ÇIKAR ÇATIŞMAM YOKTUR

TÜBERKÜLOZ ENFEKSİYON KONTROLÜ

(TB EK)

Dr. Filiz Duyar Ağca

5 No.lu Verem Savaşı Dispanseri

ANKARA

KONU BAŞLIKLARI

TB basilinin yayılmasını etkileyen unsurlar ve yayılmanın önlenmesi

Enfeksiyon Kontrolü (EK) hiyerarşisi

Düzenleme Yönetimsel önlemler Çevresel önlemler Solunumun korunması

TB BASİLİNİN YAYILMASINI ETKİLEYEN UNSURLAR - 1

1- HASTAYA AİT Bulaştırıcılık; etkili TB tedavisi alıp almadığı

2- TEMASLI KİŞİYE AİT Hastayla temas süresi, temas sıklığı ve

yakınlığı, yaşı, bağışıklık durumu;

3- BAKTERİYE AİT Basilin intrinsik virülansı, yetersiz ve

düzensiz tedaviye bağlı uzamış bulaşıcılık

TB BASİLİNİN YAYILMASINI ETKİLEYEN UNSURLAR - 2

4- SAĞLIK TESİSİNE AİT

Tesisin bulunduğu yer ve yapısı (sabit) Hava sıcaklığı ve nem (değişken) Çalışanların sayısı ve eğitimi Tesisin kaynakları Hasta hareketine yönelik yazılı kurallar ve

uygulamalar Başvuru ertesi TB tanısı koyma ve tedavi

başlama arasında geçen süre

TB’ DE YAYILMANIN ÖNLENMESİ

Hastadan: Çalışana, hastaya, ziyaretçiyeÇalışandan: Çalışana, hastaya, ziyaretçiyeZiyaretçiden: Çalışana, hastaya, ziyaretçiye olabilir.Refakatçi ??

YAYILMA ÖNLENİRSE RİSK AZALIR

TB VE HIV

DSÖ STRATEJİSİ – 3 I

Yoğunlaştırılmış vaka saptama (Intensified case finding)

İzoniazid ile Koruyucu Tedavi (Isoniazid Preventive Therapy, IPT)

Enfeksiyon Kontrolü (Infection Control,IC) Damlacıkların yayılmasını engelleme, bulaşmanın

kontrolü

Tarama, Eğitim, Ayırma, HIV için Servis, İnceleme

ENFEKSİYON KONTROLÜ HİYERARŞİSİ

ENFEKSİYON KONTROLÜ HİYERARŞİSİ - 1

1) Yönetimsel (İdari) Önlemler

EN ETKİN ve MALİYETİ DÜŞÜK olan kontrollerdir.

İyi hazırlanan, uygulanan ve periyodik olarak gözden geçirilen yazılı bir program, TB basiline maruz kalma ve yayılma riskini azaltmayı amaçlar.

ENFEKSİYON KONTROLÜ HİYERARŞİSİ - 2

2) Çevresel (Mühendislik) Önlemler Damlacık yoğunluğunu azaltarak

bulaşmayı önleyici işlemlerdir.

3) Solunumun Korunması TB hastalarının bulunduğu alanlarda

yüksek maruziyet riski nedeniyle sağlam bireyin basil almasını önlemek için uygulanır.

EK DÜZENLEMEEK PLANI (bütçe, koordinasyon grubu, insan kaynakları, prosedürler)

ACSM (kamuoyu oluşturma, iletişim, toplumsal seferberlik)

RİSK TAYİNİ (ulusal / tesis düzeyinde öncelikli yapılması gerekenler, hastalar için triaj)

EĞİTİM (Ulusal TB Programı olmalı, UTP ile uyumlu aktiviteler gerçekleştirilmeli)

SÜRVEYANS ÇALIŞMALARI (TB tanısı almış sağlık personeli kayıtlarını içermeli)

EK Planı - 1

Her tesis kadar kurumdaki her yerleşke için ayrı plan oluşturulmalı;

Plan ve protokoller yazılı olmalı, kolay ulaşılır ve anlaşılır hazırlanmalı;

Göstergeler/ değişkenler uygulama sırasında değerlendirilmeli;

Sonuçlar periyodik olarak gözden geçirilmeli ve tekrar düzenlenmelidir.

EK Planı - 2

Personelin sorumlulukları belirlenmeli,

görev tanımları bildirilmeli;

Eğitim programları oluşturulmalı;

Her planda açıklamalar, öncelikler, bütçeleme, bakım-onarım vb. ayrıntılar yer almalıdır (örneğin yıllık bütçenin %10’unun bakım- onarım için ayrılması önerilmektedir)

EK planı döngüsü

Plan Oluşturmak

Eğitim

Uygulamak

Eğitim Eğitim

Eğitim Değerlendirmek Gözden

Geçirmek

Risk Tayini

Aynı bölgedeki her tesis veya aynı tesisteki her yerleşke için ayrı risk tayini yapılmalı (düşük, orta, yüksek);

TB ve HIV/ AIDS prevalansları göz önüne alınarak planlanmalı;

Yüksek risk grupları, mesleki risk grupları için yapılmalı;

Coğrafi bölgeler arası farklar dikkate alınacak şekilde oluşturulmalıdır.

Risk Tayini

Eğitim

TB ve dirençli TB , ayrıca korunma hakkında bilgi içermeli

Başlangıçta ve sonrasında yıllık yapılmalı

Sağlık çalışanları için her meslek grubuna ayrı ayrı düzenlenmeli

Hasta eğitimleri de organize edilmeli

Halkı bilgilendirme sürdürülmeli

Sürveyans Çalışmaları

Periyodik veri toplanmasını sağlar

Sağlık çalışanlarında TB oranı ile ilgili verileri kapsamalıdır

Tüm sağlık personelinin işe girişte ve sonrasında periyodik taranması gereklidir. (Göğüs filmi çekimi ve TDT uygulanması)

YÖNETİMSEL ÖNLEMLER(Öncelikle uygulanmalı)

Triaj, hasta hareketi şeması (ilk başvuru anından itibaren)

Erken tanı ve tedavi

Olası TB vakaları için Öksürük Eğitimi

Sağlık tesisinde geçirilen zamanı ve mekanı ayırmaya yönelik uygulamalar

Sağlık çalışanları için önlem ve bakım

Öksürük Eğitimi

ÇEVRESEL ÖNLEMLER - 1

TARTIŞILMASI GEREKEN KONULAR

Taslak/ Proje

Uygulanabilirlik/ Kullanışlılık

Devamlılık/ Sürdürülebilirlik

Tedarik etme/ Koruma

ÇEVRESEL ÖNLEMLER - 2

TEKNİK PERSONEL VE DONANIM GEREKSİNİMİNİN BELİRLENMESİ

HAVALANDIRMA

(Doğal ve/ veya Mekanik)

FİLTRE KULLANIMI

ULTRAVİYOLE KULLANIMI

HAVALANDIRMA

Akılda tutulması gereken kavramlar

Saatlik Hava Değişimi (SHD)

Pozitif Basınç (personelin bulunduğu alan)

Negatif Basınç (hastanın bulunduğu alan)

Hava Akım Hızı

Laminar Akım (laboratuvar, ameliyathane)

Başvuru Kaynakları

CDC, WHO, AIA, ASHRAE, OSHA

Soru: TB hasta odasında yeterli havalanma sağlanması için, saatlik hava değişimi en az kaç kez olmalıdır?

A : 3

B : 6

C : 12

D : 18

Doğal Havalandırma

En ucuz, en bilinen yöntemYerleşkeyi düzenlerken hava akım yönleri belirlenmeli

(duman tüpü, hava akım hızı ölçer ile)Isı ve nem değişiklikleri dikkate alınmalı (cam filmi kullanımıyla oda ısısını azaltma)Kapı alt kısımlarına ızgaralar, üste ise pencereler eklenerek hava akım hızı

arttırılabilir veya sürgülü kapılar aracılığıyla ayarlanabilir

Akım ölçer (Velocitymeter)Hava akış hızı= Metreküp/ Saat

Duman tüpü ( Smoke pipe)

Mekanik Havalandırma

Vantilatörler (pencere tipi, ayaklı tip)

Temiz hava sağlayıcı ve egzoz düzeneği kurulumu (türbinler)

Pozitif ve Negatif basınçlı alanlar

Lokal sistemler (biyogüvenlik kabinleri ve hava temizleyiciler)

Merkezi sistemler (ÇİD veya YİD TB

üniteleri)

Hava temizleyiciler

TB Laboratuvarı

Sadece yayma mikroskopisi yapılan laboratuvar

Biyogüvenlik kabini - Sınıf IYayma/teksif mikroskopisi yapılan ve kültür çalışılan laboratuvar

Biyogüvenlik kabini – Sınıf IIPCR için horizontal laminar akım sağlayan havalandırma sistemli kabinler tercih edilir

Biyogüvenlik kabini

Filtreler - 1

Negatif basınçlı ortamlar oluşturulurken hava giriş, çıkış (egzoz) sistemleri gerekir

Havayı temizlemek için çıkışta filtre kullanılır

Lokal ya da merkezi havalandırma sistemi içine yerleştirilebilir

Filtre alınırken şartname hazırlanmalıdır (temin edilebilirlik, etkinlik ölçümü)

Filtreler - 2

Pilili filtreler

%50 filtrasyon sağlar

HEPA (Yüksek Etkinlikli Parçacık Hava) filtreler

% 99.97 filtrasyon sağlar

*Mikrobiyoloji laboratuvarlarında tercih edilmesi gereken filtre türü

UV Işını - 1

UVC ışını, UV basil öldürücü radyasyonHavalandırmaya ek olarak kullanılırAlan hacmine göre sayısı belirlenirYerden 2,10- 2,15 cm yukarı yerleştirilmesi doğrudurHava akım yönüne dik yerleştirilirKapaklı veya indirekt aydınlatma gibi

tavana yönelik yerleştirilirse dermatit, konjonktivit yapma riski azalırOptimum ışınlama için periyodik temizlik ve radyasyon ölçümü gereklidir

UV ölçer

Doğal havalandırma ve UV lamba

UV ışını - 2

UV etkisini arttıran faktörler 1: Radyasyon yoğunluğu 2: Maruziyet süresinin uzunluğu 3: Bulaşıcı parçacıkların lambaya yakın

oluşuUV etkisini azaltan faktörler

Nem: %70 üzeri ise ÖNERİLMEZ

Mesleki maruziyet limiti: Belli sürede maruz kalınabilir maksimum radyasyon dozuDoz = Zaman X Radyasyon

(maksimum 6000 µJ/cm²)

SOLUNUMUN KORUNMASI

Solunumsal maskeler (respiratörler) Sağlık personeli ve hasta temaslıları için N 95 (Amerika) ; FFP 3 ( Avrupa)

Cerrahi maskeler Hastalar için

Negatif basınçlı maskeler Dirençli TB, bronkoskopi üniteleri için

Uyum Testi Maskenin yüze tam oturup oturmadığı test

edilir

Negatif basınçlı maske

Uyum Testi

TEŞEKKÜR EDERİM filizdagca@yahoo.com

Kaynaklar 1- WHO Policy on TB Infection Control in

Health Care Facilities,Congregate Settings and Households; 2009

2- CDC Guidelines, MMWR 2005 3- Avrupa TB EK Kursu Notları, 2008 4- www.TuberculosisTextbook.com 2007