Daha Cok Türkce

7/30/2019 Daha Cok Trkce

1/90

Kanbilimciler iin

DAHA OK TRKE,

DAHA GZEL TRKE

Prof. Dr. Ycel TANGN


2/90

Kanbilimciler iin

DAHA OK TRKE,

DAHA GZEL TRKE



3/90

Dernek Adresi: Trk Oca Cad. No: 17/6 Caalolu-Eminn-STANBULHer Trl Gnderim ve Yazmalar in Adres:Adres : Turan Gne Bulv. lkbahar Mah. 613. Sok. No: 8 ankaya-ANKARA

Tel : +90 312 490 98 97 (pbx)Faks : +90 312 490 98 68E-posta : [email protected] - [email protected]

Merkez : Lale Sokak 7/12 Shhiye - ANKARATel : +90 312 230 19 74-76Faks : +90 312 230 19 71

ube : ekerhane Mah. Kaptanolu Sokak 11/C Alanya-ANTALYATel : +90 242 519 00 01www.allame.org.tr

Allame Tantm MatbaaclkBu kitabn tm haklar sakldr.Kaynak gsterilmeden kitaptan alnt yaplamaz.Herhangi bir ekilde ya da yntemle oaltlamaz.Sertika Nu. : 15110

Kapak ve Sayfa Tasarm : skender yii

ISBN : 978-605-87458-0-3

Kanbilimciler iin

DAHA OK TRKE,DAHA GZEL TRKE



4/90

Kanbilimciler iin daha ok Trke, daha gzel Trke 3

NDEKLER

SUNU ........................................................................................................5

NSZ ........................................................................................................7

GR.......................................................................................................... 11

Trke sorunlarmz .........................................................................13Nedenler. Bu duruma nasl geldik?................................................14

zm yollar. Ne yapmalyz? ......................................................16

TRKE KARILIKLARI VARKEN (Szlke) ...............................19

SIK KULLANILAN YABANCI TERMLERE TRKEKARILIK BEKLER ..........................................................................49

SIK YAPILAN YANLILAR ..................................................................55

Kan hcrelerini adlandrmada gr birliinevarabilir miyiz? .................................................................................55

Bilinmesi gereken kurallar...............................................................57

Birka basit dilbilgisi kural ....................................................57Dier kurallar ............................................................................57


5/90

4 Prof. Dr. Ycel TANGN

Yabanc zel adlarn yazl .................................................... 58

la adlar ...................................................................................58

rneklerle sk yaplan yanllar ......................................................59Tamlamalarda eviri yanllar ........................................................ 72

Ad (isim) tamlamalar ..............................................................72

Addan tretilmi nad (sfat) tamlamalar ...........................73

Yazm (imla) yanllar ve noktalama imleri ................................74

DORU VE GZEL OLMAYAN TRKERNEKLER (Seki) ..............................................................................75

GEN KANBLMCLERE ALAK GNLLTLER (Sonsz) .................................................................................83

KAYNAKA ve SZLKLER ..............................................................84


6/90


Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr Kurumu UNESCO,tehlike altndaki dillere ilikin son atlasnda, 200 dilin son 60-70 yllksrede kaybolduunu aklad. Ayn rapora gre pek ok dil de tehditaltnda.

Buradan bakldnda, bir dili korumak ve gelitirmek aslnda

sadece ulusal bir nem tamann tesinde, evrensel bir zenginlikkapsamnda da anlalmal.

UNESCO bir dilin tehdit altnda olup olmadn belirlerken eitliltler kullanyor. Bunlar arasnda dilin kuaktan kuaa aktarlmas,dilin kullanm alanlarnda deiiklikler, yeni alanlara ve ortamlara dilintepkisi, devletlerin ve kurumlarn tutum ve politikalar yer almakta.Toplumun bireylerinin kendi dillerine ynelik tutumu da ok nemli

olarak belirlenmi bir baka lt.Dilimizin kullanld yeni bir alan olarak kan hastalklar ile uraan

bilim insanlar zelinde dil konusundaki sorumluluk elbette nceliklebizlerde. Buradan bir karm yaparsak, UNESCOya gre toplumunbireyleri olarak hematoloji (kanbilim) alannda reten, reten bizlerindile kar yaklam, bir tehlikenin giderilmesi asndan nemli.

Biz ne yaptk? Daha ok Trke daha gzel Trke sylemini

ne kartp bilim insanlarn konuurken yazarken Trkeye zengstermeye isteklendirdik. rencilerimize yazm rehberleri ve

SUNU


7/90


szlk saladk. Kongrelerimizde ve deiik eitim etkinliklerimizdeTrke zerine konferanslar dzenledik. En iyi Trke kullanan

aratrmaclarmz, ulusal kongrelerde, dllerle destekledik.Yalnz banza bir eyler baarrsnz. Birka kii ile daha fazla

iler yaparsnz; ama byk bir ekiple ok iler yapabilirsiniz. Bualmalar, hematoloji toplumumuzun ortak rnleri halini ald. Dilinkuaktan kuaa aktarlmas da gerekliydi. Bunun iin de bir kaynakretilmeliydi. Bu grev kendiliinden ve sorgusuz sahibini buldu.

Hepimizin kafasnda hoca kavramn yaratan rneklerimiz

olmutur. Benim iin hocalar arasnda sadece yaklak yirmi ylayakn bir sredir tanyp bildiim Prof. Dr. Ycel Tangn nemli yertutmutur. Nesnel, eletirel yaklamn her zaman zerimde bir kalitekontrol mekanizmas olarak hissettiim deerli hocam, bilim insanve vatanda sorumluluunu bu kez de byle bir rnle retti bana.Elimizde olup kuaklara aktarlacak ve uluslararas standart kitapnumaras (ISBN) alarak arivlerde de yerini bulacak bu eser, alanndaaz grlen rneklerden biri. nc bir eser olarak deer bulacanayrekten inanyorum.

En iyi teekkr etme yolu nedir koullara gre deiir; ancak buteekkr bylece en iyisi olarak kabul ediniz. Sevgili hocam; iyi kiretmenim oldunuz. Yreiniz hi susmasn.

Prof. Dr. Muhit ZCAN Trk Hematoloji DerneiYnetim Kurulu Bakan

Eyll 2011


8/90


NSZ

Anadilini her yerde, her zaman doru kullanmak, doru yazmak bir lks,bir fantezi deildir. Bir onur sorunudur.

Fsun AKATLI1

Elinizde tuttuunuz kitapn ilk tohumlar 2007de En yi Trke

Bildiri dl Seici Kurulu yeliimin balamasyla atld. Bu drt ylakn sre benim ynmden nasl geti?

Trkesi varken (Szlke) blm her yl biraz daha byd.Doru ve gzel olmayan Trke rnekleri listesinin giderek kabarmasgibi Kitapkta ancak kk bir blmn rneklediim bu liste,kanmca, yirmibirinci yzyln ilk on ylnda gen niversite retimyeleri ve yardmclarnn Trke sorunlar konusunda arpc bir

belge nitelii tayor.Sk yaplan yanllar blmnde ele aldm yanllar her yl

nceki yllardakine benzer biimde srp gitti. Bugn de aramzda,saylar azalm olsa da, beyaz ve krmz kreyi kullanmaktanvazgeemeyenlerimiz var. 19-22 Ekim 2011de toplanacak 37. UlusalHematoloji Kongresinin kimi program balklar relaps/refrakterdentmyle kurtulamadmzn kant.

Bu arada THD Forumuna gnderdii iletilerde Ynetim KurulunuDaha okTrke, Daha Gzel Trke nerileri konusunda eletirirken


9/90


dahi anlamna gelen de ve da balalarn ayr yazmasn bilmeyen genmeslektam gibilerinin saysnn pek deimediini eklemeliyim.

Sevindirici gelimeler olmad m? Oldu tabii! Hem de okYaynlarda karakterize bir hastalktr prezente oldu ekarte edilditmceleri eskisi kadar sk deil. Yamanma (engrafman), pekitirme,(konsolidasyon), ayklama (deplesyon), ileriye dnk (prospektif) , dlama(ekarte etme) gibi terimlerle karlatmda artk bayram yapyorum.Drt yl nce Genel Kurul gndeminin dilekler blmnde krkdrtyllk derneimizin adnda hematolojinin yerini kanbilimin almasn

neren arkadamz hi unutmuyorum. yleyse; lkemizin hersorununda olduu gibi, dilimizin yabanc szcklerle kirlenmesindede umudumuzu tmden yitirme ylgnlna dmemeliyiz. MadmakOteli kurbanlarndan air Metin Altokun dizelerinde vurguladgibi: 2

Yarn farkldr bugnden, / Ad deiir hi olmazsa. / Kara bir suyu/ Geiyoruz imdilerde / Basarak yosunlu talara. / Sen bugnden yarna /Birazck umut sakla...

Ulusal kongrelerde ayakst sohbetler srasnda kimi genarkadalarm bana bu Trke davasna neden takldm soruyorlar.Onlara dilbilim uzman olmadm, szck tretme kurallarn pekbilmediimi, yabanc dille eitim veren bir okulda okuduumu, Trke-edebiyat derslerimin kt retmenlerle getiini, aruz kalplarna hisnamadm, lise yllarna geldiimde Varlk dergisi ve yaynlarnnufkumu deitirdiini anlatyorum. Yllardr yurt dnda yaayan, yabanc dili ana dili gibi bilen, ne ki tek bir yabanc szc katmadanar bir Trke ile konuan Kemal Dervii rnek gstererek herhaldeana dil bilincine sahibim, ana dilime sayglym diyorum.

Bu bilinci, bu saygy benimsemek, kazanmak, sorumluluk duymaksanrm o denli zor olmamal. nk 1960l yllarn banda ilkmakalelerimde kullandm kimi terimler (musabiyet, afetzede, vetire)bugn beni aknlk iinde brakyor. Tpk ou Anadolunun

kylerinde, kasabalarnda domu; ocukluklarnda ninelerinden,dedelerinden bel armnksetti, depreti, komuya inme inmi, ne kadar


10/90


habis, kt huylu adam szlerini duymu kanbilim retim yesi veyardmclarnn, ngilizce rendikten sonra, bildirilerinde relaps,

strok, malign, malignensi terimlerini kullanmalarnn artmas gibi.Bu kitapkta yer alan gzlemler, eletiriler, neriler, vb tmyle bana

aittir. Hibir satrnn Trk Hematoloji Derneini balamayacannceden belirtmeliyim.

Bu almann, okurlarnn (eer okuyacak olurlarsa) yapckatklaryla varsllaacana (zenginleeceine) inanyorum. Her trleletiriye, neriye ak olduumu eklemek isterim ([email protected];

[email protected]).Kanbilimcilere, zellikle gen arkadalarma yararl olmas

dileiyle

Ycel TANGNDragos, stanbul

3 Eyll 2011


11/90



12/90


GR

Unutmuum ana demesini bileyknmm trksn ellerin

Azma bir kara dm bala beniTrkem, benim ses bayram

Fazl Hsn DALARCA3

THD Ynetim Kurulu 2006 ylndaDaha ok Trke, daha gzel

Trke slogann (savszn) ortaya attnda, yanlmyorsam,temel ama; bir yandan kullanageldiimiz yabanc dilde kanbilimterimlerine Trke karlklar bulmak ya da bilinen karlklardanen uygununu semek; bir yandan da yelerimizi yazl ve szl

bildirilerde eskimi dil yerine ar dilde (z Trke) szckleri semekonusunda zendirmekti.

Kimi yelerimizin tahminlerinin aksine, balangta, bu nerininortaya atlmasnda, kiisel en ufak bir paym olmamtr. Hi kukusuzkir babas, alt yl boyunca dier birok baarl tasarda (TrkHematoloji Okulu, HalkHep, vb.) olduu gibi, THD Bakan Muhitzcandr.

Ne var ki, bilgim olduktan sonra giriimi gnlden desteklediimibelirtmek isterim. Bu nedenledir ki, drt yl boyunca kongrelerin


13/90


En iyi Trke bildiri dl seici kurullarnda grev alarak titiz birye olmaya aba gsterdim. 1998 - 1999 yllarnda THD Ynetim

Kuruluna yelerimizin Trke sorunlarna ilikin iki ayr raporhazrladm. Bu belgeler dernein bilgisunar (internet) sayfalarndayer almaktadr.3,4 Ayrca ara sra iletiler, kk dzeltmeler, nerilerlekatkm srdrmeye altm.

Ancak be yla yaklaan bu deneyimlerin ardndan bugn gryo-rum ki, yelerimizin sorunu yabanc kanbilim terimlerine Trke kar-lklar bulamama deildir. Can yakc sorun Trke karlklar varken

yabanc (genellikle ngilizce) szckleri kullanma alkanldr.Ayrca, yalnz yelerimiz deil, genelde tm toplumumuz, zellikle

genler, bambaka dil sorunlar ile kar karyadr. Dncelerimizi,duygularmz gzlemlerimizi doru tmcelerle anlatmada, uygunszckler bulmada glk ekiyoruz. Szck daarcmz gitgideyoksullayor. 3 nceleri Arapa, Farsa, Trke karm Osmanlca,ardndan Franszca, Almanca, imdi de ngilizce (daha dorusu

Amerikanca) olarak yzyllardr var olan yabanc szckleri kullanmahastalmz alevlenmi bir durumda sryor. Btn bunlarnsonucunda Yahya Kemalin Trke azmda annemin stdr diyeniteledii ana dilimiz kirleniyor 3. Szn z, oumuz az ok Trkezrlyz...

sterseniz, bu balamda, uzun sredir Szckler dergisindeyaymlanan gnmz genliine ynelik Trke stne uyarc ve

retici mektuplarn Yzler ve Szckler adl kitapta toplayan ustadilbilimci, yazar, retmen Emin zdemire kulak verelim.

Trkemiz bir kirlenme, bir yozlama srecinden geiyor Nedenkonuma zrl bir topluma dntk? Niye dndmz,duyduumuzu, tasarlayp kurguladmz eli yz dzgn biimdeanlatamyoruz? Szcksel lleme insann da llemesidir Genlerdilsel, dnsel bir kekemelik iinde 3

te bu nedenlerledir ki, hemen her yerde (THD web sitesi, iletiler,yazmalar, ajandalar) hemen her gn karmza kan Daha ok


14/90


Trke, daha gzel Trke savszndeki gzelin yerini dorualmaldr. Hi kukusuz, doru olan ou kez gzeldir de. Ne var

ki, ncelikle dilimizi doru kullanmalyz. Geen yl yitirdiimizfelsefeci, eletirmen, denemeci Fsun Akatldan uzunca bir alnt ilesonlandralm bu blm.1

unu yazanlar, yazarlar, edebiyatlar, dnrler iin sylyorum. Dilbilinci kiiye soluk alma doallnca yerlemeli; dili, kiinin en deerli, entemel varl (servet anlamnda) olmal; o dilin iinde yaamak, onu kullanmak,onu ilemek, onu savunmak, korumak vazgeilmez bir zevk, bir ak, bir tutku

haline gelmeli.u da, okumas yazmas olan herkes iin: Snav kd yazan, dev yapan

renci, rapor yazan, bildiri hazrlayan bilim adam, haber yazan gazeteci;gazeteye lm ya da teekkr ilan veren vatanda; oluna mektup yazan ana;el ilan datan dkkn sahibi; uyar levhas yazdran belediye, kapya notbrakan konuk iin: Anadilini her yerde, her zaman doru kullanmak,doru yazmak bir lks, bir fantezi deildir. Bir onur sorunudur.

Trke Sorunlarmz

lerdeki listelerde eitli rneklerini grebileceiniz gibi (bkz. TrkeKarlklar Varken; Doru ve Gzel olmayan Trke rnekleri),sorunlar aadaki balklarda toplanabilir:

1. Trke karlklar varken yabanc dilde szckleri kullanma

alkanl. Bu bir zenti sonucu olabilecei gibi, dikkatsizlik vesavruklukla da yakndan ilikilidir.

2. Yabanc dilden - ki bu genellikle ngilizcedir - eviri yanllar,yabanc szcklerin okunuunu dilimize uyarlamaya alma;ngilizce szckleri Franszca gibi seslendirme ve yazma; sonuolarak acayip, uydurma szckler yaratma becerisi.

3. Eskimi ya da yeni Trke szckleri yanl anlamlarda

kullanma.4. Yazm (imla) kurallarna uymama.


15/90


5. Noktalama imlerini (iaretlerini) doru kullanmama.

6. Anlatm bozukluklar, bir dier deyile tmce dklkleri,

tamlama yanllar, vb.

7. Anlamda eski ve yeni Trke szckleri yan yana getirme.

8. Szl bildirilerde syletim (telaffuz), zellikle vurgulama,duraklama bozukluklar.

Nedenler. Bu duruma nasl geldik?

eitli eitim ve retim sorunlar:1.

a) niversite ncesi Trkeyi doru retemeden yabanc dilretme giriimleri.

b) Trke derslerinde kuramsal dilbilgisine arlk verilerekTrkenin gzelliini iir ve dzyaz rnekleri ile tattrmayerine kuru kurallar belletme.3

c) Trke kompozisyon (bizler tahrir derdik, ng. essay, Fr.dissertation) derslerinin ve devlerinin azalmas ya da ortadankalkmas

d) Birok niversitemizde retimin ngilizce yaplmas.

e) niversiteler de iinde olmak zere, tm retim kurumlarndayazl snavlarn genellikle oktan semeli test sorular iledzenlenmesi.

niversitelerde retim yelii aamalarnda (doentlik,2.profesrlk) yabanc dilde dergilerde yayn yapmazorunluluu.

Doentlik snavlarnda YKden nce uygulanan Trke tez3.hazrlama ve deneme dersi evrelerinin kaldrlm ve yabancdil snavlarnn kolaylatrlm olmas. Gen meslektalarmbilmezler, eskiden dil snavlar yabanc dilden Trkeye ve

Trkeden yabanc dile metin evirisi biimindeydi.lkemizde kitap okuma alkanlnn bir trl geliememesi.4.


16/90


Kentlerde, kasabalarda halk kitaplklarnn, ocukluumdakihalkevlerine benzer kurulularn sayca azl ya da yokluu.

Basnda dikkatsizce ve bazen yanl biimde yabanc szck5.kullanma alkanl (ok oldum, a haber).

Televizyonun yaygnlamas sonucu yabanc dizi evirileri ile6.yeni bir Trkenin gelimesi (geri dneceim, kendine iyi bak!).Kiiyi elendirici, oyalayc ou izlencelerde yerli dizilerdekaba, argoya kayan bir dilin ve yarmalarda yabanc szcklerin(performans) sk kullanlmas. Reklam dilindeki arpklklar. Gene

TV ile balantl olarak, nfusun artm olmasna karn gazeteokuru saysnn deimemesi.

Bilgisayar dili.7. Bilgisayar, biliim, yazlm, donanm gibi bini aknszc dilimize armaan etmi, Trke tutkunu biliimci Prof.Dr. AydnKksal sayg ile anarken 6, gnmzde print yapan,mail atan, forward eden nice niversite diplomal, stelik retimyesi olmu kiiler hakknda (hele bu kiiler yllarca emek

verdii eitim kurumundan iseler) ne dndn ok merakediyorum.

Bilgisayarn yaammza girmesiyle gemite zenle kalemealnan uzun mektuplarn, bayram ve ylba kutlama kartlarnnyerini, aceleyle yazlm, ksa stenograk iletiler ald.

Cep telefonu mesajlar ile yeni bir Trke yazmnn (imlasnn)8.

olumas (mrb, tk).Bizleri yneten byklerimizin yanl vurgulamalarla, yars9.eski yars yeni szcklerle zensiz bir dil kullanarak yaptklarkonumalar (temayl yoklamalar, rgtsel dokmanlar, katlmbaznda, ilk etapda, ful dolu, komple, vb).

Szn ksas, Sakall Celale hak vermemiz gerekiyor.Bu kadarcehalet ancak tahsille mmkn olur.7

Dnr, bilge adam Celal Yalnzn (1886-1962) baka nlzdeyileri de var. Bu lkede ilgililer bilgisiz, bilgililer ilgisizdir!;


17/90


Trkiyede aydn geinenler Douya doru seyreden bir geminingvertesinde Bat ynnde koturarak Batllatklarn sanrlar!

gibi.

zm Yollar. Ne yapmalyz?

Yanllarn nemli bir blmnn bilgisizlikten ok, kongreleresunulan bildiri zetlerinin ve konuma metinlerinin zen gsterilmeden,aceleyle yazlmasndan kaynakland kansndaym. Yabanc

szckleri ya olduu gibi ya da dilimize geliigzel uyarlayarak yerliyersiz kullanma, dzeltmemiz gereken bir dier kt alkanlmz.yleyse;

Birer Trke szlk ve Yazm (mla) Klavuzuna sahip olmalyz.1.Trk Dil Kurumu ve Dil Derneinin Trke szlklerinebilgisunar (internet) yoluyla da ulaabilirsiniz (www.tdk.gov.tr, www.dildernegi.org.tr). Gnmzdeki Trk Dil Kurumu

Atatrkn kurmu olduu kurum (1932-1983) deildir artk.Bu kurum, Trk Tarih Kurumu ile birlikte 12 Eyll ynetimitarafndan kapatlmtr. Ben 1987de kurulmu olan DilDerneinin ve Ali Pskllolunun Trke szlklerinikullanyorum. mer Asm Aksoyun bakanlnda bir kurulcahazrlanm Ana Yazm Klavuzu yazm konusunda kararszkaldmda sk bavurduum bir dier kaynak. Ara sra

Osmanlca-Trke szlklere bakmanz da gerekebilir. Gaytayazmamak iin (bkz. Kaynaka ve Szlkler).

oumuzun yabanc dili ngilizce olduuna gre yabanc dilde2.szckleri kullanmadan nce, acaba bunlarn Trke karlklarvar m? eklinde kendimizi sorgulamal (bkz.Trke karlklarvarken), gerektiinde, enmeden ngilizce-Trke szlklere(rn. Redhouse) bavurmalyz. Szlkler, yazma konusunda

ister acemi, ister ok deneyimli olalm, bizlerin en yaknyardmclardr. Nice usta yazarmz uygun szck seimi iin


18/90


sk sk szlklere bavurma gereini duyduklarn yazlarndaaka belirtmekten ekinmezler.

Bat dillerinde, kavramlara gre anlamda ya da yakn anlamdaartrc szckleri kartlar ile birlikte bir araya getirenzel szlkler (ng. Rogets Thesaurus gibi) kiinin szvarln(vokablerini) zenginletirme ynnden ok yararldr. Merakllariin dilimizde bunlara benzer bir almann bulunduunuanmsatalm (Trkede Yakn ve Kart Anlamllar Szl) (bkz.Kaynaka ve Szlkler).

Elinizdeki kitapn 3. Trke Karlklar Varken (Szlke)blm sizlere yardmc olabilme amacyla sizlerin yaynlartaranarak hazrlanmtr.

Yazdmz bildiri zetlerini ya da makaleleri gndermeden4.nce birok kez okumalyz. ok daha nemlisi, bunlaralma arkadalarmza, daha kdemlilerimize ve zelliklebildiri balnn sonlarnda adlarn sraladmz hocalarmza

sunarak eletirilerine ak olmalyz. Doaldr ki, bunun iinilerin asla son dakikaya braklmamas gerekir. Bence, bir yaztamamlandktan sonra bir sre rafa kaldrlmal; ardndan, sankibir bakasnn yazs imi gibi, eletirel gzle yeniden ele alnarakgereken rtular yaplmaldr.

Sk Yaplan Yanllar5. blmnde greceiniz gibi evirikusurlar nemli bir yer tutmaktadr. Hi unutmaynz! Yabanc

dilden Trkeye iyi eviri yapabilmek iin ncelikle Trkeyiiyi bilmek gerekir. Bunun iin de, gvenilir Trk yazar veevirmenlerden tp d yaptlar (yk, roman, an, deneme,iir) okumak, gazetelerde Trkeyi iyi kullanan ke yazarlarnizlemek alkanl edinilmelidir.

Yabanc kkenli ya da eski dilde szckler yerine yenilerini6.seerken arla kamamalyz. Her dilde olduu gibi, dilimizde

de deitirilmesi dnlmeyecek, yerlemi binlerce yabancszck vardr. Baknz, biraz nce bile bile dilimize girmi


19/90


Franszca kkenlirtu szcn kullandm. ncelikle bizescak grnen, kulamza ho gelen z Trke szckleri semeye

almalyz (rn. alyuvar, akyuvar). Yeni tretilmi baz szcklerkimimize sevimli gelmeyebilir (rn. suyuksal = humoral,yazanak= rapor gibi). Dorusu bu tr szcklerin dilimize yerlemeleride kolay olmaz.

Bu arada, bir tmcede e anlaml eskimi ile yeni szc yan7.yana getirmemeye ki bu olduka sk yaplyor - dikkat etmeliyiz(rn.sayglar ve hrmetler, dilekler ve temenniler, ilgi ve alaka, onur ve

eref, vb).Son olarak daha nce hazrladm raporlarda8. 4, 5 yer alan, ancakuygulanamam iki nerimi anmsatmak istiyorum. BirincisiTHD Ynetim Kurulunun yelerine birer Trke yazm(imla) klavuzu armaan etmesi dileiydi. kincisini ise hideitirmeden aaya alyorum

Doru ve Gzel olmayan Trke rnekleri blmnde baz

rneklerin sonuna *** koydum ve bu yldzlarn ne anlama geldiinien altta akladm. Niyetim hibir deneyimli retim yesinisulamak deil... Biliyorum ki, bu tr bildiri zetleri onlarn bilgileriolmadan yazlyor ya da onlarn bilimsel ierik ve Trke ynndendenetimlerinden gemeden evrimii (online) gnderiliyor. yleyse,bildiri zetinin en altna yle ya da benzeri bir tmce konabilir:Bu bildiri zeti balkta adlar sralanan tm yazarlar tarafndanokunmu ve onaylanmtr. Ayrca bu ekilde, bildiri zetlerininhazrlanmasnn son dakikalara braklmamas da bir lde salanmolur. nki, biliyorum ki, birok Trke yanl bu aceleciliinrndr.

***iaretli rnekler yazarlar arasnda baz THD Ynetim Kuruluve En Gzel Trke Bildiri dl Seici Kurulu yelerinin (genelliklesonuncu yazar olarak) bulunduu bildiri zetlerinden alnmtr.


20/90


TRKE KARILIKLARI VARKEN (SZLKE)

Ksaltmalar

Alm. AlmancaAr. Arapabkz. Baknz

dik! Dikkat!eski. Eskimi szckesk Yun. Eski YunancaFar. FarsaFr. Franszcang. ngilizcekar. KartLat. Latinceok. Okunuurn. rneinyeni. Yeni szckTrk. Trke

Not: Dernek yelerimizinyazl ve szl bildirilerinden

hazrlanan* bu szlkedeszcklerin yazmlarna (imla)

zellikle dokunulmamtr (rn.malignite, malinite, malignensi,malignansi; relaps, rlaps, relapsoldu, relaps yapt, vb).

Dilimizin, istesek de, isteme-

sek de, bizler ayrmnda olmadanzamanla nasl zletiini, arnd-n rnekleme amacyla gen ku-aklarn artk kullanmad kimieskimi (eski.) karlklara bilerekyer verilmitir. rn. amil (etken),ihtlat, (karklk, komplikasyon),inkiaf (gelime), mania (engel),muhit (evre), umde (ilke), vb.

*Taranan THD yaynlar:1. Ulusal Hematoloji Kongresi

bildiri zetleri (2007-2010)2. Ulusal Hematoloji Kongresi

konuma metinleri kitab (2010)

3. Ulusal Kemik lii Transp-lantasyonu ve Kk Hcre Tedavi-


21/90


leri Kongresi konuma metinlerive bildiri kitab (2010)

4. Ulusal Tan ve Tedavi reh-berleri (baslmadan nce) (2010)5. Selim Hematoloji alta-

y klavuz taslaklar (thd.org.tr)(2011)

6. Transfzyon Tbb El Kitap- (2011).

7. Trk Hematoloji Dernei

Bltenleri (2007-2011).8. Turkish Journal of Hemato-

logy Trke zetleri (2011).

A

Aberan: Sapkn

Aberasyon: Sapma, sapn, hata,kusurAblasyon: Yok etme, ortadan

kaldrmaAblatif: Yok edici, ortadan

kaldrcAbdomen: Karn, batn (eski.)Abondan (kanama): Ar, bol

(kanama)A(b)normalite: BozuklukAbortus: DkAbsorpsiyon: EmilimAbsolut, absol (deer): Salt,

mutlak (deer)Abstrakt: Bildiri zeti

Adaptasyon: 1) Uyarlama, 2)Uyum, uyma (eski. intibak)

Adaptive immunity: Uyarlaycbaklk

Additif (etki): Toplamsal etki,artrc etki

Adhezyon, adezyon: Yapma,tutunma

Adeze olmak: (dik! ng ve Frdabyle bir szck yoktur.Dorusu: ng.to adhere)

Adezivite: YapkanlkAdipoz doku: Ya dokusuAdjuvant: Yardmc, tamamlayc,

artrcAdolesan, Adlesan: Ergen,Adolesans: ErgenlikAdopte etmek: Edinmek (rn.

evlat), benimsemek

Adoptif (T lenfositleri,immnoterapi): Edindirici

Adsorpsiyon: Balanma (bircismin yzeyine)

Adlt: Erikin, yetikin, khil(eski.)

Advanced (stage): lerlemi, ileri

(evre) (kar.early: erken)Advers (olay): Ters, aksi, karAdvers (etki): Ters, istenmeyen,

aksiAfebril: AtesizAfferent (lenfatik): Getiren lenf

yoluAnite: lgi, yaknlk, ballkAggressive, aggresif (lenfoma):


22/90


Kt, hzl gidili, saldrgan,mtecaviz (eski.)

Agresif seyirli: Hzl gidiliAgresif kemoterapi: ok younkemoterapi

Aglomerasyon: Ylma,ynlama

Agltinasyon: Kmeleme(antikorlarla)

Agrave olmak: Arlamak,

ktlemekAgregasyon: Kmeleme,

toplanma, bir araya gelmeAgregat: Kme, toplulukAjan (ng. agent): 1. la, 2. Etken,

amil (eski.)Ajitatr: alkalayc

Akiz, Akkiz: Edinsel, kazanlmAkselerasyon: Hzlanma, ivmekazanma

Akselere: HzlanmAksesuar, accessory (dalak): 1)

Ek (dalak), 2) Btnleyici,tamamlayc

Aksiler (lenf dm): Koltuk

alt lenf dmAktif: Etkin, faal (eski.)Aktivasyon: EtkinlemeAktivatr: EtkinletiriciAktive etmek: EtkinletirmekAktive olmak: EtkinlemekAktiveprotein C rezistans:

Aktive protein Cye direnAktivite: Etkinlik, faaliyet

Aktel: GncelAkmlasyon: Birikim

Akmle olmak: BirikmekAlopesi: Sa dklmesiAlternatif: SeenekAlterne ederek: Srayla, nbetle,

nbetleerekAmbulatuvar (tedavi): Ayaktan

(tedavi)Ameliorasyon: Dzelme, iyiye

gitmeAmpirik (bkz. Empirik)Amplikasyon: Geniletme,

bytmeAnaliz: zmleme, tahlil (eski.)Analiz etmek: zmlemek,

tahlil etmek, incelemek

Analog: Benzer, benzeikAnamnestik (reaksiyon):Anmsayc

Anemi: KanszlkAnemik: Kansz, anemiliAnfraksiyone, Unfraksiyone

(heparin): Fraksiyonlanmam,paralanmam

Anion gap: Anion aAntenatal: Doum ncesiAnterior: nAnti -: -Kar (rn. antifosfolipid)Antigen presenting cell:

Antijen sunan hcreAntikoaglan: Pht nleyici

Antipiretik: Ate drcAntiplatelet (antikor):


23/90


Trombositlere kar (ynelik)antikor, antitrombosit antikoru

Aplikasyon: UygulamaArray: DizilimArrest: 1) Durdurma, durma,

kesme (rn. Hcre dngsarresti), 2) Duraklama

Arter: AtardamarArteriyol: AtardamarckArtisiyel: Yapay

Aseller: HcresizAsemptomatik: Semptomsuz,

belirtisizAsimile etmek: zmlemekAsid fast, asidorezistan (bakteri):

Aside direnli bakteriAsiyanotik: SiyanozsuzAspirasyon: (Emerek) ekme,

sourma (yeni)Assay (FVIII assay): FVIII

lm, tayini, testiAtak: Hecme, alevlenme, nbetAudio-visual: itsel-grselAvantaj: 1) kar, yarar, 2)

stnlk

B

Band (lkosit): omakBariyer: Engel, mnia (eski.)Basket hcresi: Sepet hcresi

(bkz.Smudge cell)Baz: Taban, temel

--Bazl: - temelli (rn. amifostinbazl

Benign (tmr): Selim, iyi huylu,iyicil (tmr)

Benin, benign (seyirli): yicil,selim (gidili), iyi huylu(rn.hastalk beninseyirli idi)

Beyaz kre: Lkosit, akyuvar,beyaz kan hcresi

Bi-: ki- (rn. binkleer)Bias: Yan tutma, yanllkBibliyogra: Kaynaka

Bifazik (antikor): ki evreliantikor

Bilateral: ki yanl, iki taraBinukleuslu: ki (ift) ekirdekliBiyopsi materyeli: Biyopsi

paras, biyopsi rneiBlock: EngelBlocker, blokan: Engelleyici,

durdurucu, bloke ediciBorderline: SnrdaBuccal, bukkal dallar: Az

dallar (rn. yz sinirininbukkal dallar)

Bulky tmr: ri, kocaman,oylumlu (hacimli) tmr

Burden (alel): Alel yk (rn.JAK2 V617F allele burden)By-pass: Yan yol, artmaBy-product: Yan rn

C

Carrier: Tayc

Cell line: Hcre dizisi, hcresoyu, hcre silsilesi (eski.)


24/90


Cell separator: Hcre ayrcCleaved (nucleus): entikli

ekirdekCluster: Kme, bekCode: ifreCoding: ifrelemeCoefcient: KatsayCommunity-acquired: Toplumda

kazanlmComorbid: (bkz.Komorbid)

Compatible: Uyuur (HLAkompatibl: HLA uyuur)

Compatibility: UyuurlukCompensate (to): Karlamak,

gidermek, tela etmek (eski.)Competent (immune): mmn

yetenekli

Complete response: Tam yantCompliance: Uyma, sz dinleme,itaat (eski.) (bkz.Komplians)

Component (komponent):Bileen, unsur (eski.), para

Compound: BileikConcomitant: Birlikte bulunan,

birlikte olan

Conditioning: Hazrlama,koullama

Conuent: Birbirleriyle birleenConjugate, konjge: BirleikConsecutive: Ardk, ardl (bkz.

successive)Consensus: Uzla, oydama,

grbirliiConvoluted (ekirdek): Kvrml

ekirdekCord: Kordon, gbek kordonu

Corrosif, korrozif: Andrc,rtcCosmos: Evren, kinat (eski.)Cost/effectiveness: Maliyet/

etkinlik, eder/etkin likCounter (blood): Saya, saycCrest (iliyak): Kala kemii

knts (ibii)

Cross-match: aprazkarlatrma

Cryopreservation: Donduraraksaklama (bkz.Kriyopresipitet)

Cure (ng. Fr.):bkzKrCurrent: Akm (dik!bkz. Flow:

ak)

Cut off: Eik deer, snr deer

D

Dansite: YounlukData: VeriData base: Veri tabanDefekt: Bozukluk, eksiklik, kusur

(eski.), hata (eski.)Defektli: Bozuk, eksikli, kusurluDesit: AkDeformite: Biim (ekil)

bozukluu)Degradasyon: Bozulma,

paralanma

Dejenerasyon: YozlamaDekad: Onyl


25/90


Delesyon (ng. deletion): Kayp,silinti (dik!Fr. deletion

yoktur)Demans: BunamaDemarkasyon: Snr (to demarcate:

snr izmek, ayrmak)Denatrasyon: Bozunma,

bozulmaDenatre etmek: Bozmak,

doasn deitirmek,

doaszlatrmakDendritik hcre: Aas hcre,

dall hcre (esk. Yun. dendron:aa)

Dependent: BamlDeplase eden (Fr dplacer):

Yerini deitirenDeplesyon (T hcre): T

hcrelerinden arndrma, Thcrelerini ayklama

Deplete etmek: Ayklamak,uzaklatrmak

Depozit: Birikinti, keltiDerive: TrevDesensitizasyon:

DuyarszlatrmaDestrksiyon: Ykm, tahrip(eski.)

Destrktif, Destrkte eden:Ykc, tahrip edici

Detay: Ayrnt, tafsilat (eski.)Detayl: Ayrntl, mufassal (eski.)Detaylandrmak: Ayrntlamak

Development: Geliim, gelime,inkiaf (eski.)

Dezavantaj: Saknca, mahzur(eski.)

Dezavantajl: Sakncal,mahzurluDiare: shal, srgnDi(y)atez: Yatknlk, eilim (rn.

kanama di(y)atezi)Diferansiyasyon: FarkllamaDiferansiye: Farkllam (poor

-- :az farkllam; well---: iyifarkllam)

Diffz: YaygnDifzyon: Yaylma, dalma,

nfuz (eski.)Dile: SeyreltilmiDilsyon: SeyreltiDirekt, direk (etki): Dolaysz,

dorudan (etki)Direkt olarak: DorudanDisability: Sakatlk, maluliyet

(eski.)Disease-free survival:

Hastalksz sakalmDisfonksiyon: lev bozukluuDiskrazi: bkz. Dyscrasia

Disosyasyon: AyrmaDisosye etmek: AyrtrmakDisseminasyon: Yaylm,

yaylmaDissemine: Yaylm, yaygn (bkz.

Diffz)Dissemine intravaskler

koaglasyon: Yaygn damariiphtlama


26/90


Distile su: Damtk suDistribsyon: Dalm, datm

Dizayn (ng. design): TasarmDizayn etmek: TasarlamakDokman: BelgeDokmante: BelgelenmiDokmante etmek: BelgelemekDomain (gen): Blge, alan (eski.

saha)Dominant: Baskn (kar. Resesif:

ekinik)Done: Veri (bkz. Data)Donr: Verici (kar.Alc)Dormant (hcre): Uyuyan

(hcre)Doubling (KLL lenfositi): ki

katna kma (dik!ikileme

doru deil)Dren: Aka (yeni.)Drene etmek: Drenle boaltmak,

akalamak (yeni.)DVT (deep vein thrombosis):

Derin ven trombozuDyscrasia, Diskrazi (esk yun:

kt doa, huy): 1) Hastalk,

2) Dengesiz oalma (rn.plazma hcresi diskrazisi)

E

Efekt: EtkiEfektif: Etkili, etkinEfferent

(lenfatik): Gtren lenfyolu

Effzyon: Sv toplanmas, svbirikimi

Ekarte etmek (Fr.):Uzaklatrmak, dlamak.Ekartasyon: (dik!Fr.da byle bir

szck yoktur)Ekivalan: EdeerEkol: OkulEksizyon: Kesip karmaEkskresyon: Atlm, boaltm

Ekspansil, ekspansif:Genileyen, alp yaylan

Ekspansiyon: Genileme, alpyaylma

Eksperimental: DeneyselEksprese etmek: Belirtmek,

anlatmak, ifade etmek (esk.),

beyan etmek (esk.)EkspresyonAnlatm; ifadeEkstra -: - DEkstrakorporeal: Vcut dEkstrakorpskler (hemoliz):

Eritrosit d hemolizEkstramedller: lik dEkstranodal (lenfoma): Dm

d (lenfoma)Ekstravaskler: Damar dEkstravazasyon: Damar dna

kmaEkstre, ekstrakt: ztEkstrensek, ekstrinsik: Dtan

gelen, d (bkzIntrinsic)

Elektif cerrahi: vedi (acil)olmayan, istee bal cerrahi


27/90


Eleman: ge (rn. Kanelemanlar)

Elevasyon: Yukar kaldrmaElimine etmek: karmak,atmak, ortadan kaldrmak,dlamak

Embriyo: Embriyon, oulcukEmpati: DuygudalkEmpiric, empirical: Deneyime,

grgye dayal

Endeks, indeks: DizinEnamasyon, nfalamasyon:

Yang, iltihapEnamatuar, namatuar:

Yangsal, iltihabiEngraftman: YamanmaEngraftment failure: Yama

yetersizliiEngraft olmak: YamanmakEnjektr: rngaEntegre etmek: Btnlemek,

tamamlamakEnteral (sv kayb): Barsaklardan

(sv kayb)Enterik (graft v host hast): Barsak

(GVHH)Epanman: Sv toplanmas (bkz.

effzyon)Epidemi: SalgnEpistaksis: Burun kanamasEpizod: Olay, hadise (eski.)Eradike etmek: Yok etmek

Eradikasyon: Yok etme, kknkurutma

Eritropoez: Eritrosit (alyuvar)yapm

Eritrosit: Alyuvar, krmz kanhcresiErpsiyon: DkntEscalated: Ykseltilmi, artrlmEtap: AamaEtap (ilk etapta): Balangta,

nce, (ilk etaplarda: nceleri)Event: Olay

Event free survival: Olayszsakalm

Evidence: KantEvidence based medicine: Kanta

dayal tpEvolsyon: Evrim, tekml (eski.)Evole etmek: Evrilmek

Exchange (plazma): Deiim,mbadele (eski.), dei tokuExpression (gen): 1)Anlatm,

ifade, 2) DavurumExtended (eld): Geniletilmi

(alan) (bkz Involved)Extensive: Geni, yaygn

F

Fagosite etmek: YutmakFailure: Yetersizlik(eski.

kifyetsizlik) (yetmezlikegre yetersizlik daha doru)

Faktr: Etmen, etken

Faktr V deciency: Faktr V(FV) eksiklii


28/90


Faktr V geni: Faktr 5 (F5) geni(bkz. Sk yaplan yanllar)

Familyal: AileviFasiyal sinir: Yz siniri (bkz.buccal dallar)

Fasyal paralizi: Yz felciFatal (seyirli): lmcl (gidili),

lmle sonlanan, ldrcFatigue: Yorgunluk, bitkinlikFavorable: Uygun, elverili, iyi

Faz: Evre, safha (eski.)Febril: AteliFees: Dk, gaita (eski.) (dik!

gayta deil)Fertil: Dourgan, retkenFertilite: Dourganlk, retkenlikFertilizasyon: Dlleme, dllenmeFetus: Dlt, cenin (eski.)Fibrinolitik tedavi: Pht eritici

tedaviFibrz: LiiFiksasyon: TespitFikse: Sabit, yapkFikse etmek: Tespit etmekFiltrasyon: Szlme

Filtre: SzgeFleksibl: Esnek (kar. Rijid)Flow: Ak (dik! akm deil)Flow cytometer: Akar hcre

leriFlow cytometry: Akar hcre

lmFlu: Grip

Flu-like: Grip benzeriFoamy: Kpkl

Fokal: OdaksalFokus: Odak

Fonksiyon: lev (rn. ilev kayb;ilev kazanm)Fonksiyonel: levselForm: Biim, ekilForme, formed (elements)(ng):

ekilli elemanlar, kan hcreleriForml lkositer: Lkosit

forml

Forward (tiplendirme): leri,ileriye doru

Fragmantasyon: ParalanmaFragmante (eritrosit):

Paralanm eritrositFrajil: KrlganFrajilite (kromozom) :KrlganlkFraksiyon: Para, blm, ksmFraksiyone (doz): Blnm

(doz)Fraksiyonlama: Paralara ayrmaFraktr: KrkFrameshift (mutasyon): ereve

kaymas (deiinim)Frekans: Sklk

Fungal infeksiyon: MantarinfeksiyonuFzyon (proteini): Kaynam

(proteini)

G

Gaita, gayta (!): Dk

Ganglion (lenf): Lenf dm(bkz. Nod)


29/90


Generalize : (bkz. Jeneralize)Gestasyon: Gebelikl

Gestasyonel: Gebelikle ilgili,gebelie balGland: BezGlobl: Yuvar, yuvarckGlue: Yaptrc, zamk, tutkalGranl: TanecikGranler: Granll, tanecikliGreyd, Grade: Derece

Greydli: Dereceli (rn. dk,yksek dereceli)

Graft, gref: YamaGraft failure: Yama yetersizliiGraft versus host hastal:

Yama kkenli (nedenli) konakhastal

Graft versus host reaksiyonu:Yamann konaa tepkisi

Graft versus leukemia effect:Yamann lsemiye etkisi

Granlopoez: Granlosit yapmGrowth factor: Byme faktr

H

Hairy cell: Tyl, saakl hcreHalo: Hale, ayla, al (yeni)Halsinasyon: SanrHaploidentical: Haplo-zde,

haplo-uygunHarvest (kemik ilii): Toplama,

hasat

Helper (lenfosit): Yardmc(lenfosit)

Hematolog: Kanbilimci, kanbilimuzman, kan hastalklar

uzmanHematoloji: Kanbilim, (dik! kanbilimi deil)

Hematolojik hastalklar: Kanhastalklar

Hematolojik malignansi: Habis(ktcl) kan hastal

Hematopoez: Kan yapm

Hematopoietik (kk hcre): Kanyapc (kk hcre)

Hematopoietik kk hcretransplantasyonu: Kan yapckk hcre nakli (aktarm)

Hemolik: HemoliliHemoliz: Kan (eritrosit) ykmHemopoez, Hematopoez: Kan

(hcrelerinin) yapmHemoraji: KanamaHemorajik diyatez: Kanamaya

eilim, kanamaya yatknlkHemostatik test: Hemostaz testiHemostaz: Kanamay durdurma

(dik! Homeostaz ile

kartrlmamal!)Heparinizasyon: HeparinlemeHeredite: KaltmHerediter: KaltsalHeterojen: Ayrk, ayr trdenHibrid: MelezHibridizasyon: MelezlemeHibridize etmek: Melezlemek

(rn. hibridize edildi:melezlendi)


30/90


Hidrasyon: Sv tedavisiHidrate etme: Sv verme

High grade: Yksek dereceliHigh performance liquidchromatography (HPLC):Yksek baarml svkromatograsi

High resolution: Yksekznrlk

Hiperintens (kitle): Ar youn

(kitle)Hiperseller (ilik): Hcreden

zengin (ilik)Hipersensibilite,

Hipersensitivite: Arduyarlk

Hipolobat (megakaryosit): Az

loblu megakaryositHiposeller (ilik): Hcredenfakir, yoksul ilik (dik!yoksun deil)

Hipotez: VarsaymHipotetik: VarsaymsalHistoinkompatibilite: Doku

uyumazl

Histokompatibilite: Dokuuyuurluu

HLA-identik: HLA-zde(HLA-uyumlu bence dorudeil)

HLA-kompatibl: HLA-uyuur,HLA-uygun, HLA-uyar

Homing (kk hcre): YuvalanmaHomojen: Trde, badakHomolog: Benze

Homoloji: BenzeimHomozigosite: Homozigotluk

Hospitalizasyon: Hastaneyeyatma, yatrma

Hospitalize edildi: Hastaneyeyatrld

Host: Konak, konakHmoral (baklk): Suyuksal

(yeni.) (baklk)

atrogenic (esk. Yun.iatros:hekim): Hekim (tp) kaynakl

dentik, idantik: zdemaj: 1) Grnt, 2) mgematinib naif (hasta): matinib

kullanmam hastambalans: Dengesizlik (rn.

Elektrolit imbalans)mmatr: Olgunlamammmobil: Hareketsiz, devinimsizmmobilizasyon: Hareketsizlikmmn: Bakmmn cevap: Baklk yantmmune compromised, mmn

kompromize: Bakltehlikede, baklkstlanm (bkzRestricted)

mmnite: Baklkmmnizasyon: Baklamammunmodlatuar: Bakl

yattrc, yumuatc,deitirici


31/90


mmune reconstitution:Bakln yeniden

yaplanmasmmnspresif: Baklbasklayc

mmnspresyon: Baklbasklama

naktivasyon: Etki(n)sizletirmenaktive etmek: Etki(n)

sizletirmek

naktivite: Hareketsizlik,devinimsizlik, atalet (eski.)

ncompatible, nkompatibl:Uyumaz

ncompatibility,nkompatibilite: Uyumazlk(rn. Rh uyumazl)

ndependent: Bamsz,balantszndiferansiye: Farkllamamndirekt: Dolaylndolent: Uysal, sessizndkleme: Balatmandksiyon tedavisi (Remisyon):

Remisyonu balatc (salayc)

tedavinefektif: Etkisiz, etkin olmayannfant: St ocuunfertilite: Ksrlknamasyon: Yang, iltihapnamatuvar: Yangsal, iltihabinfze edilen: Verilen (derialt,

damar ii)nguinal (lenf dm): kask

(lenf dm)nhibisyon: Engelleme,

yasaklama, men etme (eski.),mani olma (eski.)nhibitr: Engelleyici, yasaklaycnkomplet: Tam olmayan (bkz.

Parsiyel)nkbasyon: Kulukannate immunity: Doutan,

doal baklk (bkz. kar.

Adaptive)nsersiyon: Araya girme,

eklenmensizyon: Kesi, ak (eski.)nsomni: Uykusuzluknstabil: Kararsz, dayanksz,

oynak

nstabilite (genetik): Kararszlk,oynaklk, dayankszlkntegrasyon: Btnleme,

tamamlama, tmleme (yeni)ntensiv: Younnteraksiyon: Etkileimntermediate: Orta derecede, orta

dzeyde

ntermittent (intermitan):Aralkl

nternasyonal: Uluslararasntolerans: 1. Tahammlszlk,

kaldramama, dayanamama.2. Hogrszlk

ntoleran (imatinibe): matinibi

kaldramayanntra - :-i


32/90


ntrakranyal: Kafa iintramedller: lik ii

ntramskler: Kas iintrakorpskler (hemoliz):Eritrosit ii hemoliz

ntravaskler: Damar iintrinsic, intrensek: , ide olannvazif: Yaylc, yaylgannvazyon: Yaylm, yaylma, istila

(eski.)

nvolsyon (timus): Gerileme,klme

nvolved (eld): Tutulu,tutulmu (alan) (kar.Extended)

rradiasyon: Inlamarregler: Dzensiz

rregler matrasyon: Dzensizolgunlamarreversibl: Geri dnsz,

tersinir olmayan (bkz.Reversibl)

rritan: Tahri edici, trmalayczolasyon: Yaltm, ayrma, tecrit

(eski.)

zole etmek: 1.Ayrmak, tecritetmek(eski.), 2) Yaltmak

zole: Tek, tek bana, ayrk

J

Jeneralize: 1)Yaygn, yaylm; 2)

GenellemiJenerasyon: Kuak, nesil (eski.)

K

Kalibre etmek: Ayarlamak, ayaretmek

Kalibrasyon: Ayar, ayarlamaKalitatif: NitelKalite: NitelikKaliteli: NitelikliKalvaryal (kemik): Calvaria

(ng.): Kafa kubbesi kemikleriKanserojen: Kanser yapcKantitatif: NicelKantite: NicelikKapiler: Klcal, klcal damarKarakteristik: Belirleyici, ayrcKarakterize (hastalk): Belirlenen,

nitelenen (hastalk)

Kardinal (ng. Fr.cardinal)semptom: Ana belirti

Kardiyak arrest: Kalp durmasKardiyoplmoner arrest: Kalp-

akcier durmas.Kardiyovaskler hastalklar:

Kalp-damar hastalklarKaskad (ng. cascade): alayan,

avlan (eski. elle)Kavite: BolukKemorezistan: laca direnliKemosensitif: laca duyarlKemoterapi: Kimyasal tedavi

(saaltm)Krmz kan hcreleri:

Eritrositler, alyuvarlarKrmz kre: Eritrosit, alyuvar


33/90


Killer (hcre): Katil, ldrchcre

Klasikasyon: Snama,snandrmaKlasiye etmek: Snamak,

snandrmakKlinisyen: Kliniki, klinik hekimiKoagulum: PhtKoaglasyon: PhtlamaKoaglopati: Phtlama

bozukluuKodlamak (bkz. code): ifrelemekKodominan: EbasknKoheziv: Birbirleriyle yapanKohort (cohort): Kme, grup,

toplulukKollabe: Snm, km (rn.

kollabe safra kanallar)Kollateral: YandalKoleksiyon (sv): Sv

toplanmasKombine: Birleik, birlikteKombine etmek: BirletirmekKombinasyon tedavisi: Birleik

tedavi

Komorbid, Komorbidite: Birlikteolan, elik eden hastalk

Kompakt: Youn, skKompanse edilmek: Tela

edilmek, karlanmak,giderilmek

Kompanse etmek: Tela etmek,karlamak, gidermek

Kompansasyon: Tela,karlama, giderme

Kompartman (sendromu):Blme (sendromu)

Kompatibl: Uyuur (rn. HLA-kompatibl = HLA-uyuur)Kompatibilite: UyuurlukKompleks: Karmaa (ad),

Karmak, kark (sfat)Komponent: (bkz. Component)Komplet: TamKomplians (hasta): Hasta

uyumu, itaat (eski.)Komplikasyon: Karklk,

karmaklk, ihtlat (eski.)Komplike: Kark, karmakKompresyon: Bask, sktrmaKonrmasyon: Dorulama, teyit

(eski.)

Konrme edildi: Doruland,onaylandKonfze (uur): Bulank (bilin)Konglomerat: Kme, ynKonglomere (lenfadenomegali):

Ym, kmelemi(lenfadenomegali)

Konjenital: Domalk, doutan

(dik!Doumsal: doumsrasnda olan)

Konkomitan (ng. concomitant):Birlikte olan, elik eden

Konsantrasyon: 1. Younluk2. Miktar, deer (rn. Hbkonsantrasyonu)

Konsantre: 1. Younlam,youn, 2.(kimya).Deriik


34/90


Konsantre etmek:Younlatrmak

Konsensus: bkz. ConsensusKonsept: KavramKonsolidasyon (remisyon):

Pekitirme, salamlatrmaKonstipasyon: Kabzlk, peklikKonstitsyonel (semptom):

Yapsal, bedensel, bnyevi(eski.)

Konstriksiyon: Bzlme,daralma

Konstrksiyon: Yapm, inaatKonsltan: DanmanKonsltasyon: Danma,

danmanlkKonslte etmek: Danmak,

istiare etmek (eski)Konslte edildi (hasta): DanldKontakt (faktrleri): Temas

(faktrleri)Kontaminasyon: Bulama, bulaKontin: Srekli, devamlKontraksiyon: KaslmaKontribsyon: Katkda bulunma

Kontrol: 1) Denetim, 2)Denetleme

Kontrolsuz proliferasyon:Denetimsiz oalma

Konvansiyonel: Geleneksel,greneksel, allagelmi,beylik

Konvlsiyon: rpnm, ihtila(eski.), katlma

Kooperasyon: birliiKoordinasyon: Egdm

Koordinatr: EgdmcKord (ng.cord) kan: Kordonkan

Koreseptr: Ereseptr, ealmaKorrelasyon: Karlkl iliki,

karlkl balantKot, Kod, Kosta: KaburgaKranial nlama: Kafatas

nlamasKranyum: Kafa, kafatasKriter: lt, kstas (eski.)Kritik (hasta): Ciddi, nemliKritik: EletiriKriyopresipitet: Souk keltiKromozomal instabilite:

Kromozom dayankszlKronik: SreenKrut, kurut): KabukKrutlanma, Kuruntlanma:

KabuklanmaKrutlu: KabukluKumadinize etmek (!):

Kumadinleme, kumadin

vermeKurs,kemoterapi kursu: (ng.

course: 1. Ders, kurs 2. Tedavi)Kltre edilen (hcreler):

Kltr yaplan, ekilen(hcreler)

Kmlatif: Birikici

Kr (Fr.ng. Cure): 1. ifa,hastalktan kurtulma, 2.


35/90


Tedavi (saaltm) yntemi(rn. kemoterapi kr, kaplca

kr)Kratif: ifa salaycKtanz (cutaneous) lenfoma:

Deri lenfomasKtanz, ktane: Deriyi

tutan, deriyi ilgilendiren(rn. Ktanz lezyon: Derilezyonu)

L

Labil: Kararsz, oynak, deiken(kar.Stabil)

Latent (hastalk): Sessiz, gizliLeak, leakage: SzntLenf: AkkanLenf gland: Lenf beziLenf nodu: Lenf dm, lenf

bezesiLenfatik(ler): Lenf yollar, lenf

damarlarLetal: ldrcLigaman, ligament: Ba

Ligate etmek BalamakLignz: Odunsu (rn. lignzkonjonktivit)

Likit: SvLimitasyon: Snrlama, kstlamaLineer: DorusalLinkage: BalantLinked (X-linked): Xe bal

Literatr: 1) Kaynaka, 2) Yazn,edebiyat (eski.)

Litik: EriticiLizis: Erime, eriyip yok olma

Lokal: Yerel, yreselLokalizasyon: Yerleim, konumLokalize: Yerlemi, yerleen,

yerleikLow dose: Dk dozLow grade: Dk dereceliLow molecular weight heparin:

Dk molekl arlkl

heparinLkemojen: Lsemi yapcLkosit: Akyuvar, beyaz kan

hcresi

M

Magnikasyon: ByltmeMagnitud: ByklkMaintenance (remisyon):

Srdrme, idame (eski)Major (cerrahi): Byk (cerrahi)Maksimum: En ok, en byk,

en yksek, azami (eski.)Malabsorpsiyon: Emilim

bozukluuMalformasyon: Oluumbozukluu

Malign, Maliyn, Malin: Ktcl,kt huylu, habis

Malign (tmr): Habis, kthuylu, ktcl (tmr)

Malign hematolojik hastalklar:

Habis (ktcl) kanhastalklar


36/90


Malignite, Maliynite, Malinite,Malignensi, Malignansi:

Habaset, habis hastalk,ktcl hastalkMalntrisyon: Beslenme

bozukluuManagement: Ynetim, bakm

(hasta, hastalk)Manifestasyon: Belirti, gsteri

(eski. tezahrat)

Mantle cell lenfoma: Mantohcreli lenfoma (dik! mantokolsuz olmal!)

Manuel (saym): Elle (saym)Marjinal: 1) Kenarda, kyda

olan, 2) SradMarker, Markr: Belirte,

gstergeMaruziyet (!): Maruz kalma (dik!Szlklerimizde maruziyetyok)

Masif: Kitlesel, ktleselMasterclass: Ustalk snfMatch: Uymak, elemekMatch (matched): Uygun, uyuur

(bkzMismatched)Maternal (antikor): Anneye aitMateryal, materyel: Gere(ler),

malzeme (eski.)Matr: OlgunMatrasyon, matrleme:

Olgunlama

Maturation arrest: Olgunlamadaduraklama

Mean: OrtalamaMean corpuscular volume

(MCV): Ortalama eritrosithacmi (fL)Mean corpuscular hemoglobin

(MCH): Ortalama eritrosithemoglobini (pg)

Mean corpuscular hemoglobinconcentration (MCHC):Ortalama eritrosit

hemoglobini deeri (g/dL)Mean platelet volume (MPV):

Ortalama trombosit hacmi (fL)Median: OrtancaMediatr: AracMediated: Aracl ile (rn.

complement-mediated)

Medikal: TbbiMedikasyon: la, ilala tedaviMemory (lenfosit): Bellek, hafza

(eski.)MenstrelMenstrual (kanama):

Adet kanamasMental: Akli, ussal, zihni

(zihinsel)

Mesaj: leti, haberMessenger RNA: Haberci, ulak

RNAMetamorfoz: Bakalam,

deiim, istihale (eski.)Metastatik: MetastazlMetilasyon: Metilleme (rn.

Unmetile: metillenmemi;Hemimetile: Yar metillenmi)


37/90


Metod: YntemMicroenvironment: Mikroevre

Midklavikler hat: Ortakprck izgisiMigrasyon: G, g etmeMigratuar, migratory

(tromboebit): Gebe, gezici(tromboebit)

Minimal (yant): ok az, czi(eski.

Minimal residual disease: okaz kalntl hastalk

Minimum: En az, en dk, enkk, asgari (eski.)

Minor (cerrahi): Kk (cerrahi)Mismatch: UyumazlkMismatched (ilik): Tam

uyumayan (ilik)Missense (mutasyon): Yanlanlam (deiinim)

Mixed (ng.), Mixte (Fr.), Mikst(Trk.): Karma, kark

Mixed cellularity: Karma hcreliMixing testi (phtlama):

Karm testi

Mixture: KarmMiyeloablatif: lii ortadan

kaldrc, ilii yok ediciMiyelospresif: lii basklaycMobilizasyon: 1) Harekete

geirme, hareketlendirme, 2)Seferberlik

Mobilize edildi (kk hcre):Harekete geirildi

Modalite: ekil (biim), usul(yol, yntem), tarz, biem (rn.

tedavi modalitesi)Moderate: Orta derecede, lmlModikasyon: DeiiklikModiye edilmi: DeitirilmiModle etme, Modlasyon:

Yumuatma, yattrmaModlatuvar, Modlatr:

(immn-) Bakl

yattrc, yumuatc,deitirici, dzenleyici

Monitorize etmek: zlemek,gzlemek

Mononkleer: Tek ekirdekliMorbid: Sayrl (sayr: hasta),

marazi (eski.)

Morbidite: Hastalk (sayrlk),marazilik (eski.)Mortal: ldrc, lml (rn.

Hastalk mortal seyretti)Mortalite: lm oran, sklMotivasyon: Gd, drt,

zendirmeMotive etmek: Gdlemek,

drtlemek, zendirmekMulti-: oklu-, okMultivariate: ok deikenliMultifaktoryel: ok etmenli

(etkenli)Multipl (adenomegali,

transfzyon): ok saydaMultisentrik: ok merkezliMkz membran: Mukoza,

smkdoku (yeni)


38/90


Mtant: Deiinime uramMtasyon: Deiinim (yeni)

N

Nadir (ng.): En alt, en dkNaiv, naif (lenfosit): Toy,

deneyimsiz, antijenlekarlamam (lenfosit)

Natr: 1) Yap, 2) Doa

Natrel: DoalNatural killer hcre: Doal

ldrc (katil) hcreNeonatal (sepsis): Yeni doan

sepsisiNewborn: Yeni doanNiche, Ni: Yuva

Nod (ng. node): DmNodal (tutulum) Lenf dmtutulumu

Nodl: DmckNodler: Nodll, dmcklNon fonksiyone (adenom):

levsiz, ilev grmeyenNon-hemolitik: Hemolitik

olmayanNon-Hodgkin lenfoma: Hodgkin

d lenfomaNon-immun: Bak olmayan,

baklk dNon-lenfoid: Lenfoid d,

lenfoid olmayan

Non-lineer: Dorusal olmayanNonpalpabl: Ele gelmeyen,

palpe edilmeyen (rn. Dalaknonpalpabld)

Nonsekretuvar (multiplmiyelom): Salglamayanmiyelom

Nonsense (mutasyon): Anlamszmutasyon (deiinim)

Nonspesik: zgl olmayanNormalize olmak:

Normallemek

Nozokomiyal (infeksiyon):Hastanede kazanlm, hastanekaynakl (infeksiyon)

Nukleol: ekirdekcikNukleus: ekirdek, nve (eski.)Nutrisyon: Besin, beslenmeNutrisyonel: Besinsel

O

Objektif: Nesnel (kar. Subjektif)Obliterasyon: Tkanklk,

tkanmaOblitere etmek: TkamakOblitere eden: Tkayan

Observasyon: Gzlem,mahede (eski.)

Observe etmek: Gzlemek,gzlemlemek

Obstrksiyon: Engel, mnia(eski.)

Occult, oklt: GizliOklzyon: Tkanma, tkanklkOksidatif (stres): Oksidleyici,

okside edici


39/90


40/90


Per os: AzdanPerforasyon: Delinme

Performans: 1) Baarm, 2)Gsteri, icra (eski.)Perifer: evre, muhit (eski.)Periferik, Periferalkan: evre

kan, evresel kanPeriod: Dnem, devrePeriodik: Dnemsel, dnem

dnem, belirli aralklarla

Permanent: Srekli, devaml,daimi (eski.)

Permeabl: GeirgenPersisten, Persistan: Israrc,

kalc, sebat edici (eski.),direngen (bkz.Refrakter)

Perspektif: Grnge, gr,bak as

Pirojen: Ate kartc, ateykseltici

Pilot (alma): n alma,klavuz alma

Piyojenik: rinliPlasenta: EPlato: 1)Yksek dz izgi (grak),

2) Yayla, yksek ovaPlatelet: Trombosit, kan pulcuu,pulcuk

Plug: Tka (rn. hemostaz tkac)Pol: Kutup, u (rn. tonsil alt

kutbu)Populasyon: Toplum, topluluk

(hasta topluluu), nfus

Por: Gzenek, delik, mesame(eski).

Portr: TaycPost-: -Sonras

Posterior: ArkaPostmenopozal: Menopozsonras

Postnatal: Doum sonrasPosttransfzyon purpura:

Transfzyon sonras purpuraPosttransplant: Transplant

sonras

Postr: DuruPotansiyel: Gizilg (ad), gizil

(sfat)Potent: GlPozisyon: Konum, durumPre - : - ncesiPrediktif (faktr): ngrc,

nceden kestirici (faktr)Predispozan: Yatknlatran,uygun ortam yaratan, zemin(eski.) hazrlayan

Predispozisyon: YatknlkPredominant: stn, egemenPreemptiv tedavi: nceden

davranc tedavi

Preimplantasyon: mplantasyonncesi

Prekrsr: ncl, ncPrematre (doum): ErkenPrenatal (tan): Doum ncesiPrensip: lke, umde (eski.)Preparat (evre kan, ilik): Yayma,

boyanm yaymaPresipite etmek: 1. Oluumunu,


41/90


balamasn hzlandrmak(hastalk); 2. keltmek (kimya)

Presipitasyon: kelmePresipitat, Presipitet, Presipite:kelti

Preventiv: Koruyucu, nleyiciPrezente edici: Sunucu (rn.

antijen prezente edici hcreler)Prezente olan: Beliren, ortaya

kan, karmza gelen,

kendini gsteren, balayanPrezentasyon (hastalk): Ortaya

k, balay, kendini gsteriPrezentasyon: SunumPrimary (ng.): Birincil, ilkPrimer(ng): Hazrlayc,

kolaylatrc

Priming: leme, kullanmahazrlkPrimitif: lkelProblem: SorunProcessing (antijen): Antijenin

ilenmesiProdrom (prodromal): Balang

belirtileri, ilk belirti, n belirti

Prolaksi: Koruma, nlemeProlaktik: Koruyucu, nleyici

(bkz. Preventiv)Progenitor (hcre): Ata hcre,

nc hcreProgeny: Soy, soyundan gelenlerProgres (ng.): lerleme (rn.

ki hastada ise progresgelimitir)

Progresif: lerleyiciProgresyon: lerleme

Progresif olarak: lerleyerek,gittike, giderekProgresyon-free survival:

lerlemesiz sakalmProliferasyon: oalmaProlifere olmak: oalmakPropagasyon, Propagation:

Yaylma, yayma

Prosedr: lem, muamele (eski.)Proses: Sre, vetire (eski.)Prospektif: leriye dnkProtektif: KoruyucuProvokasyon: KkrtmaProvokatr, Provokatif: KkrtcProvoke: Kkrtlm

Psdo - : Yalanc (rn.psdotrombositopeniPuberte: Blu, erinlikPulmoner emboli: Akcier

embolisiPulse: Vuru, nabzPunch (biyopsi): Zmba, delgi

(biyopsi)

Pure (red cell aplasia): Sadece,salt, yalnz (dik! safdemekdoru deil)

Purging: Ayklama, temizleme(bkz.Deplesyon)

Pus (ng.), P (Fr. pus): rin,cerahat

Prlan: rinli, cerahatli


42/90


R

Radiation: In, ua (eski.)Radikal: Kkl, kktenRadyosensitif: Ina duyarlRadyoterapi: In tedavisiRandom: Rasgele, geliigzel,

tesad (eski.)Randomizasyon: Rasgele

datm, rasgele seimRandomize alma: Rasgele

datml, rasgele seimlialma

Randomize etmek: Rasgeledatmak, rasgele semek

Range deerleri (istatistik):Dalm deerleri, aralk

Rapor etmek: Bildirmek (ng. toreport: bildirmek, sylemek,nakletmek, tebli etmek)

Rash, Ra: DkntRasyonel: Aklc, akla dayanan,

ussalRat: sanRatio: OranReabsorpsiyon: Geri emilimReagent: Ayra, miyar (eski.)Reaksiyon: 1. Tepki; 2. Tepkime

(kimya)Reaktif: 1) Tepkisel, 2) (kimya)

Ayra, miyar (eski.)Reaktivasyon: Yeniden

etkinlemeRealizasyon: Gerekletirme

Reanimasyon: CanlandrmaRearranjmanRearrangement

(gen): Yeniden dzenlenmeRebound: Geri tepmeReconstitution: Yeniden

yaplanmaRecovery: ToparlanmaRed cell distribution width

(RDW): Eritrosit dalmgenilii

Redksiyon: ndirgeme, azaltmaReduced dose intensity:

Azaltlm, indirgenmi dozyounluu

Refere etmek (hasta):Gndermek, havale etmek,bavurmak (rn. ileri tetkik

iin refere edildi)Referans: 1) Bavuru, mracaat(eski.), 2) Kaynak

Refrakter: Yantsz, direngenRefrakterlik: YantszlkRegresyon: GerilemeRegrese olmak: GerilemekReglasyon: Dzenleme,

ayarlamaReglatr: Dzenleyici (bkz.T

reglatr lenfosit)Rehber (far.): KlavuzRejeksiyon: RetRejenere olmak: Yeniden

olumak, yenilenmek

Rejeneratif (tp): Yenileyici tpRejim: Tedavi tr


43/90


Rejional, Regional: BlgeselRekonstitsyon (immn):

mmun yeniden yaplanma,kurulmaRekonslte edildi: Yeniden

(tekrar) danld (Acabayabanc dillerde rekonsltevarm? Uydurmu olmayalm!)

Rekrrens (hastalk): Nks,tekrarlama, yineleme

Rekrren, Rekrran:Tekrarlayc, yineleyici

Relaps, rlaps: Nks, tekrarlama(yineleme), depreme

Relaps olmak, Relaps yapmak:Nksetmek

Relaps/refrakter (olgu): Nks/

Yantsz, Nks/Direnli (olgu)Relatif: Greceli, bantl, nispi(eski.), iza (eski.)

Related: Balantl, bal, ilikili(rn. heparin-related)

Release: Aa kma, salnma,salnm

Remisyon: Dzelme,

iyileme(dik! Cure=ifa deil!)Remisyon indksiyonu:

Remisyonu salayc, balatctedavi

Remnant: Artk, bakiye (eski.)Renomegali (!): Bbrek bymesiRepare etmek: Onarmak

Replase etmek: Yerine koymak,ikame etmek

Replasman (ng. replacement, Fr.remplacement): Yerine koyma,

ikame (eski.)Replike olmak: oalmak(rn.bu hcrelerde replike olan)

Report: 1) Bildiri, tebli (eski.), 2)Rapor

Reseptr: Alc, alma (yeni)Resesif: ekinik (kar. dominan

= baskn)

Resiprok(al): KarlklRespiratory distress: Solunum

skntsResponse: YantRestriksiyon: Kstlama, ksnt

(bkzLimitasyon)Restricted (iron - ):Demiri

kstlanmRestriktif: Kstlayc, snrlaycRetansiyon: Birikme, birikimRetardasyon: Gecikme, gerilik

(rn. mental retardasyon)Retikler: AsRetikle (reticulated) trombosit:

Al trombosit, gen trombosit

Retraksiyon: ekilme, bzmeRetro -: - arkas (rn.

retroperitoneal: periton arkas)Retrospektif: Geriye dnk (kar.

Prospektif)Reverse: Ters, tersineReverse (tiplendirme): Ters

Reversibl: Tersinir, geridnebilen


44/90


Revize edilmi (revised):Yeniden gzden geirilmi,

yenilenmi, dzeltilmiRezeke etmek: Kesip (yarp)karmak

Rezeksiyon: Kesip kar(t)makRezerv: YedekRezid: KalntRezidel (hastalk): Kalntl,

artakalan (hastalk)

Rezistan: DirenliRezistans: DirenRezolsyon: 1) Erime, zlme,

dalma (rn. pnmoni),2) zlm ( rn. high-resolution)

Rezorbsiyon: Emilip dalma

Rijid: Kat, sert, eilmeyen (kar.

Fleksibl)Ring: Halka, yzkRinged sideroblast: Halkal

sideroblastRisk/benet: Risk/yararRod (Auer): Auer oma,

ubuu

Rlaps oldu, rlaps etti(hastalk)): (hastalk) nksetti,tekrarlad, yineledi, depreti

Rlatif (relatif): Grece, greceli,nispi (eski.), iza (eski.)

Rprodksiyon: remeRprodktif (ya): retken (ya)

Rutin: Allm, allagelmiRptr: Yrtlma, delinme

S

Sakriye edilen (deney hayvan):Kylan, feda edilen

Sakriye etmek: Kymak, fedaetmek, ldrmek

Saline (izotonik) :zotonik tuzluzelti, zyolojik serum

Salvaj (ng. Salvage) tedavi:Kurtarc tedavi, kurtarmatedavisi

Sample: rnekSantral, sentral: MerkeziSatrasyon: Doygunluk,

doymulukSatre: Doygun, doymu (kar.

desatre: doymam)

Scalp: Sal deri, kafa derisi (rn.scalp tutulumu)

Scan: nce tarama, taramaScatter: SalmaScavenger (hcre): p hcreScreening: TaramaSea blue histiyosit: Deniz mavisi

histiyosit

Sedanter, sedentary (hayat):Sakin, yerleik, hareketsizyaam

Sedatif: YattrcSediment: keltiSedimantasyon: kme (bkz.

Presipitasyon)

Segmente (lkosit): Parallkosit


45/90


Segment: Para, blmSekestrasyon: Tutuklama,

hapsetmeSekonder, secondary: kincil (rn.sekonder lenf folikl)

Sekonder (ng.secondary to-): -Bal, - sonucu (rn. secondaryto myeloma=miyeloma bal,miyelom sonucu)

Sekresyon: 1)Salglama, salnm

2) SalgSekrete etme: Salglama, SalmaSekretuvar IgA: SalgsalSekretuar (miyelom): Salglayan

miyelom (kar.non-sekretuvar: salglamayan)

Seks kromozomu: Cinsiyet

kromozomuSelektif: Seici, ayrcSeleksiyon (CD34+): Ayrma,

semeSeller (immunite): Hcresel

baklkSellarite: Hcresellik, hcre

zenginlii

Semi - :Yar (rn. semipermeabl:yargeirgen)

Semptom: BelirtiSemptomatik: Semptomlu,

belirtili (kar.asemptomatik:belirtisiz)

Senkron: E zamanl (rn.

senkron solid ve hematolojiktmr varl)

Senkronizm: E zamanllkSensitivite, sensibilite: Duyarlk,

hassasiyet (eski.)Sensitizasyon: DuyarlamaSentetik: YapaySentez: 1)Yapm, bileim (kimya),

2) Bireim (mantk), terkip(eski)

Sentezlemek: Yapmak,biletirmek

Sentinel (lenf nodu): Gzc,nbeti (lenf dm)

Sentral: MerkeziSeri: DiziServikal (lenf dm): Boyun

lenf dmSeverity (hastalk): Arlk,

ciddilikSevere (ng.): Ar, ciddi(dik!iddet deil!Trombopeninin iddetiyanl)

Shear stress: Akkanlk gerilimi,kayma gerilimi

Sibling: KardeSickle cell: Orak hcre

Signal (ng. Fr.): m, iaret, sinyalSiklus, Cycle: Dng (rn. Demir

dngs), evrim, devir (eski.)Siklik, Cyclic: Dngsel,

evrimsel, devri (eski.)Simetri: Bakm (yeni)Simetrik: Bakml

Sinerji: GrevdelikSinerjik: Grevde


46/90


Sirklasyon: DolamSirotik: Sirozlu

Sistem: DizgeSistematik: DizgeselSitasyon (ng. citation): Alnt,

iktibas (eski).Site etmek: Alntlamak, alnt

yapmakSitoprotektif (etki): Hcre

koruyucu (etki)

Sitoredksiyon: Hcre saysnazaltma

Sitoredktif (tedavi): Hcresaysn azaltc tedavi

Sitotoksik: Hcre ldrcSiyanotik: SiyanozluSkala: Iskala (Trk.), lek,

mikyas (eski.), dereceSkalp: Sal deri, kafatas derisiSkar: Yara izi, nedbeSkor: Say, puan (Trk.)Skorlama: Puanlama (Trk.)Skorlandrlm: PuanlandrlmSklera: Gz akSmear: Yayma

Smoldering (ng.) (lsemi,miyelom): in iin yanan

Smudge cell: Leke, is lekesihcresi (bkz.Basket hcresi)

Sostike: Karmak, ayrntlSolid: KatSoliter: Tek

Solbl: zlebilir, znebilir,eriyebilir

Solbilite: zlebilirlik,znebilirlik

Solsyon: Eriyik, zelti, mahlul(eski.)Solvent: zc, eriticiSomnolans: UyuklamaSosyal: ToplumsalSpecies: TrSpecimen: rnek, nmune (eski.)Spektrum: Tayf (renk!), grnt,

yelpazeSpesik: zglSpesisite: zgllkSpesiyal, special: zelSpinal kord: OmurilikSpiral: SarmalSpontan: Kendiliinden

Sporadik: Ara sra olan, yer yergrlen, dankSpray: Pskrt (rn.Nasal

spray: Burun pskrts)Squamoz hcreli: Yass epitel

hcreliStabil: Kararl, duraanStabilite: Kararllk, dayankllk

Stabilize etmek:Dayankllatrmak

Stage: Evre, safha (eski.)Staging: EvrelemeStatus: Durum, halStem cell: Kk hcre (ng. stem:

1) Aa gvdesi, 2) Ailede soy,

silsile)Stil: Biem, slup, tarz


47/90


Stimlan, Stimle eden: Uyarc,uyaran

Stimle etmek: UyarmakStimulus: UyarStrain: SoyStringent (complete response):

kesin (tam yant) (miyelomda)Strok: nme, nzul (eski.), (dik!

fel tam doru deil.)Strktr: Yap

Strktral: YapsalSubendotelyal: EndotelaltSubgrup: AltgrupSubjektif: znelSubjektivite: znellikSubkostal: Kaburga altSubktan: Deri alt, cilt alt

Suboptimal yant: En uygununaltnda yantSubtip: AlttipSuccessive: Ardl, birbirini

izleyenSuisid: ntiharSulphur, Slfr: Kkrt

(slfrl: kkrtl)

Supportive: DestekleyiciSprese etmek: BasklamakSpresif(etki): Basklayc (etki)Spresyon: BasklamaSpresor (lenfosit): Basklayc

(lenfosit)Spersial, spersyel: Yzeysel

Supernatan: stte kalanSperpoze: st ste gelmi

Splementasyon: Ekleme,eklenme

Spratif: rinli, cerahatliSurrogate: Yerine geen, yerinialan

Surveillance: Gzetim, nezaret(eski.)

Survey: nceleme, denetleme,tarama (rn. kemik)

Survival (Fr. Survie): Sakalm

(hastalk). (dik!Survey ilekartrmaynz!)

Survival (eritrosit): Eritrosityaam sresi

Stippling (bazolik): Bazoliknoktalanma

Strain (hayvan, mikrop): Soy

T

T reglatr lenfosit (Treg):Dzenleyici T lenfosit

Tandemtransplantasyon: Ardardna (ardl) nakil (aktarm)

Target: Hedef

Targeted: HedeenenTargethcre: Hedef hcresiTear drop (eritrosit): Gzya

damlasTeori: KuramTeorik: KuramsalTerapi: Tedavi, saaltm (yeni)Teraptik ajan: la, tedavi arac

Teraptik (doz): Tedavi dozu,tedavi edici doz


48/90


Terminasyon: Sonlanma,son, bitim (rn. yolun

terminasyonu)Terminoloji: Terimce, terimlerdizgesi

Tissue factor (phtlama): Dokufaktr

Tissue typing: Doku tipleme(tiplendirme)

Tolerans: 1)Tahamml, katlanma,

dayanma, 2) HogrTolere edebilir: Kaldrabilir,

tahamml edebilir, dayanabilirTolere etmek: 1)Dayanmak,

katlanmak, kaldrmak,tahamml etmek, 2)Hogrmek

Tonsil: BademcikTopical (kullanm): Yresel, yerel,mahalli (eski.)

Toraks: GsTotal: Toplam, tm, tamTotal olarak (kartlan):

Tmyle (kartlan)Total body iradiation: Tm

vcut (beden) nlamasTransdksiyon (sinyal):

tevarm, iletimTransfzyon(kan): Kan aktarm,

nakliTransfzyonel hemosideroz:

Transfzyon hemosiderozu

Transient: GeiciTranskript: Kopya

Transkripsiyon: Yazlm,kopyalama

Translasyon: eviri, evirimTranslokasyon: YerdeiimTransformasyon: DnmTransforme olmu: DnmTransplant: 1) Nakledilen organ,

doku; 2) NakilTransplant-related mortality:

Nakil (aktarm) ile balantl

lm oranTransplantasyon (organ, doku):

Nakil, aktarmTransport: Tama, tanmaTrigger (to): TetiklemekTrimester: ayTrombin jenerasyon testi:

Trombin oluum (husul) testiTromboplastin jenerasyon testi:

Tromboplastin oluum (husul)testi

Trombopoez: Trombosit yapmTropizm: Dorulum, ynelimTmr: Ur, yumruTmrogenez: Ur oluumu

Turnover: DngTyping: Tipleme, tiplendirme

U

Ubiquitous : Her zaman heryerde bulunan

Ultrastruktur: nce yap

Umbilikal kordon: Gbekkordonu


49/90


Underlying: Altta yatanUndiferansiye (!):

FarkllamamUnfraksiyone (!),anfraksiyone(!) (heparin):fraksiyonlanmam heparin

Uni -: Tek -Unilateral: Tek yanl, tek taraUnivariate: Tek deikenli (bkz.

Multivariate)

Universal, niversal (verici):Evrensel, genel (verici)

Unrelated: Akraba dUnstable,unstabil: Kararsz (rn.

angor), duraan olmayan (rn.hemoglobin)

Update: Gncelleme

Uptake: Alm, tutulumlsere: lserlemilserz: lserlinite: Birim

V W X Y

Vaksin: A

Vaksinasyon: Alama-valent, -valan: -deerli (rn.

divalan: iki deerli)Valid: GeerlikValidasyon: Geerlik kazanma,

onaylanmaVariable: Deiken

Variant: Deiik tr, ekil (rn.

hastaln variant)

Variasyon: DeikenlikVariate: Deikenli

Varikz: VarisliVaskler transformasyon:Damarsal dnm

Vazodilatr: Damar genileticiVazokonstriktr: Damar daraltcVelocity: Hz, hz derecesiVen: ToplardamarVenl: Toplardamarck

Vejetaryen (beslenme): otobur(beslenme)

Verikasyon: DorulamaVersiyon: SrmViabilite: CanllkVibrasyon: TitreimViral (infeksiyon): Virus

infeksiyonuVisser: organVital: Dirimsel, yaamsal, hayati

(eski.)Vizel: Grsel (bkz. audio-visual)Vokal kord: Ses teliVolonter, volenter: GnllWarm (antikor): Ilk, scak

(antikor)Wilde-tip gen: Yaban, yabanl

genX-linked: Xe balYatrojenik (bkz. atrogenic)Yeast: MayaZon: Kuak, yre


50/90


SIK KULLANILAN YABANCI TERMLERE

TRKE KARILIK BEKLER

Bu blmde deneme (n alma) niteliinde bir dzenlemeyaplmtr. ok eksik olduunu biliyorum. Yararl olup olmadnaokurlarmz karar verecektir. Uygun bulurlarsa, deerli katklarylabalk saysnn artacana ve ieriklerin genileyeceine inanyorum.

Tedavi, KemoterapiDzelme, iyileme (remisyon)Remisyon balatc, salayc (indksiyon)Remisyon srdrc, idame (maintenance)Pekitirme (consolidation)ifa (cure)Nks (relapse)

Nks/yantsz (relapse/refractory)Nks d lm oran (non-relapse mortality)Toparlanma (recovery)

Sakalm (survival)lerlemesiz (progression-free)Hastalksz (disease-free)

Olaysz (event-free)Toplu, tmyle (overall)


51/90


Yant (response)Tam (complete)

Ksmi (partial)Kesin tam (stringent)Yantsz, direnli(refractory)

TedaviBakl basklayc (immunosuppressive)Birleik tedavi (combination therapy)Deneyime dayal (empirical)Destekleyici, destek tedavisi (supportive)Hcre says azaltc (cytoreductive)lii basklayc (myelosuppressive)lii yok edici (myeloablative)Koruyucu (prophylactic)Kurtarc (salvage)nceden davranc (preemptive)

nleyici (preventive)ifa salayc (curative)Yerine koyma (replacement)Yattrc (palliative)Rasgele datml (randomized)

In tedavisi

Geniletilmi alan (extended eld)Tutulu alan (involved eld)Tm beden (whole body)

Hastalkok az kalntl (minimal residual)Israrc, kalc (persistent)laca duyarl (chemosensitive)

laca direnli (chemoresistant)Kalntl (residual)


52/90


Kk Hcre TransplantasyonuAkraba d (unrelated)

Ardl, ard ardna nakil (tandem transplantation)Ayklama, arndrma (depletion, purging)Azaltlm, indirgenmi doz younluu (reduced dose intensity)Bakln yeniden yaplanmas, kurulmas (immunereconstitution)Doku tiplemesi (tissue typing)Doku uyuurluu (histocompatibility)Haplo-zde (haploidentical)Harekete geirme, seferberlik (mobilisation)Hazrlama, koullama (conditioning)HLA-zde (HLA-identical)HLA-uyuur, HLA-uygun (HLA-compatible)lii yok edici (myeloablative)Kan yapc kk hcre (hematopoietic stem cell)Kordon kan (cord blood)

Ret (rejection)Tam uyumayan (mismatched)Toparlanma (recovery)Toplama (harvest)Uygun, uyuur (matched)Uygun akraba d verici (matched unrelated donor)Verici (donor)

Yama (graft)Yama kkenli konak hastal (graft versus host disease)Yamann konaa tepkisi (graft versus host reaction)Yamann lsemiye etkisi (graft versus leukemia effect)Yamanma (engraftment)Yuvalanma (homing)

Lenfomalar

Lenf dm (lymph node)Dm d lenfoma(extranodal)


53/90


Dmsel lenfoma (nodal)Dk dereceli (low-grade)

Folikll lenfoma (follicular)Hodgkin d lenfoma (non-Hodgkin lymphoma)Manto hcreli lenfoma (mantel cell)Sessiz, uysal (indolent)Yaygn byk hcreli (diffuse large cell)Yksek dereceli (high-grade)

LenfadenomegaliBlgesel (regional)ok sayda (multipl)ri, oylumlu (bulky)Kitlesel (massive)Yaygn (diffuse)Yaylm, genellemi (generalized)Yzeysel (supercial)

LenfositBasklayc (suppressor)Dzenleyici T (T regulator, Treg)Yardmc T (T helper)Doal ldrc, katil (natural killer)Edindirici, benimsetici T (adoptive T)

Hcre ldrc T (cytotoxic T)Bellek (memory)Byk granll (large granular)

BaklkBak (immune)Baklk (immunity)Baklk yant (immune response)

Bakl basklayc (immunosuppressive)Bakl tehlikede, kstlanm (immunocompromised)


54/90


Bakl yattrc, dzenleyici (immunomodulator)Doutan baklk (innate immunity)

Edindirici baklk tedavisi (adoptive immunotherapy)Uyarlayc baklk (adaptive immunity)Yeniden yaplanma (immune reconstitution)

Kan Transfzyonuapraz karlatrma (crossmatch)Doru, dorudan Coombs (direkt Coombs)Dolayl Coombs (indirekt Coombs)Evrensel (genel) verici (universal donor)leri, ileriye doru tipleme (forward)Kan bileenleri (blood components)Kan rnleri (blood products)Kan deiimi (exchange transfusion)Plazma deiimi (plasma exchange)Rh uyumazl (Rh incompatibility)

Ters tipleme (reverse)Uyuur, uygun (compatible, matched)Uyumaz (incompatible, mismatched)Verici (donr)


55/90


56/90


SIK YAPILAN YANLILAR

FERHAD. Sen yakndan da, uzaktan da, her zaman, her meknda, konutuun dil gibi,

Trke gibi gzelsin, irin

Nazm HKMET (Ferhad ile irin)8

Kan Hcrelerini Adlandrmada Gr Birliine Varabilir

miyiz?Alyuvar ve Akyuvar

Tp Fakltesi rencilik yllarmda (1953-1959) eritrosit, lkositve trombositlerle tantm. Alyuvar, akyuvar szckleri Trkeszlklerde yer alm olmalarna karn pek kullanlmyordu. Bir tekar dile nem veren Ord. Prof. Dr. Tevk Salamn (Tevk Salim Paa,1882-1963)* Hastalklarnda Klinik Tan adl ok satan ders kitabnda

alyuvarcklar, akyuvarcklarbulunuyordu. 9

*1897de girdii Askeri Tbbiyeyi 1903de bitirmitir. Nasl okudumadl kitab (1959) rencilik yllarn anlatr. Soyad yasasndan sonra (1934)Salim olan soyadn Salam olarak deitirmitir. HastalklarndaKlinik Tannn 10. son basks 1960da yaymlanmtr.

Altml yllarn balarnda Ankarada yeni alan bir tp fakltesininneredeyse tm ABD eitimli retim yeleri krmz kre, beyaz kre

szcklerini kullanmaya baladlar. Oysa ou stanbul Tp Fakltesimezunu olmalar nedeniyle Tevk Salam Hocann klinik tehis


57/90


yerine klinik tan baln tayan kitabn okumulard. Bu eilimyetitirdikleri rencileri aracl ile lkemizde giderek yaygnlat.

Son yllarda, kimi yaynlarda, yazllar uzunca olsa da, krmz kanhcreleri ya da beyaz kan hcreleri ile karlayorum. Bu szckleriieren blmlerin ngilizceden eviri (!) olduunu sezmekte hi glkekmiyorum.

Szlklerimizde kre (Ar.), matematik anlam yuvarlak dnda,yeryz, dnya (ng. Fr. globe; Ar. kre-i arz) anlamlar da tayor.Yeryznde yayoruz. Gnmzde durmadan kresellemeden,kresel

snmadan sz ediyoruz. yleyse, ancak mikroskopla tanyabildiimizhcreler nasl kre olabilirler? Franszlar kan hcrelerine krecik(globule)adn verir. Dedelerimizin dedeleri de krecik anlamna gelenkreyveyi kullanmlar (kreyve-i hamra: eritrosit ve kreyve-i beyza:lkosit). ouluna dakreyvat (krecikler) demiler.

Alyuvar ve akyuvar ne kadar gzel! Kulaa da ho geliyor.Beenmeyenler, birok dilde olduu gibi, eritrosit, lkosit demeyi

srdrebilirler. Ama ltfen kreden uzak dursunlar

Trombosit, Pulcuk, Kan pulcuu

Trombositlere gelince; trombositdiye bildiimiz hcreleri(Fransz kanbilim okulundan gelen hocam eref nceman plaketderdi), imdilerde, zellikle gen meslektalarm, konuurken,yazarken sklkla, adeta salgn halinde, platelet diye adlandryorlar.Neden acaba? Son yllarda ngilizce ile hair neir olma alkanl m?Oysa ou yabanc dilde trombosit szc geerli. Ayrca bu dillerdeplatelet (ng), plaquette (Fr) ve Plttchen (Alm) de var. Ne var ki,hastalklardan sz ederken. trombositopeni, trombositoz, trombositopatidiyoruz.

te yandan plateletin dilimizde son derece sevimli bir karl davar: pulcukya dakan pulcuu. Pulun yanna cuk soneki cuk oturmu!

Dier dillerde olduu gibi, hcrenin ufakln gsteren bir sonek.Pulcukya da kan pulcuu demeniz iin sizi zorlamyorum. Ancak ne


58/90


olur platelet demekten vazgeiniz. Trombosit diyiniz. Yoksa dilinizieek ars sokabilir.

Eritrosit Deerleri

Bir dier sorun MCV, MCH, MCHC, RDW gibi eritrosit deerleri.rnein ortalama eritrosit hacmi iin OEH mi, yoksa MCV midemeli? Laboratuvarlarda hastalarn ellerine rapor yerine tututurulanelektronik kan saym ktlarnda ksaltmalar yabanc dilde

olduundan herhalde imdilikMCVden yana olmak gerekiyor Ancakbu ksaltmayemsivi deil, meceve biiminde seslendirmeye nedersiniz?

Bilinmesi gereken kurallar

Birka basit dilbilgisi kural

Hal eki de ve da bitiik; dahi (bile) anlamna gelen bala deve da ayr yazlmaldr. rnek: Evde alyor. Evde oturmasa dakirasn dyor.

Ayrca bala dahi (. .), dhi (- -) gibi okunmamaldr

Soru tmcelerininmi, mu, vb gibi sonekleri ayr yazlr. rnek:Okudunuz mu? rendiniz mi? alyor musunuz?

lgi eki olan -ki daima bitiik yazlr. kibalac ise ayr yazlr.rnek: Kuruldaki yeler ki, ounu beenirim, beni desteklemediler.

Dier kurallar

Genler italik harerle yazlr. Bu genlerin ifreledii (kodlad)proteinler ise italik deildir.rn.BCR/ABL geni, BCR/ABL proteini.Kan grubu genotipleri de italik olmaldr (rnAA, AO). Fenotipler

italik yazlmaz. Transfzyon Tbb El Kitapnda (2011), ne yazk ki,bu kural dikkate alnmamtr.


59/90


Phtlama (koaglasyon) faktrleri Romen saylar ile (rn. FaktrVIII eksiklii, FVIII lm), ancak bu faktrlerin genleri italik

olarak Arap saylar ile belirtilir (F8 geni). F8 eksiklii biimindeyazl yanltr.

Bakteri, parazit, mantar adlar italik yazlr. lk ad byk hare, ikinciad kk hare balar.(rn.Pseudomonasaeruginosa, Escherichia coli(E. coli), P.falciparum, Pneumocystis jirovecii, Candida albicans.Trleri (species)Trke okunduklar gibi yazabiliriz: rn. stalokok,streptokok. Viruslar iin italik ve byk harf kural yoktur.

zel adlar byk hare balar. Traube alan, Bethesda nitesi, Stillhastal, Coombs testi, Auer oma gibi. stisnasz herkes Dopplerikk hare balatm. Christian Johann Doppler (1803-1853) Avusturyalbir ziki ve matematikidir.

Yabanc zel Adlarn Yazl

Yabanc zel adlar genelde okunduklar gibi yazlmaz. ok merak

ediyorum. Hodgkin Hokin, Coombs Kums, Burkitt Brkit,Down Davn eklinde yazlmam da, neden hemen hemen tmarkadalar Fanconiyi daima Fankoni eklinde yazmlar? ocukcukanbilimciler tarafndan ok tannm olduundan m? Bir zamanlarok nl kiiler Trke okunduklar gibi yazlabilirdi. ril, ekspirgibi

Tmce (cmle) iinde, ister bir, ister birden fazla szckden olusun,

hastalk adlarnn ilk hareri byk yazlmaz (rn.KronikMiyelositikLsemi biiminde yazmak yanltr). Ancak bir hastaln, testin yada yntemin ad zel ad tayorsa, byk hare balamaldr (rn.Hodgkin lenfomas, Ham testi).

la adlar

la adlarnn yazlmasnda da gr birliimiz olduunu sanmyo-rum. Methotrexate m? Yoksa metotreksat m? Trke okunduklar gibiyazlmasna taraftarm.


60/90


Kanbilim terimlerinin de okunduklar gibi yazlmalar grndestekliyorum.

(rn.myeloblast yerine miyeloblast, myelom yerine miyelomgibi).

Tp dilimize yerlemi yabanc kkenli szckleri Trkeokunduklar gibi yazmalyz.

Ateroskleroz (atheroskleroz deil), ekstremite (extremite deil),adezyon (adhezyon deil), nazofarenks (nasofarenx deil).

nfeksiyon, enfeksiyon; inamasyon, enamasyon; intoksikasyon,entoksikasyon. n Franszcada en olarak okunur. Gnmzde inbiiminde yaz ve syleyi hemen hemen tm hekimlerimiz tarafndanbenimsenmi gibidir.

Sonek alarak biten yabanc kkenli szcklerde sonekleri yazalmve okuyalm m?

rnekler: Apoptozis (apoptoz), apheresis (aferez), ostoporosis(osteoporoz), amyloidosis (amiloidoz), brosis (broz), peritonitis(peritonit). Bana sorarsanz ayra (parantez) iinde yer alansoneksizlerden yanaym.

rneklerle Sk Yaplan Yanllar

Ajan (ng. Agent)

rn. Kemoterapiajanlar: Arkadalar ng. agenti Fr. ajan gibisesleterek (telaffuz ederek) yazyorlar. Oysa ng. 1) la; 2) Etken (eski.amil); 3) Temsilci, mmessil (eski.) anlamlarna gelen ajan szcdilimizde 1) Temsilci, 2) Casus anlamnda kullanlyor. Bu nedenle,

bir tedaviden sz ederken ajan yerine ila dememiz daha doruolmaz m?


61/90


Akm/Ak

Flow cytometrydeki ow Trkeye evrilirken genellikle akmkullanlyor. Oysa owun karl ak olmal. Efesli HerakleitosTa pante rhei demitir (eski. Yun. Herey akar!). Herey deiiranlamnda. Herakleitosa ait olup olmad kesinlikle bilinmeyenAyn akarsuda iki kez ykanlmaz bilge sz benzer anlamdadr. Rheology(akbilim) szc de ayn kkten gelir. yleyse ow cytometryyeakar hcre lm(saym), bu incelemede kullanlan aygta da akarhcre leri (sayac) diyebiliriz. Bir arkadamz bildirisinde akar

hcre yerine akan hcre terimini kullanm. Trke terim tretenlerikutlamalyz.

Atak

rn.Lkopeni ataklar. Trke szlklerde atak nad (sfat) olarakcretkr; ad (isim) olarak da atlm, hamle, saldr, hcum gibi anlamlartayor. te yandan hastalk sz konusu olduunda, nbet, ilerleme,hecme (eski.) anlamlarna geliyor. Alevlenme demeyi seviyorum ben(rn. lkopeni alevlendi).

Atakn Trkedeki birok anlam ile birlikte Fr.attaque ya da ngattackdan gelmi olabileceini de unutmayalm. Etimolojik szlklerbu konuda bize yardmc olurlar. rnein saldr, hcum anlamndakininFr.dan geldiini biliyoruz (bkz. Yararlandmz Dier Szlkler:Szlerin Soyaac).

Bir meslektamzgraft versus host hastal iin verici atakhastal terimini nermi. Yabanc terimlere Trke karlk bulmagiriimi ok sevindirici. Kutluyorum. Anlam ynne gelince tartlmasgerekir.

Bak

rn. Fizik bak; sistem baklar normal; idrar baks, oral bak.Anladm kadaryla, Egeli arkadalar baky muayene (hasta


62/90


muayenesi) yerine kullanyorlar. Trke szlklerime bakyorum (Bak:1) Bakma, gzetme ii. 2) Fal). Kanmca bak muayene nin ierdii

anlam derinliini karlamyor. Biliyorsunuz, bakmak baka, grmekbakadr. Her bakan grmez. Hastay muayene ederken, onun hastaolup olmadn ve varsa hastalnn nedenini aratrp bulmayaalyoruz. Akl yrtmeyi de ieren bir eylem sz konusu. Sraycnabz tanmlayan Dominic John Corrigan (1802-1880) 1853de Hekimlerinsorunu yeteri kadar bilmemeleri deil, yeteri kadar grmemeleri demi.Bugn de geerliini koruyan bir sorun

Olsa olsa inspeksiyona bak denebilir belki. Hem bak muayeneise, muayenehane bakevi mi olacak?

Bayan/Bay (Kadn/Erkek)

Birok arkadamz bayan hasta diyor kadn hastalar iin. Amanedense bay hasta demiyorlar. Erkek hasta diyorlar. Bildirilerde

hastalarn u kadar bayan, bu kadar erkek trnde tmcelerlesk karlayorum. Dorusu Bayan ve Bay birer seslenme (hitap)biimidir. Bu szckler, 26 Kasm 1934de kartlan 2590 sayl lakapve unvanlarn kaldrlmas yasasndan sonra, Hanm, (Hanmefendi),Bey (Beyefendi yerine nerilmitir. Atatrk bir yl sonra Partikurultayndaki konumasna Bayanlar, Baylar diye balamtr. 10Tpk dier dillerdeki ng. Ladies and Gentlemen; Fr. Mesdames etMessieurs; Alm. Meine Damen und Herren gibi

Not: Bu yasa ile Aa, Hac, Hafz, Molla, Efendi, Bey, Beyefendi, Paa,Hanm, Hanmefendi ve Hazretleri gibi lakap ve unvanlar kaldrlmtr.Ne dersiniz? Yllardr bu yasaya uyuluyor mu acaba?

Ekarte etmek:

Gene ok sk kullanlan ekarte etmek (Fr carter) uzaklatrmak,

dlamak, darda brakmak anlamlarn tayor. Szlklerimizdekulama sevimsiz gelen dtalamak da var. Burada da prezente


63/90


olmak rneinde olduu gibi yabanc szce etmek eylemi (ili)ekleniyor.

Daha da komii, retim yesi gen bir meslektam szl sunusu(prezentasyonu) srasnda hastaln ayrc tansn anlatrkenekartasyon yaplr tmcesini kullanmt. Fr.da byle bir szckyoktur. Nasl atmasyon da yoksa!

Gayta

Birok arkada gayta yazm. Kkeni Arapa olan bu eskiszc doru yazamyorsak (gaita, madde-i gaita), Trkesinikullanmalyz (dk)! 1934-1938 yllarnda Bursada uzman askerihekim ek brahim il ve Trke (edebiyat) retmeni Ali UlviElve tarafndan hazrlanan Trke Hekimlik Terimleri zerine BirDeneme adl tp szlnde yer alyor ilk kez bu szck. Trk DilKurumu tarafndan ancak 1944 de Bursada yaymlanan bu benzersiz

yapt bir daha baslmamtr. Hibir karlk beklemeden 4 yl boyuncaalan, gen Cumhuriyetin bu cokulu iki lkdan tanyalm: 11, 12

Not: Dr. ek brahim il (1892-1957) Glhanede yetimi, BursaMemleket Hastanesinde alan bir KBB uzmandr. Ali Ulvi Elveye(1881-1975) gelince ocuk iirleri yazan ve lkemizde ocuk edebiyatnnncs saylan bir edebiyat retmenidir. Selim Srr Tarcann isteizerine bir sve marna Trke gfte yazmtr (Da ban duman

alm).Osmanlca ve Franszca hekimlik terimlerine 13 bin dolaylarnda

karlk ieren bu imrenilecek alma byk tartmalar yaratm, nlbir tp profesr, teneffs yerine solunum denmesine insan teneffseder, hayvanlar solur diyerek kar kmtr. 11 Szln sonszndekarlklarn yzde onu ie yararsa devimizi yapm saylabiliriztmcesi dikkat ekicidir.

Atatrk ekirgede dinlenirken rahatszlandnda muayenesiiin Dr. il arlmtr. Atatrke ve devrimlerine tutku ile bal


64/90


65/90


*ok az sayda arkada bildiri zetlerinde irdeleme szcnkullanmlar. Ellerine salk! rdelemek: tetkik ve tetebbu etmek (eski.),

mtalaa etmek (eski.). Bir konunun incelenmesi ve eletirilmesi gerekenbtn ynlerini aratrp birer birer incelemek (Trke Szlk).

Hematopoiez, Hematopoez, Hematopoietik

Aslnda Trke okunuu hematopoyez eklinde olmal. sterseniz,nasl yazlacan ve okunacan bir yana brakalm ve gzelTrkemizle kan yapm diyiverelim. Ayn ekilde eritrosit, lkositve trombosit yapm denebilecei gibi. Esk. Yun.da poiesis yapmakanlamna geliyor. Fr posie (iir sanat), pome (iir) ng. poem(iir), ve poet (air) szckleri de ayn kkten tremiler.

Yaknlarda alm bir transplantasyon merkezinde giri kapsnnstn kaplayan tabelay isterseniz hastalar iin Trkeye evirelim:Hematopoietik kk hcre transplantasyon nitesi = Kan yapc kkhcre nakli birimi). Transplantasyonun sonuna u eklenmemeli mi?

(bkz.Tamlamalarda eviriyanllar).

Hemostaz/Homeostaz

Hemostaz: Kanamay durdurma; Homeostaz: Organizmann eitli,ancak birbirleriyle balantl i e ve sistemlerini sabit bir dengedetutma eilimi.

Karakterize bir hastalktr

Yaynlarda sk kullanlan, ng.tocharacterizeilinden aktarlm, dahadorusu uydurulmu, ng szc Fr seslendiriyoruz. characterizedby karl karakterize kt Trkeye iyi bir rnek Neden ...ilenitelenenbir hastalktr ya da ...ile belirlenen birhastalktr demeyelim?stelik karakterize bir hastalktr ile biten tmceyi grdmde arma (intihal, plajiarizm) demeye dilim varmasa da youn bireviri kokusu alyorum. Hem de irkin bir eviri


66/90


Kr (cure), Kurs (Course)

Kr (ng. Fr. cure)n iki ayr anlam var: 1) ifa, tam iyileme,hastalktan kurtulma; 2) Tedavi, saaltm. Aslnda dilimizde de Fr.okunuu ile kr szc var. Ancak bu ifa anlam deil, saaltmanlam tayor (kemoterapi kr, kaplca kr, kr yapyorum rneklerindeolduu gibi).

Kurs konusuna gelince, nce rnekleri sralayalm: iki kurs yksekdoz ara-C verildi; iki kurs ABVD yapld; 20 kurs dalak radyoterapisi.Burada arkadalarmz kursu, biraz nceki kr (saaltm) anlamndakullanyorlar. Szle baktnzda, ng. coursen ok deiik anlamlartadn grrsnz. retim alannda ders, kurs; hekimlikte tedavi,tedavi rejimi; yemekte n, kap gibi Gidi, yol, yn anlamlarna vedeyimlerde daha birok baka anlama da geliyor. Bu durumda ikikurs ABVD yapld demek hem doru, hem de gzel Trke deil.Dalak radyoterapisi rneinde Trkemize yerlemi seans (Fr.)szc de kullanlabilir.

Malignite, Malinite, Malignensi Malignansi:

Nasl telaffuz edip nasl yazacamz bilemediimiz bir yabancszc srekli kullanyoruz. Oysa habaset, habislik, ktcllk, kthuyluluk gibi Trke szcklerimiz var. Malign, malin yerine habis,kt huylu, ktcl; kart olarak da benign, benin yerine selim, iyi

huylu, iyicil demekten neden kanyoruz? Baksanza selim hematolojituttu. 2011 ylnda altay bile yapld.

Maruziyet

rn. la ya da toksinlere maruziyet yoktu: (maruz kalma: etkisinde,karsnda kalma). Maruziyet ng. exposuredan

Documents

Daha Cok Türkce