin

+ Tun kinh (Truyn kinh): thng thng bnh ngoi cm s ctruyn t kinh ny sang kinh khc theo din tin t nh n nng. Cnhng cch truyn kinh sau: (xem s )

C th tun t t Thi dng sang Thiu dng; tip n l Dngminh; tip n l Thi m; tip n l Thiu m v cui cng lQuyt m.

Hoc cng c th chuyn ngay t kinh dng bt k no sang hthng kinh m.

BIU: Thi dng biu chng Thiu dng bn biu bn l chng

D

ng minh chng (l)

L: Thi m chng Thiu m chng

Quyt m chng

Ghi ch: Truyn kinh

23



25/259

Biu l truyn nhau, biu l tng truyn

+ Trc trng: bnh t i thng vo tam m (khng t Dng kinhtruyn vo). Thng trc trng Thi m v Quyt m. Th d: tnhin nn i, tiu chy, lnh mt tay chn, bng y, khng kht(Thi m trc trng).

Nguyn nhn: c th yu, dng kh thiu, chnh kh suy lm ngoi ttrc tip phm vo tam m (H hn chng).

+ L chng chuyn ra biu chng: bnh tam m chuyn thnh tamdng; bnh bn trong chuyn dn ra bn ngoi; do chnh kh dnhi phc, bnh din tin tt. Th d: trc trng Thiu m c nn ma,tiu chy, sau thi gian iu tr ngng tiu chy v i tiu to kt,pht st, kht. l Thi m bnh nh dng kh trng v khi

phc li nhng t vn cn, do bnh chuyn thnh Dng minh.+ Tnh bnh: chng trng mt kinh cha gii khi hon ton li xut

hin chng trng mt kinh khc; nguyn nhn do truyn bin.

Nhng nguyn tc iu tr chung+ Tam dng bnh: chnh kh mnh, t kh thnh, nguyn tc iu tr

ch yu lkhu t (tc ng n nguyn nhn bnh).

+ Tam m bnh: chnh kh suy, iu tr ch yu l ph chnh (nng tng trng) v ty theo tnh trng ca bnh khu t.

Mt s nh ngha+ Bnh chng thng hn c th n c xut hin mt kinh; cng c

th hai, ba kinh cng bnh (hp bnh).

+ Bnh mt kinh cha khi; xut hin thm kinh khc bnh; c th ttrc sau ong bnh).

- Bnh thng hn c nh ngha theo 2 cch:

+ Rng: l tn gi chung tt c bnh ngoi cm c st, do lc dm gy bnh.

+ Hp: l tn gi nhng bnh ngoi cm ch do phong hn t gy ra

- Thng hn lun kho st nhng bnh ngoi cm m din tin bnh c qui lut theo 6giai on Thi dng, Dng minh, Thiu dng, Thi m, Thiu m, Quyt m.

- 6 giai on din bin bnh thng hn phn nh tng quan lc lng gia sc khngca c th (chnh kh) v tc nhn gy bnh (t kh).

- Nguyn tc iu tr chung bnh ngoi cm thng hn

+Tam dng bnh: chnh kh mnh, t kh thnh, nguyn tc iu tr ch yu l khu t.

+Tam m bnh: chnh kh suy, iu tr ch yu l ph chnh, nng tng trng v ty theotnh trng ca bnh khu t.

24



26/259

2. BNH HC NGOI CM THNG HN (LC KINH HNH CHNG)

2.1. Thi dng chng

2.1.1. Nhc li c s gii phu sinh l hc ng y ca h thng Thi dng

Thi dng bao gm Tc Thi dng Bng quang kinh v Th Thidng Tiu trng kinh. Quan h biu l vi Tc Thiu m Thn v ThThiu m Tm.

Tc Thi dng Bng quang kinh bt u t gc trong mt n trn,giao nh vo no, bit xung c n gip tch trong lng. on ngm cang kinh i n Thn v Bng quang, xung chn.

L ng kinh di nht, din che ph ln nht, th hin Thi dng chbiu ton thn. Thi dng kinh i lng, song song vi c mch. c mch l tng cc

kinh dng, l b ca dng mch, tng thng vi Thi dng. Do Thi dng ch biu, thng soi vinh v, ngoi b mao, khng ngoi t.

Thi dng kinh i ngoi biu, trong thuc ph Bng quang. Bngquang c tc dng ch tng tn dch v kh ha, cng nng kh ha nyda vo s gip ca Thn kh v khng tch ri cng nng kh ha caTam tiu. Ngoi ra v kh tuy h tiu, nhng phi thng qua s gip ca trung tiu, m khai ph thng tiu. N phi da vo s tuyn pht

ca Ph a i ton thn. Do cng nng ca Thi dng v Ph hpng vi nhau ch biu (tham kho thm bi hc thuyt Tng tng).

2.1.2. Bnh l

Nguyn nhn: do phong hn ngoi nhp Bnh trnh: thi k u ca ngoi cm V tr: bnh biu Tnh cht: thuc dng, thuc biu Triu chng quan trng ca bnh giai on Thi dng

+ Mch ph (biu chng)+ u c cng, au (vng do h thng kinh Thi dng chi phi)+ S lnh (t biu, V kh b tn thng)Do th cht khng ging nhau, cm t nng su khc nhau, bnh tnh

nng nh khc nhau, nn Thi dng chng c phn lm hai loi

Thi dng kinh chng Thi dng ph chng.

25



27/259

2.1.2.1. Thi dng kinh chng

Triu chng chung: s lnh, pht st, u c cng au, ru li trng

mng, mch ph.Thi dng kinh chng bao gm hai nhm bnh

Thi dng trng phong Thi dng thng hn

a. Thi dng trng phong

Triu chng: Pht st, m hi, s gi lnh, u c cng au, mchph, hon (biu h chng).

Php tr: gii c khu phong, iu ha dinh v. (Qu chi thang)+ Bi Qu chi thang c tc dng gii c pht biu, iu ha dinh v. Ch

tr: st, s gi, au u, ngt mi, nn.

Trn y ch gii bi thuc ny nh sau:

Qu chi tn n, thuc dng. Thc dc kh bnh, thuc m. Qu chi lic thm v tn ca Sinh khng, ng kh tng cu c th nh n iu hadng kh ca chu thn. Thc dc li c v cam kh ca i to v Camtho, c hai hp nhau ha, c th nh n t nhun cho m dch tonthn. Trng Trng Cnh dng chng i b dng cho m dng, bdng cho ci ngun ca m hi. Nh vy, n l loi dc cn bn thng tvy. Ngoi ra hp cho lng l h tr, tc l dng thy cc h tr cho mhi. V th sau khi ra m hi ngi bnh khng b tn thng nguyn kh.

Phn tch bi thuc Qu chi thang: (Php hn)

V thuc Dc l ng y

Qu chi Cay ngt, i nhit, hi c. Tr c lnh trm hn, gii biu

i to Ngt n. B T ch kh, dng V, sinh tn dch. iu ha cc v thuc

Bch thc Chua ng, hi hn. Nhun gan, dng huyt, lim m

Gng sng Cay n. Tn hn, n trung. Thng mch

Cam tho Ngt, bnh. B T V, nhun ph, thanh nhit gii c, iu ha cc v thuc

26



28/259

+ Cng thc huyt s dng

Tn huyt C s l lun Tc dng iu trBch hi

i chy

Hi ca mch c v 6 dng kinh. V l thundng nn ch biu.

Mnh nng, m hi t ra (t sau b)

S lnh, khng c m hi (b sau t)

Gii biu

Khc tr

Hp cc

Phi hp Khc tr, i chy, Hp cc l kinhnghim tr cm st

H st

Ngoi quan Hi ca Th Thiu dng v Dng duy mch c hiu khu phong,gii biu

Phong tr Hi ca Th tc Thiu dng v Dng duymch c hiu khu phong,gii biu

Phong mn Khu phong phn trn c th Tr cm, au u

Tr cm, au cng gy

Nghinhhng

Huyt ti ch Tr ngt mi

b. Thi dng thng hn

Triu chng: pht st, s lnh,khng m hi, u c cng au, mch phkhn (biu thc chng).

iu tr: Tn n pht hn (Ma hong thang).+ Bi Ma hong thang c tc dng pht hn gii biu, tuyn ph bnh

suyn. Ch tr: st, nhc u, au nhc mnh, suyn, ngt mi, chync mi.

Ung Ngang gii thch bi thuc nh sau:

Ma hong kh bc tn n, l loi chuyn dc ca Ph kh, nay chytrong Thi dng n c th khai tu l hn t; Qu chi tn n c th dn t kh doanh phn t ra c biu; Hnh nhn kh cam tn hn m ging kh; Cam

tho cam bnh pht tn m ha trung.Phn tch bi thuc Ma hong thang: (Php hn)

V thuc Dc l ng y

Ma hong Cay ng, n. Khai thu l, lm ra m hi, li tiu tin

Qu chi Cay ngt, i nhit, hi c. Tr c lnh trm hn

Hnh nhn V ng, hn. Ging kh, tn hn. Cha ho

Cam tho Ngt, bnh. B T V, nhun Ph, thanh nhit gii c, iu ha cc v thuc

27



29/259


Tn huyt C s l lun Tc dng iu trBch hi

i chy

Hi ca mch c v 6 dng kinh. Gii biu

Mnh nng, m hi t ra: (t sau b)

S lnh, khng c m hi: (b sau t)

Gii biu

Khc tr

Hp cc


H st

Ngoiquan

Hi ca Th Thiu dng v Dng duy mch c hiu khu phong, giibiu

Phong tr Hi ca Th tc Thiu dng v Dng duy mch c hiu khu phong, gii

biu tr cm, au u

2.1.2.2. Thi dng ph chng

Do kh ca kinh v ph tng thng vi nhau, nn Thi dng biu chngkhng gii c, bnh s theo kinh vo ph (Bng quang v Tiu trng). Giaion ny c gi l Thi dng ph chng

Nu t v thy kt, kh ha bt li gy ra sc thy chng. Nu t v huyt kt gy ra sc huyt chng.

a. Thi dng sc thy

Pht st, c x chiu l c st cn, m hi, phin kht hoc kht munung, ung vo th ma, nm su ngy khng i ng, li ro m kht,

T DI VNG TIM N BNG DI RN Y M AU, tiu btli. (Bnh Bng quang kh phn).

iu tr; thng dng hnh thy, ngoi s ni li. (Ng linh tn).+ Bi Ng linh tn c tc dng cha chng Thi dng sc thy, ph

kt kh hung cch.

+ Phn tch bi thuc Ng linh tnV thuc Dc l ng y

Phc linh Ngt, nht, bnh. Li thy, thm thp, b T nh Tm

Tr linh Li niu, thm thp

Qu chi Cay ngt, i nhit hi c, n ha Bng quang, s tn ngoi t

Trch t Ngt nht, mt. Thanh t thp nhit Bng quang

Bch trut Ngt ng, hi n

Kin V, ha trung, to thp

28



30/259


Tn huyt C s l lun Tc dng iu tr

Quan nguyn M huyt ca Tiu trng. Hi ca Tamm kinh v Nhm mch

Ph kt kh t

Trung cc M huyt ca Thi dng Bng quang.Hi ca Tam m kinh v Nhm mch

Hung cch n vng

bng di

Ni quan Hi ca Quyt m v m duy mch

c hiu tr bnh vng hung cch

b. Thi dng sc huyt

Thi dng bnh 6-7 ngy biu chng vn cn, mch vi m trm, ngipht cung bi c nhit h tiu, BNG DI PHI RN Y, TIUTIN T LI, TIU RA HUYT EN NHNH. (Bnh Bng quanghuyt phn).

iu tr: trc huyt. ( ng thang)+ Bi ng thang c tc dng trc huyt. Ch tr: Thi dng sc

huyt, bng di rn y, pht cung. Kinh nguyt khng thng li(thuc chng thc).

+ Phn tch bi ng thang: (Php tiu)V thuc Dc l ng y

Thy it Kh, bnh c c. Ph huyt, hot . Dng cho kinh b, ngoi thng huyt

Mang trng Kh, hi hn, c c. Ph huyt, hot . Dng cho kinh b, ngoi thnghuyt

o nhn ng, ngt, bnh. Ph huyt, hnh , nhun to, hot trng

i hong ng, hn. H v trng tch tr. T huyt phn thc nhit, h huyt, ph

trng h

* Trng hp ny c th s dng cng thc huyt chm cu nh trnghp ca hi chng Thi dng sc thy.

29



31/259

THI DNG CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca Thi dng chng: mch ph; u c cng, au;s lnh.

- Bnh chng Thi dng bao gm Thi dng kinh chng (khi bnh cn ng kinh) vThi dng ph chng (khi bnh xm phm ph).

- Thi dng kinh chng gm Thi dng trng phongv Thi dng thng hn

- C m hihay khng m hi l triu chng c bn phn bit gia Thi dng trngphong v Thi dng thng hn

- Thi dng ph chng gm Thi dng sc thyv Thi dng sc huyt

- Triu chng quan trng phn bit Thi dng sc thy v Thi dng sc huyt: tiuthng v khng thng, tnh ch bnh thng hay khng.

- Thuc tiu biu trong iu tr Thi dng trng phong: Qu chi thang

- Thuc tiu biu trong iu tr Thi dng thng hn: Ma hong thang

- Thuc tiu biu trong iu tr Thi dng sc thy: Ng linh tn

- Thuc tiu biu trong iu tr Thi dng sc huyt: dng thang

2.2. Dng minh chng

2.2.1. Nhc li c s gii phu sinh l hc ca h thng Dng minh

H thng Dng minh bao gm Tc Dng minh V v Th Dng minhi trng. H thng ny c quan h biu l vi Tc Thi m T v Th Thim Ph. H thng Dng minh chu nh hng bi kh To (t tri) v hnhKim (t t).

V ch thu np, nghin nt thy cc, ght to thch nhun, ly ging lmthun.

T ch vn ha, vn chuyn cht tinh vi, thch to ght thp, c khuynhhng i ln.

i trng thi cn b, nhng phi da vo s tc ging ca Ph kh vs phn b tn dch ca T.Qu trnh thu np thy cc, nghin nt, hp thu, bi tit phi da vo

Dng minh v Thi m, v ch khi qu trnh ny bnh thng th tinh thycc mi cung dng cho ton thn m ha sinh kh huyt.

2.2.2. Bnh l

Bnh cnh Dng minh thng do Thi dng t khng gii, nhit tpht trin vo su hn (thng l).

30



32/259

Bnh l ca Dng minh bao gm 2 th

Kinh chng l ch nhit t bao ph ton thn. Ph chng l ch V trng to nhit, cu to.

2.2.2.1. Dng minh kinh chng

St cao, m hi,kht thch ung nc, tm phin, ru vng kh, mchhng i.

iu tr: thanh nhit sinh tn. (Bch h thang )+ Bi thuc Bch h thang c tc dng cha tr bnh ngoi t nhp vo

l, thch hp vi trng hp kinh Dng minh b nhit thm.

Kha Vn B gii thch bi thuc Bch h thang nh

sau:Thch cao v tn hn; tn c th gii nhit c nhc, hn c th thng

ha V ph. Tnh ca hn l trm, ging; v tn c th chy ra ngoi; nng vai Qun vi vai tr ni ngoi ca n. Tri mu kh nhun; kh dng t ha; nhun ng vai t nhun to kh; dng n dng vai Thn. Dng Camtho, Cnh m iu ha trung cung, v li n c th t ha t trong Th. Thng vai rung nng cy cy, c hai ha hon c ci hn trong hn dc,ha c ci kh trong kh dc

+ Phn tch bi thuc Bch h thang (Php thanh)

V thuc Dc l ng ySinh thch cao V ngt, cay, tnh hn. Vo 3 kinh Ph, V, Tam tiu. Thanh nhit, gingha, tr phin, ch kht

Tri mu V ng, lnh. TThn, t ha

Cam tho Ngt n. Ha trung b th. iu ha cc v thuc

Cnh m ch V, sinh tn

+ Cng thc huyt s dngTn huyt C s l lun Tc dng iu tr

Khc tr

Hp cc


H st

i chy

Hi ca mch c v 6 dng kinh. Ch biu.

Mnh nng, m hi t ra: (t sau b)

S lnh, khng c m hi: (b sau t)

Kinh nghim hin nay, phihp i chy v Khc trcha st cao

Thp tuyn K huyt. Kinh nghim cha st cao bngcch thch nn ra t mu

H st

31



33/259

2.2.2.2. Dng minh ph chng

St cao, tng vo chiu ti, xut hn lin min, to bn, bng y au, sn, phin to, lm nhm, mch trm hu lc.

iu tr: i tha kh thang+ Bi i tha kh thang c dng cha chng i tin to kt, cha

cc chng kt nhit trong m thnh mn, b, to, thc.

Y Tng Kim Gim chp: cc chng kt nhit trong m thnh mn, b,to, thc u dng i tha kh thang h. Mn l bng sn trng, y,cho nn dng Hu phc thng kh tit chng y. B l tc cng vngthng v, cho nn dng Ch thc ph kh kt. To l phn to trong rutkh qunh, cho nn dng Mang tiu nhun to lm mm cht rn. Thc lbng au, i tin b khng thng cho nn dng i hong cng tch t

nhit. Nhng phi xt trong 4 chng , chng no nng hn dng c cino nhiu ci no t cho va phi mi c th khi c.

+ Phn tch bi i tha kh thang (Php h)V thuc Dc l ng y

i hong ng, lnh. Vo T, V, i trng, Can, Tm bo. H tch tr trng v, tthc nhit huyt phn

Mang tiu Mn, lnh. Vo i trng, Tam tiu. Thng i tin, nhuyn kin, tn kt.

Ch thc ng, hn. Vo T, V. Ph kt, tiu tch tr, ha m tr b.

Hu phc Cay, ng m vo T, V, i trng. Hnh kh, ha m tr nn ma.


Thin khu M huyt ca i trng H tch tr trng v

Chi cu Kinh ha huyt ca Tam tiu. C tc dng tn kt, thng trng vTr to bn

Khc trHp cc


Thanh nhit, h st

DNG MINH CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca Dng minh chng: st cao, kht nc d.- Bnh chng Dng minh bao gm Dng minh kinh chng (khi bnh cn ng kinh)

v Dng minh ph chng (khi bnh xm phm ph).- Ch chng ca Dng minh kinh chng: st cao, kht d, mch hng i

- Ch chng ca Dng minh ph chng: st cao, to bn- Thuc tiu biu trong iu tr Dng minh kinh chng: Bch h thang- Thuc tiu biu trong iu tr Dng minh ph chng: i tha kh thang

32



34/259

2.3. Thiu dng chng

2.3.1. Nhc li c s gii phu sinh l hc ca h thng Thiu dngH thng Thiu dng bao gm Tc Thiu dng m v Th Thiu

dng Tam tiu. Quan h biu l vi Tc Quyt m Can v Th Quyt mTm bo.

m da vo Can, tnh ch s tit, thch iu t, cho nn m ph iuha th T V khng bnh. Tam tiu l ng vn hnh thy ha. Cng nngs tit ca m bnh thng th Tam tiu thng sng, thy ha thng gingbnh thng. Thiu dng gia Thi dng v Dng minh gi l bn biubn l.

2.3.2. Bnh l

Khi bnh vo n Thiu dng, chnh t nh nhau, tng ha b utdn n m nhit ut chng. (Ming ng, hng kh, mt hoa).

Nguyn nhn gy bnh Thiu dng+ Bn kinh bnh: thng do th cht yu, ngoi t xm phm n.+ Kinh khc truyn bin: thng do iu tr sai, t kh t Thi dng

chuyn n hoc bnh t Dng minh chuyn ra.

Triu chng: ming ng, hng kh, mt hoa, hn nhit vng lai, khngmun n, tm phin, hay i.

iu tr: ha gii Thiu dng. (Tiu si h thang)+ Bi Tiu si h thang c dng cha chng Thiu dng thot nng,

thot rt, ngc sn y tc, lm lm khng mun n ung, lng phinhay nn.

+ Phn tch bi Tiu si h thang (Php ha)V thuc Dc l ng y

Si h H st. Gii biu hn kinh Thiu dng

Hong cm ng, hn. T Ph ha, thanh thp nhit.

Sinh khng Cay n. n dng tn hn. Hi dng thng mch

Nhn sm Ngt, hi ng, n. i b nguyn kh, ch huyt sinh tn

i to Ngt n. B T ch Kh. Dng V sinh tn dch. iu ha cc v thuc

Chch Cam tho Ngt n. iu ha cc v thuc

Bn h Cay, n. To thp, ha m, ging nghch, chng nn

33



35/259


Tn huyt C s l lun Tc dng iu trHu kh Du Mc huyt/Tiu trng. Mt trong btmch giao hi huyt, thng vi mch c

Kinh nghim phi hp vi

i chy Hi ca mch c v 6 dng kinh i chy, Gin s

Gin s Kinh Kim huyt / Tm bo tr nng rt qua li

THIU DNG CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca Thiu dng chng: khi nng khi lnh (hn nhit

vng lai), ming ng, hng kh, mt hoa.- Thuc tiu biu trong iu tr Thiu dng chng: Tiu si h thang

2.4. Thi m chng

2.4.1. Nhc li c s gii phu sinh l hc ca h thng Thi m

H thng Thi m bao gm Th Thi m Ph v Tc Thi m T. Hthng Thi m c quan h biu l vi h thng Dng minh gm Th Dngminh i trng v Tc dng minh V

V ch thu np, nghin nt thy cc. Truyn t i ton thn nh T khv Ph kh.

T ch thp, tnh thng, ch vn ha. V ch to, tnh ging, ch hnh tndch. T V kt hp duy tr s hot ng sinh l bnh thng ca c th.

2.4.2. Bnh l

Thi m bnh l giai on u ca m bnh, phn nh tnh trng bnhngoi cm thng hn tr nn trm trng hn, vi nhiu chng trng biuhin bt u ri lon chc nng ca cc tng.

Nguyn nhn+ Hn thp trc trng.+ Tam dng bnh chuyn ti.+ iu tr sai.+ T dng h tn, ngoi t ni n.c im ca Thi m bnh l T h, hn thp ni sinh. Thi m c

quan h biu l vi Dng minh, nn trong qu trnh bnh l c nh hngqua li, c phn h thc. V th c cu: Thc tc Dng minh, H tc Thi m.

34



36/259

Triu chng: bng y au, i ma, tiu chy, thch m, thch n, khngkht, li nht, ru trng mng, mch tr hon.

iu tr: n trung tn hn. (L trung thang )+ Phn tch bi L trung thang (Php n)V thuc Dc l ng y

Nhn sm Ngt, hi ng, n. i b nguyn kh, ch huyt sinh tn

Bch trut Ngt, ng, hi n. Kin V ha trung, to thp, ha m, li tiu


Can khng Cay n. n dng tn hn


Thi bch Nguyn huyt/T Kin T

Phong long Lc huyt/V Tr thp

T du

V du

Du huyt/T v V n trung

Trung qun M huyt/V Kin T

Tc tam l Hp Th huyt/V

THI M CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca Thi m chng bng y au, i ma, tiu chy,thch m, mch tr hon..

- Thuc tiu biu trong iu tr Thi m chng: L trung thang

2.5. Thiu m chng

2.5.1. Nhc li c s gii phu sinh l hc ca h thng Thiu m

H thng Thiu m bao gm Th Thiu m Tm v Tc Thiu m Thn.H thng Thiu m c quan h biu l vi h thng Thi dng gm Th Thidng Tiu trng v Tc Thi dng Bng quang.

Tm Thn l gc m dng ca c th. Tm thuc Ha, ch huyt mch,ch thn, thng lnh hot ng sinh l ton thn. Thn thy ch tng tinh,tng thy, cha nguyn m, nguyn dng, l gc tin thin. Tm ha lm m

35



37/259

Thn thy v Thn thy lm mt Tm ha. Tm Thn tng giao, thy hak t duy tr s hot ng bnh thng ca c th.

2.5.2. Bnh l

Bnh giai on nng, biu hin Tm Thn bt tc

Nguyn nhn

Ngoi t trc trng ( ngi gi yu, hoc Thn kh suy) Truyn bin t ngoi vo trong (kinh khc truyn n).

Bnh cnh lm sng bao gm 2 th

Thiu m ha hn chng. Thiu m ha nhit chng.

2.5.2.1. Thiu m ha hn chng

a. Dng h hn chng

Triu chng+ Khng st, s lnh, mun ng, mun i nhng khng i c+ Tm phin, kht, tiu trong, li nht, ru trng, mch vi

iu tr: cp n Thiu m (T nghch thang)Bi thuc T nghch thang c tc dng hi dng cu nghch. Ch tr:

tiu chy mt nc gy try mch, ra m hi hoc mt mu nhiu gy chong,mch trm vi, tay chn quyt nghch.

Phng gii: T nghch thang theo Tin Hong l mnh danh theo tcdng. N dng cha chng t chi quyt nghch, l do chn dng h suy,m t honh hnh khp, dng kh khng sung dng cho chn tay... DngCam tho vi qun v cam tho ngt, tnh ha hon c th lm hon ci thhonh hnh ln ca m kh. Can khng n trung, c th cu V dng, n Tth... Ph t ch cay nng d chy thng n h tiu, n b mnh vo chndng mnh mn, cho nn c th cha hn t nghch ln h tiu...

Ch : trong Danh t ng y (3) c nu T nghch tn c cng thc (Sih, Chch Cam tho, Ch thc, Bch thc) v tc dng iu tr cng honton khc (thu gii ut nhit, iu ha Can T) vi T nghch thang.

+ Phn tch bi T nghch thang: (Php b - n)V thuc Dc l ng y



Ph t (ch) Cay ngt, i nhit, c cB ha tr dng, hi dng cu nghch, trc phong hn thp t

36



38/259

b. m thnh cch dng chng

Triu chng: tay chn lnh, khng s lnh, mt , ngi lm lm, tiutrong, mch vi tuyt (triu chng ca Thiu m chn hn gi nhit).

iu tr: hi dng cu nghch (Thng mch t nghch tn)+ Phn tch bi Thng mch t nghch tn: (Php b - n)

V thuc Dc l ng y


Thng bch V cay, bnh, khng c. Pht biu, ha trung, thng dng, hot huyt


Ph t chCay ngt, i nhit, c c

B ha tr dng, hi dng cu nghch, trc phong hn thp t


Trung qun M huyt/V n trung

Ha V

Thn khuyt Kinh nghim phi Bch hi, Quan

nguyn tr h

thot Tr thot chngKh hi B ca kh Chn dng h

Quan nguyn Ca ca nguyn kh, nguyn dng.

Bi Thn c bn, b kh hi dng

Cha chng Thn dng suy. Cpcu chng thot ca trng phong

Dng tuyn Tnh Mc huyt/Thn

B mu B Thn ha

n - bKhai khiu nh thn, giiquyt nghch

Mnh mn c hiu dng cha chng chn hah. B mnh mn tng ha

Bi nguyn - b Thn

2.5.2.2. Thiu m ha nhit chng

a. m h nhit chng

Triu chng: ming to, hng kh. Tm phin kh ng, bt rt, tiuvng, li , mch t sc.

iu tr: t m t ha. (Hong lin a giao thang).+ Bi thuc Hong lin a giao thang c tc dng dng Tm, thanh

nhit t, t m, ging ha.

37



39/259

+ Phn tch bi Hong lin a giao thang (Php b - thanh)

V thuc D

c l ng yHong lin V ng, lnh. T Tm nhit. Gii kh bn nhit ca Thiu m

A giao V ngt, tnh bnh. Tm, b huyt

Hong cm V ng, lnh. Thanh nhit to thp, cm mu

Thc dc V ng, chua, lnh. B huyt, lim m, gim au

K t hong T m huyt, tc phong

b. m h thy nh

Triu chng: ho m i khan, tm phin kh ng, tiu bt li, l

i rutrng, mch huyn t sc.

iu tr: t m li thy thanh nhit (o xch tn )+ Bi thuc o xch tn c cp di y cn c tn gi l o

nhit tn.Bi thuc ny, c ti liu thay v Trc dip bng ng tmtho. Bi thuc c xut x t Tint.

+ Phn tch bi o xch tn: (Php b - thanh)V thuc Dc l ng y

Sinh a Hn, ngt, ng. Nui Thn, d

ng m, d

ng huytL tre(Trc dip)

Ngt, nht, hn. Thanh Tm ha, li niu, tr phin nhit

Mc thng ng, hn. Ging Tm ha, thanh Ph nhit, li tiu tin, thng huyt mch

Cam tho Bnh, ngt. B T V, nhun Ph, thanh nhit, gii c, iu ha cc v thuc

+ Cng thc huyt c th s dngTn huyt C s l lun Tc dng iu tr

Tam m giao Giao hi huyt ca 3 kinh m /chn Tm

i chy

Hp cc

Hi ca mch c v 6 dng kinh. Ch biu.Mnh nng, m hi t ra (t)S lnh, khng c m hi (b)

Thanh nhit

Khc trThp tuyn

Phi hp Khc tr, i chy, Thp tuyn, Hpcc l kinh nghim tr st cao Thanh nhit

Phc lu Kinh Kim huyt/Thn

iu ha v s thng huyn ph (l chn lng)

Tm b Thn

Tr chng o hn

Trung cc M/Bng quang

Huyt ti ch tr chng tiu rt

Li Bng quang

38



40/259

THIU M CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca Thiu m chng: ri lon thc (tm phin hoclm lm, l m), mch h.

- Bnh chng Thiu m bao gm Thiu m ha nhit chng (tnh trng t nguy cp hn)v Thiu m ha hn chng (khi tnh trng bnh nguy cp hn).

- Tnh trng tay chn lnh v mch vi(th hin tnh trng suy sp tun hon) l triu chngc bn phn bit gia Thiu m ha nhit chng v Thiu m ha hn chng

- Thiu m ha nhit chng c th biu hin di 2 dng: m h nhit chngv m hthy nh

- Tnh trng tiu li hay khng li l triu chng c bn phn bit gia m h nhit chng

v

m h

thy nh- Thiu m ha hn chng c th biu hin di 2 dng: dng h hn chngv m thnh

cch dng chng

- Tnh trng c st hay khng stl triu chng c bn phn bit gia dng h hn chng(khng st, lnh t chi)v m thnh cch dng chng(st, lnh t chi)

- Thuc tiu biu trong iu tr m h nhit chng ca Thiu m ha nhit: Hong lin agiao thang

- Thuc tiu biu trong iu tr m h thy nh ca Thiu m ha nhit: o xch tn

- Thuc tiu biu trong iu tr m thnh cch dng chng ca Thiu m ha hn: Thngmch t nghch tn

- Thuc tiu biu trong iu tr dng hhn chng ca Thiu m ha hn: T nghch thang

2.6. Quyt m bnh chng

2.6.1. Nhc li c s gii phu sinh l hc ca h thng Quyt m

H thng Quyt m bao gm Tc Quyt m Can v Th Quyt m Tmbo. H thng Quyt m c quan h biu l vi h thng Thiu dng gm ThThiu dng Tam tiu v Tc Thiu dng m.

Can c chc nng tng huyt, ch s tit, thch iu t, hp ti cn,khai khiu mt.

Tm bo c v tr ngoi Tm, tha lnh Tm, trong cha tng ha,quan h biu l vi Tam tiu.

2.6.2. Bnh l

Quyt m bnh c xem l giai on cui cng ca Lc kinh truynbin, do bnh cnh thng phong ph v nng. Trong thc t, rt kh xcnh gia giai on Thiu m v giai on Quyt m tnh trng no nng nhn, nguy kch hn (d phn bit chn on khng kh).

39



41/259

Nguyn nhn gy bnh

Ngoi t trc trng Ngoi t truyn kinh t ngoi vo (nhThi m, Thiu m...)

Chng trng ch yu ca giai on ny gm

Thng nhit h hn Quyt nhit thng phc: tay chn mp lnh xen ln pht st Quyt nghch: tay chn mp lnh Tiu chy, nn ma

Bnh giai on ny (giai on cui ca Thng hn bnh) thng phctp. Php tr (nguyn tc tr liu) da vo cc im:

Nhit th dng thanh, b php Hn th dng n, b php.

Cn ch nhng iu cm k

Chn tay mp lnh khng c cng h Tiu chy nng khng th cng phn biu

Mt cch tng qut th ty theo tng trng hp c th m gii quyt,nhng lun ch hi dng ng thi ch bo tn m dch.

2.6.2.1. Quyt m hn quyt

Triu chng: chn tay quyt lnh, khng st, s lnh, li nht, mch vihoc t sp tuyt.

iu tr: c th s dng+ Hi dng cu nghch (T nghch thang). Xin tham kho thm phn

Thiu m ha hn.

+ n thng huyt mch. (ng quy t nghch thang)+ Phn tch bi ng quy t nghch thang: (Php b - n)

V thuc Dc l ng y



ng quy Cay, ngt, n. B huyt, hot huyt, nhun to, hot trng, iu huyt,thng kinh

Ph t ch Cay, ngt, i nhit, c c

B ha tr dng, hi dng cu nghch, trc phong hn thp t

40



42/259

2.6.2.1. Quyt m nhit quyt

Triu chng: chn tay quyt lnh, st, kht, tiu vng , ru vng, mchhot.

Cn ch chn tay quyt lnh, (l dng kh khng tng thun gy ra),km tm phin, ming kht, tiu vng, ru vng, mch hot l nhit n trong. iu tr phi thanh nhit ha m (Bch h thang).

Nu chn tay quyt lnh m nhit khng r, t thy st tng cn, ldng ut trong. iu tr phi lim m tit nhit (T nghch thang).

+ Cng thc huyt s dng tng t nh trong hi chng Thiu m (xintham kho thm phn tng ng).

2.6.2.3. Quyt m hi quyt

Triu chng: chn tay quyt lnh, tiu kht, i khng mun n, n voi ra di, tiu chy khng cm.

iu tr: iu l hn nhit, ha v trc trng ( mai hon).+ Phn tch bi mai hon

V thuc Dc l ng y

mai V chua. Dng tr giun theo kinh nghim dn gian

T tn V cay, tnh n, khng c. Vo Tm, Ph, Can, Thn. Tc dng tn phonghn, hnh thy kh, thng khiu

Xuyn tiu

Hong lin V ng, lnh. T Tm nhit. Gii kh bn nhit ca Thiu m

Hong b V ng, lnh. T ha, thanh thp nhit

Qu chi Cay, ngt, i nhit, hi c. B mnh mn tng ha, tr c lnh trm hn

Can khng Cay, n. n dng tn hn

Ph t ch Cay, ngt, i nhit, c cB ha tr dng, hi dng cu nghch, trc phong hn thp t

ng quy Cay, ngt, n. B huyt, hot huyt, nhun to, hot trng, iu huyt,thng kinh

ng sm Ngt, bnh. B trung, ch kh, sinh tn ch kht

41



43/259

QUYT M CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca Quyt m chng: tay chn quyt lnh (chngquyt), mch vi.

- Bnh chng Quyt m bao gm Quyt m nhit quyt (tnh trng t nguy cp hn),Quyt m hn quyt (khi tnh trng bnh nguy cp hn) v Quyt m hi quyt

- Tnh trng c st hay khng stl triu chng c bn phn bit gia Quyt m nhit quytv Quyt m hn quyt

- Triu chng quan trng chn on phn bit Quyt m hi quyt l nhm triu chngtiu ha: i ma (c th i ra giun), tiu chy khng cm.

- Thuc tiu biu trong iu tr Quyt m hn quyt: T nghch thang v ng quy t

nghch thang- Thuc tiu biu trong iu tr Quyt m nhit quyt: T nghch thang v Bch h thang

- Thuc tiu biu trong iu tr Quyt m hi quyt: mai hon

Cu hi N TP

CU HI 5 CHN 1 CHN CU NG NHT

1. Bnh cnh Quyt m nhit quyt c xp vo

A. Bnh ngoi cm lc dmB. Bnh ngoi cm thng hnC. Bnh ngoi cm n bnhD. Bnh do ni nhnE. Bnh do nguyn nhn khc

2. Triu chng ca Thi dng trng phongA. Pht st, m hi, s gi lnh, u c cng auB. Pht st, phin kht, tiu tiu kh, bng di y auC. Pht st, bt rt, bng di au, tiu tin t liD. Pht st, st v chiu, m hi, u c cng auE. Pht st, khng c m hi, u c cng au

42



44/259

3. Bi thuc ch nh cho H/C Thi dng sc huyt

A. Ma hong thangB. Qu chi thangC. Ma hnh thch cam thangD. Ng linh tnE. dng thang

4. Triu chng ca H/C Dng minh ph chng

A. Pht st, m hi, s gi lnh, mch ph honB. Pht st, m hi, s nng, kht nc, tm phinC. Pht st, m hi, cu to, bng y au, tm phinD. Pht st, khng m hi, mch ph khnE. Pht st, bt rt, bng di au, tiu tin t li

5. Php tr ca H/C Thi dng

A. HnB. ThC. HD. HaE. Thanh

6. Triu chng ca H/C Thi m

A. Bng y chng, au. Tin khB. au thng v, cu toC. Ho, au ngc, khc m trng trongD. y bng, i ma, tiu chyE. au bng qun tht, i ma, tiu chy phn te vng

7. Bi thuc ch nh cho H/C Thi mA. L trung thangB. Ct cn cm lin thangC. i tha kh thangD. iu v tha kh thangE. T nghch thang

43



45/259

8. Triu chng noKHNG c trong H/C Quyt mA. ng kinh, co gitB. Trn nng, di lnhC. Tay chn mp lnh xen ln pht stD. Tay chn mp lnhE. Tiu chy, nn ma

CU HI NHN QU

1. Trong bi Ma hong thang cha chng Thi dng thng hn gm:Ma hong, Qu chi, Hnh nhn, Cam tho

a. V Cam tho lm t bi v

b. Cam tho c tc dng thanh nhit gii c

A. Nu a ng, b ng, a v b c lin quan nhn quB. Nu a ng, b ng, a v b khng lin quan nhn quC. Nu a ng, b saiD. Nu a sai, b ngE. Nu a sai, b sai

2. Trong phng huyt iu tr hai chng Thi dng sc thy v Thidng sc huyt

a. Ngi ta u chm b huyt Ni quan bi v

b. Ni quan c tc dng ph kt kh


3. Trong bi thuc Hong lin thang cha HC Quyt m gm: Nhn sm,i to, Hong lin, Qu chi, Can khng, Bn h, Cam tho bc

a. V Can khng lm t bi v

b. Can khng c tc dng n trung tr nn ma

A. Nu a ng, b ng, a v b c lin quan nhn quB. Nu a ng, b ng, a v b khng lin quan nhn qu

44



46/259

C. Nu a ng, b saiD. Nu a sai, b ngE. Nu a sai, b sai

4. Trong phng huyt hi dng cu nghch gm: Dng tuyn, Mnhmn, Quan nguyn, Thn khuyt cha Quyt m chng

a. Ngi ta chm b huyt Mnh mn b Thn dng bi v

b. Huyt ny c tc dng b mnh mn tng ha


5. a. Trong bi o xch tn (Tiu t) iu tr HC Thiu m ha nhit,Sinh a lm qun bi v:

b. Sinh a tc dng dng m, nui Thn, dng huyt

A. Nu a ng, b ng, a v b c lin quan nhn quB. Nu a ng, b ng, a v b khng lin quan nhn quC.

Nu a ng, b sai

D. Nu a sai, b ngE. Nu a sai, b sai

P N

CU HI 5 CHN 1 CU HI NHN QU

STT p n STT p n

1 B 1 D

2 A 2 E

3 E 3 C

4 C 4 A

5 D 5 A

6 D

7 A

8 A

45



47/259

Bi 3

Bnh ngoi cm n bnh

MC TIU

Sau khi hc tp, sinh vinPHI1. nh ngha c bnh ngoi cm n bnh.2. Trnh by c nguyn nhn v c ch sinh bnh ca ngoi cm n bnh.3. Lit k c nhng triu chng chnh ca tng giai on ca ngoi cm n bnh.4. Phn bit c s khc bit ch yu gia ngoi cm n bnh v ngoi cm

thng hn.

5. Trnh by c nguyn tc iu tr v cch tr ca tng th lm sng.6. Phn tch c c s l lun ng y ca vic iu tr n bnh.

1. I CNG

Bnh Ngoi cm n bnh l tn gi chung ca nhng bnh ngoi cm vinhng c im

Khi pht vi st cao Bnh cnh thin v nhit Din bin theo quy lut Bnh thng cp tnh, din tin nhanh, bnh cnh thng nng

Nu bnh pht thnh dch th c gi l n dch.Trong ti liu c, c nhng cch gi tn (cch phn chia) bnh ngoi cm

n bnh khc nhau.

Nu da theo thi gian m bnh khi pht+ Phong n, Xun n: khi bnh khi pht vo ma xun.+ Th n, Thp n: khi bnh khi pht vo ma h.+ Phc th, Thu to: khi bnh khi pht vo ma thu.+ ng n: khi bnh khi pht vo ma ng.

46



48/259

Nu da theo c ch pht bnh+ Tn cm: khi cm phi ngoi t th bnh pht ngay+ Phc t: khi cm phi ngoi t, bnh khng khi pht ngay m n np

bn trong, khi c iu kin th mi pht bnh. Nhng iu kin l:

Chnh kh suy km Cm phi mt t mi (Tn cm dn ng phc t)+ Tn cm + Phc t

2. NGUYN NHN GY BNH

Do 2 loi nguyn nhn gy nn

Ngoi cm lc dm: ch yu l nhng tnh cht n nhit ca lc dm nhPhong nhit, Th nhit, Thp nhit, To nhit....

L kh: y l loi kh hu c a, do s phi hp gia nguyn nhn trnv t kh ca xc cht, thng xy ra trong chin tranh, trong thin taich ha.

3. SINH BNH L CA NGOI CM N BNH

Bnh ngoi cm n bnh din tin c quy lut v i t ngoi vo trong, it nh n nng. Theo Dip Thin S (i Thanh) bnh s din bin t Vphn n Kh phn, Dinh phn v cui cng l Huyt phn.

3.1. Quy lut khi pht ca bnh

Nu mi cm phi m bnh pht ra ngay: bnh cnh xut hin ch yu V phn.

Nu do tn cm dn ng phc t (Tn cm + Phc t): bnh cnh lmsng c th gm V phn phi hp vi kh hay Dinh phn.

3.2. Din bin ca bnh

C 2 trng phi nu ln din bin ca ngoi cm n bnh

Theo din tin t nng vo su (t ngoi vo trong): do Dip Thin Skhi xng v bao gm 4 giai on V, Kh, Dinh, Huyt.

Theo din tin t trn xung: do Ng Hu Kh (nh Thanh) xng vbao gm 3 giai on Thng tiu (Tm Ph), Trung tiu (T V), H tiu(Can Thn).

47



49/259

3.3. Bnh cnh lm sng

Mt cch tng qut, bnh V phn v Kh phn thuc bnh ca kh.

Bnh Dinh phn v Huyt phn c xp vo nhm bnh ca huyt.Bnh V phn (ch biu, ch Ph v b mao) l bnh ca kh nhng c

biu hin nh. Bnh kh phn (ch n nhit t vo su, vo l; nhng chavo huyt) l bnh ca kh nhng biu hin nng, su.

Bnh Dinh phn (t vo Tm, Tm bo) l bnh ca huyt nhng cbiu hin nh, nng. Bnh Huyt phn (T vo Can huyt) l bnh ca huytvi nhng triu chng nng, nghim trng hn.

V phn, do nhit t nh nng, lm tn thng m cha nhiu, hintng to tng i nh (ho khan khng m, hng kh, kht khng r).

Kh phn, tn dch b thng tn tng i r nn thy tm phin,ming kht, hoc cu bn.

Tn dch b thng nh hng n huyt l t vo Dinh phn. Huyt b tn thng tng i nhiu l t vo Huyt phn.

4. NHNG IM KHC NHAU GIA NGOI CM N BNH V NGOICM THNG HN

STT n bnh Th

ng hn1 Kho st cc bnh ngoi cm c

tnh cht nhitKho st tt c cc bnh ngoi cm

2 Khi pht ngay vi Nhit chng Khi pht vi Phong, Hn, Th, Thp chng.Giai on sau mi xut hin Nhit chng

3 Din bin c quy lut, theo V,Kh, Dinh, Huyt v Tam tiu

Din bin c quy lut, theo Lc kinh

C IM CA N BNH

- n bnh l mt loi bnh Ngoi cm

- Hai nguyn nhn gy bnh ca Ngoi cm n bnh:

+ Lc dm: ch yu Nhit t.

+ L kh

- C 2 cch kho st din tin c qui lut ca Ngoi cm n bnh: din tin t ngoi votrong (V, Kh, Dinh, Huyt) hoc din tin t trn xung (thng tiu, trung tiu, h tiu).

- Nhng giai on din bin ca Ngoi cm n bnh phn nh tng quan lc lng gia sc khng ca c th (chnh kh) v tc nhn gy bnh (t kh).

48



50/259

5. BNH HC V IU TR

5.1. Nhc li chc nng sinh l ca V, Kh, Dinh, HuytV, Kh, Dinh, Huyt chu lu khp c th duy tr s sng bnh thng

ca con ngi.

V c tc dng:+ Bo v c th chng li tc nhn gy bnh t bn ngoi+ n dng c nhc, sung nhun b phu+ Qun l vic ng m l chn lng (quan h mt thit vi vic m hi).

Dinh (hm kinh doanh) c vai tr sinh huyt v dinh dng ton thn.Dinh kh lu hnh bn trong mch.

Kh cng l dng vt cht c bn to thnh v duy tr s sng ca conngi. N tn ti trong cc t chc tng ph v thng qua cc hot ngc nng ca tng ph phn nh ra ngoi. Kh bao hm:

+ S hot ng c nng ca cc t chc, tng ph. Kh vn hnh khngngng trong kinh mch (kinh kh), trong tng ph (tng kh), ngoi bphu (v kh).

+ Nhng dng vt cht kh thy, cht dng kh, cht dinh dng angvn hnh trong c th (dng kh, cc kh, tng kh).

+ Huyt c vai tr dinh dng cho c th. Qu trnh to thnh huyt clin quan ti T - Ph - Tm -Thn. S tun hon ca huyt do Tmlm ch, do Can tng tr v do T thng soi.

5.2. Bnh hc v iu tr Ngoi cm n bnh

5.2.1. V phn chng

y l n nhit thi k u. Bnh b mao v Ph. Giai on ny, bnhthng c 2 mc biu hin gm: t b mao v t Ph

Triu chng chung ca bnh V phn: s gi lnh, pht st, kht khngnhiu, ho t m, hoc m kh khc, mch ph sc.

5.2.1.1. T b mao

Triu chng: st, s gi lnh, mch ph sc, hoc c ho, au hng, kht.

Php tr: thanh tn biu nhit (Ngn kiu tn).

49



51/259

+ Phn tch bi thuc: (Php hn)

V thuc D

c l ng yLin kiu ng, lnh. Vo m, i trng, Tam tiu. Thanh nhit, gii c, tn kt,

gii cm tr phong nhit.

Kim ngn Ngt, ng. Vo Ph, V, Tm, T, i trng. Thanh nhit gii c, thanhnhit V trng, thanh biu nhit.

Bc h Cay mt. Vo Ph, Can. Pht tn phong nhit.

Kinh gii V cay, n. Vo Ph, Can. Pht biu, kh phong, li yt hu.

u s V ng, tnh hn. Vo Ph, V. Tc dng gii biu, tr phin

Ct cnh ng cay hi m. Vo Ph. Kh m ch khi, tuyn Ph li hu hng, binung gii c.

Ngu bng t V cay, ng, tnh hn. Vo Ph, V. Tc dng tn phong nhit, tuyn Ph,thp chn

L tre

(Trc dip)

Ngt nht, hn. Thanh Tm ha, li niu, tr phin nhit

Cam tho Ngt bnh. Vo 12 kinh. B trung kh, ha gii c.


Bch hi

i chy

Hi ca mch c v 6 dng kinh. Vl thun dng nn ch biu.



Gii biu

Khc tr

Hp cc

Phi hp Khc tr, i chy, Hp cc lkinh nghim tr cm st

H st

Ngoi quan Hi ca Th Thiu dng v Dng duymch

c hiu khu phong, gii biu

Phong tr Hi ca Th tc Thiu dng v Dngduy mch


Phong mn Khu phong phn trn c th Tr cm, au u au cng gy

5.2.1.2. T Ph

Triu chng: ho t m, hoc m kh khc, au hng, hi s gi, slnh, hi pht st. Php tr: tuyn Ph tn nhit (Tang cc m).

50



52/259

+ Phn tch bi thuc: (Php hn)V thuc Dc l ng y

Tang dip Ngt, ng, hn. Vo Can, Ph, Thn. Pht tn phong nhit, thanh Can,minh mc, thanh Ph ch khi.

Cc hoa Ngt, ng tnh hi hn. Vo Ph, Can, Thn. Pht tn phong nhit, thanhCan minh mc, ging ha, gii c

Bc h Cay mt. Vo Ph, Can. Pht tn phong nhit.

Lin kiu ng, lnh. Vo m, i trng, Tam tiu. Thanh nhit, gii c, tn kt,gii cm tr phong nhit.

Hnh nhn ng, m. Vo Ph, i trng. Thng Ph, bnh suyn, nhun trng, thngtin, n Ph.

Ct cnh ng cay, hi m. Vo Ph. Kh m ch khi, tuyn Ph li hu hng, binung gii c.

L cn Ngt, hn, vo Ph V. Thanh nhit, sinh tn, li niu, thanh Ph nhit, chkhi, thanh nhit, ch nn.

Cam tho Ngt, bnh. Vo 12 kinh. B trung kh, ha gii c.



Bch hi

i chy

Hi ca mch c v 6 dng kinh, thundng nn ch biu.



Gii biu

Khc tr

Hp cc


H st

Ngoi quan Hi ca Th Thiu dng v Dng duymch


Phong tr Hi ca Th tc Thiu dng v Dngduy mch


Phong mn Khu phong phn trn c th Tr cm, au u

Tr cm, au cng gy

Thi uyn Du Th huyt/Ph. Khu phong ha m, lPh ch khi

Tr ho

Nghinhhng

Huyt ti ch Ngt mi

51



53/259

V PHN CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca V phn chng: st, mch ph sc.

- Bnh chng V phn bao gm 2 bnh cnh: t b mao (khi bnh cn phn nng) vt Ph (khi bnh xm phm chc nng tuyn ging ca Ph).

- Triu chng quan trng ca bnh cnh T b mao: st, s gi, s lnh, mch ph sc

- Triu chng quan trng ca bnh cnh t Ph: st, ho t m, m dnh kh khc

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng t b mao: Ngn kiu tn

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng t Ph: Tang cc m

5.2.2. Kh phn chng

Theo l lun ng y, giai on ny bnh t su hn.

Triu chng: s nng, khng s lnh. Do n nhit nhp vo bng haing (hoc bnh t V phn chuyn sang hoc bnh do trc trng vokh phn) m triu chng c khc nhau.

+ Nu t V phn chuyn sang: s thy lc u s lnh pht st, sau ht s lnh ch st.

+ Nu do trc trng Kh phn: ngay t u khng s lnh, ch c st. Cc th lm sng: v nhit nhp vo nhng v tr khng ging nhau nn

xut hin cc th lm sng

+ Ph nhit+ Hung cch nhit+ V nhit+ Nhit kt trng ph

5.2.2.1. Nhit Ph kinhTriu chng: st, phin kht, phin to, bt an, ho m c vng, kh

khc. Kh suyn, ho ra mu, tiu , li , ru vng kh hoc nht, mchhot sc.

Php tr: tuyn ging Ph nhit (Ma hnh cam thch thang).

52



54/259

+ Phn tch bi thuc: (Php hn)

V thuc Dc l ng y

Ma hong Cay, ng, n. Khai thu l, lm ra m hi, li tiu tin

Thch cao V ngt, cay, tnh hn. Vo 3 kinh Ph, V, Tam tiu. Thanh nhit, ging ha,tr phin, ch kht

Hnh nhn ng, m. Vo Ph, i trng. Thng Ph, bnh suyn, nhun trng, thngtin, n Ph.

Cam tho Ngt, bnh. Vo 12 kinh. B trung kh, ha gii c.


i chy

Hi ca mch c v 6 dng kinh, thun dng nnch biu.

Mnh nng, m hi t ra: t sau b

S lnh, khng c m hi: b sau t

Gii biu

Khc tr

Hp cc

Phi hp Khc tr, i chy, Hp cc l kinh nghim tr cm st

H st

Thi uyn Du Th huyt/Ph. (T ha/Ph). Khu phong ha m,l Ph ch khi

Tr ho

n trung Hi ca kh Tr ho, kh th

Nghinhhng

Huyt ti ch Ngt mi

5.2.2.2. Nhit ut hung cch

Triu chng: tc ngc, pht st tng cn, thng bun phin, kh ng.Mch sc, ru vng.

Php tr: thanh thu ut nhit (Chi t s thang )+ Phn tch bi thuc: (Php thanh)

V thuc Dc l ng y

Chi t V ng, hn. Vo Tm, Ph, Tam tiu. Thanh nhit, t ha, li tiu, cm mu

u s V ng, hn. Vo Ph, V, gii biu, tr phin

53



55/259



i chy

Hi ca mch c v 6 dng kinh,thun dng nn ch biu.



Gii biu

Khc tr

Hp cc


H st

Ni quan Hi ca Quyt m v m duy mch c hiu tr bnh vng hung cch

n trung Hi ca kh Tr ho, kh th

5.2.2.3. Nhit nhp V

Triu chng: st cao, ra m hi dm d, kht d, mch hng i, tmphin, ru li vng, kh.

Php tr: thanh nhit sinh tn (Bch h thang).+ Phn tch bi thuc (Php thanh)

V thuc Dc l ng y

Sinh thch cao V ngt, cay, hn. Vo 3 kinh Ph, V, Tam tiu. Thanh nhit, ging ha,tr phin, ch kht

Tri mu V ng, lnh. TThn, t ha

Cam tho Ngt, n. Ha trung b th, iu ha cc v thuc

Cnh m ch V, sinh tn


Khc tr

Hp cc


H st

i chy

Hi ca mch c v 6 dng kinh, thun dngnn ch biu.



Kinh nghim hin nay,phi hp i chy vKhc tr cha st cao

Thp tuyn K huyt. Kinh nghim cha st cao bng cchthch nn ra t mu

H st

54



56/259

5.2.2.4. Nhit kt Trng ph

C 2 th lm sng khc nhau

a. Trng to tin b

Triu chng: cu to bn, triu nhit, ra m hi, bng au s n, tiu ,li kh, mch trm thc.

Php tr: nhun to thng tin (iu V tha kh thang).+ Phn tch bi thuc (Php h)

V thuc Dc l ng y

i hong ng, lnh. Vo T, V, i trng, Can, Tm bo. H tch tr trng v, t

thc nhit huyt phn

Mang tiu Mn, lnh. Vo i trng, Tam tiu. Thng i tin, nhuyn kin, tn kt.

Ch thc ng, hn. Vo T V. Ph kt, tiu tch tr, ha m tr b.

Hu phc Cay, ng m. Vo T, V, i trng. Hnh kh, ha m tr nn ma.


Thin khu M huyt ca i trng H tch tr trng v

Chi cu Kinh ha huyt ca Tam tiu. C tc dng tn kt,thng trng v

Tr to bn

Khc trHp cc

Phi hp Khc tr, i chy, Hp cc l kinh nghim tr cm st

H st

b. Trng nhit h l

Triu chng: t l nhiu ln, hu mn nng rt, mch sc, ming kht,ru vng kh.

Php tr: tit nhit sinh tn (Ct cn cm lin thang).+ Phn tch bi thuc: (Php thanh)

55



57/259

V thuc Dc l ng y

Ct cn Ngt, cay, bnh. Vo T, V. Sinh tn ch kht, tr phin, thanh nhit.Hong lin ng, hn. Vo Can, m. Thanh nhit, tr thp, thanh Tm, tr phin, gii

c, thanh Can ha, ch huyt do nhit.

Hongcm

ng, hn. Vo Tm, Ph, Can, m, i trng. Thanh nhit, t ha, lmli thp Ph, tr thp V trng.

Nhn trn ng cay, tnh hi hn. Vo T, V, Can, m. Li thp nhit, thoi hong.


Mc thng ng, lnh. Vo Tm, Tiu trng, Ph, Bng quang. Ging Tm ha, thanh

li Tiu trng, thanh thp nhit Bng quang.

Hochng

Cay, m vo Ph, T, V. Tn th thp, iu ha T V, phng hng hatrc thp.

Cam tho Ngt bnh. Vo 12 kinh. B trung kh, ha hon, gii c.

KH PHN CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca Kh phn chng: st cao, phin to.

- Bnh chng Kh phn bao gm 4 bnh cnh: nhit Ph kinh, Nhit ut hung cch,Nhit nhp V v Nhit kt trng ph. Bnh cnh Nhit kt trng ph c 2 th Trngto tin b v Trng nhit h l.

- Triu chng quan trng ca bnh cnh nhit Ph kinh: ho nhiu, m kh khc.

- Triu chng quan trng ca bnh cnh nhit ut hung cch: tc ngc, phin to

- Triu chng quan trng ca bnh cnh nhit nhp V: st cao, kht d, mch hng i.

- Triu chng quan trng ca bnh cnh nhit kt trng ph: st, ri lon i tin

- To bn hay tiu chy, l l triu chng quan trng phn bit bnh cnh Trng to

tin b vi Trng nhit h l ca nhit kt trng ph- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng nhit Ph kinh: Ma hnh cam thch thang

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng Nhit ut hung cch: Chi t s thang

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng Nhit nhp V: Bch h thang

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng Trng to tin b ca Nhit kt trng ph:iu v tha kh thang

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng Trng nhit h l ca Nhit kt trng ph: Ctcn cm lin thang

56



58/259

5.2.3. Dinh phn chng

Cn c xem nh giai on u ca n bnh Huyt phn. Bnh cnhxut hin Tm, Tm bo v triu chng ch yu gm huyt nhit v l m.

Bnh xut hin Dinh phn c th do t V phn chuyn n, khng quaKh phn, trc tip vo Huyt phn (Nghch truyn Tm bo); c th do t Khphn chuyn n hoc cng c th l trc trng. n bnh Dinh phn biuhin 3 nhm bnh chng

5.2.3.3. Nhit thng dinh m (m h ni nhit)

Triu chng: st nng v m, tm phin kh ng, hoc ni lm nhm,li ti.

Php tr: thanh dinh thu nhit (Thanh dinh thang).Phn tch bi thuc: (Php b - thanh)

V thuc Dc l ng y

Bt sng tru Thanh nhit c phn Dinh

Huyn sm ng, mn, hi hn. T m, ging ha, tr phin, nhun to

Mch mn Ngt, ng. Nhun Ph, sinh tn

Sinh a Hn, ngt, ng. Nui Thn, dng m, dng huyt


Hong lin ng, hn. Vo Can, m. Thanh nhit, tr thp, thanh Tm, tr phin,gii c, thanh Can ha, ch huyt do nhit.


L tre Ngt, nht, hn. Thanh Tm ha, li niu, tr phin nhit

an sm ng, hi hn. Trc huyt (khng huyt khng dng)

5.2.3.1. Nhit nhp Tm bo

Triu chng: l m ni nhm, tm phin li , ng vi khng tnh. Php tr: thanh tm khai khiu (Thanh cung thang).

+ Phn tch bi thuc: (Php b - thanh)

57



59/259

V thuc Dc l ng y


Huyn sm ng, mn, hi hn. Tm, ging ha, tr phin, nhun to


Lin t tm V ng, tnh hn. Thanh Tm kh nhit. Cha tm phin, th huyt

Lin kiu ng, lnh. Vo m, i trng, Tam tiu. Thanh nhit, gii c, tnkt, gii cm tr phong nhit.

Trc dip Ngt, nht, hn. Thanh Tm ha, li niu, tr phin nhit

5.2.3.3. Dinh v hp t

Triu chng: hi s gi lnh, li ti, m nng kh ng, hoc l mni nhm, mch sc.

Php tr: lng thanh Dinh V (Ngn kiu tn b Kinh gii, u s, giaSinh a, n b, Huyn sm, i thanh dip).


V thuc Dc l ng y


n b Cay ng, hi hn. Thanh huyt nhit, tn huyt. Cha nhit nhpdoanh phn



Huyn sm ng, mn, hi hn. T m, ging ha, tr phin, nhun to

Bc h Cay, mt, vo Ph, Can. Pht tn phong nhit.

Ct cnh ng, cay, hi m. Vo Ph. Kh m ch khi, tuyn Ph li hu hng,bi nung gii c.

Ngu bng t V cay, ng, tnh hn. Vo Ph, V. Tc dng tn phong nhit, tuyn Ph,thu chn

L tre Ngt, nht, hn. Thanh Tm ha, li niu, tr phin nhit

Cam tho Ngt bnh. Vo 12 kinh. B trung kh, ha gii c.

58



60/259

+ Cng thc huyt c th s dng


Tam m giao Giao hi huyt ca 3 kinh m/chn T m

i chy

Hi ca mch c v 6 dng kinh, ch biu.

Mnh nng, m hi t ra (t)

S lnh, khng c m hi (b)

Thanh nhit

Khc tr

Thp tuyn

Hp cc

Phi hp Khc tr, i chy, Thp tuyn, Hpcc l kinh nghim tr st cao

Thanh nhit

Phc lu Kinh Kim huyt/Thn

iu ha v s thng huyn ph (l chn lng)

T m b Thn

Tr chng o hn

Bch hi Hi ca mch c v 6 dng kinh. Thanh thnch, tit nhit

Tr chng ni nhm, l m

DINH PHN CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca Dinh phn chng: st cao, ri lon thc, t ninhm n l m.

- Bnh chng Dinh phn bao gm 3 bnh cnh: Nhit thng dinh m, nhit nhp Tmbo v Dinh v hp t.

- Triu chng quan trng ca bnh cnh Nhit thng dinh m: st cao v chiu, ni lmnhm.

- Triu chng quan trng ca bnh cnh nhit nhp Tm bo: st cao, l m

- Triu chng quan trng ca bnh cnh Dinh v hp t: st cao, s gi, s lnh, l m ninhm.

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng nhit thng dinh m: Thanh dinh thang

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng nhit nhp Tm bo: Thanh cung thang

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng Dinh V hp t: Ngn kiu tn gia gim

59



61/259

5.2.4. Huyt phn chng

Giai on ny, nhit t vo su bn trong, ch yu Can Thn.

Bnh Can c 2 loi biu hin+ Nhit bc huyt vng hnh, Can khng tng c huyt (xut huyt:

nn ra mu, tiu tiu ra mu, chy mu cam...).

+ Nhit t lm hao huyt, huyt khng dng Can khin Cnmch co rt, cn gi l ng phong.

Bnh Thn ch yu l biu hin tnh trng hao huyt nng, gy thngm hoc vong m.

Nhit nhp vo Huyt phn bng 2 con ng

T Kh phn chuyn n. T Dinh phn chuyn n.

n bnh Huyt phn biu hin 3 nhm bnh chng.

5.2.4.1. Huyt nhit vng hnh

Triu chng: xut huyt, th huyt, nc huyt, tin huyt... huyt mu thm hi tm, st v m, tm phin, t ng, lng bn tay chn nng,li mch sc, km ton thn st, kht, m hi nhiu.

Php tr: lng huyt tn ut (T gic a hong thang).+ Phn tch bi thuc: (Php b - thanh)

V thuc Dc l ng y



Bch thc ng, cht, chua. Nhun gan, dng huyt, lim m, li tiu

n b Cay, ng, hi hn. Thanh huyt nhit, tn huyt. Cha nhit nhp

doanh phn

5.2.4.2. Can nhit ng phong

Triu chng: au u chng mt, mt , tm phin, st, kht, c gycng, co git tng cn, li thm, mch huyn sc.

Php tr: thanh Can tc phong (Linh dng cu ng thang).

60



62/259


V thuc Dc l ng yLinh dng gic ng, nht, mt. Thanh Tm, bnh Can

Trc nh Ngt, hi lnh. Thanh nhit, lng huyt

Cu ng Ngt, hn. Thanh nhit, bnh Can trn kinh

Sinh a Ngt, ng, hn. Sinh tn dch. lng huyt


Tang dip Ngt, mt. Thanh nhit, lng huyt

Phc thn Ngt, nht, bnh. Li thy, thm thp. B T, nh Tm

Cc hoa Ngt, mt. Tn phong nhit, gii c, ging haBi mu ng, hn, Thanh nhit, tn kt, nhun Ph, tiu m

Cam tho Ngt, bnh. B T nhun Ph, gii c

5.2.4.3. Huyt nhit thng m

Triu chng: st, mt , lng bn tay chn nng, ming li kh, mimt, tai, mch h v lc.

Php tr: t m dng dch (Phc mch thang gia gim)+ Phn tch bi thuc: (Php b - thanh)

V thuc Dc l ng y

A giao Ngt, bnh. T m, dng huyt. B Ph, nhun to

Sinh a Ngt, ng, hn. Sinh tn dch. lng huyt

Ma nhn V ngt, bnh. Vo Ph, T, Can, Thn. B Thn, nui huyt, nhun to




Chch tho Ngt, n. B T nhun Ph, gii c

5.2.4.4. Vong m tht thy

Triu chng: c th kh gy, mi teo, li co, mt l , hai g m ,ngn tay run, mch vi t hoc co git ng phong.

Php tr: t m tim dng (Tam gip phc mch thang).61



63/259

+ Phn tch bi thuc: (Php b - thanh)V thuc Dc l ng y

A giao Ngt, bnh. T m, dng huyt. B Ph, nhun to

Sinh a Ngt, ng, hn. Sinh tn dch, lng huyt

Mu l Mn cht, hi hn. T m tim dng. Ha m c sp

Ma nhn V ngt, bnh. Vo Ph, T, Can, Thn. B Thn, nui huyt, nhun to



Qui bn Ngt mn, hn. T m, B Tm Thn

Mit gip V mn, hn. Vo Can, Ph, T. Dng m, nhun kin, tn kt


Chch tho Ngt, n. B T nhun Ph, gii c

Cng thc huyt s dngTrong cn: Bch hi, Nhn trung, Thp tuyn.


Bch hi Hi ca mch c v 6 dng kinh. Thanh thnch, tit nhit. c hiu cha trng phong

Tr chng ni nhm, lm, hn m

Nhn trung Hi ca mch c vi cc kinh Dng minh tay c hiu cp cu ngt,hn m, trng phong

Thp tuyn Kt hp vi Nhn trung cp cu ngt, hn m H st. Phi hp trongcha chng trng phong

Ngoi cn: Hnh gian, Thiu ph, Ni quan, Thn mn, Thn du, Candu, Thi kh, Phi dng, Tam m giao.


Hnh gian Hunh ha huyt/Can Bnh can

Thiu ph Hunh ha huyt/Tm Ging haNi quan Giao hi huyt ca Tm bo v mchm duy c hiu vng ngc

Cha chng hi hp, au ngc gykh th, ngn ngc

Thn mn Du Th huyt/Tm T Tm ha

Can du Du huyt ca Can lng B Can huyt

Thn du Bi du huyt/Thn Tm B Thn

Thi kh Nguyn huyt/Thn B

Phi dng Lc huyt/Thn Thn

Tam m giao Giao hi huyt ca 3 kinh m/chn Tm

62



64/259

HUYT PHN CHNG

- Ch chng (triu chng quan trng) ca bnh Huyt phn: st cao, xut huyt, co git.

- Bnh chng Dinh phn bao gm 4 bnh cnh: Huyt nhit vng hnh, Can nhit ngphong, Huyt nhit thng m v Vong m tht thy.

- Triu chng quan trng ca bnh cnh Huyt nhit vng hnh: st cao, du xut huytngoi da v ni tng.

- Triu chng quan trng ca bnh cnh Can nhit ng phong: st cao, co git tng cn.

- Triu chng quan trng ca bnh cnh Huyt nhit thng m: st cao, ming li kh.

- Triu chng quan trng ca bnh cnh Vong m tht thy: du mt n

c nng n.- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng Huyt nhit vng hnh: T gic a hong thang

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng Can nhit ng phong: Linh dng cu ng thang

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng Huyt nhit thng m: Phc mch thang gia gim

- Thuc tiu biu trong iu tr bnh chng Vong m tht thy: Tam gip phc mch thang.

CU HI N TPCU HI 5 CHN 1 - CHN CU NG

1. Trong n bnh, nu mi mc bnh m pht ra ngay, bnh cnh s xuthin

A.V phnB. Kh phnC. Dinh phnD.V phi hp vi Kh phnE. Huyt phn

2. Triu chng noKHNGctrong n bnh Kh phnA. St, s gi lnhB. St caoC. To bnD. Tiu chyE. au ngc, ho

63



65/259

3. V tr xut hin triu chng ca n bnh V phn

A. Hung cchB. PhC.VD. Trng phE. Tm bo

4. Bi thuc ch nh cho n bnh V phn

A. Tang cc mB. Qu chi thangC. Ma hong thangD. Chi t s thangE. Ma hnh thch cam thang

5. V tr noKHNGxut hin triu chng ca n bnh Kh phnA. Hung cchB.VC. Trng phD. PhE. Tm bo

6. Triu chng quan trng trong chn on n bnh Dinh phn

A. St caoB. Ho, au ngcC. Cu toD. L m, ni nhmE. Du xut huyt

7. Triu chng quan trng trong chn on n bnh Huyt phnA. Co gitB. St caoC. Ngi mt miD. Cu to bnE. L m, ni nhm

64



66/259

8. Triu chng quan trng trong chn on n bnh Huyt phn

A. L m, ni nhmB. St caoC. Cu to bnD. Du xut huytE. Tiu chy khng cm c

CU HI NHN QU

1. Trong bi thuc Ngn kiu tn cha bnh t b mao gm: Lin kiu,Kim ngn, Bc h, Kinh gii, u s, Ct cnh, Ngu bng t, L tre, Cam tho.

a. V Lin kiu lm qun, bi vb. Lin kiu c tc dng gii cm tr phong nhit


2. Trong bi thuc Tang cc m cha bnh t Ph gm: Tang dip, Cchoa, Bc h, Lin kiu, Hnh nhn, Ct cnh, L cn, Cam tho.

a. V Ct cnh lm thn, bi v

b. Ct cnh c tc dng thanh nhit, ch khi, chng nn


3. Trong phng huyt cha chng Nhit ut hung cch gm: i chy,Khc tr, Hp cc, Ni quan, n trung.

a. Ngi ta chm b huyt Ni quan cha chng ut hung cch, bi v

b. Huyt ny c tc dng c hiu tr bnh vng hung cch

A. Nu a ng, b ng, a v b c lin quan nhn quB. Nu a ng, b ng, a v b khng lin quan nhn qu

65



67/259


4. Trong phng huyt cha chng to trong Nhit kt trng ph gm:Thin khu, Chi cu, Khc tr, Hp cc

a. Ngi ta chm t huyt Thin khu, bi v

b. Huyt ny l giao hi huyt ca V v i trng


5. Trong bi thuc Thanh cung thang cha bnh Nhit nhp tm bogm: Bt sng tru, Huyn sm, Mch mn, Tm sen, Lin kiu, Trc dip.

a. V Trc dip lm t, bi v

b. Trc dip c tc dng thanh nhit, cha tm phin, th huyt

A. Nu a ng, b ng, a v b c lin quan nhn quB.

Nu a ng, b ng, a v b khng lin quan nhn qu


6. Trong phng huyt cha chng co git trong nhit huyt phn gm:Bch hi, Nhn trung, Thp tuyn.

a. Ngi ta chm t huyt Thp tuyn, bi v

b. Huyt ny l huyt c hiu cha chng t ngt trng phong


66



68/259

P N

CU HI 5 CHN 1 CHN CU NG CU HI NHN QU

STT p n STT p n

1 A 1 A

2 A 2 E

3 B 3 D

4 A 4 C

5 E 5 C

6 D 6 A

7 A

8 D

67



69/259

Bi 4

Bnh ngoi cm lc dm

MC TIU

Sau khi hc tp, sinh vinPHI4. nh ngha c bnh ngoi cm lc dm.5. Lit k c nhng triu chng chnh ca tng bnh cnh thuc ngoi cm lc dm.6. Trnh by c nguyn tc iu tr v cch tr ca tng bnh chng.7. Lit k c tn, thnh phn cu to bi thuc chnh cho tng bnh cnh v

phn tch c c s l lun ca bi thuc s dng.

1. I CNG

Bnh Ngoi cm lc dm l nhm bnh l c nhng c im Gy nn do ngoi nhn gm Phong, Hn, Th, Thp, To, Ha. Gy bnh t ngoi Kinh lc n cc ph tng su. Khng theo quy lut truyn bin no. Bnh danh lun bao gm

+ Tn tc nhn gy bnh+ V tr (kinh lc, tng ph) ni b bnhBnh Ngoi cm lc dm c 3 mc

Cm mo. Thng. Trng.

2. NHNG BNH CHNG THNG GP

2.1. Bnh ngoi cm lc dm h kinh lc

C th lit k nhng bnh t nng vo su nh

68



70/259

2.1.1. Ngoi t phm vo tn lc

Triu chng chnh: au nhc ti ch. au c tnh cht lan ta, kh xcnh (kh tm c p thng trong bnh l ny). Bnh thng d tr, tinlng tt.

Php tr: hnh kh hot huyt (Hot lc ch thng thang)+ Phn tch bi thucV thuc Dc l ng y

L lt n trung tn hn, h kh ch thng

Ngi cu ng, n. iu kinh, an thai, cm mu

Qu chi n kinh, thng mchXuyn khung Cay, n. Hot huyt, ch thng, hnh kh, khu phong

Trn b Cay, ng, m, vo T Ph. Hnh kh, bnh V, ha m, tr thp

Ch xc ng, chua, bnh. L kh, khoan hung

Cu tch

Ngu tt B can, ch thn, cng cn, trng ct

Thin nin kin Tr phong thp, mnh gn xng

+ Cng thc huyt s dng: s dng huyt ti ch v ln cn vng au,vi k thut n chm

2.1.2. Hn t phm vo kinh Cn

y l nhng tnh trng m ngoi t tn cng cc b vo mt on ltrnh ca kinh Cn.

Triu chng chnh: au co rt, au km cm gic t b, nh kin b. Cth km gim vn ng ti ch. V tr au ty thuc vo h kinh cn no btn thng. Khng c biu hin ca cc triu chng ca tng ph tng ng.

Nhng bnh cnh thng gp trong nhm ny gm:2.1.2.1. Phong hn phm kinh cn i trng

(on vai), thng thy trong vim quanh khp vai.

2.1.2.2. Phong hn phm kinh cn Tiu trng

(on vai), thng thy trong

Documents

Bệnh học và đều trị đông y