Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Thực hành sử dụng các công cụ
xét nghiệm dùng trong tư vấn
điều trị cai nghiện thuốc lá:
CO trong hơi thở ra, Cân sức
khỏe, đo vòng eo, chiều cao
Khí CO là gì?
• Khí cácbon monoxit (CO) là một chất khí không màu, không mùi, bắt cháy và
có độc tính cao. Nó được tạo ra do sự đốt cháy không hoàn toàn của cacbon
và hợp chất của cacbon. Các nguồn tạo ra khí CO như khí thải xe máy, ô tô,
khói và khói thuốc….
• CO, hắc ín và nicotine là những thành phần chính của thuốc lá và khói thuốc
lá. Tất cả những chất này đều gây hại tới sức khỏe con người: :
– CO chủ yếu ảnh hưởng đến phổi, tim và mạch máu và ở phụ nữ mang thai
CO đi vào máu của thai nhi và giảm cung cấp oxy ở thai nhi.
– Khi hít khói thuốc lá, CO được hấp thu vào máu qua niêm mạc phổi
– Oxy được vận chuyển trong máu bởi các tế bào hồng cầu. CO có ái lực với
hemoglobin trong hồng cầu mạnh gấp 230-270 lần so với oxy nên khi được
hít vào phổi CO sẽ gắn chặt với Hb hình thành COHb do đó máu không thể
chuyên trở oxy đến tế bào.
Source: www.covita.net
CO có tác động như thế nào đến cơ thể?
• Tim: tim phải làm việc nhiều hơn (đập nhanh hơn) để có đủ oxy cho
tất cả các bộ phận của cơ thể. Tim cũng nhận được ít oxy hơn, chính
điều này cũng gây nguy cơ tổn thương tim.
• Tuần hoàn: COHb làm cho các động mạch dày lên do phủ một lớp
chất béo, điều này gây ra các vấn đề về tuần hoàn và huyết áp cao sẽ
làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ. Bàn tay và bàn chân có thể trở
lên lạnh hơn do giảm lượng máu lưu thông đến các chi.
• Thở: việc giảm cung cấp oxy làm bạn cảm thấy rất khó thở khi hoạt
động thể lực nhiều hơn do ít khí oxy được dự trữ sẵn. Thiếu oxy cũng
có thể làm bạn cảm thấy mệt mỏi và mất tập trung.
• Mang thai: việc cung cấp oxy là cần thiết cho sự phát triển của trẻ,
oxy sẽ giảm đi khi bà mẹ mang thai hút thuốc. Điều này làm tăng
nguy cơ trẻ sinh ra bị nhẹ cân, hoặc bị khuyết tật, thậm chí có nguy
cơ về hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh.Source: www.covita.net
Kết quả đo CO phản ánh gì? (1)
PPM (Parts Per Million) – đơn vị đo (phần triệu).
– Đo CO trong hơi thở ra (ppm) cho thấy lượng CO trong phổi và máu,
đây là chỉ số đo lường gián tiếp lượng COHb trong máu – là mức CO
trong máu
– % COHb là tỷ lệ tế bào hồng cầu mang CO thay vì oxy.
– Lượng CO sẽ đạt mức cao nhất vào cuối ngày, khi người hút thuốc đã
hút hầu hết hoặc tất cả số điều thuốc mà họ thường hút trong ngày và
tạo ra mức CO cao. CO nhanh chóng được đào thải ra khỏi cơ thể, thời
gian bán hủy là 5 giờ và trong vòng 24-48 giờ nếu không hút thuốc,
lượng CO sẽ bằng lượng CO của người không hút thuốc (dưới 6 ppm).
Source: www.covita.net
Kết quả đo CO phản ánh gì? (2)
PPM (Parts Per Million) – đơn vị đo (phần triệu).
– Lượng CO trong hơi thở ra cũng là một chỉ số về mức độ các
chất độc hại khác có trong khói thuốc lá
– Kết quả đo CO không phản ảnh chính xác số điếu thuốc được
hút, nó là chỉ số phản ánh lượng khói thuốc người hút thuốc đã
hít vào.
– Kết quả đo CO có thể giúp tư vấn viên giúp người hút thuốc có
những điều chỉnh phương pháp hoặc cách cung cấp nicotine.
Source: www.covita.net
Tại sao cần đo CO?
• CO dễ dàng được đo thông qua hơi thở - đo CO dễ dàng tiến
hành, không phải lấy máu và có chi phí-hiệu quả cao. Là
phương tiện đánh giá tình trạng hít thuốc với một số lượng lớn
khách hàng.
• Đây là một công cụ lâm sàng độc lập, cung cấp những bằng
chứng có giá trị trong việc xác định, đánh giá và điều trị cai
nghiện thuốc lá.
• Đo CO trong hơi thở dễ dàng thực hiện bởi các cán bộ không
cần có kỹ thuật chuyên môn sâuSource: www.covita.net
Lợi ích của đo CO
Máy đo CO là một công cụ đơn giản giúp bạn theo dõi và đánh giá:
• Lượng CO trong hơi thở hình thành mối liên kết giữa cơ thể và việc
hút thuốc.
• Chỉ số sinh học cho thấy các nguy cơ sức khỏe
• Theo dõi thường xuyên và kiểm tra được tiến trình và thay đổi hành
vi.
• Lượng CO có tương quan lớn với mức độ nghiện thuốc lá (mức độ
nictonine trong huyết thanh và mức độ nghiện thuốc lá)
• Hỗ trợ tích cực cho quá trình động viên và khuyến khích bệnh nhân
• Chỉ số sinh-hóa đánh giá chương trình cai nghiện thuốc lá
Source: www.covita.net
Nội dung
1. Các thiết bị đi kèm máy
2. Các lưu ý khi sử dụng máy
3. Cách thức vận hành máy
4. Phiên giải kết quả
9
Chi tiết bộ phận máy (1)
1. Màn hình hiển thị
2. Đèn báo mức độ
3. Nút bật/tắt nguồn
4. Khe cắm ống D
5. Ống mút D
6. Ống mút hình trụ
kết nối/tiếp xúc
11
Chi tiết bộ phận máy (2)
7. Cổng ra của khí thở vào
8. Loa
9. Đầu kết nối USB
10. Ống thổi
11. Khoang chứa pin
12. Nút reset
13. Nắp đậy khoang pin
12
Các lưu ý khi sử dụng máy• Các yếu tố có thể làm sai lệch kết quả:
– Uống các chất có cồn, có thể làm sai lệch kết quả
– Rửa sạch tay trước khi đo để tránh làm sai số kết quả
• Yếu tố nhiễm khuẩn:
– Sử dụng mỗi ống thổi riêng cho từng người
– Ống Mút hình D là van 1 chiều, chỉ cho không khí chạy theo chiều thổi vào – cần thay mỗi tháng hoặc
sớm hơn
– Hệ thống lọc thông minh giữ và loại bỏ các vi khuẩn
• Các chú ý khác:
– Nên thực hiện phép đo đứng sao cho dễ quan sát biểu hiện của người hút thuốc và máy đo
– Không để đối tượng tự đo
– Để chọn một ứng dụng, nháy đúp 2 lần
– Để di chuyển con trỏ, nháy 1 lần
– Tháo pin ra khỏi máy sau khi sử dụng xong
– Không được rửa bằng nước hay các chất chứa cồn
– Chỉ lau bằng các dung dịch chống nhiễm khuẩn không chứa cồn13
Cách thức vận hành máy (1)
• Bao gồm 10 bước:
B1: Bật màn hình bằng cách giữ nút bật 3 giây và
kiểm tra các thông tin: pin, nhóm đối tượng, âm thanh…
B2: Lắp ống mút hình D và ống thổi vào máy
14
Dành cho người trưởng thành
Dành cho đối tượng vị thành niên (<18)
Cách thức vận hành máy (2)
• Bao gồm 10 bước:
B3: Nhắc người hút thuốc hít hơi
từ từ vào phổi, và nháy đúp nút
nguồn để bắt đầu đếm thời gian
B4: Nhắc người hút thuốc giữ hơi
thở trong lồng ngực 15 giây (trong
trạng thái thả lỏng người, không
gồng cơ).
B5: 3 giây giữ hơi cuối được thể
hiện bằng 3 tiếng “bíp”
15
Cách thức vận hành máy (3)
• Bao gồm 10 bước:
B6: sau khi kết thúc tiếng bíp thứ 3, thổi
đều, từ từ, và liên tục vào trong ống cho đến
khi hết hoàn toàn hơi trong phổi
B7: Đọc kết quả hiển thị trên màn hình về
lượng CO và % COHb
B8: Loại bỏ ống thổi VÀ tháo ống mút hình
D ra giữa các lần đo để loại bỏ lượng khí tồn
dư
B9: Để thực hiện lại, nháy đúp vào hình mũi
tên để quay về màn hình chính và thực hiện
lại từ việc kiếm tra lại nhóm đối tượng và B2
B10: Bấm nút 3 giây để tắt nguồn
16
Mối liên quan giữa thời gian hút thuốc và CO
Sau 5-6 tiếng từ thời điểm hút điếu cuối cùng, nồng độ CO giảm 1
nửa.
Sau 48 tiếng không hút, nồng độ CO giữa người hút thuốc và người
không hút thuốc như nhau
• Nên đo CO sau khi hút thuốc tối thiểu được 10 phút
• Thời gian tốt nhất để đo CO là vào cuối ngày
• Đối với người bị bệnh về hô hấp và lồng ngực (nếu không
có sức để thổi), thì cần hít vào càng tối đa có thể (5-10s)
18
Cách nhận biết bệnh nhân thở đúng
1. Ống hình trụ có khí bên trong (đục, mờ)
2. Máy sẽ chuyển về trạng thái “quay lại”
3. Dựa vào sự chuyển động của cơ đầu mặt cổ
(Nếu thở vào trong ống, các cơ sẽ chuyển
động)
19
Một số tình huống khác
1. Khi đo xong mà máy vẫn tiếp tục nhảy số
bệnh nhân thở nhanh, máy CO chưa cảm thụ
được nên phản ánh chỉ số chưa chính xác
cần đo lại
2. Đo xong mà kết quả chỉ có 1-2ppm (Bằng kết
quả trong không khí) Cần hướng dẫn lại cho
bệnh nhân theo các bước
20
Cân nặng (Kg)
BMI = --------------------- = 18,5 – 22.9
[Chiều cao (m)]2
Thừa cân: 23-24.9
Béo phì độ I: 25-29.9
Béo phì độ II: ≥ 30
Béo phì độ III: ≥ 40
TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN THỪA CÂN BÉO PHÌ
WHO 2000
CHỈ SỐ KHỐI CƠ THỂ
(BMI= Body mass index)
VÍ DỤ
Một người cao 1.55m, nặng 56kg
BMI= 56/(1.551.55)= 23,3
Kết luận: Thừa cân
BMI khoảng chính xác
Béo bụng đơn thuần
Tích mỡ bất thường
Tập thể lực
Tỷ lệ mỡ cơ thể
Mô
Khoảng mỡ
Môõ
Nöôùc
Ñaïm
Khoaùng
Mỡ
Nước
Mỡ
Nước
Đạm
Khoáng
Theo giải phẫu học Theo thành phần hóa
học
CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐO TỶ LỆ MỠ
CƠ THỂ
- Đo gián tiếp qua đo khối lượng nước
- Đo mỡ dưới da để tính ra mỡ toàn cơ thể
- Đo kháng trở điện sinh học
(Bioelectrical Impedance Analysis)
- Đo tỷ trọng cơ thể
- Đo độ hấp thụ năng lượng tia X kép
( Dual Energy X ray Absortionmetry – DEXA)
Điện cực tay
Điện cực tay chân
VÒNG EO
Cách 2.
Nối điểm giữa gai chậu trước trên và
bờ dưới xương sườn, thì thở ra
Cách 1
Đơn giản là vòng đi qua rốn ở kỳ
thở ra
≥ 90 cm ôû nam
≥ 80 cm ôû nöõ
Béo bụng nữ
Phân hóa hình quả táo
(apple shaped): Kiểu nam
Phân hóa hình quả lê
(pear shaped): Kiểu nữ
Nguy cơ bệnh mạn tính cao Nguy cơ bệnh mạn tính thấp
Canada guideline 2007