Chöông 2

Chöông Chöông 22

Baûo Baûo hieåm hieåm xaõ hoäixaõ hoäi

NỘI DUNG CHƯƠNG IINỘI DUNG CHƯƠNG II

I. Bản chất và đặc điểm của BHXH

II. Đối tượng, chức năng, vai trò của BHXH

III. Hệ thống các chế độ BHXH

IV. Quỹ BHXH

V. BHXH VN trong ĐK nền kinh tế thị trường

I- BAÛN CHAÁT VAØ ÑAËC ÑIEÅM CUÛA BHXHBHXH laø söï ñaûm baûo thay theá hoaëc buø ñaép moät phaàn thu nhaäp ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng khi hoï gaëp phaûi nhöõng bieán coá laøm giaûm hoaëc maát khaû naêng lao ñoäng, maát vieäc laøm treân cô sôû hình thaønh vaø söû duïng moät quyõ tieàn teä taäp trung nhaèm ñaûm baûo ñôøi soáng cho ngöôøi lao ñoäng vaø gia ñình hoï, goùp phaàn baûo ñaûm an toaøn xaõ hoäi.

1.1 Baûn chaát cuûa BHXH

NHÖÕNG NOÄI DUNG CHUÛ YEÁU CUÛA BAÛN CHAÁT BHXH

BHXH laø nhu caàu khaùch quan, ña daïng vaø phöùc taïp cuûa xaõ hoäi. Caùc beân tham gia quan heä BHXH.

Beân tham gia BHXH.

Beân BHXH.

Beân ñöôïc BHXH.

Bieán coá laøm giaûm hoaëc maát khaû naêng lao ñoäng, maát vieäc laøm trong BHXH.

Nhöõng ruûi ro ngaãu nhieân;

Nhöõng ruûi ro khoâng hoaøn toaøn ngaãu nhieân.

Ñoàng thôøi nhöõng yeáu toá ñoù coù theå xaûy ra caû trong vaø ngoaøi quaù trình lao ñoäng.

Nguoàn quyõ BHXH:

Do caùc beân tham gia BHXH ñoùng goùp.

Söï hoã trôï töø phía Nhaø nöôùc.


Muïc tieâu cuûa BHXH

Nhaèm thoûa maõn nhöõng nhu caàu thieát yeáu cuûa ngöôøi lao ñoäng trong tröôøng hôïp bò giaûm hoaëc maát thu nhaäp, maát vieäc laøm, nhö:


Ñeàn buø nhöõng khoaûn thu nhaäp bò maát ñeå ñaûm baûo nhu caàu sinh soáng thieát yeáu cuûa ngöôøi lao ñoäng.

Chaêm soùc söùc khoûe vaø choáng beänh taät.

Xaây döïng ñieàu kieän soáng ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa ñaëc bieät cuûa ngöôøi giaø, ngöôøi taøn taät vaø treû em.

1.2. Ñaëc ñieåm cuûa BHXHBHXH laø hoaït ñoäng chia seû ruûi

ro cuûa coäng ñoàng theo nguyeân taéc “soá ñoâng buø soá ít” vaø “tieát kieäm chi tieâu”;

BHXH thöïc thi chính saùch xaõ hoäi, khoâng nhaèm muïc ñích kinh doanh;

BHXH laø moät boä phaän cuûa heä thoáng an sinh xaõ hoäi ñöôïc thöïc hieän theo nguyeân taéc ñoùng goùp;

BHXH thöïc hieän phaân phoái treân cô sôû möùc ñoùng goùp vaøo quyõ BHXH.

II- ÑOÁI TÖÔÏNG, CHÖÙC NAÊNG VAØ VAI TROØ CUÛA BHXH

2.1- Ñoái töôïng BHXH vaø ñoái töôïng tham gia BHXH

Ñoái töôïng BHXH

Laø thu nhaäp bò giaûm hoaëc maát cuûa ngöôøi lao ñoäng

tham gia BHXH do hoï bò giaûm hoaëc maát khaû naêng lao

ñoäng, maát vieäc laøm.

Ñoái töôïng tham gia BHXH

Ngöôøi lao ñoäng

Ngöôøi söû duïng lao ñoäng.

2.2- Chöùc naêng cuûa BHXH

Thay theá hoaëc buø ñaép moät phaàn thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng tham gia baûo hieåm khi:

Hoï bò giaûm hoaëc maát thu nhaäp;

Hoï maát khaû naêng lao ñoäng hoaëc maát vieäc laøm.

Phaân phoái vaø phaân phoái laïi thu nhaäp giöõa nhöõng ngöôøi tham gia BHXH.

Goùp phaàn kích thích ngöôøi lao ñoäng haêng haùi lao ñoäng saûn xuaát.

Taïo söï gaén boù lôïi ích giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng, giöõa ngöôøi lao ñoäng vôùi xh.

3.3- Vai troø cuûa BHXHÑoái vôùi ngöôøi lao ñoäng: giuùp

khaéc phuïc nhöõng khoù khaên thoâng qua caùc khoaûn trôï caáp BHXH.

Ñoái vôùi xaõ hoäi:

Goùp phaàn phuïc hoài naêng löïc laøm vieäc, khaû naêng saùng taïo cuûa söùc lao ñoäng; naâng cao naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi.

Giaùn tieáp laøm taêng söï tieâu duøng cho xaõ hoäi; ñoàng thôøi baûo ñaûm an ninh quoác gia.

Taùc ñoäng tôùi heä thoáng taøi chính thoâng qua hoaït ñoäng ñaàu tö, baûo toàn vaø phaùt trieån quyõ BHXH.

Goùp phaàn thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi.

III- HEÄ THOÁNG CAÙC CHEÁ ÑOÄ BHXHLaø moät heä thoáng caùc

quy ñònh ñöôïc phaùp

luaät hoùa veà ñoái töôïng

höôûng, nghóa vuï vaø

möùc ñoùng goùp cho

töøng tröôøng hôïp BHXH

cuï theå.

3.1- Khaùi nieäm

Cheá ñoä BHXH thöôøng ñöôïc

bieåu hieâïn döôùi daïng caùc vaên

baûn phaùp luaät vaø döôùi luaät,

caùc thoâng tö ñieàu leä.

3.2- Heä thoáng caùc cheá ñoä BHXH

Theo khuyeán nghò cuûa Toå chöùc lao ñoäng quoác teá (ILO) heä thoáng caùc cheá ñoä BHXH bao goàm:

1.Chaêm soùc y teá

2.Trôï caáp oám ñau

3.Trôï caáp thaát nghieäp

4.Trôï caáp tuoåi giaø

5.Trôï caáp tai naïn lao ñoäng vaø beänh ngheà nghieäp

6.Trôï caáp gia ñình..

3.2- Heä thoáng caùc cheá ñoä BHXH

7.Trôï caáp sinh ñeû

8.Trôï caáp khi taøn pheá

9.Trôï caáp cho ngöôøi coøn soáng (Trôï caáp maát ngöôøi nuoâi döôõng)

Tuøy ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi maø moãi nöôùc thöïc hieän khuyeán nghò ñoù ôû möùc ñoä khaùc nhau. Nhöng ít nhaát phaûi thöïc hieän ñöôïc 3 cheá ñoä. Trong ñoù, ít nhaát phaûi coù moät trong naêm cheá ñoä: (3), (4), (5), (8), (9).. .

IV. QUYÕ BHXH

4.1- Khaùi nieämQuyõ BHXH laø quyõ taøi chính ñoäc laäp, taäp trung naèm ngoaøi ngaân saùch nhaø nöôùc. Quyõ coù muïc ñích vaø chuû theå rieâng. Muïc ñích taïo laäp quyõ BHXH laø duøng ñeå chi traû cho ngöôøi lao ñoäng, giuùp hoï oån ñình cuoäc soáng khi gaëp caùc bieán coá vaø ruûi ro. Chuû theå cuûa quyõ BHXH chính laø nhöõng ngöôøi tham gia ñoùng goùp ñeå hình thaønh neân quyõ, do ñoù coù theå bao goàm caû ngöôøi lao ñoäng, ngöôøi söû duïng lao ñoäng vaø Nhaø nöôùc.

4.2- Nguoàn hình thaønh quyõ BHXH

Quyõ BHXH ñöôïc hình thaønh töø nhöõng nguoàn sau:

Ngöôøi söû duïng lao ñoäng ñoùng goùp;

Ngöôøi lao ñoäng ñoùng goùp;

Nhaø nöôùc ñoùng vaø hoã trôï theâm;

Caùc nguoàn khaùc.

VD:Tyû leä ñoùng goùp cuûa caùc beân cho quyõ BHXH cuûa moät soá nöôùc. Doanh

nghieäp(% so vôùi

quyõ löông)

Ngöôøi lao ñoäng

(% so vôùi tieàn

löông)

Nhaø nöôùc

Malaixia

12,75 9,5 Chi toaøn boä cheá ñoä oám ñau, thai saûn

Nhaät 26,30 25,0 48.7

Indonexia

6,50 3,0 Buø thieáu

Phaùp 19,68 11,82 Buø thieáu

CHLB Ñöùc

16,3 – 22,6 14,8 – 18,8 Buø thieáu


4.2- Nguoàn hình thaønh quyõ BHXHMöùc ñoùng goùp BHXH thöïc chaát

laø phí BHXH.

Khi xaùc ñònh möùc phí BHXH phaûi ñaûm baûo caùc nguyeân taéc:

Caân baèng thu chi.

Laáy soá ñoâng buø soá ít.

Coù döï phoøng.

Coâng thöùc bieãu dieãn caân ñoái quyõ baûo hieåm:

Toång thu

+Toån

g tieàn sinh lôøi

=Toång

chi traû cheá ñoä

BHXH

+Toång chi phí quaûn

lyù vaø caùc

khoaûn chi khaùc

+Quyõ döï

phoøng


Phí BHXH ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:

P = f1 + f2 + f3

Trong ñoù:

P: Phí BHXH

f1: Phí thuaàn tuùy trôï caáp BHXH

f2: Phí döï phoøng

f3: Phí quaûn lyù

4.3- Söû duïng quyõ BHXH

Quyõ BHXH ñöôïc söû duïng chuû yeáu ñeå chi traû cho caùc muïc ñích sau ñaây:

o Chi trôï caáp cho caùc cheá ñoä BHXH

o Chi phí cho söï nghieäp quaûn lyù BHXH.

o Chi ñaàu tö taêng tröôûng quyõ BHXH.

V- BHXH VIEÄT NAM TRONG ÑIEÀU KIEÄN KINH TEÁ THÒ TRÖÔØNG

Naêm 1946 cuûa nöôùc VN, Chính phuû ñaõ ban haønh moät loaït saéc leänh quy ñònh veà caùc cheá ñoä trôï caáp oám ñau, tai naïn, höu trí cho coâng nhaân vieân chöùc Nhaø nöôùc.

Naêm 1962, BHXH VN chính thöùc ñöôïc hình thaønh, phaùt trieån vaø laø moät boä phaän cuûa NSNN.

5.1- Sô löôïc quaù trình ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa BHXH Vieät Nam

Naêm 1995, vôùi Nghò ñònh 19/NÑ- CP:

- BHXH VN taùch ra khoûi NSNN, aùp duïng chung cho ngöôøi lao ñoäng thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá;

- Quyõ BHYT ñöôïc thaønh laäp.

Naêm 2002, theo Nghò ñònh soá 100/2002/QÑ-CP ngaøy 6/12/2002 cuûa Chính phuû, BHYT VN chuyeån sang BHXH VN vaø ñöôïc thoáng nhaát quaûn lyù trong heä thoáng BHXH Vieät Nam



BHXH VN laø cô quan söï nghieäp thuoäc Chính phuû, coù chöùc naêng thöïc hieän chính saùch, cheá ñoä BHXH, BHYT (goïi chung laø BHXH) vaø quaûn lyù quyõ BHXH.

Hieän nay, BHXH VN ñaûm baûo 6 cheá ñoä chuû yeáu, nhaèm hoã trôï moät phaàn thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng trong khi ñang laøm vieäc, khi veà höu vaø caû khi bò cheát.

5.2- Ñoái töôïng tham gia BHXH Vieät Nam

5.2.1- Ñoái töôïng tham gia caùc cheá ñoä BHXH baét buoäc + Ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc theo

hôïp ñoàng coù thôøi haïn töø ñuû 3 thaùng trôû leân vaø hôïp ñoàng khoâng xaùc ñònh thôøi haïn trong caùc doanh nghieäp, cô quan, toå chöùc

+ Caùn boä, coâng chöùc, vieân chöùc theo phaùp leänh caùn boä coâng chöùc.

+ Ngöôøi lao ñoäng, xaõ vieân laøm vieäc vaø höôûng tieàn coâng theo hôïp ñoàng lao ñoäng töø ñuû 3 thaùng trôû leân trong caùc hôïp taùc xaõ thaønh laäp vaø hoaït ñoäng theo Luaät HTX.

5.2.1- Ñoái töôïng tham gia caùc cheá ñoä BHXH baét buoäc

Ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc vaø höôûng tieàn löông, tieàn coâng theo hôïp ñoàng lao ñoäng töø ñuû 3 thaùng trôû leân trong caùc DN noâng- laâm - ngö - dieâm nghieäp.

Ngöôøi lao ñoäng ñöôïc quy ñònh ôû ñieåm (1), (3), (4) laøm vieäc theo hôïp ñoàng coù thôøi haïn döôùi 3 thaùng, khi heát haïn hôïp ñoàng vaãn tieáp tuïc laøm vieäc hoaëc kyù hôïp ñoàng lao ñoäng môùi.

Ngöôøi lao ñoäng quy ñònh taïi taát caû caùc ñieåm treân ñi hoïc, thöïc taäp... maø vaãn höôûng tieàn löông hoaëc tieàn coâng.

5.3- Nguoàn hình thaønh vaø söû duïng quyõ BHXH

5.3.1- Nguoàn hình thaønh quyõ BHXH

Ngöôøi söû duïng lao ñoäng: 17% toång quyõ tieàn löông cuûa nhöõng ngöôøi tham gia BHXH trong ñôn vò.

Ngöôøi lao ñoäng: 6% tieàn löông thaùng.

Nhaø nöôùc ñoùng vaø hoã trôï theâm.

Tieàn sinh lôøi cuûa quyõ.

Caùc nguoàn khaùc.

5.3.2- Söû duïng quyõ BHXH

Chi traû cho caùc cheá ñoä maø ñieàu leä BHXH ñaõ quy ñònh.

Chi phí cho söï nghieäp quaûn lyù BHXH ôû caùc caáp caùc ngaønh.

Phaàn quyõ nhaøn roãi ñöôïc pheùp ñaàu tö ñeå baûo toàn giaù trò vaø taêng tröôûng theo quy ñònh cuûa chính phuû.

Chi döï phoøng.

5.4- Heä thoáng caùc cheá ñoä BHXH Vieät Nam

1. Cheá ñoä BHYT.

2. Cheá ñoä trôï caáp oám ñau.

3. Cheá ñoä trôï caáp tai naïn lao ñoäng vaø beänh ngheà nghieäp.

4. Cheá ñoä trôï caáp thai saûn.

5. Cheá ñoä höu trí.

6. Cheá ñoä töû tuaát.

Ngoaøi 6 cheá ñoä treân, BHXH Vieät Nam thöïc hieän theâm Cheá ñoä nghæ döôõng söùc, phuïc hoài söùc khoûe.

5.5- Noäi dung caùc cheá ñoä BHXH Vieät Nam5.5.1- Cheá ñoä trôï caáp oám ñau

a- Ñieàu kieän höôûng trôï caáp oám ñau

Ngöôøi lao ñoäng tham gia BHXH khi oám ñau, tai naïn ruûi ro phaûi nghæ vieäc, ñöôïc khaùm, chöõa beänh vaø phaûi coù ñuû hoà sô theo quy ñònh.

Ngöôøi lao ñoäng coù con nhoû (döôùi 7 tuoåi) bò oám ñau, coù yeâu caàu cuûa toå chöùc y teá phaûi nghæ vieäc ñeå chaêm soùc con oám.

Möùc trôï caáp oám ñau

Möùc trôï caáp 1 ngaøy

Soá ngaøy ñöôïc trôï caáp= x

Möùc trôï caáp oám ñau ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:

Möùc trôï caáp

1 ngaøy=

Tieàn löông ñoùng BHXH cuûa

thaùng tröôùc khi nghæ oám26 ngaøy

x 75%

5.5.1- Cheá ñoä trôï caáp oám ñau

b - Möùc höôûng trôï caáp oám ñau

Thôøi gian toái ña ñöôïc höôûng trôï caáp oám ñau


c- Thôøi gian höôûng trôï caáp oám ñau

Ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc trong ñieàu kieän bình thöôøng:

+ 30 ngaøy trong naêm, neáu ñaõ ñoùng

BHXH döôùi 15 naêm;


BHXH töø 15 ñeán döôùi 30 naêm;


BHXH treân 30 naêm.

Thôøi gian toái ña ñöôïc höôûng trôï caáp oám ñau



Ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng laøm caùc ngheà hoaëc coâng vieäc naëng nhoïc, ñoäc haïi; laøm ôû nôi coù phuï caáp khu vöïc heä soá töø 0,7 trôû leân:


BHXH döôùi 15 naêm;


BHXH töø 15 ñeán döôùi 30 naêm;


BHXH treân 30 naêm.

Thôøi gian toái ña ñöôïc

höôûng trôï caáp ñeå

chaêm soùc con oám ñau



+ 20 ngaøy trong naêm, ñoái vôùi

con döôùi 3 tuoåi;

+ 15 ngaøy trong naêm, ñoái vôùi

con töø 3 ñeán döôùi 7 tuoåi.

5.5.2. Cheá ñoä trôï caáp thai saûn

a. Ñieàu kieän höôûng trôï caáp thai saûn

Lao ñoäng nöõ coù thai, sinh con khi nghæ vieäc;

Ngöôøi lao ñoäng neáu nuoâi con nuoâi sô sinh theo quy ñònh Luaät hoân nhaân vaø gia ñình khi nghæ vieäc.

Trôï caáp khi nghæ vieäc sinh

con

Tieàn löông laøm caên cöù ñoùng BHXH bq 6 cuûa thaùng tröôùc khi nghæ

sinh con

Trôï caáp khi nghæ vieäc ñi khaùm

thai,

saûy thai

Tieàn löông ñoùng BHXH cuûa

Bq 6 thaùng tröôùc khi nghæ vieäc

Soá thaùng nghæ sinh con= x

=26 ngaøy

x 100%

Soá ngaøy nghæ

x


b. Möùc höôûng trôï caáp thai saûn

Thôøi gian coù thai: ñöôïc nghæ vieäc ñeå ñi khaùm thai


c. Thôøi gian höôûng trôï caáp thai saûn

Trong TH bình thöôøng: 5 laàn; moãi laàn moät ngaøy.

Trong TH ñaëc bieät: 2 ngaøy cho moãi laàn khaùm.

Tröôøng hôïp saûy thai: ñöôïc nghæ höôûng trôï caáp

+ 10 ngaøy: thai döôùi 1 thaùng;

+ 20 ngaøy: thai töø 1 ñeán döôùi 3 thaùng;

+ 40 ngaøy: thai töø 3 ñeán döôùi 3 thaùng;

+ 50 ngaøy: thai töø 6 thaùng trôû leân.

Thôøi gian nghæ vieäc tröôùc vaø sau khi sinh



Sinh bình thöôøng:

- Ngöôøi laøm vieäc trong ñieàu kieän bình thöôøng: 4 thaùng;

- Ngöôøi laøm ngheà hoaëc coâng vieäc naëng nhoïc, ñoäc haïi; laøm theo cheá ñoä 3 ca; laøm vieäc ôû nôi coù phuï caáp khu vöïc heä soá 0,5 vaø 0,7; nöõ quaân nhaân vaø nöõ coâng an: 5 thaùng;

- Ngöôøi laøm vieäc ôû nôi coù phuï caáp khu vöïc heä soá 1; ngöôøi laøm ngheà hoaëc coâng vieäc ñaëc bieät theo quy ñònh: 6 thaùng.

Thôøi gian nghæ vieäc tröôùc vaø sau khi sinh



Sinh ñoâi trôû leân: töø con thöù 2, moãi con meï ñöôïc nghæ theâm 30 ngaøy.

Sau khi sinh, con bò cheát: Con döôùi 60 ngaøy tuoåi bò cheát: meï ñöôïc nghæ 90 ngaøy (tính töø ngaøy sinh);

Con töø 60 ngaøy tuoåi trôû leân bò cheát: meï ñöôïc nghæ 30 ngaøy (töø khi con cheát, nhöng khoâng ñöôïc vöôït quaù thôøi gian quy ñònh).

Keát thuùc chöông Keát thuùc chöông 22

Documents

Chöông 2